samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu...
TRANSCRIPT
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
DOBROSTAN I ZESPÓŁ
ROZDZIAŁ IV
1Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Wydział Nauk o Zdrowiu 2Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim
HALINA KRÓL1, BOŻENA ZBOINA2, GRAŻYNA NOWAK–STARZ1,
MONIKA SPRINGER1, MAŁGORZATA BISKUP1,
AGNIESZKA STRZELECKA1, MONIKA SŁOWIK2
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat
z powiatu ostrowieckiego w województwie świętokrzyskim
Self-assessment of lifestyle of the youth aged 16-17
from Ostrowiec district in świętokrzyskie region
Słowa kluczowe: styl życia, zachowania prozdrowotne, zachowania antyzdrowotne
Keywords: lifestyle, health behaviors, anti-health behaviors
Szacuje się, iż 50-60% stanu zdrowia człowieka determinuje styl życia. Wza-
jemne oddziaływanie na siebie człowieka i jego środowiska postało określone mia-
nem Mandali zdrowia. Przedstawia ona powiązanie środowiska fizycznego, spo-
łecznego i kulturowego ze zdrowiem [25]. Zachowania, które stanowią o naszym
zdrowiu mogą być prozdrowotne lub antyzdrowotne.
W zachowaniu prozdrowotnym szczególny wpływ na zdrowie ma sposób od-
żywiania i aktywność fizyczna.
Odżywanie jest niezbędnym elementem do funkcjonowania każdego organizmu.
Człowiek w ciągu dnia, powinien spożywać 5-6 posiłków w mniejszych porcjach a
ostatni nie później niż 2 godziny przed zaśnięciem. Posiłki powinny zawierać
wszystkie grupy produktów (mięso, nabiał, owoce, warzywa, pieczywo), szczegól-
nie nabiał, warzywa i owoce. Wszystkie te grupy tworzą wspólnie piramidę zdrowia.
Zapotrzebowanie na składniki odżywcze wraz z wiekiem ulega zmianie. Dziew-
częta po 16. roku życia wykazują mniejsza potrzebę dostarczenia organizmowi sub-
stancji odżywczych. Natomiast chłopcy miedzy 16. a 20. rokiem życia wykazują
większe zapotrzebowanie na wartości odżywcze ze względu na ostateczne kształto-
wanie kośćca i nabierania tężyzny fizycznej. W dobie ciągłych zmian wzorców,
szczególnie ważne jest, aby młodzież nie zaniedbywała spożywania posiłków. W
konsekwencji takie zaniechanie może prowadzić do wystąpienia bulimii lub niedo-
boru witamin w organizmie (B12 i D), wapnia, żelaza, cynku a to wiąże się z zaha-
mowaniem rozwoju umysłowego, pogorszenia stanu zdrowia [10]. Nieprawidłowe
odżywianie przyczynia się do powstania nadwagi lub otyłości zaburzając w ten
sposób prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka.
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
58
Aktywnością fizyczną określa się wydatek energetyczny spowodowany wyko-
nywaniem pracy przez mięśnie szkieletowe.
W ciągu ostatnich kilku lat zauważalny jest spadek aktywności fizycznej wśród
młodzieży. Postęp motoryzacji, a także coraz większa dostępność komputeryzacji
negatywie wpływa na zdrowie. Zajęcia z wychowania fizycznego nie cieszą się
popularnością wśród młodzieży, a często są to jedyne zajęcia fizyczne, uprawiane
bądź nie przez młodych ludzi. Przeprowadzone dotychczas badania wskazują, iż
mała aktywność ruchowa prowadzi do: zaniku i osłabienia całego organizmu, wzro-
stu zachorowalności, osłabienia wydajności układu oddechowego. Nadmierne spo-
żywanie pokarmów a jednoczesne ograniczenie ruchu, powoduje otyłość, obniżająca
ogólną „energie życiową”.
Aktywność fizyczna młodzieży niesie za sobą wiele korzystnych rezultatów:
chęć ciągłego doskonalenia, upartość w dążeniu do celu, umiejętność pracy w ze-
spole [2,12,21,28].
Antyzdrowotnym stylem życia określane są zachowania które w negatywny spo-
sób wpływają na zdrowiem, prowadząc do jego pogorszenia.
Uzależnienie to świadome działanie na własną szkodę. Uzależnienie psychiczne
to silna potrzeba przyjmowania i kontynuowania przyjmowania substancji szkodli-
wych. Brak możliwości dostarczenia substancji do organizmu wiążę się z podener-
wowaniem, atakami gniewu, depresją. Uzależnienie fizyczne to silna chęć przyjęcia
substancji. W efekcie niedostarczenia, występuje tzw. „głód”, trwający kilka dni,
jeśli substancja nie zostanie dostarczona organizmowi. Uzależnienie społeczne -
najczęściej występujące wśród nastolatków, zażywających w grupie. Mocno zwią-
zana emocjonalnie jednostka z grupą, postępuje wbrew swoim zasadom, tylko po to,
aby nie zostać wydalonym z grupy [4].
Poważnym problemem wśród młodzieży jest zjawisko narkomanii.
Narkotyk - jest to substancja pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, oddzia-
łująca na system nerwowy, znoszący ból, odurzenie, euforie lub sen. Środki różnią
się od siebie składem, sposobem przyjmowania, działaniem i skutkiem przyjmowa-
nia.
Narkoman - osoba zażywająca narkotyki, cechuje się przymusem zażywania
narkotyków, jednostajną właściwością ciągłego zwiększania dawki, uzależnieniem
psychicznym, szkodliwością skutków przyjmowania narkotyków [14].
Do najczęściej zażywanych narkotyków wśród polskiej młodzieży zaliczana jest
heroina, opium, konopie, kokaina, amfetamina, metaamfetamina, ekstazy
[9,13,15,17].
Przyczyn zażywania przez młodzież narkotyków jest wiele. Narkomania rozwija
się zarówno wśród zaniedbanej i zamożnej młodzieży. Nastolatkowie ze środowisk
biedniejszych, odurzają się zazwyczaj opiatami, środkami wziewnymi. Młodzież
wywodząca się z zamożnej rodziny aplikuje substancje przemycane z całego świata.
Sytuacja finansowa, rasizm czy odrzucenie wpływają coraz częściej na chęć się-
gnięcia po narkotyki przez młodych ludzi. W ten sposób dorastający, młody czło-
wiek stara się uciec od otaczających go problemów.
Halina Król, Bożena Zboina, Grażyna Nowak-Starz, Monika Springer,
Małgorzata Biskup, Agnieszka Strzelecka, Monika Słowik
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu ostrowieckiego
w województwie świętokrzyskim
59
Znaczący wpływ na psychikę i sposób działania nastolatków mają także media,
które pokazują zażywanie narkotyków jako sposób radzenia sobie z trudnościami.
Przedstawiane w mediach wzorce, na których młodzież kształtuje swoje własne „ja”,
również ma fundamentalne znaczenie w chęci sięgnięcia po narkotyk. Pierwszo-
rzędnymi powodami sięgania po narkotyki stale pozostaje wpływ rówieśników a
także słaba kontrola rodziców nad dzieckiem. Koledzy przedstawiają fałszywe prze-
konania o zażywaniu narkotyków jako czymś nieszkodliwym i dobrym, wpływają
na kształtowanie postawy nastolatka wobec substancji a w ostateczności pomagają
zdobyć narkotyk.
Rodzice mający słabe kontakty z dziećmi, często nie zauważają jak ich dziecko
się zmienia. Nastolatkowie z rodzin zdezorganizowanych i rozproszonych, gdzie
rodzice sięgają po narkotyki, są szczególnie narażone na chęć sięgnięcia po niebez-
pieczne substancje.
Subkultury również oddziałują na zażywanie lub unikanie narkotyków.
Młodzież początkowo pali marihuanę, stopniowo uzależniając się potrzebuje
niebezpieczniejszych środków do zaspokojenia potrzeb, wrażeń i emocji.
Szkoła jest częstym miejscem, gdzie można zdobyć narkotyki. Branie narkoty-
ków często jest wyrazem buntu wobec rodziców, potrzebą zwrócenia na siebie uwa-
gi lub wynikiem bezczynności, nudy. Niewystarczające zaspokajanie potrzeb po-
znawczych w konsekwencji może prowadzić do osamotnienia. W Polsce zabronione
jest stosowanie narkotyków jednak to nie zniechęca ludzi do kupowania i spożywa-
nia tych substancji [20,29] .
Realizowane w Polsce programy profilaktyczny skierowane do młodzieży obej-
mują trzy filary: samodzielne programy, działania współdziałające z programem
szkolnym, działania powstające w wyniku jakiegoś zdarzenia w szkole.
Programy informacyjne powinny dostarczyć nastolatkom prawdziwych informa-
cji odnośnie narkotyków, ukierunkowanej na zmianę postaw.
Programy aktywnej edukacji - mają za zadanie pobudzić rozwój osobowy mło-
dzieży przez pogłębianie samoświadomości, samooceny, dokładniejszego poznania
siebie.
Programy kompetencji społecznej - skupiają się na wykształceniu i poszerzaniu
umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie.
Programy alternatyw - to utworzenie dla młodzieży opcji podejmowania działań
alternatywnych w stosunku do bulwersowania się, które powodują szczęście i potę-
gują rozwój psychospołeczny.
Program wczesnej interwencji - to identyfikowanie młodzieży doświadczonej
przez trudności. Program może być prowadzony przez fachowców lub rówieśników
(programy rówieśnicze) [11].
Alkohol jest coraz bardziej dostępny dla osób poniżej 18. roku życia. Spożywa-
nie i nadużywanie alkoholu powoduje zaburzenia psychiczne, fizyczne i społeczne.
Wczesny wiek spożywania wpływa negatywnie na umiejętności radzenia sobie ze
stresem, złością czy lękiem [16,24,27]. W Polsce średni wiek inicjacji alkoholowej
wynosi piętnaście - szesnaście lat. Pierwsze spożycie odbywa się najczęściej w
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
60
domu nastolatka lub w domu kolegów. Do miejsc publicznych, gdzie nastolatkowie
spożywają alkohol najczęściej zaliczane są parki, plaże i ulice [19].
Nastolatkowie spożywający alkohol, często argumentują tę decyzje swoim wła-
snym zaciekawieniem czy chęcią poczucia się dorosłym. Jednym z najważniejszych
czynników jest chęć zaimponowania kolegom, przynależeć do grupy [1,3,24].
Szczególnym objawem uzależnienia od alkoholu jest utrata kontroli nad ilością
wypijanych płynów. Nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi także do zaników
pamięci [5,6,23].
Podstawowym elementem terapii jest przyznanie się osoby uzależnionej, że po-
padła w nałóg i poddanie się psychoterapii i farmakoterapii[7,22].
Nikotynizm stanowi w Polsce poważny problem zdrowotny wśród całej popula-
cji. Papierosy pali około 60 % mężczyzn i 30 % kobiet. Wraz ze zmieniającymi się
trendami, młodzież sięga po papierosy z kilku powodów: chce być traktowana jak
osoba dorosła, imponować rówieśnikom, z ciekawości jak smakuje papieros, sposób
na zmniejszenie stresu.
Dym tytoniowy powoduje zmiany w organizmie człowieka: ogólnoustrojowe,
miejscowe, narządowe. Nastolatkowie palący papierosy automatycznie znajdują się
w grupie ryzyka zachorowania na miażdżycę, choroby serca, nadciśnienia tętnicze
czy nowotwory. Choroby odtytoniowe czy tytoniozależne najczęściej atakują: układ
odpornościowy, układ oddechowy, naczynia krwionośne, mięsień sercowy, układ
nerwowy, układ moczowo-płciowy, błony śluzowe i skórę, przewód pokarmowy.
Palenie tytoniu wpływa także negatywnie na łaknienie. Zespól abstynencji u uzależ-
nionego to: głód nikotynowy, osłabienie, agresja, drażliwość, wzmożone pocenie,
pobudzenie, bezsenność, lęk, drażliwość [8].
Bierne palenie jest częstym i równie niebezpiecznym zjawiskiem co czynne pa-
lenie. Przebywanie w pomieszczeniach zadymionych powoduje: pieczenie spojó-
wek, bóle głowy, suchość śluzówek nosa, kaszel, nudności, zawroty głowy, chrypkę,
utrudnione oddychanie.
Dzieci zagrożone biernym paleniem są biologicznie słabsze. Wiąże się to ze
spadkiem odporności wywołujące często zakażenia górnych dróg oddechowych
[18,26].
Wraz z dorastaniem dziecka, rodzice powinni wskazywać negatywne skutki pa-
lenia papierosów. W kształtowaniu stylu życia młodego człowieka odgrywa szcze-
gólnie rodzina jak również środowisko szkolne.
Celem pracy było poznanie samooceny stylu życia dokonanej przez młodzież
ponadgimnazjalną z powiatu ostrowieckiego.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w 2013r., w których wzięło udział 75 uczniów, w tym
48 chłopców (64%) i 27 dziewcząt (36%). Wiek badanych wynosił 16 – 17 lat. Ba-
dani w większości mieszkali w mieście - 50 osób, pozostałe 25 osób zamieszkiwało
tereny wiejskie. Wszyscy badani byli uczniami klas pierwszych szkoły ponadgimna-
zjalnej (technikum) w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Halina Król, Bożena Zboina, Grażyna Nowak-Starz, Monika Springer,
Małgorzata Biskup, Agnieszka Strzelecka, Monika Słowik
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu ostrowieckiego
w województwie świętokrzyskim
61
W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego. Statystyczną za-
leżność wybranych cech weryfikowano nieparametrycznym testem Chi- kwadrat. Za
poziom istotności statystycznej przyjęto p<0,05.
WYNIKI BADAŃ
Zdecydowaną grupę badanych stanowili chłopcy- 48 osób ( 64%), zaś dziewczę-
ta 27 osób (36%). Zdecydowany odsetek mieszka w mieście (66,67 %), pozostali są
mieszkańcami wsi (33,33 %).
Ponad 78% badanych wychowują oboje rodzice. Przez samą matkę wychowy-
wanej jest 16%, natomiast przez samego ojca 5,33% badanej młodzieży.
Powyżej 13 % badanych uważa relacje panujące w rodzinie za „bardzo dobre”,
ponad 54% „dobre”. Za „dostateczne” uznało ponad 10 % badanych a „poprawne”
relacje deklaruje 17,33 % młodzieży. Niestety jako „złe” określa 4% badanych.
0
5
10
15
20
25
30
Codziennie razw tygodniu
razw miesiącu
okazjonalnie rzadko(mniej niż 5x
w roku)
% badanych
Wykres 1. Częstość spożywania alkoholu przez badaną młodzież
Znaczny odsetek nastolatków spożywa alkohol „raz w tygodniu” (29,51%).
„Okazjonalnie” spożywa 27,87 % badanych. Jednakowo „raz w miesiącu i „rzadziej
niż 5 razy” w roku pije alkohol 16,39 %badanych. Niepokojące jest, że około 10 %
pije alkohol „codziennie”(Wykres 1).
Prawie połowa badanych stwierdziła, iż spożywa od dwóch do pięciu jednostek
alkoholu jednorazowo (44,26 %). Prawie jedna trzecia nastolatków sugeruje, że
wypija jedną jednostkę alkoholu (29,51 %). Sześć do dziesięciu spożywa 14,75 %
badanych. Ponad 11 % badanej młodzieży deklaruje, że wypija najmniej dziesięć i
więcej jednostek alkoholu.
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
62
Blisko 46% nastolatków spożywa alkohol na imprezie a ponad 39% z powodu waż-
nego wydarzenia. Nuda (19,67 %) i chęć zaimponowania kolegom (11,48 %) oraz
inne powody (8,20 %) są znaczącym pretekstem sięgania po alkohol
Wykres. 2. Wiek pierwszego sięgnięcia po alkohol przez badanych
Ponad 21% badanych określiło wiek czternastu lat, jako pierwszą inicjację alko-
holową. Pozostali wskazali, że pierwszy raz pili alkohol mając piętnaście (18,3%),
trzynaście (16,39%), dwanaście (13,11%) a nawet jedenaście (11,48%) lat ( Wykres
2).
Powyżej 54% młodzieży potwierdziło niepożądane objawy, które wystąpiły ko-
lejnego dnia po spożyciu alkoholu. Wyraźny odsetek osób odczuwało ból głowy a
także wymioty (36,36 %). Pozostali wskazali na „kaca” (24,24 %), bóle brzucha
(9,09 %), zawroty głowy (6,06%), suchość w ustach (6,06 %), Jednakowo wstręt do
alkoholu, senność, brak apetytu i biegunkę odczuło 3,03 % badanych.
Najchętniej badani nastolatkowie piją piwo (57,38 %) i niestety wódkę (prawie
40 % ). Wino spożywało ponad 31% badanych.
Palenie papierosów potwierdziło 52% badanych.
Halina Król, Bożena Zboina, Grażyna Nowak-Starz, Monika Springer,
Małgorzata Biskup, Agnieszka Strzelecka, Monika Słowik
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu ostrowieckiego
w województwie świętokrzyskim
63
Wykres 3. Częstość palenia papierosów według badanych
Ponad 61% badanej młodzieży pali papierosy „codziennie”. Blisko 24 %) sięga
po papierosy „kilka razy w tygodniu”. „Okazjonalnie” pali 10,26 % badanych (Wy-
kres 3).
Prawie 36 % badanej młodzieży wypala do 5 papierosów dziennie. Jednakowy
odsetek badanych (28, 21%) wypala dziennie od 6 do 15 i od 16-25 papierosów.
Palenie powyżej 26 papierosów dziennie potwierdziło niecałe 8 %.
Wykres 4. Przyczyna palenia papierosów w opinii badanych
Ponad 64 % badanych deklaruje, iż sięga po papierosy „z własnej woli”. „Cie-
kawością” kieruje się około 31 % badanych. „Chęć poczucia się dorosłym” poprzez
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
64
palenie deklaruje blisko 13 % badanych. Ponad 10 % badanych zapala papierosa
pod presją otoczenia. Prawie 8 % badanych poprzez palenie próbuje zaimponować
kolegom (Wykres 4).
Stwierdzono, że aż 44% badanej młodzieży zażywała narkotyki.
Wykres 5. Częstość używania narkotyków przez badanych
Ponad 12 % osób objętych badaniem narkotyzuje się „codziennie”. Powyżej
33% przyjmuje narkotyki „kilka razy w roku” a 30,30% „okazjonalnie”. Używanie
narkotyków „parę razy w miesiącu” potwierdziło ponad 15 % badanej młodzieży
(Wykres 5).
Prawie 52%badanej młodzieży sięga po narkotyki z własnej woli a ponad 33 %
sięga po narkotyki z ciekawości. Chęć zaimponowania kolegom (ponad 21%), presja
otoczenia (ponad 15 %) i aby poczuć się dorosłym (ponad 9 %) stanowią znaczny
powód sięgania po narkotyki przez badanych nastolatków. Prawie 61 % badanych
przyjmuje narkotyki „paląc”. Ponad 45 % badanych zażywa narkotyki poprzez
„wciągnie”. 33,33 % badanej młodzieży „wdycha” narkotyki. Ponad 6 % przyjmuje
narkotyki w inny sposób.
Prawie 67 % badanej młodzieży najczęściej przyjmuje marihuanę, ponad 36 %
amfetaminę. Haszysz zażywa ponad 30 % badanych, „crack” ponad 27% badanych
a heroinę ponad 15 % badanej młodzieży.
Około 59 % objętych badaniem finansuje używki z tzw. kieszonkowego otrzy-
manego od rodziców. Pieniądze otrzymane od dziadków przeznacza na używki
ponad 17 % badanej młodzieży. Ponad 13 % twierdzi, że ma pieniądze od kolegów.
Halina Król, Bożena Zboina, Grażyna Nowak-Starz, Monika Springer,
Małgorzata Biskup, Agnieszka Strzelecka, Monika Słowik
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu ostrowieckiego
w województwie świętokrzyskim
65
Wykres 6. Suma miesięcznego wydawania pieniędzy na używki według badanych
Prawie połowa badanych, wydaje na używki miesięcznie do 50 złotych. Ponad
30 % badanych przeznacza sumę 50-100 złotych a nawet ponad 100 złotych (powy-
żej20 %) (Wykres 6).
Prawie 59 % badanych nie uprawia żadnego sportu. Prawie 39 % badanej mło-
dzieży jeździ na rowerze/rolkach. Sporty zimowe preferuje ponad 16 % badanych.
Jednakowo sporty wodne i kulturystykę uprawia prawie 13 % badanych.
Ponad 32 % badanych, uprawia sport „kilka razy w miesiącu”. Powyżej 29 %
„kilka razy w tygodniu”. Jednakowo w wolnej chwili i codziennie uprawia sport
ponad 19 % badanej młodzieży.
Blisko 79% badanych zaprzeczyło stosowanie jakiejkolwiek diety. Pozostali po-
twierdzili stosowanie diety wysokobiałkowej (prawie 44%), ponad 31 % niskotłusz-
czową a 25% potwierdza stosowanie innych diet.
Jednakowo po około 19 % spożywa trzy, cztery, pięć i sześciu posiłków dzien-
nie.
Prawie 51 % badanych spożywa jedzenie typu fast-food w tym ponad 39% „kil-
ka razy w miesiącu”. Wśród najczęściej spożywanego jedzenia typu fast-food ponad
36 % badanych wymieniło pizzę, ponad 34 % frytki, prawie 28 % hamburge-
ry/cheeseburgery.
Ponad 33 % młodzieży pije napoje energetyczne. Do ich codziennego picia
przyznało się prawie 35% badanych.
Potwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy spożywaniem narkoty-
ków a płcią badanych ( p >0,001) ), paleniem tytoniu a płcią badanych (p > 0,001)
oraz wyraźną zależność statystyczną pomiędzy spożywaniem alkoholu a płcią bada-
nych (p > 0,05).
Istotną statystycznie zależność potwierdzono również pomiędzy stosunkami ja-
kie panują pomiędzy rodzicami a badaną młodzieżą (p > 0,001).
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
66
DYSKUSJA
Młodzież objęta badaniem w zróżnicowanym stopniu oceniła prowadzony przez
siebie styl życia z dominacją stylu antyzdrowotnego. Przyjmowane w tak młodym
wieku używki, niska aktywność fizyczna i niezdrowe odżywianie stanowią poważne
zagrożenie zdrowia.
Antyzdrowotnym stylem życia, autorzy nazywają wszystkie działania wpływają-
ce negatywnie na stan zdrowia zarówno chłopców jak i dziewcząt: alkohol, narkoty-
ki, tytoń.
Palenie często jest spowodowane chęcią zaimponowaniu kolegom lub poczu-
ciem stania się dorosłym [4,28]. Przeprowadzone badania wykazały, że 52 % bada-
nej młodzieży pali papierosy. Ponad 64 %, pali papierosy z własnej woli, 31% cie-
kawości a prawie 13 % stanowią osoby palące z powodu chęci poczucia bycia doro-
słym. Chęć zaimponowania kolegom wyraziło prawie 8% badanych.
Potwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy paleniem tytoniu a płcią
badanych (p > 0,001).
W przeprowadzonym przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych (PARPA) najwięcej osób deklaruje spożywanie alkoholu 2 razy w
miesiącu (ok.30%) [27].Stwierdzono, że nastolatkowie spożywają alkohol raz w
tygodniu (29,51%) w ilości dwóch do pięciu jednostek. Niepokojące jest, że prawie
10% badanej młodzieży spożywa alkohol codziennie a raz w tygodniu prawie 30 %
badanych. Okazjonalne picie alkoholu potwierdziło prawie 28 % młodzieży.
W Polsce za wiek pierwszej inicjacji alkoholowej uważa około 12 rok życia
[21,28].
Z przeprowadzonych badań wynika, że nastolatkowie najczęściej po raz pierw-
szy próbowali alkoholu w wieku czternastu lat (ponad 21 %). Osoby sięgające po
alkohol w wieku piętnastu lat stanowiły ponad 18 % badanej młodzieży. Stwierdzo-
no, że grupa badanej młodzieży w wieku trzynastu lat, sięgająca pierwszy raz po
alkohol wynosiła ponad 16 %.
B. Woynarowska podaje, że nastolatkowie spośród dostępnych alkoholi najczę-
ściej wybierają piwo [28]. Ponad 57 % badanej młodzieży deklaruje spożywanie
piwa jako głównego trunku alkoholowego. Prawie 40 % badanych spożywa wódkę a
ponad 31 % pije wino.
Potwierdzono wyraźną statystycznie zależność pomiędzy spożywaniem alko-
holu a płcią badanych (p>0,05).
Wśród dostępnych środków narkotycznych, głównym środkiem odurzającym ja-
ki zażywają młodzi ludzie są konopie w postaci marihuany [9,13,14,17].
Prawie 67 % badanych sięga po marihuanę. Niepokojące jest, że duży odsetek
badanej młodzieży sięga po narkotyki kilka razy w roku (33,33%)
Nastolatkowie pozytywnie wyrażają się o relacjach panujących w ich rodzinach.
Ponad 13 % uważa relacje panujące w rodzinie za „bardzo dobre” i „dobre”( prawie
55 %). Za „dostateczne” uznało ponad 10 % badanych a „poprawne” wyraziło po-
Halina Król, Bożena Zboina, Grażyna Nowak-Starz, Monika Springer,
Małgorzata Biskup, Agnieszka Strzelecka, Monika Słowik
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu ostrowieckiego
w województwie świętokrzyskim
67
wyżej 17 % badanych. Niestety 4% badanych „źle” określiło panujące w rodzinie
wzajemne relacje.
Badana młodzież preferuje bierną formę spędzania wolnego czasu. Tylko 30
spośród 75 badanych uprawia różne sporty w tym 59 % preferuje sporty zespołowe,
takie jak piłka nożna i koszykówka (45,16%). Częstość uprawiania sportów wynosi
kilka razy w tygodniu (29,03 %) i kilka razy w miesiącu (32,26 %).
Optymalną ilością przyjmowanych posiłków jest 5-6 w ciągu dnia [28]. Tylko
niecałe 19 % badanej młodzieży potwierdziło regularne spożywanie od 3 do 6 posił-
ków dziennie. Pozostali zdecydowanie lubią jeść częściej preferując różnego rodzaju
fast – foody.
WNIOSKI
1. Młodzież objęta badaniem prowadzi antyzdrowotny styl życia.
2. Nastolatkowie palą papierosy i piją alkohol oraz sięgają po narkotyki.
3. Badani nie stosują zasad zdrowego żywienia i preferują bierną formę spędzania
wolnego czasu.
4. Konieczna jest wzmożona edukacja zdrowotna młodzieży, uświadamiająca zale-
ty prozdrowotnego stylu życia.
5. Wskazane jest aktywne włączenie rodziców, nauczycieli, pracowników ochrony
zdrowia w kształtowanie prozdrowotnego stylu życia wśród młodego pokolenia.
PIŚMIENNICTWO
1. Anderson P., Baumberg B., Alkohol a młodzież. Wydawnictwo Edukacyjne
PARPA, Warszawa 2007.
2. Andruszkiewicz A., Banaszkiewicz M., Promocja Zdrowia Tom II, Wydawnic-
two Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
3. Cekiera Cz., Ryzyko uzależnień, Wydawnictwo Naukowe KUL, Lublin 2001
4. Cierpiałkowska L. (red.). Oblicza współczesnych uzależnień. Wydawnictwo
Naukowe UAM. Poznań 2006
5. Cierpiałkowska L., Ziarko M. Psychologia uzależnień - alkoholizm. Wydawnic-
twa Akademickie i profesjonalne. Warszawa 2010
6. Dodziuk A., Kepler L., Nałogowy człowiek. Wydawnictwo Instytut Psychologii
Zdrowia, Warszawa 2007.
7. Fudała J., Rozpoznawanie problemów alkoholowych pacjentów, Wydawnictwo
Edukacyjne PARPA, Warszawa 2007
8. Hintze B., Wybrane przekonania i doświadczenia związane z piciem alkoholu i
paleniem marihuany wśród młodzieży z niepełnosprawnością ruchową i ich ró-
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
68
wieśników bez dysfunkcji, Wydawnictwo Instytut Psychiatrii i Neurologii, War-
szawa 2011
9. Jędrzejko M., Narkomania: zjawisko, zagrożenia. Wydawnictwo Akademia
Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Warszawa 2008
10. Kałuska E., Świadome odżywianie, Wydawnictwo Studio Autopsychologii,
Białystok 2006.
11. Karpowicz P., Narkotyki. Jak pomóc człowiekowi i jego rodzinie? Instytut Wy-
dawniczy KREATOR, Białystok 2009
12. Koszczyc T., Wołyniec J., Guła-Kubiszewska H., Paliga Z., Aktywność ruchowa
dzieci i młodzieży, Wydawnictwo AWF, 2007.
13. Kubica M., Gąsiorowski J., Narkotyki. Charakterystyka wybranych substancji.
Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach, Katowice 2012
14. Kurzeja A., Uzależnienie od narkotyków. Od teorii do praktyki terapeutycznej.
Wydawnictwo Difin, Warszawa 2012
15. Moneta Malewska M., Narkotyki w szkole i domu, zagrożenie. Wydawnictwo
PAX, Warszawa 2004
16. Niewiadomska I., Sikorska-Głodowicz M., Alkohol, Wydawnictwo Gaudium,
Lublin 2004
17. Olak A., Bezpieczeństwo i zagrożenia społeczne - zarys problematyki, Wydaw-
nictwo AMELIA, Rzeszów 2012
18. Pisarska A., Właściwości środowiska sąsiedzkiego jako czynnik chronią-
cy/ryzyka używania przez młodzież substancji psychoaktywnych w Alkoholizm
i Narkomania Tom 22 nr 1, Wydawnictwo Instytut Psychiatrii i Neurologii, War-
szawa 2009
19. Pospieszyl I., Patologie społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2008
20. Rogers P., Goldsten L., Narkotyki i nastolatkowie. Zagrożenia, zapobieganie,
leczenie. Wydawnictwo Gdańskie Psychologiczne, Gdańsk 2007
21. Sierosławski J., Europejski program badań ankietowych w szkołach ESPAD,
www.parpa.pl
22. Słowik-Gabryelska A., Patologie społeczne: alkoholizm, narkomania, nikoty-
nizm. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007
23. Stępień E., Jakość życia młodych dorosłych a intensywność picia alkoholu w
dorastaniu i we wczesnej dojrzałości w Alkoholizm i Narkomania Tom 17, Wy-
dawnictwo Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2004
24. Wieczorek-Stachowicz M., Nastolatki i alkohol. Strategie profilaktyczne w szko-
le, Wydawnictwo Edukacyjne PARPA, Warszawa 2007
Halina Król, Bożena Zboina, Grażyna Nowak-Starz, Monika Springer,
Małgorzata Biskup, Agnieszka Strzelecka, Monika Słowik
Samoocena stylu życia młodzieży w wieku 16-17 lat z powiatu ostrowieckiego
w województwie świętokrzyskim
69
25. Wojtaczak A., Zdrowie publiczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2009.
26. Woronowicz B., Bez tajemnic. O uzależnieniach i ich leczeniu, Wydawnictwo
Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2004;
27. Woronowicz B., Uzależnienia. Geneza, terapia i powrót do zdrowia, Wydawnic-
two Media Rodzina i Parpamedia, Poznań/Warszawa 2009;
28. Woynarowska B., Mazur J., Zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Pol-
sce: Wyniki badań HBSC 2002 w Zdrowie Publiczne 2004, nr 114, Wydawnic-
two Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Lublin 2004
29. Zajączkowski A., Nikotyna, alkohol, narkotyki - profilaktyka uzależnień. Wy-
dawnictwo Rubikon, Kraków 2001
STRESZCZENIE
WHO określiło styl życia jako związek pomiędzy wzorcami zachowań
a warunkami życia. Celem pracy było poznanie samooceny stylu życia dokonanej
przez młodzież ponadgimnazjalną z powiatu ostrowieckiego. Badania przeprowa-
dzono w 2013r., w których wzięło udział 75 uczniów, w tym 48 chłopców (64%) i
27 dziewcząt (36%). Wiek badanych wynosił 16 – 17 lat. Badani w większości
mieszkali w mieście - 50 osób, pozostałe 25 osób zamieszkiwało tereny wiejskie.
Wszyscy badani byli uczniami klas pierwszych szkoły ponadgimnazjalnej (techni-
kum) w Ostrowcu Świętokrzyskim. W badaniach zastosowano metodę sondażu
diagnostycznego. Statystyczną zależność wybranych cech weryfikowano nieparame-
trycznym testem Chi- kwadrat. Ponad 81 % badanej młodzieży spożywało alkohol.
Częściej narkotyki przyjmowali chłopcy (62,50%) aniżeli dziewczęta (37,50%) a
najczęściej wybieranym była marihuana (prawie 67%). Badani preferowali niezdro-
we odżywianie typu fast food (ponad 48 % dziewcząt i ponad 52 % chłopców).
Najczęściej wymienianym posiłkiem była pizza (ponad 36%). Chłopcy częściej palą
papierosy (ponad 66 %) aniżeli dziewczęta (prawie 26 %). Główną przyczyna pale-
nia była własna wola badanych (ponad 64%). Dziewczęta bardziej preferują aktyw-
ną formę spędzania wolnego czasu (ponad 44%), chłopcy natomiast wybierają for-
mę bierną(ponad 62 % badanych). Młodzież objęta badaniem prowadzi antyzdro-
wotny styl życia. Nastolatkowie częściej palą papierosy i piją alkohol oraz sięgają
po narkotyki. Badani nie stosują zasad zdrowego żywienia. Preferują bierną formę
spędzania wolnego czasu. Konieczna jest wzmożona edukacja zdrowotna młodzie-
ży, uświadamiająca zalety prozdrowotnego stylu życia.
ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2014
Dobrostan i zespół
70
ABSTRACT
WHO identified lifestyle as a relationship between patterns of behavior and liv-
ing conditions. The aim of the study was toinvestigate the self-assessment of life-
style made by secondary school students from Ostrowiec district The study was
conducted in 2013.It included 75 students, 48 boys (64%) and 27 girls (36%). The
age of the subjects was 16 - 17. Most of the respondents lived in the city - 50 people,
the other 25 people lived in rural areas. All subjects were students of the first grade
of secondary school (technical) in Ostrowiec Świętokrzyski. Diagnostic survey
method was used in the study. The statistical correlation of selected features was
verified with non-parametric Chi-square test. More than 81% of the test young
people consumed alcohol. Drugs were more frequently taken by boys (62.50%) than
girls (37.50%) and the most popular choice was marijuana (almost 67%). The sub-
jects preferred an unhealthy diet of fast food (more than 48% of girls and more than
52% of boys). The most frequently mentioned meal was pizza (over 36%). Boys are
more likely to smoke cigarettes (over 66%) than girls (almost 26%). The main rea-
son for smoking was self-will of the respondents (over 64%). Girls prefer a more
active form of leisure time (over 44%), while boys opt for a passive form (more than
62% of respondents). The surveyed youth lead an unhealthy lifestyle. Teenagers
more often smoke cigarettes, drink alcohol and use drugs. The respondents do not
apply the principles of healthy nutrition. They prefer a passive pastime. It is neces-
sary to increase youth health education raising the awareness of benefits of a
healthy lifestyle.
Artykuł zawiera 27894 znaki ze spacjami + grafika