SAVREMENI POLITIČKI SISTEMI

Osnovne tematske jedinice

Države razvijene demokratije (Prof.dr Mirko Pejanović)  

1. Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije:

britanska kruna

parlament

lokalna samouprava

političke stranke

razvoj Britanskog političkog sistema

2. Francuska:

historijski razvoj francuskog političkog sistema

predsjednik Republike

vlada

parlament

političko organiziranje

lokalna samouprava

sudski sistem

3. SAD:

nastanak SAD-a

izbor i ovlaštenja predsjednika SAD

izbor i nadležnost Kongresa

sudski sistem i uloga Vrhovnog suda SAD

savezne države - federalne jedinice

lokalna uprava

4. Švicarska:

Federalni organi vlasti

Položaj kantona 1

Lokalna samouprava i oblici neposredne demokratije

Političke stranke u Švicarskoj

5. SR NJEMAČKA

Ustav SR Njemačke

Historijat i Ujedinjenje Njemačke 1871.

Ujedinjenje zapadne i istočne Njemačke 1990.

Politički sistem SR Njemačke

Zakonodavna vlast SR Njemačke

Izvršna vlast

Izborni sistem

II. Države postsocijalističke tranzicije (Prof.dr Mirko Pejanović)

1. Ruska Federacija:

Rusija na početku XX stoljeća i Oktobarska revolucija 1917.godine

Raspad SSSR-a i uspostava Ruske Federacije

Ustav Ruske Federacije

Predsjednik Ruske Federacije

2. Republika Srbija

Ustav Republike Srbije

Predsjednik

Skupština

Vlada

Sudska vlast

3. Republika Hrvatska:

Ustav

Predsjednik

Sabor

Vlada 2

Sudska vlast

4. Republika Slovenija

Parlament

Predsjednik

Vlada

III. Azijske zemlje (Prof.dr Suad Arnautović)

1. Indija:

Historija Indije: Stara Indija, Muslimanski period, Britanski period i Period nezavisnosti

Indijski savezni Parlement: Narodni dom i Dom država

Predsjednik Republike Indije

Vlada Indije

2. NR Kina:

Historija Kine

revolucionarni razvoj

Prvi Ustav

Drugi Ustavi

Treći Ustav

Predsjednik republike

Političko organiziranje u Kini

3. Republika Turska

Nastanak

Osmansko carstvo

Republika Turska pod Kemalom Ataturkom

Ustav Republike Turske

Zakonodavna vlast

Predsjednik

3

Vlada

IV. Države afričkog kontinenta (Prof.dr Suad Arnautović)

Afrika u XIX i XX stoljeću

Politički sistem Egipta

Politički sistem Maroka

V. Politički sistemi zemalja Latinske Amerike (Prof.dr Suad Arnautović)

Opći podaci

Borba za nezavisnosti i emancipaciju Latinske Amerike

Politički sistem Brazila

Politički sistem Venecuele

Određenje pojma politički sistem – uvodno polazište

Politički sistem je formirana i definisana naučna disciplina. Tokom XIX i XX stoljeća brojni teoretičari su definisali teorijske osnove političkog sistema kao dinamične naučne discipline. Tokom ova dva stoljeća uspostavljena je i razvijena moderna država na principu političkog predstavništva građana. Glavno polazište je sadržano u tom da svaka suverena država ima svoj specifični politički sistem.

Kao najvažniji aspekti u određenju pojma političkog sistema javljaju se: VLAST; JAVNA VLAST; DRUŠTVENI PROCESI; DRŽAVA; MOĆ; NAROD; POJEDINAC; GRUPA; DRUŠTVO; INSTITUCIJE i ORGANIZACIJE.

Određenja (definicije) političkog sistema

U jednoj od općih definicija ističe se da je politički sistem organizovana cjelina političkih djelatnosti, političkih organizacija i institucija. Neke od teorijskih definicija

Od više definicija političkog sistema izdvajamo sljedeće:

1. Prof. Najdan Pašić: “Pod političkim sistemom podrazumijevamo, s jedne strane, sistem institucionalizovanih nosilaca političke vlasti u društvenoj zajednici, način njihovog konstituisanja, organizovanje i djelovanje i, s druge strane, skup onih institucija i odnosa putem kojih se uspostavlja organizovana veza između nosilaca političke vlasti i društvenih snaga u čije ime oni vladaju”.

2. Prof. Nijaz Duraković: “ Pod političkim sistemom podrazumijeva se skup svih institucija kojima se artikulira i uobličava politička vlast, određuju odnosi između te vlasti i društva, kao i način vršenja vlasti, te instrumenti uticaja građana na to vršenje”

4

3. Prof. Ćazim Sadiković: “ Politički sistem predstavlja međusobno povezan skup institucija pomoću kojih se društveni ciljevi uvode kao zahtjevi u proces političkog odlučivanja i samih državnih institucija koje putem odluka odgovaraju na te zahtjeve.”

Ono što je bitno iz ugla demokratije jeste da uticaj svih subjekata političkog sistema, bez obzira na međusobnu suprostavljenost, daju pozitivne rezultate.Glavni cilj je da subjekti političkog sistema vode pravnom sistemu koji uspješno vrši svoju socijalnu, političku i demokratsku funkciju, podrazumijevajući pod tim napredak društva u cjelini i svakog člana pojedinačno. Uporedno (komparativno) proučavanje političkih sistema u državama savremenog svijeta omogućuje spoznaju univerzalnih osnova njihovog strukturiranja. Većina autora koji se bave izučavanjem komparativnih političkih sistema (M.Divreže, Dž. i M. Kol, N. Pašić, V.Đ. Degan, B. Serdel, V. Vasović, R. Kuzmanović, M. Jovičić, B. Žepić, N. Duraković i drugi) navode sljedeće faktore koji determiniraju određeni politički sistem:

1. EKONOMSKA I KLASNO-SOCIJALNA INFRASTRUKTURA;

2. USTROJSTVO SAMIH POLITIČKIH ISNTITUCIJA PREMA USTAVNOM UREĐENJU DATE DRŽAVE;

3. OBLICI POLITIČKOG ORGANIZOVANJA, tj. MJESTO I ULOGA POLITIČKIH PARTIJA – STRANAKA I DRUGIH OBLIKA POLITIČKE ORGANIZACIJE;

4. ORGANIZACIJA DRŽAVNE ADMINISTRACIJE, NJEN ODNOS PREMA ORGANIMA VLASTI;

5. DRUŠTVENO – ISTORIJSKA KLIMA I TRADICIJA, ODNOSNO POLITIČKA KULTURA KONKRETNE ZEMLJE;

6. MJESTO I ULOGA ZEMLJE U MEĐUNARODNIM ODNOSIMA I KARAKTER KOJI DOTIČNA ZEMLJA VODI (Pašić, Divreže, Jovičić, Degan)

Subjekti političkog sistema

Politički subjekti su osnovni elementi strukture političkog sistema. Profesor Ćazim Sadiković sve subjekte politčkog sistema dijeli na dvije skupine:

INDIVIDUALNE SUBJEKTE (čovjek – pojedinac – građanin)

KOLEKTIVNE SI GRAĐANSKIH ORGANIZACIJAUBJEKTE U VIDU POLITIČKIH PARTIJA

Veća skupina autora za glavne subjekte političkog sistema smatra:

GRAĐANE SA NJIHOVIM CIVILNIM PRAVIMA;

POLITIČKE STRANKE i

DRŽAVU.

5

Građanin kao politički subjekt. Kao individua građanin je osnovni subjekt političkog sistema. Svaka državna vlast dobija legitimitet na temelju izborne volje građana. Građani svoj uticaj na procese političkog odlučivanja u modernoj demokratskoj državi ostvaruju:

ANGAŽOVANJEM U IZBORNOM PROCESU;

ANGAŽOVANJEM U POLITIČKOM ODLUČIVANJU PUTEM REFERENDUMA

Građani su izborno tijelo za predstavničke institucije u državi. U sistemu parlamentarne demokratije nosilac zakonodavne vlasti je parlament kao predstavničko tijelo svih građana. Učešćem u izbornom procesu građani legitimiraju vlast. Ustavom i izbornim zakonom ustanovljena je pozicija građana u izboru predstavničkih tijela kao nosilaca vlasti. Predstavnička funkcija koja se ostvaruje u okvirima ustava date države izraz je i potvrda jedinstva određenog društva koje je obuhvaćeno državom. Učešće građana u izbornom procesu javlja se kao neophodni uslov i pretpostavka svakog savremenog demokratskog sistema vršenja vlasti. Mogućnost čovjeka kao pojedinca i građanina da bira svoje predstavnike u zakonodavno tijelo koje donosi zakone, što određuje položaj čovjeka u državi, javlja se kao epohalan napredak u razvoju demokratije.

Učešće putem referenduma

Svi ustavi modernih država uz predstavnički princip uvode referendum građana kao oblik ličnog izjašnjavanja putem kojeg se donose političke odluke od opšteg značaja. Odlučivanjem putem referenduma skraćuje se put između građanina i odluke i ukidaju predstavnici, kao posrednička tijela tamo gdje nisu neophodni.Referendum je podoban da se izraze opredjeljenja građana u vezi sa nekim važnim i strateškim odlukama društvenog razvoja na lokalnom i državnom nivou. Odluke se donose odgovorom na pitanje “ZA” ili “PROTIV”. (Opredjeljenjem građana Francuske na referendumu o ustavu EU, kao i Holandije, zaustavljen je proces usvajanja Ustava EU). Primjena referenduma za odlučivanje građana iz nadležnosti opštine kao jedinice lokalne samouprave, na evropskom prostoru, najviše je rasprostranjeno u Švicarskoj)

Političke stranke kao subjekti političkog sistema

Teoretičari su saglasni da političke stranke predstavljaju najmoćniju grupu subjekata političkog sistema. Bez političkih stranaka nemoguće je osigurati proces političkog odlučivanja. Stranke imaju najveći značaj u procesu političkog odlučivanja. U uslovima predstavničke demokratije stranke se bore za osvajanje i vršenje vlasti. Političke stranke se razlikuju od svih drugih asocijacija građana po tome što priznaju da djeluju u svrhu osvajanja vlasti. Stranke koriste prostor koji stoji između izoliranog čovjeka – birača (čije su mogućnosti uticaja na politiku gotovo zanemarljive) i države koja je isključivo ustavno ovlaštena da donosi i realizira političke odluke. Stranke su krvotok političkog života u društvu i osnovna pokretačka snaga političkih procesa koji rezultiraju političkim odlukama.

Klasifikacija političkih stranaka

6

Postoji mnoštvo kriterija po kojima je moguće vršiti klasifikaciju političkih stranaka. Profesor Ćazim Sadiković zasniva klasifikaciju stranaka na sedam kriterija:

PO OTVORENOSTI PREMA PRIJEMU NOVIH ČLANOVA NA

KADROVSKE i MASOVNE

PO PRIRODI UNUTARPARTIJSKOG REŽIMA NA

DEMOKRATSKE i AUTOKRATSKE

PO ODNOSU UNUTARPARTIJSKIH GRUPACIJA NA

MONOPOLISTIČKE i PLURALISTIČKE

PO ODNOSU LOKALNIH I CENTRALNIH ORGANA NA

CENTRALISTIČKE i DECENTRALISTIČKE

PREMA KLASNO – SOCIJALNOJ STRUKTURI NA

RADNIČKE i BURŽOASKE

PREMA PROGRAMSKOJ ORIJENTACIJI NA

“PARTIJE MIŠLJENJA” i “IDEOLOŠKE PARTIJE”

Stranački sistemi u državama savremenog svijeta sa stanovišta broja stranaka javljaju se kao:

JEDNOPARTIJSKI;

DVOPARTIJSKI;

VIŠEPARTIJSKI (Ovu klasifikaciju zagovara M. Diverže)

Dvostranački i višepartijski stranački sistemi čine osnovu konstituisanja predstavničke parlamentarne demokratije.

Država kao subjekt političkog sistema. Država sa svojim brojnim institucijama je bitam subjekt političkog sistema. Država omogućuje vladavinu prava i štiti jednaka prava građana pred zakonom. Ako je država demokratska njene institucije postaju otvorene za sintezu interesa svih socijalnih skupina. Ako je vršenje državne vlasti zasnovano na autokratskom tipu upravljanja njena moć je u suženom krugu interesa vladajuće skupine. U tom kontekstu država ne doprinosi demokratskom razvoju društva.

Klasifikacija političkih sistema

Klasifikacija političkih sistema zasniva se na nekoliko kriterija:

Prvi kriterij: OBLIK VLADAVINE. Ovaj kriterij vodi klasificiranju na:

7

MONARHIJE i

REPUBLIKE.

OBLIK DRŽAVNE VLASTI kao drugi i najčešće primjenjivani kriterij dovodi do podjele političkih sistema na:

PREDSJEDNIČKE;

PARLAMENTARNE i

KONVENTSKE (skupštinske).

Kriterij ODNOSA VLASTI I GRAĐANA predstavlja osnovu za klasificiranje svih političkih sistema na:

DEMOKRATSKE i

NEDEMOKRATSKE.

U tom kontekstu i demokratija se javlja kao formalna i stvarna i kao neposredna – participativna i posredna – predstavnička. U vršenju društvene uloge politički sistem svake zemlje vrednuje se po tome koliko ubrzava ili usporava ekonomsko – socijalni, demokratski i kulturni razvoj.

1. POLITIČKI SISTEM UJEDINJENOG KRALJEVSTVA VELIKE BRITANIJE

Nastanak i istorijski kontekst razvoja parlamentarne demokratije u Velikoj Britaniji

Politički sistem Velike Britanije spada u skupinu najstarijih političkih sistema u svijetu.

Parlament vodi porijeklo od Velikog savjeta koga je u XII vijeku sazivao monarh. Veliki savjet je bio sastavljen od tri staleža: PLEMSTVO, SVEŠTENSTVO i GRAĐANSTVO.

Parlament postaje dvodomni do kraja XVI vijeka. Tada se sveštenstvo odvaja u Gornji dom. Predstavnici grofovija i građanstva se izdvajaju u Donji dom. Ovakav istorijski razvoj parlamenta imao je dvojako značenje:

IMAO JE ODREĐENA OGRANIČENJA ZA DOTADAŠNJU SUVERENU – APSOLUTNU VLADAVINU MONARHA i

PARLAMENT POSTAJE MJESTO STALNIH BORBI IZMEĐU NARASTAJUĆIH SOCIJALNIH SLOJEVA I NJIHOVIH INTERESA, POSEBNO U DONJEM DOMU.

8

U razmatranjima većine teoretičara političkih doktrina politički sistem Velike Britanije je označen kao neobičan i jedinstven po svojoj prirodi. Prenesen je u mnoge zemlje svijeta. Ono što je posebno vezano za Veliku Britaniju jesu tradicionalni običaji koji su u političkom životu sačuvani do savremenog doba. Zanimljiv je fenomen da Velika Britanija nema pisani Ustav. Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije čine: Engleska, Škotska, Wels i Sjeverna Irska. Velika Britanija je egzistirala u siromaštvu tokom XVI i XVII stoljeća. Sa industrijskom i političkom revolucijom u XVIII stoljeću započinje novi uspon u ekonomskom razvoju Velike Britanije. Industrijska i politička revolucija je već početkom XIX stoljeća stvorila stabilnu i moćnu državu u kojoj je podignut životni standard seljaštva, nastalo moderno radništvo (proleterijat) formirane liberalne ustanove, osujećena klerikalna i monarhistička tiranija. U Velikoj Britaniji nije bilo nikada trajnijih političkih revolucija u smislu uvođenja nekog radikalno novog političkog sistema. Pokušaj Olivera Kromwela da uvede radikalno novi sistem sredinom XVII stoljeća ugušen je, a Kromwel je pogubljen (u pokušaju revolucije smaknut je kralj Charls i proglašena Republika.) . Ustav Velike Britanije je ono što sudovi Velike Britanije utvrde/presude tumačeći običajno pravo i zakone koje je izglasao parlament. Svakim novim tumačenjem suda može da se mijenja i proširuje Ustav.

Engleski ustav čine dvije vrste izvora: Ustavni zakoni i pravila i Ustavne konvencije

U borbi za uticaj za vršenje vlasti između kralja i parlamenta, parlament je postepeno razvio zakonodavne nadležnosti. Zakonodavne nadležnosti je u potpunosti zadobio polovinom XIX stoljeća. Kao primjer ograničenja kraljeve vlasti i samovolje uzima se POVELJA PRAVA (Bill of Rights) iz 1688. godine

Povelja prava je britanskom parlamentarnom sistemu dala:

SUVERENOST IZABRANIH PREDSTAVNIKA

SUPERMACIJU PARLAMENTA

ZAKONODAVNU PREMOĆ PARLAMENTA.

Od 1688.godine pa nadalje DONJI DOM stiče primat nad Gornjim domom. Od usvajanja parlamentarnog akta iz 1911. godine Gornji dom je potpuno razvlašten u domenu svoje zakonodavne funkcije. Velika Britanija je prva pronašla “modus vivendi” da spoji ustavnu monarhiju i parlamentarnu monarhiju i da uvede nešto između.

PARLAMENT VELIKE BRITANIJE: struktura i nadležnosti

Parlament čine: MONARH, DOM LORDOVA, DOM KOMUNA – Donji dom, SPIKER

MONARH

Nadležnosti monarha su da svojim potpisom potvrdi zakone izglasane u parlamentu.

9

Ima ukupno 16 funkcija:

Postavlja oficire Kraljevske ratne mornarice

Postvlja oficire Kraljevskog ratnog zrakoplovstva

Daje titule “sir”

Predstavlja zemlju

Prima i daje akreditive

Imenuje prvog ministra

Svojim potpisima daje pravosnažnost izglasanim zakonima u parlamentu

Imenuje generalne guvernere u dominionima.

Monarh je nepovrediv i nikom ne odgovara;

Zato je odgovorna vlada koja upravlja zemljom u njegovo ime.

Za vladu se kaže: “Vlada njegovog veličanstva”.

Podijeljenja su mišljenja o ulozi i uticaju kralja. Danas kralj ima mali uticaj. Simbolički, što znači i sa dejstvom uticaja mnogi ugovori se zaključuju “ u ime kralja” (institucija koja se označava nazivom “kruna”)

Neki pogledi na ulogu krune:

Jedna skupina teoretičara vlast krune opisuje kao onu koja je neophodna za:

Očuvanje vlasti

Čuvanje kraljevstva od unutrašnjih pobuna i

Vođenje odnosa sa drugim državama

Najznačajnije funkcije krune u savremenom dobu su:

Sazivanje i raspuštanje parlamenta

Darivanje plemićkih titula

Imenovanje ministara i sudaca

Objava rata i zaključivanje mira

Držanje mornarice

Pomilovanje osuđenih

10

Vrši imenovanje funkcionera i oficira

Imenovanje znači da to čini odgovarajući ministar a saglasnost daje kruna.

Po mišljenju mnogih teoretičara uticaj kralja na vršenje državnih poslova je slab.

Taj uticaj se iskazuje u tri prava Pravo da bude savjetovan, Pravo da ohrabri, Pravo da upozori.

Uticaj kralja u društvu i javnosti javlja se po osnovu toga što je:

Kralj glavna ličnost u brojnim ceremonijama

Kralj je najvažnija ličnost društvenog života;

Kralj je simbol nacije i patriotizma

Ni jedna stranka u V. Britaniji ne zagovara ukidanje monarhije.

DOM LORDOVA

Ima aristokratsko porijeklo sa oko 1000 članova. U svom sastavu ima više kategorija: prinčeve kraljevske krvi, škotsko plemstvo, velško plemstvo, predstavnici Aglikanske crkve, sudije. Od 1958 godine mnogi Englezi iz kulturnog i političkog života dobili su titulu lorda i ušli u Dom lordova. Od 1911 godine po Zakonu o parlamentu ovlaštenja Doma lordova su smanjena: može upotrijebiti suspendovani veto, što znači zatražiti ponovnu raspravu o nekom zakonu u parlamentu. Može odložiti donošenja zakona do godinu dana. Ima sudska ovlaštenja: po tradiciji je najviši apelacioni sud za građanske parnice u Ujedinjenom Kraljevstvu (sudsku funkciju vrše njegovi članovi koji su bili u svojoj profesiji sudije)

DOM KOMUNA

Dom komuna (Donji dom) ima karakter predstavničkog tijela građana. Poslanike biraju građani u izbornim jedinicama koje prosječno imaju 70 000 stanovnika. Donji dom broji 635 članova. Mandat traje pet godina. Vlada se bira u Donjem domu i odgovara ovom domu za svoj rad. Njegova glavna nadležnost je donošenja zakona. U uslovima dvopartijskog sitema u V. Britaniji je na vlasti jedna od dvije partije: laburisti ili konzervativci. Britansku vladu karaktriše velika stabilnost.

Osnovna karakteristika parlamentarnog sistema u V. Britaniji sastoji se u:

Odgovornosti vlade pred parlamentom

Mogućnosti vlade da raspusti parlament.

Ovim se parlamentarna i izvršna vlast drže u razvnoteži.

U čemu se sastoji ravnoteža između parlamenta i vlade/kabineta?

11

Vlada predstavlja izraz VOLJE VEĆINE u parlamentu. Parlament bira vladu da obavlja izvršne funkcije. Parlament zadržava sebi pravo nadzora nad radom vlade (politička kontrola)

U čemu se sastoji mehanizam nadzora?

Mehanizam tog nadzora sastoji se prije svega u poslaničkim pitanjima. Vrijeme za poslanička pitanja najviše koriste poslanici iz opozicije. Nadzor parlamenta nad vladom realizuje se uglavnom preko pitanja povjerenja vladi. Donji dom na zahtjev vlade ili poslanika iz opozicije glasa o povjerenju. Ako ne dobije povjerenje većine vlada se povlači – podnosi ostavku. Vlada može poduzeti i drugi korak – raspuštanje parlamenta.U V. Britaniji opozicija (njenog veličanstva) obrazuje kabinet u sjeni. Opozicija u V. Britaniji predstavlja aktivnu parlamentarnu manjinu. Vodeći poslanici iz opozicionih partija formiraju kabinet u sjeni i kad opozicija dođe na vlast onda ministri iz kabineta u sjeni preuzimaju uloge u kabinetu vlade. Rasprave u Donjem domu utiču na formiranje javnog mnjenja

SASTAV VLADE

Vlada se sastoji od prvog ministra i tri kruga članova. Najuži krug predstavlja kabinet: ministar vanjskih poslova, finansija i odbrane. Kabinet ima 15 do 20 članova (sem u ratu – 5). Drugi krug sačinjavaju oni ministri koji nisu članovi kabineta. Treći krug čine takozvani mladi ministri (državni ministri, podsekretari, parlamentarni sekretari)

Sveukupno vlada ima oko 100 članova.

SPIKER

Donji dom ima na svom čelu SPIKERA – predsjednika. Spikera predlaže prvi ministar. Kad se spiker izabere dužan je odreći se svih političkih aktivnosti. U vršenju svoje dužnosti ne smije ispoljavati stranačke simpatije. On ne učestvuje u debati i nikada ne glasa. Ne smije javno iznositi svoje mišeljenje (pojavjivati se u medijima). Ne prisustvuje partijskim sastancima. Smatra se po statusu kao sedma ličnost u Kraljevini. Kad ode u penziju dodjeljuje mu se plemićka titula. Pravi je moderator i usmjerivač rada Parlamenta.

POLITIČKE PARTIJE

Velika Britanija je zemlja sa tipičnim dvopartijskim sistemom. U osvajanju u vršenju vlasti u pravilu se smjenjuju dvije stranke: konzervativna i liberalna. U domovima postoji institucija “partijskih bičeva”. To su partijski aktivisti zaduženi za održavanje discipline među članovima parlamenta posebno u pitanju glasanja (U evropskim zemljama razvijene demokratije tu ulogu obavlja predsjednik kluba poslanika)

Poseban je uticaj javnog mnjenja na politički život u V. Britaniji. Engleska ustavnost najviše počiva na saglasnosti javnog mnjenja. Mnoge odluke u parlamentu se donose pod uticajem

12

javnog mnjenja. Britanski komonvelt: britanska zajednica naroda Ima preko 30 zemalja članica

2. POLITIČKI SISTEM REPUBLIKE FRANCUSKE

UVODNI PRISTUPFrancuska je stoljećima bila jedna od najvažnijih i najmoćnijih evropskih zemalja.Od vremena apsolutizma do savremenog doba Francuska je bila izvorište ideja koje su imale odjeka u razvoju moderne civilizacije, osobito vezano za razvoj PARLAMENTARNIH POLITIČKIH INSTITUCIJA razvijenih zemalja svijeta.Moderna francuska politička istorija i razvoj političkih institucija Francuske započinje 1789 godine sa velikom francuskom buržoaskom revolucijom.Francuska revolucija je redikalno promjenila raniji poredak apsolutne kraljevske vlasti.Revoluciju su na idejnom – teorijskom planu priredili filozofi: Volter, Monteskije i Ruso.Monteskije je zagovarao podjelu vlasti: zakonodavna, izvršna i sudska, kako bi se spriječila i ukinula apsolutistička kraljevska vlast i uspostavila ravnoteža moći. (Njegove ideje dosljedno su sprovedene u SAD)Ruso je razvio teoriju društvenog ugovora. Po ovoj teoriji izvor svake vlasti je pristanak naroda koji je jedino suveren. Pravo je izraz narodne volje.Po Rusou predstavnička demokratija je vlast koju vrše od naroda neposredno izabrani predstavnici na osnovi jednakosti građana.Francuska revolucija je dala doprinos oblikovanju političkih institucija buržoaskog tipa uopšte.Zapravo ustanovljene su i učvršćene INSTITUCIJE PREDSTAVNIČKE DEMOKRATIJE: parlament; vlada, političke stranke i sl. Ukinuti su staleži (plemstvo i sveštenstvo) i njihovo staleško predstavljanjeNAČELA KOJA JE USPOSTAVILA FRANCUSKA REVOLUCIJAODRŽALA SU SE U FRANCUSKIM INSTITUCIJAMA DO SAVREMENOG DOBA

Ta načela su:PRVO NAČELO

Temeljna ljudska prava definisana su u Deklaraciji o pravima čovjeka i građanina (Deklaraciju je Narodna skupština usvojila 1789 godine)

Deklaracija će imati uticaj na sve evropske ustave donesene u XIX i XX vijeku. Glavne odredbe Deklaracije su:1. Svi ljudi su rođeni slobodni i ostaju slobodni i jednaki u pravima;2. Cilj ljudskog udruživanja mora da bude zaštita prirodnih i neotuđivih prava čovjeka –

slobodom vlasništva, sigurnosti i otpora ugnjetavanju3. Suverenost počiva na narodu i vlast proizilazi iz narodne volje4. Sloboda se sastoji u tome da se može činiti sve što ne smeta drugome5. Pravo je izraz narodne volje i svaka osoba ima pravo da lično ili putem predstavnika

uzme učešće u donošenju zakona

13

6. Pravo mora biti jednako za sve kad štiti i kad kažnjava.

Ljudska prava čine i:1. Sloboda od hapšenja, sem u postupku propisanom zakonom;2. Sloboda vjerskog uvjerenja;3. Sloboda štampe i4. Sloboda od konfiskacije.

DRUGO NAČELO: NAČELO PISANOG USTAVA Ustav jedne zemlje mora da bude usvojen u pisanoj formi, a koji bi na izričit način

propisivao načela, postupke i ograničenja putem kojih se vrši konkretna vlast. Prvi ustav je donesen 1791 godine. Od tada sem u periodu 1940-1944 godina Francuska u

kontinuitetu ima pisani ustav.TREĆE NAČELO: NAČELO REPUBLIKANSKOG OBLIKA VLASTI

Prvi ustav iz 1791 godine predviđao je produženje monarhije, iako uz značajna ograničenja kraljevske vlasti

Novoizabrani konvent 1792 godine jednoglasno je odlučio o ukidanju monarhije i ustanovljavanju demokratske i centralističke republike.

Poslije toga francuske trupe svuda u Evropi su ratovale pod republikanskom zastavom.ČETVRTO NAČELO: NAČELO O NARODNOJ SUVERENOSTI

Praktična primjena ovog načela dovela je do ukidanja predstavništva staleža. Treći stalež (srednji sloj) proglasio se predstavnikom čitavog naroda. Čitavo stanovništvo Francuske je od 1798 godine objedinjeno u jedno političko tijelo.

PETO NAČELO: NAČELO O PODJELI VLASTI NA ZAKONODAVNU, SUDSKU I IZVRŠNU.

Prvi ustav iz 1791 godine označio je prvi pokušaj u Evropi da se vlast ustanovi na načelu podjele vlasti (Podjela vlasti u SAD je već bila uvedena)

ŠESTO NAČELO: STROGI CENTRALIZAM I UNITARIZAM Sve provinicije i vlast staleža bili su ukinuti Umjesto njih zemlja je bila podijeljena na više od 500 arondismana gdje su vlast vršili

funkcioneri imenovani u Parizu Centralizam i unitarizam ostali su bitno obilježje Francuske.

MODERNE POLITIČKE INSTITUCIJE REPUBLIKE FRANCUSKE

Nakon krize Četvrte Republike, uslovljene i unutrašnjim i kolonijalnim problemima general De Gol iskazuje spremnost da preuzme vlast u maju 1958 godine. Predsjednik Republike Renee Coty je imanovao De Gola za prvog ministra sa ovlaštenjima da u toku šest mjeseci izradi novi ustav. To je bio kraj Četvrte Republike. U septembru 1958 godine na referendumu o ustavu

14

izjasnilo se 80% birača koji su izašli na glasanje. Oblik državne vlasti uspostavljen ustavom iz 1958 godine najčešće se označava kao mješavina dva sistema: Parlamentarnog i PredsjedničkogSa ciljem da se otklone slabosti francuskog parlamentarizma u doba Treće i Četvrte Republike u ustavu Pete Republike su uneseni jaki elementi predsjedničkog sistema.Neki teoretičari, imajući u vidu velike prerogative predsjednika Pete Republike politički sistem Francuske svrstavaju u predsjedničke sisteme.

PREDSJEDNIK REPUBLIKE

Predsjednik Republike je istovremeno:1. Šef države i2. Šef vlade.

Bira se na sedam godina i nema ograničenja u broju mandata. Od 1962 godine građani Francuske neposredno biraju Predsjednika.Njegove nadležnosti su sljedeće:

Vrši klasične finkcije šefa države u oblasti spoljne politike i odbrane zemlje Raspolaže i sa nizom ovlaštenja: Pravo suspenzivnog veta Pravo iznošenja na referendum svakog zakona koji se tiče organizacije javne vlasti Pravo raspuštanja skupštine Poduzimanje mjera za slučaj nacionalne opasnosti Predsjednik ima ovlaštenja da: Imenuje i razrješava prvog ministra Na njegov prijedlog imenuju se i ostali ministri Predsjedava sjednicama vlade i potpisuje njene akte Daje pomilovanja i amnestiju Imenuje ambasadore Imenuje funkcionere u upravi, vojsci, sudstvu.

Odluke donosi samostalno.Garant je:

Nacionalne nezavisnosti Teritorijalnog integriteta Poštivanja međunarodnih ugovora.

Predsjednik može raspustiti Narodnu skupštinu, ali samo jednom godišnje.Dužnost Predsjednika Francuske nakon De Gola vršili su:

Žorž Pompidu Žiskak Desten Fransoa Miteran Žak Širak Nikola Sarkozi

15

Od proljeća 2012 Predsjednik je Fransoa Oland

VLADA REPUBLIKE FRANCUSKEVlada ostaje odgovorna Parlamentu. Ministri ne mogu biti članovi Parlamanta. Članovi vlade se biraju iz reda Parlamenta. Vladom predsjedava Predsjednik Republike. Bez Predsjednika Republike vlada ne može samostalno odlučivati. Odbijanjem potpisa na akte Predsjednik Republike može Predsjednika vlade prinuditi na podnošenje ostavke. Položaj izvršne vlasti je znatno ojačan i ima posebnu poziciju. Zbog potrebe za efikasnošću vremenom je u praksu ušlo tzv. delegirano zakonodavstvo – donošenje propisa u obliku autonomnih uredbi.

PARLAMENT

Osnovna nadležnost je donošenje zakona. Prema ustavu iz 1958 francuski parlament ima dvodomnu strukturu:

NARODNA SKUPŠTINA SENAT

Narodna skupština se bira na općim i neposrednim izborima (Ima 482 člana. Biraju se na pet godina u izbornim okruzima sa približno 93000 stanovnika). Senat se bira indirektno putem elektorata. Ima 274 člana. Bira ih elektorsko tijelo sastavljeno od vijećnika lokalnih organa na period od devet godina. Svake treće godine se bira trećina sastava Senata. Ni jedan od 95 departmana ne smije u Narodnoj skupštini imati manje od dva predstavnika. Žene su pravo glasa dobile tek nakon II Svjetskog rata. Dva doma imaju ista zakonska ovlaštenja

LOKALNA SAMOUPRAVASistem lokalne samouprave sačinjavaju dvije kategorije jedinica:

Opština (komuna) Okrug (departman)

Po broju opština Francuska je na prvom mjestu u Evropi: preko 30 000. Svako veće naselje obrazuje opštinu. Lokalne organe predstavljaju izabrano opštinsko vijeće i predsjednik opštine (mer). Jedinice drugog stepena samouprave su departmani (95). Imaju izabrano vijeće i prefekta koga imanuje predsjednik Republike. Prefekt je izvršni organ departmana i predstavnik centralne vlasti. Pariz, kao glavni grad, uživa poseban status u organizaciji sistema lokalne samouprave. Francuska ima 32 regiona (formirani na prostoru historijskih provincija). Od 60 tih godina XX stoljeća lokalnim vlastima je data veća sloboda i nadležnost.

SUDSKA VLASTJedinice drugog stepena samouprave su departmani (95). Imaju izabrano vijeće i prefekta koga imanuje predsjednik Republike. Prefekt je izvršni organ departmana i predstavnik centralne vlasti. Pariz, kao glavni grad, uživa poseban status u organizaciji sistema lokalne samouprave.

16

Francuska ima 32 regiona (formirani na prostoru historijskih provincija). Od 60 tih godina XX stoljeća lokalnim vlastima je data veća sloboda i nadležnost.

3. POLITIČKI SISTEM SR NJEMAČKE

ISTORIJSKI RAZVOJ NJEMAČKE DRŽAVE

Ujedinjenjem 1871.godine Njemačka postaje moderna i jaka država: 1871 ustoličen je Vilhelm I Pruski, kao njemački car; Od tada počinje period ujedinjene i jake Njemačke;Njemačko carstvo pod Vilhelmom I organizovano je na federalnom principu (federalna organizacija je izvedena i nakon II Svjetskog rata)Glavni organi tog sistema bili su: car, kancelar, Rajhstag i Bundesrat.U vremenu od 1914 do 1945 Njemačka je sa svojim saveznicima izazvala dva Svjetska rata;Versajski mir 1918. godine;Kapitulacija Hitlerove Njemačke 9.maja 1945.;U vremenu II Svjetskog rata Njemačka će pod Hitlerovom diktaturom postati sinonim za:

Militarizam; Fašizam; Genocid i Zlo u Evropi.

Nakon podjele Njemačke nakon II Svjetskog rata na zapadnu i istočnu Njemačku, 3.oktobra 1990 godine došlo je do ujedinjenja Njemačke;Proces ujedinjenja predvodio je kancelar Helmut Kol.Slom SSSR, ukidanje blokovske podjele svijeta – prestanak hladnog rata dovešće do novog svjetskog poretka i geopolitičkih kretanja u Evropi.Na početku XXI stoljeća Njemačka pripada krugu najrazvijenijih zapadnih zemalja i demokratskih poredaka;Ima preko 80 miliona stanovnika.Politički poredak Njemačke kao velike srednjoevropske zemlje predstavlja istovremeno:

Republikanski; Federativno – centristički; Kancelarsko – parlamentarni; Liberalno – demokratski i Višepartijski sistem pravno – socijalne države.

Politički sistem SR Njemačke smatra se jednim od sistema sa najrazvijenijom parlamentarnom demokratijom u Evropi.

USTAVNO USTROJSTVO NAKON II SV RATA

17

Državno ustrojstvo SR Njemačke uređuje se ustavom iz 1949.godine. Na temelju ovog ustava izvršna vlast je podijeljena između Predsjednika Republike i Saveznog kancelara (predsjednika vlade)

Zakonodavnu vlast vrši:1. Donji dom (Bundestag) i2. Gornji dom (Bundesrat)3. Sudska vlast je odvojena od izvršne i zakonodavne. 4. Po ustavu iz 1949 godine po prvi put je u Njemačkoj ustanovljen federalni Ustavni sud,

koji može poništiti zakonodavne i upravne akte koji su u suprotnosti sa ustavom. Položaj federalnih jedinica: U podjeli naležnosti između savezne vlasti i federalnih

jedinica savezna vlast ima isključivu nadležnost u:1. VANJSKIM POSLOVIMA2. PITANJIMA DRŽAVLJANSTVA;3. NOVCA;4. ŽELJEZNICA;5. POŠTA I TELEKOMUNIKACIJA i6. AUTORSKOG PRAVA.Zajednička nadležnost saveznih vlasti i federalnih jedinica postoji u pitanjima: građanskog, krivičnog i privrednog prava. Federalne jedinice isključivu nadležnost imaju u domenu prosvjete i kulture.Kad dođe do sukoba između saveznog zakona i zakona federalne jedinice prednost ima savezni zakon (Centralna vlast ima ustavom definisanu moć da u federalnim jedinicama provodi svoju volju) Postoji podjela prihoda između saveznih organa i federalnih jedinica. Savezna vlast zadržava sve prihode na porez, na poslovni promet i transakcije, na uvoz i

na potrošnju. Federalne jedinice naplaćuju poreze na prihode od kapitala, nasljedstva i prodaje

automobila. 39% poreza na dohodak i na korporacije federalne jedinice moraju predati saveznoj

vlasti.IZVRŠNA VLAST: Izvršnu vlast vrše:

1. PREDSJEDNIK REPUBLIKE i2. KANCELAR SA VLADOM: Prema ustavu iz 1949 godine Predsjednik se bira u Parlamentu na period od 5 godina (ista

ličnost može biti izabrana dva puta) Poslije izbora Predsjednik napušta sve druge javne funkcije i funkcije u privrednim

djelatnostima. Funkcija Predsjednika je dominantno REPREZENTATIVNA. Imenuje kancelara: U postupku imenovanja kancelara izbor je ograničen na vođu stranke

koja ima većinu u Parlamentu.18

Njegovo diskreciono pravo postaje šire kod imenovanja kancelara onda kada ni jedna stranka nema većinu.

Stvarni uticaj na javne poslove ovisi od ličnih sposobnosti i ugleda. Kancelara imenuje Predsjednik a potvrđuje Bundestag većinom glasova. Nakon što kancelara potvrdi Bundestag on sam imenuje ostale ministre – članove vlade; Formalno to imenovanje potpisuje Predsjednik Republike. Njemački ustav propisuje da je kancelar a ne vlada odgovoran Bundestag-u. Jaka izvršna vlast pripada kancelaru. Prvi poslijeratni kancelar Njemačke bio je Konrad Adenauer. Poslije potpisivanja i realizacije četiri ugovora koja su vodila do ujedinjenja istočne

Njemačke (DDR) i zapadne Savezne Republike Njemačke proglašene su promjene Temeljnog zakona – ustava 1994.godine.

Tri su glavne promjene:1. O RAVNOPRAVNOSTI I INVALIDIMA;2. O VLASTITOJ FINANSIJSKOJ ODGOVORNOSTI SAMOUPRAVE;3. O ZAKONODAVNIM NADLEŽNOSTIMA4. Inovacija je to što je uveden član 20.a kojim je zaštita čovjekove okoline uvrštena među

državne ciljeve.POLOŽAJ, FUNKCIJE I STRUKTURA PARLAMENTA U SAVREMENOJ NJEMAČKOJ

Parlament zauzima jednu od centralnih funkcija u organizaciji vlasti. Globalni model organizacije državne vlasti u Njemačkoj određuje se kao parlamentarni

sistem. Parlament je dvodomno predstavničko tijelo sastavljeno od:1. BUNDESTAG-a2. BUNDESRAT-a

Bundestag je predstavnički, odnosno Donji dom njemačkog Parlamenta; Predstavlja izraz suverenosti naroda i političkog subjektiviteta njemačkih državljanja. Bundestag se bira na neposrednim izborima sa mandatom od 4 godine. Odluku o raspuštanju u izuzetnim slučajevima donosi predsjenik Republike. Jedan poslanik bira se na 60 000 stanovnika. Parlament izabran 1998 godine je imao 669 poslanika.

Funkcije Bundestaga:1. ZAKONODAVNA;2. KONTROLA IZVRŠNE VLASTI (parlamentarna kontrola izvršne vlasti)3. IZBOR VLADE – bira saveznog kancelara i izglasava nepovjerenje4. BIRA POLA ČLANOVA SAVEZNOG USTAVNOG SUDA5. PARLAMENTARNE DEBATE O PRAVCIMA UNUTRAŠNJE I VANJSKE

POLITIKE.

19

Rad Bundestaga je intenzivan i obiman; Parlament je u zasijedanju najveći dio godine; O aktivnosti Parlamenta svjedoči veliki broj donijetih akata. U toku pripreme i predlaganja akata glavnu riječ imaju ministarstva (ministarska birokratija)Od 7.500 zakonskih prijedloga iniciranih u vremenu od 1949 do 1994.godine, od kojih su 4.000 postali zakoni, najveći broj (75%) inicirala je vlada. Individualni poslanici predložili su 15-20% akata koje je usvojio ParlamentU profesionalnom sazivu Bundestaga nalaze se predstavnici širokog spektra socijalnih slojeva, profesija i interesnih grupa. Raste stepen obrazovanja: skoro jedna trećina poslanika je sa doktoratima. Poslanički sastav postaje homogena profesionalna elita.U sastavu Bundestaga iz 2002 godine (izabrano 603 poslanika) učešće žena je 32,2%;

Parlament je glavna politička pozornica političkih stranaka;Partije su na odgovarajući način organizovane u Parlamentu.Dvije najveće partije (CDU/CSU i SPD) predstavljaju glavne aktere parlamentarnog rada.

Pozicija Bundesrata : Drugi dom – Bundesrat nije izborni dom poput Bundestaga;Bundesrat predstavlja skupinu predstavnika koji su imenovani od svojih pokrajinskih vlada;On izražava federativnu strukturu države tako što predstavlja 16 federalnih jedinica – pokrajinaBundesrat ima 69 članova (pokrajine imaju najmanje po tri predstavnika).

Funkcije Bundesrata:

1. ZAKONODAVNA AKTIVNOST: Učestvuje u iniciranju zakona i u raspravi i o zakonima prije njihovog usvajanja u Bundestagu. Nakon usvajanja ima pravo SUSPENZIVNOG VETA na zakonski prijedlog koji je prošao u Bundestagu. Bundestag može većinom glasova da ukloni veto.

2. U PITANJIMA FINANSIJSKE PRIRODE I USTAVNIH AMANDMANA3. OKO DVIJE TREĆINE LEGISLATIVNIH PRIJEDLOGA ZAHTIJEVA

SAGLASNOST PARLAMENTA4. BIRA POLA SASTAVA SAVEZNOG USTAVNOG SUDA5. MIJENJANJE USTAVA ZAHTIJEVA DVOTREĆINSKU VEĆINU BUNDESTAGA I

BUNDESRATA6. SPOROVE IZMEĐU DVA DOMA RJEŠAVA ZAJEDNIČKI POSREDNIČKI

KOMITET

IZVRŠNA VLAST U NJEMAČKOJJedno od naglašenih obilježja njemačke države i političkih institucija jeste jaka izvršna vlast. Nju čine:

20

PREDSJEDNIK FEDERACIJE: (U svojstvu šefa države vrš sljedeće funkcije: predstavlja državu u međunarodnim odnosima; imenuje i otpušta državne činovnike i sudije; vrši pomilovanja i predlaže kandidata za kancelara koga bira Bundestag; ima pravo da raspusti Parlament u slučajevima ekstremnog vanrednog stanja; potpisuje zakone.). Nema veći uticaj na vladu ni na Parlament.

VLADA: Ona je ključna karika izvršne vlasti.Sa svojim visokim stepenom samostalnosti, u granicama parlamentarnog sistema, djeluje efikasno; Vlada predstavlja stvarni centar političke vlasti u Njemačkoj (Ona je faktor u odlučivanju i ključni akter u procesu donošenja zakona). Vlada se sastoji od saveznog kancelara i saveznih ministara (od 15 do 20)

NADLEŽNOSTI VLADE: SAVEZNI KANCELAR UTVRĐUJE OSNOVNE PRAVCE POLITIKE I

ODGOVORAN JE ZA TO (ustavna odredba) VLADA DONOSI ODLUKE NA PLENARNIM SJEDNICAMA; MINISTRI FINANSIJA, PRAVDE I UNUTRAŠNJIH POSLOVA UŽIVAJU I

POSEBAN STATUS. VLADE SU KOALICIONE (koalicije mogu biti različite). Najčešće su koalicije jedne od

dvije velike partije sa manjim partijama: demokrašćani i liberali; socijaldemokrati i i liberali ili “zeleni”.

VRŠENJE IZVRŠNE VLASTI SE POJAVLJUJE U LIKU KANCELARA: kancelar ustanovljava osnovne smjerove politike i snosi za njih odgovornost;

Svaki savezni ministar vodi poslove iz svog resora.ADMINISTRACIJA:

Vlada se oslanja na moćnu administraciju. Prema državnoj statistici iz 1996 godine zaposleni u javnoj službi brojili su 5,2 miliona

ljudi; Svaki osmi Njemac zaposlen je u državnoj upravi.

SUDOVANJE I USTAVNI SUD Jurisdikcija federacije obuhvata vrhovne sudove pojedinih branši sudovanja: Federalni sud pravde Federalni administrativni sud Federalni financijski sud Federalni socijalni sud Federalni sud za patente Federalni disciplinski sud Federalni ustavni sud

21

Postoje zemaljski sudovi i sudovi na nižim nivoima federalnog organizovanja. Sudsku vlast vrše sudije Savezni ustavni sud predstavlja čuvara ustava i ustavnog poretka Ustavni sud doprinosi držanju politike u granicama prava a time i funkcionisanju pravne

države Svojom presudom ustava sud utvrđuje ustavnost zakona Ustavni sud može izreći zabranu rada političkih partija

POLITIČKE PARTIJE I PARTIJSKI SISTEM Partije u Njemačkoj su šire ustavnopravno obuhvaćene. U njemačkoj ustavnoj istoriji partije se u novije vrijeme pojavljuju u pozitivnom svijetlu PRAVNI OKVIR PARTIJA DAT JE U USTAVU I ZAKONU O PARTIJAMA (od

24.jula 1967.) Smisao, karakter i status partija definisan je ustavom. Detaljnije situiranje partija u granice prava fiksirano je u Zakonu o partijama.

Osnovni smisao i obaveza partija je da: DOPRINOSE FORMIRANJU POLITIČKE VOLJE NARODA. (član 21 Ustava)

Prema zakonu partije treba da UTIČU NA POLITIČKI RAZVOJ PARLAMENTA I VLADE.

Zakon o finansiranju partija usvojen je 1983.godine. Partijski sistem u Njemačkoj u osnovi je dvopartijski sistem

Dvije glavne partije su:1. Konzervativna: hriščansko-demokratska unija (CDU-CSU) i2. Socijaldemokratska partija (SPD) Kao parlamentarne partije pored njih, ovisno od izbornih rezultata javljaju se:Liberalna partija, Zeleni, Partija demokratskog socijalizma i Republikanska partija.

4. POLITIČKI SISTEM SAD

UVODNI PRISTUP

Kad se izučavaju modeli predsjedničkog sistema onda se za primjer uzima politički sistem SAD:U predsjedničkom sistemu u potpunosti je primjenjeno načelo podjele vlasti.Vlast je podijeljena na

Sudsku Zakonodavnu i Izvršnu

Ovo načelo podjele vlasti izrazito je primjenjeno u predsjedničkom sistemu SAD.

22

Vlast u SAD čine: Kongres – zakonodavna vlast Predsjednik – izvršna vlast Vrhovni sud – sudska vlast

U savremenom dobu SAD čine jednu od najrazvijenijih zemalja svijeta u ekonomskom, političkom i vojnom pogledu. Postala je država sa najvećim uticajem na kretanja u međunarodnim odnosima. U tom kontekstu ima poziciju vodeće svjetske sile. Politički i ekonomski razvoj SAD ima svoju genezu od sticanja nezavisnosti 4.jula 1776 godine do današnjeg vremena (tada je usvojena Deklaracija o nezavisnosti). Sve je započelo sa udruživanjem britanskih kolonija 1775.godine kada je započela i borba za oslobađanje od od vlasti britanske imperije. Rat sa Englezima je bio okrutan i okončan je 1781.godine. Amerikanci su donijeli svoj ustav 1787.godine na konferenciji 13 država u Filadelfiji. Uz kasnije usvojene amandmane taj ustav je i danas na snazi i jedan je od najstarijih na svijetu. Ustav čine 7 članova i 26 amandmana. U tih preko 200 godina trajanja ustava SAD dodato je 26 amandmana (prvih 10 daleke 1791, a posljednji 26-ti 1971.godine.). Prema ustavu SAD 1787 godine na konferenciji u Filadelfiji je uspostavljena vlast kao

Zakonodavna Izvršna i sudska

Od 1787 godine SAD su egzistirale kao konfederacija. To se pokazalo nepraktičnim za povezivanje i organizovanje država.

TEMELJNA NAČELA POLITIČKOG SISTEMA SAD

1. Prvo temeljno načelo odnosi se na teoriju o narodnoj suverenosti koja se primjenjuje u SAD čak i prije nego što je izvedena u temeljnim aktima Francuske revolucije.

Suština ove teorije jeste da vlast mora biti zasnovana od naroda i da je podložna volji naroda.U doba apsolutističke vladavine u evropskim državam to je bio povijesni korak.Glavna posljedica ove teorije o narodnoj suverenosti jeste načelo ograničenja vlasti države, samo na onu nadležnost koju joj dodijeli narod.

2. Drugo temaljno načelo je federalizam.Izraslo je iz konfederacije i potreba da se narod i država sjedine u čvršću zajednicu sa jasno podijeljenom nadležnošću.Nadležnosti saveznih organa vlasti tačno su nabrojana i ograničene.Vrhovni sud SAD donosi konačne odluke u svim sporovima država sa saveznom vladom.

3. Treće načelo je načelo podjele vlasti.Ustav se zasniva na striktnoj podjeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku.Ta podjela koja nije naslijeđe britanskog sistema provedena je najprije kako bi se spriječilo:Miješanje nadležnosti;Neodgovornost iPometnja.

23

Cilj je da se uspostavi ravnoteža između pojedinih grana vlasti i time spriječila tiranija.4. Četvrto načelo je prvenstvo sudske vlasti.

Sudska vlast može ukinuti svaki akt zakonodavne i izvršne vlasti koja po mišljenju suda dolazi u sukob sa ustavom. Ovo načelo je bitno za zaštitu ustavnog sistema i stabilne vlasti.

DVIJE AMERIČKE KRIZEPolitički sistem SAD je prošao dvije velike krize:Prva kriza je bila vezana za građanski rat kada je uslijedio secesionistički pokušaj robovlasničkog juga da se otcjepi od sjevera koji je u to vrijeme počinjao biti industrijski razvijen i koji je htio ukinuti ropstvo u SAD. Rat je trajao od 1861 do 1865.Druga velika kriza je ekonomska kriza koja u SAD počinje 1929 godine. Tada je preko 50 miliona ljudi ostalo bez posla. Recesija je bila strahovita. Svojim čuvenim planom New Deal, Franklin Ruzvelt, predsjednik SAD, ponudio je izlaz iz krize. Pokrenuo je ogromne javne radove gdje je država bila investitor. Tada je 90% današnjih hidrocentrala izgrađeno.

NADLEŽNOSTI PREDSJEDNIKA SAD

Predsjednik je: Šef države Šef izvršne vlasti Komandant oružanih snaga Rukovodilac spoljne politike

U instituciji Predsjednika skocentrisana su ogromna ovlaštenja. Bira se na 4 godine sa mogučnošću obnove još jednog mandata. Bira se putem posebnog izbornog sistema. Od 1831 godine svaka partija na svojoj konvenciji bira svog kandidata za predsjednika i potpredsjednika. Na konvencijama se izgrađuje i politička programska platforma stranke.Političke stranke u SAD su manje više izborne koalicije različitih snaga negoli jake centralističke organizacije (kakve su u V. Britaniji i Njemačkoj)Funkcija Predsjednika se u prvom redu ogleda u vršenju izvršne vlasti:

Predsjednik ima formalno pravo nadzora čitave administracije putem direktiva svojih ministara

Ima pravo da donosi izvršne uredbe koje administracija mora provoditi Izvršava i sprovodi zakone koje donosi Kongres U doba rata Predsjednik rukovodi operacijama (može uspostaviti i ratnu vladu) Može upotrijebiti trupe radi prisilnog izvršavanja zakona i ugušenja pobune u samoj

državi (Predsjednik Linkoln je poduzeo ove mjere u doba građanskog rata 1861 – 1865.) Za vanjske poslove Predsjednik je najvažnija institucija. On obavlja sve poslove sa

stranim državama.

24

Svoj uticaj na Kongres (predsjednik nije organ Kongresa) Predsjednik vrši putem PORUKE KONGRESU, osobito putem godišnje poruke o stanju Unije, u izvještaju o budžetu i o ekonomskoj situaciji zemlje.

Predsjednik ima pravo da stavi VETO i da odbaci bilo koji zakon koji donese Kongres. Ako poslije toga oba doma Kongresa usvoje zakon dvotrećinskom većinom veto postaje

ništavan. Ima pravo da donosi uredbe koje imaju zakonsku snagu i to u granicama postavljenim

ustavom Putem aparata svoje stranke utiče na rad Kongresa u toku svog predsjedničkog mandata.

NADLEŽNOST I STRUKTURA KONGRESA - postoji nekakv grafikon u prezentacijama koji nisam mogla otvoritiIZBORNI SISTEM SAD - postoji nekakv grafikon u prezentacijama koji nisam mogla otvoriti

SUDSKA VLAST U SADSudsku vlast u SAD vrši Vrhovni sud. Sudije Vrhovnog suda imanuje Predsjednik SAD. Sastoji se od jednog predsjednika i osam sudaca. Vrhovni sud SAD vrši i funkcio ustavnog sudskog organa i daje obavezno tumačenje ustava i svih federalnih zakona. Glavna je instanca u sporovima između država i unije i neke države. Sudovi država imaju znatno širu ustavnu nadležnost od federalnih sudova. U svim slučajevima gdje nadležnost nije povjerena izričito federalnim službama nadležni su sudovi država.Većin država ima tri sudske instance:

Najniži su mirovni suce Sudovi opće nadležnosti Apelacioni sudovi.

LOKALNA SAMOUPRAVA I UPRAVA U SAD

Lokalna samouprava ima svoje tradicionalne institucije. Prvo su se formirale na mjestima gdje su se doselili većinom doseljenici iz Velike Britanije. Prvo tijelo su Gradski zborovi. Na njima su se okupljali punoljetni građani i rješavali pitanja od lokalnog značaja. U savremeno doba svaka američka federalna jedinica ima razvijen sistem lokalne samouprave. Osnovna jedinica lokalne samouprave je opština. Jedinica drugog stepena je okrug. U velikim gradovima preovlađuje sistem gradskih menadžera kao školovanih stručnjaka za poslove lokalne samouprave. Raspolažu sa velikim ovlaštenjima u oblasti infrastrukture, saobraćaja i zaštite okoliša.Glavne funkcije lokalne samouprave su:

Javno zdravstvo Prosvjeta Socijalna služba

25

Izgradnja stanova i socijalnih naselja Posebna izgradnja iz domena humanitarnih odnosa Zbrinjavanje starijih...

5. TURSKATurska (zvanični naziv je Republika Turska) je velika evro-azijska drzava površine 780,580 kvadratnih kilometara sa oko 70 miliona stanovnika, uglavnom Turaka 80%, te Kurda 20%.Nezavisnost: 29 oktobar 1923 (naslijedila Otomansko carstvo kao država).Ustav: 7 novembar 1982 (Encarta: novi ustav, uključujući velike reforme sa ciljem da se olakša ulazak Turske u EU, usvojen je u oktobru 2001.)Biračko pravo: Stiče se sa 18 godina; univerzalnoJezici: Turski (zvanični), kurdski, arapski, jermenski, grčkiVjerski sastav: Muslimana 99.8% (Sunita 75-80 %, 15-20 % Aleva, 5 % ostalih muslimanskih sekti ili grupa), ostalih 0.2% (Hrišćana i Jevreja)

• Politicki sistemTurska je sekularna parlamentarna republika osnovana po principu podjele vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku. Ustav je vrhovni pravni akt u zemlji.

• PredsjednikPredsjednik je šef države i bira ga Velika turska narodna skupština (VTNS), poznata kao Meklis, sa najmanje dvotrećinskom većinom na samo jedan, sedmogodišnji mandat. Da bi mogao da bude biran na taj položaj, kandidat mora da bude turski građanin stariji od 40 godina, dostojan da bude izabran za poslanika u VTNS i sa visokom stručnom spremom. Predsjednik se nalazi na čelu Nacionalnog saveta za bezbednost i takođe je Vrhovni komandant. U ratu, načelnik Generalštaba nastupa kao Vrhovni komandant u predsjednikovo ime. Predsjednik je ovlašćen da proglašava zakone ili da ih vraća parlamentu na ponovno razmatranje, da saziva javne referendume, da raspisuje parlamentarne izbore, da imenuje premijera ili prihvata njegovu ostavku; da postavlja i smenjuje ministre; da ratifikuje i objavljuje međunarodne sporazume itd.Aktuelni Predsjednik je Abdullah Gul

• Izvršna vlastIzvršna vlast u rukama je predsjednika i Savjeta ministara, na čijem čelu je premijer. Premijera imenuje predsjednik, iz redova članova Velike turske narodne skupštine, a premijer predlaže ministre, čiju nominaciju odobrava Velika turska narodna skupština. Po prijedlogu premijera, predsjednik razrješava i postavlja nove ministre. Nedelju dana po formiranju novog Savjeta ministara, premijer ili jedan od ministara predstavljaju program vlade pred Velikom turskom narodnom skupštinom, poslije čega slijedi glasanje o povjerenju. Pred opšte izbore, ministri pravde, unutrašnjih poslova i komunikacija moraju da daju ostavke na svoje položaje u vladi, da

26

bi ih zamijenile nezavisne i neutralne ličnosti (nepovezane sa politikom). Savjet ministara izdaje pravila o sprovođenju zakona i o drugim pitanjima, pod uslovom da ta pravila nisu u suprotnosti sa postojećim zakonima i da ih razmotri Državni savet. Velika turska narodna skupština može da smijeni vladu izglasavanjem nepoverenja.Aktuelni Premijer je : Redžep Tajip Erdogan (od marta 2003)

• Zakonodavna vlastPo ustavu iz 1982 godine, zakonodavna vlast počiva u Velikoj turskoj narodnoj skupštini , (Meklisu), koja zasjeda u Ankari. To je jednodomno tijelo od 550 poslaničkih mijesta, koje se bira po sistemu proporcionalne zastupljenosti univerzalnim glasanjem svih punoljetnih građana, na period od pet godina. Samo partije koje su osvojile više od 10 % glasova biračkog tijela zastupljene su u Skupštini. Velika turska narodna skupština donosi, mijenja i ukida zakone; nadgleda rad Savjeta ministara i ovlašćuje ga da izdaje dekrete o određenim pitanjima, koji imaju zakonsku snagu; ratifikuje međunarodne sporazume i odluke u vezi sa štampanjem novca, proglašavanjem ratnog stanja i učešćem oružanih snaga zemlje u operacijama u inostranstvu; odlučuje o pitanjima u vezi sa davanjem amnestije i pomilovanja; potvrđuje smrtne kazne itd.

• PravosuđeUstav iz 1982 godine proglasio je nezavisnost nacionalnih sudova i sudija. Turska ima jedinstven pravni sistem civilnih i vojnih sudova, od kojih i jedni i drugi imaju apelacione sudove koji zasedaju u Ankari. Ustavni sud ocenjuje ustavnost zakona i dekreta sa zakonskom snagom, kao i pravila i procedura Velike turske narodne skupštine. Odluke Ustavnog suda neodložno se objavljuju u službenom glasniku i obavezujuće su za sve, uključujući i zakonodavnu i izvršnu vlast. Sudije postavlja predsjednik. Visoki apelacioni sud posljednja je instanca za razmatranje odluka i presuda sudova. Sudije tog suda postavlja Vrhovni savjet sudija i tužilaca. Državni savjet najviši je administrativni sud. Tri četvrtine sudija postavlja Vrhovni savjet sudija i tužilaca, a jednu četvrtinu postavlja predsjednik. Ustav iz 1982 predvidio je osnivanje Sudova za sigurnost države koji procesuiraju djela protiv nacionalnog i teritorijalnog integriteta Turske, demokratskog uređenja, djela protiv unutrašnje i spoljašnje sigurnosti države itd. Uz to, postoje i brojni niži civilni i vojni sudovi.

• Politicke stranke• Komunistička partija Turske (TKP) • Partija demokratske levice (DSP) • Demokratska narodna partija (DEHAP) • Demokratska partija Turske (DTP) • Otadžbinska partija (YP) • Partija sreće (SP) • Partija velikog jedinstva (BBP) • Nezavisna turska partija (BTP)

27

• Partija pravde i razvoja (AKP) • Partija rada (EMEP) • Liberalno demokratska partija (LDP) • Partija slobode i solidarnosti ŐDP • Partija nacionalističkog pokreta (MHP) • Partija nove Turske (YTP) • Partija mira (BP) • Narodna demokratska partija (HADEP) • Narodna partija (MP) • Republikanska narodna partija (CHP) • Partija istinske vere (DYP) • Radnička partija (IP) • Mlada partija

OSMANSKO CARSTVO

Turska Otomanska historija počinje u kasnom 13 stoljeću i traje do 1918. godine. Otomansko carstvo je nastalo u Turskoj sa Osmanom I u vrijeme kada prestaje da postoji Država Seldžuka .

• Osnivanje republike Mustafa Kemal Atatürk, osnivač i prvi predsjednik Republike TurskeMustafa Kemal-paša organizira 19. svibnja 1919. politički i vojni ustanak protiv ovih planova. Posebno su 1920. vođene žestoke borbe s Grčkom. Rat je završen 9. rujna 1922. zauzimanjem Smirne koja je tada većinski bila naseljena Grcima. Turska pobjeda rezultirala je tzv. maloazijskom katastrofom , u kojoj su mnogi Grci i Turci ostali bez svojih domova.Nakon pobjede Turaka, 24. srpnja 1923. sporazumom iz Lausanne promijenjen je prijašnji sporazum iz Sèvresa. Ovim ugovorom uspostavljene su današnje granice Turske. U isto vrijeme izvršena je i izmjena stanovništva s Grčkom. Nakon što su sve strane snage napustile Anatoliju, Mustafa Kemal je 29. listopada 1923. proglasio republiku.Za vrijeme svoga mandata Mustafa Kemal je pokrenuo niz političkih i društvenih reformi diljem zemlje, koje su pretvorili Tursku u modernu, sekularnu i europski orijentiranu državu. Smjernice njegove politike danas se nazivaju kemalizmom. Između ostalog 1922. ukinut je sultanat, a 3. ožujka 1924. i kalifat. Iste godine ukinut je šerijatski zakon, a 1925. provedena je odjevna reforma kojom je zabranjen fes (tradicionalno tursko muško pokrivalo za glavu), te veo za žene, a uvedeno je skupno obrazovanje za oba spola. Godine 1926. islamski kalendar zamijenjen je gregorijanskim, a uveden je i metrički sustav.Idućih godina cijeli pravosudni sustav promijenjen je po uzoru na europske zemlje. Uvedena je monogamija, a 1928. provodi se sekularizacija i reforma pisma u kojoj je arapsko pismo zamijenjeno latinicom. Ovim reformama je 1930. uvedeno pravo glasa ženama, a od 1934. daje im se i pravo sudjelovanja na izborima. Provedena je i reforma imena građana u kojoj su svima

28

dodijeljena prezimena. Turski parlament je Mustafi Kemalu dodijelio prezime „Atatürk“ (otac Turaka) koje je proglašeno posebnim prezimenom kojeg je nosio samo on. Manji broj Atatürkovih reformi je nakon njegove smrti ukinut, kao npr. reforma kojom je u džamijama umjesto na arapskom molitva uvedena na turskom.Nakon Atatürkove smrti 1938., predsjednik Turske je postao njegov bliski suradnik Ismet Inönü. Inönü je nastavio modernizaciju Turske, a na vanjskopolitičkom planu pokušao je održati neutralnost. Godine 1939., Turskoj je pripojena Republika Hataj koja je postala turska pokrajina.Za vrijeme Drugog svjetskog rata Turska je očuvala svoju vanjskopolitičku neutralnost. U rat na strani saveznika ulazi tek simbolički 23. veljače 1945. Iste godine potpisuje povelju UN-a. Godine 1946. u Turskoj je uvedeno višestranačje. Demokratska stranka (DP) je pod vodstvom Adnana Menderesa na izborima 1950. osvojila većinu u parlamentu. Time je završena vladavina Republikanske narodne stranke (CHP) koja je trajala od osnivanja republike.Izbijanjem sukoba između istoka i zapada, te pokušajem utjecaja SSSR-a na Tursku, završeno je razdoblje politike neutralnosti za Tursku. Godine 1950. Turska sudjeluje kao dio UN-ovog kontingenta u Korejskom ratu, a 1952. ulazi u NATO.Godine 1960. premijer Menderes donosi zakon koji mu omogućuje ukidanje opozicije. Vojska tada organizira državni udar i uhićuje premijera i druge političare, koji su nakon suđenja obješeni u rujnu 1961. na otoku İmralı. Nakon što je vojska iste godine uvela novi ustav, vratila je vlast narodu. Inönü je postao premijer i vladao je od 1961. do 1965. godine. U to vrijeme Turska postaje pridružena članica EEZ-a. To razdoblje obilježava i neefikasnost vlade i jačanje ljevičarskih i desničarskih terorističkih aktivnosti, što je dovelo do gospodarskog pada. Godine 1971. vlast ponovo uzima vojska koja uvodi represivne mjere za stanovništvo.Nakon dugog niza godina međuetničkog nasilja na Cipru, Grci organiziraju vojni udar u srpnju 1974. u kojem je svrgnut predsjednik Makarios III. i postavljen grčki nacionalist Nikos Sampson kao diktator. Turska se tada odlučuje za vojnu intervenciju na Cipru kojom zauzima sjeverni dio otoka. Devet godina kasnije na tom području uspostavljena je Turska Republika Sjeverni Cipar koju je dosad priznala jedino Turska.Vojska 12. rujna 1980. treći put oduzima moć civilno izabranoj vladi. Uzrok je bila politička i gospodarska nestabilnost zemlje u 1970-ima, kao i teroristički napadi ekstremne ljevice i desnice. Vojska je pod generalom Kenanom Evrenom uvela ratno pravo u zemlji i zabranila sve političke stranke. Hunta se prije snažno protivila kurdskim separatistima i lijevoj opoziciji. Dana 7. studenoga 1982. vojska je predstavila novi ustav koji je prihvaćen referendumom. Od sredine 1980-ih najvažnijim unutarnjim problemom zemlje smatra se sukob s Kurdima. Turska je dotad vodila politiku asimilacije koja je rezultirala potiskivanjem kurdske kulture i identiteta. Kao reakcija na ovu politiku 1978. je osnovana Kurdska radnička partija (PKK) s Abdullahom Öcalanom na čelu. Stranka je 1984. počela oružani sukob na jugoistoku Turske s ciljem osnivanja socijalističke države Kurdistan. Do 2007. godine u sukobima između turske vojske i PKK-a poginulo je oko 40.000 osoba.

29

U februaru1998. turska tajna služba (MIT) uhvatila je Abdullaha Öcalana u Keniji i dovela ga u Tursku gdje je osuđen na smrtnu kaznu (koja je ukinućem smrtne kazne promijenjena u doživotni zatvor). Tada je PKK proglasio prekid vatre koji je prekršen 2004. godine.Za vrijeme mandata premijera Ecevita (1999.–2002.) uvedene su nove reforme građanskog prava sa sveukupnim povećanjem ljudskih prava (kao što su npr. pravo na okupljanja i prosvjede). Ove reforme su kasnije nastavljene, a dovele su između ostalog i do ukinuća smrtne kazne, zabrane mučenja i uvođenja kulturnih sloboda kurdskom stanovništvu. Danas je dopuštena i upotreba kurdskih dijalekata u školstvu, kao i prijenos radijskih i televizijskih kanala na kurdskom. Turska državna televizija danas osim na turskom emitira i na kurdskom, arapskom, bo sanskom i drugim jezicima.U novembru 2003. Al-Kaida je izvela više bombaških napada u Istanbulu, čiji ciljevi su bile sinagoge, britanski konzulat i britanska banka HSBC. U napadima je poginulo 60 osoba. Od 2004. ponovo su izbili sukobi između turskih oružanih snaga i PKK-a.Turska je, nakon 40 godina pokušavanja približavanja, 3. oktobra 2005.. započela pregovore o članstvu u Evropskoj uniji.Politički je teritorij Turske podijeljen na 81 pokrajinu. Iako su ove pokrajine radi potreba popisa stanovništva grupirane u već navedene regije, te regije nemaju nikakvu upravnu funkciju. Na čelu svake pokrajine (il) nalazi se namjesnik tj. valija (vali). U prošlosti su se pokrajine nazivale vilajetima (vilayet). Pokrajine su podijeljene u okruge (ilçeler). Broj okruga je različit u svakoj pokrajini. U središnjem okrugu (merkez ilçe) nalazi se upravno središte pokrajine (il merkezi). Pokrajine većinom nose imena svojih glavnih gradova, a iznimke su Hatay (glavni grad je Antakya), Kocaeli (İzmit) i Sakarya (Adapazarı).Sveukupno 18 pokrajina imaju više od milion stanovnika, a 21 pokrajina ima između pola miliona i milion stanovnika. Samo u dvije pokrajine živi ispod 100.000 stanovnika.Pet najnaseljenijih pokrajine u Turskoj su: Istanbul (12.573.836 st.), Ankara (4.466.756 st.), İzmir (3.739.353 st.), Bursa (2.439.876 st.) i Adana (2.006.650 st.).

• Međunarodni odnosiTurska je jedna od osnivačica Ujedinjenih naroda (1945.), Organizacije za ekonomsku suradnju i razvoj (1961.), Organizacije za sigurnost i suradnju u Europi (1973.), te Skupine 20 industrijski razvijenih zemalja (1999.). Od osnivanja turske republike, glavna tema turske vanjske politike su odnosi s Evropom i zapadom općenito. Turska je bila jedna od osnivačica Vijeća E v rope 1949., a 1963. postala je pridružena članica E v ropske ekonomske zajednice . Nakon višegodišnjih pregovora, Turska se 1987. prijavila za stalno članstvo u EEZ-u. Godine 1992., postala je pridruženi član Zapadnoe v ropske unije , a 3. oktobra 2005. počela je službene pregovore o članstvu u E v ropskoj uniji . Smatra se da će ovi pregovori biti problematični i dugotrajni zbog brojnih nesuglasica u određenim pitanjima. Prvenstveno se to odnosi na odnos Turske sa Kiprom koji je član EU-a i s kojim Turska nema službene odnose, nego samo s Turskom Republikom Sjeverni K ipar koju ne priznaje nitko osim Turske.

30

Drugi važan faktor vanjske politike Turske je odnos sa SAD-om. Zbog moguće prijetnje SSSR-a, Turska 1952. ulazi u NATO čime se počinju razvijati bliski bilateralni odnosi s Washingtonom. Čak i nakon Hladnog rata ovi odnosi su zadržani zbog blizine Turske nestabilnom Arapskom svijetu. Turska je važan saveznik SAD-a zbog dobrih odnosa s Izraelom, te zbog blizine NATO-vih baza u Turskoj sa sirijskom i iračkom granicom. U zamjenu za potporu vanjskoj politici SAD-a, Turska je primila značajnu političku, ekonomsku i diplomatsku pomoć. Nakon stjecanja nezavisnosti turkijskih država koje su bile članice SSSR-a, Turska je proširila svoj politički i ekonomski utjecaj i na te zemlje s kojima dijeli kulturno i jezično naslijeđe. Jedan od važnijih rezultata ovih odnosa je završetak vrijednog plinovoda koji vodi iz Bakua u Azerbejdžanu do turske luke Ceyhan. Od zemalja s kojima graniči Turska ima najlošije odnose s Armenijom. Granica s tom državom zatvorena je otkad je Armenija okupirala Gorski Karabah u Azerbajdžanu. Odnosi s tom državom su napeti i zbog historijskih nesuglasica o armenskom genocidu koji se dogodio zadnjih dana Osmanskog Carstva.

6.Arapska Republika Egipat

Arapska Republika Egipat je država u sjeveroistočnoj Africi. Dio egipatske teritorije, Sinajsko poluostrvo, nalazi se na području Azije. Egipat pokriva površinu od oko 1.001.450 km². Na zapadu se graniči sa Libijom, na jugu sa Sudanom, na sjeveru sa Sredozemnim morem, a na istoku sa Izraelom i Gazom. Nekada se Egipat nazivao Misir i taj naziv se zadržao u starijim knjigama i poeziji.Procjena broja stanovika Egipta za juli 2009. je 83.082.869[. Egipat je 16. država po broju stanovnika u svijetu, a treća u Africi (poslije Nigerije i Etiopije). Glavni grad je Kairo sa 17,8 miliona stanovnika u širem području. Egipat je poznat po svojoj antičkoj civilizaciji i po nekim poznatijim svetskim spomenicima. Blizu Kaira nalaze se Sfinga i Velike piramide. U okolini grada Luksora, u centralnom Egiptu, nalazi se veliki broj antičkih arheoloških nalazišta kao što su hram u Karnaku i Dolina kraljeva. Danas je Egipat važan politički i kulturni centar Bliskog istoka. Prema popisu stanovništva iz 2006. Egipat je imao 72.798.031 stanovnika. Prosečna gustina naseljenosti je 75 stanovnika/km². Stanovništvo se munjevito povećava zahvaljujući visokom natalitetu; Egipat je na primer 1976. imao tek 36.626.204 stanovnika. Procena za 2008. je 81.713.520. Većina stanovništva živi u blizini obala reke Nila, naročito oko Kaira, Aleksandrije i u delti Nila, kao i oko Sueckog kanala. Velike površine pustinje Sahare slabo su naseljene. Oko polovine egipatskih stanovnika danas živi u urbanim sredinama, što je posledica efikasnije poljoprivrede industrijalizacije.Najveći deo stanovništva Egipta su etnički Egipćani (98%, potomci starih Egipćana koji danas govore arapskim jezikom ).

• Republika

31

Pod vođstvom Gamal Abdel Nasera izvršen je 1952. državni udar i umesto kralja Faruka (1936 - 1952) postavljen je kralj Fuad II, iako je vlast zapravo preuzelo Revolucionarno veće pod vodstvom vrhovnog vojnog zapovednika Muhamed Nagiba. 1953. proglašena je republika. Nagib je postao predsednik republike i vlade. Posle pokušaja atentata na potpredsednika vlade Gamala Abdela Nasera (1954) Nagib je sklonjen iz politike, a Naser je postao predsednik vlade i republike.U sklopu velikih reformi 1956. započela je postupna nacionalizacija države, pa je i Suecki kanal, dotada u vlasništvu britanskih i francuskih deoničara, postao državni. Izraelska vojska je zauzela Sinaj i stigla do do Sueckog kanala, gde su svoju vojsku uputile i Velika Britanija i Francuska.Zbog opasnosti da će se uplesti i Sovjetski Savez, a po odluci UN-a, s područja kanala povukle su se sve strane jedinice. Naser je postao je tako vođa čitavog arapskog sveta. 1958. službeno je proglašeno ujedinjenje Egipta i Sirije u Ujedinjenu Arapsku Republiku (UAR), ali Sirija je 1961. istupila iz tog saveza. I pored raspada zajedničke države Egipat je naziv UAR zadržao do 1971. Naser je održavao bliske odnose sa Sovjetskim Savezom, a zajedno sa Jugoslavijom i Indijom Egipat je bio lider Pokreta nesvrstanih . Zahvljajujući sovjetskoj pomoći, Egipat je dobio Asuansku branu, jednu od najvećih na svetu.

• Egipat posle Nasera U Šestodnevnom ratu (1967) Egipat je doživio katastrofalan poraz, a izraelske jedinice su za samo nekoliko dana zauzele Sinajsko poluostrvo i prodrle do Sueckog kanala. Poraz u ratu i propast zamisli „arapskog socijalizma“ poništili su početne uspehe naserizma, a Naserov naslednik Anvar el Sadat (1970—1981) jače se povezao sa Zapadom.Godine 1973. egipatskim i sirijskim napadom na Izrael počeo je Jomkipurski rat, u kojem ove dve države nisu uspele da proteraju Izrael sa Sinaja, a daljim pregovorima ipak su postigle njegovo delimično povlačenje i otvaranje Sueckog kanala.Na Sadatov podsticaj i posle dugotrajnih pregovora u Kemp Dejvidu (SAD), Egipat i Izrael potpisali su 1979. u Vašingtonu mirovni sporazum, njime je određeno da se Izrael povuče s celog Sinajskog poluostrva. Sadat je pao kao žrtva atentata islamskih ekstremista okupljenih u Muslimanskom bratstvu (6. oktobar 1981), a njegov naslednik Hosni Mubarak je umerenom liberalizacijom smanjio unutrašnje napetosti i politikom „hladnog mira“ prema Izraelu obnovio odnose s arapskim državama.Posle izbora 1978. na vlasti su Mubarakova Narodnooslobodilačka stranka i levi saveznici. Egipat krajem 90-ih godina sve više pogađaju ekonomski problemi, velike socijalne napetosti i sve izraženiji islamski fundamentalizam . Islamske grupe, koje najviše imaju podršku u Gornjem Egiptu, pribegle su terorizmu, usmerenom i protiv stranih turista. Još uvek nije rešen spor sa Sudanom zbog granice na području Halaib (20.580 km²).Po ustavu od 11. septembra 1971, Egipat je predsednička republika. Pravo glasa imaju svi državljani stariji od 18 godina. Predsednika republike predlaže parlament, a potom ga na referendumu mora potvrditi većina glasača. Njegov mandat traje šest godina.

32

Predsednik ima vrlo velika ovlašćenja: imenuje predsednika vlade, ministre i druge visoke državne funkcionere, parlamentu predlaže nove zakone i ima pravo veta na izglasane zakone, može raspisati referendum o važnim pitanjima i raspustiti parlament (za to treba potvrdu većine glasača na referendumu), može proglasiti vanredno stanje i privremeno vladati na temelju predsedničih odluka.Jednodomnu Nacionalnu skupštinu čini 454 poslanika; 444 bira se na opštim izborima na pet godina, a 10 poslanika imenuje predsednik republike. Savetodavno veće (Šura) ima 210 članova; 153 biraju građani, a 57 imenuje predsednik republike. To je isključivo savetodavno telo bez zakonodavnih ovlašćenja.

• Administrativna podjela Egipat je podeljen u 29 gubernija (muhafaza), koje su dalje podeljene u regione. Svaka gubernija ima svoje administrativno sedište.

• Religija Službena religija u Egiptu je sunitski islam kojima pripada oko 90 % stanovništva. Najveća religijska manjina su Kopti kiji čine 9% od ukupnog broja stanovnika. Ostale religijske manjine su pravoslavni Grci i Jermeni, katolički Grci i Jermeni i protestanti. Na ovom prostoru živjeli su Jevreji, iako u malom broju, vrlo ekonomski važni. Napustili su zemlju poslije 1956. kada su oružane snage Izraela, Francuske i Velike Britanije napale Egipat.

• Predsjednik EgiptaPredsjednik Egipta je osoba koja obnaša funkciju šefa vlade Egipta od proglašenja Egipta republikom 18. lipnja 1953. pa do danas. Republika Egipat je nasljednica Egipatskog kraljevstva čiji zadnji kralj je smijenjen godinu dana prije. Zajedno sa Sirijom, Egipat tvori 1958. zajedničku državu Ujedinjenu Arapsku Republiku čija oba predsjednika su bila iz Egipta. Sirija izlazi iz ove države već 1961. a Egipat mijenja naziv tek 1971. u Arapska Republika Egipat.

7. Indija

Republika na jugu Azije. Druga najmnogoljudnija drzava na svijetu. Sa 1.095.351.995 stanovnika i preko 700 miliona biraca cini najvecu demokraciju i najvece biracko tijelo. Indijski politicki sistem datira od 1947. kada je Indija proglasila neovisnost. Trenutni ustav je stupio na snagu 26. novembra 1950.Trojstvo pravde, slobode i jednakosti za sve gradjane. Ustav Indije je najduzi pisani ustav na svijetu: 444 clana, 12 glava i 97 amandmanaSef drzave u Indiji je predsjednikSef vlade je premijer, imenovan od strane PredsjednikaMinistri su odabrani od strane Predsjednika, po preporuci predsjednika vlade i oni cine Vijece ministara

33

Donji dom – Lok Sabha je radjen po uzoru na britanski donji dom, dok je federalni sistem radjen na iskustvu SAD-a, Kanade i AustralijeOko 4500 clanova nacionalnog parlamenta i drzavnih zakonodavaca imaju pravo glasa na izborima za predsjednikaMaksimalan broj clanova u Lok Sabha je 552Sastoji se od 530 zastupnika naroda Indije, 20 predstavnika ujedinjenih podrucja te 2 clana su predstavnici Anglo-Indijske zajedniceTrenutni broj zastupnika u Domu je 545 – 530 izabranih u Indiji, 13 predstavnika ujedinjenih podrucja i 2 clana imenovana iz anglo-indijske zajedniceSvaki clan predstavlja jednu geografsku izbornu jedinicu – po uzoru na britanski modelMandat traje pet godina, nakon cega se automatski raspada, osim u slucaju proglasenja vanredne situacije, kada se moze produziti rok na jos godinuGornji dom (Vijece drzava) ili Rajya Sabha sacinjava do 250 clanova12 od tih clanova bira Predsjednik, prema njihovoj strucnosti u specificnim poljima umjetnosti, knjizevnosti, nauke i socijalne sluzbeOstatak (trenutno se sastoji od 238 clanova) se bira posredno od strane drzavnih i teritorijalnih zakonodavaca u odnosu na populaciju jediniceMandat traje 6 godina, s reizborom trecine clanova svake dvije godineRajya Sabha se sastaje neprekidno, te nema raspustanja

Oba doma dijele zakonodavne ovlasti osim u podrucju budzeta, gdje Lok Sabha ima preovladavajucu ovlastU slucaju spornog zakona odrzava se zajednicka sjednicaNerijesiv sukob rijesava Parlament na zajednickoj sjednici, gdje volja Lok Sabha gotovo uvijek preovladava, zbog svoje velicineIzbori su velik i slozen posao, koji se obavlja u pet navrata te ukupno 28 danaOtkako je formiran u 1885. Indijski nacionalni kongres je bio dominantna politicka stranka u IndijiJawaharlal Nehru- prvi indijski premijerPorodica Gandhi je dominirala u politici Indije

Indijski kongres stranaka je vodeca stranka – ljevice pod nazivom UPA – Ujedinjena progresivna alijansa – obuhvaca ukupno 16 stranakaDruga velika politicka stranka je Bharatiya Janata stranka (BJP), koja predstavlja drustveno-religijske i kulturne vrijednosti zemljeBJP je vodeca stranka u desnicarskoj politickoj koaliciji pod nazivom Nacionalni demokratski savez (NDA), koji je sadrzavao 13 stranaka, ali trenutno se sastoji od osamVrhovni sud je najvisi pravosudni organ u gradjanskim, krivicnim i ustavnim slucajevimaSastoji se do 26 sudaca, ukljucujuci i Vrhovnog sudiju, koje imenuje Predsjednik na prijedlog predsjednika vlade

34

Oni sluze do 65. godine starostiIndija je velika zemlja i demografski i geografski te zbog toga djeluje po federalnom sistemu. Sadrzi 28 drzava i sedam ujedinjenih teritorijaNajveca indijska drzava je Uttar Pradesh na sjeveru zemljeEvoluirala iz vrlo centralizirane drzave Politika u Indiji je mnogo stroza i mnogo vise potplacena od demokracija u Europi i Sjevernoj Americi.Kate i unutrasnje tenzije izmedju regija uhode politiku IndijePoliticki atentati su cesti:

-Mahatma Gandhi (1948)-Indira Gandhi, ministrica vlade (1984)-Rajiv Gandhi, ministar vlade (1991)

8. Narodna Republika Kina

Glavni grad: Peking Službeni jezik: kineskiStanovništvo (2006): 1.313.973.713Površina: 9.596.960 km2 Valuta: yuan

Narodna Republika Kina, često zvana samo Kina, je država u istočnoj Aziji. Poznata kao najmnogoljudnija zemlja svijeta, po veličini površine je treća na svijetu i obuhvaća 9.596.960 km². Pruža se od Tihog okeana na istoku do planinskog lanca Pamira na zapadu i od rijeke Amura na sjeveru do otoka Hainana na jugu.Na sjeveru graniči s Rusijom i Mongolijom na sjeveroistoku s DNR Korejom, na jugu s Vijetnamom, Laosom, Nepalom i Indijom, a na zapadu s Pakistanom, Afganistanom, Tadžikistanom, Kirgistanom i Kazahstanom. Na istoku Kina izlazi na rubna mora Tihog okeana: Žuto more, Istočnokinesko i Južnokinesko more. Ukupna dužina obale kopnene Kine je 18.000 km.

POLITIČKA PODJELA

Narodna Republika Kina je podijeljena na 22 pokrajine, vlada NR Kine smatra Tajvan svojom 23 pokrajinom nad kojom nema kontrolu. Osim pokrajina Kina se dijeli i na 5 autonomnih regija u kojima se nalaze manjine, te na 4 općine pod izravnom upravom vlade i na dvije posebne administrativne regije koje uživaju veću autonomiju. 22 provincije, autonomne regije i općine se obično nazivaju kontinentalnom Kinom, taj izraz isključuje Makao, Hong Kong i Tajvan.

35

POLITIČKI SISTEM KINE1949. godine dolazi do tijesne saradnje između Kine i SSSR-a. Staljin je još živ, kao i Mao Ce Tung. Prvi UstavUstavom iz 1954. godine Kina je proglašena državom narodne demokracije. Ustav je rađen po ugledu na „Staljinski Ustav“ iz 1936. godine u kojem se govori o savezu radnika i seljaka sa osnovnim ciljem izgradnje socijalizma.

USTAVOrgani osnovani po tom Ustavu su:

o Svekineski Narodni Kongres – preko 3.000 članova,

o Stalni Komitet,

o Predsjednik Republike; i

o Ministarski Savjet

Drugi Ustav je donešen 1975. godine i ima samo 30 članova. Kina je po tom Ustavu proglašena socijalističkom državom diktature proletarijata.Vrhovni komandant armije je predsjednik CKKPK. Ukida se funkcija predsjednika Republike. Primarnu ulogu ima Mao Ce Tung. Stalni komitet ima ovlaštenja kolektivnog šefa države, centralnu kinesku vladu predstavlja državni savjet. Treći ustav je donešen 1978. godine. U osnovi zadržana ista struktura organa vlasti, sa tim da se sada daje veća uloga vladi kao izvršnom ogranu. U međuvremenu su umrle sve legende kineske revolucije: Mao Ce Tung, Chu De, Li Yu Shao Chi, Chu En Lie i na kinsku pozornicu tih godina dolazi najveći reformator i borac kineske inicijative Teng Hsijao Ping. Proglašen ocem kineske ekonomske reforme, a bio je jedan od glavnih protivnika kulturne revolucije sedamdesetih godina. To je zapravo lijevo skretanje koje ide na krajnju ljevicu i koje je imalo za cilj da ideološki očisti Kinu, te da sve dovede do paradoksa. To je politika izocionalizma, radikalizma, ideološkog nihilizma, te neposrednog obračuna sa tzv. neprijateljima socijalizma. Ta je revolucija odnijela milione života i unazadila Kinu. Ona je faktički Kinu upućivala na samodovoljnost. Da Kina sama sebi može biti dovoljna, da se ne mora oslanjati na bilo kakve kapitalističke snage, itd. Ovo se smatra u kineskoj povjesti najvećom devalvacijom velikog i impozantnog opisa Mao Ce Tunga.Ustav iz 1978. godine ostaje na osnovnim premisama prethodnih ustava, a to je isticanje velike uloge Partije uz naglašenu težnju za razvojem socijalističke demokracije. Zadnji kineski Ustav, odnosno ustavne promjene, donešene su 1982. godine. Po tim ustavnim promjenama najvažnije institucije kineskog političkog sistema su: Nacionalni Narodni Kongres (NNK), Stalni Komitet Nacionalnog Narodnog Kongresa, Predsjednik Republike i Državni Savjet (DS).

36

NACIONALNI NARODNI KONGRESNacionalni Narodni Kongres ili Narodna Skupština je jednodomno zakonodavno tijelo, čiji se poslanici biraju posredno od strane Kongresa u provinicijama, okruzima i gradovima. Ustavom nije određen broj članova Kongresa, ali to je vrlo glomazno tijelo, koje se rijetko sastaje i na kome se zakoni donose bez veće diskusije, često automatskim aklamiranjem. Na posljednjem zasjedanju (ljeto 1999. godine) na njemu je bilo preko 3.500 poslanika. Mandat Kongresa je pet godina. Kongres donosi plan privrednog razvoja i državni budžet, odlučuje o ratu i miru, o pitanjima granica i o administrativno-teritorijalnoj podjeli zemlje. Donosi Ustav, zakone i ostale pravne akte. Imenuje predsjednika i članove Državnog savjeta (Vlade), te bira i Stalni Komitet.

PREDSJEDNIK REPUBLIKEPredsjednik Republike je šef države, vrhovni komadant oružanih snaga, predstavlja državu u inostranstvu. Njega i potpredsjednika bira Nacionalni Narodni Kongres, kojem su i odgovorni za svoj rad. To je više reprezentativna funkcija, pošto stvarnu vlast u Kini i dalje ima Komunistička Partija Kine, odnosno njen Predsjednik.

Stalni Komitet Nacionalnog Narodnog KongresaStalni Komitet Nacionalnog Narodnog Kongresa

Glavne funkcije su:- da tumači Ustav i zakone;

- nadzire rad Državnog Savjeta, Vrhovnog Suda i državnog tužioca,

- odlučuje o imenovanju ili smjenjivanju članova vlade,

- odlučuje o proglašenju ratnog stanja u vrijeme kada Kongres ne zasjeda. Može mijenjati odluke lokalnih ogana vlasti sa područja pod direktnom kontrolom centralne vlasti.

Državni savjetDržavni savjet - je u stvari kineska Vlada. U svojoj nadležnosti ima izvršnu vlast, odnosno odgovoran je za funkcioniranje izvršne-upravne vlasti. Osigurava rukovođenje radom ministarstava i drugih podređenih, naročito lokalnih organa i institucija;Priprema i provodi nacionalni plan i budžet;Stara se o državnoj i javnoj sigurnosti;Imenuje odgovorne državne činovnike,Predlaže zakone i odluke. Za svoj rad odgovara Nacionalnom Kongresu i njegovom Stalnom Komitetu.

Vrhovni sudVrhovni sud je najviša sudska instanca. Ima velika ovlaštenja u odnosu na rad sudova nižeg ranga, kao i na rad specijalnih narodnih sudova. Politički sistem Kine temelji se na načelu jedinstva vlasti, a ne na načelu podjele vlasti, kao što je to u parlamentarnim demokracijama. To

37

znači da ni sudska vlast nema punu samostalnost, jer nije nezavisna od utjecaja i kontrole drugih državnih i partijskih organa i tijela.

Političko organiziranje

Ustavno u Kini je na sceni višestranački sistem. Dakle, po Ustavu, ali i faktički u Kini danas postoji više različitih političkih stranaka. Specifičnost kineskog rješenja ogleda se u tome da se u kini potencira teza da „funkcioniranje političkih institucija cijelog političkog sistema Kine ne može se shvatiti i osigurati bez Komunističke Partije i njene uloge“. Polazi se od historijskih zasluga KP Kine u izvedbi revolucije i stvaranju nove demokratske i narodne Kine. Tako je u sklopu postupne demokratizacije Kine, KP Kine bila „velikodušna“ i na kraju se opredjelila za koncept specifičnog političkog pluralizma i višestranač. Bez obzira na sva ograničenja toga koncepta i činjenicu da Komunistička Partija Kine još uvije drži sve poluge vlasti u svojim rukama, danas u Kini pored KP Kine postoje mnoge druge stranke kao što su: Demokratski Savez, Revolucionarni Komitet Kuomintanga, Kineska Seljačka Stranka, Radnička Demokratska Partija, Partija puta pravičnosti, Kinesko Udruženje za demokratsku, nacionalnu izgradnju, te u ilegali Partija za oslobođenje Tibeta, itd.

9. POLITIČKI SISTEM RUSKE FEDERACIJE

ISTORIJSKI I UVODNI PRISTUP

Sve do XIX stoljeća nije bilo većeg uticaja na Rusiju kako renesanse i reformacije tako ni ideja zapadnoevropskog liberalizma.Ruska politička istorija do 1917 godine, zapravo do Oktobarske revolucije dijeli se na četiri perioda:Period kijevske Rusije do mongolskog osvajanja (trajao je od IX vijeka do 1240.godine)Period od oko 250 godina, bio je period vladavine mongolskih i tatarskih vladaraPeriod ponovnog stvaranja ruske države u vrijeme Ivana Groznog sve do dolaska na prijesto dinastije RomanovihPeriod od skoro 300 godina predstavlja period vladavine dinastije Romanovih, od 1613. godine do Oktobarske revolucije 1917.godine.Početkom XX stoljeća Rusija je među svim velikim silama tog doba u svijetu (sem Kine i Turske) bila jedina APSOLUTISTIČKA MONARHIJA gdje vlast cara nije ograničena nikakvim ustavom i nikakvim predstavničkim organom.U to doba u Rusiji je najjači pokret bio pokret narodnjaka, revolucionarne grupe kojoj su na čelu bili intelektualci.Taj pokret je nastojao da dobije seljačku podršku.

38

Iako je Rusija sa svojom industrijalizacijom zakasnila u odnosu na ostale zemlje zapadne i srednje Evrope, ipak je početkom XX stoljeća u regionima Petrograda i Moskve i na Uralu industrija počela da se naglo razvija.To je omogućeno ulaganjem stranog kapitala, u prvom redu francuskog.Poraz Rusije u rusko – japanskom ratu 1904-1905 godine doveo je do pada tristogodišnje vladavine dinastije Romanovih.Na poticaj grofa Wittea car Nikola II je proglasio ustavnu monarhiju sa parlamentom nazvanim DUMA.Prva Duma je izabrana na temelju općeg prava glasa i bila je sazvana 1906.godine.Period Duma od 1906 do 1917.godine označavao je period razočarenja u parlamentarne reforme buržoaske demokratije.Car je bio daleko iznad toga da se uzdigne iznad politike i da vlada kao ustavni monarh poput engleskog kralja.Otvoreno je kršio ustavna prava Dume.Prvi svjetski rat najviše je potresao ruski caristički režim. Najveće žrtve podnosili su seljaci i radnici.U novonastalim uslovima u februaru 1917.godine dolazi do obaranja carske vlasti, nakon štrajkova i pobune proleterijata u Petrogradu.Vlast preuzima privremena vlada sastavljena od buržoaskih kadeta.Uporedo sa privremenom vladom došlo je do spontanog obrazovanja SOVJETA radničkih, seljačkih i vojničkih deputata, na početku u Petrogradu i Moskvi a potom i u ostalim gradovima i na frontu.Boljševici predvođeni Lenjinom smislili su program koji je odražavao želju ogromne većina naroda.To je bila podjela zemlje seljacima i neodložno zaključivanje mira.Boljševici su odbacivali parlament i parlamentarne institucije, a umjesto parlamenta zagovarali su sovjete radničkih i seljačkih deputata. Na drugom sveruskom kongresu 25.oktobra 1917.godine kongres je dao podršku novoj boljševičkoj vladi na čelu sa Lenjinom.Kongres je usvojio Dekret o miru i Dekret o zemlji.Političke institucije mlade sovjetske države bile su uobličene u prvom ustavu Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike koji je donijet u julu 1918.godine.Uz nabrajanje temeljnih prava sovjetskih građana u ustavu je izvedena struktura i organizacija nove vlasti.U januaru 1924.godine donesen je prvi ustav SSSR, koji je bio prepisani ustav Ruske Republike iz 1918.godine, a uneseni su i propisi o federalnom uređenju.Krajem dvadesetih i početkom tridesetih godina XX stoljeća razvoj SSSR išao je u pravcu jačanja etatizma.Došlo je do birokratizacije partije u SSSR-uUvedena je praksa donošenja zajedničkih odluka državnih i partijskih organa.

39

Svi sovjetski državni organi, predviđeni ustavom, od najnižih do najviših, postali su samo administrativni aparat ili forme kroz koje se provode partijske odluke.Staljin je uspio da birokratizira partiju, Birokratski aparat partije mu je omogućio da dođe na vlast.Staljin je u partiji ugušio svaku slobodu raspravljanja.Partijski i državni organi su postali transmisija za izvršenje njegove volje.Takvo stanje je dovolo do samovolje i uspostave represivnog aparata u kome je u staljinskim logorima stradalo desetine hiljada nedužnih članova boljševičke partije.Krajem osamdesetih godina u SSSR kulminira ekonomska, politička i općedruštvena kriza.SSSR je bio iscrpljen nametnutom trkom u naoružanju, decenijskim afganistanskim ratom, ogromnim administrativnim aparatom, višemilionskom vojskom.Reforme nazvane perestrojka nisu davale rezultate.Reformski pokušaji Gorbačova doveli su do:Ukidanja varšavskog ugovoraRušenja berlinskog zida i ujedinjenja NjemačkeNapuštanja rigidne komunističke ideologije (dogmatskog socijalizma)Mihajl Gorbačov je izgubio izbore 1991.godineSSSR se raspao na 15 novih nezavisnih državaNa čelo Ruske Federacije došao je Boris JeljcinRuska Federacija je u teritorijalnom obuhvatu i dalje najveća zemlja na svijetu (17.miliona km²)

POLITIČKE INSTITUCIJE RUSKE FEDERACIJE

Ustav Ruske Federacije donesen je 1993.godineSa ovim ustavom ruski politički sistem je dobio novi karakterRusija je federalna država republikanskog načina upravljanjaUspostavlja se klasična parlamentarna demokratija sa veoma jakom ulogom Predsjednika Ruske Federacije. Izvršena je podjela vlasti na: zakonodavnu, izvršnu i sudskuPolitički sistem Ruske Federacije najbliži je predsjedničkom sistemu SAD, uz nužne elemente sovjetske tradicije.Državnu vlast u Ruskoj Federaciji ostvaruju:

1. PREDSJEDNIK RUSKE FEDERACIJE2. FEDERALNI SABOR – PARLAMENT koga čine: SAVJET FEDERACIJE I

DRŽAVNA DUMA.3. VLADA RUSKE FEDERACIJE4. SUDOVI RUSKE FEDERACIJE

Ruska Federacije prema ustavu ima ove nadležnosti: 1. Donošenje i izmjena ustava;

40

2. Federativno ustrojstvo;3. Regulisanje i zaštita prava čovjeka i građanina;4. Državljanstvo;5. Uspostavljanje federalnih organa;6. Federalna državna imvina;7. Utvrđivanje pravnih osnova jedinstvenog tržišta;8. Federalni budžet;9. Federalni energetski sistem;10. Vanjsko – ekonomski odnosi;11. Odbrana i bezbjednost;12. Organizacija sudstva;13. Meteorološka služba;14. Federalna državna služba.

POZICIJA I NADLEŽNOSTI PREDSJEDNIKA RUSKE FEDERACIJE

Funkcije Predsjednika Ruske Federacije utvrđene su u Članu 80. Ustava. Ove nadležnosti su sljedeće:

1. Predsjednik Ruske Federacije je šef države;2. Garant je ustava Ruske Federacije, prava i sloboda čovjeka i građanina;3. Utvrđuje osnove unutarnje i spoljne politike;4. Predstavlja Rusku Federaciju unutar zemlje i u međunarodnim odnosima;

Na temelju člana 84. ustava Predsjednik Ruske Federacije:1. Raspisuje izbore za državnu dumu;2. Raspušta državnu dumu u uslovima predviđenim ustavom;3. Raspisuje referendum u slučaju utvrđenim federalnim ustavnim zakonom;4. Podnosi zakonske projekte državnoj dumi;5. Potpisuje i objavljuje federalne zakone;6. Obraća se federalnom saboru s jednogodišnjom porukom o stanju u zemlji i

osnovnim smjernicama unutarnje i vanjske politike.7. Predsjednik ima pravo zadržati primjenu akata organa izvršne vlasti subjekata Ruske

Federacije u slučaju protivrječnosti tih akata sa ustavom Ruske Federacije.

NADLEŽNOST FEDERALNOG SABORA

Federalni Sabor – parlament Ruske Federacije je predstavnički i zakonodavni organ Ruske Federacije.

Sastoji se od dva doma:1. SAVJETA FEDERACIJE i

41

2. DRŽAVNE DUME. U Savjet Federacije ulaze po dva predstavnika iz svakog subjekta Ruske Federacije i to

po jedan iz izvršnog organa i predstavničkog organa. Državna duma se sastoji od 450 poslanika koji se biraju neposredno.

VLADA RUSKE FEDERACIJEIzvršnu vlast Ruske Federacije ostvaruje vlada Predsjednika vlade imenuje Predsjednik Federacije, uz saglasnost državne dumeGlavne funkcije vlade Ruske Federacije su:

1. Predlaže federalni budžet;2. Obezbjeđuje provođenje jedinstvene finansijske, kreditne i monetarne politike;3. Obezbjeđuje provođenje jedinstvene državne politike u Ruskoj Federaciji u oblasti

kulture, nauke, obrazovanja, zdravstva, socijalnog osiguranja, ekologije;4. Ostvaruje upravljanje federalnom imovinom;5. Ostvaruje mjere za obezbjeđenje odbrane zemlje, državne bezbjednosti;6. Ostvaruje mjere za zaštitu zakonitosti, prava i sloboda građana.

SUDSKA VLAST

Sudsku vlast vrše redovni sudovi.Postoji Vrhovni sud Ruske FederacijeO ustavnosti akata sudi Ustavni sud.

42