UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVUSAOBRAĆAJNI FAKULTET DOBOJ

Seminarski rad iz predmeta : Saobraćajna geografija

Tema rada: Obraditi kopneni saobracaj ( drumski i željeznučki ) za zemlju SAD – Teksas

Studenti: Kopić Almir 165/11 Mentor: Bojana Gojković dipl. Inž. Kopić Asmir 144/10 Lukić Maja 115/11 Danilović Slađana 102/11 Kljakić Nikola 32/11

SADRŽAJ

1.UVOD.......................................................................................2,3,42.TEKSAS....................................................................................5,63.GLAVNE KARAKTERISTIKE DRŽAVE..............................63.1.Privreda...................................................................................63.2.Poljuprivreda i Rudarstvo........................................................73.3.Energetika i Rudarstvo.............................................................7,83.4.Visoke Tehnologije..................................................................84.ŽELJEŽNIČKI SAOBRAĆAJ TEKSASA.................................95.DRUMSKI SAOBRAĆAJ TEKSASA......................10,11,12,13,146.ZAKLJUČAK..............................................................................157.LITERATURA.............................................................................16

1

1. UVOD

Geografija je kompleksna nauka koja proučava prirodne i društvene pojave i procese u

geoprostoru, te veze i odnose između njih. Naziv geografija je grčkog porijekla i dolazi

odgea-Zemlja i grafein-pisati, opisivati. Iako geografija nije jedina nauka o Zemlji, ona je

praktično jedina povezujuća nauka između prirodnih i društvenih disciplina, s tim što se,

kao na predmet proučavanja, fokusira na geografski omotač, uslovno rečeno Zemljinu

površinu kao najsloženiji i najuniverzalniji sistem naše planete. Zadatak geografije kao

nauke je kompleksna i sveobuhvatna analiza geografskih pojava i procesa, te uzročno-

posljedičnih veza i odnosa, kao i zakonai zakonomjernosti što proizilaze iz njih. Prosto

rečeno, geografsko znanje nam je potrebno da bi pravilno razumjeli situaciju na planeti,

te da bi na osnovu toga mogli pravilno odrediti i smijer i intenzitet ljudskog progresa u

budućnosti, što je sada aktuelno kao održivi razvoj.

Saobraćajna geografija objašnjava postanak, razvoj i svakodnevno

odvijanje saobraćaja i posljedice saobraćajnog delovanja u prometu. Ova

grana geografije istražuje prostorne interakcije ljudi, saobraćaja i informacija. Ona

razmatra ljude i njihovu upotrebu vozila ili drugih načina putovanja kao i načine kako su

tržišta servisirana protokom dovršenih dobara i sirovih materijala. Saobraćajna geografija

grana jeekonomske geografije.

"Idealan mod prometa trebao bi biti trenutačan, slobodan, neograničenog kapaciteta i

uvijek dostupan. Kod takvog prometa prostor bi bio suvišan. Međutim to očito nije slučaj.

Prostor je ograničenje za konstrukciju prometnih mreža. Čini se da je promet ekonomska

aktivnost različita od drugih. Promet trguje prostor s vremenom, a stoga novcem"

(Merlin, 1992)

Geografija i saobraćaj susreću se u pojmovima kretanja ljudi, dobara i informacija.

Tokom vremena povećala se dostupnost što je dovelo do veće pouzdanosti u mobilnosti.

Ovaj trend javio se s industrijskom revolucijom iako je iz brojnih razloga značajno

ubrzan tek u drugoj polovici 20. vijeka. Danas društva počivaju na saobraćajnim

sustavima koji čine oslonac širokoj raznolikosti aktivnosti. Te aktivnosti

2

uključuju komutaciju, opskrbu energetskim potrebama, distribuciju dobara i stjecanje

osobnih želja. Razvitak dostatnih prometnih mreža predstavljao je kontinuirani izazov sve

većem ekonomskom razvitku, potrebama mobilnosti te konačno sudjelovanju u globalnoj

ekonomiji.

Saobraćajna i urbana geografija jako su isprepletene, a koncept  razvoja blizak je urbanim

i prometnim disciplinama. Kako ljudi sve više žele putovati svijetom, veza između

prometa i urbanih područja često postaje nevidljiva.

Saobraćajna geografija mjeri rezultate ljudske aktivnosti između lokacija i unutar svake

od njih. Ona se fokusira na predmete poput vremena putovanja, smjerova kretanja,

prometnih vidova, upotrebe resursa i održivosti prometnih tipova u prirodnom okolišu.

Ostali dijelovi saobraćajne geografije uzimaju u obzir topografiju, sigurnosne aspekte

upotrebe vozila te upotrebu energije tokom putovanja pojedinca ili grupe.

Svrha saobraćaja je nadići prostor koji je oblikovan ljudskim i fizičkim ograničenjima

poput udaljenosti, političkim granicama, vremenom i topografijom. Specifična svrha

saobraćaja je ispunjavanje potražnje za mobilnošću, jer promet može postojati samo ako

se nešto kreće, bili to ljudi ili dobra. Svako kretanje mora uzeti u obzir geografske

odrednice, a zatim izabrati dostupan oblik prometa temeljen na cijeni, dostupnosti i

prostoru.

Glavne vrste saobraćja jesu vazdušni, željeznički, druski i vodni. Svaki od njih ima

specifične troškove; brzinu kretanja kao posljedicu frikcije, te polazište i odredište. Za

prevoz velike količine dobara se koriste brodovi. Pomorsko brodovlje može prenijeti

veću količinu robe uz nižu cijenu diljem svijeta. Za prijevoz ljudi koji preferiraju

skraćivanje vremena putovanja, a traže udobnost i pouzdanost, najčešće korišteni vidovi

prometa su vazdušni i drumski . Željeznica se često koristi za prijevoz roba u područjima

udaljenima od vode. Vodni promet činio je glavnu osnovu prije konstrukcije željezničkih

pruga.

"Prometni vidovi čine bitnu sastavnicu saobraćajnih sustava jer predstavljaju sredstva

koja omogućuju pokretljivost. Geografi promatraju širok raspon vidova koji se mogu

grupirati u tri velike kategorije temeljene na sredstvu kojim se

3

koriste: kopno,voda i vazduh. Svaki vid ima svoje zahtjeve i obilježja, te je prilagođen

zadovoljavanju specifičnih zahtjeva teretnog i putničkog prometa.

Time su postale izražene razlike u načinima na koje se vidovi prometa ostvaruju i koriste

u različitim dijelovima svijeta. U posljednje vrijeme razvija se trend integracije vidova

prometa kroz intermodalitet, te još jače povezivanje vidova u smislu proizvodnih i

distribucijskih aktivnosti. Istovremeno teretna i putnička aktivnost postaje sve više

odvojena u svim prometnim vidovima

Drumski saobraćaj odvija se  cestovnom mrežom poseban je vid prometa koji se

ostvaruje kretanjem na izgrađenim cestama, prevozeći ljude i robu s jednog mjesta na

drugo različitim prometnim sredstvima poput kamiona, automobila itd.

Željeznički saobraćaj koji se odvija željeznicom ograničen je pravcima na kojima su

izgrađene pruge.

Pomorski saobraćaj vodom najsporiji je današnji vid prometa u kretanju roba/ljudi.

Vazdušni saobracaj odvija se vazduhom i predstavlja najrazvijeniju granu saobraćaja.

4

2. TEKSAS

Teksas ( sl. 1) je druga po veličini i po broju stanovnika savezna država SAD. Smešten je

na jugu centralnog dela SAD, prema jugu se graniči sa Meksikom, prema zapadu sa Nju

Meksikom, prema severu sa Oklahomom, prema severoistoku sa Arkanzasom i prema

istoku sa Luizijanom. Prostire se na površini od 696,241 km2 i u njemu živi preko 24,7

miliona ljudi. Teksas je poznat i kao Država usamljene zvezde (engl. Lone Star State), jer

je posle otcepljenja od Meksika1836. pa sve do 1845. bio nezavisan. Ta „usamljena

zvezda“ se nalazi na zastavi i grbu Teksasa.

U Teksasu se mogu sresti sve odlike američkog Juga i Jugozapada. Iako se Teksas

uglavnom doživljava kao predeo gde preovlađuje pustinja, što je karakteristika

jugozapada SAD, ona zauzima manje od deset posto teritorije. Stanovništvo je

skoncentrisano prvenstveno u predelima bivših prerija, pašnjaka, šuma i duž

obale Meksičkog mora. Idući sa istoka na zapad sreću se močvare, šume borova, ravnice,

brda i na kraju pustinja i planine u oblasti Big Bend.

S obzirom da je Teksas posle američkog građanskog rada postao

centargovedarstva veoma česta asocijacija za ovu saveznu državu SAD su kauboji.

Međutim već početkom XX veka privreda Teksasa se promenila zahvaljujući otkrivenim

nalazištima nafte. Dolazi do ekonomskog buma koji je doprineo razvoju obrazovanja a

samim tim se i privreda diversifikuje. Danas je Teksas u samom vrhu u

oblasti petrohemije, elektronike, poljoprivrede, energetike, avio – industrije ibiomedicine.

Teksas od 2002. godine ostvaruje najveće prihode od izvoza u SAD i na drugom je mestu

po veličini bruto društvenog proizvoda[2] (BDP). Međutim ako se gleda BDP po

stanovniku onda je Teksas tek na 29. mestu u SAD.

5

Sl.1 Teritorija Teksasa

3. GLAVNE KARAKTERISTIKE DRŽAVE

Austin je glavni grad Teksasa. Broji 743.074 stanovnika, čime je četvrti po veličini u

Teksasu (iza Houstona, San Antonija i Dallasa) i 16. u SAD-u. Grad je sjedište okruga

Travis, a nalazi se i na područjima okruga Williamson te Hays. Osnovan je 1839. te je

dobio ime po Stephenu F. Austinu, teksaškom revolucionaru i političaru, "ocu

Teksasa".Austin se, prema nekim istraživanjima, smatra "najzelenijim" gradom u SAD-u,

zbog velikog broja zelenih površina i parkova te izuzetnog napora gradskih vlasti u

smanjenju zagađenja.

3.1. PRIVREDA

Privreda Teksasa je druga po veličini u SAD. Društveni proizvod ove savezne države

u 2008. godini je iznosio 1224 milijarde dolara. Što se tiče društvenog proizvoda po

stanovniku u 2009. godini je iznosio 36.484 dolara[11] i svrstao je Teksas na 29. mesto u

SAD. Teksas je poznat po malim porezima i maloj administraciji i jedna je od sedam

saveznih država koje nemaju državnu stopu poreza (engl. state income tax), samim tim je

priznat kao veoma pogodno mesto za investiranje. Najveći broj kompanija sa čuvene

liste Fortune 500 se nalazi u Teksasu.

6

3.2. POLJUPRIVREDA I RUDARSTVO

Teksas ima najviše farmi i najveće obradive površine u SAD. Takođe je savezna država

sa najvećom proizvodnjom stoke. Uzgoj goveda predstavlja najvažniji deo poljoprivrede,

jer Teksas proizvodi 20 posto govedine u SAD. Pored toga Teksas je vodeći i u uzgoju

ovaca i koza u SAD. Proizvodnja žitarica je veoma zastupljena dok je u proizvodnji

pamuka na prvom mestu u SAD.

Ribarstvo i prerada ribe je veoma razvijena. Što se mineralnih sirovina tiče Teksas se

može pohvaliti da je prvi po proizvodnji cementa, lomljenog kamena, kreča, soli, peska i

šljunka u SAD.

3.3. ENERGETIKA I RUDARSTVO

Prema podacima Uprave za informisanje o energiji (engl. Energy Information

Administration), Teksašani troše najviše energije po stanovniku, a i ukupno je Teksas

savezna država sa najvećom potrošnjom energije u SAD.[13] Teksas ima slobodno tržište

električne energije.

U suprotnosti sa svojim imenom, Železnička komisija Teksasa (engl. Railroad

Commission of Texas) nadzire proizvodnju nafte i gasa, preduzeća za distribuciju gasa,

bezbednost cevovoda, tečnog naftnog gasa, kao i eksploataciju uglja i uranijuma.

Komisija je do 1970-ih kontrolisala cenu benzina jer je upravljala naftnim rezervama

Teksasa. Ona je poslužila osnivačima OPEK-a kao model kontrolisanja cena nafte.[14]

Procenjene rezerve nafte u Teksasu iznose pet milijardi barela što je otprilike

790.000.000 m3, to čini negde oko jedne četvrtine ukupnih rezervi nafte u

SAD. [15] Rafinerije u Teksasu mogu da dnevno prerade oko 4,7 miliona barela (730.000

m3) nafte. Rafinerija Bejtaun u bliziniHjustona je najveća u SAD.[13] Teksas obezbeđuje

7

30 posto prirodnog gasa koji se proizvodi u SAD.[13] Poznatije naftne kompanije koje

imaju sedište u Teksasu su: Konoko-Filips, Ekson-Mobil, Helibarton, Valero i Maraton

Ojl.

Teksas je vodeći i po proizvodnji energije iz obnovljivih izvora, s obzirom da proizvodi

najviše energije u vetroelektranama.[13] U mestu Rosko nalazi se najveća farma vetrenjača

na svetu sa kapacitetom od 781,5 megavata.[16] Pored energije vetra Teksas ima velike

mogućnosti i u iskorišćenju biomase s obzirom na razvijenu poljoprivredu u državi a ima

i najveće potencijale za iskorišćenje sunčeve energije.

3.4. VISOKE TEHNOLOGIJE

Zahvaljujući saradnji između univerziteta i fondova za podsticaj preduzetništva i nauke,

Teksas obiluje preduzećima koja se bave visokom tehnologijom. Oblast oko Ostina se

popularno naziva Silicijumska brda a severni deo Dalasa je poznat pod

imenom Silicijumska prerija. U Teksasu se nalaze sedišta brojnih visokotehnoloških

preduzeća, kao što su Del, Teksas Instruments, Pero Sistems, Ej-Ti end Ti, Elektronik

Data Sistems, kao i bivše sedišteKompaka (koji je sada u sklopu Hjulit-Pakarda).

U jugoistočnom delu Hjustona, smešten je Lindon B. Džonson svemirski centar, dok je

u Fort Vortu, u blizini Dalasa, Lokid Martinov ogranak za proizvodnju vojnih aviona.

8

4. ŽELJEZNIČKI SAOBRAĆAJ TEKSASA

Kapital MetroRail ( sl. 2) je prigradska željeznička stanica nastala u Austinu 1986 god.

Capital Metro je prva željeznička pruga koja povezuje Downtown Austin sa sjevernim

predgrađima.. Linija radi na 32 miljE (51 km), a sastoji se od devet postaja.

Sustav kapitala Metrorail trenutno se sastoji od Red Line ( crvene linije ), koja povezuje

Leander i Austin Downtown Convention Center u Austinu.Linija prolazi kroz Cedar

Park, sjeverozapadni dio Austin, sjeverno-središnji i istočnoj Austin, .Godišnji trošak za

rad Redline je 14,3 milijuna dolara.

Iako pruža uslugu prigradskim željezničkim dijelovima, MetroRail koristi tramvaj-vlak

operaciju, s polu-čestim uslugama izvodi prevoz u glavne dijelove dijelove

grada.Kapital Metro predstavlja jednu od najsigurnijih I najkvalitetnijih željezničkih

postaja u Teksasu.

Sl.2 Kapital MetroRail

9

5. DRUMSKI SAOBRAĆAJ U TEKSASU

Jedan od najpoznatijih autoputeva u Teksasu je svakako Farma Market,to je

tradicionalana cesta koja je služila za povezivanje poljuprivrednih područja sa tržišnim

gradovima. Ovi putevi izgrađeni su I održavani od strane Texas Department of

Transportation (TxDOT ) . Ovaj sustav osnovan je 1949 god. Kao projekat sigurnog

pristupa poljuprivrednim područjima. Sustav se sastoji od prvenstveno asfaltitane dvije

trake.Znakovi ( sl. 3 ) koji označavaju ove puteve su crni kvadrat pozadina sadrži bijeli

oblik državi Teksas, s riječima "Farm Road" ili "Ranch Road" koji se pojavljuje u bijelim

tekstom na pozadini i ruta broj u crni tekst u obliku Teksasu.

Sl. 3 Znak puta “ Farm Road “

10

Kao rezultat rasta stanovništva i širenje urbanih područja 1995 god., nastojalo se da

Farma Road putevi promjene svoje nazive u “ gradske ceste”. Većina gradova nije htjela

da mijenja nazive pa je Texas Department of Transportation (TxDOT ) dustao od svoje

namjere.

Ruta 66 ( sl.4 ) SAD 66 (engleski: U.S. Route 66, također poznata kao "Put Willa

Rogersa", "Glavna ulica Amerike" i "Majka svih puteva") je naziv za auto-put koji je

postojao u američkom sistemu autoputeva. Predstavljala je jedan od prvih auto-puteva i

postavljen je godine 1926. Vodio je od Chicaga u državi Illinois, preko

država Missouri, Kansas, Oklahoma, Texas,  New Mexico i Arizona do Los Angelesa u

Kaliforniji i imala ukupnu dužinu od 3.940 km (2.448 milja). Od 1950-ih je počela gubiti

važnost zbog novog sistema međudržavnih puteva, a 1985. je izgubio federalni status.

Danas je poznata prije svega kao istorijski spomenik, odnosno turistička atrakcija, te po

nizu referenci u popularnoj kulturi, među kojima se ističu pjesma koju je, između ostalih,

izvodio Nat King Cole, te istoimena TV-serijasa početka 1960-ih.

Sl.4 oznaka Auto-puta Ruta 66

11

Auto-put Ruta 66 prostirao se na teritorijima ( sl. 5 ):

Chikago-a

Illionis-a

Missouri-a

Kansas-a

Oklahoma-e

Texas-a

New Mexic-a

Arizona-e

Los Angeles-a

Californi-e

Sl. 5 Teritorije na kojima se prostirao auto-put Route 66

12

State Highway 255 ( sl. 6 ) (SH 255) cesta s naplatom cestarine u vlasništvu države

Teksas koja je postoji od 2000 god. omogućava međunarodni promet u zaobilaženju

dgrada Laredo. Izgradnja ovog auto-puta koštala je 90 miliona $. Staza se proteže od

Kolumbijskog Međunarodnog mosta na Interstate 35 na izlazu 24. To je jedan od

rijetkih operativnih auto-puteva s naplatom cestarine u Sjedinjenim Američkim

Državama.

Sl. 6 State Highway 255

13

U Teksasu je 25.10.2012 otvoren najbrži auto-put ( sl. 7 ), sa ograničenjem brzine od

136 km/h, sto je brzina uragana prve kategorije.

Ovo je put sa najvećom dozvoljeno brzinom u Sad-u.

Ovaj auto-put je dužine 41 km , I cilj mu je rasteretiti saobraćaj na koridoru između

Austina i San Antonija dva najveća grada u Teksasu.

Sl. 7 Najbrži auto-put u Sad-u

14

6. ZAKLJUČAK

Teksas  je druga po veličini i po broju stanovnika savezna država SAD. Privreda Teksasa

je druga po veličini u SAD. Teksas ima najviše farmi i najveće obradive površine u SAD.

Takođe je savezna država sa najvećom proizvodnjom stoke. Uzgoj goveda predstavlja

najvažniji deo poljoprivrede, jer Teksas proizvodi 20 posto govedine u SAD.

U Teksasu se nalaze najvažnije dionice auto-puteva koji su vazni za privredu same

drzave, kao i za privredu Sad-a.

15

7. LITERATURA

1. www.wikipedija.com

2. Saobraćajna geografija ( Pecelj P. Milovan, Pecelj Milica, Milovanivić Miško )

Doboj 2007

16