sıhhi tesisat 582 yim028

T.CMİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VEİKLİMLENDİRME

SIHHİ TESİSAT-II

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılıKararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındakademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretimprogramlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelikgeliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış,denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul veKurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir veyapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerindenulaşabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarakdağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................31. HİDROFORU TESİSATA MONTE ETMEK.....................................................................3

1.1. Basınç Kavramı.............................................................................................................31.1.1. Basıncın Tanımı, Birimleri ve Ölçümlendirilmesi ................................................31.1.2. Açık Hava Basıncı .................................................................................................61.1.3. Sıvıların Basıncı ....................................................................................................61.1.4. Debi ....................................................................................................................... 9

1.2. Hidrofor ve Su Depoları Bağlantıları............................................................................91.2.1. Hidrofor ve Su Depolarının Açıklanması .............................................................. 91.2.2. Hidrofor ve Su Depolarının Bağlantı Çeşitleri .................................................... 11

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 19ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 21

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................222. MOBİL SİSTEM................................................................................................................22

2.1. Mobil Sistem ve Özellikleri ........................................................................................ 222.2. Polietilen Borular ........................................................................................................232.3. Kolektörler .................................................................................................................. 25

2.3.1. Gidiş Kolektörü ...................................................................................................252.4. Yüzüklü Rakorlu Birleştirme ...................................................................................... 28UYGULAMA FAALİYETİ–2 .......................................................................................... 30ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME–2 ................................................................................32

MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 34CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................37KAYNAKLAR....................................................................................................................... 38

İÇİNDEKİLER

ii

AÇIKLAMALAR

KOD582YIM028

ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirmeDAL Isıtma ve Sıhhi TesisatMODÜL Sıhhi Tesisat-IISÜRE 40 / 32ÖN KOŞUL Sıhhi Tesisat 1 Modülünü almış olmak

MODÜLÜN TANIMIGerekli donanımı kullanarak standartlara uygunhidrofor montajı ve mobil sistem sıhhi tesisat

döşeyebilme ile ilgili öğrenme materyalidir.

YETERLİLİKHidrofor montajını yaparak mobil sıhhi tesisatını

döşeyebilmek.

MODÜLÜN AMACI

Genel AmaçlarGerekli ortam sağlandığında standartlara ve

tekniğine uygun, hidrofor montajını ve mobil sıhhitesisatını döşeyebileceksiniz.

Amaçlar Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun

hidrofor montajını yapabileceksiniz. Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun mobil

sistem sıhhi tesisatı döşeyebileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

OrtamSınıf, atölye, laboratuar, işletme, kütüphane, ev, bilgi

teknolojileri ortamı(Internet) vb.DonanımBoru anahtarı, mengene, pafta, metre, kalem, terazi,

hidrofor, bağlantı parçaları, boya, kontrol kalemi, elektrikkablosu, açma kapama ve kontrol elemanları, kolektör,polietilen boru, boru kılıfı, kelepçe, tornavida, kurbağacık,test tulumbası.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Her faaliyet sonrasında kendinizideğerlendireceksiniz.

Öğretmen modül sonunda size ölçme aracıuygulayarak modül uygulamaları ile ilgili bilgi ve becerileriölçerek değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Bu modülde hidrofor tesisatı ile yeni uygulanmaya başlanan mobil sıhhi tesisatıbulacaksınız.

İçtiğimiz ve kullandığımız suyun temizliği, tesisatlarınızın pastan, kireçten, tortudankorunması insan sağlığı için çok önemlidir.

Tesisatlarımızda kullandığımız armatürlerin tamiri için bütün evin suyunu kesmekyerine, mobil sıhhi tesisatta arızalı hattı kolektörden kapatmak yeterli olmaktadır.

Hidrofor, binanın şebekeden yeterli basınçla beslenememesi durumunda devreye girenve binanın su ihtiyacını karşılayan depodur.

Bu modül sonunda standartlara ve tekniğine uygun, hidrofor montajı ve mobil sıhhitesisatını rahatlıkla yapabileceksiniz.

Kendinizi iş hayatına kabul ettirebilmeniz için karşılaşacağınız kişilerle iyi diyaloglarkurunuz. Yaptığınız işin son iş olmadığını unutmayınız.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun hidrofor seçimini yapacak veseçtiğiniz hidroforu tesisata bağlayabileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

Bölgenizdeki ilgili firmaları gezerek bu alanda bilgi toplayınız. Hidrofor tesisatı hakkında yaptığınız araştırmaları rapor haline getiriniz. Bölgenizdeki çok katlı binaları gezerek hidroforların nasıl bağlandığını

inceleyiniz.

1. HİDROFORU TESİSATA MONTE ETMEK1.1. Basınç Kavramı

1.1.1. Basıncın Tanımı, Birimleri ve Ölçümlendirilmesi

1.1.1.1. Basıncın Tanımı

Basınç, bir yüzey üzerine etkide bulunan dik kuvvetin, birim alana düşen miktarı.Katı, sıvı ve gazlar ağırlıkları nedeniyle bulundukları yüzeye bir kuvvet uygularlar. Kuvvetinkaynağı ne olursa olsun birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç(P), bütün yüzeyedik olarak etki eden kuvvete de basınç kuvveti(F) denir.

P= Basınç (kg/cm²)F= Kuvvet (kg)A= Yüzey alanı (cm²)

Her cisim bulunduğu yüzey üzerinde, ağırlığı oranında bir etki yapar. Katıcisimlerde, basınç ile basınç kuvveti arasında; P=F/A bağıntısı vardır. Basınçkuvvetinde birim yüzeyin yani alanın önemi yoktur. Alan ayrıca S harfiyle de ifadeedilir. Sıvıların basıncı miktarla değil yükseklikle orantılıdır. Aynı zamanda yerçekim ivmesine ve yoğunluğa da bağlıdır. Gazlarda basınç ise birçok unsurlabağlantılıdır. Gazların basıncının hesaplanmasında sıcaklık, bulunduğu kabın hacmi,gazın miktarı ve R sayısı önemlidir. Bunları formülle ifade edecek olursak;P.V=n.R.T R sabit bir sayıdır. Kabaca 0,082 olarak geçer. Formülden de anlaşılacağıüzere gazlarda, sıcaklıkla basınç çözünürlüğün tersine doğru orantılıdır.

Katı cismin yüzeye olan etkisi, ağırlığının büyüklüğü ve temas yüzeyininküçüklüğü oranında büyük olur. Yüzeyin esnekliğine o yüzeyin deformasyonu da


ARAŞTIRMA

P= F / A

AMAÇ

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kuvvet

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kat%C4%B1

http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C4%B1v%C4%B1

http://tr.wikipedia.org/wiki/Gaz

4

denir. Yüzeyin deformasyonu; üzerinde bulunan cismin ağırlığı ile doğru, temasalanı ile ters orantılıdır. Yüzeyde deformasyon istenmiyorsa, cismin temas edeceğialan fazlalaştırılır. Örneğin, karda yürüyen bir kimsenin ayakları battığı halde, kayakaleti kullandığında batmaz. Yüzey deformasyonu isteniyorsa temas alanı küçültülür.Örneğin, çivi, ince ve ucu sivri olduğu oranda, az kuvvetle ve kolayca çakılır.

Örnek: 60 kg ağırlığındaki bir cismin konulduğu yer ile temas eden yüzey alanı 10cm² olduğuna göre, bulunduğu yere yaptığı basınç ne kadardır?

Çözüm:

P= ? kg/cm²F= 60 kgA= 10 cm²

P= F / AP= 60 / 10P= 6 kg/cm²

5

1.1.1.2. Basınç Birimleri

Karşılaştığımız basınç birimleri şunlardır: CGS basınç birimi: Bu basınç birimi bari’dir. 1 bari=1 dyn/cm²’dir. Bu birim

çok küçük değer olduğu için çoğunlukla mega bari=bar=milyon barikullanılır.

MKS basınç birimi: MKS sisteminde kg/cm² basınç birimi kullanılır. Endüstri veya teknik basınç birimi: 1 kg/1 cm² = 981000 dyn/1 cm² = 981000

bari’dir. Su veya cıva sütunu: Su veya cıva kolonunun yüksekliği ile ifade edilir. 1 cm²

alana h cm yüksekliğinde su veya cıva ağırlığının etki etmesidir. Yükseklik veakışkanın özgül ağırlığı çarpılarak bulunur.

+4 °C’ deki suyun özgül ağırlığı 1 gr/cm³ olduğu için, su yüksekliği doğrudan susütunu (SS) olarak ifade edilir. Cıvanın özgül ağırlığı 13,6 gr/cm³ olduğu için, cıvayüksekliğiyle özgül ağırlığının çarpımı cıva sütunu (HgS) olarak ifade edilir.

10 m yüksekliğindeki su 1 cm² alana 1000 cm³=1 kg basınç yapar. 76cmyüksekliğindeki cıvanın 1 cm² alana yaptığı basınç ise 76x13,6=1033,6 gr/cm² dir. Bu da1,0336 kg/cm² ye eşittir.

Atmosfer basıncı: 76 cm yüksekliğindeki cıva kolonunun basıncı, denizseviyesindeki atmosfer basıncına eşittir. Bu sebeple atmosfer basıncı denir veuygulamada çok kullanılır. Megabari (1 kg/cm²) ve atmosfer (1,0336 kg/cm²)basıncı birbirine yakın olduğu için genellikle karıştırılır. Atmosfer basıncınıfiziki ve teknik olarak değerlendirebiliriz.

Fiziki atmosfer basıncı +4 °C’ de 10 m su sütunu (mSS) veya 0°C de 760 mm cıvasütunudur (hgS) (1,0336 kg/cm²).

Teknik atmosfer basıncı ise +4°C’de 10 m su sütunu (mSS) veya 0°C de 735,5 mmcıva sütunudur (hgS) (1 kg/cm²). Genellikle pratikte bu atmosfer basıncı kullanılır.

1.1.1.3. Basıncın Ölçülmesi

Gazlarda basınç manometre ile ölçülür ve bar birimiyle değerlendirilir. Sıvılar isehidrometrelerle ölçülerek kg/cm² veya metre su sütunu (mSS) olarak değerlendirilir. Basınçölçerler dış görünüş olarak birbirine benzer. Birbirinden gösterge üzerindeki basınç birimiylekolaylıkla ayırt edilirler. Aşağıdaki şekilde birer manometre ve hidrometre gösterilmiştir.

1. Manometre 2. Hidrometre

Resim 1.1: Manometre ve hidrometre

6

Basıncın ölçülmesinde üç ana metot vardır:

Atmosferik sütunun, bir sıvı sütunu ile dengesini kullanmaktır. Sıvı olarak alçakbuhar basıncına sahip cıva kullanılır. En doğru ölçüm bu metotla yapılır.

Bir zarın veya bir metal levhanın bir tarafındaki basınç, diğer taraftaki basınçdeğerinden farklı ise zarın şekli değişir. Bu metotdan yararlanarak aneroid(Metal) barometreler ve barograflar yapılmıştır.

Sıvıların kaynama noktaları yüzeyleri üzerindeki basınca bağlıdır. Sıvıüzerindeki buhar basıncı, üzerine etki eden atmosferin basıncına eşit oluncabuharlaşma başlar. Sıvının kaynama noktası ölçülerek barometrik basınçbulunur. Cıvalı barometreye göre basınç ölçümü standarttır. Diğer aletler cıvalıbarometreye göre ayarlanır.

1.1.2. Açık Hava Basıncı (Atmosfer basıncı)

Dünyanın çevresindeki hava tabakası çeşitli gazların karışımından meydana gelmiştir.Bu gaz tabakasına atmosfer denir. Atmosferdeki gazlar da, katı ve sıvılar gibi ağırlığındandolayı etki ettikleri yüzeylere basınç uygular. Bu basınca açık hava basıncı yada atmosferbasıncı denir.

Açık hava basıncı, deniz seviyesinden yükseklere çıktıkça hava molekülleri azalacağıiçin düşer.

Yerküre, kalınlığı yüzlerce km olan hava tabakası ile kaplıdır. Bu kalınlıkta havanınözgül ağırlığının küçük olmasına rağmen; ağırlığı dolayısıyla bir basıncı vardır. Bu basıncaaçık hava basıncı denir. Açık hava basıncı cisimler üzerine her yönde etki eder. Açık havabasıncı barometre ile ölçülür.

1.1.3. Sıvıların Basıncı (Atmosfer Basıncı)

Bir yerden başka bir yere uygun şartlarda akabilen ve bulundukları ortamın biçiminialan maddelere akışkan maddeler denir. Sıvılar akışkan maddelere örnektir. Akışkanlarbasınç farkından dolayı akarlar ve akma yönü basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğuyere doğrudur.

Sıvılar bulundukları kabın şeklini alır. Atmosfere açık ve kapalı olma durumuna göreiçinde bulundukları kabın yüzeyine etki eder. Sıvıların bu etkisine sıvıların basıncı denir.Sıvıların basıncına hidrostatik basınç da denir.

Sıvılara ait bütün olayların açıklanması, hareketsiz sıvıların aşağıdakidört ana özelliği yardımıyla mümkündür.

Hareketsiz sıvıların, bulundukları kapların ve içine batırılmışcisimlerin yüzeylerine yaptığı basınç her noktada o yüzeye

diktir. Hareketsiz bir sıvının herhangi bir noktasındaki basınç

kuvveti, sıvının o noktadaki ağırlığı sıfır kabul edildiğinde, onoktadan geçen basınç kuvveti her yönde aynıdır (BirinciPascal prensibi).

Hareketsiz bir sıvının yalnız düşey yönde basınç değişimi olupyatay yönlerde basınç değişimi sıfırdır.

P

7

Kapalı kaplarda sıkıştırılmış sıvıların kabın tüm yüzeyine yaptığı basınç eşittir(Hidroforlar bu sisteme göre çalışır.).

Atmosfere açık veya sıkıştırılmamış sıvılar yatay yönde basınç değişimi oluşturduklarıiçin tabanlarında yapabilecekleri maksimum basınç değerine ulaşır. Buna göre sıvıyüksekliği oranında ağırlığı kadar etki eder. Bu birim basınçtır. Bulunduğu kabın tümtabanına ise, kabın kesit alanı kadar etki eder. Sıvılarda özgül ağırlığı ve rakımla yer çekimiivmesi az değiştiği için bu değerler sabit kabul edilir. Yani su sıkışmayan bidüşünülür.

P= Sıvını tabana yaptığı basınç (kg/cm²)h= Sıvının hacmi (cm³)A= Sıvının tabanla yaptığı temas alanı (cm²)δ= Sıvının özgül ağırlığı (kg/cm³)

Örnek: Dikey olarak döşenen 27 m yüksekliğindeki 2” (50 mm iç çborunun içindeki suyun birim tabana (Hidrometrenin ölçtüğü) ve tüm taban yüzbasınç ne kadardır?

P= ? kg/cm²A= ? cm²h= 27 m=2700 cm³δ= 1 gr/cm³=0,001 kg/cm³

Açıklama

Uygulamalarda kabın içindeki su yüksekliği doğrudan su sütunu (SS) ol(27 m yüksekliğindeki tesisat suyunun basıncı 27 mSS gibi). Suyun özgül ağırolduğu için yüksekliğiyle çarpımı değerini değiştirmez.

Örnekte bulduğumuz birim alana etki eden basınç 2,7 kg/cm² dir. Aynı boyaptığı basınç mSS olarak 27 mSS dur. Bu değer hidrometrenin ölçeceGörüldüğü gibi kg/cm² değeri, mSS değerinin 1/10 dir. Pratik uygulamadyüksekliğinin 1/10, kg/cm² değeri verir. Bu değer aynı zamanda kg/cm² cinbasınç ölçerin değeridir.

Hareketli akışkanlarla ilgili aşağıdaki yargılar geçerlidir.

1. Akışkanlar daima basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yöneÖrneğin, binaların zeminindeki hidrofor yardımı ile basınç farkı oluşturularak, süst katlarına kadar çıkarılması. Odanın kapı ve penceresini açarak hava akımı oda basınç farkından dolayıdır.

y

A=π.r²A=3,14.2,5²A=19,625 cm² borununtaban alanı.

P=h. δP=2700.0,001P=2,7 kg/cm² veya 27 mSS tabandayüzeye etki eden (hidrometrenin ölçt

Birim tabana yaptığıbasınç (Hidrometreninölçtüğü basınçtır.):

P=h.δ

P=h.A.δP=2700.19,625.0,001P=52,98 kg/cm² tüm taban yüzeyindtoplam basınç.

r sıvı olarak

Tüm tabanaaptığı basınç:

ap alınacak)eyine yaptığı

arak söylenirlığı 1 gr/cm³

runun tabanaği değerdir.a su sütunusinden ölçen

doğru akar.uyun binanınluşturulması

P=h.A.δ

birimüğü) basınç.

eki

8

2. Akışkanların kesit alanı daraldıkça akış hızıartar. Şekildeki borunun dar kesitinde akan suyun v2

hızı, geniş kesitinden akan suyun hızından büyüktür.(v2 > v1).

Veya akışkanın hızının arttığı yerde kesit alanıdaralır. Örneğin, musluktan akan suyun aşağı doğruhızı artar ve kesiti daralarak incelir.

3. Akışkanın hızının arttığı yerde basıncı azalır.Şekildeki düzenekte pompa yardımıyla borunun Kucuna hava üflendiğinde, borudan sıvı yükselerekpüskürür. Sıvının yükselmesinin nedeni, sıvının açıkyüzeyine uygulanan açık hava basıncı L ucuna iletilir.K ucunda ise akışkanların (Havanın) hızı arttığı içinbasınç farkı oluşur ve sıvı, basıncının büyük olduğu Lucundan, basıncın küçük olduğu K ucuna doğruhareket eder.

Sıvıların basıncı nasıl ilettiğini deneyle inceleyelim.

Deneyin amacı: Sıvıların basıncı nasıl ilettiğini deneyle göstermek.

Hazırlık Soruları

Her yöne delikleri bulunan bir kutuya su doldurulursa, su deliklerden hangiyöne doğru fışkırır?

Suyun en hızlı akışı hangi delikte gözlenir? Nedenlerini tartışınız.

Kullanılan Araç ve Gereçler

1.Basınç iletim aleti 2.Su 3.Kova

Deneyin Yapılışı

Basınç iletim aletine subap boşluğundan sudoldurunuz.

Kova üzerinde tutarak basınç iletim aletininarkasındaki pistonu ileri doğru itiniz.

Suyun topuz etrafındaki deliklerdenfışkırdığını gözleyeceksiniz.

Deney düzeneği:

9

Deneyin sonucu:

Bu deneyle Paskal ilkesi doğrulanmış olur. Basınç iletim aletinin pompalanmasısonucu suyun her yönde aynı şiddetle dağıldığı gözlenir.

Teorik Bilgi

Sıvıların esnekliği çok küçüktür. O bakımdan yapılan deneylerde “sıvılarsıkıştırılamaz” demek daha doğru olur. Kabın şekli nasıl olursa olsun, kapalı bir kaptakisıvının herhangi bir noktasında, birim yüzeye uygulanan bir kuvvet, kabın bütün yüzeylerineaynen iletilir. (Paskal prensibi)

Sıvılar kuvvetin yönünü ve büyüklüğünü değiştirebilirler. Sıvıların bu özelliğindenyararlanılarak Hidrolik frenler, pres ve kriko, Su cendereleri, sıvılı barometre, hidrolikkaldıraçlar, manometre vb. yapılmıştır

1.1.4. Debi

Herhangi bir kesitten birim zamanda geçen akışkan hacmi (m3/h) “debi” olarakadlandırılmaktadır.

Akışkanın kesit alanı, hızı ve basıncı debiye etki eden faktörlerdir. Bu parametrelerdenbirinin değiştirilmesi akan su debisinin değişmesine neden olur.

1.2. Hidrofor ve Su Depoları Bağlantıları

Çok katlı binaların su ihtiyacını karşılamak için şehir şebeke basıncı yetersiz kalır. Butür yerlerde hidrofor veya su deposu bağlantılı sistemler kurulur. Hidrofor ve su deposu ayrıayrı kullanılabildiği gibi bazı tesisat sistemlerinde beraber de bağlanabilir.

1.2.1. Hidrofor ve Su Depolarının Açıklanması

1.2.1.1. Hidrofor

Basıncı düşük suyu, hava ile sıkıştırarak istenen yüksekliğe çıkartan ve otomatikçalışan silindirik depolu pompalama sistemlerine hidrofor (Basınçlandırma deposu) denir.

Basınçlandırma işlemini tank, pompa ve bunların üzerine takılan yardımcı elemanlaryapar.

Hidrofor tankı, işletme (çalışma) basıncına göre standartlarla belirtilen kalınlıkta çeliksaç malzemeden yapılır. Tankın, hidrofor sistemindeki görevi yardımcı elemanları üzerindetaşımak, su ve havayı bir araya getirerek suya istenilen basınçlandırmayı vermektir. Birkısım hidrofor tanklarında hava temini için kompresör yerine hava subabı veya havaenjektörü kullanılır. Bazı hidrofor tanklarında ise su ve hava bölgesi bir membranla ayrılır.Membran olarak basınca dayanıklı ve biçimlendirilmiş lastik kullanılır.

Hidrofor pompası, suya yeterli basıncı verecek kapasitede olmalı ve ona göreseçilmelidir. Görevi kuyu, depo veya şebekeden aldığı suyu tanka basınçlandırmaktır.Merkezkaç (Salyangoz) ve kademeli (Santrifüj) tipte yapılır. Pompa motorları dikey veyayatay bağlantı biçiminde üretilir.

10

Hidrofor yardımcı elemanları (Ekipmanları); şiber veya küresel vana, çek valf,güvenlik vanası, hava temin elemanı (Hava enjektörü, hava sübabı veya kompresör) basınçşalteri, manometre, selenoid vana ve seviye elektrotundan oluşur.

Şiber veya küresel vana, gerektiğinde su akışını kesmek için kullanılır. Çek valf takılı bulunduğu yerin gerisinde basıncın azalması durumunda, su

akışının ters yöne kaçmasını engeller. Güvenlik vanası sistemdeki fazla basıncı dışarı atarak sistemin güvenliğini

sağlar. Sistem içindeki basınç manometreden okunur ve hava bölgesine bağlanır. Selenoid vana hava bölgesine takılarak su seviyesine göre tankın hava emişini

sağlar. Seviye elektrotu ise su seviyesini kontrol eder ve su bölgesine takılır. Hidrofor tankı basıncına göre pompanın çalışmasını basınç şalteri düzenler. Hidrofor sistemi elemanları birbirine bağlı ve tamamlayıcı nitelikte çalışır.

Şekil 1.1: Hidrofor sistemi elemanları

1.2.1.2. Su Deposu

Suyu gerektiğinde kullanmak üzere depolayan kaplara su deposu denir. Su depolarıatmosfere açık yapılır. Su depoları çelik sac, fiberglas ve kâgirden üretilir. Silindirik veyaprizmatik biçimli olur. Kullanılacağı yerin özelliğine göre depo seçilerek bağlantı yapılır.

Resim 1.2: Biçimlerine göre polietilen plastik su depoları

1. Dik silindirik 2. Yatık silindirik 3. Prizmatik

11

Açık su deposunun gerekli temizliğini yapabilmek için iyi kapanabilen vehavalandırma deliği olan bir temizleme kapağı olmalıdır. Havalandırma deliği yoksa ucuaşağı eğik bırakılmış havalandırma borusu bulundurulmalıdır. İçindeki suyun kışındonmasını ve yazın ısınmasını önlemek için izole edilmelidir. Tabana çöken tortularıntesisata akmaması için çıkış borusu ağzı depotabanından 10 cm yüksekte olmalıdır.

Depolar önceleri çatı arasına konularak üsttendağıtmalı tesisatlar yapılırdı. Çatı araları yaz aylarındaaşırı sıcak olur. Sular 30-40°C sıcaklıklarda bakteriüretir. Mikropların üremesine uygun ortam oluşturur.Özellikle insanların lejyoner hastalığınayakalanmasının en önemli nedenidir. Ayrıca çatıarasına konulan depo, binaya ek bir yük oluşturur.Bunun için daha serin olan bodrum katlara, hidroforubeslemek amacıyla pompa öncesi konulur. Pompaveya hidrofor besleme suyunu bu depodan karşılar.Taşmaya karşı tedbir olarak depo yakınında bir kirli su çukuru yapılmalıdır. Depo ahşap,çelik veya kâgir altlık üzerine alınmalıdır. Günümüzde üretilen depolar kendinden ayaklıyapılmaktadır.

1.2.2. Hidrofor ve Su Depolarının Bağlantı Çeşitleri

1.2.2.1. Havasını Kompresörle Temin Eden Hidrofor Bağlantısı

Hidrofor tankının basınçlandırılması için hava gerekir. Bu hidrofor bağlantısında hava,hava kompresörüyle sağlanır. Sistemin görevini yapabilmesi için yardımcı elemanlarıamacına uygun kullanılmalıdır.

Deponun şebeke bağlantısı yapılan ucuna, depo suyla dolunca kesmesi için flatörtakılır. Pompa sürekli su içinde kalarak hava yapmaması için deponun alt seviyesindenbağlanır. Hidrofor tankının basıncının pompa tarafına gitmemesi ve tesisat basıncının tankıetkilememesi için, giriş ve çıkışına çek valf kullanılır. Tankın güvenliği için tank üzerineveya hemen çıkışına yaylı güvenlik vanası takılır. Su deposu, pompa, hidrofor tankı vekompresör bağlantılarında gerektiğinde kullanılmak üzere vana bağlanır. Hidrofor sistemininbasınca bağlı olarak çalışmasını, otomatik basınç şalteri sağlar.

Şekil 1.2: Bir su deposukısımları

Şekil 1.3: Havasını kompresörle temin eden hidrofor bağlantısı

1.2.2.2. Hava Enjektörlü Hidrofor Tankı Bağlantısı

Bu hidrofor sisteminde hava, hava enjektörü tarafından sağlanır. Depo ve hidrofordonanımları kompresörlü sistemde olduğu gibi bağlanır. Seviye elektrotu konularak suseviyesi kontrol edilir. Selenoid vanayla hava basınç kontrolü yapılır.

1. Açık su deposu2. Hidrofor tankı3. Pompa4. Pompa motoru5. Kompresör6. Vana7. Çek valf8. Güvenlik vanası9. Su deposu doldurma borusu10. Pompa emme borusu11. Hidrofor basma borusu

12. Baypas13. Bina tesisatına gidiş borusu14. Havalık geliş borusu15. Havalık16. Boşaltma vanası17. Basınç şalteri18. Manometre19. Su seviye göstergesi20. Pompa altlığı21. Elektrik kablosu22. Flatör

1. A2. H3. P4. P5. L6. P7. H8. V9. Y10. D11. D12. E

12

Şekil 1.4: Hava enjektörlü hidrofor tankı bağlantısı

çık su deposuidrofor tankıompaompa altlığıastik contaompa altlığı tank bağlantı parçasıava supabı (enjektör)anaatık çek valfik çek valfepo bağlantı borusumiş borusu

13. Basma borusu14. Hidrofor çıkış borusu15. Baypas16. Bina tesisatı borusu17. Boşaltma vanası18. Manometre19. Elektrik kablosu20. Selenoid vana21. Emniyet vanası22. Basınç şalteri23. Elektrik panosu24. Seviye elektrotu

13

1.2.2.3. Paket Tip Hidrofor Bağlantısı

Paket hidroforlara diğerleri gibi sürekli hava takviyesi yapılmaz. Hidrofor tankınıniçinde membran vardır. Membran, hidrofor tankında hava ve su bölgesini ayırır. Havabölgesine belirli miktarda hava basılarak kapatılır. Bağlantısı şekildeki gibi yapılır.

Şekil 1.5: Paket tip hidrofor bağlantısı

1. Açık su deposu2. Pompa3. Hava alma tapası4. Paket hidrofor5. Çek valf6. Vana7. Depo giriş borusu8. Pompa emiş borusu

9. Bina tesisatına basma borusu10. Boşaltma vanası11. Basınç şalteri12. Manometre13. Membran14. Flatör15. Havalık16. Pompa altlığı

14

1.2.2.4. Hidrofor Elektrik ve Otomatik Kumanda Eleman Bağlantılarının Yapılması

Bu elemanlar hidroforun çalışmasını doğrudan yönlendirir. Bağlantılarında teflon bantkullanılması uygun olur. Anahtar ağızlı oldukları için uygun ağızlı açık ağılı anahtarla veyakurbağacık anahtarla sıkılmalıdır.

Şekil 1.6: Hidrofor otomatik kumanda elemanlarını bağlantısı

1. Manometre2. Selenoid vana3. Emniyet vanası4. Basınç şalteri5. Seviye elektrotu6. Elektrik panosu7. Basınç şalteri ve elektrik panosu8. Pompa elektrik kablosu9. Selenoid vana elektrik kablosu10. Seviye elektrotu elektrik kablosu

15

1.2.2.4.1. Şalterli Flatörün Hidrofora Elektrik Bağlantısı Yapmak

Flatör, su seviyesini kontrol eder. Su yeterli düzeye gelince akışkan yolunu kapatır.Suyun eksilmesi durumunda açarak açık su deposunun dolmasını sağlar. Şalter elektrikleilgilidir. Şalter, su deposu içindeki su miktarına göre pompanın çalışmasını düzenler. Depodasuyun en az seviyeye düşmesi durumunda motorun elektriğini keser. Maksimum seviyede iseçalıştırır. Her hidrofor sisteminde uygulanabilir.

Şekil 1.7: Şalterli Flatörün hidrofora elektrik bağlantısı yapmak

S. Sigorta TŞ. Termik şalter

P. Paket şalter BŞ. Basınç şalteri

K. Kontaktör FŞ. Flatörlü şalter

TR. Termik role L1. Faz hattı

T. Toprak hattı L2. Faz hattı

N. Nötr hattı L3. Faz hattı

16

1.2.2.4.2. Flatörlü Şaltersiz Hidrofor Elektrik Bağlantısı Yapmak

Bu tür bağlantı sisteminde elektrikli şalter yoktur. Pompa motoru su seviyesindenbağımsız çalışır. Suyun en az seviyeye düşmesi durumunda da çalışmaya devam eder. Suseviyesinin düşmeyeceği yerlerde kullanılması uygun olur.

S. Sigorta TŞ. Termik şalter

P. Paket şalter BŞ. Basınç şalteri

K. Kontaktör FŞ. Flatörlü şalter

TR. Termik role L1. Faz hattı

T. Toprak hattı L2. Faz hattı

N. Nötr hattı L3. Faz hattı

Şekil 1.8: Flatörlü şaltersiz hidrofor elektrik bağlantısı yapma

17

1.2.2.5. Hidrofor Basınç Anahtarı Ayarının Yapılması

Hidrofor basınç ayarının yapılabilmesi için şalterin kapak tespit vidası sökülerekçıkartılır. Basıncın seviyesi manometre göstergesinden izlenerek basınç vidasındanhidroforun çalışma basıncı ayarlanır. Basınç yükseltilecekse ayar vidası + yönde,düşürülecekse – yönde döndürülür. Ayar vidasının döndürülmesi kontrollü yapılmalıdır. Anidöndürme yapılmamalıdır.

Şekil 1.9: Basınç şalterinin görünüşü Şekil 1.10: Basınç şalterinin ayarlanması

Şekil 1.11: Basınç anahtarı elektrik bağlantı şekilleri

18

1.2.2.6. Su Depolarının Hidrofora Bağlantısı

Su depoları hidrofora en kısa yoldan ve mümkün olduğu kadar düz bağlanmalıdır.Gereksiz dönüşler pompa emişini etkiler. Pompa daima su ile dolu olacak şekilde bağlanır.Su deposu bağlantı ağzının yüksek olması durumunda, boru dönüşü yapılarak pompaseviyesine düşürülür.

Aşağıdaki şekilde farklı bir depo ve hidrofor bağlantısı yapılmıştır. Bu bağlantıdahidrofor için gerekli olan hava, hava tüpü üzerine konulan enjektörle sağlanmaktadır.

Şekil 1.12: Su depolarının hidrofor bağlantısı

1. Açık su deposu2. Su deposu bağlantı borusu3. Dirsek4. Nipel5. Sürgülü vana6. Pompa7. Pompa hava tüpü bağlantı borusu8. Flanşlı bağlantı9. Hava tüpü10. Hava enjektörü11. Hava tüpü hidrofor bağlantı borusu12. Çek valf13. Hidrofor tankı

14. Flatör15. Boşaltma vanası16. Motor17. Pompa altlığı18. Manometre19. Havalık20. Selenoid vana21. Emniyet vanası22. Basınç şalteri23. Elektrik panosu24. Seviye elektrodu25. Elektrik kablosu26. Depo kapağı

19

UYGULAMA FAALİYETİ

Aşağıda verilen su deposuyla paket hidroforun bağlantısını, verilen bilgilerdoğrultusunda işlem basamaklarına uygun olarak yapınız.

Araç ve Gereçler

1. Su deposu2. Paket hidrofor3. Flatör4. Galvanizli boru ve ek parçaları5. Şiber vana6. Çek valf7. Kendir ve sülüğen boya8. Boru mengenesi9. Boru anahtarı10. Boru paftası11. Tornavida


20

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER

Hidroforun yerini tespitediniz.

İş önlüğünüzü giyerek çalışma masanızıdüzenleyiniz.

İş için gerekli araç ve gereçlerini hazırlayınız. Hidrofor tankı ve pompanın yerini belirleyiniz.

Hidroforu sabitleyiniz. Pompa altlığını terazisinde hazırlayınız. Pompa ve motoru cıvatalarla tespit ediniz.

Su deposu boşaltma veşebeke bağlantısını yapınız.

Şebeke borusunu bağlayınız. Flatörü bağlayınız. Boşaltma vanasını takınız.

Hidrofor ve su deposu arasıbağlantıyı yapınız.

Depo çıkışına rakor, çek valf ve vana bağlayınız. Boru bağlantısını yapınız. Ek yerlerinde keten ve sülüğen boya kullanınız.

Hidroforun tesisat borusubağlantısını yapınız.

Hidrofor çıkışına çek valf ve vana bağlayınız. Boru bağlantısını yapınız. Boşaltma vanası bağlayınız.

Elektrikli şalteri bağlayınız.

Paket hidroforda elektrikli şalter hazır balıdır. Minumum su seviyesini ayarlayarak depo içine

salınız. Hidrofor elektrik bağlantısını yapınız.

Hidroforun kaçak testiniyapınız.

Depoyu su ile doldurunuz. Pompanın havasını alınız. Kaçak varsa gideriniz.

Hidrofor basınç ayarınıyapınız.

Motoru çalıştırınız. Manometreden basınç değerini izleyiniz. Alt ve üst limit çalışma basıncını ayarlayınız.

Hidroforu test ediniz. Yapılan işin kontrolünü ve temizliğini yapınız. Tesisata su vererek kaçak denemesini yapınız. İşi bitirdiğinizi öğretmeninize söyleyiniz.

21

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplayarakdeğerlendiriniz.

DOĞRU YANLIŞ TEST

1. D( ) Y( ) Birim yüzeye etki eden kuvvete basınç denir.

2. D( ) Y( ) Açık hava basıncının değeri yeryüzüne yakın yerlerde en düşüktür.

3. D( ) Y( ) Akışkanların kesit alanı daraldıkça akış hızı artar.

4. D( ) Y( ) Güvenlik vanası fazla basıncı dışarı atarak sistemin güvenliğini sağlar.

5. D( ) Y( ) Hidrofor tankı basıncına bağlı olarak pompanın çalışmasını selenoid vanasağlar.

ÇOKTAN SEÇMELİ TEST

1. Hidrofor tesisatı içindeki basıncı aşağıdakilerden hangisi gösterir?

A) Barometre C) Manometre

B) Termometre D) Mikrometre

2. Hidrofor tesisatında çek valf kullanılmasının amacı nedir?

A) Suyun akışını keser. C) Sistemi kontrol eder

B) Suyun hızını artırır. D) Su akışının ters yöne akmasını önler.

3. Hidroforun görevi nedir?

A) Su akışının ters yöne akmasını önler. C) Suyun akışını keser.

B) Suyu sıkıştırarak istenilen yüksekliğe çıkarır. D) Sistemi kontrol eder.

4. Açık hava basıncı aşağıdakilerden hangisi ile ölçülür?

A) Manometre C) Barometre

B) Termometre D) Mikrometre

5. Hidroforun su seviyesini aşağıdakilerden hangisi gösterir?

A) Manometre C) Selenoid vana

B) Termometre D) Seviye elektrotu

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduğunuzu düşündüğünüz konular varsa;tekrar bilgi sayfasına dönerek eksik olan yönlerinizi, ders öğretmeninizden de yardım alaraktamamlayınız.

Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz, diğer faaliyete geçiniz.


22


Gerekli donanımı kullanarak standartlara uygun mobil sistem sıhhi tesisatıdöşeyebileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

Bölgenizdeki ilgili firmaları gezerek mobil sıhhi tesisat hakkında bilgitoplayarak raporlayınız.

Bölgenizde bu sistemle yapılan bina varsa uygulamaların nasıl yapıldığınıyerinde görerek inceleyiniz.

2. MOBİL SİSTEM

2.1. Mobil Sistem ve Özellikleri

Villa, konut, okul gibi mekânlarda binanın alt yapı aşamasında planlanarak uygulananbir sistemdir. Kısaca boruların bir merkezden kullanma suyu musluklarına zeminde gizliolarak koruyucu kılıf içinde asıl boru hattının çekilme işlemidir.

İçtiğimiz ve kullandığımız suyun temizliği, tesisatlarımızın pas, kireç ve tortudankorunması, insan sağlığı için çok önemlidir. Mevcut tesisatlarımızda kullandığımızarmatürlerin tamiri için bütün evin suyunu kesmek yerine, o hattı kolektörden kapatmakyeterli olacaktır.

Mobil sıhhi tesisat sistemlerinde banyolardaki her bir terminal kutusu tek bir noktadaayrı ayrı kontrol edilebilir. Özellikle tamiratlarda, banyonun suyu kesilmeden arızagiderilecektir. Kolektör üzerinde her bir hat için mini vana kullanılır. Örnek vermekgerekirse; banyodaki lavabonun bataryasında yapılacak bir tamirat için kolektör üzerinde ohatta olan mini vana kapatılır. Bu esnada diğer bataryalarda su kesilmeyecektir.

Kalorifer tesisatında olduğu gibi PE-Xb boru, koruyucu spiral boru içindengeçirildiğinden dolayı fayans ve seramikler kırılmadan kolaylıkla değiştirilebilir. Mobilsistem boruları yüksek ısı ve basınçlara dayanıklı olduğundan özellikle termosifon hatlarındagüvenle kullanılabilir.

Uygulaması hızlı ve kolaydır. Kaynak ve lehim gerektirmez. Böylelikle kaynak,montaj, işçilik hatalarına da imkân vermez. Montaj esnasında elektriğe ihtiyaç yoktur.Kangal boru istenen yerden kesilerek su saatinden armatürlere kadar her türlü tesisata tekparça olarak döşenir.


ARAŞTIRMA

AMAÇ

23

Resim 2.1:Mobil sıhhi tesisat

2.2. Polietilen Borular

Polietilen borular 20 senedir her türlü sıvı taşıma işlemlerinde üstün polimerikyapısıyla en iyi çözümü sunan çapraz bağlanmış polietilenden üretilmektedir.

Günümüz plastik teknolojisinin ürünü PEX borular yerden ısıtma sisteminde, mobiltesisatta, sıcak ve soğuk su tesisatlarında kullanılabilen tek borudur.

PE-CROSSLINK borular özel yüksek yoğunluklu polietilen ham maddeden üretilir.Polietilen malzemelerin sıcaklık karşısındaki basınç dayanımları düşüktür. Ancak yüksekyoğunluklu polietilen CROSSLINK (Çapraz Bağlanma) işlemi ile sıcakta yüksek performanssağlayan bir bağ yapısına sahip olur. Çapraz bağlanması tamamlanmış PE-CROSSLINKBORU -100°C ile +110°C arasında mukavemet özelliklerini korur.

PEX-b Cross-link boruların kullanım alanları:

1. Daire içi kalorifer tesisatlarında,2. Yerden ısıtma sistemlerinde,3. Sıhhi tesisat hatlarında kullanılmaktadır.

PEX-b Cross-link boruların kullanım alanlarında sağladığı faydalar:

1. Hızlı ve kolay tesisat imkânı sunar.2. Kireçlenme yapmaz.3. Sıhhi tesisatta kullanıldığında koku yapmaz.4. Paslanmaz.5. Çürümez.6. Çevre sağlığını korur.7. Sıhhi tesisatta hijyen şartlarına uygundur.8. Hafiftir, taşınması ve montajı çok kolaydır.9. Düşük sürtünme kat sayısına sahiptir.10. Elektrolize dayanıklıdır.11. Esnektir.12. Uzun sistem ömrü sunar, 50 yıl gibi ömrü vardır.13. Kimyasal maddelere karşı dayanıklıdır.14. +95 C ve - 50 C' ye dayanıklıdır.

24

PEX-b Cross-link borunun uygulanış şekli ve avantajları:

PEX-b borular şap altından kılıf içinden geçirilmelidir. Kılıf boruyu koruyucu nitelikteolmalı ve yastık görevi yaparak ısı yalıtımını sağlamalıdır. Bükülme esnasında kesitdaralmasına neden olmaması için spiral olmalıdır.

Basınçdeğeri

Kg/cm²

Dış çapımm

Etkalınlığı

mm

Kangalmetrajı

m

PN 12,5 16 2 160

PN 12,5 18 2 160

PN 12,5 20 2 100

PN 12,5 25 2,3 50

Özel standart üretim

PN 20 16 2,2 160

PN 20 18 2,5 160

PN 20 20 2,8 100

PN 20 25 3,5 50

Tablo 2.1: Polietilen PEX-b Cross-link borularınözellikleri

Soğuk ve sıcak su borusu

D(mm) d(mm) t(mm) Ağırlık (kg./m)

16 12 2 0.098

Tablo 2.2: Polietilen soğuk ve sıcak su boruları et kalınlıkları

25

Kırmızı/mavi kılıf borusu

D(mm) d(mm) t(mm)Ağırlık(kg./m)

24 19.5 2.2 0.065

Malzeme : PP

Tablo 2.3: Polietilen boru kılıfı

2.3. Kollektörler

Tek hattan gelen akışkanı ikiden fazla hatta ikiden fazla hattan gelen akışkanı tek hattadüşüren tesisat elemanına kollektör denir.

Kolektör bağlandığı boru hattına göre adlandırılır. Gidiş borusu hattına konulana gidişkollektörü, dönüş borusu üzerine konulan konulana dönüş kolektörü denir.

2.3.1. Gidiş Kollektörü

Kollektör, mobil sıhhi tesisat sisteminde anahattan (Su sayacından) gelen suyun kullanımyerlerine ayrı iletilmesini sağlar. Ayrıca ısıtıcıdangelen sıcak suyun dağıtılmasını yapar. Genelliklemavi renkte olan soğuk su kollektörü, kırmızı renkteolan ise sıcak su kollektörü olarak kullanılır.

Kollektör kullanılarak döşeme:

Bu tesisat metodu, sıhhi tesisat ustalarının boruları kolektörden tüketim noktalarınadoğrudan döşemesini sağlar. Kullanılacak ek parça sayısı en aza iner, zamandan ve işçiliktentasarruf sağlanır.

Resim 2.3:Kollektörlü dağıtım sistemi

Resim 2.2: Kolektör

26

Kollektör kullanmadan döşeme:

Bu tesisat sistemi kollektör noktasından yer kazanmak için tercih edilir. Ayırımlarda Tparçaları kullanılır. Bu tip döşemede de kullanılacak boru uzunlukları en aza iner.

Resim 2.4:Ana borulu dağıtım sistemi

2.3.1.1. Su Akıtma Ağzı Sayısı Tespiti

Su akıtma ağızları, dairede kullanılan su tüketim yerlerinin tespit edilmesidir. Sutüketim malzemeleri dairenin büyüklüğüne, dubleks ve tripleks gibi özellilerine göre değişir.Normal bir dairenin su tüketimi, ıslak hacimlere göre genellikle aşağıdaki gibidir.

Su tüketim malzemeleri Soğuk su Sıcak su

Mutfakta

Eviye 1 1Bulaşık makinesi 1 -Isıtıcı 1 1

Banyoda

Küvet 1 1Lavabo 1 1Klozet 2 -Çamaşır makinesi 1 -

Wc

Taharet musluğu 1 -Bas 1Lavabo 1 1

2.3.1.2. Su Akıtma Yeri Sayısına Göre Kolektör Tespiti

Binalarda kullanılan su akıtma ağzı sayısı kadar kollektör çıkışı kullanılmalıdır. Buyaklaşık olarak ;

11-13 civarında olur. Tesisatta kullanılacak su akıtma ağzı tespit edildikten sonrakollektör seçimi yapılır. Kollektörlerin 2 ağızdan başlayıp 13 ağıza kadar olanları vardır.

27

2.3.1.3. Kollektöre Küresel Vanaların Takılması

Mini küresel vanalar; su, hava, buhar ve akaryakıt (Özel)tesisatlarında açma ve kapama işlevi için kullanılmaktadır.

Meskende bulunan akar yerlerinin kontrolü, kollektörlerüzerine takılan mini küresel vanalar ile sağlanır.

Resim 2.5: Mini küresel vana

2.3.1.4. Boru Güzergâhlarının Kelepçelenmesi

Zeminden geçeçek borular tespit edildikten sonra zemindengeçecek boru sayısı oranında kelepçe kullanılır. Kelepçenin göreviboruların sabitlenmesini sağlamaktır. Kelepçeler yere dübellervasıtasıyla sabitlenmelidir.

Resim 2.6: Boru kelepçesi

2.3.1.5. Her Su Kullanım Yerine Kılıflı Boru Çekilmesi

Su kullanım yerleri tespit edildikten sonra koruyucu kılıfınçekilmesine başlanır. Koruyucu kılıf tesisatta olabilecek arızaesnasında, tesisatı kırıp dökmeden arızanın rahatlıkla yapılması içinkullanılır. Koruyucu kılıf çekilirken kılıfın ezilmemesine dikkatedilmelidir. Koruyucu kılıfın kırmızı renklisi sıcak su borusu, mavirenkte olanı ise soğuk su borusu için kullanılmalıdır.

Resim 2.7: Boru kılıfı

2.3.1.6. Kelepçeleme

Tesisatta boruların çekilmesi işlemi bittikten sonra borularmutlaka sabitlenmelidir. Borular yere sabitlenen kelepçelere monteedilmelidir.

Sabitleme işlemi yapılırken boruların köşe dönüşlerinde mutlakaköşe düzeltici kullanılmalıdır.

Resim 2.8: Köşe düzeltici

28

2.3.1.7. Uç Noktalara Musluk Bağlantı Ağızlarının Takılması

Borunun bir ucunu kolektöre bağladıktan sonra diğerucuna ise batarya veya musluk bağlamak için batarya terminalkutusu bağlanır. Terminal kutusu içinde bulunan yüzüklürakorla boru bağlantısı yapılmış olur. Batarya bağlantı ölçülerinibatarya şablonu kullanarak monte edebilirsiniz.

Resim 2.9: Musluk bağlantı şekli

Resim 2.10: Batarya terminal kutusu Resim 2.11: Batarya bağlantı şekli

2.3.1.8. Boru Hattını Koruma Altına Alma

Tesisat tam bitip kontrolü yapıldıktan sonra mutlaka koruma altına alınmalıdır.Borular deneme amaçlı bir basınç testine tabi tutulduktan sonra üzeri şap ile kaplanır. Buişlemden sonra tekrar bir basınç testi yapılır. Tesisat bu testten de başarı ile geçerse işlemtamamlanmıştır. Şap üzeri istenen malzeme ile kaplanır.

2.4. Yüzüklü Rakorlu Birleştirme

Yüzüklü birleştirmeler borunun son bağlantılarının yapılması için kullanılır. Bubağlantı şekli rakorlu olduğu için sabit olan boruların rahat bağlanmasını sağlar. Kollektörebağlanacak kısım için önce ölçü alınır. Alınan ölçü makasla dik olarak kesilir. Kesilenboruya köşe dönüştürücü ayak takılarak şekildeki gibi rakorlu bağlantısı yapılır. Bataryaterminal kutusu bağlantısı da aynı şekilde yapılır.

Resim 2.12: Boruların kesilmesi ve köşe düzelticinin takılması

29

Resim 2.13: Boruların kollektöre yüzüklü rakorla birleştirilmesi

30

UYGULAMA FAALİYETİ–2

Aşağıda verilen uygulama işini bilgi sayfalarında verilen bilgiler doğrultusunda işlembasamaklarına uygun olarak yapınız.

Araç ve Gereçler

1. El breyizi2. Plastik boru makası3. Kurbağacık boru anahtarı4. Tornavida5. Kolektör6. Batarya ağzı tespit elemanı7. Batarya terminal kutusu8. Polietilen boru9. Boru kılıfı10. Kelepçe11. Dübel12. Vida


31

İŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİLER

Projeye göre soğuk su ve sıcaksu kolektörlerinin yerini tespitederek markalayınız.

İş önlüğünüzü giyerek çalışma masanızıdüzenleyiniz.

Projeyi iyice inceleyiniz. Kolektörün yerini tespit ediniz.

Kolektörleri yerine sabitleyerekküresel vanaları takınız.

Kolektörü yerine sağlam olarak sabitleyiniz. Her kullanım ağzına küresel vanayı takınız. Vanaları su kaçırmayacak şekilde bağlayınız.

Projeye göre boru güzergâhınıbelirleyerek kelepçeleriyerleştiriniz

Boruların geçeçeği yerleri tespit ediniz. Kelepçeyi sağlam bir şekilde yere monte ediniz.

Islak mekânların her birine(Banyo, mutfak, wc) polietilenboruları çekiniz.

Her bir kullanım yerine boruları çekiniz. Boruların kısa olmamasına dikkat ediniz.

Polietilen boruları kılıf içerisinegeçiriniz.

Boruları darbelerden korumak için kılıfgeçiriniz.

Köşe dönüşlerde mutlaka köşe dönüştürücükullanınız.

Boruların ezilmesi durumunda arıza esnasındaişlemlerin zorlanmasına neden olacağınıunutmayınız.

Polietilen boru uçlarını kolektörile irtibatlandırınız.

Boruların bir ucunu kolektöre bağlayınız.

Diğer uçları tüketim yerlerinemonte ediniz.

Diğer ucu düzgün ve ölçüsünde bağlayınız. Batarya bağlanacak yerlerin sıva altında

kalmamasına dikkat ediniz.

Kelepçe yardımı ile borularısabitleyiniz.

Yere monte ettiğiniz kelepçelere borularısabitleyiniz.

Boruların düzgün ve paralel olmasına dikkatediniz.

Tesisata su vererek test ediniz. Tesisatı kapatmadan mutlaka test ediniz. Polietilen boruların üzerlerini

çimento harcı ile kapatarak boruhattını koruma altına alınız.

Boruların üstünü kapatacak şekilde 3-3,5cm şapdökünüz.

Şap döktükten sonra tekrar test ediniz.

32

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME–2

Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarakdeğerlendiriniz.

ÇOKTAN SEÇMELİ TEST

1. PEX-b Cross-link boruları hangi alanda kullanılmaz?

A) Daire içi kalorifer tesisatlarında C) Sıhhi tesisat hatlarında

B) Yerden ısıtma sistemlerinde D) Kazan dairesinde

2. Mobil sıhhi tesisatın en önemli avantajı nedir?

A) Ekonomik olmasıB) İşçiliğinin az olmasıC) Arıza esnasında arızalı olan yerin suyunun kesilmesiD) Sağlam olması

3. PEX-b Cross-link boruların kullanım alanlarında sağladığı faydalarından değildir?

A) Kireçlenme yapmaz.B) Sistemde sürekli su vardırC) Sıhhi tesisatta kullanıldığında koku yapmaz.D) Paslanmaz.

4. Köşe düzeltici hangi amaç için kullanılır?

A) Boruların ezilmemesi için kullanılır.B) Daha az boru kullanılması için kullanılır.C) Tesisatın daha çabuk yapılması için kullanılır.D) Hepsi

5. Su akıtma yerlerin bağlantısı hangisiyle yapılır?

A) Köşe düzeltici kullanılır. C) Batarya terminal kutusu kullanılır.

B) Mini küresel vana kullanılır. D) Kolektör kullanılır.

6. Boruların üzerine dökülecek şap ne kadar olmalıdır?

A) 2-2,5 cm B) 3-3,5 cm C) 3,5-4 cm D) 4-4,5 cm

7. Mobil sıhhi tesisatta kılıf kullanılmasının amacı nedir?

A) Arıza esnasında arızanın kolay yapılması için kullanılır.B) Estetik olarak güzel görünmesi için kullanılır.C) Daha ekonomik olması için kullanılır.D) Sistemin daha kolay çalışması için kullanılır.


33

8. Boruların sağlamlaştırmak için ne kullanılması gerekir?

A)Kolektör C)Mini vana

B)Köşe düzeltici D)Kelepçe

DOĞRU YANLIŞ TEST

1. D( ) Y( ) Mobil sıhhi tesisatı sadece şap döktükten sonra test edilmesi doğrumudur?

2. D( ) Y( ) Mini küresel vananın görevi arızalı olan hattın suyunu kesmek içinkullanılır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Bu faaliyette eksik olduğunuzu düşündüğünüz konular varsa;tekrar bilgi sayfasına dönerek eksik olan yönlerinizi ders öğretmeninizden de yardım alaraktamamlayabilirsiniz.

Kendinizi yeterli görüyorsanız, modül uygulama testine geçiniz.

34

MODÜL DEĞERLENDİRMEAşağıda verilen mobil sistemi uygulayınız. Yaptığınız mobil sisteme su deposu ve

hidrofor tesisatı bağlantısını yapınız.

Araç ve Gereçler

1. Su deposu2. Paket hidrofor3. El breyizi4. Plastik boru makası5. Boru anahtarı6. Kurbağacık boru anahtarı7. Tornavida8. Kolektör9. Kolektör

10. Galvanizli boru11. Batarya ağzı tespit elemanı12. Batarya terminal kutusu13. Polietilen boru14. Boru kılıfı15. Kelepçe16. Dübel17. Vida18. Çimento ve ince kum

MODÜL DEĞERLENDİRME

35

Hidrofor Montajının Değerlendirme ÖlçütleriEvet Hayır

1. Hidrofor tankı ve pompanın yerini belirlediniz mi?

2. Pompa altlığını terazisinde hazırladınız mı?

3. Pompa ve motoru cıvatalarla tespit ettiniz mi?

4. Şehir şebeke hattı ile pompa arasına emme borusunu bağladınızmı?

5. Pompa ve hidrofor tankı arası boru bağlantısına vana ve çek valfbağladınız mı?

6. Malzeme ve cihazların takılacak manşon ağızlarını belirledinizmi?

7. Armatürlere teflon sararak yerlerine monte ettiniz mi?

8. Hidrofor çıkış borusuna güvenlik vanası, çek valf ve vanabağladınız mı?

9. Hidrofor çıkış borusunu, açık olan T ağzına bağladınız mı?

10. Açık su deposunun boru bağlantısını yaptınız mı?

11. Bay-pass borusu üzerine vana ve çek valf koyarak hidrofor çıkışborusuna bağladınız mı?

12. Elektrik panosundaki fazların şalterlerini kapattınız mı?

13. Bir ve üç fazlı bağlantıları yaptınız mı?

14. Motorun çalışma testini yaptınız mı?

15. Hidroforun elektrik şalterini açarak çalışır durumda bıraktınız mı?

16. Basınç şalterinin vidasını sökerek kapağı açtınız mı?

17. Hidroforun durdurma basıncını ayarladınız mı?

18. Basınç aralığını ayarladınız mı?

19. Tesisata su vererek kaçak denemesini yaptınız mı?

Mobil Sıhhi Tesisatın Değerlendirme Ölçütleri

1. Projeyi iyice incelediniz mi?

2. Kolektörü yerine tespit ettiniz mi?

3. Kolektörü yerine sağlam sabitlediniz mi?

4. Her kullanım ağzına küresel vanayı taktınız mı?

5. Vanaları su kaçırmayacak şekilde bağladınız mı?

6. Boruların geçeceği yerleri tespit ettiniz mi?

PERFORMANS DEĞERLENDİRME

36

7. Kelepçeleri montaj ettiniz mi?

8. Her bir kullanım yerine boruları çektiniz mi?

9. Boruları darbelerden korumak için kılıf geçirdiniz mi?

10. Köşe dönüşlerde, köşe dönüştürücü kullandınız mı?

11. Boruların bir ucunu kolektöre bağladınız mı?

12. Diğer uçları tüketim yerlerine monte ettiniz mi?

13. Yere monte ettiğiniz kelepçelere boruları sabitlediniz mi?

14. Boruların düzgün ve paralel olmasına dikkat ettiniz mi?

15. Tesisatı kapatmadan test ettiniz mi?

16. Boruların üstünü kapatacak şekilde 3–3,5 cm şap döktünüz mü?

17. Şap döktükten sonra tekrar test ettiniz mi?

Düzenli ve Kurallara Uygun Çalışma

1. İş önlüğünü giydiniz mi?

2. Çalışma alanını tertipli-düzenli kullandınız mı?

3. Uygun takımları kullandınız mı?

4. Zamanı iyi kullandınız mı?

DEĞERLENDİRME

Yapılan değerlendirme sonunda işinizin eksik yönlerini bir daha gözden geçiriniz.Olumsuz cevaplarınız çok ve kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.

Bütün cevaplarınız evet ise öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır.Öğretmeninizle iletişime geçiniz.

Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Diğer modüle geçebilirsiniz.

37

CEVAP ANAHTARLARIÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

DOĞRU YANLIŞ TEST1 D2 Y3 D4 D5 Y

ÇOKTAN SEÇMELİTEST

1 C2 D3 B4 C5 D

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

1 D2 C3 B4 A5 C6 B7 A8 D9 B

10 D

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

CEVAP ANAHTARLARI

38

KAYNAKLAR

KÜÇÜKÇALI Makine. Y. Mühendisi Rüknettin, Sıhhi Tesisat, IsısanÇalışmaları Nu:147, İstanbul, 1997.

KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi iş ve İşlem Yaprakları 11.Sınıf, DevletKitapları Müdürlüğü Matbaası, İstanbul, 2004.

SIDAL Dr. Cavit, Etem Sait ÖZ, Sıhhi Tesisat ve Isıtma Bölümü Bilgi –İşlem – İş Yaprakları Sınıf II, GÜTEF Matbaası, Ankara, 1987.

SIDAL Y.Dr. Cavit, Etem Sait ÖZ, Yapıda Sıhhi Tesisat, Emel Matbaacılık,Ankara, 1984.

TMMOB Makine Mühendisler Odası, Sıhhi Tesisat Proje Hazırlama TeknikEsasları Yayın Nu: 122, İstanbul, 1987.

KAYNAKÇA

sıhhi tesisat 582 yim028

Documents