s.g. - primjer ispita

Saobraajna geografija

1

1. Definicija saobraajne geografije?

Saobraajne geografija se bavi prouavanjem saobraaja u sklopu teritorijalno-privrednih kompleksa u zavisnosti od razmjetaja prirodnih izvora, stanovnitva i pojedinih

privrednih grana.

Saobraajna geografija je dio ekonomske geografije koja se bavi zakonitostima razvoja i razmjetaja saobraajne mree i reima njenog iskoriavanja zavisno od uticaja

prirodnih i drutveno-ekonomskih faktora.

2. Podjela i metode saobraajne geografije?

Saobraajna geografija se dijeli na:

Optu saobraajnu geografiju; Posebnu saobraajnu geografiju; Regionalnu saobraajnu geografiju.

o Opta saobraajna geografija se bavi savremenim teorijskim i metodolokim problemima saobraajne geografije.

o Posebna saobraajna geografija prouava saobraajno-geografske karakteristike: kopnenog saobraaja (tradicionalni, drumski, eljezniki), vodenog saobraaja

(pomorskog, rijeni, kanalski i jezerski) vazdunog, specijalne vrste saobraaja

(PTT saobraaj, naftovodi, gasovodi, telekomunikacije).

o Regionalan saobraajna geografija prouava kompleksne saobraajne mree u okviru razliitih geografskih cjelina (unutranji, gradski, prigradski, regionalni,

meunarodni, transkontinentalni i interkontinentalni saobraaj).

Osnovne metode u istraivanju u saobraajnoj geografiji su: prostorne, istorijske, komparativne, kartografske i matematiko-statistike.

o Prostorni metod razmatra uticaj prirodnih uslova na saobraaj. o Istorijski metod uvaava istorijski razvoj saobraaja. o Komparativnim metodom se se analizira razvijenost saobraajne mree, obim i

struktura robnih tokova i tokova putnika.

o Kartografski metod izraava prostorno-geografsku dimenziju. o Matematiko-statistiki metod obuhvata statistike analize i matematiko-

kartografsko modeliranje u saobraajnoj geografiji.

3. Etape razvoja saobraajne geografije?

Posebno mjesto u razvoju saobraajne geografije imaju velika geografska otkria kao to su ekspedicije Kolumba, Magelana, Vespuija, Vaske de Game, Kortesa, a kasnije i D.

Kuka. Ova putovanja su snano uticala na razvoj geografije pa se sredinom 19-og vijeka

javlja nova nauna disciplina saobraajna geografija.

Prvu saobraajnu geografiju je napisao njemaki geograf J. G. Kol 1841. godine i analizirao je uticaj fiziko-geografski faktora na saobraaj.

Prokopavanje Panamskog kanla podstaklo je amerike georgrafe da objave radove o pomorskim lukama i njihovim gravitacionim zonama i robnim tokovima. U Francuskoj se

istiu regionalni saobraajni studiji i radovi iz saobraajne geografije vodeih geografa.

Od prvih radova pa do danas saobraajan geografija je stekla naunu samostalnost i postala nauna disciplina koja je teorijski i metodoloki zasnovana.


2

4. Veze saobraajne geografije i drugih nauka?

Saobraajna geografija ostvaruje uske veze sa drugim naukama i uveliko se oslanja na fiziko-geografske discipline. Saobraajna geografija se oslanja i na saaznanja iz

politike ekonomije, opte istorije i tehnikih nauka. U istraivanjima koristi

matematiko-statistike metode. Bitna je veza i izmeu saobraajne geografije i

ekologije radi zatite i ouvanje ivotne sredine.

5. Tradicionalne vrste saobraaja?

Tradicionalne vrste saobraaja su: pjeaki, karavanski, kolski i saoniki saobraaj. Danas se primjenjuju na nepristupanim planinskim terenima, pustinjama, praumskim

oblastima i privredno nerazvijenim podrujima koje su van domaaja savremenih

saobraajnica.

o Pjeaki jenajprostiji i danas najrasprostranjeniji vid saobraaja i najvei znaaj ima u privredno nerazvijenim podrujima.

o Karavanski saobraaj je vii oblik tradicionalnog saobraaja i za transport se koriste tovarne ivotinje.

o Kolski saobraaj je najrazvijeniji vid tradicionalnog saobraaja i za ovaj vid je potrebno izgraditi drumove te je pogodan za vei robni promet.

o Saoniki saobraaj je rasprostranjen u oblastima pod snijenim pokrivaem u duem dijelu godine i za vuu se koriste irvasi i psi.

6. Istorijski razvoj saobraaja?

Saobraaj se javlja jo u prvobitnim potrebama zajednice za zadovoljavanjem optih ptreba i radi znatielje i otkria. Prva transportna sredstva su bila ravasta grana, amci,

ivotinje i drugo. U periodu robovlasnitva uinjen je pomak u primitivnom razvoju

saobraaja. Doba naglog uspona saobraaja se deava u periodu kapitalizma jer se

razvija robna proizvodnja i izdvaja se saobraaj kao samostalna djelatnost.

Otkrie parne maine i izgradnja parobroda i eljeznice bio je najvei razvojni korak u saobraaju.

U 20-om vijeku dolazi do razvoja novi grana saobraaja, automobilski, aviosaobraaj i kosmiki saobraaj.

7. Pohodi Aleksandra Makedonskog?

Aleksandar Makedonski (356-323 god. p.n.e.) je bio uenik Aristotela, vojskovoa i osvaja, najvie je donio irenju geografskih vidika. Njegovi osvajaki pohodi u Egiptu,

na Bliskom i Srednjem istoku, znaili su ukrtanje drevnih kultura na tri kontinenta od

Nila do Inda.

U pohode Aleksandar je vodio uenjake i geografe koji su prouavali i opisivali narode i zemlje koje je osvajao.

8. Putovanja Marka Pola?

Na prelazu izmeu 13. i 14. Vijeka istiu se putovanja porodice Polo, a posebno Marka Pola (1254-1323). Marko Polo je 1271. godine iz Venecije sa ocem i stricem uputio u

Kinu, put je trajao 3 godine i vodio je preko Palestine, kroz Jermeniju i preko Iranske

visoravni do Pekinga. O svom putovanju Marko Polo je vodio zapise koji su kasnije

koristili pancima i Portugalcima za pomorske ekspedicije prema Indiji.


3

9. Velika geografska otkria?

elja da se uspostavi direktna trgovaka veza sa zemljama istoka, bez Grkih, Persijskih i Arapskih posrednika za Evropljane uslovila je pojava velikih geografskih otkria,

odnosno traganju za novim pomorskim putevima i sve veem razvoju saobraaja.

Epoha velikih geografskih otkria se dijeli na dva dijela:

o Period do 1550. god. putovanja panaca i Portugalaca do Amerike, Afrike i Indije

o Period 1550-1650 god. istraivanje sjeverozapadnog i sjeveroistonog pomorskog puta od strane panaca, Portugalaca, Engleza, Francuza i Rusa.

Kristofer Kolumbo je 1492. prvi koji je krenuo u potragu za zapadnim pomorskim putem do Indije, ali otkrio je tlo Novog svijeta (Amerike), pa se njegova putovanja

smatraju najveim pomorskim dostignuem.

Fernand Magelan je prvi moreplovac koji je oplovio svijet pod zastavom panaca 1519. Plovio je pored istone obale June Amerike i preko Tihog okeana do Malajskog

arhipelaga gdje je poginuo, ali je dio njegove posade zavrio putovanje. Ovo putovanje je

potvrdilo teoriju da je zemlja okrugla.

10. Saobraaj i drutveno-ekonomski uslovi?

Drutveno-ekonomski uslovi koji utiu na razvoj saobraaja su:

o Stepen privrednog razvoja

o Geografski razmjetaj i koncentracija proizvodnje

o Regionalni razmjetaj proizvodnje i potronje.

Saobraajna mrea je razvijeniju u privredno razvijenijim podrujima, dok proizvodnja i potronja utiu na intenzitet saobraaja.

11. Klasifikacija saobraaja?

Osnovna podjela saobraaja je na: putniki i teretni.

Geografska podjela saobraaja prema prostoru je na: o Unutranji odvija se u okviru industrujskih kompanija o Gradski odvija se na teritoriji grada o Prigradski odvija se na teritoriji grada i naselja koja mu gravitaciono pripadaju o Regionalni odvija se izmei podruja dvije administrativne regije o Meunarodni odvija se izmeu teritorija dve ili vie drava o Interkontinentalni koji se odvija izmeu kontinenata.

Podjela saobraaja na osnovu saobraajne mree i saobraajnih sredstava. o Tradicionalno kopneni saobraaj (pjeaki, nosaki, saoniki, kolski, karavnaski) o Drumski motorni saobraaj (automobilski, sutobuski i kamionski) o eljezniki saobraaj o Pomorski saobraaj o Rijeni, kanalski i jezerski o Vazduni saobraaj o Specijalne vrste saobraaja: PTT saobraaj, cjevovodni i iani.

Podjela saobraaja prema ekonomskim funkcijama: o Javni saobraaj koji se organizuje pod istim uslovima za sve korisnike. o Saobraaj za sopstvene potrebe koji obavljaju preduzetnici, graani radi

zadovoljavanja sopstvenim potrebama.


4

12. Osnovni pojmovi u saobraajnoj geografiji?

Osnovni pojmovi u saobraajnoj geografiji su: o Saobraajni centri o Saobraajnice o Saobraajna mrea o Gravitacione zone o Robni tokovi.

Saobraajni centri predstavljaju sredita gdje se ukrtaju komunikacije jednog ili vie saobraajnih vrsta.

Saobraajnice su saobraajne linije koje povezuju dva ili vie saobraajnih vorova.

Saobraajna mrea predstavlja sve prirodne i vjetake komunikacije i saobraajne centre u regiji ili administrativnoj cjelini.

Gravitacione zone su teritorije koje su u ekonomskom-geografskom i teritorijalno-funkcionalnom pogledu upuene na odgovarajui saobraajni vor.

Robni tokovi potvruju saobraajno-ekonomske veze i izraavaju pravac, strukturu i obim prevoza roba.

13. Saobraaj i njegov drutveno-istorijski znaaj?

Saobraaj je privredna djelatnost koja slui za transport robe od mjesta proizvodnje do potroaa. Saobraaj je ona samostaln privredna delatnost koja se bavi prenosom

materijalnih dobara, ljudi, vesti sa jednog mjesta na drugo, a u cilju omoguavanja

prevoza robe i zadovoljavanja drutvenih potreba u prevozu kao i meusobne razmene

misli i ljudi.

U procesu proizvodnje izdvajaju se elementi: svrsishodna djelatnost i predmet rada. Svrsishodna djelatnost obuhvata prevoz robe i putnika kao zadovoljavanje potrebe ljudi

za putovanjem. Predmet rada u saobraaju su objekti prevoenja: roba i ljudi koji se

prevoze.

14. Saobraaj i prirodni i drutveno-ekonomski uslovi?

Prirodni uslovi su od posebnog znaaja za izgradnju saobraajnih objekata i mree. Sutina je u valorizaciji prirodnih uslova koja moe biti: parcijalna i kompleksna.

Parcijalna valorizacija obuhvata geoloku grau, reljef, klimu i hidrologiju terena. Kompleksna valorizacija zasniva se na izdvajanju prirodno-teritorijalnih kompleksa

prema stepenu prohodnosti i mogunosti organizacije saobraaja. Tako se na Zemlji moe

izdvojiti: pustinjske zone, planinske oblasti, stepsko-savanske oblasti, umereni i

subtropski predeli, primorske oblasti, tropske oblasti prauma, subarktike i arktike

oblasti.

15. Opte ekonomske i tehniko-eksploatacione odlike saobraaja?

Najvanije eksploatacione odlike saobraaja su:

o Transportna sposobnost prevoza i brzina prevoza

o Bezbednost prevoza

o Urednost i tanost u obavljanju prevoza

o Mogunost prilagoavanja potrebama prevoza i cijena prevoznih usluga.


5

Drumski motorni saobraaj karakterie se veom brzinom i prilagodljivou, ali malim stepenom bezbjednosti, kapacitetom i neredovnou.

eljezniki saobraaj raspolae velikim kapacitetom, bezbjednou, brzinom, tanou, ali nije dovoljno elastian.

Rijeni saobraaj raspolae velikim kapacitetima, ali malih brzina, neredovnostii i elastinosti.

Pomorski saobraaj raspolae najveim kapacitetom, malih brzina.

Vazduni saobraaj raspolae velikim brzinama, udobnou, bezbednou, ali malim kapacitetima.

16. Saobraaj kao faktor razvoja privrede?

Saobraaj je rezultat privrednog razvoja jedne zemlje, ali isto tako saobraaj ima i snaan uticaj na privredni razvoj svake zemlje i omoguuje obavljanje procesa reprodukcije.

Saobraaj povezuje prostorno udaljene proizvoake i potroake centre i snano utie na formiranje trita i industrije.

17. Tarife u saobraaju?

Prodajne cene prevoznih usluga se u saobraaju mogu formirati: o slobodnom pogodbom dogovoreno ili ugovorom, izmeu transportnih preduzea i

korisnika usluga,

o Utvrivanje cena u obliku tarifa prema zakonu.

Tarife karakterie: o Javnost o Jednakost primene o Stalnost i jednostavnost.

Putnika tarifa sastoji se : o uslovi prevoza, o povlastica, o prevoznina,dodaci i naknade.

18. Tarife u meunarodnom saobraaju?

Prevoz putnika i prtljaga u meunarodnom eljeznikom saobraaju regulie veliki broj propisa od kojih su ajvaniji:

o Konvncija o meunarodnom prevozu eljeznicom - COTIF iz 1980. koja regulie prevoz putnika, prtljaga i stvari.

o Opte meunarodne tarife za prevoz putnika i prtljaga - TCV od 1959. Koje su zamjenile sve dotadanje meunarodne tarife. TCV sadri: uslove prevoza, tablice

relacija, tablica prevoznih cena.

19. Povlastice u meunarodnom saobraaju? Najznaajnie povlastice i ponude u meunarodnom saobraaju su:

o INTER RAIL - Inter Rail karta se izdaje po povlaenoj ceni za graane drava potpisnica i podeljenje su na 8. geografskih zona, od kojih putnik bira jednu.

o EURO DOMINO - Euro Domino putnicima omoguava povlastice u visini od 50 % cijene od polazne do odabrane stanice i koristi se u 28. evropskih zemalja.

o RAIL EUROPES (RES ) - omoguuje svim putnicima satrijim od 60. g. povlasticu u vonji od 30 % za putovanje u jednom pravcu ili za povratna putovanja. Vai

godinu dana i omoguuje povlsticu od 30 % u unutranjem saobraaju.


6

20. Tarife u avionskom saobraaju?

Putnika tarifa predstavlja cenu prevoza u vazdunom saobraaju od aerodroma kao mesta polaska do aerodroma kao mesta opredeljenja. Postoje 3 vrste tarifa:

o Tarife u domaem aviosaobraaju o Tarife u arter letovima o Tarife u meunarodnom aviosaobraaju.

Prema kategoriji tarife mogu biti: o Normalne - ne postoje ogranienja za primjenu o Specijalne - od velikog su znaaja za turistike organizacije o Povlaene - postoje u skladu sa interesima avio prevoznika.

Prema klasi prevoza tarife mogu biti Ekonomska klasa i Prva klasa.

21. Tarife u domaem saobraaju?

U domaem saobraaju kao i u svijetu postoje dvije grupe tarifa a to su: o Tarife koje su prijavljene kod IATA, nalaze se u Globalnim distribucionim

sistemima i tarife za domai saobraaj- koje prevoznici donose samostalno.

o Tarifa koje koriste kompanije za svoju prodaju koje su ograniene samo na dravnu teritoriju.

22. Bilateralne i turistike tarife?

Bilateralne tarife su dogovorne izmeu zainteresovanih kompanija. Uvode se kako bi se izmeu IATA i kompanijskih tarifa popunio prostor.

Turistike tarife su se pojavile sa objektivno veim interesom za putovanja iz turistikih

razloga. Takva putovanja se odvijaju na razliitim relacijama i esto su to nepokriveni

pravci u redovnom avioprevozu.

23. Amadeus?

Amadeus je najvei globalni distribucioni sistem u svojetu sa 48 000 agenata na 200 000 terminala koji su rasporeeni u 132 zemlje irom svijeta. Amadeus omoguuje turistikim

agencijama

o Uvid u redove letenja o Bukiranje avio-karata o Rezervaciju smjetaja o Rent-a-car o Rezervaciju krstarenja o Rezervaciju turistikih aranmana o Rezervaciju brodskih karata o Podrku u turistikom menedmentu.

24. Galileo? Galileo su osnovale 1993. g. 13 avio-kompanija kako bi obezbjedile globalno uee na

turistikom tritu. Sistem Galileo sadri sledeu poslovnu strukturu:

o Apolo Galileo u Japanu, Kanadi i Meksiku o Galileo USA u SAD-u o Galileo u Evropi, na Blisko Istoku, Africi, Junoj Americi, Aziji i Pacifiku.

On prua usluge u preko110 drava, u brojnim poslovnim agencijama i terminalima, kao to su:

o letovi avio kompanija, o rent-a-car o prodaju hotelskih kapaciteta, prodaja turistikih aranmana.


7

25. Sabra?

Sabra je jedan od vodeih marketinkih sistema na turistikom tritu te je lider na planeti po broju terminalskih veza. SABRA prua usluge:

o utvrivanje cijena i kontroli prihoda o planiranju letova i posada o vrenju rezervacija o voenju administracije o uvoenje aerodromskih usluga o kargo poslovanje.

26. Worldspain?

Formiranje kao savremeni distributivni sistem 1990. g. sa karakteristikama brzog slanja informacija. Ovaj sistem ukljuuje veliki broj Tour operatera, avio kompanija, lanaca

hotela, rent-a-car kompanija. Najvie je prisutan na tritu Sjeverne Amerike sa 19,6 %,

a potom slijedi Evropa, Bliski Istok i Afrika sa 12,6 % itd.

27. Uee najveih globalnih distributivnih sistema na svjetskom tritu?

etri najvea globalna distributivna sistema u svijetu su: Amadeus, Sabra, Galileo i Worldspain. Na globalnom tritu vlada snana konkurencija i samo sistemi koji imaju

dobro razraen informativni sistem sa to vie informacija, mogu se razvijati u mone

planetarne sisteme.

AMADEUS ima najmoniju mreu i iroko je zastupljen u 132. zemlje na oko 47 000 lokacija, dok najvei broj terminala kontrolie SABRA, oko 175 000. U pogledu

rezervacija lider je Sabra sa 32,8%, pa Galileo i Amadeus sa 28,2 % i Worldspain sa

10,8%.

28. Kopneni saobraaj?

Kopneni saobraaj obuhvata putni i eljezniki saobraaj. Do pojave eljeznica putevi su bili najvanije komunikacije kojima se odvijao kopneni saobraaj.

Za meunarodnu putnu mreu u Evropi zaduena Evropska komisija pri UN. Na konferenciji u enevi 1975. g. formirana je glavna saobraajna arterija AGR za

klasifikaciju i standarizaciju putne mree.

Osnovne karakteristike ove mree su : o glavni meunarodni E-putevi klase ''A'' sa oznakom koja je sastavljena od dva broja o meunarodni putevi klase '' B'' sa oznakama sastavljenim od tri broja.

Putevi koji se proteu pravcem sjever-jug zavravaju se brojem 5, a zapad-istok sa br. 0.

29. Prirodno-geografski uslovi za izgradnju i eksploataciju drumske mree?

Prirodno-geografske prepreke drumskog saobraaja su: geoloka graa, reljef, morfoloke odlike terena, klimatski uslovi, hidroloke odlike i biogeografske karakteristike.

o Geoloka graa terena tektonska razlomljenost terena i ocena stabilnosti podloge. o Reljef je znaajan prirodni uslov koji odreuje pravac graenja saobraajnice. o Morfoloke odlike terena odreuje pravac, profil, nagibe i padove na trasi puta. o Klimatski uslovi imaju znaajan uticaj na funkcionisanje drumskog saobraaja. o Hidroloki uslovi su znaajni jer katkad vodeni objekti mogu biti prepreka za

izgradnju puta.

o Biogeografske karakteristike utiu jer treba izbjegavati zatiena podruja flore i faune.


8

30. Ekonomsko-tehnike mogunosti i mjesto u sistemu drumskog saobraaja?

Osnovne odlike drumskog saobraaja je da se vozila kreu po hrapavim povrinima kolovoza hrapavim tokovima, meusobna nezavisnost kretanja vozila i prilagodljiv

zahtjevima prevoza.

Drumski saobraaj moe prihvatiti svaku koliinu robe, vrijeme polaska vozila se prilagoava prema potrebama prevoza jer ima jednostavnu organizaciju prevoza, ali ima

sloenu organizaciju saobraaja.

Drumski saobraaj je pogodan za disperzivan tprevoz putnika i tereta.

31. Panevropski koridor V-c i putna mrea u BiH?

Evropski putevi u BiH u mnogim dionicama ne podravaju intezitet saobraaja i eljene brzine. Glavna mrea puteva u BiH je duga 3 778 km. Mrea regionalnih puteva je duga

4 842 km, a lokalnih puteva oko 14 000 km. Ukupna duina mree puteva u BiH iznosi

oko 22630 km.

Duina evropskih puteva u BiH je 995 km. Koridor Vc je ukljuen u saobraajnu mreu jugoistone Evrope i vodi od Budimpete preko Osijeka,Sarajeva do Ploa i iznosi 330

km.

32. eljezniki saobraaj?

eljezniki saobraaj je drugi osnovni vid kopnenog saobraaja, a razvojni vrhunac dostigao je polovinom 20-og vijeka. U zavisnosti od tehnikih karakteristika razlikujemo

dva tipa kolosijeka:

o Normalan ( kolosijeci od dvije paralelno postavljene ine) o Specijalni (kolosjeci od jedne ili tri ine ili vozovi vise na elinom uetu).

Kada su u pitanju irine ina razlikujemo tri vrste kolosijeka: o Normalni (irine 1435m) 75 %. o iroki ( nestandarizovani kolosijek) 10%. o Uski (kolosijeci koji se koriste danas samo u turistike svrhe) 15%.

33. Etape u razvoju eljeznikog saobraaja?

Prva faza razvoja eljeznikog saobraaja bila je usmjerena od poznatih morskih pristanita do znaajnih industrijskih i rudarskih centara u unutranjosti.

Druga faza razvoja karakteristina je po izgradnji transkontinentalnih pruga povezujui suprotne krajeve kontinenta. Prva takva pruga izgraena je u SAD-u 1869. god.

Trea faza razvoja je dananja strategija izgradnje super brzih i udobnih vozova. Superbrzi voz francuske eljeznice TV postavio je svjetski rekord u brzini na inama

2007. g. kada je eksperimentalna kompozicija postigla brzinu od 574,5 km/h.

34. Pomorski saobraaj?

Jedan od najstarijih vidova transporta robe i putnika. Najstariji morski brodovi koje su koristili stari egipani pre oko 2000.god.p.n.e. su pokretani pomou vesala i primitivnih

jedara. Brodovi se koriste kao transportna sredstva i u ratnim operacijama. Pomorski

saobraaj se sa mora prenosi na okeane i time se proiruju vidici.

Najgua mrea pomorskih puteva je na Mediteranu. Na razvoj okeanskog saobraaja

uticao je pronalazak kompasa. Najznaajniji dogaaj je Kolumbovo otkrie Amerike.


9

Putniki brodovi se dijele na: Prekookenaske, Putnike brodove obalske plovidbe, Putniko-teretne brodove, Izletnike brodove.

Teretni brodovi mogu biti: Tranperi i bulk karieri, Tankeri, Specijalni brodovi Feribot, Remarkeri, Polagai kablova, Kitolovci, Ribarski brodovi, Ledolomci, Vatrogasni

brodovi, Brodovi za nauna i ekoloka istraivanja.

35. Vrste plovidbe?

Postoji nekoliko kriturijuma na osnovu kojih se vri podjela plovidbe, a mi se oslanjamo na ekonomski. Imamo podjelu na:

o linijsku plovidbu (potuje se red vonje i plovi utvrenom marrutom u odredite u tano odreeno vrijeme, dijeli se na putniku, putniko-teretno i teretnu plovidbu),

o slobodnu plovidbu (brodovi prolikom putovanja dobijaju informacije o moguem utovaru robe i liniji sledee plovidbe)

o i tankerska plovidba (slui za prevoz tenih goriva, najee nafte).

36. Pomorski kanali - kanalski saobraaj?

U pomorske puteve, pored mora i okeana, spadaju i vjetaki presjeeni uski pomorski kanali. Najpoznatiji su: Suecki kanal, Panamski kanal, i Korintski kanal.

Suecki kanal (1869) ima najvei pomorski znaaj. Prokopan je na liniji pored Said-Suec,dug je 161 km, irok od100-135 m i dubok 10-12 m. Skrauje put od enove do

Bombaja za 55%.od Odese do Bombaja za 65%,od Londona do Bombaja za 42% u

odnosu na zaobilazni put oko Afriike.

Panamski kanal (1920) je drugi po znaaju kanal. Njegovom izgradnjom znatno je skraena pomorska veza izmeu istonih i zapadnih obala Sjeverne i June Amerike.

Tako ovaj kanal skrauje put od Njujorka do San Franciska za 60%, Vankuvera 56%.

Njegova duina iznosi 65,2 km.

Kilski kanal prokopan je izmeu Labe i Kilskog zaliva, dug je 98,7 km, dubok 12 m i irok 110 m.

Korintski kanal povezuje Jonsko i Egejsko more i prokopan je preko Korintske

prevlake. Dug je 3 km, irok 8 m, i dubok 25m.

37. Dunav i plovni sistem: Rajna-Majna-Dunav ?

Najvei saobraaj odvija se na industrijski razvijenim podrujima kao to je dolina Rajne i pored Rajne veliki znaaj ima Dunav. Rajna protie kroz najrazvijenije industrijske

oblasti i tee kroz Njemaku, Francusku, vajcarsku i Holandiju. Ue Rajne je u blizini

najveeg pristanita na svijetu, Roterdama. Drugi po znaaju plovni put u Evropi bez

Rusije je Dunav, koji je poslije rijeke Volge, najvea i najdua plovna rijeka u Evropi.

Dunav nastaje od dve rjeice ispod planine i prua se od Centralne Evrope do Crnog

mora.

38. Najznaajnija pristanita na dunavu?

Najznaajnija pristanita na Dunavu su: Remi, Ismail, Linc, Budimpeta, Regenzburg, Be, Ruse itd. Najznaajniji kanalski sistem je onaj koji spaja Dunav sa Rajnom, a time i

Sjeverno more sa Crnim morem.


10

39. Jezerski saobraaj?

Jezerski saobraaj nema veliku ulogu u prometu roba i u odnosu na ostale vidove saobraaja. U okviru evropskih jezera za jezerski saobraaj mogu se istai Bodensko,

Kaspijsko, Aralsko, Bajkalsko jezero, Onjega i Ladoga.

Najznaajniji plovni jezerski sistem su Velika jezera u SAD-u i Kanadi, iji plovni sistem preko rijeke San Lorenco spaja Atlantski okean sa Velikim jezerima i preko Ohaja je

spojen sa Misisipijem.

40. Vazduni saobraaj i arita krize na Bliskom Istoku?

Poetkom 80-ih godina aviosaobraaj se suoio sa prvom ozbiljnom krizom. Osjetan pad za putovanje avionima nastao je zbog kriznog arita na Bliskom istoku koji je eskalirao

ratom izmeu Iraka i Irana. Cijena goriva skoila je u tom periodu za 50%. Poetak rata

na Bliskom istoku doveo je do kolapsa u vazdunom saobraaju.

Pored naftnog udara 80-ih ova avio kompanije bie su izloene brojnim teroristikim napadima. Posle toga posebna panja posveuje se bezbjednosti u vazdunom saobraaju.

41. Aerodromi?

Aerodromi predstavljaju destinacije od kojih poinju ili se zavravaju sva putovanja u vazdunom saobraaja, i to su mjesta gdje se vri prijem putnika, utovar i istovar robe.

Klasifikacija aerodroma:

o Meunarodni aerodromi

o Aerodrome koji se dijele na vojne, sportske, privredne i aerodrome za obuku pilota.

Neki od gradova u kojim se nalaze najvei aerodromi na svijetu su: ikago-5 aerodorma, London-5, Moskva-4, Njujork-3, Sidnej-3, Madrid-3, Tokio-2, Pariz-2, Los Anelos-2 i

dr. Najvei aerodorom u svijetu po prometu putnika je Hartsfil-ekson u Atlanti.

42. Aerodromi u regionu?

Balkanski aerodromi su mali u odnosu na aerodrome Sjeverne Amerike i Zapadne Evrope. Najvei razlog za to je slaba ekonomska mo privrede i stanovnitva, vizni

reim, tehnoloko zaostajanje i ratna zbivanja.

U regionu, lideri u avio saobraaju su Bukuret, Beograd i Sofija. U budunosti se planiraju velika ulaganja u modernizaciju u poveavanje kapaciteta, tj mora se pratiti

promjene u tehnici i tehnologijivazdunog prevoza.

43. Aviosaobraaj i globalno trite?

Danas je nemogue zamisliti poslovni svijet bez aviosaobraaja. Zahvaljujui

aviosaobraaju mnoga mjesta su postala dostupna i on je postao nezamjenjivo prevozno

sredstvo. Meu prvih 10. aviokompanija u svijetu est ih je iz SAD-a. Nadmono

dominiraju amerike kompanije ''United'', ''American'', ''Delta'' i ''Nortwest'', a iz Evrope

ima ''British Airways'' koji je sa 330 aviona na petoj poziciji.

Globalizacija se obavlja horizontalnom i vertikalnom integracijom.

o Horizontalno povezivanje je vano zbog poveanja mogunosti izbora letova i razliitih tarifa

o Vertikalno povezivanje avio kompanija sa lancem hotela, rent-a-car, turistikim

agencijama itd.


11

44. Avio arter letovi?

Prvi arter let obavljen je u Americi 1927. g. izmeu Njujorka i ikaga i to je poetak jednog novog naina organizovanja avio saobraja. U poetku su bila tri tipa ugovora o

zakupu:

o Vazdune takse o Interprevoznika transakcija o Specijalni let.

Kasnije je IATA uticala da se zakup aviona definie sa 7. vrsta ugovora:

o Taksi letovi o ABC (Advance Booking Charter) letovi o arter letovi za sopstvene potrebe o Letovi za grupe zatvorenog tipa o Studentski letovi o Radniki letovi o Kargo letovi.

Ugovor o arter letovima je ugovor o prevozu putnika i robe koji se zasniva na zakupu aviona ili prostora u avionu i zakljuuje se izmeu vlasnika aviona i zakupca odnosno

artera (sa ili bez posade).

45. Uticaj vazdunog saobraaja na ivotnu sredinu?

Avioni su veliki potroai goriva te stvaraju emituju tetne izduvne gasove i stvaraju buku, to stvara velike ekoloke probleme. Avioni zagauju vazduh zbog sagorevanja

kerozina iji je produkt ugljenmonoksid i dim i veliki potroai

Avionska buka spada u visokoverifikovane buke. Naroita buka se stvara prilikom poletanja i sletanja aviona. Buka vea od dozvoljene izaziva oteenje srednjeg i

spoljanjeg uha koje se lijeenjem ne moe popraviti.

46. Potanski saobraaj?

Potanski saobraaj realizuje se svim transportnim sredstvima na kopnu,vodi i vazduhu i on koristi usluge svih saobraajnih grana. Danas pota podrazumeva otpremanje

poiljke,saobraajna sredstva koritena za prenos potanskih poiljki i potanske

ustanove.

Obim potanskog prometa zavisi od usluga, broja stanovnika,gustine i opremljenosti potanske mree.Zemlje sa najveim unutranjim i meunarodnim potanskim

saobraejm su SAD, Japan,Francuska,V.Britanija,Njemaka, Italija

47. Telekomunikacioni saobraaj i informacione tehnologije?

Telekomunikacioni saobraaj koristi najnovije sofisticirane tehnologije za prenos razgovora, informacija, animacija i slika. Nijemci Gaus i Veber 1833. su prvi pronalaze

elektrinu telegrafiju, a Samjuel Morze kasnije pronaao sistem znakova za telegrafe.

Poslije II Svjetskog rata klasini Morzeovi aparati zamjenjuju se novim aparatima teleprinterima koji su omoguili direktan prenos teksta. Korak dalje uinjen je pojavom

fototelegrafije koja je omoguavala prenos i fotografije.

Telefonija je drugi pravac prenosa veza, a pronalaza telefona je Aleksandar Bel.

Satelitske veze i internet su obiljeile 20-i vijek.Prvi vjetaki satelit '' Sputnik 1 '' lansiran je u bivem SSSR-u 1957. godine.


12

48. Geografski informacioni sistemi i saobraajni sistemi?

Geografski informacioni sistem GIS, je termin koji je orijentisan na prikupljanje, obradu, memorisanje, analizu i prikaz geografskih, alfanumerikih i grafikih podataka. On

obuhvata sve prostorne nivoe i integrie najraznovrsnije informacije o entitetima prostora

na Zemlji.

Putem GIS-a mogu se raditi analize, modelovanja i predvianja odreenih pojava. Mogunosti GIS-a su velike, poev od primene u digitalnoj kartografiji, geologiji,

geodeziji, geografiji preko primene kod infrastrukturnih sistema.

49. Daljinska detekcija i saobraajni sisemi?

Daljinska detekcija obuhvata metode koje se koriste elektromagnetnom energijom kao sredstva za otkrivanje i mjerenje osobina objekta. Svaka promjena energije se biljei a

njen prikaz predstavlja sutinu daljinskih istraivanja i naziva se daljinski snimak. Na taj

nain se dobijaju razliite informacije o kvalitetu i kvantitetu objekata koji se istrauju na

zemljinoj povrini.

50. Pravci daljeg razvoja saobraajnih sistema putem GIS tehnologije?

1982. g. formiran je Nacionalni komitet za digitalno kartiranje i standarizaciju digitalnih karata koji se bavi kvalitetom podataka iz oblasti informacionih sistema.

Najvaniji elementi ovog sistema su:

o Porijeklo

o poziciona tanost

o atributska tanost

o sveobuhvatnost podataka

o logika konzistencija podataka.

Devet godina kasnije odreena je komisija za kvalitet poslovnih baza podataka i njeni glavni zadaci:

o Razvoj i izrada dokumentacije za utvrivanje digitalnih baza podataka

o Razvoj i izrada dokumentacije za standarizaciju metoda ocjena

o Razvoj tehnologije za tesiranje kvaliteta

o Izrada pravilnika za ocjenu kvaliteta digitalnih baza podataka.

51. Tendencije razvoja informacionih sistema na eljeznicama u evropi?

Informatizovanje eljeznikog poslovanja vri se uvoenjem globalnih informacioni sistema i njihova infrastruktura od kojih su najvaniji GPS, GSM i INTERNET.

Meunarodna eljeznika unija i Evropska Unija su pokrenuli izradu evropskih projekata:

o Projekat informacija o poiljci na eljeznici koji obezbeuje praenje i nadzor teretnih kola i robe koritenjem GPS i GSM

o Projekat o upotrebi INTERNET-a u intermodalnom transportu- je dio ireg projekta oznaenog kao TEDIM koji finansira Evropska unija.


13

52. Sistem za globalno pozicioniranje GPS i globalni sistem mobilnog pozicioniranja?

Praenje kola i robe korienjem GPS/GSM tehnologije, karakterie potpuno nov nain prikupljanja podataka i predstavlja glavne informacje.

Sistem za globalno pozicioniranje GPS omoguuje pozicioniranje mobilnih vozila koritenjem satelita sa dovoljnom preciznou po cijelom svijetu.

GSM je digitalni komunikacioni i prenosni radio-sistem za evropske eljeznice koji koristi standard za javne mobilne radio sisteme mree GSM sa mogunostima razvijenim

specijalno za potrebe eljeznice.

53. Internet kao mogunost praenja kola i roba?

Primjena Interneta na eljeznici ogleda se kroz sledee aktivnosti:

o predstavljanje eljeznikih uprava o komunikacija sa korisnikom usluga o predstavljanje marektinke funkcije o rezervacije i prodaja karata o praenje roba koritenjem Interneta.

54. Mobilna telefonija?

Mobilna telefonija je plod tehnolokih dostignua savremenog doba. Razvoj informatike tehnologije donosi novi vid masovnog slanja i primanja poruka-Inetrnet.

Dananja komunikaciona veza sadri:

o fiksnu telekomunikacionu mreu o mobilnu telekomunikacionu mreu o nacionalne i privatne provajderej o javni servis i privatne komercijalne radio i TV mree o kablovski distributivni sistem(KDS) o funkcionalni sistemi o privatne telekomunikacione mree.

Mobilne telekomunikacije su osvojile i na prostor i one se osavremenjuju uvoenjem digitalnih ISDN prikljuaka, te Asimetrinih digitalnih prikljunih linija (ADSL), koje

omoguavaju brz i neogranien pristup Internetu po ve postojeoj telefonskoj liniji ali

bez njenog zauzea.

55. Transport cjevovodima?

Transport cjevovodima spada u specifinu vrstu saobraaja. Danas se koristi prvenstveno za transport nafte i naftnih derivata i zemnog gasa. Prvi naftovod je izgeaen u SAD-u

1865. g. Cjevovodi se koriste i za transport ruda i itarica. Gasovodi su se poeli graditi

sa poveanjem potronje i potranje za gasom i grade se uglavnom uporedo sa

naftovodima poto su izvori gasa po pravilu zajedno sa izvorima nafte.

56. Uticaj saobraaja na razvoj turizma?

Saobraajni sistem direktno utie na razvoj turizma. Izgradnja savremene saobr.infrastrukture vaan je dio politike i strategije svake drave. Samo dobro razvijena

saobraajna infrastruktura e omoguiti razvoja turizma u jednoj dravi.


14

57. Interegionalni turistiki tokovi?

Interakcije izmeu emitivnog i receptivnog prostora odvijaju se u tzv. vezanom ili tranzitnom meuprostoru. Ovaj prostor se nalazi izmeu emitivnih i receptivnih regija i

on ih istovremeno razdvaja i povezuje. Od veliine tranzitnog meuprostora zavisi

intezitet turistikih tokova.

Dobra saobraajna povezanost je kljuni faktor u razvoju turizma. Turizam najpre zavisi od saobraaja, ali ga kasnije stimulie u razvoju.

58. Drumski saobraaj?

Glavna odlika drumskog saobraaja je meusobna nezavisnost kretanja vozila.

Glavne prednosti drumskog saobraaja su: komfor, privatnost, prilagodljivost i elastinost. Putovanja drugim transportnim sredstvima esto poinju i zavravaju

drumskim saobraajem.

Nedostataci drumskog saobraaja su: relativno veliki broj zaposlenih, nagli i stalni porast cijena pogonskog goriva, veliki broj saobraajnih nesrea je u drumskom saobraaju i

zakrenja saobraaja u picevima.

59. Uporedne karakteristike pojedinih grana saobraaja?

Turistika kretanja znatno su vie uticala na usavravanje saobraajnih sredstava, nego na poboljanje saobraajne mree. Vazduni saobraaj moe se najbolje prilagoditi

prostornoj i sezonskoj promjeni turistikih kretanja.

Tri razloga zbog kojih vazduni saobraaj ima mogunost da postane univerzalan turistiki saobraaj:

o ima najmanje potrebe za uslunim osobljem u odnosu na druge grane saobraaja.

o nezavisan od karakteristika prirodne sredine i klimatskih uslova

o ima mogunost reavanja vertikalnog uzletanja.

Dominantna ulog aje onih transportnih vidova koji imaju najveu prednost u pogledu brzine i komfora. U Evropi na turistikom tritu dominira drumski saobraaj sa 50%.

60. Najvaniji turistiki pravci?

Razlikujemo dve velike kategorije turistikih pravaca:

o Glavni pravci sa vie od 5 miliona turista godinje u koje ubrajamo veliki evropski pravac i ameriki pravac

o Sporedni pravci sa manje od 5 miliona turista godinje, a u ove pravce ubrajamo pravce ka junom mediteranu, sporedne azijske pravce, sporedni afriki pravac,

sjevernoevropske pravce i sporedne pravce prema tropskim ostrvima.

61. Ameriki pravac?

Sjeverna Amerika predstavlja drugu po znaaju turistiku raskrsnicu u svijetu, odmah iza Evrope, sa vie od 30. miliona stranih turista i deset puta vie domaih, a razlog je za to

skok ivotnog standarda. U Sjevernoj Americi su se razvili:

o Unutranji pravci koji obuhvataju sjeveroistoni pravac i jugozapadni pravac.

o Spoljni pravci koji vode iz Sjeverne Amerike ka spoljnom svijetu, uglavnom ka Evropi.


15

62. Pravci prema bijelom zlatu?

Brzim razvojem zimskog turizma porastao je interes za snjenim terenima na planinama irom Evrope. U poreenju sa ostalim planinskim lancima, Alpi privlae najvei broj

turista iz itave Evrope i spadaju u jednu od najznaajnijih turistikih destinacija u

svijetu, a posebano francuski zapadni Alpi, aistrijski i vajcarski Alpi.

63. Pravci u Istonoj Evropi?

Turizam na ovim prostorima nema ni priblian geografski uticaj kao turizam u Zapadnoj Evropi, ali turistiki pravci su se razvili u nekoliko glavnih turistikih arita:

o Crnomorska obala Bugarske, Ukrajine i Rumunije

o Veliki gradovi kao to su Varava, Krakov, Prag i Budimpeta, koji privlae turiste iz cijele Evrope.

64. Azijski sporedni pravci?

Iz Evrope prema tropskom dijelu Azije, Dalekom istoku i jugoistoku su usmjereni novi turistiki pravci.

o Japan kao druga najrazvijenija zemlja svijeta privlai oko milion turista godinje, uglavnom iz Evrope i Sjeverne Amerike.

o Broj turista koji posjeuju Kinu iz godine u godinu sve je vei.

o Indija uprkos brojnim turistikim vrijednostima nije uspjela da privue znaajnije turistike tokove.

65. Afriki sporedni pravci?

Crna Afrika prua juno od Sahare veliki broj veoma privlanih destinacija stranim turistima koji imaju dovoljno vremena i sredstava.

Junoafrika Unija predstavlja izuzetak u Africi i ova zemlja ulae velike napore u turistiku promociju gdje je godinje posjeuje oko 500 000 stranih turista.

66. Sjevernoevropski sporedni pravci?

Kada su u pitanju ovi pravci Irska biljei porast u turistikom interesovanja, i to u poslednjih 15. g. dolo je do porasta posjetilaca sa 500 000, na 1,5 milion. Skandinavske

zemlje izuzev Danske takoe zauzimaju malo mjesto u raspodjeli evropskih turistikih

tokova. Ali u odnosu na broj stanovnika u ovim zemljama turistiki intenzitet je

zadovoljavajui.

67. Sporedni pravci prema tropskim ostrvima?

Ovi pravci su usmjereni ka egzotinim ostrvima. Osnovni su razlog razvoja turizma na ovakvim ostrvima, kao to su Sejelska ostrva, Tahiti, Fidi, Uskrnja ostrva, Kanarska

ostrva i dr. je potreba za predjelima koji su nedirnuta priroda ostrva usred okeana i

pistupane cijene za bogatiju klijentelu.

68. Junoameriki sporedni pravci?

Prema statistikim podacima turistiki tokovi usmjereni prema junoamerikim zemljama su relativno male vanosti. Turisti iz Sjeverne Amerike su najbrojniji i to uglavnom u

obalnim turistikim centrima Trinidada i Antila, a najvei promet biljee Karibi i

Meksiko.

s.g. - primjer ispita

Documents