Belleğin Ölçülmesi

Psk. Sevinç Kırıcı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi 

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Bellek Değerlendirmes

i

Testler

Tarama Testleri

Bellek Testleri

Sözel Bellek Testleri

Görsel Bellek Testleri

Öz Bildirim Ölçekleri

• STANDARDİZE MİNİ MENTAL TEST (SMMT)

• MONTREAL BİLİŞSEL DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ (MOBİD)

• KISA BİLİŞSEL DEĞERLENDİRME ARACI (BCAT)

Tarama Testleri

Folstein ve ark. (1975) tarafından geliştirilen SMMT’in (Mini Mental State Examination -MMSE), türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Güngen ve ark. (2002) tarafından yapılmıştır. Ayrıca Türkçe formun eğitimsizler için olan bir versiyonu da Ertan ve ark.(1999) tarafından geliştirilmiştir.

STANDARDİZE MİNİ MENTAL TEST El tercihi:

YÖNELİM (Toplam puan 10) Hangi yıl içindeyiz....................................................................................................................( ) Hangi mevsimdeyiz.................................................................................................................. ( ) Hangi aydayız ...........................................................................................................................( ) Bu gün ayın kaçı....................................................................................................................... ( ) Hangi gündeyiz......................................................................................................................... ( ) Hangi ülkede yaşıyoruz........................................................................................................... .( ) Şu an hangi şehirde bulunmaktasınız........................................................................................( ) Şu an bulunduğunuz semt neresidir ..........................................................................................( ) Şu an bulunduğunuz bina neresidir ......................................................................................... ( ) Şu an bu binada kaçıncı kattasınız .......................................................................................... ( )  

KAYIT HAFIZASI (Toplam puan 3) Size birazdan söyleyeceğim üç ismi dikkatlice dinleyip ben bitirdikten sonra tekrarlayın (Masa, Bayrak, Elbise) (20 sn süre tanınır) Her doğru isim 1 puan ...............................................................................................  DİKKAT ve HESAP YAPMA (Toplam puan 5) 100'den geriye doğru 7 çıkartarak gidin. Dur deyinceye kadar devam edin. Her doğru işlem 1 puan. (100, 93, 86, 79, 72, 65) ................................................................................................................................................ ( )  

HATIRLAMA (Toplam puan 3) Yukarıda tekrar ettiğiniz kelimeleri hatırlıyor musunuz? Hatırladıklarınızı söyleyin. (Masa, Bayrak,Elbise)................................

……………..( )  LİSAN (Toplam puan 9)   a) Bu gördüğünüz nesnelerin isimleri nedir? (saat, kalem) 2 puan (20 sn tut) ............................................................................................................................................ ( )   b) Şimdi size söyleyeceğim cümleyi dikkatle dinleyin ve ben bitirdikten sonra tekrar edin. "Eğer ve fakat istemiyorum" (10 sn tut) 1 puan....................................................... ……. ( )   c) Şimdi sizden bir şey yapmanızı isteyeceğim, beni dikkatle dinleyin ve söylediğimi yapın. "Masada duran kağıdı sağ/sol elinizle alın, iki elinizle ikiye katlayın ve yere bırakın lütfen" Toplam puan 3, süre 30 sn, her bir doğru işlem 1 puan............................. ( )   d) Şimdi size bir cümle vereceğim. Okuyun ve yazıda söylenen şeyi yapın. (1 puan) "GÖZLERİNİZİ KAPATIN" ............................................................................................................................................... ( )   e) Şimdi vereceğim kağıda aklınıza gelen anlamlı bir cümleyi yazın (1puan)................................................................................................................................. .( ) KOPYALAMA f) Size göstereceğim şeklin aynısını çizin. (arka sayfada) (1 puan) ..................................................... ( )

MONTREAL BİLİŞSEL DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ (MOBİD) MOBİD (Montreal Cognitive Assessment-MoCA), Hafif Bilişsel Bozukluktan ayırt etmek amacıyla Nasreddine ve ark. tarafından (2005) geliştirilmiş olup, çeşitli bilişsel işlevleri değerlendirmektedir. MOBİD’in Türkçe’ye uyarlaması Selekler ve Cangöz (2009) tarafından yapılmıştır

KISA BİLİŞSEL DEĞERLENDİRME ARACI (Mansbach ve ark, 2012)

  Tüm hakları saklıdır. William Mansbach, Ph.D. | www.thebcat.com  

Ad Soyad: TC Kimlik No: Yaş: Cinsiyet: Kadın / Erkek Eğitim süresi (yıl): Tarih: Değerlendirici: Toplam puan:   YÖNELİM PUAN  

Yıl Ay Haftanın günü Semt Şehir Bina _____ / 6   ANLIK SÖZEL GERİ ÇAĞIRMA (Yönerge: Sadece ilk denemeyi puanlayınız.) MUZ ADALET ESMA KÖPRÜ _____ / 4 1.Deneme 2.Deneme GÖRSEL TANIMA/İSİMLENDİRME

DİKKAT   Harf Listesi: (Yönerge: Harfleri okuyun ve hastaya C harfini her duyduğunda eliyle masaya vurmasını söyleyin; hata yoksa=1 puan, hata varsa=0 puan)

_____ / 1 C F B T O L C C O A Z C B R B O V D C S B L R B C B Z Ş C B   Zihinsel Kontrol: (Yönerge: 20’den 1’e kadar geriye doğru sayınız) _____ / 1 (Yönerge: Pazar’dan geriye doğru haftanın günlerini sayınız) _____ / 1   Rakamlar: İLERİ 2 5 9 7 4 5 1 7 8 9 6 _____ / 2 GERİ 6 2 7 4 1 8 9 _____ / 2  

SOYUTLAMA (Yönerge: Benzerlikleri bulunuz) Elma-Portakal Tren-Gemi Kitap-Gazete _____ / 3   LİSAN Tekrarlama: (Yönerge: Hata yoksa=1 puan, hata varsa=0 puan) _____ / 1 “Burak Burcu’nun babasıyla buluştu.”   Akıcılık: (Yönerge: Kız isimleri/60 saniyede; _____ / 2 n ≥ 15 = 2 puan, n = 8-14 = 1puan, n ≤ 7 = 0 puan)     YÖNETİCİ İŞLEVLER Bilişsel değiştirme: (Yönerge: n ≥ 8 = 2puan, n = 6-7 = 1 puan, n ≤ 5 = 0 puan) _____ / 2

1A - 2B - 3C - 4D - 5E - 6F - 7G - 8H - 9I - 10J

Aritmetik Akıl Yürütme: “Manava gittiniz ve 25TL paranız var. 3 TL ile süt aldınız. Kilosu 1TL’den iki kilo elma aldınız. Geriye ne kadar _____ / 1 paranız kalır?" Yargılama: “Doktor size öğlen saat 1 için randevu verdi. Oraya gitmeniz 45 dakika sürüyorsa, evden saat kaçta çıkmanız gerekir?” _____ / 1   GÖRSEL UZAMSAL Şekil/Saat Çizme:

_____ /4

GECİKMİŞ SÖZEL HATIRLAMA (Yönerge: Sadece ipuçsuz hatırlamayı puanlayınız.) MUZ ADALET ESMA KÖPRÜ _____ / 4 İpuçlu İpuçsuz  

ANLIK HİKAYE HATIRLAMA (Yönerge: n ≥ 8 = 2 puan, n = 4-7 = 1 puan, n ≤ 3 = 0 puan) _____ / 11 _____ / 2 Ayşe/ geçen hafta/ ağabeyi/ Mehmet’ten/ 10TL / borç aldı / Ona borcunu geri veremedi/ çünkü kendine/ parktan / lezzetli/ bir

dondurma aldı.     GECİKMİŞ GÖRSEL BELLEK ______________ ____________ _____________ _____ / 3     GECİKMİŞ HİKAYE HATIRLAMA (Yönerge: n≥ 8 = 2 puan, n = 4-7 = 1 puan, n ≤ 3 = 0 puan) _____ / 11 ____ / 2 Ayşe/ geçen hafta/ ağabeyi/ Mehmet’ten/ 10TL / borç aldı / Ona borcunu geri veremedi/ çünkü kendine/ parktan/ lezzetli/ bir

dondurma aldı.   HİKAYE TANIMA

Parayı borç alan kızın adı neydi? Ayşe Melek Seda _____ / 5

Ne kadar para borç aldı? 15 TL 10 TL 16TL

Kızın ağabeyinin adı neydi? Hasan Ali Mehmet

Kız parayla ne aldı? Dondurma Simit Gazoz

Kız nereye gitmişti? Market Park Manav

 

Bellek Testler

i

3 KELİME 3 ŞEKİL TESTİ

SÖZEL BELLEK

SÜREÇLERİ TESTİ (SBST)

BENTON GÖRSEL BELLEK TESTİ

ARTIRILMIŞ İPUÇLU

HATIRLAMA TESTİ (AİHT)

SÖZEL BELLEK SÜREÇLERİ TESTİ (SBST)Öktem (2011) tarafından SBST’nin yaş ve eğitime göre norm değerleri belirlenmiştir. Görme sorunu olan ya da düşük eğitimli hastalarda kullanılabilen bir test olması en önemli avantajıdır.

3 KELİME 3 ŞEKİL TESTİ

Weintraub ve Mesulam tarafından geliştirilen (1985) testin, Türkçe çalışması Kudiaki ve Aslan

tarafından 2007 yılında yapılmıştır.

Test öğrenme ve belleği dört farklı durumda değerlendirir: Kopyalama denemesi, Anlık hatırlama denemesi, Gecikmiş hatırlama denemesi, Tanıma denemesi

BENTON GÖRSEL BELLEK TESTİ

Anlık görsel belleği ölçmede yaygın olarak kullanılan Benton Görsel Bellek Testi 1974 yılında Benton tarafından geliştirilmiştir. Artan zorluk derecesi içinde yer alan 10 şekil 10 saniye kişiye gösterilir ve kaldırıldıktan sonra aynısını çizmesi beklenir. Kartların çoğunda iki büyük temel figür ve bir küçük yan figür bulunmaktadır. Yapılan hata tipinin analizi ile detaylı puanlamaya ulaşılır.

ARTIRILMIŞ İPUÇLU HATIRLAMA TESTİ (AİHT)

Grober ve ark. (1988) tarafından geliştirilmiş Arttırılmış İpuçlu Hatırlama Testi- AİHT’nin (Enhanced Cued Recall Test) Türk örneklemi üzerindeki geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Saka ve ark. (2006) tarafından yapılmıştır. AİHT bellek sorununun kayıt etmeden mi, yoksa geri çağırmadan mı kaynaklandığını ayırt etmede kolaylık sağlar. Ayrıca, düşük eğitimlilerde uygulanabilirliği yüksek bir ölçektir.

ÖZBİLDİRİM ÖLÇEKLERİ

BİLİŞSEL KAYIP İÇİN

BİLGİLENDİRİCİYE

UYGULANAN ANKET

(BİLKAN)

ÖZNEL BELLEK

YAKINMALARI

ANKETİ (ÖBYA)

1) Hafızanız ile ilgili sorun yaşıyor m

2) usunuz?

EVET HAYIR

1) Sizce hafızanız 10 yıl öncesine göre daha mı kötü?

EVET HAYIR

1) Hafızanızın yaşıtlarınızdan daha zayıf olduğunu düşünüyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Unutkanlığınızın günlük yaşamınızı etkilediğini düşünüyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Yakın zamanda yaşanmış bir olayı hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Birkaç gün önceki bir konuşmayı hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Birkaç gün önceki bir randevuyu hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Tanıdık kişileri hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Eşyaları koyduğunuz yerleri hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Eskisine göre eşyaları daha sık kaybediyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Evinizin yakınlarında hiç kayboldunuz mu? EVET HAYIR1) Alışveriş yaparken alacağınız şeylerden en az

ikisi ya da üçünü hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Işıkları ya da ocağı söndürmeyi unutuyor musunuz?

EVET HAYIR

1) Çocuklarınızın telefon numaralarını hatırlamakta güçlük çekiyor musunuz?

EVET HAYIR

Toplam (“evet” yanıtları):

SUBJEKTİF BELLEK YAKINMALARI ANKETİAdı Soyadı: Tarih:

ÖBYA, Youn ve ark. (2009) tarafından geliştirilmiştirTürkçe formunun geçerlik ve güvenirliği Özel-Kızıl ve ark. (2011) tarafından yapılmıştır.

Yaşlılarda Bilişsel Kayıp için Bilgilendiriciye Uygulanan Anket (Uzun formu)

  Şimdi arkadaşınız ya da yakınınızın 10 yıl önce nasıl olduğunu hatırlamanızı ve şu andaki durumu ile karşılaştırmanızı istiyoruz. 10 yıl önce

19… idi. Aşağıda bu kişinin belleğini ya da zekasını kullanması gereken durumlar verilmiştir ve sizden son 10 yılda bunların düzeldiğini, aynı mı kaldığını, yoksa kötüye mi gittiğini belirtmenizi istiyoruz. Kişinin şu anki performansını 10 yıl önceki ile karşılaştırmanız önemli. Eğer bu kişi 10 yıl önce de eşyaları nereye koyduğunu sürekli unutuyorsa ve halen böyle ise bu “pek fazla değişmedi” olarak düşünülecektir. Lütfen gözlediğiniz değişiklikleri uygun yanıtı daire içine alarak belirtiniz.

Bu kişinin nasıl olduğunu 10 yıl öncesi ile karşılaştırınız:   Akraba ve arkadaşlarının yüzlerini tanıma   Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Akraba ve arkadaşlarının isimlerini hatırlama   Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Akraba ve arkadaşlar hakkındaki bazı şeyleri hatırlama (örn. meslekler, doğum günleri, adresler)   Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Yakın zamanda olmuş olayları hatırlama Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Konuşulanları birkaç gün sonra hatırlama Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Konuşmanın ortasında söylemek istediklerini unutma Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Kendi adresini ve telefon numarasını hatırlama Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5   Günü ve ayı hatırlama Oldukça düzeldi Biraz düzeldi Pek fazla değişmedi Biraz bozuldu Oldukça bozuldu 1 2 3 4 5    

Ölçek, Jorm ve Jacomb (1989) tarafından geliştirilmiştir. BİLKAN’ın Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması Özel-Kızıl ve ark. (2010) tarafından yapılmıştır.

TEŞEKKÜRLER…