seta_Üniversite yönetiminde mütevelli heyetleri

TRKER KURT

KASIM 2015 SAYI: 137ANALZ

YKSEKRETMN YNETMNDE

MTEVELL HEYETLER

KASIM 2015 SAYI: 137ANALZ

TRKER KURT

YKSEKRETMN YNETMNDE

MTEVELL HEYETLER

Katkda BulunanlarBEKIR S. GR VE ZAFER ELIK

COPYRIGHT 2015Bu yaynn tm haklar SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakfna aittir. SETAnn izni olmakszn yaynn tmnn veya bir ksmnn elektronik veya mekanik (fotokopi, kayt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basm, yayn, oaltlmas veya datm yaplamaz. Kaynak gstermek suretiyle alnt yaplabilir.

Uygulama.: Erkan StBask.: Turkuvaz Matbaaclk Yaynclk A.., stanbul

SETA | SYASET, EKONOM VE TOPLUM ARATIRMALARI VAKFINenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYETel:+90 312.551 21 00 | Faks :+90 312.551 21 90www.setav.org | [email protected] | @setavakfi

SETA | Washington D.C. 1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington, D.C., 20036 USATel: 202-223-9885 | Faks: 202-223-6099www.setadc.org | [email protected] | @setadc

SETA | Kahire21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No 19 Cairo MISIRTel: 00202 279 56866 | 00202 279 56985 | @setakahire

SETA | stanbulDefterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kava No: 41-43Eyp stanbul TRKYETel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11

5s e t a v . o r g

YKSEKRETMN YNETMNDE MTEVELL HEYETLER

NDEKLER

ZET 7

GIRI 9

DNYA YKSEKRETIM SISTEMLERININ YNETIMINDE YAANAN DNM 10

DNYADA NIVERSITE MTEVELLI HEYETLERI 12

MTEVELLI HEYETLERININ GREVLERI 16

MTEVELLI HEYETLERININ YAPISI VE YE KOMPOZISYONLARI 19

TRKIYE YKSEKRETIMINDE MTEVELLI HEYETLERI 21

VAKIF YKSEKRETIM KURUMLARININ YNETIMI 21

DEVLET NIVERSITELERINDE MTEVELLI HEYETI KURMA ALIMALARI 22

SONU VE NERILER 25

KAYNAKA 28

6ANALZ

s e t a v . o r g

YAZAR HAKKINDA

Trker KURTYksek lisans ve doktorasn Gazi niversitesinde eitim ynetimi ve denetimi alannda yapmtr. 2012-2013 yllar arasnda Yksekretim Kurulu Bakanlnda danman olarak almtr. 2013-2014 yllar arasnda Wisconsin-Madison niversitesi Eitim Fakltesi Eitim Liderlii ve Politika Analizi blmnde misafir retim yesi olarak bulunmutur. Halen Gazi niversitesi Gazi Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri blmnde retim yesi olarak almaktadr.

7s e t a v . o r g


Bu almada, dnyann gelimi niversitelerinde yaygn olarak uygulan-makta olan yneticiler kurulu veya Trkiyede bilinen adyla mtevelli heyeti siste-mi ele alnmtr. alma kapsamnda ncelikle mtevelli heyetleri benzeri yapla-rn dnya yksekretim sistemlerinde nasl bir ileve, greve, sorumlulua sahip olduu, bu heyetlerin yelerinin kimlerden olutuu, nasl seildii gibi hususlar tartlmtr. Bu konular takiben Trkiyede mtevelli heyetlerinin tarihi, rolleri ve ileyileri ele alnmtr.

Yksekretimin ynetimi konusu tm dnyada olduu gibi lkemizde de zerinde en ok tartlan konularn banda gelmektedir. Bu srete birok lke kendi yapsal, ekonomik ve kltrel zelliklerine gre yksekretim sistemlerin-de reformlar gerekletirme gayreti iine girmilerdir. Farkl lkelerde gerekleti-rilen bu reformlarn en nemli ortak yanlarndan biri, niversitenin ynetiminde d katlmclarn rolnn artrlmasdr.

niversitelerin kar karya olduu sorunlar ve talepler gz nne alnd-nda, niversite ynetimlerinin sadece akademisyenler tarafndan kendi iine kapal bir ekilde gerekletirilmesi artk olduka zorlamtr. Buna ilave olarak faaliyetleri tm toplumu etkileyen ve halen byk lde kamusal kaynaklarla finanse edilen niversitelerin hesap verebilir olmas da beklenmektedir. Bu anlam-da niversitelerin ynetimine niversite dndan toplum temsilcilerinin katlm kanlmaz hale gelmektedir. Farkl lkelerde gerekletirilen yksekretim re-formlarnn da en nemli ortak yanlarndan biri, niversitenin ynetiminde d katlmclarn rolnn artrlmasdr. D katlmclarn niversite ynetiminde sz sahibi olmas ise mtevelli heyetleri gibi yaplar ile mmkn olmaktadr. Dnyada bu konuya ilikin tartma, niversitelerin ynetiminde i adamlar veya toplumun baka kesimlerinden temsilciler olmal m, olmamal m? sorusunun ok tesine git-mi, bu tr yaplarn nasl daha etkili olabilecei zerine ynelmitir.

ZET

Bu almada, mtevelli heyetleri ve benzeri yaplarn dnyada ve Trkiyede yksekretim sistemlerinde nasl bir ileve, greve, sorumlulua sahip olduu, bu heyetlerin yelerinin kimlerden olutuu, nasl seildii gibi hususlar tartlmtr.

8ANALZ

s e t a v . o r g

Trkiyede mtevelli heyeti sistemi ilk olarak 1959 ylnda zel bir kanunla kurulan ODTde uygulanmtr. 12 Eyll darbesi ile mtevelli heyeti sistemi kaldrlm ve 2547 sayl Yksekretim Kanununda mtevelli heyetlerine yer verilmemitir. Bununla birlikte Trkiyede mtevelli sistemi 1984 ylnda bir vakf niversitesi olan Bilkent niversitesinin kurulmasyla yeniden uygulanmaya ba-lanmtr. Mtevelli sistemi 1992 ylnda itibaren kurulmaya balanan yeni vakf niversitelerinde de en st ynetsel organ olarak yerini almtr.

Yksekretimin ynetiminde dnya genelindeki uygulamalara bakldn-da, kamu niversiteleri ve zel niversitelerin mtevelli heyeti, rektr, niversite ynetim kurulu ve akademik senatoyu iine alan temel otorite yaplarna sahip ol-duklar grlmektedir. Bu yaplardan mtevelli heyeti, dnyadaki gelimi ni-versite sistemlerine bakldnda, niversite ynetimindeki en kkl ve yaygn y-netim yaps olarak yer almakta ve sorumluluklar ve yetkileri gz nne alnarak modern niversitenin en gl ynetim arac olarak nitelendirilmektedir. Buna karlk mtevelli heyetleri lkemizde zel niversitelerin ynetiminde mtevelli heyeti olarak yer almaktayken, devlet niversitelerinde byle bir ynetsel organ bulunmamaktadr. Bunun bir sonucu olarak Trkiyede niversitelerin mevcut ya-ps, niversitelerin ynetiminde niversite d kesimlerin taleplerini iletmesini engellemektedir. niversitelerin, retim yelerinden oluan ve d paydalarn katlmnn olmad senato ve niversite ynetim kurulu tarafndan ynetilmesi; niversiteleri toplumsal taleplere kar duyarsz, esnek olmayan, deimeye isteksiz ve hesap verebilir olmayan yaplar haline getirmektedir.

Dnya tecrbesi de dikkate alndnda, mtevelli heyetlerinin, niversitele-rin bir yandan zerkliini gelitirecek bir unsur iken dier yandan niversitelerin toplum ile yaknlamasn salayacak ve onlar topluma daha hesap verebilir hale getirecek bir yap olduu sylenebilir. Dahas, Trkiye zelinde, mtevelli heye-tinin rektr belirlemesi, rektr seim srecinde tecrbe edilen sorunlar nemli lde zmesi beklenmektedir. Mevcut sistemde rektr arlkl olan niversite ynetimi, mtevelli heyetleri araclyla daha demokratik ve hesap verebilir bir yapya dnebilir. Ynetici kurul sistemi ayn zamanda YKe ynelik ar mer-keziyetilik eletirilerinin son bulmasna ve daha ademimerkeziyeti bir sistemin kurulmasna katk salayabilir. Dolaysyla ynetici kurullarn, Trkiyede niver-siteler iin yllardr dile getirilen zerk ve hesap verebilir olma ve niversitelerin toplum ve ekonomi evreleri ile ibirliinin artrlmas taleplerinin karlanmasna nemli katk salama potansiyeline sahip olduu sylenebilir.

9s e t a v . o r g


lar tartlmtr. Dahas, bu tartmalar, dnya genelinde yksekretimde yaanan tecrbeler ve dnya yksekretim sistemlerinin geirdii dnmler dikkate alnmadan gereklemitir. Yksekretim reformu tartlrken dnyadaki uygulamalar ve gelimeleri takip etmek, daha etkin ve verimli bir reform almas iin nem arz etmektedir. alma tam da bu noktada Tr-kiyedeki yksekretim reformu tartmalarnda genellikle eksik kalan taraf olan dnya yksek-retim sistemlerinin ynetimine odaklanmaktadr.

Yksekretimin ynetimine ilikin olarak dnyann farkl lkeleri gz nne alndnda, her lkenin kendi koullarna gre yksekretim sistemlerini oluturduu ve reformlar gerekletir-dii grlmektedir. niversitelerin ynetiminde hkmetler ve bakanlklar, niversite ile devlet arasndaki arac kurulular (YK gibi), kalite g-vence ajanslar, istatistik ajanslar, renci lme kurumlar, rektrler konferans, mtevelli heyeti, rektr ve senato gibi kurum ve kiiler eitli dzey-lerde sorumludur. Dolaysyla yksekretim sis-temlerinin ynetiminin, ok katmanl ve karmak bir yapya sahip olduuna vurgu yaplmaktadr. Bu nedenle ok boyutlu yapy daha anlalr klmak iin yksekretim sistemlerinin ynetiminin iki kategoriye ayrlarak incelenebilecei belirtilmitir (elik ve Gr, 2014).

Bunlardan birincisi, bir btn olarak yk-sekretim sisteminin st ynetimidir. Yk-sekretim st ynetimi ile sistemi bir btn olarak dzenleyen, kurumlara yn veren ve kurumlar aras koordinasyon salayan emsiye yap ve yaplar ifade edilmektedir. Yksekre-tim kurumlarnn bal olduu bakanlklar veya YK gibi merkezi st kurullar birinci tr yap-lara rnek olarak verilebilir.

kincisi ise, yksekretim kurumlarnn ynetimidir. Bu tr ynetsel organlar niversite kapsamndaki ynetim organlar olan mtevel-li heyeti, rektr ve senatodur. Yksekretimin ynetimindeki bu ok boyutlu ve karmak yap ayn zamanda yksekretim sistemlerine ilikin

GRYksekretim ynetimi tm dnyada youn bir ekilde tartlmaktadr. Trkiyede de ykse-kretim sisteminin bir reforma ihtiya duyduu sklkla ifade edilmektedir. Zaman zaman reform almalar yaplmakta ve yksekretim kanun taslaklar hazrlanmaktadr. Birka yl ncesin-de yksekretim reformu kamuoyunda youn bir ekilde tartlm, Yksekretim Kurulu (YK), 2011-2013 yllar arasnda retim ye-leri, rektrler ve sivil toplum kurulular dahil eitli paydalarn grlerini alm ve yeni bir yksekretim yasa tasla hazrlamtr. Hazrla-nan yasa tasla Kasm 2012de kamuoyuna ak-lanmtr. Bu taslak, Ocak 2013 tarihinde YK tarafndan Milli Eitim Bakanlna (MEB) ile-tilmitir (YK, 2013). Ancak, taslak zerinde herhangi bir alma yaplmam ve yksekre-tim reformu giriimi henz gereklememitir.

Yksekretim sisteminin yaad byme ve karlat glk ve sorunlar dikkate alnd-nda, yksekretim reformunun tekrar Trki-yenin gndemine gelmesi beklenmektedir. Trki-yedeki her reform tartmasnda ncelikli olarak, rektrn nasl seilecei, YKn ya da yerine kurulmas planlanan benzeri kurumun yelerinin nasl belirlenecei ve kimlerden oluaca husus-

10

ANALZ

s e t a v . o r g

tartma veya uzlamazlklarn da kaynan olu-turmaktadr. niversitelerin ynetimine ilikin yetki ve sorumluluklarn bu yaplar arasnda da-lm veya bu tr yaplarda kimlerin yer alaca gibi konular ok ciddi tartmalara yol amakta-dr. Bu kapsamda lkeler arasnda yksekretim sistemlerindeki merkezi otoritenin mdahalesi-nin snrlar, arac kurumlarn dzenleyici yetki-leri ve niversitenin zerklii alarndan farkl-lamalar ortaya kmaktadr (elik ve Gr, 2014; Kurt, 2015). Bu almada ele alnan yneticiler kurulu veya lkemizde daha bilindik adyla m-tevelli heyetleri konusu niversite dzeyinde y-netim ile ilgilidir. Dolaysyla bu alma kapsa-mnda ele alnan mtevelli heyeti benzeri yaplar tartlrken byk lde niversitelerin yneti-mi ile snrl kalnmtr.

niversite ynetiminde yer alan heyet/ku-rul benzeri yaplar, farkl lke rneklerinde, hat-ta ayn lkede dahi, farkl isimlerle anlmaktadr. Mtevelli heyeti, yneticiler kurulu, vekiller he-yeti vb. yaplar, lkeden lkeye hatta lke iinde bile temel grev ve sorumluluklarnda farklla-malar olsa bile benzer ilevlere sahiptir. Bun-dan dolay, bu almada kavram karmaasn engellemek iin niversite ynetiminde benzer ilevlere sahip olan bu yaplar aralarndaki tm farkllklar dikkate alarak Trkiyede yaygn bir ekilde kullanlan mtevelli heyeti kavram ile tanmlamak tercih edilmitir.

Dnyada niversite ynetiminin nasl ger-ekletiini aklamaya ynelik bu alma ilk ola-rak mtevelli heyeti benzeri yaplarn temel ilev, grev ve sorumluluklarn tartlmtr.. Ardn-dan, bu yaplarn yelerinin kimlerden olutuu, nasl seildii gibi hususlar ele alnmtr. Daha sonra Trkiyede mtevelli heyetlerinin tarihi tartlm, bu kurullarn rolleri ve ileyileri ele alnmtr. Bunlara ilave olarak 2012 ylnda YK tarafndan hazrlanan yasa taslanda nerilen niversite konseyinin grev ve sorumluluklar, yaps ve ye kompozisyonu gibi hususlar ulus-lararas tecrbeler ekseninde deerlendirilmitir.

Son olarak, Trkiyede yksekretimin reformu-na ynelik baz nerilerde bulunulmutur.

DNYA YKSEKRETM SSTEMLERNN YNETMNDE YAANAN DNMniversite ynetimlerinin nasl ekillendii, nce-likli olarak niversitenin iinde bulunduu top-lum ve ekonomideki dnmler ile yakndan ilikilidir. niversiteler toplumdaki deiimlerden yaltlm deildirler. Gnmzde niversiteler-den, ileri eitim ve aratrma kurumlar olarak, bil-gi ekonomisinin geliiminde temel ve anlaml role sahip olmas ve halen byk lde baml oldu-u kamusal kaynaklar daha etkili, verimli, effaf bir ekilde kullanmas ve hesap verebilir olmas beklenmektedir (Bargh, Scott ve Smith, 1996).

Gnmzde niversiteler eitim, aratrma ve topluma hizmet olmak zere temel alan-da faaliyetlerini srdrmekle birlikte birok yeni talep ve beklentiyle de kar karyadr (Gnay ve Gnay, 2011). niversitelerden eitim kali-tesini artrmalar, programlarn eitliliini ve esnekliini salamalar, yaam boyu renme ve uzaktan eitim olanaklar sunmalar, teknolojik yenilikleri eitim ve aratrma srelerine yanst-malar, giriimci faaliyetleri artrmalar ve daha hesap verebilir olmalar gibi beklentiler gn ge-tike artmaktadr. Dier yandan yksekreti-min kitlesellemesi ile her geen yl daha geni bir kitlenin yksekretime dahil olmasnn bu basklarn artarak devam etmesine neden olaca-na dikkat ekilmektedir (etinsaya, 2014).

Yksekretim sistemlerini nemli derecede etkileyen gelimelerden biri 1980lerden itibaren yksekretimdeki renci saylarnn hzl art ve yeni niversitelerin almasdr (Bargh, Scott ve Smith, 1996). Artan talep ile birlikte birok lkede yksekretim sistemleri an nfusu-nun yarsndan fazlasna hizmet sunan evrensel

11s e t a v . o r g


bir biim almtr. Bu art ise dorudan daha fazla kaynak ihtiyacna neden olmutur. Buna ilaveten, kamu ynetimi anlaynda yaanan de-iim ve uluslararas rekabetin artmas gibi hu-suslar da yksekretimin ynetiminde deiime neden olmutur (elik ve Gr, 2014). Tm bu hususlar, niversitelerin ynetimi, rgtlenmesi ve finansman konularnda tm dnyada youn bir deiim yaanmasna neden olmaktadr.

Bleiklie ve Kogan (2007) yksekretimin ynetimindeki bu deiimi akademisyenler cumhuriyetinden (republic of scholars) payda niversiteye (stakeholder university) doru bir hareket olarak tanmlamaktadr. Yakn gemie kadar niversite ynetimi ve karar alma sre-lerinde bamsz akademisyenlerin meslekta kararlar esas iken, gnmzde toplumun ve paydalarn karlarn karlamay temel grevi olarak gren profesyonel ynetim anlay esas-tr. 1970lere kadar niversitelerin ou meslek-ta niversite ynetimi modeline uygun olarak yaplandrlmtr. Kamudan yksek miktarda denek alnan bu dnem niversiteler iin al-tn a olarak nitelendirilmektedir. Ancak bu model, gncel deiimlerden sonra yetersiz hale gelmeye balam ve youn bir eletiriye tabi tutulmutur. nk bu ynetim yaklamnn dsal deiime ynelik olarak esnek olmad, paydalarn deien taleplerine yava adapte ol-duu ve kamusal kaynaklarn yeterince hesap verebilir bir ekilde kullanlmad, niversite d temsilcilerin niversitelerde temsil edilme-dii iin toplumun ihtiyalarna cevap vereme-dii ve daha ie kapank bir yapya sahip olduu dnlmektedir (Farnham, 1999; Saint, 2009). Bu nedenle niversitelerin geleneksel ynetim anlayyla deien dnya koullarna ayak uy-durmasnn g olduu ve zellikle finansman asndan zorlanaca belirtilmektedir (CHEPS, 2010; Kurt ve Gm, 2015). Deien dnyaya ayak uydurmak, niversiteyi darya kapal tu-tan ar brokratik ve hiyerarik rgt yapsn-dan uzaklatrmak iin, niversite ynetim an-

laynn deimesi gerektii ifade edilmektedir (Greenwood ve Lewin, 2003).

Yksekretimin ynetimindeki yeni anlay, bir yandan, niversite dzeyinde mtevelli heyeti gibi ynetsel organlarn glerini artrmay, dier yandan da niversiteyi yneten veya denetleyen bu tr st kurullarda niversite dndan kiilerin yer almas gerektiini vurgulamaktadr. Bylece, ni-versite d unsurlarn niversite ynetimine kat-lm sz konusu olmakta ve bunun sonucu olarak dsal taleplerin niversite ynetimindeki arl ve etkisi artmaktadr. Bu srete akademisyenler-den oluan senatolarn ynetim srecindeki gc, byk lde akademik konularla snrland iin grece azalmaktadr. niversite ynetiminde d temsilcilerin varl, niversitenin ekonomi ve toplum ile ban glendirmekte, daha fazla kaynak elde etmesine ve sosyal geliimine katk salamaktadr (Eurydice, 2000). D temsilcilerin varl, d talepleri merkeze alp akademik kar-lar dlama anlamna gelmemektedir. Bu srete, akademik srelerin ynetimi yine akademisyen-lerin tasarrufundadr (OECD, 2003).

niversite ynetiminde akademisyenlerin etkisinin azalmas, niversitenin akademik ve toplumsal misyonunu kaybedecei kayglarna neden olmaktadr. leriki blmlerde ayrntl bir ekilde tartlaca zere, mtevelli heyet

EKL 1. NVERSTE YNETMNN BOYUTLARI

MTEVELLI HEYETI

Dsal boyut

REKT

R

cra

-Yn

etim

SENATO

/AKADE

MIK KU

RULLAR

sel bo

yut

Hesap verebilirlikPolitika belirlemeDenetim

Yrtme-craKoordinasyon

Akademik zerklik

12

ANALZ

s e t a v . o r g

sistemi ne sadece niversite dndan gelen toplumsal taleplerin niversiteye dayatlma-sna ne de akademisyenlerin topluma hesap vermeyecek ekilde kalmasna neden olabile-cek bir modeldir. Bu yeni ynetim anlaynda mtevelli heyeti ile senato rekabet halinde de-il, ibirlii ve dayanma halinde niversite-nin amalar iin alan paydalardr. Burada amalanan, niversitelerin bir yandan toplum tarafndan denetlendii, te yandan retim yelerinin akademik zgrlklerinin korun-duu, niversite iinde eitliki bir dayanma ortamnn srdrld ve niversitenin de-ien politik koullardan etkilenmesinin n-ne geildii bir ortam yaratlmasdr.

Dnyann gelimi lkelerindeki ykse-kretim sistemleri ve niversiteler gz nne alndnda niversite ynetiminin, ekil 1de grld gibi temel boyuttan olutuu sylenebilir. Bunlardan mtevelli heyeti ni-versitenin hesap verebilirliini ve toplumsal taleplere duyarl olmasn salayan ve genellik-le niversite dndaki yelerden oluan en st dzey kuruldur. niversite ynetiminin ikin-ci ksmn yrtme, idare oluturmaktadr. Bu grevin temel sorumlusu rektrdr. Rek-tr yrtme yetkisini rektr yardmclar veya dekanlar gibi yneticilere devredebilir. Rektr icradan sorumludur. Dier bir ifadeyle rek-tr, ynetici kurulun belirledii politikalarn uygulamasn gerekletirir. niversite yneti-minin dier bir boyutu ise senato ve retim yelerinden oluan dier kurullardr. Bu ku-rullar niversitede eitim-retim ve aratrma gibi akademik konularla ilgili olarak kararlar alp bu kararlarn uygulanmasn salar. Bu unsur, niversitenin baars iin ift ynl ile-tiim ve etkileim halindedir. Mtevelli heye-tinin grev ve sorumluluklar, ye yaps gibi zelliklerinin ne olduu nemli bir husustur. Bir sonraki blmde ayrntl bir ekilde bu hususlar tartlmtr.

DNYADA NVERSTE MTEVELL HEYETLERniversitelerin st kurullar ya da heyetler ile ynetilmesi, olduka kkl bir tarihe sahiptir. Farkl niversitelerde ve geleneklerde bu ku-rullara farkl isimler verilmektedir. rnein, ABDde benzer ilevlere sahip, farkl isim-lerle adlandrlan birok kurul ve heyet var-dr. Duke, Gney Carolina ve Connecticut niversitelerinde Mtevelli Heyeti (Board of Trustees); Wisconsin niversitesi, New York Eyalet niversitesi, Texas niversitesi gibi niversitelerde Vekiller Heyeti (Board of Re-gents); Missouride Kratrler Kurulu (Cu-rators Board); Kuzey Carolina niversitesi, Florida niversitesi ve Colorado Eyalet ni-versitesi sistemlerinde Yneticiler Kurulu (Bo-ard of Governors); Harvard niversitesinde Gzlemciler Kurulu (Board of Overseers); Virginia niversitesi, Virginia Tech, James Madison niversitelerinde Ziyaretiler Kurulu (Board of Visitors) adlar kullanlmaktadr.

Mtevelli heyeti sistemi genellikle ABD niversitelerine zg bir ynetim sistemi ola-rak bilinmektedir. Tannm ve baarl birok yksekretim kurumunun ABDde olmasnn ve bu yksekretim kurumlarnn mtevelli heyetleri araclyla ynetilmelerinin byle bir algnn olumasna neden olduu sylene-bilir. Esasnda mtevelli heyeti sisteminin ilk uygulamalar talya ve ngiltere gibi Avrupa l-kelerinde ortaya kmtr. Amerikada ykse-kretim kurumlar oluturulmaya baland ilk zamanlarda ngilteredeki Oxford ve Camb-ridgein en nfuzlu yksekretim kurumlar olmalar, bu niversitelerin Amerikan niver-sitelerinin tasarmna nclk etmelerine ne-den olmutur. niversitenin akademisyen ol-mayan bir kurul tarafndan ynetilmesi ve bu kurulun niversitenin tm kolejleri zerinde yetkiye sahip olmasnn ise bir sko gelene-i olduu iddia edilmektedir (Kezar, 2006).

13s e t a v . o r g


Buna rnek olarak Aberdeen, Glasgow, Kings ve Marischal niversiteleri verilmektedir.

ABDdeki kolej ve niversitelerin mtevelli heyetleri araclyla gzetim geleneinin kkeni, 1636da Harvard Kolejinin kurulmasna dayan-maktadr (Ingram, 1980). Halk temsil eden bir kurul tarafndan niversitelerin ynetilmesi ilke-sine dayal olarak Harvard takiben Yale, Willi-am ve Mary, Princeton ve baka birok niversite kurulmu ve de bu model hibir itirazla karla-madan halk tarafndan kabul grerek hzla geliip glenmitir (Martorana, 1963).

Mtevelli heyeti araclyla ynetim bii-mi 1819 ylnda Amerikan temyiz mahkemesi tarafndan Dartmouth Koleji kararyla anaya-saya uygun olduu kabul edilmitir. Bu karar ile mtevelli heyetleri, hem kamu hem de zel niversitelerde benimsenen bir ynetim biimi olmutur. ABDdeki kamu niversitelerinde mtevelli heyetinin rol, niversiteyi finanse eden eyaletin niversite ynetiminde etkili ol-masn salamaktr (Education Encyclopedia, 2012; Martorana, 1963). Bu uygulama uzun bir sredir ABDde devam etmekte ve son yl-larda da dnyann geri kalannda benimsenen bir uygulama olmaktadr.

Dnyann birok lkesinde niversiteler zerinde toplum adna gzetim ve denetleme ile sorumlu mtevelli heyeti ve benzeri birok yap grlmektedir (AGB, 2010; Martorana, 1963). Mtevelli heyetleri niversitenin st ynetim yapsn oluturur ve almalarndan dolay top-luma ve kuruculara kar sorumludurlar. Bu ana erevede kurullarn ayrntl yetkileri, her lke-nin kendi kanunlarna uygun olarak niversitele-rin kendi tzkleri ve ynetmeliklerinde tanm-lanmaktadr (Bleklie ve Kogan, 2007).

Mtevelli heyetlerinin yaplar, grev ve yetkileri dnyann birok lkesinde tartl-maktadr ve halen baz belirsizliklerin olduu-nu sylemek mmkndr. Bu anlamda mte-velli heyetlerinin roln akla kavuturmak asndan son yllarda Avustralya, Danimarka

ve Birleik Krallk gibi baz lkelerde mtevelli heyetlerinin grev ve yaplarna ilikin temel politika belgeleri hazrlanm ve ilan edilmi-tir. Bylece mtevelli heyetinde grev alanlar, heyetin ye kompozisyonlar ve yetkileri akl-a kavuturulmutur. Birleik Krallkta Temel Sorumluluklar Bildirimi olarak adlandrlan belgede mtevelli heyetlerinden hangi rolleri oynamasnn beklendii ortaya konmutur. Bu belge mtevelli heyeti bakanlar tarafndan hkmetin istei zerine hazrlanmtr. Bel-gede belirtilen ilkelere riayet edilmesi belirli bir dzeyde gnlllk esasna dayaldr fakat bunlara riayet etmemeleri durumunda niver-sitelerden bunun gerekelerini aklamalar is-tenmektedir (Fielden, 2008).

Tablo 1de dnyann farkl lkelerindeki mtevelli heyetlerinin rolleri ve ye kompozis-yonlar ile rektr atama ekilleri ve senatonun rol ve sorumluluklar gibi hususlar karlatr-mal olarak sunulmutur (s. 14-15) Tablo 1 in-celendiinde niversite mtevelli heyetlerinin niversite ynetiminden sorumlu en st kurul olduunu ortaya koyan ok nemli grev ve yetkilere sahip olduu grlmektedir. Mte-velli heyetleri niversitenin nihai karar organ ve genel olarak ileyiinin sorumlusudur. M-tevelli heyetleri niversitelerin stratejik planla-rnn ve btelerinin hazrlanmasn salayp bunlar onaylar ve bunlarn uygulanmasn iz-ler ve denetler. Dier bir ifadeyle niversitenin uygulamalarn ynlendiren temel politikalar belirleyen veya onaylayan mtevelli heyetleri ayn zamanda bunlarn uygulanmasn sa-lamaktan da sorumludur. Buna karlk m-tevelli heyetlerinin ald kararlar dorudan uygulamaya ynelik yetkileri yoktur. Mtevel-li heyetleri kararlarnn uygulanmasn niver-sitenin icradan sorumlu olan rektrler arac-lyla salarlar. Mtevelli heyetleri kararlarn uygulanmasna ilikin yetkisi rektrlere tavsi-yeden teye gitmez. Kararlarn uygulanmasn-dan rektrler sorumludur.

14

ANALZ

s e t a v . o r g

TABLO 1. BAZI LKELERDE MTEVELL HEYETLERNN ZELLKLER*

lkeMtevelli Heyetinin ye Says

Mtevelli Heyetine yelik ve Kurulun Bykl Mtevelli Heyetinin Rol

Akademik Kurul/ Senatonun Rol

Avustralya

10-24 ye (ortalama 22 ye)

yelerin ounluu akademik olmayan kiilerdendir.

niversite ynetimi iin fonlayc yapdr.

Akademik st kurul vardr. Mtevelli heyetine kar sorumludur.

Kanada Ortalama 27 ye

Ortama 27 yesi vardr. yelerin yzde 25i blge tarafndan atanr, yzde 25i seilir, yzde 25i heyet tarafndan atanr, yzde 25i resen bulunur. Yars meslekten olmayan (lay) yelerden oluur.

Kurumun ynetiminin nihai sorumlusudur. Rektrn greve getirilmesi veya grevden alnmas ve finansman tahsisinden sorumludur.

Senato akademik ynelimden sorumludur (fakat heyete kar sorumludur).

Danimarka Ortalama 14 ye

Heyet yelerinin byk bir ksm d yelerden oluur ve yeler rencilerin yan sra teknik ve idari personeli temsil eder.

Heyet kurumun bir eitim ve aratrma kurumu olarak karlarnn gzetimini yapar ve uzun dnem liderlik salar.

Akademik konsey, retim elemanlarnn karlarn gzetir; eer kurumsal dzeyde sadece bir konsey varsa, heyet rektr bakan olarak yerletirir.

Fransa 30-60 ye

Genellikle yelerin ounluu niversite retim yelerinden oluur (yzde 40-45). Heyette niversite mensubu olmayan yeler (yzde 20-30), renciler (yzde 20-25) ve idari personel temsilcileri (yzde 10-15) de yer alr.

Mtevelli heyeti, drt yllk plan kabul eder ve devletle szleme yapar. Fakat bakanlk hala birok noktada kontrol elinde tutuyor (rnein personel).

Bilimsel kurul, eitim ve aratrma konularnda mtevelli heyetinin politika deiiklikleri nerileri yapar.

Almanya 30-130 ye

yelerin ounluu niversite mensuplarndan olumakla birlikte, niversite dndan kiiler de heyette yer alr. Ayrca renci temsilcileri de bu heyetlerde yer alr.

Kaynak tahsisi senato tarafndan gerekletirilir. Birok yetki halen eyaletin elindedir.

Merkezi bir akademik yap yoktur, bu nedenle retim yeleri veya blm kurullar tm eitim ve aratrma konularna ilikin karar verirler. Senatonun yetkileri azalmtr ve sadece neri niteliindedir.

Endonezya 21 ye

Bakanlklar, akademik senato, akademik topluluk ve daha geni toplumu kapsayan bir dizi yapnn temsilcileri bulunur. 9 ye niversite dndan 12 ye niversite iinden yer alr.

Mtevelli Heyeti niversite ynetiminde merkezi bir rol oynar.

Japonya 8 ye ounluu d yelerden oluur.

Mtevelli heyeti, ok nemli konular, rektr karar vermeden nce gzden geirir (Her niversite kurulun yetkilerine karar verebilir).

Konseyler, akademik programlara, aratrmalara personel atamalarna ve rektre tavsiyelerde bulunma rollerini gerekletirir.

Hollanda En fazla 40 ye

Mtevelli heyetinin be d yesi ynetici kurulun nerisiyle bakan tarafndan atanr.

Mtevelli Heyeti (Board of Trusstees) stratejik planlar ve bteyi onaylar.

Danma kuruludur. Stratejik plan ve nerilen dzenlemelere ilikin yorumlar yapar.

Norve 9-13 ye

4-5 d ye bakan tarafndan atanr, i yeler seilir. Mtevelli heyette btn ana paydalar temsil edilir ve hibir payda grubu ounluk deildir.

Ynetici Kurul (Executive Board) niversitenin ileyiinin genel sorumlusudur.

Danma kurullar yeni bir kurul olarak oluturulmutur, Bu kurullarda dekanlar resen bulunmaktadr.

sve Ortalama 14 ye

Bakan ve yeler bakan tarafndan atanr (fakat niversite tarafndan nerilir). retim yeleri, idari personel, renci temsilcileri, sendika temsilcileri, sanayi kesimi temsilcileri kiiler arasndan seilir.

Yneticiler Kurulu (Board of Governors) kurumun tm boyutlarnn genel sorumlusudur.

Faklte kurullar her fakltenin eitim ve aratrma politikalarn belirler.

15s e t a v . o r g


Tablo 1de grld gibi mtevelli he-yetlerinin niversitenin ynetimindeki en nemli ilevlerinden biri rektr belirlemesi ve atamasdr. Mtevelli heyetleri atad rektr denetler ve rektrn grevden alnmasn ge-rektirecek bir durum olduunu belirlerse onu grevden alabilir. Bu durum hem mtevelli he-yetinin atad rektr denetleme gcn artr-makta hem de zaten ciddi yetkilere sahip olan rektrn gcn dengelemektedir.

Mtevelli heyetlerinin nemli grevle-rinden bir dieri ise personel szlemelerinin hazrlanmas ve atamalarnn onaylanmasdr. Bu nokta, mtevelli heyetleri araclyla ni-versite ynetiminde olduka nemli ve ilevsel bir dengenin nasl kurulduunu ortaya koy-mas asndan nemlidir. niversite mte-velli heyetleri niversitede istihdam edilecek personelin szlemelerini hazrlamakta ve de ilgili birimler tarafndan ie alnan personelin atamalarn onaylamaktadr. stihdam edile-cek personelin belirlenmesinde veya seiminde

mtevelli heyetleri ilkesel olarak sz sahibi de-ildir. Dier bir ifadeyle niversitede alacak kiilerin tamas gereken temel nitelikler ve alma koullar mtevelli heyetleri tarafndan belirlenmekteyken, greve alnacak kiiyi ilgi-li birimler, rnein blmler, belirlemektedir. Bylece hem kurulun hem de personel alacak birimin rolleri ayrmakta ve birbirini tamam-layc nitelikte olmaktadr. Bylelikle ie alma srecinde ortaya kabilecek yanllk veya liya-kat dnda unsurlarn etkili olmas gibi birok sorunun da nne geildii sylenebilir.

Tablo 1de grld gibi ABD, Kanada, Japonya ve hatta halen gl senatolara sahip kkl ngiliz niversitelerinde dahi niversite ynetiminde temel politikalar belirleme rol-nn mtevelli heyetinde olmas ve kararlar uygulama mekanizmas olarak rektrn konu-munun glenmesi, geleneksel olarak uzun yllar niversitenin en baskn ynetim organ olan aka-demik senatonun roln azaltmtr. niversite senatolarnn rol byk lde akademik ko-

Tanzanya 11-21 ye yelerin yzde 80i niversite dndan olmaldr.

niversite konseyi niversitenin ana politika yapc organ olacaktr.

Senato akademik konularda niversitenin karar verici organdr.

Birleik Krallk

nerilen ye says en fazla 25

yelerin en az yars niversite mensubu olmayan kiilerden olmaldr.

Rektr atamas yapar ve kurumun ynetiminin genel sorumlusudur.

Akademik politika ve kaliteden sorumlu, fakat kurula kar nihai sorumludur. 25-150 yesi vardr.

Birleik Devletler

10-25 ye(ortalama 12 ye)

Eyalet niversitelerinde heyet yeleri eyalet valisi tarafndan atanr. stisnalar dnda, mtevelli heyetlerinde rektr haricinde niversite mensuplar bulunmaz.

Mtevelli heyeti kurumun ynetiminin genel sorumlusudur fakat yetkileri eyaletlere gre deimektedir. Genellikle rektr seer.

niversite senatosu akademik konularda rektre ve heyete tavsiyelerde bulunur. yeleri seilir ve sayca farkllk gstermektedir.

Trkiye** En az 7 ye

Mtevelli heyet yeleri, vakf ynetim organ tarafndan drt yl iin seilir, sresi biten yeler yeniden seilebilir. Rektr dnda niversite mensubu mtevelli heyetine seilemez.

niversitenin en yksek karar organdr, rektr belirler ve atamasn yapar, personelin szlemelerini hazrlar, atamalarn onaylar, kurumun btesini kabul eder ve uygulamay izler.

niversitenin eitim-retim, bilimsel aratrma ve yaym faaliyetlerinin esaslar hakknda karar alr.

spanya 50 veya daha fazla

niversite iinden ve dndan yelerden oluur. niversite mensubu olmayan yeler ounluu oluturur (yzde 60 veya daha fazla).

niversitenin geliim plann ve bte nerisini onaylar.

*Kaynak: Tablo 1in hazrlanmasnda Fielden (2008) temel alnm, ayrca Ferlie, (2009), Paradeise, Reale, Bleiklie ve Ferlie (2009), Saint (2009) ve Leegwatera (2005) dayal olarak gncellenmi ve ilaveler yaplmtr. Ayrca Trkiye, Tablo 1e yazar tarafndan eklenmitir.

**Trkiyede mtevelli heyeti sadece vakf niversitelerinde olduu iin mtevelli heyetlerine ilikin verilen bilgiler sadece vakf niversiteleri iin geerlidir. Bu bilgiler 2547 sayl Kanundan derlenmitir.

16

ANALZ

s e t a v . o r g

nularla ilgili kararlarla snrlandrlmtr. Buna karlk mtevelli heyeti sisteminde de akademik senatonun niversite ynetimindeki nemli rol srmektedir. nk mtevelli heyetleri niversi-tenin akademik ileyii ile ilgili konular senato-ya brakmakta ve senato niversitenin akademik konulardaki karar organ olmay srdrmektedir. Dier yandan niversite senatolarnn eitim--retim ve bilimsel aratrmalar gibi akademik ko-nular dndaki yetkileri giderek azalmtr.

MTEVELL HEYETLERNN GREVLERTablo 1de grld zere mtevelli heyetle-rinin grev ve sorumluluklar lkeden lkeye farkllamaktadr. Ancak, bu heyetler en temelde niversitenin temel politikalarn ve stratejileri-ni belirlemekten sorumludur. Buna karlk, bu heyetler genellikle yrtme ve akademik sreler ile megul olmamaktadr. Mtevelli heyetlerinin temel sorumluluk alanlar u ekilde sralanabilir:1. Kurumun Ama ve Politikalarnn Oluturul-

mas: Heyetin, niversitenin neyi baarmak is-tediine, hangi hizmetleri vereceine ve belir-ledii hedefleri nasl gerekletirileceine karar verme misyonu vardr (Martorana, 1963).

2. Kamuyu ve Kurumu Temsil Etme: Heyet yelerinin hem toplumun taleplerine hem de niversitenin akademik ihtiyalarna du-yarl olmalar gereklidir. Bu anlamda heyetin, niversitenin ihtiya ve talepleri ile toplumun ihtiya ve taleplerini uzlatrma ve dengeyi salama grevi vardr (Arslan, 2004; Kennedy, 1998). Heyet toplumsal talepleri dikkate alr-ken, akademik karlar da gz ard etmeme-lidir (Boers ve Denters, 1999; OECD, 2003).

3. Kurumsal Bamszln ve Akademik zerkliin Korunmas: zerk bir kurum olarak niversitelerin daha etkin almas iin zerklik ve akademik zgrlk olduk-

a nemlidir. Heyet, niversiteyi niversi-te ii ya da d eitli kii ya da kurumla-rn basksndan korumak ile ykmldr (CHE, 2010). ABDde kamu niversi-telerinde mtevelli heyeti yeleri devlet tarafndan atanmalar ve devlete bal ol-malarna ramen, siyasal etkilerden byk lde korunurlar. Mtevelli heyetlerinin varlnn, niversitelerin siyasi etkilerden korunmasn salad ve niversitelerin zerkliini gelitirdii (Rosovsky, 2000), hatta niversite zerkliinin teminat ol-duu ifade edilmektedir (Grz, 2003).

4. niversitenin Sunduu Hizmetlerin D-zenli Bir ekilde Gerekletirilmesi: He-yetlerin, niversitelerin, eitim, retim ve aratrma faaliyetlerini gerekletirme, top-lum ve endstri arasnda balarn kurma grevi vardr. zerk bir kurum olan niver-siteler hem kamudan hem de zel kaynak-lardan finanse edildiinden, bu kaynaklarn etkin kullanmndan sorumludur. Heyetler, niversitenin sunduu i ve hizmetlerin nesnel, aklk ve effaflk ilkesine gre ha-reket etmesini salamaldr (CUC, 2004).

5. Rektrn Atanmas: Mtevelli heyetleri-nin en nemli sorumluluk alanlarndan biri Tablo 1de de grld zere rekt-rn atanmasdr. Kamu niversiteleri gz nne alndnda hkmet, zel niver-sitelerde ise kurucu vakf veya irket rektr atama yetkisini mtevelli heyeti ve onun bakanna devretmektedir. Mtevelli heyeti, setii rektr ve onun icraatlarndan dolay hkmete, kuruculara ve de topluma kar- sorumludur. Rektr, grevlerini baarl bir ekilde yerine getirdii srece grevine devam eder. Buna karlk verimin dmesi veya hedeflerden byk oranda geri kaln-mas durumunda rektr, szlemesinin m-tevelli heyeti tarafndan devam ettirilmeye-ceini bilerek grevini daha etkili bir ekilde srdrr (Mutlu, 2011).

17s e t a v . o r g


6. Rektrn Performansnn Deerlendiril-mesi: Mtevelli heyetinin nemli bir grevi de kendi atad rektrn performansn deerlendirmektir. Mtevelli heyeti deer-lendirme sonucunda rektrn grevden alnmasn gerektirecek bir durum tespit ederse rektr grevden alabilir.

7. niversitenin Etkinliini ve Performansn zleme ve Denetleme: Mtevelli heyeti, ni-versitenin performansn gzden geirmek-te, uzun dnemli stratejik hedeflerin ve ksa dnem temel performans gstergelerinin bir btn olarak ne dzeyde karlandn izle-mekte ve denetlemektedir. zleme ve denetim almalarnn sonularnn, ayrntl bir ekil-de baslmas ve internet zerinden ilan edil-mesi beklenmektedir. Mtevelli heyeti, ayr-ca, kurumun i ve d denetimi iin gerekli dzenlemelerin ynetimi ve gzetiminden de sorumludur. Burada dikkat eken bir konu, deerlendirme grevini mtevelli heyeti ye-lerinin dorudan kendilerinin yapmyor ol-malardr. Heyetin grevi, deerlendirmenin yapldn grmek ve sonularn mtevelli heyetinin kullanmna hazr olmasn sala-maktr. Fiili deerlendirme almalar ve gz-lemler niversite personeli veya mtevelli he-yeti tarafndan grevlendirilen d uzmanlar tarafndan yaplmaktadr (Martorana, 1963).

8. Stratejik Planlarn Gzden Geirilmesi ve Onaylanmas: Mtevelli heyetinin nemli bir grevi de, bata eitim-retim ve aratr-maya ilikin temel hedefler olmak zere ku-rumun misyonunu gerekletirmesini sala-maktr. Bu sorumluluk, kurumun akademik hedef ve amalarn belirleyen ve bu hedefle-rin gereklemesi iin gerekli finansal, fiziki ve personel stratejilerini tanmlayan stratejik plannn dikkate alnmas ve onaylanmasn kapsamaktadr (CUC, 2004).

9. nsan Kaynaklar Ynetimi: Mtevelli heyeti-nin niversitenin insan kaynaklar ve istihdam politikalarna ilikin nemli sorumluluklar

vardr. Bunlar, istihdam koullar ve cretlerin belirlenmesini ve de belirlenen koullarn uy-gulanmasn kapsamaktadr. Mtevelli heyeti ayn zamanda, kurumun badr ve dier st dzey grevliler iin artlarn ve koullarn be-lirlenmesinden de sorumludur (CUC, 2004).

10. Mali Kaynaklarn Garanti Altna Alnmas: Genellikle mtevelli heyetlerinin en nemli sorumluluunun niversiteye mali kaynak temin etmek olduu dnlr. Heyetlerin finansal sorumluluklar unlardr: Kurumun borlarnn denmesinin ve varlklarnn korunmasnn salanmas, finansman stra-tejisinin onaylanmas, kurumun stratejik planna uygun olarak hazrlanan yllk faali-yet planlarnn ve btelerinin onaylanmas, merkezi bteden salanacak finansman iin gerekli dzenlemelerin yaplmasnn salan-mas, risk ynetimi ve denetim sistemlerinin oluturulmas, btnletirilmesi ve bunlarn denetleme kurulu araclyla denetlenmesi-ni salamak ve yllk bteyi kabul etmek ve onaylamak (CUC, 2004).

11. Gayrimenkullerin Ynetimi: Mtevelli heye-ti, niversitenin arazi ve binalarnn stratejik olarak doru ynetilip ynetilmediinin g-zetiminden sorumludur. Kurumun stratejik hedeflerini yerine getirmesi iin gerekli tan-mazlar ve arazi gereksinimlerini tanmlayan ve ayn zamanda bakmlarna ilikin progra-m da salayan bir emlak stratejisinin onay-lanmas ve gzetimi de heyetlerin grevleri arasndadr (CUC, 2004).zetle ifade etmek gerekirse, mtevelli

heyetlerinin en nemli misyonu; niversite-nin temel ama ve politikalarn belirlemek, niversitenin finansmann salamak ve ni-versiteyi temsil etmek ve niversite adna top-lumla ilikileri srdrmek ve topluma bilgi vermektir. niversitedeki akademik sreler ile ilgili sorumluluklar, blmlerin organi-zasyonu, retim eleman alnmas, aratrma faaliyetlerinin gerekletirilmesi ve mezuniyet

18

ANALZ

s e t a v . o r g

koullarnn belirlenmesi gibi hususlar, akade-mik kurullarn sorumluluundadr. Kurullarn akademik srelere mdahale etmemesi gerek-mekte ve bu da niversitenin daha demokratik bir ekilde ynetilmesini salamaktadr (Ken-nedy, 1998). niversite mtevelli heyetlerinin grev ve ileyiine ilikin olarak evrensel ola-rak kabul edilmi grlere gre kurulun (ve alt kurullarnn/komitelerinin) ynetim ilevi-nin politikalar uygulamak deil onlar gzden geirmek ve onaylamaktr. Heyetin niversite rektr (veya yetki devrettii dier icra birim-leri) araclyla politikalarn uygulanmasna etki etmesi beklenmektedir. Bu durum, he-yetin eyleme ilikin tavsiyelerde bulunmasna engel tekil etmemektedir ancak heyetin ni-versitenin ynetimine ilikin uygulamalarn ayrntlar ile ilgilenmesi hibir ekilde uygun grlmemekte ve kabul edilmemektedir (Ken-nedy, 1998). Heyetlerin tm faaliyetlerinde gz nne almas gereken nemli deer ve gelenek; akademik zgrlk, kurumsal bam-szlk ve danmadr (CHE, 2010).

Heyet yelerinin tamamnn ya da nemli bir ksmnn niversite dndan olmasyla ama-lanan, mtevelli heyetlerinin hem niversitenin hem de toplumun taleplerini karlama ve top-lum ile niversitenin menfaatleri arasnda bir denge kurma ilevini gerekletirebilmesidir. An-cak uygulamada bazen sorunlar ortaya kmak-tadr. Hermalin (2004) ABD zelinde mtevelli heyetlerinin yksekretim ynetiminde kar-lat sorunlar u ekilde ifade etmitir: 1. Heyet yelerinin niversitenin ileyii ve

hizmetlerine ilikin yeterli bilgi ve deneyime sahip olmamalar, heyetin gzetim sorumlu-luunu tam olarak yerine getirmesine engel olabilmektedir.

2. Mtevelli heyetindeki yelerin uzmanlk eksiklikleri onlarn bilgi ve rehberlik iin rektre veya dier yneticilere bamlln artrabilmektedir.

3. Heyet yelerinin, heyet faaliyetlerine ayrabi-

lecei zamann yetersiz olmas, heyetin yet-kilerini rektre veya dier yneticilere delege etme dzeylerini artrmaktadr.

4. Heyette olup da almalara katk salamayan kiiler nemli bir sorun olmakta ve gzetimin yeterince gerekletirilememesine neden ol-maktadrlar.

5. Baarl rektrn pazarlk gc, heyetin rek-tr daha az denetlemesine neden olabil-mektedir.

6. retim elemanlar ve rencilerin pazar-lk gcnn yksek olmas, heyetin gcn drmekte ve ayn zamanda rektrn heyet karsndaki pazarlk gcn artrmaktadr.

7. Heyetin, gzetim amac dnda, byk ba-lar dllendirmek gibi amalarla yanl kullanlmas sz konusu olabilmektedir.

8. Heyet yeleri arasnda ortaya kabilecek bir paralanma, niversitenin st ynetimde bir otorite boluu yaratabilmektedir.

Mtevelli heyetlerinin karlatklar so-runlarn temelinde bu heyetlerdeki yelerin niversitenin yaps ve ileyii ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmamalar vardr. Bundan da te bu tr heyetlerin yeleri asl grev ve sorum-luluklarnn ne olduunu bilmemektedirler (AGB, 2004). Bu sorunlarn farknda olunduu lkelerde yksekretim sistemleri, mtevel-li heyetlerinin almalarndaki aksamalar en aza indirmek iin baz nlemler almaktadrlar. Bata ABDde olmak zere birok lkede mte-velli heyetlerinde yer alacak kiilerin eitim al-malar zorunludur. Bu eitimlerin sresi bir yl kapsayacak nitelikte olabilmektedir. rnein ABDde Ynetici Kurullar Birlii, ngilterede de niversite Bakanlar Kurulu tarafndan mtevelli heyeti yeleri iin eitim faaliyetleri dzenlenmesinin yansra bu tr heyetlerde g-rev yapanlar iin rehber niteliinde yaynlar ya-plmakta, ayn zamanda ulusal dzeyde toplan-tlar dzenlenerek yeler bir araya getirilmekte, bylece bilgi ve deneyimlerin paylald bir ortam oluturulmaktadr (Bok, 2007).

19s e t a v . o r g


MTEVELL HEYETLERNN YAPISI VE YE KOMPOZSYONLARIMtevelli heyetlerinin ye saylar, yelerin na-sl seildii ve hangi vasflara sahip olduu dier nemli hususlardr. Tablo 1de de grld ze-re mtevelli heyetlerinin yaps ve ye kompozis-yonlar lkeden lkeye farkllamaktadr.

Mtevelli heyetlerinin ye kompozisyo-nunda nemli bir konu, yelerin niversi-te dndan veya iinden olma durumlardr. Dnyann gelimi niversitelerine bakldn-da genel eilim, heyetlerin niversite dndan kiilerden olumas ynndedir. Bu eilim, mtevelli heyetleri yelerinin neredeyse tama-mnn kurum dndan olutuu ABD niversi-telerinin mtevelli heyeti yapsnn giderek tm dnyada yaygnlatn gstermektedir. Tablo 1de de grld zere ABDde heyet yele-rinin tamamnn Avustralyada heyet yelerinin ounluunun akademik kkenden gelmeyen kiilerden olumaktadr. Benzer bir husus Dani-marka, Kanada, spanya, Tanzanya ve Japonya gibi lkelerde de grlmektedir. Heyet yeleri-nin ounluunun hatta tamamnn niversite dndan olumas ynnde bir eilim olmasna ramen Fransa, sve ve Almanya gibi az sayda lkede niversite temsilcilerinin heyetlerdeki oran daha fazladr. Bu lkelerde heyete, ni-versite iinden katlanlar akademisyenler deil-dir. Ayrca, idari personel ve rencileri temsil eden kiiler de heyetlerde yer almaktadr.

Meslekta ynetimi modelinin geleneksel olarak uyguland birok Avrupa lkesindeki niversiteler iin, mtevelli heyetlerinin ni-versite dndan yelerin ounlukta olduu bir yapya dntrlmesi olduka zorlayc olmak-tadr. ngilterede, 1992den sonra kurulan yeni niversitelere, mtevelli heyetlerine 12-24 ye atama ve bu yelerin en az yarsnn niversite d-ndan olmas zorunluluu kanunla getirilmitir. Buna karlk Oxford ve Cambridge gibi kkl

niversiteler bu kanunun dnda braklmtr. Bu niversitelerin mtevelli heyetlerinde akade-misyenlerin egemen olduu bir yapnn varln srdrd sylenebilir. Danimarka ve Nor-vete, mtevelli heyetlerinde niversite dndan yelerin ounlukta olmas zorunludur.

ABDde yaplan bir almada mtevelli heyetlerinin mesleki kompozisyonu ayrnt-l bir ekilde ortaya konmutur. Bu almaya gre, mesleki gemi asndan kurul yeleri-nin yarsnn (yzde 49,4) kamu niversiteleri veya kolejlerinden emekli retim yeleri veya niversite yneticilii yapm kiiler olduu belirlenmitir. Dier bir ifadeyle ynetici ku-rul yelerinin neredeyse yars emekli retim yeleridir. Buna ilave olarak kurul yelerinin (alan veya emekli) yzde 24,1inin muha-sebeci, avukat, dii, doktor, eczac, psikolog/psikiyatrist; yzde 15,5inin eitimci; yzde 9,3nn dier mesleklerden (kr amac olma-yan ynetici, din adam, ev hanm, sanat, devlet memuru ve dier) ve yzde 1,7sinin zi-raat veya iftilik ilerini yapan kiiler olduklar belirlenmitir (AGB, 2004).

Mtevelli Heyetlerinin ye SaylarTablo 1de grld zere mtevelli heyet-lerinin ye saylar lkeden lkeye ciddi bir ekilde farkllamaktadr. Hatta, birok lke-de niversiteden niversiteye heyet yelerinin says farkllamaktadr. Ynetici kurullarn ye saylar grld zere ABD, Danimar-ka, Norve ve Japonyada 15in altndadr.

Mtevelli heyetlerinin tm faaliyetlerinde gz nne almas gereken nemli deer ve gelenek; akademik zgrlk, kurumsal bamszlk ve danmadr.

20

ANALZ

s e t a v . o r g

Fransa, Almanya ve spanya gibi Avrupa l-kelerinde ise ynetici kurullardaki ye say-s 30dan fazladr. Buna karlk genel olarak kurullardaki ye saysnn 10-25 arasnda olduu sylenebilir. Kurul yelerinin say-snn olabildiince az olmas ynnde genel bir eilim vardr. Kurulun ye saysnn azal-tlma eiliminin en gl olduu lke Dani-markadr. Bu lkede ynetici kurullarn ye saysnn en fazla 11 olmas nerilmektedir. Avustralya ve Yeni Zelandada hkmetler, ynetici kurullarda 12, hatta 8 ye olmasn nermektedirler (Fielden, 2008).

Ynetici Kurullara ye Seimi ve AtamasYnetici kurullara ye seimi ve atanmasn-da farkl yntemler takip edilmektedir. Genel olarak, niversite dndan yeler hkmet, bakanlk veya yerel ynetimler tarafndan atanmaktayken, niversite iinden yeler ni-versite tarafndan atanmaktadr. Ynetici ku-rula ye seim yntemleri konusuna ilikin olarak da lkeler arasnda nemli baz fark-llklar olduu grlmektedir (bkz. Tablo 1). Avrupa lkelerinde, Birleik Krallk ve rlanda hari, kamu niversitelerinde ynetici kurulun d yeleri ilgili bakan tarafndan atanmakta-dr. Fakat adaylarn isimleri genellikle niver-sitelerin kendileri tarafndan belirlenmektedir. sve ve Hollandada hkmet, ynetici kurul bakan ve yelerini yllk bir sre iin atar. Fransa, devletin hibir mdahalesinin sz ko-nusu olmad, niversitenin konseyinin her birinden eitli seimlerle, tamamyla se-ilmi temsilcilerin oluturduu bir sisteme sahiptir. Birleik Krallk ve rlandada, bakan ve yelerini semekte kurul ilgili bakanla bilgi vermeksizin tamamen bamszdr. Buna karlk Avustralyada baz niversiteler eyalet parlamentosu tarafndan atanan yelere sahip-tir. Genel olarak tm dnyada ynetici kurul-larn bykl ve kompozisyonunun artan

bir dzeyde hkmetlerin ilgi alanna girdii belirtilmektedir (Fielden, 2008).

ABDde devlet niversitelerinde mtevelli koltuuna drt yoldan biri araclyla ulal-maktadr: 1) Dorudan yneticiler tarafndan atanma; 2) resen atanma; 3) eyalet yasalar gerei vali tarafndan atanma ve 4) daha az sklkla seimle (Education Encyclopedia, 2012). ABDde yaplan aratrmann sonu-larna gre kamu niversitelerinin ynetici kurullarndaki yelerin ounluu (yzde 77) niversitenin bulunduu eyaletin valisi tara-fndan atanmtr. Bunlarn yzde 60 eyalet yasama meclisinin onay ile ve yzde 17si onaysz atanmaktadr (AGB, 2004).

ABDde mtevelli heyeti yelerinin vali tarafndan atanmasnn niversite ile toplum arasndaki yakn ilikinin bir gstergesi oldu-u ifade edilmektedir. yle ki eyalet valileri ve meclisi halk tarafndan seilmekte bylece mtevelli heyetinin oluumuna dolayl yoldan da olsa halk iradesinin yansd kabul edil-mektedir. Bu yntem ayn zamanda Amerikan modelinde hkmetin niversite ynetiminde nasl etki sahibi olduunu gstermektedir. Bu yntem, mtevelli yelerinin atanmas yetkisi araclyla niversiteyi yneten organn mey-dana getirilmesidir (Yavuz, 2012). Mtevelli yelerinin atanmasndan sonraki srete ise heyetin yelerinin atanmasnda sz sahibi olan eyalet yneticileri, niversitenin i ileyiine karmamakta ve bu sorumluluu mtevelli heyetine brakmaktadr.

Ksaca ifade etmek gerekirse, yksekre-tim sistemini dzenleyen veya niversite yneten mtevelli heyeti gibi st kurullarn yelerinin seiminde belirleyici unsur niversite persone-linden ziyade, seilmi hkmet ya da hk-met organlardr. Bununla birlikte, kurulun ye kompozisyonunun toplumun farkl kesimlerinin temsiline olanak salamasna dikkat edilmekte-dir. Bundan dolay, kurullarn toplumsal merui-yeti olduka yksektir (elik ve Gr, 2014).

21s e t a v . o r g


TRKYE YKSEKRETMNDE MTEVELL HEYETLERTrkiyede niversite ynetiminin bir heyet ara-clyla gerekletirilmesi ilk olarak Orta Dou Teknik niversitesi (ODT) ile balamtr. 1959 ylnda kabul edilen 7307 sayl Orta - Dou Tek-nik niversitesi Kanunu ile ODT, zel statye ve tzel kiilie sahip bir niversite olmutur. Bu Kanunun 3. maddesinde ODTnn, 9 kiiden mteekkil bir mtevelli heyeti tarafndan sevk ve idare edilecei belirtilmitir. Kanunda mtevelli heyeti yelerinin cumhurbakann onay ile alt yllna seilmesi ngrlm ve grev sreleri dolan heyet yelerine yeniden seilme olana sa-lanmtr. Mtevelli heyetinde yer alacak kiilerin niversite dndan olmas gerektii ve ODTde heyet yelii dnda herhangi bir grev alama-yacaklar Kanunda belirtilmitir. Mtevelli heye-tinin bir bakan vardr. Bakan yeler arasndan tek seferliine ve iki yllna seilir. Kanuna gre, heyet yelerine, mtevellilik hizmeti dolaysyla yaptklar zaruri masraf dnda herhangi bir c-ret kesinlikle denmemektedir. Rektr mtevelli heyeti tarafndan seilir ve niversite dndan ola-bilir. 65 yanda rektrn grevi son bulur; ancak mtevelli heyetinin te iki ounluunun karar ile 70 yana kadar grev sresi uzatlabilir. M-tevelli heyeti, niversitenin menfaatlerini gzete-rek gerektiinde rektr grevden alabilir (Orta - Dou Teknik niversitesi Kanunu, 1959).

Kanunun altnc maddesinde, mtevelli he-yetinin niversitenin tzel kiiliini temsil ettii; niversiteye ait tm tanr ve tanmaz mallar kullanma yetkisi ile yaplan ba ve btenin kullanmnda tasarrufun heyette olduu belirtil-mitir. Uygun grmedii ba reddetme yetki-sine sahip heyet, niversiteye akademik ve idari personel atama ile ilgili her trl art belirleme yetkisine de sahiptir. Heyet kendi yetkilerini rek-tre ya da alt birimlere devredebilir (Orta-Dou Teknik niversitesi Kanunu, 1959).

ODT mtevelli heyetinin yaps, kompo-zisyonu, grev ve sorumluluklar gibi hususlara ba-kldnda, ODT modelinin yukarda tartlan birok dnya lkesindeki uygulamalar ile benzer olduu grlmektedir. Mtevelli heyeti dneminde ODTde profesr olmayan Kemal Kurda, m-tevelli heyeti tarafndan rektr olarak atanmtr. Kurdan olduka baarl bir yneticilik yapt belirtilmitir. Bu yaps nedeniyle ODTnn hzl bir ekilde byd ve uluslararas alanda tannr-lnn artt ifade edilmitir (Doramac, 2007; Mutlu, 2007). Mtevelli heyeti uygulamas, devlet niversitelerinde 2547 sayl Yksekretim Kanu-nu (1981) ile birlikte kaldrlmtr.

VAKIF YKSEKRETM KURUMLARININ YNETMTrkiyede 1980 sonrasnda niversitelerde mte-velli heyeti uygulamas vakf niversitelerinin ku-rulmasyla balam ancak mtevelli uygulamas sadece vakf niversiteleriyle snrl kalmtr. Bil-kent niversitesi, mtevelli heyeti sistemine bal vakf niversitesi olarak 1984 ylnda kurulmutur. 1993 ylndan itibaren yeni vakf niversitelerinin kurulma srecinde yine mtevelli heyeti sistemi benimsenmitir (Doramac, 2007). Balangta yasal dzenlemesi hazr olmadan kurulan Bilkent niversitesi iin daha sonra gerekli dzenlemeler yaplmtr. lk olarak 1991 ylnda kabul edilen Vakf Yksekretim Kurumlar Ynetmelii ile mtevelli heyetinin grev ve sorumluluklar belirlenmitir. Bu ynetmelie gre, mtevelli he-yeti vakf yksekretim kurumlarnn en yksek karar organ ve yksekretim kurumunun tzel kiiliinin temsilcisi olarak kabul edilmitir (Va-kf Yksekretim Kurumlar Ynetmelii, 1991). Kanunda mtevelli heyetinin be yllna seilen (bu sre 1999 ylndaki deiiklikle drt yla indi-rilmitir) en az 7 yeden oluaca belirtilmitir. Rektr dndaki niversite mensuplar mtevelli

22

ANALZ

s e t a v . o r g

heyetinde yer alamamaktadr. Ayrca kurucu va-kftan da mtevelli heyetinde yer alacaklarn sa-ys 2 ile snrlandrlmtr. Mtevelli heyetinin Kanunda sralanan grev ve yetkileri arasnda, yksekretim kurumunda grevlendirilecek y-neticiler ve retim elemanlar ile dier personelin szlemelerini yapmak, atamalarn ve grevden alnmalarn onaylamak, yksekretim kurumu-nun btesini onaylamak ve uygulamalar izlemek, ayrca vakfa hazrlanan ynetmelik hkmlerine gre dier grevlerini yrtmek yer almtr. M-tevelli heyetinin yetkilerini gerek grd durum-larda vakf yksekretim kurumu yneticilerine uygun grd lde devredebilmesine de izin verilmitir (Yksekretim Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun, 1999).

Vakf Yksekretim Kurumlar Ynetmeli-i 2005 ylnda yenilenmitir. Bu yeni Ynetme-likin mtevelli heyetleri ile ilgili 20. maddesinde heyetin ye yaps ve grev sresi gibi konular nceki ynetmelikteki haliyle aynen korunmu-tur (Vakf Yksekretim Kurumlar Ynetmeli-i, 2005). Vakf niversitelerinin ynetim yaps akademik ve idari olmak zere ikiye ayrlmakta-dr. Vakf niversiteleri akademik yap asndan, devlet niversiteleri ile ayn yasal hkmlere tabi-dirler. Bu nedenle vakf niversitelerinde akade-mik ynetim aynen devlet niversitelerinde oldu-u gibi senato ve ynetim kurulu, fakltelerde de faklte kurulu ve faklte ynetim kurulu aracl-yla gerekletirilmektedir (YK, 2007a). Vakf niversitelerindeki retim elemanlar szleme usul ile altklarndan, mtevelli heyetinin, retim elemanlarnn greve alnmas, cretle-rinin tespiti, niversite harcamalarnn belirlen-mesi ve genel olarak btesinin oluturulmas gibi finansal grevleri vardr. Rektr, mtevelli heyetinin doal yesi olmakla birlikte, genelde, mtevelli heyeti tarafndan alnan kararlarn uy-gulaycs konumundadr. Mtevelli heyetinin en nemli yetkilerinden biri, niversite rektrn belirlemektir. Kanuna gre, mtevelli heyeti rek-tr adayn belirleyerek YKn olumlu gr-

ne bavurmaktadr. Mtevelli heyeti, rektr ada-yn belirleme ve niversite tzel kiiliini temsil etmenin yannda, dekanlar ve enstit mdrleri gibi, btn yneticileri atama yetkisine sahiptir. te yandan devlet niversitelerinde dekanlarn atamas Yksekretim Kurulu tarafndan yapl-d halde, bugnk uygulama biimiyle vakf niversitelerinde, atamadan nce Yksekretim Kurulunun olumlu grn almak zorunda ol-duu tek ynetici rektrdr (YK, 2007a). Bu-radan da anlalaca zere mtevelli heyetinin sahip olduu yetkiler vakf niversitelerini, dev-let niversitelerine gre birok adan daha zerk hale getirmektedir. Buna karlk mtevelli heye-ti ile kurucu vakf arasndaki, niversite retim kadrosu ile mtevelli heyet ve hatta kurucu vakf arasndaki ilikilerin niteliinin vakf niversite-lerinin zerklikleri zerinde olumsuz etkileri ola-bileceine dikkat ekilmitir (YK, 2007a).

DEVLET NVERSTELERNDE MTEVELL HEYET KURMA ALIMALARITrkiyede YKn kurulduu dnemden itiba-ren, zaman zaman mtevelli heyeti ile ynetilen niversite kurma giriimleri olmutur. Bunlardan ilki 1991 ylnda Yksekretim Kanununda ya-plan bir deiiklik ile be devlet niversitesinin zel statl devlet niversitesine dntrlmesi ve bu niversitelerde st ynetim kurulu kur-ma abasdr. Kanun Hkmnde Kararname ile Bakanlar Kurulu tarafndan bu tasar kabul edilmi ancak Resmi Gazetede yaymlanmad-ndan uygulamaya gememitir (Ergder vd., 2009). Ek madde 19 adn tayan bu dzenleme ile YKn olumlu gr alnmak kouluyla MEBin nerisiyle uygun grlen niversitelere Bakanlar Kurulu kararyla zel stat verilebile-cei belirtilmitir. 4 Temmuz 1991 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan zel Statl niversite-

23s e t a v . o r g


ler st Ynetim Kurullarnn Grev ve Yetkile-rine likin Ynetmelik ile dzenlemenin nasl yaplacana ilikin ayrntlar ortaya konmutur (Yavuz, 2012). zel statl niversitelerdeki st ynetim kurulu ad verilen yapnn esasnda mtevelli heyetine benzer olduu sylenebilir. Bu dzenlemede st ynetim kurulunun rektr dahil 9 kiiden olumas hedeflenmitir. MEBin gsterdii 6 adaydan 2sinin, YKn belirledi-i 9 adaydan 3nn cumhurbakannca belir-lenmesi; 4 yenin ise dorudan cumhurbakan tarafndan atamasnn yaplmas planlanmtr. Kurul yelerinin grev sresinin alt yl olmas, kurulun belirledii 4 adaydan 1inin cumhurba-kan tarafndan rektr olarak atanmas, dekanla-rn ise rektrn aday gsterdii kiiler arasndan YK tarafndan atanmas ngrlmtr. Ancak dzenlemede yer alan kurulun yapsna ynelik eitli sorunlar olduu aktr. nerilen st y-netim kurulunun toplumun farkl kesimlerinin temsilini salayacak ye kompozisyonuna sahip olmad grlmektedir. Dier yandan ilgili dzenlemede st kurulun toplumla ilikisinin nasl kurulaca konusu gl bir ekilde ifade edilmemitir. 1992 ylnda Anayasa Mahkemesi zel statl niversite kurulmasna imkan veren kanun maddesini, Anayasann 130. maddesinde ifade edilen niversite yapsna uygun olmad gerekesi ile iptal etmitir.

YK, 2011-2013 yllar arasnda retim yeleri, rektrler ve sivil toplum kurulular da-hil eitli paydalarn grlerini toplam ve yeni bir yksekretim yasa tasars tasla hazrl yapmtr. Hazrlanan yasa tasla Kasm 2012de kamuoyuna aklanmtr. Bu taslak, Ocak 2013 tarihinde YK tarafndan MEBe iletilmitir (YK, 2013). Ancak bu tarihten gnmze de-in, taslan durumunda somut bir gelime kamu-oyuna yansmam ve sz konusu taslak yasala-mak zere Trkiye Byk Millet Meclisine sevk edilmemitir (elik ve Gr, 2014). Bu taslakta, devlet niversitelerinin mtevelli heyeti benzeri ynetici konsey kurma abas yer almtr.

Taslan 10. maddesinde, en az on yldan beri eitim-retim faaliyeti yapan, son be yl iinde btesini kurul tarafndan belirlenen miktarn kendi z gelirlerinden elde eden, retim yelerinin akademik faaliyet puan or-talamas on yldan fazla hizmet veren niversi-telerin zerinde olan, retim yelerinin en az te ikisinin katld bir seim ile salt oun-luun niversite konseyine geiine izin veren niversitelerin niversite konseyi kurulmas iin YKe bavuru yapabilecei belirtilmitir. Taslakta YKn bavuruyu deerlendirmesi ve Bakanlar Kurulunun onay ile niversite konse-yinin kurulaca ifade edilmitir (YK, 2012).

Taslakta konseyin 11 kiiden olumas n-grlmtr. Bu kiilerden 9u niversite bn-yesindeki kiilerden olumaktadr. niversitede-ki her faklteden 1 kii olmak zere 5 retim yesi, YKn niversitedeki profesrler ara-sndan setii 2 kii, Bakanlar Kurulu tarafn-dan seilen 2 kii ile 9 ye belirlenmektedir. Bu 9 ye, niversite mezunlar arasndan 1 kiiyi ve o ildeki en ok vergi verenler arasndan 1 kiiyi belirlemesi ile konsey olumaktadr. Bu konse-yin grev sresi drt yl olarak belirlenmitir. Konseyin grevleri ise u ekildedir: Rektr ve dekanlar semek ve atamak, niversite stratejik plann onaylamak, niversitenin yatrm programn ve bte ta-

sarsn hazrlamak, Bte tertipleri arasnda aktarma ve denek

ekleme yaplmasn karara balamak, niversite adna kamulatrmaya, gayrimenkul

Mtevelli heyetinin sahip olduu yetkiler vakf niversitelerini, devlet niversitelerine gre birok adan daha zerk hale getirmektedir.

24

ANALZ

s e t a v . o r g

satn alnmasna, niversitenin mlkiyetindeki gayrimenkuller zerinde nc kiiler lehine ayn hak tesisine karar vermek, renci kon-tenjanlarn kurul tarafndan belirlenen usul ve esaslar erevesinde belirlemek,

Szlemeli retim elemanlarna denecek cretleri belirlemek (YK, 2012).

Taslakta, akademik personelin kadrolu ya da szlemeli olarak istihdam edilebilecei, is-teyen kiilerin szlemeli statye geebilecei, szlemelerin iki ylda bir yenilenecei ve szle-menin devam veya sona ermesine ilikin olutu-rulan kriterler ekseninde konsey tarafndan karar verilecei belirtilmitir (YK, 2012). YK bu tasla kamuoyunun eletiri ve nerisini almak zere paylamtr. Gelen neriler sonrasnda Ocak 2013te hazrlanan son taslakta niversite konseyi ile ilgili baz kk deiiklikler yapl-mtr. niversitenin on yl olan eitim retim verme hizmeti be yla indirilmitir. Akademik faaliyet ortalamas ile ilgili ifade, kurul tarafn-dan belirlenen akademik faaliyet ortalamasn salamak olarak deitirilmitir. Buna ilaveten, konseyin ye kompozisyonunda da kk dei-iklikler yaplmtr (madde 12/3). Konseyde yer alacak yelerden niversite senatosunca retim yeleri arasndan seilecek ye says 5ten 6ya karlm, YK tarafndan belirlenecek aday sa-ys 2den 1e indirilmitir. Ayrca kamuoyunda oka eletiri alan vergi mkellefleri ierisinde en ok gelir vergisi deyen gerek kiiler ya da kurumlar vergisi deyen tzel kii temsilcileri arasndan veya ilgili niversiteye en ok ba-ta bulunanlar arasndan setii bir kii ifadesi niversiteye mali destek salayanlar veya ni-versitenin mezunlar arasndan olmak zere setii eklinde deitirilmitir (madde 12/3). Ayrca, son taslakta, szlemeli retim eleman orannn yzde 10u geemeyecei ifadesi ek-lenmitir. laveten, konseyi olan niversitelerin btelerini torba bte olarak hazrlayaca ve bu niversitelerde rektrn en fazla iki defa rek-trlk yapaca ifade edilmitir (YK, 2013).

Her iki kanun taslanda da kamuoyunda tartlan husus niversite konseyi modeli olmu-tur. Dnya rneklerinin tersine, eletirilen husus, Bakanlar Kurulu tarafndan atanacak iki kiinin varlnn siyasi basky artraca ve zerklii azaltaca vurgusudur. Dier eletirilen husus da en ok vergi ya da ba yapan kiilerden birinin konsey yesi olmasnn niversiteyi ticariletire-cei ve zerkliine zarar vereceidir. Daha nce ifade edilen dnyadaki ynetici kurullarn kom-pozisyonu ve zerklik hususlar dikkate alndn-da, Trkiyedeki tartma ve eletirilerin dnyada-ki gelimelerden uzak olduu grlmektedir (rn. Eitim ve Bilim Grenleri Sendikas, 2012; Uluslararas Hukukular Birlii, 2012). Dnya rneklerinde, ynetici kurullarn ounluu ni-versite d kiilerden olumaktadr. Trkiyedeki nerilen yapnn en sorunlu yan da niversitenin halen niversite ii kiilerce, akademik toplum ta-rafndan ynetilmesi ve niversitenin paydalara ve de topluma kendini amamasdr. Mtevelli heyetlerinde yer alan yelerin toplumun farkl kesimlerini temsil etmesi esastr. Bu anlamda ti-caret ve sanayi alanndaki kiilerin kurullarda yer almas, niversitenin toplum ve i dnyas ile ili-kilerini glendirme amac tamaktadr. Ancak sadece en ok vergi verenin yer almas ifadesi ise sorunludur. Yerel dzeydeki temsilcilerin kurulda yer almas, niversitenin iinde bulunduu blge veya ehir ile sosyal ban glendirme ve blge-nin ekonomik gelimesine katk salama potan-siyeli tamaktadr. Bundan dolay, niversitenin iinde var olduu toplumu daha etkin bir ekil-de temsil edebilmesi ve toplumun ihtiyalarna cevap verebilmesi iin kurullarn ye yapsnn toplumsal eitlilii iermesi gerektiine vurgu yaplmaktadr (elik ve Gr, 2014).

Dnya rnekleri dikkate alndnda re-tim yelerinin ynetici kurulda yer almas hususu grlmemektedir. Dnya rneklerinde niversi-tede fiili olarak grev yapan kiiler de genellikle ynetici kurullarda yer almamaktadr. Rektr bu heyette bulunmakla birlikte genellikle oy hakk

25s e t a v . o r g


yoktur. nerilen konsey modelinde niversite-nin belirledii 6 akademisyen ile YKn belir-ledii 2 akademisyenin varl, niversiteye dar-dan bak engellemesi ve niversite konseyinin ilevini yerine getirmesinde soruna neden olmas muhtemeldir. Bir yandan niversite iinde rek-trn ast olan retim yelerinin, rektrn de yesi olduu kurulda rektr denetlemesi pek mmkn grnmemektedir. Ayrca kurumlarna aidiyet duygusu ve adanml ok yksek olan retim yelerinin rektr toplum adna tarafsz, effaf bir ekilde denetlemesi de olduka gtr.

Dnyada rektrn retim yeleri tarafn-dan seilmesi yerine atama yntemi benimsen-mektedir. rnein ABDde, rektr, dekan, b-lm bakan gibi yneticiler greve seim yoluyla gelmezler, atamayla greve gelirler ve grevden alnabilirler. Bu iin pf noktas olarak nitelendi-rilmektedir. nk retim yelerinin katlmyla yaplan seimler genellikle zayf liderlerin i bana gelmesine yol amaktadr (Rosovsky, 2000). Tr-kiye zelinde, rektrn retim yeleri tarafndan belirlenmesinin niversite iinde birok soruna neden olduu bilinmektedir. Rektr destekle-meyen retim yelerine ynelik bask ve mob-bing yaanmaktadr (k, 2011). Seim usul-nn, niversitelerde kutuplamaya neden olduu, rektr adaylarnn akademik deerleri ve ltleri zedeleyen tutumlar sergiledikleri eletirileri yapl-maktadr. Buna ilaveten, seim nedeniyle kadro datmnn adaletsiz iledii, rektr adaylarnn kendisini desteklemeyenlerin zlk haklarna y-nelik olumsuz tedbirler aldklar, liyakat ve ehliyeti ihmal eden bir tutum sergiledikleri ifade edilmek-tedir. Seim usul, g-kar ilikisi balamnda poplist bir niversite ynetimi anlayna neden olmaktadr. Bu sorun, temelde rektrlerin yetkile-rinin fazlal ve niversitelerin hesap verebilir bir yapya sahip olmamalar ile ilikilidir (Gnay ve Kl, 2011). Bu anlamda Konsey tarafndan rek-trn belirlenmesinin bahsedilen sorunlar z-mesi maalesef beklenemez. nk yukarda ifade edildii zere, yasa taslanda tanmlanan kon-

seyin ye yaps olduka sorunludur. Yasa tasla mevcut haliyle topluma hesap verebilir bir yap olarak tasarlanmamtr.

SONU VE NERLERTrkiyede yksekretim reformunun tartld ve gl bir ekilde reform beklentisinin olduu bu dnemde yksekretim sistemlerinin yne-timinde olduka kritik bir husus olan mtevelli heyetlerinin yaps, zellii, grev ve sorumluk alanlarna ilikin karlatrmal bir almann, Trkiyedeki yksekretim reformu srecine nemli katklarnn olaca dnlmektedir. niversitelerin akademik ve bilimsel faaliyetleri-ni zgrce gerekletirebilmesi iin zgrlk ve zerklik kritik iki husustur. Dier yandan toplum tarafndan salanan kaynaklarla finanse edilen ve faaliyetleri toplumu etkileyen niversitelerin hesap verebilir olmas ve toplum adna denetlen-mesi de gereklidir. Bu anlamda mtevelli heyeti olarak adlandrlan ynetsel yap, niversitelere ilikin atan taleplerin karlanmas ve denge-lenmesi asndan nemli katklar salayabilir. Mtevelli heyetleri zel niversitelerde kurucular adna, devlet niversitelerinde de devlet ve top-lum adna niversiteyi denetlemektedirler.

lkemizde niversitelerin bir yandan yeterin-ce zerk olmadklar, dier yandan da hesap vere-bilir olmadklar ynnde ciddi eletiriler vardr. Mtevelli heyetleri niversitelerin hem zerk hem de hesap verebilir yaplar haline gelmeleri asn-dan olduka nemli bir ilevi yerine getirebilir. Mtevelli heyetleri niversite rektrnn ve dier yneticilerin atanmas, kurumun stratejik plannn hazrlanmasn salama ve onaylanmas, retim yelerinin atanmas, renci kontenjanlarnn ve niversite btesinin onaylanmas gibi grev ve so-rumluluklar yerine getirmektedir. Mtevelli heyet-leri, rektr bata olmak zere atad yneticileri iz-lemek ve denetlemekle de sorumludur. Ayn ekilde heyet, niversitenin faaliyetlerinin stratejik plana ve kanunlara uygun gerekleip gereklemediini de

26

ANALZ

s e t a v . o r g

denetlemektedir. Dnya rneklerine bakldnda mtevelli heyetlerinin yelerinin ounlukla ni-versite d kiilerden olutuu grlmektedir.

Trkiyede niversitelerin daha zerk ve he-sap verebilir bir yapya brnmesi ve toplum ile balarn glendirmesi iin mtevelli heyetleri gibi yaplar nem arzetmektedir. Ancak Trki-yede niversitelerin zerklii ve zgrl ko-nusunda, niversitelerin yalnzca niversite per-sonelince ynetilmesi ve niversite rektrnn retim yeleri tarafndan seilmesi gerektii eklinde bir alg sz konusudur. Bu alg ve yakla-m nedeniyle, kanun taslaklarnda, niversitenin ynetimi sadece niversiteye braklmaktadr. Bu haliyle niversiteler toplumsal taleplere kar du-yarsz, esnek olmayan, deimeye isteksiz ve he-sap verebilir olmayan yaplar haline gelmektedir. Bu yapnn yenilenmesi balamnda ynetici ku-rul ve bu kurul yelerinin toplum adna hareket eden kiilerce toplum iinden belirlenmesi daha fazla tartlmaldr. Akas ODT tecrbesi, Trkiyenin kendi ksa yksekretim tarihinde de baz retici hususlar sunmaktadr.

zetle ifade etmek gerekirse, mtevelli heyet-lerinin Trkiyede niversiteler iin yllardr dile getirilen zerk ve hesap verebilir olmaya ve niver-sitelerin toplum ve ekonomi evreleri ile ibirlii-nin artrlmas taleplerinin karlanmasna nemli katk salama potansiyeline sahip olduu sylene-bilir. Bu erevede u neriler sunulmaktadr:

Trkiyede niversiteler iin yllardr dile getiri-len zerk ve hesap verebilir olma talebinin gerekle-ebilmesi iin niversite ynetiminde d paydala-rn etkili olmas gereklidir. niversite ynetiminde d paydalar etkili olmadka, ne zerk ne de hesap

verebilir bir yapnn ortaya kmas mmkndr. Bu anlamda Trkiyede niversitelerin ynetiminde d katlmn gerekli olup olmad deil, bu katl-mn nasl olmas gerektii tartlmaldr. niversi-telerin mtevelli heyetlerinde hem toplumun farkl kesimlerinin temsil edilmesi ve hem de niversite-lerin finansmann salayan devletin bu kurullarn olumasnda etkili olmas doaldr.

Trkiyenin 2023 hedefleri dikkate alnd-nda, niversitelerin toplum ve i dnyas ile balantlarn glendirmesi gerekmektedir. ni-versitenin faaliyetlerinin toplum ve ekonomi-nin ihtiyalar ile balantl olmas, srekli artan eitim ve aratrma giderlerine karlk giderek yetersiz hale gelen kamusal finansmana bam-llnn azaltlmas, d finansman kaynaklar-nn eitlendirilmesi ve artrlmas, niversitenin eitim ve aratrma faaliyetlerinin ve ktlarnn kalitesinin ykseltilmesi ve mezunlarn istihdam olanaklarnn oaltlmas gibi birok konu iin niversitenin toplumla ve i dnyasyla ilikile-rini ve ibirliini artrmasn gerektirmektedir. Bunlar salamaya ynelik olarak niversitelerin kapasitelerini glendirmelerindeki en etkili ve geerli model niversite mtevelli heyetleridir.

Mtevelli heyeti yelerinin, herhangi bir kar grubunun temsilcisi olmamas veya bu dorultuda hareket etmemesi olduka nem-lidir. Heyet yelerinin ballklar niversiteye olmaldr. Heyet yeleri niversitenin bir btn olarak menfaatini gzetmeli, bunun dnda r-tk bir ama olmamaldr. Kurulun siyasalla-mamas ve ideolojik ynelimli olmamas kuru-lun meruiyeti asndan olduka nemlidir.

Mtevelli heyetleri dorudan icra ile ilgili ilerden uzak durmaldr. niversitelerin yneti-minde yrtmeyi salayacak olan rektrdr. Rek-tr de yapt her trl eylemde kurul yelerine kar sorumludur. Mtevelli heyeti yelerinin yrtmeyle ve akademik konularla ilgili olarak dorudan bir mdahale yetkisi bulunmamaldr.

Mtevelli heyetlerinin ye says, etkin a-lmay salayabilecek dzeyde olmaldr. Heyet-

Dnya rneklerine bakldnda mtevelli heyetlerinin yelerinin ounlukla niversite

d kiilerden olutuu grlmektedir.

27s e t a v . o r g


teki ye saysnn yksek olmas kurulun olabil-diince farkl kesimleri temsil etme dzeyinin artmasna olanak salama asndan avantaj salamasna karlk kurulun etkili ileyebilmesi asndan dezavantaj oluturmaktadr.

Heyet almalarn effaf bir ekilde gerekle-tirmelidir. Bunun iin heyetin ylda ka kez ve ne

zaman toplant yapaca, toplantlarn gndemle-ri, toplantlarda alnan kararlar, niversitenin mali durumu gibi konularda yazl olarak (ve internet zerinden) topluma bilgi verilmelidir. Ayrca yap-lacak dzenlemelerle heyetin nasl karar alaca ve genel olarak heyetin ileyiine ilikin olarak izlen-mesi gereken kurallar akla kavuturulmaldr.

28

ANALZ

s e t a v . o r g

KAYNAKAAGB (Association of Governing Boards of Universities and Colleges). (2010). Policies, practices, and composition of gov-

erning boards of public colleges, universities, and systems. association of governing boards of universities and colleges. TIAA, CREFF Insititute.

Arslan, H. (2004). Mtevelli heyetlerinin vakf niversitelerinin ynetiminde etkileri. TBTAK Sosyal ve Beeri Bilim-ler Ortak Projesi (Proje No: SBB 6007).

Bargh, C., Scott, P. & David, S. (1996). Governing universities: Changing the culture. Bristol: The Society for Research into Higher Education & Open University Press.

Bleiklie, I & Kogan, M. (2007). Organization and governance of universities. Higher Education Policy, 20, 477-493.Boer, H. De & Denters, B. (1999). Analysis of institutions of university governance: A classification scheme applied to post-

war changes in Dutch higher education. (Editors. Ben Jongbloed, Peter Maassen, Guy Neave) inde From The Eye of The Storm: Higher Educations Changing Institution. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.

Bok, D. (2007). Piyasa ortamnda niversiteler: Yksekretimin ticarilemesi. stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar. CHE (Middle States Commission on Higher Education). (2010). Governing boards: Understanding the expectations

of the middle states commission on higher education. 28.06.2013 tarihinde http://www.msche.org/publications/Governing-Boards-FINAL.pdf adresinden elde edilmitir.

CHEPS (Center for Higher Education Policy Studies), (2010). Progress in higher education reform across Europe: Funding reform. Volume 1: Executive Summary and Main Report. http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc/funding/vol1_en.pdf adresinden 17.07.2012 tarihinde elde edilmitir.

Clark, B.R (1998). Creating entrepreneurial universities: Organizational pathways to transformation. Oxford, New York, Tokyo: IAU Press/Pergamon.

CUC (Committee of University Chairmen). (2004). Guide for members of higher education governing bodies in The UK. Committee of University Chairmen, November 2004/40a.

elik, Z., & Gr, B. S. (2014). Yksekretim sistemlerinin ynetimi ve niversite zerklii: Kresel eilimler ve trkiye rnei. Yksekretim ve Bilim Dergisi, 4(1) 18-27.

etinsaya, G. (2014). Byme, kalite ve uluslararaslama: Trkiye yksekretimi iin bir yol haritas. Ankara: Yksekretim Kurulu.

Doramac, . (2007). Trkiyede ve Dnyada yksekretim ynetimi. Ankara: Meteksan.Education Encycylopedia (2012). Colleges and organizational structure of universities - Governing boards, the president, faculty,

administration and staff, students, future prospects. http://education.stateuniversity.com/pages/1859/Colleges-Universi-ties-Organizational-Structure.html adresinden 09.10.2012 tarihinde elde edilmitir.

Eitim ve Bilim grenleri Sendikas. (2012). Eitim ve Bilim grenleri Sendikasnn yksekretim yasa tasla ile ilgili grleri. https://yeniyasa.yok.gov.tr/files/73cd2dde3870dbe75f2aa4fb3ad18f35..pdf

Ergder, ., ahin, M., Terziolu, T. Vardar, . (2009). Neden bir yksekretim vizyonu. stanbul: stanbul Poli-tikalar Merkezi.

EURYDICE (2000). Two decades of the reform in higher education in Europe: 1980 Onwards, Brussels: Eurydice The Infor-mation Network on Education in Europe.

Farnham, D. (1999). Managing academic staff in changing university systems. Buckingham: SRHE & OU PressFerlie, E., Musselin, C., Andresani, G. (2009). The government of higher education systems: A public management per-

spective. (Editrler: Paradeise, C., Reale, E., Bleiklie, I., Ferlie, E.). inde University Governance Western European Comparative Perspectives. Higher Education Dynamics 25. Springer.

Fielden, J. (2008). Global trends in university governance. Washington, D.C.: The World Bank.Greenwood, D. J.,& Levin, M. (2003). niversite-toplum ilikilerinin yeniden yaratlmas: Eylem-aratrma/Akademik

Taylorizm. (Editr: Ouz, N. Babrolu, eviren: Zlf Dicleli). Eitimin Gelecei niversitelerin ve Eitimin Deien Paradigmas. stanbul: Sabanc niversitesi Yaynlar.

Gnay, D. & Gnay, A. (2011). 1933den gnmze Trk yksekretiminde niceliksel gelimeler. Yksekretim ve Bilim Dergisi. 1, 1-22.

Gnay, D. & Kl, M. (2011). Cumhuriyet dnemi Trk yksekretiminde rektr seimi ve atamalar. Yksekretim Dergisi, 1(1), 3444.

Gr, B. S. (2011). Trkiyede yksekretimin ve YKn tarihi zerine. Yksekretim ve Bilim Dergisi, 1(1), 47-53.Gr, B.S., & elik, Z. (2011). YKn 30 yl. (Rapor No 4). Ankara: SETAGrz, K. (2003). Dnyada ve Trkiyede yksekretim. (Yayn No:4). Ankara: renci Seme ve Yerletirme Merkezi Yaynlar

29s e t a v . o r g


Hermalin, B. E. (2004). Boards of trustees in higher education: A research program. http://www.ilr.cornell.edu/cheri/confer-ences/upload/2002/chericonf2002_01.pdf adresinden 09.10.2012 tarihinde elde edilmitir.

Ingram, R. T. (1980). Handbook of the college and university trusteeship. San Francisco Washington London: Jossey-Bass Publishers.Kennedy, D. (1998). Academic duty. Cambridge Massachusetts: Harvard University Press.Kezar, A. J. (2006). Rethinking higher education governing boards performance: Results of a national study of governing

boards in United States. The Journal of Hihger Education, 77(6) 968-1008. Kurt, T. (2014). Trkiyede yksekretimin ynetiminde deien reform politikalar. Kamuda Sosyal Politika, 8(29), 86-95.Kurt, T. & Gm, S. (2015). Dnyada yksekretimin finansmanna ilikin eilimler ve Trkiye iin neriler.

Yksekretim Bilim Dergisi. 5 (1), 14-26.Kkcan, T., & Gr, B.S. (2010). Trkiyede yksekretimde karlatrmal bir analiz. Ankara: SETA.Leegwater, M. (2005). Hollandada yksekretim alanndaki son gelimeler. Uluslararas Yksekretim Konferans.

14-15 Kasm 2005. Ankara/Trkiye. Martorana, S. V. (1963). College boards od trustees. Washington, D.C.: The Center for Applied Research in Education, Inc. Miller, H. D. R. (1999). The management of change in university management. Bristol: The Society for Research into

Higher Education & Open University Press. Mutlu, L. (2007). Trkiyenin uygarlk yolu niversitelerden geiyor. stanbul: Boyut Yayn Grubu. OECD (Organization for Economic Co-operation and Development). (2003). Changing patterns of governance higher

education. Education Policy Analysis. Paris Orta-Dou Teknik niversitesi Kanunu. (1959). http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.

gov.tr/arsiv/10222.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10222.pdfParadeise, C., Reale, E., Bleiklie, I. & Ferlie, E. (2009). University governance: Western European comparative perspectives.

Higher Education Dynamics, 25. Springer. Rosovsky, H. (2000). niversite: Bir dekan anlatyor. Ankara: TBTAK Yaynlar.Saint, W. (2009). Guiding universities: University governance and management around the globe. Washington DC.: Hu-

man Development Network World Bank. Tekeli, . (2010). Tarihsel balam iinde Trkiyede yksekretim ve YKn tarihi. Ankara: Tarih Vakf Yurt Yaynlar. Uluslararas Hukukular Birlii (2012). Yksekretim kanunu tasarsna tekliflerimiz. https://yeniyasa.yok.gov.tr/files/

d41bf2173adf4518b115558ad5f71814..pdfTSAD (Trkiye Sanayicileri ve adamlar Dernei). (2003). Yksekretimin yeniden yaplandrlmas: Temel ilkeler.

stanbul: Trk Sanayicileri ve adamlar Dernei Yaynlar.k, F. (2011). Yksekretimde sorunlar ve zm nerileri. Ankara: tken Neriyat. Vakf Yksekretim Kurumlar Ynetmelii. (1991). http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.res-

migazete.gov.tr/arsiv/20841.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20841.pdfVakf Yksekretim Kurumlar Ynetmelii. (2005). http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_IN-

STANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/18104 World Bank. (2007). Turkey: Higher education policy study, volume 1. Strategic directions for higher education in Turkey (Report

no: 39674). Washington, DC: The World Bank.Yavuz, M. (2012). Yksekretimin ynetiminde dnm ve Trkiye iin alternatif ynetim modeli nerisi. Ankara:

Kalknma Bakanl. Yksekretim Kanunu. (1981). http://www.yok.gov.tr/documents/10279/29816/2547+sayl%20Yksekretim+Kanunu/

f439f90b-7786-464a-a48f-9d9299ba8895Yksekretim Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun. (1999). http://www.resmigazete.gov.tr/main.

aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23922.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23922.pdfYK (Yksekretim Kurulu). (2007a). Vakf niversiteleri raporu. Ankara: Yksekretim Kurulu Bakanl.YK (Yksekretim Kurulu). (2007b). Trkiyenin yksekretim stratejisi. Ankara: T. C. Yksekretim Kurulu Yaynlar.YK. (2012). Yksekretim Kanunu Tasla. https://yeniyasa.yok.gov.tr/files/b494b17ff7566b86ef17f23893baa909..pdfYK. (2013). Yksekretim Kanunu Tasla. https://yeniyasa.yok.gov.tr/files/deaed4775cb01c29786a7dda47c57672..pdf

ANKARA ISTANBUL WASHINGTON D.C. KAHIRE

www.setav.org

Bu almada, dnyann gelimi niversitelerinde uygulanmakta olan y-neticiler kurulu veya Trkiyede yaygn olarak bilinen adyla mtevelli he-yeti sistemi ele alnmtr. alma kapsamnda ncelikle mtevelli heyet-leri benzeri yaplarn dnya yksekretim sistemlerinde nasl bir ileve, greve, sorumlulua sahip olduu, bu heyetlerin yelerinin kimlerden olutuu, nasl seildii gibi hususlar tartlmtr. Bu konular takiben Trkiyede mtevelli he-yetlerinin tarihi, kurullarn rolleri ve ileyileri ele alnmtr.

Dnya tecrbesi de dikkate alndnda, mtevelli heyetlerinin, niversitele-rin bir yandan zerkliini gelitirecek bir unsur iken dier yandan niversitelerin toplum ile yaknlamasn salayacak ve onlar topluma daha hesap verebilir hale getirecek bir yap olduu sylenebilir. Dahas, Trkiye zelinde, mtevelli heye-tinin rektr belirlemesi, rektr seim srecinde tecrbe edilen sorunlar nemli lde zmesi beklenmektedir. Mevcut sistemde rektr arlkl olan niversite ynetimi, mtevelli heyetleri araclyla daha demokratik ve hesap verebilir bir yapya dnebilir. Ynetici kurul sistemi ayn zamanda YKe ynelik ar mer-keziyetilik eletirilerinin son bulmasna ve daha ademimerkeziyeti bir sistemin kurulmasna katk salayabilir. Dolaysyla ynetici kurullarn, Trkiyede niver-siteler iin yllardr dile getirilen zerk ve hesap verebilir olma ve niversitelerin toplum ve ekonomi evreleri ile ibirliinin artrlmas taleplerinin karlanmasna nemli katk salama potansiyeline sahip olduu sylenebilir.

seta_Üniversite yönetiminde mütevelli heyetleri

Documents