UNIVERZITET U SARAJEVU GRAEVINSKI FAKULTET

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:

Prostorno planiranje i okoliTEMA: Opina

Novi Grad-Sarajevo

Profesor: V.prof.dr. Mehmed Bublin

Student: Razdri Leon

Sarajevo, 2009.godina SADRAJUvod.......................................................................................................................................3 Historijat nastanka opine......................................................................................................3 1.Geoprometni poloaj...........................................................................................................4 1.1 Teritorija opine...............................................................................................................4 2. Prirodni izvori i resursi.......................................................................................................5 2.1 Prirodni resursi..................................................................................................................5 2.2 Geoloke karakteristike prouavanog podruja................................................................5 2.3 Pedoloke karakteristike prouavanog podruja..............................................................5 2.4 Zemljite.........................................................................................................................6 2.4.1 Odjel automorfnih tla....................................................................................................6 2.4.2 Odjel hidromorfnih tla...................................................................................................6 2.5 Klima i klimatske prilike istraivanog podruja..............................................................7 3. Stvoreni izvori i uslovi.......................................................................................................8 3.1 Vode i vodosnabdjevanje.................................................................................................8 3.2 Stanje vodotoka na podruju opine................................................................................8 3.3 Demografski podaci.......................................................................................................11 3.4 Obrazovanje...................................................................................................................13 3.5 Srednjokolsko i visoko obrazovanje.............................................................................13 3.6 Sportski i vjerski objekti............................................................................................... 14 3.7 Kulturno istorijsko naslijee.......................................................................................16 3.8 Privreda..........................................................................................................................16 3.9 Zdravstvo.......................................................................................................................19 3.10 Energetska infrastruktura i snadbijevanje....................................................................19 4. SWOT analiza..................................................................................................................20 5. Ciljevi...............................................................................................................................21 6. Koncepcija........................................................................................................................22 7. Literatura...........................................................................................................................24 8. Karta opine Novi Grad....................................................................................................25

2

UvodHistorijat nastanka opine

(logo opine) Opina Novi Grad kao administrativni centar lokalne vlasti nastala je 1978.god. i to teritorijalnom preraspodjelom opina u Sarajevu. Ubrzanim irenjem Sarajeva, privrednom izgradnjom i prirastom stanovnitva krenula je intenzivna gradnja ove opine. U ovom periodu izgraena su naselja Alipaino polje, Mojmilo, Sarajpolje (Vojniko polje) i Dobrinja. Za samo nekoliko godina podignuta su velika stambena naselja sa pripadajuim infrastrukturnim kapacitetima i javnim objektima tako da je opina imala blizu 137000 stanovnika 1991.god. U periodu ratnih stradanja opina je pretrpjela velike promjene u pogledu devastiranja privrednih, stambenih i javnih objekata, nenadoknadivih ljudskih gubitaka, pa i promjene teritorijalnih granica. Od 1996 g, zajedno sa obnovom Sarajeva, poinje proces intenzivne obnove, oporavka i nove gradnje opine. Za kratak period opina je dobila karakter moderne urbane cjeline. U ovom seminarskom radu,detaljno emo se pozabaviti o opini Novi Grad, njenoj urbanizaciji, saobraajnoj infrastrukturi, stanovnitvu, javnim ustanovama, privredi, energetici, vodama, klimi i sl.

3

1. Geoprometni poloaj1.2 Teritorija opinePodruje Opine Novi Grad je sastavni je dio Sarajevskog polja, koje sa povrinom od 31,2 km2, predstavlja jugoistoni dio prostrane Sarajevsko-zenike kotline (zavale), najveeg tercijernog bazena u dinarskom prostranstvu. Prosjena nadmorska visina kotline iznosi 500 m. Najvie take Opine su brda u (850 m), Volujak (824) i Golo brdo (793 m nadmorske visine). Najnia kota je Reljevo, na sjeveru Opine (482 m). Istraivano podruje (kao i kotlina) lei na kontaktu unutranjih i sredinjih bosanskih Dinarida, koji usljed tektonskih poremeaja, u paleogeografskom smislu, uvjetuju relativnu mladost reljefa ovog, ali i ireg podruja. Opina Novi Grad Sarajevo je sa june, jugozapadne i zapadne strane okruena masivima Trebevia i Igmana. Povrina Opine Novi Grad Sarajevo iznosi 47,2 km2. Opina je prema sjeveroistoku ograniena Humskim brdom. Njegovu sjevernu granicu ine Orli, u, Pisko i Ravne. Zapadne granice Opine idu kroz naselja Reljevo I Dobroevii. Jugozapadno, granica Opine se podudara sa tokom Miljacke do postrojenja Feroelektra, te prelazi tramvajsku prugu I nastavlja ulicom Aleja Bosne srebrne. Na jugu prati liniju Ulice Kurta Schorka, do Bjelopoljske ceste. Preko Mojmilo brda se sputa do Novopazarske ulice, te kroz Milinkladsku i Albansku ul. dolazi do Dolac Malte. Tokom Miljacke se vraa prema naselju Otoka, gdje ulicom Alije Kuukalia sijee tramvajsku prugu. Iza groblja Obad se upuuje prema Bua Potoku koji ini dio istone granice Opine. Sa sjevernom granicom se spaja iza brda Volujak.

(karta svih opina u BiH)

4

2. Prirodni izvori i resursi2.1 Prirodni resursiPovrina opine iznosi 47 km2. Brda: Mojmolo 590 m, u 844m, Paljevo 820 m Rijeke: Miljacka 8km, Dobrinja 2 km, Bosna 4 km

2.2 Geoloke karakteristike prouavanog podrujaIstraivano podruje predstavlja mali prostor vrlo sloene geoloke grae, koji pripada dinarskom sistemu. "Najmlai sedimenti, recentni aluvijum, je peskovit i najee karbonatan, dok su stariji aluvijalni nanosi neto grubljeg sastava i izgraeni od ljunka i peskova. Sniavanjem nivoa podzemnih voda njihov uticaj sada je skoro sasvim malen ili se uopte ne osea u pedogenezi. Na aluvijalnu ravan se nadovezuju tercijerni sedimenti (uopte), koji su fline prirode. Sastav flinih slojeva je raznolik, posebno njihova pojava slojeva prema povrini terena, to ima odluujuu ulog u formiranju zemljinih asocijacija. Monost pojedinih slojeva varira, ali ih ima preko 1 metra. Flini slojevi su izgraeni od glinaca, pjeara, laporaca, konglomerata, sa rjeim prisustvom mekanih krenjaka. Graa ovih slojeva, i razliitost u mehanikom, teksturnom sastavu igraju znaajnu ulogu u pedogenezi, a posebno ako se pojavljuju slojevi okomito na povrinu terena." (D.Pavlovi-Muratspahi, 1995). Mnogi dijelovi istraivanog podruja su u velikoj mjeri antropogenizirani graevinskim radovima, to se odrazilo gubljenjem uticaja matine podloge na formiranje zemljita, posebno u podruju doline rijeke Miljacke.

2.3 Pedoloke karakteristike prouavanog podrujaZemljite ili pedoloki pokriva rezultat je djelovanja atmosfere, hidrosfere i biosfere na povrini litosfere kroz dugi period. Ona je preduvjet za ivot na kopnu, komponenta kroz koju se odvija jedna etapa ciklusa kruenja tvari, skladite je raznih spojeva, ivotni prostor za ljude, biljke i ivotinje, mjesto i sredstvo za organsku produkciju. Prirodni zemljini profil istraivanog podruja, u najveoj mjeri je izmjenjen najrazliitijim oblicima antropogenog djelovanja, ak je na nekim mjestima i potpuno uniten. Najzastupljeniji tipovi tala su antropogena, te uglavnom forme iluvijalnog, aluvijalnog i semiglejnog tla.

5

2.4 ZemljiteOd ukupne povrine opine otpada na: graevinsko zemljite 65% poljoprivredno zemljite 10% ume 25%

Pregled prisutnih tipova zemljita 2.4.1 Odjel automorfnih tlaKlasa eluvijalno - iluvijalnih zemljita ( A-E-B-C profila) Glavni peat ovoj kategoriji tala daje proces tzv. eluvijalno-iluvijalne migracije, okarakterisan ne samo transformacijom, nego i intenzivnim premjetanjem seskvioksida, koloidnih frakcija i humsnih materija, potpomognutim perkolacijom oborinskih voda. Rezultat opisanih deavanja je formiranje eluvijalnog (E) i iluvijalnog (B) horizonta. Luvisol-Iesivirano (ilimerizovano) tlo - Luvisol je slabo do umjereno kiselo tlo. Najee se javlja na ilovastim supstratima ili stijenama ijim raspadanjem moe nastati ilovasti sloj. Eluvijalni horizont je siromaan glinom i svjetlije je boje, dok se u iluvijalnom glina nakuplja, dajui ovom horizontu smeu boju razliitih nijansi. Ova tla su pogodna za prirodne ume, ali ne i za intenzivnu poljoprivredu, jer prethodno trae intervenciju, meliorativne zahvate kojima se popravljaju nepovoljna svojstva. Klasa antropogenih tla Ova zemljita nastaju kao rezultat antropogenih dejstava i to obradom i gnojidbom vonjaka i vinograda, plantaa, zatim intenzivnim uzgojem umskih kultura, planiranjem povrina inasipanjem zemljinog materijala. U skupinu ovako izmjenjenih tala, sa novonastalim P horizontom, spadaju tri tipa: rigolatno tlo (rigosol), vrtno tlo i tla deponija. Deposol - tla deponija, nastaje deponovanjemrazliitih materija usljed graevinskih radova, eksploatacije kamena, uglja itd. Postoji vie varijanti zavisno od stepena antropogenizacije. Hortisol - vrtno tlo, vrtno zemljite sa razvijenim P horizontom koji ima osobine ernozema usljed velike gnojidbe. Ovo su tla visoke bioloke aktivnosti, bogata aktivnom biljnom hranom, a dostiu dubinu i do 30 cm.

2.4.2 Odjel hidromorfnih tlaKlasa nerazvijenih hidromorfnih tla Fluvisol-aluvijalna (fluvijalna) -Ova tla predstavljaju recentne rijene, morske i jezerske nanose sa slojevima. Procesi pedogeneze su slabo izraeni zbog mladosti nanosa ili esto sedimentacija prevladava pedogenezu, tako da je graa profila (A)-I-I. O plodnosti fluvisola svjedoi tip nanosa, da li je karbonatan ili nije, ima li znakova oglejavanja i slino. Klasa semiglejnih tla ( A-C-G profila) Semiglej livadsko tlo. Semiglej je zemljite koje se odlikuje prisustvom podzemne vode, a koja vodi ka zaglejavanju u niem dijelu profila, dublje od 1 m. lako ova tla nose ime po vegetaciji kojom su obrasla, na njima se moe nerijedko javiti i uma, a veliki dio ovih 6

povrina je pod poljoprivrednom, ratarskom ili povrtlarskom eksploatacijom. Karakteristike ovih tala ovise od supstrata na kome se nalaze, a ako se radi o estim dolinama onda se situacija uslonjava sa prisutnim supstratom. Generalno, to su plodna tla (3-5% blagog humusa relativno dobro vlaena) pogodna za razne povrtlarske kulture. Klasa glejnih tla (A-G profila) Glejna zemljita karakterie due ili krae zadravanje dodatne vode u profilu do dubine od jednog metra. Oglejavanje se javlja usljed redukcije trovalentnog eljeza, a u prisustvu organske materije, uz uee mikroorganizama. Euglej - movarno-glejno tlo. Prekomjerno vlaenje dopunskom vodom odlika je movarno-glejnog tipa zemljita. U profilu se mogu razlikovati dva glejna horizonta, i to gornji, koji se povremeno isuuje i donji, u kome vlada nedostatak kiseonika. Sadraj humusa se kree oko 10%. Hidrofilna vegetacija, koja se razvija na ovom tipu zemljita, prilagoena je prisutnim uvjetima anaerobije.

2.5 Klima i klimatske prilike istraivanog podrujaZastupljena je kontinentalna klima sa specifinostima kotlinskog karaktera. Magle su prisutne u tri godinja doba. Prosjene temperature vazduha su neujednaene i imaju pojave izrazito minimalnih i maksimalnih vrijednosti. este su i temperaturne inverzije kada je temperatura u kotlini nia od onih na planinama. Podaci o klimi podruja Opine mogu se izvesti na bazi do sada utvrenih mjerenja meterolokih stanica "Butmir" i "Bjelave" (po kojima su izvoeni i zakljuci o klimi Sarajeva), uz poseban naglasak na rezultate mjerenja sa stanice Butmir jer ona vie topografski odgovara datom podruju. Meteoroloka stanica "Bjelave" ima geografske kordinate: 43 52' N, 18 26' E, a nalazi se na nad morskoj visini od 637 m. Nalazi se na sjeveroistonim padinama Sarajevskog polja, u naselji Bjelave. Visok stupanj urbanizacije u blioj okolini stanice, u znaajnoj mjeri mijenja vrijednosti veeg broja meterolokih elemenata poput vjetra i temperature posebno u zimskom periodu (usljed intenzivnije upotrebe fosilnih goriva).Meteoroloka stanica "Butmir" geografskih je kordinata: 43 50' N, 18 21' E, a nalazi se na 518 m nadmorske visine. Brdsko-planinsko podruje je od meteoroloke stanice ka jugu udaljeno oko 6-8 km. U cilju sagledavanja klimatskih faktora analizirani su slijedei parametri: globalna radijacija, insolacija, temperatura, relativna vlanost, oborine i vjetrovi.

7

3. Stvoreni izvori i uslovi3.1 Vode i vodosnabdjevanjeUpravljanje resursom pitke vode Prema podacima Javnog komunalnog preduzea Vodovod i kanalizacija, Opina Novi Grad se snabdijeva vodom sa glavnog izvorita Sarajevsko polje (bunari Baevo i Sokolovii), koje se odlikuje visoko kvalitetnom vodom u pogledu njenih fizikih, fiziko-hemijskih, hemijskih i bakteriolokih karakteristika. Na Opini je smjeten jedan broj transportnih cijevovoda velikog profila i 4 rezervoara pojedinane zapremine vee od 5000 m3. Pored snabdijevanja iz centralnog vodovodnog sistema, jedan manji broj naselja i privrednih subjekata se snabdijeva vodom iz lokalnih vrela, kao to su: Vrelo Djevojake vode (snabdijeva vodom naselja Rjeica, Dobroevii, Bojnik, Ahatovii), Lokalni (individualni) bunari, posebno u bespravno izgraenim naseljima, Za dijelove naselja Dobroevii-Ahatovii voda za pie se isporuuje do pumpne stanice Dobroevii, odakle se prebacuje u neuslovnu vodovodnu mreu, koja nije u nadlenosti JKP VlK. U okviru svoje osnovne funkcije proizvodnje i distribucije vode za pie, KJKP VlK preko Slube za sanitarni nadzor i kontrolu vode vri svakodnevni sanitarnohigijenski i sanitarnotehniki nadzor svih vodnih objekata, kunih prikljuaka, radova koji se izvode na distributivnom sistemu, mjerenja koncentracije rezidualnog hlora i uzorkovanje vode za laboratorijsku provjeru. Na prostoru Opine voda se uzima na 6 kontrolnih taaka: izvorite Sokolovi (2 bunara), Dobrinja, Hrasno, Alipain Most i Rajlovac. U okviru svakodnevne provjere kvaliteta vode, vri se provjera sljedeih parametara: rezidualni hlor, boja, miris, ukus, mutnoa, pH vrijednost, elektroprovodljivost, potronja, amonijak, nitriti, nitrati, hloridi, sulfati, eljezo, mangan, totalni alkalitet. Jednom mjeseno se vri provjera kvaliteta vode svih bunara u Sokoloviima, a 4 puta godinje se vri analiza po proirenom programu, sa dodatnim parametrima. Bakterioloke analize se rade redovno, primjenom standardnih metoda. Prema standardima WHO i domaoj legislativi iz oblasti, moe se zakljuiti da svi graani Opine Novi Grad piju potpuno prirodno istu vodu, koja nosi minimalnu koliinu rezidualnog hlora, kako bi bila zatiena od mogunosti sekundamog zagaenja na putu od izvorita do krajnjeg potroaa.

3.2 Stanje vodotoka na podruju OpineHidroloka mrea Opine Novi Grad obuhvata rijeku Miljacku sa potocima koji se iz oblinjih brdskih pad ina slivaju u njen tok, rijeku Dobrinju i rijeku Lepenicu. Naznaeni vodotoci se slivaju u matino korito rijeke Bosne nizvodno od Butila. Rijeka Miljacka ve dugo godina kao glavni rijeni tok, u gradu Sarajevu, slui kao primarni recipijent otpadnih voda grada. U gornjim dijelovima (opina Stari Grad, opina Centar, opina Novo Sarajevo) gdje je donekle razvijena industrija ("Sarajevska pivara", fabrika Duhana, Bosnalijek i dr.) kontrolisanim sakupljaima ovih industrijskih otpadnih voda slivaju se u takoe kontrolisano korito rijeke Miljacke. 8

Usljed blagog nagiba korita koje je donekle pojaano vjetakim kaskadama, svi negativni efluenti zajedno sa kabastim otpadima djelomino se taloe u slivu Miljacke na podruju opine Novi Grad. U sluajevima pojaanog vodostaja sve ovo bude odneeno bujicom u matini vodotok rijeke Bosne. U analizi sastava ivotinjskog naselja rijenih tokova opine Novi Grad uoen je pad raznovrsnosti i same brojnosti organizama kao rezultat stupnja oneienosti. Analizirajui pojedinano naselje zoobentosa koje je je relevantno za aplikaciju monitoringa kvaliteta vode, moe se za paziti da pritoke rijeke Bosne karakterie izraeno siromatvo. Uz razmatranje o vodama na podruje opine Novi Grad razmatrano je i ue rijeke eljeznice sa razlogom komparacije sa uem Miljacke u rijeku Bosnu. Sastav ivotinjskog naselja rijeke eljeznice ukazuje na dominaciju pueva koji ukazuju na pojaano obratanje sedimenta biljkama kao rezultat organskog oneienja. Ali naselje ovog ivotnog kompleksa karakterie prisustvo i drugih ivotinja koje svojim prisustvom ukazuju na relativnu povoljnost ekolokih uvjeta. Uzimajui u obzir da je sama rijeka izvan veeg uticaja otpadnih voda domiciInog stanovnitva i industrije, a i s obzirom na injenicu da su intenzivirani procesi na ienju i revitalizaciji ovog dijela toka rijeke eljeznice, nadati se njenom oporavku. S druge strane naselje zoobentosa (ivotinja dna) rijeke Miljacke na lokalitetu Otoke ukazuje na ekstremno stanje zagaenosti.. U analizi su utvreni samo dvokriini insketi familije Chironomidae i maloekinjai famiIje Tubificidae sa relativno malim brojem jedinki. U vrijeme ljeta dno je prekriveno muljem, prisutan je velik broj pijavica. Svoju kritinu situaciju zagaenosti Miljacka pokazuje na samom uu u Butilama gdje se u naselju dna javljaju iste grupe organizama, ali bez pijavica. Rijeka Dobrinjka koja prolazi kroz naseljeno podruje prima u svoje korito kanalizacione i otpadne vode iz oblinjih kua. U naselju ivotinja dominiraju pijavice koje indiciraju organsko oneienje. Rijeka Lepenica izgleda kao kanal za odvod kanalizacije pomjean sa drugim otpadnim vodama. Uz naveden sastav invertebrata (beskimenjaka) dna, u tabelama je naznaena i njihova saprobna (s) i indikatorska vrijednost relevantna za ocjenu kvaliteta vode prema svjestskim i evropskim standardima. to su vee sa probne vrijednosti znai da vrsta indicira zagaenu vodu. Uglavnom se u naselju dna ovih rijeka javljaju vrste sa irokom ekolokom valencom na sve ekoloke faktore sa izuzetkom rijeke eljeznice. Na osnovu sagledavanja sveopeg stanja vodnih ekosistema na podruju Opine Novi Grad i konstatacije da je voda rijeke Miljacke na kritinom nivou, neophodno je iznalaziti hitne mjere revitalizacije ovog vodotoka. Rijeavanje problema odvoenja otpadnih prvenstveno, kanalizacinih voda, je sveopi problem drave Bosne i Hercegovine. Osnovni uzrok nestabilnost vodnog ekosistema je uputanje otpadnih voda bez ikakvog preiavanja, koje uzrokuje pojaanu eutrofikaciju. Kao rezultat nesposobnosti ivog svijeta da autopurifikacijom (samopreiavanjem) odstrani viak negativnih efluenata dolazi do njihovog taloenja na dno. Osnovnu opasnost predstavlja mikrobioloki sastav vode koji negativno utie direktno ili indirektno na ljudsko zdravlje. U zagaenim ili optereenim vodama evidentna je pojava patogenih oblika koji su uzronici raznih oblika dermatitisa (konih oboljenja), tumora koe, hepatitisa (utice) is!. U sluajevima poplava kanalizacioni odvodi koji se nalaze u blizini korita Miljacke, nabujaju i time uzrokuju direktno slivanje kanalizacije iz ahtova u ovu tekuieu. Sve ovo se najbolje reflektuje u mutnoj boji vode sa dosta suspendovanih istica, otpacima organskog porijekla i mirisa na kanalizaciju. Uzimajui u obzir da veina brdskih, okolnih naselja (bespravno izgraenih) nije prikljueno na kanalizacionu mreu, potoci otpadnih voda iz domainstva bogati fosfatima se neprekidno slivaju (otvoreno) u korito okolnih rijeka. Kao posredna pojava je, naselje takora koje je evidentirano u zgradama u naseljima

9

Otoka i Alipaino polje. Poznata je injenica da ovi glodari posredno prenose viruse i druge uzronike oboljenja, te svako njihovo pojavljivanje se moe dovesti u vezu sa pojavama zaraznih oboljenja u bilo kom obliku. Slina ili daleko tea situacija je na Butilama, na mjestu gdje je nekad postojao preiiva otpadnih voda grada Sarajeva, koji nikada nije ni vrio potpuno preiavanje. Uzimajui u obzir da je na ovom prostoru evidentan uzgoj povra mogunost njihove kontaminacije nije upitna. Da bi se rijeio nastali dugogodinji problem neophodna je potpuna izgradnja kanalizacione mree koja bi obuhvatila sva domainstva u opini Novi Grad i odvoenje otpadne vode u ureaj ili ureaje za njihovo adekvatno i potpuno preiavanje. Ovakve vode zahtijevaju potpuni proces preiavanja zasnovan na mehanikom, hemijskom i biolokom postupku. Tek jedinstvenim i cijelovitim rjeenjem mogue je oekivati revitalizaciju opih ivotnih uvjeta. U dananje vrijeme, kada je pitka voda na planeti Zemlji postala ograniavajui faktor irenja i opstanka ljudske populacije, prostor opine Novi Grad bi trebao ako nastavi sa ovakvom degradacijom raspoloivih vodnih ekosistema da postane jedan od najugroenijih u Kantonu Sarajevo.

10

3.3

Demografski podaci

Prema popisu stanovnitva iz 1991 g na podruju optine ivjelo je oko 136 000 stanovnika. Nakon tog perioda uslijedile su snane demografske promjene u pogledu broja i strukture stanovnitva. Na osnovu evidencija u 26 mjesnih zajednica trenutno ivi oko 119000 stanovnika. Broj stanovnika po mjesnim zajednicama varira od 3000 do 9000 stanovnika. Nacionalna struktura je 82 % Bonjaka, 6.35 % Hrvata, 9.5 % Srba i 2.15% ostali. Evidentiran ukupan broj domainstava je 41198.

R. br. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

Mjesna zajednica: MZ Dobrinja A MZ Dobrinja B MZ Dobrinja C MZ Dobrinja D MZ Saraj polje MZ Olimpijsko selo MZ Alipaino polje A-I MZ Alipaino polje A-II MZ Alipaino polje B-I MZ Alipaino polje B-II MZ Alipaino polje C-I MZ Alipaino polje C-II MZ vrakino selo I MZ vrakino selo II MZ vrakino selo III MZ Aneks MZ Staro Hrasno MZ engi Vila MZ Otoka MZ Bua Potok MZ Dolac Malta MZ Alipain most I MZ Alipain most II MZ Brijee MZ Naselje heroj Sokolje MZ Dobroevii

Broj stanovnika: 5312 6875 5717 6685 5272 3304 3335 3192 4061 3795 3196 3311 2668 5342 2486 3819 3469 3448 3596 5958 6328 9115 3126 5648 4775 4047

11

Starosna struktutra stanovnitvaGodine: 0 14 15 64 Iznad 65 Ukupno: Ukupno: 23181 62680 13019 118880

Polna struktura stanovnitvaPol Muki enski Ukupno Ukupno 55583 63297 118880

Pored migracije stanovnitva prema gradu tokom nekoliko zadnjih decenija, usljed snane industrijalizacije i razvoja Sarajeva, najjaa demografska promjena se desila tokom proteklog rata. Veliki broj stanovnitva je izbjegao, a istovremeno, prognana i interno raseljena lica su pristizala iz drugih dijelova BiH u toku i nakon rata. Broj izbjeglih i raseljenih je varirao od 37000 (1996.) do 5000 slubeno evidentiranih (2005.). Prirodni prirataj na optini Novi Grad iznosi 2.1 promil, to je jedina pozitivna vrijednost u odnosu na sve etiri gradske optine Sarajeva.

12

3.4 ObrazovanjeNa podruju opine u kolskoj 2009/10 godini funkcionie 14 osnovnih kola.

3.5 Srednjokolsko i visoko obrazovanjeU oblasti srednjeg obrazovanja na podruju opine registorvano je 5 srednjokolskih ustanova: Gimnazija Dobrinja (585 uenika), Peta gimnazija (766 uenika), Mjeovita srednja elektrotehnika kole (713 uenika), eljezniki kolski centar (180 uenika),Turskobosanski koled Sarajevo (169 uenika).

(Mjeovita srednja elektotehnika kola)

(Gimnazija Dobrinja)

13

Na podruju opine djeluje samo jedna visokoobrazovna institucija Franjevaka teologija. Danas u Opini Novi Grad egzistira pet obdanita predkolskog obrazovanja JU"Djeca Sarajeva" koje pohaa 559 djece i tri obdanita u privatnom vasnitvu sa 124 djece. Objekti kulture su: Kulturni centar Dobrinja, Multimedijalni centar (velika sala Opine) i Dom kulture vrakino Selo. Na ovom lokalitetu djeluje sedam kulturno-umjetnkih drutava i to: Gajret, Saobraajac, BKD Dobrinja 93, Saraj, Dair, Bulbul i enski hor Bosna.

3.6 Sportski i vjerski objektiSportski objekti na podruju novogradske opine bile su rekreacione i sportske povrine pri osnovnim kolama i fudbalsko igralite SD Novi Grad. U sklopu Olimpijskog sela, prije odravanja olimpijskih igara ova opina dobija sportsku dvoranu izgraenu po modernim evropskim standardima (dvorana Mojmilo), da u agresiji na BiH ona biva struena , i danas je obnovljena. Pred samu agresiju izgraen je i fudbalski teren na Dobrinji.

(sportska dvorana Mojmilo)

Opina sada ima fudbalsko igralite stadion na meanduru na Otoci, a izgraena je i sportska dvorana Vistafon.

(dvorana Vistafon)

(stadion Otoka)

14

Opina je pokrenula 2002. godine inicijativu za izgradnju olimpijskog bazena na prostoru koji se nalazi na meandru Otoka, izmeu dvorane Vistafon, stadiona i damije. Bazen je izgraen prema svim olimpijskim propisima i normama.

(bazen Otoka)

Na teritoriji opine danas djeluje 21 sportski kolektiv. Od ovih kolektiva najpoznatija su dva kluba koja se takmie u Premijer ligi BiH i to : Fudbalski klub "Olimpik" i Odbojkaki klub "Dobrinja"-enska ekipa. Broj vjerskih objekata bio je, takoer, disproporcionalan broju stanovnika. U naselju Brijee, pred rat, je zapoeta izgradnja katolike crkve, a u Veljinama je zapoeta izgradnja pravoslavne crkve dok su za najbrojnije muslimansko stanovnitvo izgraene samo etiri damije. Takoer su na podruju Novog Grada egzistirale Franjevaka bogoslovija i katolika crkva u Nedariima koje su bile pod okupacijom agresora. Na podruju Brijee Brdo neposredno pred rat zapoeta je izgradnja katolike crkve.Od vjerskih objekata poslije rata izgraene su damije Kralja Fahda na Alipainom Polju, Istiklal na Otoci, Bua Potok, Vitkovi Brdo i na Dobrinji III. U naselju Brijee izgraena je crkva, a zapoeta je njena gradnja i u C fazi na Alipainom Polju.

(vjerski objekti na podruju opine Novi Grad)

15

3.7 Kulturno historijsko naslijeePrema urbanistikom planu Grada Sarajeva za period 1986 2015 zatieni spomenici kulture svrstani u III kategoriju su: Memievia ardak, Merhemia kua,Hadihalilovia kua, Kua porodice iga, Ishodina kua porodice iga. Trajno obiljeavanje XIV Zimskih olimpijskih igara jeste ponovo obnovljeno Olimpijsko selo Mojmilo i sportska dvorana Mojmilo. Proglaen je javnim interesom i objekat Tunel DB kao objakat koji je u ratu bio jedini izlaz i tunel spasa za opkoljeno Sarajevo. Planirana je konzervacija objekata i izgardnja prikladnog turistikog kompleksa. Od posebnog je interesa obezbijeenje trajne institucionalne brige za ehidska mezarja i spomen obiljeje poginulim u ratu1992 1995.

3.8 PrivredaGlavne preraivake industrije i proizvodi 1.Prerada metala: proizvodnja i pocinavanje metainih konstrukcija (el.dalekovodi), proizvodnja vuene ice, niskougljenine, visokougljenine, eline uadi, CO2 ice za zavarivanje; proizvodnja rashladne i ventilacione opreme, osim za domainstva (reetke, konvektori, kaloriferi, klima komore; proizvodnja metainih cisterni, rezervoara, elinih bavi); 2.Proizvodnja bitumenskih izolacionih proizvoda: krovne ljepenke, bitumenske izolacione trake elastomerne i plastomerne, bitumenska masa; 3.Prehrambena industrija: proizvodnja hljeba i peciva, polugotovih jela na bazi tijesta, slastiarsvo; proizvodnja, prerada i konzerviranje mesa peradi; 4.0ptika: optomehanika, precizna mehanika: optiki, optomehaniki i precizni mehaniki ureaji za vojsku i civilne potroae; 5.Tekstilna industrija: proizvodnja lahke konfekcije (enske, muke i djeije hlae, suknje, bluze, jakne; proizvodnja rublja i trikotanih odjevnih predmeta); poslovi dorade; 6.Prerada drveta: proizvodnja graevinske stolarije, enterijera, montanih kua 7.Hemijska industrija: proizvodnja sredstava za pranje (sapun i tena sredstva, sredstva za linu higijenu i kozmetika, trenutno ne radi 8.Reciklaa: sakupljanje i baliranje starog papira; reciklaa metainih ostataka; 9.Proizvodnja i distribucija toplotne energije

PoslovanjeDo 1992. godine najrazvijenija privredna oblast bila je industrija. Fabrike su zapoljavale preko 10.000 radnika, a najvei prihod i izvoz su ostvarivale: Zrak Holding, Tvornica ica; Tvornice E-Armature i E-Livnica, ETvornica dalekovodnih stubova. Danas industrija na Opini zapoljava oko 2.500 radnika.Od navedenih tvornica, tvornice E-Livnica i E-Armature gotovo da i ne rade; Zrak Holding je pokrenuo proizvodnju optike u manjem obimu; Tvornica ica radi sa kapacitetom od 9%. Tvornice Bitumenka u proizvodnji bitumenskih izlacionih materijala i tvornica Sprind (proizvodnja hljeba, peciva i zamrznutih proizvoda) su uspjene firme koje ostvaruju znaajnu proizvodnju, prihod i dobit. Tekstilna industrija obuhvata dvije vee fabrike (Kras i Industrija trikotae ik). Fabrika Kras ve nekoliko godina uspjeno radi lohn poslove za Beneton, kao i za druge 16

kupce. Tvornice Industrijske trikotae ik je moderna fabrika, koja je danas na poetku stvaranja uspjenog radnog tima. Na Opini su smjetena i dva preduzea za reciklau: Trgosirovina (reciklaa metalnog otpada) i Papir servis (prikupljanje i baliranje starog papira). Saobraajna djelatnost U saobraajnoj djelatnosti prema broju zaposlenih, voznom parku i ostvarenom prihodu znaajna su dva preduzea: JKP GRAS za prevoz putnika u gradskom i prigradskom saobraaju i preduzee CTS Bus za prevoz putnika u meugradskom i meunarodnom saobraaju.

Trgovinska djelatnost - Sa aspekta trgovinske djelatnosti, na podruju Opine Novi Grad su znaajna velika preduzea:

(WISA Shooping centar)

C.D.E.B (Interex)

Preduzee TP DC "Sarajevo" ima velike skladine kapacitete. U 2004. godini otvorena su dva nova trgovinska centra u Rajlovcu: Velpro i Robot Commerce.

(Velpro-Rajlovac)

Takoe je znajno i trgovinsko preduzee Merkur sa prodajnim objektima u Sarajevu i Mostaru.

(Merkur-Otoka)

17

Na Opini su registrovana preduzea za trgovinu motornim vozilima sa auto salonima: ASA PVA, ASA PSS, FORD-AUTO CENTAR, NEURON KOMERC. Navedeni podaci upuuju na injenicu da se Opina Novi Grad, sa ekonomskog stanovita razvija i kao budui trgovinski centar.

Graevinska djelatnostGraevinskom djelatnou se bave sljedea preduzea registrovana na Opini Novi Grad: Step (izgradnja, proizvodnja i montaa elektro i mainske opreme preteno za eljezniki saobraaj); preduzee Dijamant (montaa, usluge, prerada i promet stakla); Geodetski zavod BiH (premjer zemljita, izrada katastra nepokretnosti, tampanje topografskih i tematskih karata i planova, geodetski ininjering); preduzee OKI (graevinarstvo,visokogradnja) i preduzee Euroasfalt (izgradnja puteva).

Javni informativni servisiNa podruiju optine sjedite imaju dravne TV i radio stanice, te lokalne privatne (JTVS BiH, FTV, TVKS, R BiH I, R 202, RF BiH i privatna TV FIVA). Stanovnitvu opine dostupne su i usluge drugih emitera u Kantonu i Regiji Sarajevo.

Glavni uposlenici i kompanijePrema broju zaposlenih, najvee oreduzee na Opini je JKP GRAS, koje zapoljava 2.011 radnika. U saobraajnoj djelatnosti, prema broju zaposlenih, vano je istaknuti preduzee Centrotrans Bus, koje zapoljava 521 radnika. Javno komunalno preduzee Toplane uopljava 352 radnika. Trgovinsko preduzee Konzum upoljava 836 radnika. JKP BH Telecom - Telecom ininjering upoljava cca 500 radnika. U industrijskim preduzeima danas je zaposleno oko 2.500 radnika.

Broj zaposlenihO broju zaposlenih postoje podaci iz dva razliita izvora. Prema podacima PIO, broj zaposlenih na teritoriju Opine je 18.544, dok Federalni zavod za statistiku navodi 14.493 zaposlena lica.

Br. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

OBLAST Poljoprivreda, lov i umarstvo Rudarstvo Preraivaka industrija Snabdijevanje el.energijom, gasom, vodom Graevinarstvo Trgovina Ugostiteljstvo Saobraaj Finansije UKUPNO PRIVREDA

BROJ ZAPOSLENIH 26 20 2692 411 1665 3700 454 4291 81 13268

18

10. 11. 12. 13. 14. 15.

Poslovanje nekretninama Javna uprava, odbrana, soc. Osiguranje Obrazovanje Zdravstvena i soc. Zatita Ostale javne djelatnosti Eksteritorijalne organizacije i tijela UKUPNO NEPRIVREDA

544 616 1045 918 1883 270 5267

3.9 ZdravstvoU opini Novi Grad, najmnogoljudnijoj na podruju Bosne i Hercegovine, nalaze se ak dva velika objekta Doma zdravlja. Osim toga postoji i 8 isturenih podrunih ambulanti (Alipaino Polje B faza sa dva lokaliteta, Alipaino Polje C, Bua Potok, Boljakov Potok, dva lokaliteta u rakinu Selu, Brijee). Postoji naravno i sluba Centra za zdravstvenu zatitu ena i materinstvo, te dvije ambulante Zavoda za medicinu rada i isturena sluba Zavoda za hitnu medicinsku pomo na Aerodromu Sarajevo. U 5 lokaliteta JU Apoteke Sarajevo stanovnitvo se moe snabdjeti lijekovima i pomonim ljekovitim sredstvima.

3.10 Energetska infrastruktura i snadbijevanjeNa podruiju Opine Novi Grad ne postoje prirodni energetski uslovi, ali su dostupni svi vidovi energije za iroku potronju. Teritorija optina je pokrivena primarnom i sekundarnom mreom zemnog gasa koji se preko teritorije Srbije uvozi iz Rusije. Dostupnost zemnog gasa je na 75% teritorije optine. Elektrinom energijom se snabdijeva 40000 domainstava na podruiju optine. U toku je sanacija ratom oteene elektro-mree i trafostanica u partnerstvu sa JP ElektrodistribucijaSarajevo.

19

4. SWOT analizaJAKE STRANEZaposlenost Privreda Ekonomija Obrazovanje Saobraajna infrastruktura Javni gradski prevoz Energetika Mjesne ambulante Odlaganje smea - deponija Trgovinski centri Sportski objekti Sportska drutva - klubovi Bankarstvo Telekomunikacije Grijanje Vodosnabdjevanje Zgrade dravnih institucija Reciklaa papira Papir servis Vjerski objekti Parking prostori Geografski poloaj i povezanost s drugim opinama Vatrogasno drutvo

SLABE STRANEBespravna gradnja Unitavanje okolia Bespravna sijea uma Klizita 30 % loih puteva Ekoloka svijest graana Minirana podruja Poplave Kanalizaciona mrea brdskih naselja Vodosnabdjevanje brdskih naselja Droga , kriminal Zagaenje zraka Zagaenje tla Saobraajne guve Prirodni resursi Nedostatak bioskopa Nedovoljno ureeni parkovi i etalita Prevelik broj ulinih prodavaa Natkriveni parkinzi Hitna pomo

MOGUNOSTIVee zapoljavanje Obnavljanji gradnja novih saobraajnica Stipendiranje studenata i srednjokolaca Sanacija klizita Deminiranje irenja ekoloke svijesti Izgradnja parkova Izgradnja etalita i odmaralita Novane pomoi ugroenim licima Popravljanje rasvjete Sanacija kanalizacione mree Izgradnja novih trnih centara Smanjenja saob. guvi izgradnja krunih tokova Pomo civilnim rtvama rata

OGRANIENJABudet opine Obnavljaju se samo znaajni putevi Zaustavljanje bespravne gradnje Sijee uma hvatanje poinilaca Zaustavljanje prodaje droga na ulicama Pomo borakoj populaciji Pomoi i donacije samo najugroenijoj populaciji

5. Ciljevi20

Opina Novi Grad je zacrtala i odredila jasne ciljeve za razvoj i prosperitet. Opina Novi Grad pristupila je izradi dokumenta strategije razvoja do 2015. godine (SPRONG), po najsavremenijoj metodi, zasnovanog na ueu cjelokupne zajednice u kreiranju vlastite budunosti. Da bismo efikasno rjeavali nagomilane probleme, moramo imati jasnu viziju razvoja nae lokalne zajednice. elja je da to vei broj graana uzme uee u definisanju najveih i najboljih problema u opini, kao i nainu njihovog rjeavanja i iskoritenja postojeih potencijala; Strateki plan opine Novi Grad Sarajevo treba da stvori preduslove za efikasan i uspjean razvoj lokalne zajednice kroz jedan transparentan proces koji e omoguiti svim graanima nae opine da sami planiraju budunost svoje lokalne zajednice i uestvuju u realizaciji projekta lokalnog razvoja. Ciljevi opine su da u budunosti poboljaju: -jaanje konkurentnosti regije; -zdravstvenu zatitu svojih graana; -saobraajnu sigurnost; -ekologiju; -opu sigurnost graana; -ekonomsku situaciju; -komunalne usluge; -sprijeavanje bespravne gradnje i uklanjanje bespravno izgraenih objekata; -deminiranje preostalih miniranih podruja; -pomo socijalno ugroenim licima (lica sa posebnim potrebama, ratni vojni invalidi, civilne rtve rata) -razvoj turistike infrastrukture

6. Koncepcija21

Opina Novi Grad-Sarajevo je jedna od naprednih gradskih sredina koja je prepoznala vanost ivotne i ekoloke svijesti svojih graana. Uviajui da se stanje ivotne sredine na teritoriji opine u mnogome moe efikasno popraviti, opinske strukture su 2003.god. donijele odluku o poduzimanju projekta LOKALNOG AKCIONOG PLANA ZA OKOLI (LEAP-A). U suradnji sa regionalnim centrom za okoli (REC), procesom javne procedure, kao partnerska organizacija izabrana je NGO EKO BiH, sa sjeditem u Sarajevu. Svrha projekta je ukljuivanje svih graana u odgovorno okolinsko planiranje. Prostor u kojem ivimo pripada svima : za njegovu budunost svi snose odgovornost. Cilj projekta je izrada dokumenta kojim e se prepoznati osnovni ekoloki problemi i odabrati prioritetni ekoloki zadaci. Projektom su predviene javne kampanje koje trebaju istaknuti znaaj zajednikih planiranja zdrave budunosti i ukazati na posljedice aktuelnih obrazaca ponaanja. Projekt se realizuje kroz saradnju regionalnog centra za okoli (REC-a) za Srednju i Istonu Evropu Ured u BiH i vedske meunarodne agencije za razvoj i saradnju (SIDA). Takoer zatita okolia, planiranje svih graana, dovest e do boljeg ivljenja i poveat e ekoloku i zdravstvenu svijest graana. Izgraivat e se parkovi, etalita , odmaralita i rekreacioni centri, kako bi se ljusdi mogli odmarat, oputat, uivat i rekrearirat. Sa lepom emo sami uticat na svoju oklolnu i odluivat ta e se oko nas nalazit i gdje. Dalje, demniranje podruija od zaostalih NUS-a i MES-a omoguit e bolju sigurnost graana, miran san, manje straha itd. Deminiranje podruija oveopine pomo e boljem ivotu svihnjenih graana, jer bi se ta podruija mogla koristiti za izgradnju privrednih objekata, nekih fabrika, novih naselja i sl. Dakle moglo bi se omoguiti zapoljavanje veeg broja nezaposlenih graana ili stanovanje . Takoer treba voditi rauna o ekologiji, zato to danas je sve manje i manje zelenih povrina, prorodnih bogastava, uma i sl. Sjea uma se mora zaustaviti,a najvei problem je taj rto su ljudi navikli da zimi kao ogrijev koriste drvo. Naa zemlja obiluje elektrinom energijom koja je za na standard veom a skupa, pa grijanje na el. Energiju je preskupo, sto narod navodi na koritenje drva, a bespravne drvosjee na sjeu i profit. Pojeftinjenjem el. energije bi se barem za 50 % smanjila bespravna sijea uma i tako poboljao kvalitet ivota. Zagaivai zraka i okoline moraju se sprijeiti i to veoma brzo. Pojedine fabrike, toplane, radnje a najvie automobili, moraju se brzo kontrolisati i procesuirat, kako bi se njihovo tetno dijelovanje na okolinu smanjilo ili potpuno eliminisalo. Opinski CENTAR ZA RAZVOJ BIZNISA CRB : predstavlja znaajan projekat Opine Novi Grad Sarajevo. Centar za razvoj biznisa je zajedniki projekat Opina Novi Grad Sarajevo i Sarajevske regionalne razvojne agencije SERDA, a u sklopu projekta formiranja centara za razvoj biznisa na podruju sarajevske makroregije. Lociran je u ulici Trg nezavisnosti 12 (C faza Alipaino polje). Prostor je namjenski ureen i svojim prostornim uslovima, solidnom informatikom podrkom i kadrovima u potpunosti moe odgovarati namjeni.

CENTAR ZA RAZVOJ BIZNISA CRB e pruati sljedee grupe usluga svojim korisnicima, neophodnim za razvoj privatnog biznisa:

22

Informacije; Prezentacije; Edukacije; Zajedniko djelovanje.

EDUKACIJA Seminari za potencijalne preduzetnike i SME o izradi biznis planova, istraivanje trita, finansija, marketinga, edukacija u poljoprivredi; Edukacija NVO sektora; Edukacija po ciljnim grupama. ZAJEDNIKO DJELOVANJE Istraivanje potreba poetnika u biznisu (Start Up Business); Istraivanje potreba za edukacijom u preduzeima; Na projektima privrednog razvoja; Izrada strategije lokalnog ekonomskog razvoja; Izrada upitnika i prikupljanje podataka za bazu podataka o postojeem stanju biznisa na lokalnom nivou; Promotivne aktivnosti vezane za rad CRB-a; Na razvoju preduzetnitva i podizanju preduzetnike svijesti; Informisanje graana opine o aktuelnim procesima prikljuivanja Bosne i Hercegovine Evropskoj Uniji. Centar za razvoj biznisa imae zadau da prua podrku postojeim malim i srednjim preduzeima u sklopu navedene grupe usluga, kao i poetnicima u biznisu, podsticati i doprinositi ulaganjima u kontinuiranu edukaciju ljudskih resursa,

23

7. Literatura1. Opina Novi Grad Sarajevo Profil opine, Sarajevo ,2006.god. 2. Prostorno planiranje, Dr.Mehmed Bublin, Univerzitetska knjiga, Sarajevo, 2000.godine; 3. www.novigradsarajevo.com 4. www.fortunecity.com 5. www.google.com/ slike/ 6. www.pogodak.ba/slike

24