Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 8(16). Gusht 2007 Çmimi: 50 lekë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com. www.dibra.org

DY OSTRENASDY OSTRENASDY OSTRENASDY OSTRENASDY OSTRENASNE OMONIANE OMONIANE OMONIANE OMONIANE OMONIAMiniera qëMiniera qëMiniera qëMiniera qëMiniera që

vazhdonvazhdonvazhdonvazhdonvazhdontë vrasëtë vrasëtë vrasëtë vrasëtë vrasë FAQE 3

Një mënyrë se siNjë mënyrë se siNjë mënyrë se siNjë mënyrë se siNjë mënyrë se simund të gjendenmund të gjendenmund të gjendenmund të gjendenmund të gjenden

financime përfinancime përfinancime përfinancime përfinancime përRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e Arbërit

Nga SULEJMAN TOMÇINI Ambasador

Ndërtimi i Rrugës së Ar-bërit ka qenë dhe është, si për

shumë dibranë edhe për mua, njëëndërr dhe, me thënë të drejtën, aqsa kam pasur mundësi edhe kur ishanë Arabinë Saudite (2001-2004),gjetjen e fondeve për të e kam pasurnjë nga detyrat e mia kryesore. Përkëtë qëllim pata zhvilluar kontakte tëndryshme me firma dhe institucionefinanciare saudite.

(Faqe 4)

O P I N I O N

Një dollarë përNjë dollarë përNjë dollarë përNjë dollarë përNjë dollarë përDibrën – NjëDibrën – NjëDibrën – NjëDibrën – NjëDibrën – Një

dollarë nga Dibradollarë nga Dibradollarë nga Dibradollarë nga Dibradollarë nga DibraNga BUJAR KAROSHI

“One USD for Dibra” është projekti mëi fundit që vjen nga mërgimtarët ngaDibra e Madhe, të cilët duan të ndih-mojnë vendlindjen e tyre të zhvillohete integrohet. Një iniciativë e rrallë nëbotë, që tregon se sa e duan vendine tyre ata që nuk jetojnë këtu, porkanë marrë me vete një nga gjeratmë të shtrenjta të njeriut, dashurinëpër atdheun...

(Faqe 4)

Mes mrekullive dhe legjendaveMes mrekullive dhe legjendaveMes mrekullive dhe legjendaveMes mrekullive dhe legjendaveMes mrekullive dhe legjendavetë Kalasë së Dodëstë Kalasë së Dodëstë Kalasë së Dodëstë Kalasë së Dodëstë Kalasë së Dodës

REPORTAZH

Nga ABDURAHIM ASHIKUFAQE 8

Dibrën po eDibrën po eDibrën po eDibrën po eDibrën po eboshatis mërgimiboshatis mërgimiboshatis mërgimiboshatis mërgimiboshatis mërgimi

FAQE 3

“One USD for“One USD for“One USD for“One USD for“One USD forDibra”Dibra”Dibra”Dibra”Dibra”

Nga LAURA PAPRANIKUFAQE 6

Atli Dema: JaAtli Dema: JaAtli Dema: JaAtli Dema: JaAtli Dema: Japrojektet tonaprojektet tonaprojektet tonaprojektet tonaprojektet tona

për ruajtjen dhepër ruajtjen dhepër ruajtjen dhepër ruajtjen dhepër ruajtjen dhepërparimin epërparimin epërparimin epërparimin epërparimin e

mjedisit jetësormjedisit jetësormjedisit jetësormjedisit jetësormjedisit jetësornë Dibërnë Dibërnë Dibërnë Dibërnë Dibër

Nga VALBONA ZUNÇEFAQE 7

Emërtimet duhetEmërtimet duhetEmërtimet duhetEmërtimet duhetEmërtimet duhettë jenë shqiptë jenë shqiptë jenë shqiptë jenë shqiptë jenë shqip

Nga REXHEP TORTEFAQE 8

Urbanizmi mëUrbanizmi mëUrbanizmi mëUrbanizmi mëUrbanizmi mëshumë preferonshumë preferonshumë preferonshumë preferonshumë preferon

fushën se safushën se safushën se safushën se safushën se sakodratkodratkodratkodratkodrat

FAQE 6

Dibra e MadheDibra e MadheDibra e MadheDibra e MadheDibra e Madhebëhet me galeribëhet me galeribëhet me galeribëhet me galeribëhet me galeri

të artevetë artevetë artevetë artevetë arteveFAQE 6

Nga SHAQIR SKARRAFaqe 8,15

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Një cikël i veçantë i lirikavepopullore të këngëve të mërgimit,

dashurisë dhe natyrës

“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”

Nga NAIM PLAKU - Faqe 10-11

Gusht2 0 0 7 2AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

KËSHILLIBOTUESI GAZETËS

Drejtor: RAKIP SULI. Kryeredaktor: SHAQIR SKARRA.Redaksia: Hajri Mandri, Prof. Dr. Bashkim Lleshi, Prof. Dr. Shaban Sinani,Bujar Karoshi, Rexhep Torte, Dukagjin Hata, Dr. Hasan Leka, Mirvet Lala,ADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, market “KEN”, Laprakë.Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179. E-mail: lid_gazeta@yahoo.com

Opinionet dhe komentet e botuara nuk shprehin qëndrimine redaksisë dhe Shoqatës “LID”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”,PROCREDIT BANK. Nr. Llog: Në lek 13-661344-0001.

Euro 13-661344-0102. USD 13-661344-0203.

Çlirimi i Dibrës nga pushtuesi nazist iu besua Divizionit të Parë

të porsakrijuar me komandant strate-gun Dali Ndreu. Divizioni kaloi Shkum-binin që të ndihmonte forcat partizanetë Dibrës, për çlirimin e krahinave.Brigadat e Divizionit, në bashkëpunimtë ngushtë me komandantin partizantë Dibrës, Haxhi Lleshin, të batalion-it të Çermenikës, Martaneshit e tëMatit, të përkrahur nga populli liri-dashës, çliruan zonat në lindje të Ti-ranës, Zaranikën, Çermenikën, Gol-lobordën, Zerqanin e Matin. NdërsaHomeshi dhe Peshkopia u çlirua ngapartizanët e Dibrës.

Komanda gjermane e kuptoi rrez-ikun. Partizanët po vinin nën kontrollrrugët strategjike të lëvizjes dhe tëtërheqjes. Prandaj organizoi opera-cionin luftarak kundër Divizionit tëParë dhe forcave partizane lokale.Ky operacion i quajtur “Syri i Skifter-it”. Përbëhej nga 8000 forca dhe fillu-an mësymjen me tri kolona meluftime të ashpra. Në këto beteja ranëdëshmorë nga Batalioni i Dibrës nëFushë-Alie: Demir Gashi, Riza Doda,Stefan Luarasi, Hasan Braha etj. NgaDivizioni i Parë: Myslim Shyri, ZonjaÇurre,

Nimete Progonati, Ropi Gostivish-ti, Muharrem Kardali, Xhuzepe Pin-jateli, Thanas Burnazi etj.

Në dy javët e dyta të korrikut gjer-manët dhe një e pjesë parisë së Di-brës, vunë nën kontroll gjithë krahi-nat që patën çliruar forcat partizane.Brigata e IV u përqëndrua në Kapt-inë të Martaneshit, Brigada e V lufton-te në Mat, Brigada e I dhe batalioni iDibrës, pas luftimeve në Fushë-Alie,kaluan Korabin në Qafë të Valivaritdhe vazhduan luftën në Rekë e Karar-man.

Brigada e IV në natën e 24 korrikutsulmoi në bashkëveprim me forcatvullnetare të Grykës dhe fituan mbibatalionin e xhandarëve. Zerqani uçlirua përfundimisht. Në këtë ndeshjedhanë jetën partizanët: Niko Ligoridhe Nazmi Durmishi.

Brigada marshoi natën e 25 kor-rikut për Luzni. Kaloi Drinin për tëçliruar fshatrat. Më 28 korrik ishin nëFushë-Alie. Njëherësh Brigada e Vlëvizi nga mali i Allamanit në drejtimtë Selishtës, malit të Lukanit dhe dolinë Sinë dhe në Grykë të Nokës.Kundërshtari u fut në darë rrethimi.

Më 29 korrik 1944 dy brigadat eDivizionit të parë sulmuan Peshko-pinë, ku ishin mbledhur gjithë forcatkundërshatare, të cilat qëndruan tëvendosur mbas një beteje të rreptë etë rrufeshme. Por forcat partizane eçliruan qytetin. Forcat riorganizohendhe sulmojnë qytetin. Forcat parti-zane kundërsulmojnë dhe i ndjekinderi në afërsi të Dibrës së Madhe.

Në këtë përpjekje u vra Riza Krye-madhi dhe Shahin Merdini. Betejatnë Hynoskë e Skërtec më 22 gushtdhe në Dibër të Madhe qenë të funditpërleshje të partizanëve me nazistëtgjermanë.

Në të gjitha veprimet luftarake tëDivizionit të Parë në Dibër morënpjesë repartet partizane të Batalionittë Dibrës, çetat vullnetare të Zerqan-it, të Aqif Lleshit, Faik Shehut e Be-shir Sufës.

Pushtuesit nazistë u larguan tëvrarë të plagosur. Dibra u çlirua dukedhënë jetën shumë dibranë në të dykrahët kundërshtarë.

Lutfi Hanku

Janë me qindra udhëtarë që udhëtojnënë rrugën Peshkopi -Kukës ose

anasjelltas. Ka dit që këto udhëtar ndër-marrin aventura të ndryshme për mung-esë të rrugës së tyre.Këto ndjekin rrugëtë panjohura më parë për ta vajtur nëdestinacion pasi është pikërisht ura eSkavicës e cila nuk ua krijon këtëmundësi udhëtarëve.Ajo është e prishurdhe ende nuk është marrë asnjë masëpër meremetimin e saj. Rruga bashkëme urën janë ndërtuar në vitet 1945-1946 dhe është një ndër veprat e paranë shkallë vendi.Atëherë u quajt rrugae Rinisë pasi në hapjen e kësaj trasejetë vështirë punuan mijra të rinj dhe tëreja.Kjo rrugë deri vonë ka qenë e vetm-ja që bashkonte Peshkopinë meKukësin si dhe anasjelltas.Nëpër këtërrugë përmes makinave të ndryshmekishte dhe autobus për udhëtarët. Përmirëmbajtjen e kësaj rruge janë shpen-zuar nga buxheti i shtetit qindra millionlek për mirëmbajtjen e saj dhe megjith-atë deri tani e vetmja rrugë që nuk kanjohur rehabilitime serioze.Ura e Skav-icës e cila bashkon Peshkopinë meKukësin sot është e prishur dhe maki-nat nuk mund të futen në të.Megjithseura ka bazament hekuri kalimi i autom-jeteve mbi të është tepër i vështirë dheme rrezik.Po thuaj e gjithë dyshemeja edërrasave ka rënë në lumin Drin ngadëmtimi i erozionit si dhe vjetërsia. Ban-orët tregojnë se jo vetëm mjetet por kal-imi në këtë urë është i vështirë dhe përkëmbësorët. Drejtues të komunës nëUjmisht thonë se ura nuk është në in-

23 gushti 1944 –Çlirimi i Dibrës

Ura e Muhurrit... ashtu siç nuk duhej të ishte...

Ura e Skavicës mban pengUra e Skavicës mban pengUra e Skavicës mban pengUra e Skavicës mban pengUra e Skavicës mban pengrrugën Peshkopi - Kukësrrugën Peshkopi - Kukësrrugën Peshkopi - Kukësrrugën Peshkopi - Kukësrrugën Peshkopi - Kukës

ventarin e tyre por të entit të rrugëve.Këtatë fundit e pranojnë si fakt gjendjen emjeruar që ndodhet jo vetëm ura por dhee gjithë traseja e rrugës thanë se për mer-emetimin e kësaj ure do të duheshin jomë pak se 400 mijë lekë. Deri tani nukështë bërë asgjë as për urën dhe aspër trasenë e rrugës prej 84 kilometrash.

Letër në redaksiLetër në redaksiLetër në redaksiLetër në redaksiLetër në redaksiMe vjen shumë mirë që ka in-telektualë si ju, grupi nismëtar,me përkrahjen maksimale ngambarë populli jonë, që ky pro-jekt i ëndërruar në vite i Rrugëssë Arbërit, të realizohet nëmënyrë sa më të shpejtë, qëedhe ne, të emigruarit nëpërshtetet e huaja, më në fund tëmendojmë kthimin në vendlind-jet tona.

Flas ne emrin tim personal,që si një mërgimtar që ngagjendja ekonomike e mbarëzonës të Dibrës nuk më jepmundësinë që të jetoj e të punojnë vendlindjen time të bukur.

Mbas pesëmbëdhjetë vjetmërgim vizitova vendlindjendhe duke biseduar me shumebashkëqytetarë në lidhjeme Rrugën e Arbërit, shumica etë cilëve nuk e lëshojnë tokënmëmë, janë shumë optimiste,që si zgjedhje e vetme për tëndaluar egzodin Dibran, ështërealizimi i këtij projekti.

JU PERSHENDESYMER DEDJA

NAPLES FL. SHBA

Shpeshherë kemi rastin që nga mediatnë Shqipëri për ngjarje të lidhura meDibrën e Vogël-Peshkopinë, dëgjojmëta përdorin shprehjen “Në Dibër kandodhur kjo e kjo”.Një gjë e tillë përopinionin në Shqipëri është e qartë dhee kuptueshme, pasi ata e kanë të qartëdhe e kuptojnë se bëhetfjalë për Dibën e Vogël-Peshkopinë, që ndodhetnë Shqipëri, ndërsa përopinionin në Dibër të Mad-he që ndodhet në Maqe-doni dhe për tërë sh-qiptarët në Maqedoni, kjoshkakton hamendje,sepse nuk e dijnë a ështëfjala për ngjarje në Dibrënkëtej, apo matanë kufirit.

Për popullin e këtyreanëve me shekuj kanëekzistuar vetëm emër-timet Dibër e Madhe dhe Dibër e Vogël.

Nëntë malet e Dibrës që ishin Reçi,Dardha, Qidhna, Muhuri e Luznia nëDibër të Vogël dhe Gryka e Vogël, Grykae Madhe, Bulqiza e Katër Grykët në Dibërtë Madhe që ishin Selishta, Qafa e Mur-rës, Lukani e Kacnia, qysh në Konfer-encën e Ambasadorëve në Londër nëvitet 1912/13 dhe të konfirmuara edhenë Konferencën e Paqes në Paris nëvitin 1020/21, mbetën me shtetin amëShqipërinë, ndërsa Dibra e Madhe iudhurua Serbisë së Madhe e më pastajMaqedonisë.

Mësymjet okupuese serbe kanë bërëqë Dibrën e Vogël për shkak të ndonjëpeshkopate të vendosur atje forcërisht,ta pagëzojnë edhe Peshkopi. Kështuqë Dibrës së Vogël dashtë pa dashtë iështë ngjitur edhe bishti surogat iemërtimit Peshkopi.

Pjesa dërmuese e popullatës në Sh-qipëri në bisedat e përditshme, sa herëqë bëhet fjalë për Peshkopinë përdorinshprehjet Dibër dhe dibran, e ç’ështëedhe më interesante e bindëse edhetargat e automjeteve në Rrethin e Dibrës

Pasojat e emërtimeve sllave në Dibër

Dibër e Madhe e Dibër e Vogël, dhe jo PeshkopiDibër e Madhe e Dibër e Vogël, dhe jo PeshkopiDibër e Madhe e Dibër e Vogël, dhe jo PeshkopiDibër e Madhe e Dibër e Vogël, dhe jo PeshkopiDibër e Madhe e Dibër e Vogël, dhe jo Peshkopisë Vogël-Peshkopisë mbajnë shkronjat“DI” që don të thotë Dibër. Në vendin ngaku nisin furgonat nga Tirana për në Dibërtë Vogël-Peshkopi, dëgjohen shprehjet“për Dibër, për Dibër, kush udhëton përnë Dibër ?”.

Të gjithë këto shembuj tregojnë e

dëshmojnë qartë se në popull mëshumë është i preferueshëm dhe sun-don përdorimi Dibër se sa Peshkopi.

Po t’i shfletojmë edhe marrëveshjetdhe protokollet ndërshtetërore mesShqipërisë dhe Maqedonisë, Pala sh-qiptare zakonisht e përdor termin Dibërdhe asnjëherë Peshkopi. Kjo bën që nëdokumentet e marrëveshjeve nërsh-tetërore në gjuhën shqipe dhe në doku-mentet e marrëveshjeve ndërshtetëroretë përkëthyera edhe nga maqedonisht-ja të del vetëm nocioni Dibër.

Të gjendur para një situate të këtillë,do të ishte mirë që të respektohet dhezyrtarizohet përdorimi i emërtimit Dibra eMadhe, me çka do të nënkuptohej Dibranë Maqedoni, dhe Dibra e Vogël, me çkado të nënkuptohej Dibra në Shqipëri, gjëqë është shumë e qartë dhe e kup-tueshme për tërë opinionin e kësaj zonenë dy anët e kufirit. Me këtë do t’i jepejfund edhe përdorimit të nocionit Peshko-pi, si padrejtësi e imponuar historike dhesi surogat nga e kaluara ku dominoninokupimet serbe të trojeve shqiptare.

Rexhep TORTE

Më datën 15 gusht në Qendrën Kulturore tëUshtrisë Tiranë, u organizua ceremonia edekorimit të Gjeneral Dali Isuf Ndreu, me ur-dhërin e lartë “Nderi i Kombit” (pas vdekjes)akorduar nga Presidenti i Republikës, medekret Nr 5403, datë 17.07.2007. Ceremo-nia u organizua nga Organizata e bashkuare veteranëve të LANÇ. Në këtë ceremonimorën pjesë shefi i shtabit të përgjithshëmtë ushtrisë general-lejtnant Luan Hoxha, zvministrja e mbrojtjes Zana Zhuka, sekretari ipërgjithshëm i presidencës zoti AleksandërFlloko, kryetari i shoqatës Luma zoti DritanSpahiu, zotërinjt Sabri Godo, Arjan Starovadeputet e oficerë madhorë, miq dhe të afërmtë familjes Ndreu. Mbi jetën dhe aktivitetin egjeneral Dali Ndreut foli heroi i popullit zotiRrahman Përllaku. Mbi prirjet intelektuale tëDali Ndreut foli Hajri Mandri. Medaljen e lartë“Nderi i Kombit” ia dorzoi djalit të Dali Ndreut,Sokolit Shefi i shtabit të përgjithshëm të ush-trisë gjeneral lejtnant Luan Hoxha .

Nderohet Dali NdreuNderohet Dali NdreuNderohet Dali NdreuNderohet Dali NdreuNderohet Dali Ndreu

Gusht2 0 0 73 KRKRKRKRKRYESOREYESOREYESOREYESOREYESORE

Miniera e Bulqizës vret përsëriMiniera e Bulqizës vret përsëriMiniera e Bulqizës vret përsëriMiniera e Bulqizës vret përsëriMiniera e Bulqizës vret përsëriNga SHAQIR SKARRA

Më datë 28 gusht u vra dhe një minator në minierën e Bulqizës.

Mehdi Jani mbeti poshtë zgafellave tënëntokës duke lënë jetim pesë fëmijë.Para pak kohësh u vra dhe minatori ZaimHysa dhe e gjitha kjo erdhi si pasojë ekushteve të këqija të punës. Zaim Hysaishte dhe një ndër organizatorët eprotestave që u zhvilluan dit më parë.Tashmë as Mehdi jani, as Zaim Hysamas ato dy minatorët që u vranë tre muajmë parë nuk jetojnë më. Katër vdekjenë tre muaj përpin Bulqiza e cila tash-më është kthyer në një skëterrë tëvërtetë, në një kulçedër, në një lubi qërrëmben përherë jetë njerzish,që parala-jmëron për vdekje të tjera. Miniera ekromit Bulqizë është themeluar 60 vjetmë parë. Nëqoftëse arkivi i kësaj minieredo të kishte statistika të sakta numri iatyre që kanë mbetur nëpër galeritë esaj do të ishte marramendësh. Ende nukdihet se pse rri hapur kjo minierë për-derisa kjo nuk siguron ndonjë mirëqen-je për ato njerëz që ende shpresat ikanë lidhur me të,por vetëm përcjellkumtet e një pas njëshme të vdekjevetë tyre nëpër puse dhe galeri të lagësh-ta e të pasigurta. Vetë minatorët dhesindikatat u shprehën se vdekja aksi-dentale e Mehdi Janit dhe Zaim Hysëserdhi si shkak e kushteve të vështira tëpunës të cilat këtu në Bulqizë janë tepërtë vështira. . . Pas viteve nëntëdhjetështeti ia ktheu shpinën minierës më tëmadhe të kromit në vend. Privatizimi isaj nuk solli ndonjë dobi as për vendin,as për qytetin e vogël strukur mes ma-leve dhe as për vetë minatorët. Ështëakoma ajo minierë që ka ekzistuar vitemë parë. Privati e mori sa për të shfrytë-zuar rezervat e kromit. Po investimet?Deri tani nuk është bërë asgjë. Janë poato galeri me shtylla druri vende vëndetë kalbura, janë kushtet e punës më tëkëqija se vite më parë kur punonin mi-natorët, jepet një pagë qesharake.Shpresuan të gjithë në fillim kur mini-erën më të madhe në vend e mori firma“Darfo Albania” por zhgënjimi qe i men-jëhershëm. Shfrytëzimi i kromit filloi simë parë. Minatorët filluan punë po nëato kushte pune e paga qesharake. Ishintë detyruar të gjithë t’u ktheheshingalerive se nuk kishin asnjë mundësi

tjetër për punë. Këtu mund të siguroninjetesën për familjet e tyre. Dhe kompa-nia “Darfo Albania” e dinte kaq gjë sevetë qyteti i Bulqizës ishte i lidhur ngush-të me galeritë nëntokësore por qëllimi isaj final ishte që të shfrytëzonte samë shumë mineralin e çmuar të kromit.Minierën e Bulqizës sot e administronkompania ruso-austriake “Deko-Metal”(dhe kuptohet qartë se çfarë ad-ministrimi bën kjo kompani kur qytetine Bulqizës e ka mbuluar vdekja) porështë një qeveri shqiptare që adminis-tron vendin e vet( dhe kur aty punojnësipërmarrje të huaja) dhe që kanë përdetyrë të kujdeset jo vetëm për fatin epasurive nëntokësore, nëse ato vërtetsjellin pasurimin(apo varfërimin e sh-qiptarëve) por mbi të gjitha për jetën enjeriut, njerëzve të nëntokës që hyjnëçdo ditë në zgafellat pa dritë dhe ajërtë saj ngaqë nuk kanë asnjë mundësitjetër jetese. Është kjo arsyja që mina-torët e Bulqizës iu drejtuan qeverisë përt’i shpëtuar nga “shfrytëzimi” për t’ugjendur pranë tyre, që i ftuan pushteta-rët të venin njëherë atje tek kromi porqë ato nuk vajtën dhe vetëm pastaj atonjerëz të lodhur marshuan drejt Tiranës.Ato në fakt e dinin se miniera nuk ishtemë e preferuara e shtetit,nuk sigurontetë ardhura për buxhetin e tij, se shtetikësisoj kishte kohë që e kishte brakti-sur minierën e Bulqizës dhe të gjithëminierat e vendit. Por sidoqoftë ato edonin mbështetjen e qeverisë përpërmirësimin e kushteve të punës dherritjen e pagës e cila ishte vërtet qeshar-ake. E njëra nga ato zëra protestuespranë qeverisë ato dit në metropolinshqiptar ishte dhe zëri i Zaim Hysës. -Mos e paçi fatin të futeni në ato galeri ,thoshte Zaim Hysa. E minator ZaimHysa sikur e kishte ndjerë se vdekja dot’i vinte pikërisht nga galeritë e nënd-heshme të minierës. Vdekjen e tij nuke ndali as mortja e dy shokëve të tij dymuaj më parë, kur qyteti minator u veshnë të zi, as protestat e minatorëve për-para kryeministrisë për paga më të lar-ta dhe kushte të mira pune. Vdekjen eMehdi Janit dhe Zaim Hysës nuk endalën as masat ekstreme që u morënndaj dy inxhinierëve të minierës. Nuk endalën as ato që quhen sindikata apokonfederata. Vdekja në këtë qytet tëvogël nuk mund të ndalet, ajo nuk mund

të ndalet nën tokë nën hijen e rëndë tëmalit të Duriçit. . Tragjedi nëntokësorendodhin kudo nëpër botë, ato nuk kurse-jnë as dhe Amerikën, por atje krejt ndry-she është interesimi për jetën e njeriut,atje jeta e tjetrit vlen shumë. Kompa-nia “Deko Metal” u ul një ditë në qytetine Bulqizës, u ul jo për të investuar porpër të administruar minierën më të vjetërnë vend, për të shfrytëzuar mineralin ekromit megjithëse në kontratën e mar-rëveshjes kusht kryesor ka investiminnë minierë. Deri tani nuk ka derdhurqoftë dhe një qindarkë në investim. .Minatorët u ngritën në protesta, u futëndhe në grevë urie. U kërkua dhedorëheqja e ministrit por zëri i tyre shpe-jt u shua. minatorëve ju premtua vetëm30% shtesë rroge dhe asgjë tjetër. Kjou bë vetëm se sa të shuheshin protestatdhe minatorët t’i ktheheshin punëspërsëri. Bulqizakët kanë një jetë meminierën e kromit, një jetë kanë kaluarnën tokë. Sot një realitet tepër i zymtë.Jo Bulqiza por e gjithë Shqipëria ishtezhvilluar falë kromit që fsheh nëntoka.

Faktet janë kryeneçe. Mjerimi nëkëtë qytet të vogël minator është ulurshtruar në të gjitha familjet. Nuk ka asnjëmënyrë se si mund të sigurojnë të ardhu-rat për jetesë. E vetmja shpresë ështëminiera dhe kjo vazhdon të jetë e vitevemë parë. Prej kaq vitesh nuk po bëhenasnjë lloj investimi. Të futesh sot nëpërgaleritë e Bulqizës të zë tmerri e jo më tëgërmosh. Bulqiza përherë e më shpeshpo kthehet në një kulçedër, në një lubi qërrëmben jetë njerëzish. Pas vdekjes aksi-dentale të minatorit Zaim Hysa minatorëte Bulqizës iu kthyen përsëri protestave.Është e vetmja rrugë që mund të bëhetsado pak për të përmirësuar kushtet epunës. Kolë Nikolli kryetari i konfederatëssë sindikatave u shpreh se deri tani nukështë investuar asgjë në minierë, nuk ështëvënë as dhe një dru ahu nëpër galeritë esaj. E minatorët të mbështetur edhe ngasindikatat dhe i gjithë qyteti i Bulqizës iukthyen përsëri protestave. Ato që ngadita që përcollën mbi supe arkivolin metrupin e pa jetë të shokut të tyre ZaimHysës e kanë ndërprerë punën. U deshdhe një vrasje tjetër që Ministria e Ekon-omisë të vendoste mbylljen e minierësderi sa të plotësohen kushtet e punës.Megjithatë, miniera e Bulqizës vazh-don të vrasë përsëri. . .

Tepër shqetësues është lajmi qëmora këtyre ditëve,që tre studentëdibranë kanë vendosur t’i lanë stu-dimet dhe të emigrojnë në SHBA.Kjo për asgjë tjetër, veçse nga sh-kaku se i shohin bashkëvendasit etyre që sa vite të diplomuar nukkanë asnjë ditë stazh pune, nukkanë mundësi të punësohen, të fi-tojnë e të krijojnë familje. Dëshirënpër të emigruar ata kanë vendosurta realizojnë fillimisht nëpërmjetkërkesës së vizës amerikane, pornëse nuk arrijnë në këtë mënyrë tërregullt, ata kanë vendosur të hyjnëborxh e të paguajnë edhe nga 20mijë dollarë për të emigruar nëpërm-jet kanaleve ilegale.

Fenomeni i emigrimit tashmë ësh-të bërë përditshmëri e këtij qytetitë lashtë me një histori sa tëlavdishme aqë edhe të dhembshme.

Nuk ka javë që nga Dibra të mosemigrojë dikush. Refreni më i dëg-juar në qytet është kërkesa emundësisë për tu larguar në ndonjështet të huaj,por më shumë nëSHBA.

Çdo fillimvit shkollor është bërëdukuri që mësuesi të mos e për-mend më emrin e nxënësit aponxënëses, pasi kanë mërguar. Tëshpeshta janë ditët kur filan qyteta-ri më nuk shihet të shëtisë rrugëvetë qytetit, sepse merret vesh që kamërguar. Të shpeshta janë ditët kurnumrit të shtëpive në Dibër ku nukbanon asnjë njeri,i shtohen shtëpitjera të mbyllura me çels,pasi famil-je të tëra kanë mërguar.

Jeta në Dibër është bërë e vësh-tirë. Punë dhe vende punë nukka,ndaj edhe prindërit edhe rinia di-brane ndjehen tejet pesimistë meqë në vendlindje nuk shohin asfarëperspektive. Të rinjtë dibranë mediploma universitare janë të detyru-ar të sorollaten rrugëve dhe kafen-eve të qytetit, me përjashtim tëndonjë aktiviteti të rallë kulturor aposportiv.

Në bisedat që zhvillohen në odatdibrane, dëgjohet të flitet se pap-unësia e madhe,mungesa e fond-eve dhe e projekteve të miratuarapër zhvillimin e ekonomisë së vogëldhe fenomeni i pasigurisë, i dety-rojnë të kapin rrugën pakthim tëmërgimit.

Rrugët e Dibrës tashmë mëshumë se pemëmbëdhjetë vite nukdëgjohën të gumëzhijnë nga njerëzitqë shkojnë në punë orëve tëmëngjezit, e që këthehen nga punaorëve të pasditës. Në çdo kohë tëditës nëpër rrugët e qytetit takonshumë pak njerëz.

Ky është treguesi më shqetësuesse Dibra po boshatiset pamëshir-shëm, e me këtë realizohen edheplanet ogurzeza sllave për ta zbe-hur Dibrën dhe për ta shuar fare.

Një mik këtyre ditëve më tregoise në SHBA restorantet për di-branët janë bërë të ngushta, sepsendodh që zotit të dasmës i duhet tëthërrasë edhe më shumë se një mijëdasmorë dibranë. Kjo është edhenjë dëshmi se në SHBA ka vajtur tëjetojë gati një Dibër e tërë.

Fjalët e bukura e premtuese qëdëgjojmë në metingjet parazgjed-hore, dibranët do të dëshironin t’ishohin në vepra konkrete. Edhe njëvend i hapur pune në Dibër don tëthotë frenim i mërgimit, frenim i bos-hatisjes dhe i tkurrjes së Dibrës.

Rexhep TORTE

Dibrën poDibrën poDibrën poDibrën poDibrën poe boshatise boshatise boshatise boshatise boshatismërgimimërgimimërgimimërgimimërgimi

Gusht2 0 0 7 4OPINIONEOPINIONEOPINIONEOPINIONEOPINIONE

Nga SULEJMAN TOMÇINI Ambasador

Ndërtimi i Rrugës së Ar-bërit ka qenë dhe është,

si për shumë dibranë edhepër mua, një ëndërr dhe, methënë të drejtën, aq sa kampasur mundësi edhe kur ishanë Arabinë Saudite (2001-2004), gjetjen e fondeve përtë e kam pasur një nga detyrate mia kryesore. Për këtëqëllim pata zhvilluar kontaktetë ndryshme me firma dhe in-stitucione financiare saudite.Si më i përshtatshëm për njëgjë të tillë më është dukurFondi Saudit i Zhvillimit, i cilijep kredi shumë të buta dhepër periudha relativisht të gja-ta kohore. Që nga krijimi i tij,ai kishte dhënë rreth 75 mil-iardë dollarë kredi për shtetetë ndryshme të botës. Për ku-riozitet mund të them se ngaky fond kishte marrë krediedhe qeveria kineze. Kushtpër dhënien e kredive ngaFondi Saudit i Zhvillimit ështëqë marrëveshja të bëhej meqeveritë dhe jo me shoqataapo firma private. Po ashtu aikërkon që, para se të japëkredinë, të ketë në dorë pro-jektin, të cilin e studiojnë spe-cialistët e tij, që, nga ana evet, ia kalojnë për aprovimbordit drejtues të Fondit, kupërfaqësohej edhe Ministria eJashtme Saudite.

Me thënë të drejtën, saherë që kam biseduar me drej-tuesit e këtij fondi, gjithnjëjanë treguar shumëdashamirës, duke thënë seishin gati t’i jepnin Shqipërisëkredi deri më 3% dhe për njëperiudhë 20-vjeçare, por vetëmt’u dërgoheshin projektet qëdëshironim për kreditim. Porgjithnjë problemi ngecte në Ti-ranë. Sa herë që dilja mendonjë propozim për mundës-inë e kreditimit nga FondiSaudit i Zhvillimit, përgjigjanga MPJ jonë, e cila drejto-hej nga ministra socialistë,ishte se nuk disponoheshinprojekte. Kështu që, sa kohëpunova në Arabinë Saudite,nuk mund të bëja asgjë nëkëtë drejtim.

Pasi u ktheva në atdhe, si-domos pas ardhjes në qever-isje të demokratëve, bëraçmos të takoja ish-ministrine Jashtëm, z. Besnik Mus-tafaj, me shpresë ndoshtaqeveritarët e rinj do mund tëbënin ndonjë veprim për sig-urimin e fondeve për ndërtimine Rrugës së Arbërit. Shkovady herë në Ministrinë e Jash-tme, por nuk munda ta takojadot.

Në këto kushte mendova

Një dollarë për Dibrën – Një dollarë nga DibraNjë dollarë për Dibrën – Një dollarë nga DibraNjë dollarë për Dibrën – Një dollarë nga DibraNjë dollarë për Dibrën – Një dollarë nga DibraNjë dollarë për Dibrën – Një dollarë nga DibraNga BUJAR KAROSHI

“One USD for Dibra” është projekti më i funditqë vjen nga mërgimtarët nga Dibra e Madhe, tëcilët duan të ndihmojnë vendlindjen e tyre tëzhvillohet e integrohet. Një iniciativë e rrallë nëbotë, që tregon se sa e duan vendin e tyre ataqë nuk jetojnë këtu, por kanë marrë me vete njënga gjerat më të shtrenjta të njeriut, dashurinëpër atdheun. Kjo iniciativë mund të çojë shumëshpejt që dibranët të mbledhin për vendlindjene tyre rreth njëqind mijë dollarë në vit e ndoshtamë shumë, që e përkthyer në investime do tëthotë një shkollë më shumë, një rrugë lagjeje

më shumë, një lulishte më shumë e kështu meradhë. Investimi i këtyre dibranëve atdhetarë përvendlindjen e tyre do ta çojë Dibrën e Madhepas disa vitesh të mos ndryshojë shumë ngavendet ku ata punojnë, përsa i përket infrastruk-turës dhe mjediseve publike.

Kjo përpjekje për të ndihmuar vendlindjen dotë ketë edhe një ndikim tjetër pozitiv: do t’i bëjëdrejtuesit lokal në Dibër të jenë më tëndërgjegjshëm për punën e tyre, duke mos lënëasnjë dollarë të shkojë dëm, pasi kështu do tëçonin dëm një dollarë të vëllait të tyre emigrant,shokut, mikut, njeriut të tyre të dashur që jetone punon larg, por një pjesë të zemrës e kanë tëlidhur më vendlindjen.

Por, ndërsa vëllezërit tanë matanë kufirit men-dojnë për zhvillimin, ne në këtë anë duket semendojmë ndryshe. Jo që nuk mendojmë tëmbledhim 1 dollarë në muaj për vendlindjen, poredhe iniciativave që burojnë për zhvillimin e Di-brës u vihen “gurë nën rrota”, për të dëshmuarse dibranët nuk janë bashkëpunues e largpam-ës për vendlindjen e tyre, nuk janë për t’i dhënëDibrës 1 dollarë në muaj, për sa kohë ata nukjanë vetë ideatorët dhe organizatorët e projek-tit.

Javën e parë të gushtit m’u desh te shoqërojanjë nga dibranët e matanë kufirit për në Lurë.Kishte planifikuar qysh para një viti të shkontenë Lurën e natyrës së mrekullueshme, liqen-eve fantastikë e njerëzve të mrekullueshëm,për t’i xhiruar e për të bërë fotografi. Pastaj atobukuri natyrore dhe atë mikpritje fantastike dot’ia bënte të ditur nëpërmjet internetit, falas,mijëra shqiptarëve e miliona të huajve anekëndbotës, duke i ftuar ata të vizitonin Lurën, këtëdhuratë fantastike të Zotit për Dibrën. E kësh-tu, dollarë pas dollari do të rriteshin në Dibër tëardhurat, duke e sjellë zhvillimin. Por, shoferi ifurgonit na la në mes të rrugës, pasi mori veshse njëri nga ne të katër “të marrosurit” vintenga Amerika dhe për 1(0) dollarë më shumë nukmund të na çonte në Lurë, pasi rruga ishte eprishur. Për 1(00) dollarë më shumë sot, ishinvënë edhe zjarret në Lurë. Njërit mal i ishte vënëflaka, pasi kështu trafikantët e drurit do ta kish-in më kollaj shfrytëzimin e pyllit, malit tjetër iishte vënë flaka për inat të Habes, pasi kishtehequr dikë nga puna dhe tjetrit mal për inat tëtë zotit që e kishte privatizuar pa të drejtë.

Këto e shumë dokrra për 1 dollarë na i tre-gonte një djalë i ri nga Lura, që na kapi rrugës ena ndihmoi me kalin e tij të bardhë të mbanteçantat pa na kërkuar një dollarë, ndërsa furgoniu kthye pa 1 dollarëshin për të zotin.

Por historia me zjarrvënie më kujtoi edhe njëhistori tjetër të dëgjuar në Peshkopi përndërtimin e një ujësjellësi në një fshat të Di-

brës. Punëtorët e firmës që kishte fituar tenderinpër ndërtimin punonin ditën, hapnin kanale e sh-tronin tuba dhe natën shkonin e i vidhnin tubat.Në mëngjes, sikur nuk dinin gjë, shkonin dheshihnin se tubat ishin vjedhur. Por nuk u bëntepërshtypje ky fakt. Ata vazhdonin të hapnin ka-nale e të shtronin tuba. Kur fshatarët u ankuanse kështu nuk po ndërtohej ujësjellësi, atathoshin: S’kemi faj ne, vetë i keni vjedhur tubat.Ne paguhemi për t’i shtruar njëherë, jo sa herë ividhni ju, ne t’i shtrojmë. Kështu ujësjellësi undërtua me “një paketë tubash” dhe fshatarët,përveç një kanali që hapej e mbyllej, ujë nuk panënë shtëpi. Dhe, natyrisht, kjo nuk është për të

fituar 1 dollarë, por një të tillë me shumë zeropas. Tamam si në përralla: Ishin tre vetë që do tëmbillnin pemë anës rrugës së fshatit; i pari hap-te gropën, i dyti mbillte pemën, i treti mbylltegropën. I dyti u sëmur, por puna nuk u ndërpre, ipari hapte gropën, i treti mbyllte gropën. Pemënuk shiheshin gjëkundi...

Kur po fotografoja ca pisha në Peshkopi, njëraprej tyre pashë që ishte e djegur. M’u afrua njëburrë rreth të pesëdhjetave dhe më tha: Mos fo-tografo or djalë, se nesër a pasnesër nuk do tëjenë këto pisha! Aty ka mundësi do ndërtohetnjë kafene a bilardo, natyrisht për 1 dollarë mëshumë në ditë për të zotin që e ka blerë dhe 1dollarë më pak për Peshkopinë... Për 1(00) dol-larë më shumë çdo ditë e më shumë Peshko-pisë po i ikën bukuria, duke ndërtuar pa kritereurbanistike e plane zhvillimi.

Një rast tjetër shumë i freskët për mënyrënse si i merret 1 dollarë Dibrës është edhe mini-era e Bulqizës. Nga dy kërkesat kryesore tëminatorëve, njëra është rritja e investimeve qëpronarët i kanë premtuar gjithmonë, por asn-jëherë nuk i kanë bërë. Nuk kanë bërë investimestrategjike për shfrytëzimin maksimal të mini-erës, as investime në rritjen e sigurisë së jetës.Kështu, pronarët mendojnë maksimalishtmbledhjen e kromit, pavarësisht nga mënyrat,për të fituar 1 dollarë më shumë. Nuk ka rëndë-si nëse mbetjet e kromit mbulojnë edhe qyte-tin...

A ka shembuj të tjerë në Dibër që tregon sepër 1 dollarë më shumë në xhepat e investitorëvee tenderfituesve kanë mbetur projekte pa përfun-duar? Natyrisht që po: ujësjellësi i Sopanikës,ujësjellësi i Peshkopisë, meremetimet në rrugënaktuale nacionale, unaza e qytetit, pallati i sportit,rrugët e brendshme në Kamen, e shumë e shumëinvestime të tjera të nisura e të papërfunduara.

Të gjitha këto, sepse nga projektet në realiz-ime kanë humbur dollarët rrugës dhe kështumbeten projektet të pa përfunduara dhe Dibrambetet e pazhvilluar.

Mjafton një rast shumë domethënës: Për tëshkuar në llixha, te kjo pasuri me të cilën kreno-hemi, rruga rreth 2 kilometra ka mbetur nëgjysmë e përfunduar... për mungesë fondesh.Sikur komuniteti që fiton të ardhura nga llixhattë kishte dhënë 1 dollarë taksë për çdo klientpër muajt e shfrytëzimit të llixhave, rruga në llix-ha do të ishte e rregulluar, por jo vetëm me as-falt, por edhe me trotuar, pemë e lule, që do tëkishe dëshirë të bëje me këmbë.

Por kjo nuk ndodh dhe nuk ka për të ndodhur,për sa kohë në kokën tonë në vend të mendojmë“Një dollarë për Dibrën”, zbatojmë parimin “Njëdollarë (zhvatur) nga Dibra”.

Një mënyrë se si mundNjë mënyrë se si mundNjë mënyrë se si mundNjë mënyrë se si mundNjë mënyrë se si mundtë gjenden financimetë gjenden financimetë gjenden financimetë gjenden financimetë gjenden financimepër Rrugën e Arbëritpër Rrugën e Arbëritpër Rrugën e Arbëritpër Rrugën e Arbëritpër Rrugën e Arbërit

Ja çfarë do t’i kërkoja z. BesnikMustafajt dhe z. Lulzim Basha!

të takoja ministrin e Komuni-kacioneve, z. Lulëzim Basha,i cili është edhe dibran. Dherasti m’u dha në mars të këtijviti, ndërsa po shoqëroja am-basadorin e Kuvajtit me rezi-dencë të përhershme në Bull-gari, që erdhi për paraqitjen eletrave kredenciale. Për fatintim, ambasadorin e priti edhez. Lulëzim Basha, me të cil-in trajtuan marrëdhëniet dyp-alëshe.

Pasi mbaroi takimi min-istër-ambasador, unë u vono-va me qëllim dhe iu prezan-tova z. Basha, duke i thënë:

- Jam Sulejman Tomçini,nga fshati Pollozhan i Pesh-kopisë. Kam qenë ambasa-dor në Arabinë Saudite.Pastaj si me shaka, i thashëse fis me mbiemër Basha kapasur vetëm në Pollozhandhe se edhe BashatShimçanit janë të shpërngu-lur nga Pollozhani. Dua tëbisedoj me Ju për një prob-lem...

Ende pa mbaruar unëfjalinë, më ndërpreu:

- E ke fjalën për Rrugën eArbërit?

- Po, - i thashë unë.Më tha se do të më tele-

fononte dhe të bisedonim.Por, gjithë këto muaj dhe unënuk munda ta takoj më min-istrin, i cili, edhe tani në Min-istrinë e Jashtme, mundet tëjapë kontributin e tij direkt përndërtimin e Rrugës së Arbërit.

Tani të kthehemi tek titullii këtij shkrimi: Ç’farë do t’ithoja z. Besnik Mustafaj dhez. Lulëzim Basha!

Do t’i flisja për mundësinëqë ekziston për kreditimin endërtimit të Rrugës së Arbëritnga Fondi Saudit i Zhvillimit,natyrisht duke përgatitur mëparë projektin e saj, që, mesa jam në dijeni, mund tëkushtojë rreth 3 milionë dol-larë. Mendoj se kjo shumënuk është e pamundur përQeverinë dhe ajo duhet tajapë sa më parë, nëse me tëvërtetë është për ndërtimin ekësaj rruge. Mbasi të jetëbërë gati projekti, t’i dorëzo-het ai Fondit Saudit të Zhvil-limit. Kjo mund të bëhetnëpërmjet ambasadës tonënë Riad, ose duke dërguar qëkëtu një delegacion qeveritar,i cili të nënshkruajë edhe mar-rëveshjen përkatëse, nëse doarrihej.

Si përfundim, mendoj se iavlen barra qiranë të bëhet njësondazh i ri pranë Fondit Sau-dit të Zhvillimit qoftë përRrugën e Arbërit, qoftë përndonjë projekt tjetër prioritarpër Qeverinë dhe vendin. Unë,nëse do duhej ndihma ime,jam gati ta jap.

Makina pa targaqë transportojnë

lëndë drusore

Gusht2 0 0 75 REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

Mes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësNga SHAQIR SKARRA

Këtë mëngjez të freskëtgushti udhëtojmë drejt

Kalasë së Dodës. Pasi bëmëmbi katër orë udhë e lamë pasqytetin e bukur të Peshkopisëdhe makina tashmë fillon errëshqet ngadalë në rrugën epashtruar e gjithë gropa. E din-im këtë rrugë qysh kur u nisëmnga Tirana ndaj dhe ne morëmnjë makinë tip fuoristradë qëvetëm kjo lloj makine mund tapërballonte këtë rrugë. Nuk ish-te hera e parë që shkelnim nëkëtë trevë të njohur por sa herëqë shkonim na dukej se po gje-jmë gjëra të panjohura

Kalaja e Dodës nuk ështëlarg nga qyteti i Peshkopisë,vetëm 28 kilometra por nga qërruga është e pashtruar kilome-trat vetëm zgjaten pambarim.Kalosh Doda një biznesmen injohur në metropolin shqiptar icili është dhe pronari i makinësme të cilën po udhëtojmë e kabërë disa herë këtë rrugë.

-Sa herë që nisem këndej,thotë Kaloshi, e kontrollojnjëherë makinën jo vetëm përkarburant por dhe për ndodnjëdefekt që mund të krijojë. Ësh-të rrugë mjaft e keqe dhe kadhe të papriturat e saj . Sapokalojmë Vleshën përpara neshshfaqet një lumë disi i qetë dheme pak ujë.

-Veleshica, thotë Kaloshi.Në verë kështu është i qetë porama në dimër egërsohet dheshpesh herë përveç tokave qëpërmbyt ka marrë me vehte dheviktima. Mjaft studiues vendasfjalën Veleshicë e lidhin me rrën-jën e fjalës shqipe valë, vala elumit. Bile jo vetëm kaq por dhevetë fshati Vleshë nga ky lumësupozohet se ka marrë emrin.Vlesha shtrihet poshtë majëssë lartë të Stermecit në një plla-jë të gjërë ku tokat e saj janëmjaft prodhuese. Njihet Vleshame teqen e famshme të bilbilit.Kjo tek ne ka ardhur si legjendë.Tregojnë se shehIbrahimi(atëherë sapo kishtehapur teqen në Vleshë) ka bërëfet bilbilin. Fakt është se edhesot tek teqja e Vleshës nukdëgjohet zëri i bilbilit. Me shehIbrahimin lidhet edhe njëlegjendë tjetër. Thonë se dheujin e ftohtë dhe mjaft kurativtë Vleshës e kemi dhuratë ngavetë sheh Ibrahimi. Ai bëri njëlutje dhe pas pak shpërtheu uji.Në fillim me ngjyrë të kuqe dhesapo bëri një kurban uji filloi tëdalë nga toka i pastër si krista-li. Vlesha nuk është futur nëhistori vetëm me legjenda. Ngaky fshat i vogël kanë dalë njëplejadë e madhe intelektualëshqë sot punojnë dhe drejtojnë nësektorë të ndryshëm të vendittone si ushtarak, inxhinier,mjek, ekonomist, politikanë ebiznesmen të suksesshëm.Edhe vetë universitet të kishtepatur Vlesha besoj se nuk dotë kishte nxjerrë më shumë in-telektual.

KALAJA E DODËSKALAJA E DODËSKALAJA E DODËSKALAJA E DODËSKALAJA E DODËSMES EMRAMES EMRAMES EMRAMES EMRAMES EMRAVE SHQIPVE SHQIPVE SHQIPVE SHQIPVE SHQIPDHE DHE DHE DHE DHE AAAAATYRE TYRE TYRE TYRE TYRE TË HUTË HUTË HUTË HUTË HUAJAJAJAJAJ

Veleshica është kufiri ndarësmes Ujë e Mujës dhe Kalasësë Dodës. Matanë Veleshicësshtrihen të gjithë fshatrat eKalasë së Dodës me emra sh-qip por dhe të huaj si Shullan,Çernjevë, Radomirë, Sterdok,

Rade, Tejzë, Ploshtan Ceren,Vasie. Vite më parë me ishmësuesin tim Xhemal Domibanor i kësaj zone kisha bërënjë bisedë për emërtesën eemrave të fshatrave të Kalasësë Dodës Sot që po shkeljavetë iu ktheva kujtesës së asajkohe. Shullan, vjen nga fjalashqipe që do të thotë vend ingrohtë, që e kap dielli. Çern-jevë fjalë sllave dhe ka kuptimine majta e zezë, por që populli ika vënë emrin e ri shqip Uj mirë.Radomirë sllavisht dmth rod imirë, njeri i mirë, paqësorë.Shumë veta fjalën Radomirë elidhin dhe me fjalën shqipe rudae mirë nga raca e deles rudëqë kjo zonë e ka më të preferu-arën. Tejzë është fjalë shqipe-matanë-tej. Stërdok- shqipemër fisi doku i hershëm, dokui lashtë, stërdoku. Ceren-sllave-tokë e zezë. Rade shqip emërfisi Rada. Ploshtan -shqipanash(ndodhet anash Kalasë).Vasie emër njeriu (ortodoks)Vaso.

-Tashmë banorëve të Kalasësë Dodës nuk u bëjnë përsh-typje emrat, thotë Kaloshi, qof-shin ato dhe sllav. Dihet sepushtuesit edhe emrat e fsha-trave i përkthenin sipas vendeveqë u ngulën. Këtu kudo që sh-kelën nëpër këto fshatrandeshesh mes legjendës dherealitetit. Në Kala të Dodëskanë ardhur mjaft studiues dhealbanolog të huaj si Hanni dheJastrebovi, kanë shkelur medëshirën e mirë që të shikojnëgjurmët e hershme të kalasë .Në fakt këtu nuk ka kala. Ësh-të vetëm një kodër që nuk duketasnjë lloj rrënoje e lashtë.

PO SI I MBETI EMRIPO SI I MBETI EMRIPO SI I MBETI EMRIPO SI I MBETI EMRIPO SI I MBETI EMRIKALA E DODËS DHEKALA E DODËS DHEKALA E DODËS DHEKALA E DODËS DHEKALA E DODËS DHEKU NDODHET AJO?KU NDODHET AJO?KU NDODHET AJO?KU NDODHET AJO?KU NDODHET AJO?

-Shumë veta e lidhinemërtesën me emrin e fisitDoda, tregon Kaloshi i cili dhevetë është nga i njëjti fis. Tre-gojnë se nga fisi Doda kishteqenë një plak shumë i zgjuar icili kishte jetuar më shumë senjëqind vjet. Ky ndante pleqnijo vetëm në Lumë e Dibër pordhe matanë në Rekë. Shkojmëtek Doda, Doda është kala dhekështu dalngadalë i mbeti emriKalaja e Dodës. Ka dhe vari-ante të tjera. Tregojnë tëmoshuarit se këtu në fakt kapatur kala. Një plak nga fisiDoda rrinte roje tek porta ekësaj kalaje. Më vonë filluan taquajnë kalaja e Dodës. Këtojanë vetëm hipoteza se në fakt

sipas mjaft studiuesve vendasgjurmët e Kalasë së Dodësjanë gjetur pranë fshatit Vilë.

JO VETËM BARINJË,JO VETËM BARINJË,JO VETËM BARINJË,JO VETËM BARINJË,JO VETËM BARINJË,POR PUNËTORË DHEPOR PUNËTORË DHEPOR PUNËTORË DHEPOR PUNËTORË DHEPOR PUNËTORË DHE

MIKPRITËSMIKPRITËSMIKPRITËSMIKPRITËSMIKPRITËS

E gjithë zona e Kalasë sëDodës është një reliev mjaft ithyer por bukuritë që i ka falurnatyra e bën këtë trevë nga mëtë bukurat në vend sidomos nëstinën e pranverës kur fillojnë eçelin lulet dhe në verë. Njerzitjanë puntor dhe mjaft mikpritës.Jetesa gjithmonë këtu ka qenëndryshe me zonat e tjera. Këtundryshe është dhe veshja,ndryshe dhe dialektet, ndryshedhe doket e zakonet, ndryshedhe folklori aq i pasur. Për bu-jarinë dhe mikpritjen e banorëvetë Kalasë së Dodës ka shkru-ar dhe Hanni. Nuk kanë priturasnjëherë banorët e kësaj zonenga qeveritë kushdo qofshin atose ndoshta kujtohen për Kalanëe Dodës, as nuk kanë qëndru-ar me sy nga qielli se mos bieshi. Për vetë bjeshkët e shum-ta që kanë dhe ujin e ftohtë janëmarrë gjithmonë me mbarësh-trimin e bagtive. Askush nukpret se mos shteti fal ndihmëekonomike. Këtu çdo familje kambi 50 kokë bagti të imta kunë verë i kullosin në bjeshkët etyre dhe në dimër shtegtojnë nëvende të ngrohta duke marrëtoka me qera.

-Vite më parë tregon Kaloshibarinjtë e Kalasë së Dodësshtegtonin deri në Selanik.Këtu mërgim tjetër nuk njihej.Mërgim quanin ditën që nëfushën e Korabit tufat e bagtiveshoqëruar nga djemtë e Kalasësë Dodës shtegtonin larg.

-Ja matanë është një to-ponim disi i çuditshëm guri imollëve. Këtu mblidheshin vas-hat e reja dhe u jepnin mollëbarinjëve të cilat i kishin ruajturnëpër sepete. Sot në Kala tëDodës shteti nuk ndjehet. Këtudikur ka patur spital, sot jo, kapatur shkollë të mesme sot jo.E banorët e kësaj zone janëmësuar me mos prit shumë ngashteti. Të gjithë janë vetëpun-suar. Dikush me bagti e dikushka blerë mjet transporti dukezgjidhur edhe transportin përfshatin. Nga metropoli shqiptarçdo ditë mjaft furgon nisen drejtKalasë së Dodës. Dikush kahapur baxho për grumbullimine bulmetit e dikush merret membledhjen e bimëve mjeksoretë cilat janë aq të njohura nëkëtë zonë.

Kryetari i komunës BashkimAhmataj një djalë i ri me profe-sionin e mjekut shprehet:

-Megjithse këtu ka mjaftprobleme sociale shumica janëvetë banorët ato që i zgjidhin.Problem madhor është infras-truktura. Nëqoftëse shteti do tëkishte investuar sado pak përKalanë e Dodës kjo zonë mundtë kthehej në një park të madhturistik Turistët nuk i kanë mu-nguar Kalasë së Dodës jo sotpor dhe vite më parë por infras-truktura ka mbetur një kërkesëe vazhdueshme e këtyre ban-orëve të urtë, arsimadashës,puntor dhe mjaft mikpritës. NëKala të Dodës nuk mungonasgjë për ta kthyer këtë zonënë një vend me ta ardhura tëmëdha nga turizmi malor qëmund të zhvillohet në një tëardhme. Fusha e Korabit meportat e saj është një mrekulliqë natyra vetëm këtu e ka falur.Uji i ftohtë që nuk gjendet nëasnjë vend tjetër i cili furnizonme ujë të pijshëm dhe vetë qy-tetin e Peshkopisë, një peisazhi rrallë që të shfaqet parasyshnë çdo fshat të Kalasë sëDodës, klima e veçantë dhemjaft kurative, toponimet dhevendet historike që mund të viz-itohen, janë këto dhe mjaft tëtjera që e gjithë zonë e Kalasësë Dodës mund të krijojëmundësitë për turist të ndry-shëm në stinën e verës por kjobëhet vetëm kur shteti të kuj-tohet se këtu mes maleve kanjë mrekulli të rrallë ku vetëminfrastruktura mungon e pastajmund të kthehet në një vend qëturizmi flet ndryshe. Këtushumë gjëra lidhen mesmrekullive të natyrës dhelegjendave, mes realitetit qëshikojmë dhe të padukëshmes.-Shumë shpejt njerzit do tabraktisin detin me rërën e tij dhedo t'i kthehen klimës dhe buku-rive të maleve tona, . thotëBashkimi. Ja Thethi, Valbnona,Kelmendi, Dajti, Qafë-Shtamafrekuentohen çdo vit. Njerzitkanë nevojë dhe për këtë klimëe cila bashkë me ujin e bjesh-këve bëhet mjaft kurative, porkjo të paktën për Kalanë eDodës do të ndodh kur shtetit'i kthejë sytë nga kjo zonë rre-thuar me male dhe e braktisurnga shteti.

TOPONIME DHETOPONIME DHETOPONIME DHETOPONIME DHETOPONIME DHELEGJENDLEGJENDLEGJENDLEGJENDLEGJENDA NGA MËA NGA MËA NGA MËA NGA MËA NGA MË

TË NDRTË NDRTË NDRTË NDRTË NDRYYYYYSHMETSHMETSHMETSHMETSHMET

Këtu në Kala të Dodës edhetoponimet e shumta kanë të

veçantën e tyre, tregojnë his-torinë e kësaj treve. Kisha eTallamazit për të cilën flet dheHanni ku rrënojat e fundit tash-më janë shkulur nga dora epandërgjegjshme ku ka mbeturvetëm toponimi. , ura e qytetit,punajri, liqeni i zi, kalaja, pel-lazg, përroi i keq, fusha e Ko-rabit, gropat e frikshme, rrasae hajdutëve , guri i mollave etjE këto toponime i pamë tëgjithë nga afër. i pamë nga afërdhe na kujtonin një të largëtPërpara nesh shtrihet një fushëdisi e vogël e gjelbëruar dhe rre-thuar me drurë të lartë

-Punajri i thonë vendasit,thotë Kaloshi por ndryshe kjoquhet dhe panairi. Vite më parëkëtu bëhej panairi i bagtive përtë gjitha viset e ballkanit. Sotnë fakt nuk besohet si realitetpor fakti kështu ka qënë. . Eshpesh herë vendin e parë e kazënë delja rudë e Kalasë sëDodës. Ja dhe përrroi i keq. Kjoka ardhur si në formë legjende.Tregojnë se nga ky përrruanjëherë humbi një fshat shumështëpi ndaj i mbeti dhe përroi ikeq Kaloshi si një ciceron i mirëtregon për fushën e Korabit ecila ndryshe me lëndinën elotëve në Korçë u kthye në njëvend ndarje dhe takimesh,përcjelljesh dhe pritjesh, lotëshmalli dhe lot gëzimi. Liqeni zinjë vend i mbuluar me mister, imbushur me legjenda të ndry-shme. Kështu i mbeti ngamallkimi që i bënë për mbytjene një nusje të re. Legjenda thotëse liqeni stolitë e florinjta tëkësaj nusje i nxorri poshtë atyku sot është kroi i mirë. Kykrua në fakt ka ujë të rëndë kure pi por ama udhëtarë të ndry-shëm ndalojnë, çlodhen dhesejcili le nga një penjë nga rro-bat e tij. Kjo lidhet me be-styntinë e hershme se ndosh-ta ajo nusja që u mbyt në liqe-nin e zi sot sjell mbarësi përudhëtarët e ndryshëm . Tek liq-eni i zi ka dhe një toponim tjetër.Guva e gjarprit i thonë. Edhekjo legjendë. Këtu lindi miqë-sia mes gjarpërit dhe një fsha-tari nga Kalaja e Dodës i cilipunonte me parmendë tokëntek liqeni i zi. Ky i çonte çdomëngjez gjarpërit tek guva ta-sin me qumësht dhe ai i jeptenjë flori, por miqësia u prishshpejt nga lakmia e djalit të ripër të pasur pushtet mbi këtëguvë të mistershme. Kudo qëshkelën nëpër Kala të Dodësmahnitesh. Është vetë ky re-liev që udhëtarin që shkel përherë të parë e mahnit me buku-ri të rralla. Kalaja e Dodës ësh-të një ekonomi e madhemegjithse pas viteve nëntëdh-jet mjaft familje janë shpërngu-lur si në Tiranë, Durrës, Lush-nje e pse jo dhe jashtë kufijvetë vendit tonë. Janë mbi 900veta që punojnë dhe jetojnëvetëm në Londër ku shumicaprej tyre ka krijuar dhe familje.Fakt është se djemtë e Kalasësë Dodës kudo ku kanë shkuarjanë prapë mjaft të lidhur mevendlindjen. Kthehen shpesh sizogjtë shtegtarë dhe kanëdëshirë të madhe të investojnë,t'ja ndryshojnë sado pak pam-jen. Një vilë e bukur me arkitek-turë të tipit perëndimorë. -Ësh-të e fisit Lita, thotë Kaloshi, njëdjalë nga ky fis i njohur pas njëemigrimi të gjatë erdhi dhe in-vestoi edhe këtu.

(Vijon në faqen 11)

Gusht2 0 0 7 6KRONIKEKRONIKEKRONIKEKRONIKEKRONIKE

Piktori Sabit Bocku, është i pari qëhapi ekspozitën e tij në këtë galeri,

i cili nëpërmjet 24 tablove të ekspozuaradydimensionale dhe 5 tredimensionale,paraqet të kaluarën tonë nëpërmjet per-sonifikimit të oxhaqeve, ku me elementefigurative dhe metaforë artistike, shprehtë kaluarën e qytetit. Në kuadër të man-ifestimit “Ditët e Kulturës-Dibra 2007”,për herë të parë në historinë e Dibrës,në praninë e artdashësve, u hap Gale-ria e Arteve në këtë qytet. Kjo galeritashmë është vendosur në ambientet eBanjës së re-Hamamit të qytetit, i ciliështë rikonstruktuar dhe në vend tëshfrytëzimit sibanjo do tëshfrytëzohet sivend ku piktorëtdo t`i ekspozo-jnë punimet etyre artistike.Argëtim Fida,kryetar i komu-nës së Dibrës,me këtë rasttheksoi: “Ndje-hem shumë ilumtur që ky ob-jekt me vlera kul-turore-historike,u shpëtua ngashkatërimi dhetani do të jetë nëfunksion të prë-zantimit të vler-ave artistike tëpiktorëve ngaqyteti dhe vendettjera. Rikonstruksioni i këtij objekti u bëme angazhimin e pushtetit vendor dhendihmës financiare të Ambasadës sëHolandës në Shkup”. Prof. Petrit Dam-ani, duke folur për rëndësinë e këtij ob-jekti, shtoi: “Kjo galeri moderne do tashtojë begatinë artistike të qytetit tonëe më gjerë, sepse me vënien e saj nëfunksion, që sot fillon konkretisht kon-takti i artdashësve me krijuesit e ve-prave artistike. Piktori ynë Sabit Bocku,është i pari që do ta hapë ekspozitën etij në këtë galeri, i cili nëpërmjet 24tablove të ekspozuara dydimesionaledhe 5 tredimensionale, paraqet të kalu-arën tonë nëpërmjet personifikimit të ox-haqeve, ku me elemente figurative dhemetaforë artistike, shpreh të kaluarën eqytetit”. Piktori Sabit Bocku, i cili pokrijon piktura disa dekada, shpjegoi tem-atikën e veprave të tij me ciklin “Ox-haqet”, që simbolizon zjarrin, ngrohtës-inë, dritën, afërsinë, begatinë, familjari-tetin, parësinë dhe mikpritjen. Njeriu,

Mërgimtarët kërkojnë të kontribuojnë financiarisht për vendlindjen

“One USD for Dibra”Ideja që çdo kurbetçar të kontribuon me nga një dollaramerikan, në muaj, është e mërgimtarëve të Italisë dheAmerikës, por ka gjetur mbështetjen edhe të dibranëve qëjetojnë në Kosovës, Shqipëri dhe disa qytete të Maqedonisë

Mërgimtarët duke biseduar për projektin

Nga LAURA PAPRANIKU

Dibër, 20 gusht – Një shumë modeste,prej një dollari amerikan, është “taksa” qëmërgimtarët dibranë ja kanë caktuar vetessi obligim moral për të ndihmuar financia-risht vendlindjen. “Është obligim i joni moralqë të gjejmë forma për të ndihmuar këtëqytet. E ndjej këtë si borxh të cilin ia kamDibrës”, thotë Gazmend Kerkuti, i mër-guara para shumë viteve në Amerikë.Kështu shprehet edhe Olloman Goreca, icili jeton në Itali.

Ideja për gjetjen e mekanizmit, me tëcilin në mënyrë të organizuar do të ndi-hmoheshe financiarisht Dibra, lindi nganjë grup të rinjsh gurbetçarë që punojnënë Itali dhe Amerikë, mirëpo ka gjeturmbështetjen edhe të atyre punojnë dhejetojnë në shtete e tjera të Evropës,Kosovë, Shqipëri dhe disa qytete tëMaqedonisë. Artan Piperku, i cili jetondhe punon prej disa viteve në Prishtinëështë i mendimit se nga një dollar nëmuaj, nuk duhet të ndajnë vetëm di-branët e Amerikës dhe Evropës, por,sipas mundësive, secili që nuk jeton nëDibër. “Është një shumë e cila nuk edëmton askënd, mirëpo me të cilënmund të bëhen shumë punë të mira përDibrën”, pohon ai.

Grupi nismëtarë, për normalizimin e

kësaj ideje, të dielën ka zgjedhur edheorganet e përkohshme të shoqatës, ecila është propozuar ta mbajë emrin“One $ for Dibra”. “Do të punojmë mepërkushtimin më të madh, që brendaafateve kohore ta vëmë në jetë këtë ini-ciativë fisnike të gurbetçarëve”, pohonEsat Ushtelenca, koordinatori i grupe-ve punuese për hartimin e Propozim-Statutit, Propozim-programin dheskemën e qarkullimit të parave. Sipastij, të gjitha këta dokumente, do të nxi-hen në debat publik, në faqen e inter-netit “dibra.org”, e cila mirëmbahet nganjë grup entuziastësh dibran. Janari i2008-ës, planifikohet ta gjejë Shoqatëntë konsoliduar me të gjitha organetudhëheqëse, me një të punësuar dheme zyrën e saj.

Me të hollat, të cilat do të grumbullo-hen nëpër kontot bankare të shteteveku ka jetojnë dibranë, do të menaxhonKëshilli drejtues. Ky, këshill do të për-bëhet vetëm prej personave që jetojnënë Dibër, kurse pritet të formohet edhenjë Këshill mbikëqyrës, i përbërë ngamërgimtarët.

Në Shtete e Bashkuara të Amerikësdhe në Evropë thuhet se jetojnë mbi 15mijë dibranë, ndërsa nuk është i vogëlas numri i atyre që jetojnë në Kosovë,Shqipëri, apo Shkup dhe Tetovë.

Secili që shikon qytetin e Dibrësnga pozicioni i kodrave, do të dësh-

prohet kur vëren se si ndërtimet e sh-tëpive kanë gllabëruar dhe pogllabërojnë pamëshirshëm sipërfaqete tokave bujqësore. Kjo pakujdesi ur-banistike zotëroi sidomos gjatë siste-mit të kaluar monist dhe është dukevazhduar edhe sot e kësaj dite. Tëgjitha kuvendet komunale në kohën emonizmit dhe këshillat e komunës nëgjashtëmbedhjetë vitet e demokra-cisë, në mënyrë të pamëshirshme etë pandërgjegjshme kanë aprovuar dhepo aprovojnë plane urbanistike, gjith-një në dëm të sipërfaqeve bujqësoredhe për t’i mbuluar ato me objektebanimi. Kjo ka ndikuar që deri më sotmbi bazën e këtyre planeve urbanis-tike qindra hektarë të fushës së Di-brës në cilësinë e tokave bujësore,tashmë janë shdëruar në toka ndërti-more.

Shumë pak sipërfaqe të lira bujqë-sore kanë mbetur në lokacionet Tylbe,Uraniku, Taraniku, Fusha e Qernan-icës, Fusha e Aeroplanëve, Pasraspu-ri, etj.

Si rezultat i kësaj në Dibër mëshumë është zhvilluar ndërtimtaria sesa bujqësia, blektoria apo industria.

Kjo ka bërë që në Dibër të ngecdukshëm zhvillimi ekonomik dhe si

DIBËR - BETONET PO E MBULOJNË TOKËN BUJQËSORE

Urbanizmi më shumë preferonUrbanizmi më shumë preferonUrbanizmi më shumë preferonUrbanizmi më shumë preferonUrbanizmi më shumë preferonfushën se sa kodratfushën se sa kodratfushën se sa kodratfushën se sa kodratfushën se sa kodrat

pasojë e kësaj zotëron një papunësienorme, ku të rinjtë dibranë shpëtimine shohin vetëm në rrugën e mërgimit.

Po t’i hedhim një sy historisë sëqytetit të Dibrës në kulmin e lulzimittë saj, do të shohim se banorët eatëhershëm më shumë kanë preferu-ar që objektet e tyre të banimit t’indërtojnë nëpër kodrat e qytetit, kuedhe sot e kësaj dite gjenden rrugicatme kalldërma dhe muret prej guri.Edhe bejlerët e atëhershëm kanëpreferuar që kullat e tyre t’i ndërtojnënëpër kodra.Edhe Mojsi Golemi kullëne tij e ka patur te kodrat e bejlerëve.Gjyshërit tanë urbanizimin e tyre ekanë zhvilluar më shumë nëpër kodra,e para, për arsye strategjike dhe pam-je mahnitëse, dhe e dyta, për ta rua-jtur dhe për ta punuar tokën bujqësorefrytdhënëse.

Me qëllim të shpëtimit të asaj paktoke bujqësore që ka mbetur, një pjesëe dibranëve janë të mendimit, sendërtimi i qytetit në të ardhmen duhettë orientohet drejt kodrave, nëse dëshi-rojmë ta mbrojmë maksimalisht tokënbujqësore, sepse toka bujqësore herë-dokurdo sërish mund të shndërohetnë tokë ndërtimore, ndërsa godinatme betonarme, nuk mund të japinbukë dhe vështirë se mund të bëhentoka bujqësore. /R. Torte

DIBRA E MADHE BËHET ME GALERI TË ARTEVE

Banja e Re - Hamami i qytetit,Banja e Re - Hamami i qytetit,Banja e Re - Hamami i qytetit,Banja e Re - Hamami i qytetit,Banja e Re - Hamami i qytetit,në funksionim të artitnë funksionim të artitnë funksionim të artitnë funksionim të artitnë funksionim të artit

sipas tij, që nga lashtësia adhuron zjar-rin si perëndinë e vet, duke e ruajtur mefanatizëm si dicka të shenjtë nga aspe-kti i dobisë, por edhe nga rreziku qëmund të shkaktojë. Për shkak të zjarritlindi edhe votra e zjarrit, e cila në fillimqe vendosur në mes të dhomës dhe mëvonë në ballë të dhomës, duke i lënënjë vrimë vertikale nga ku dilte tymi mbiçati. Kjo skutë u pagëzua oxhak. Dikuroxhaqe mund të ndërtonin vetëm famil-jet e pasura, sepse oxhaku ishte edhesimbol i familjeve me pozitë të lartë nëshoqëri. Disa fise dibrane që zotëroninpushtet në zona të ndryshme janë qua-

jtur Oxhaku i Hoxhollajve, Karahasana-jve, Hysenagollajve dhe Xhilagajve. Ox-hak në shtëpi nuk mund të vinteçdokush, por sot kohët kanë ndryshuardhe çdo shtëpi ka oxhakun e vet”. Viz-itori duke parë këto punime mëson përrëndësinë që ka zjarri për të ecur njeriupërpara, si edhe për dënimin që duhetta pësojë ai që e keqpërdor zjarrin,sepse zjarri sa është i dobishëm, aqështë edhe i rrezikshëm. Vizitori më-son për rëndësinë e ruajtjes së ox-haqeve dhe të bashkimit të oxhaqevenë aspektin organizativ shoqëror, siç ish-te në kohën e Skenderbeut, kur oxhaqetparaqisnin grushtin e fuqishëm të bash-kimit, por edhe si shprehje e furtunësdhe mospajtimeve, si shprehje e ngujim-it nga vrasjet dhe hakmarrja dhe si sim-bol i shuarjes së oxhakut, që simboli-zon shuarjen e familjes në aspektin epozitës dhe nga shkaqet e mërgimit.

Rexhep Torte

Gjatë përurimit të Galerisë së Arteve

Gusht2 0 0 77 EKEKEKEKEKOLOLOLOLOLOGJIOGJIOGJIOGJIOGJI

11 vjet veprimtari të shoqatës Ekologjike “Deshat”Atli Dema: Ja projektet tona për ruajtjen dheAtli Dema: Ja projektet tona për ruajtjen dheAtli Dema: Ja projektet tona për ruajtjen dheAtli Dema: Ja projektet tona për ruajtjen dheAtli Dema: Ja projektet tona për ruajtjen dhe

përparimin e mjedisit jetësor në Dibërpërparimin e mjedisit jetësor në Dibërpërparimin e mjedisit jetësor në Dibërpërparimin e mjedisit jetësor në Dibërpërparimin e mjedisit jetësor në DibërNga VALBONA ZUNÇE

Të flasësh për të kaluarën dotë thotë të aludosh, të

shpjegosh të sotmen, diagonal-ja zhvilluese e së cilës ështëplot batica e zbatica. E themikëtë sepse ky qytet i shtrirë siamfiteatër mbi liqenin pik-toresk, ka tërhequr vëmendjennëpër kohë.

Me Kryetarin e ShoqatësEkologjike “Deshat” Atli Demaqëndronim në verandën e “Tav-erna Camit”, duke shijuar shijene një kafeje, sodisnim liqenin eDibrës që ndahet mespërmesnga uji ftohtë i Radikës, për t’ubashkuar pastaj me Drinin e Zi,që shpeshherë është dëshmitari kalvareve dhe shpërlarjes sëgjakut ndër shekuj. Pikërishtnga ky liqe shpërthen befas At-liu, krijohet kufiri i dy popujve menjë gjuhë e shkrimlexim,…Heshtja ndjehej si një armë qëvret… Ishim në pritje të diçka-je… duke pritur vrojtonim shishete plastikës që si pulbardhatshëtisnin lehtë nëpër liqe ngapuhizë e pasdites së korrikut.Në këtë atmosferë-meditimiheshtëm bashkë duke futurthellë mendimin në virgjërinë enatyrës së brishtë ndaj së cilësnuk i është vënë dorë e butëndërtuese, por vetëm dorë sh-katërrimi e dëmtimi. Sot Dibrambetet margjinave në mëshirëne fatit të vet. Në Dibër për çdoditë ritet numri i të papunëve,dhe në këso kushtesh rinia di-brane në pamundësi të mbajëritmin e kohës detyrohet të merrrrugën e mërgimit. Dibra nëpërshekuj njihet si një ndër rajonetme numër më të madh tëmërgimtarëve në hapësirën eshqiptarëve të Maqedonisë. Nëtë kaluarën dibranët njiheshin simërgimtarë sezonal duke ope-ruar me mjeshtri veprimtarinë endërtimtarisë në ndërtimet megur si dhe në përpunimin e drurit,me mjeshtërinë e tyre kanë ng-ritur një sërë institucione kultur-ore si dhe në ndërtimet privatenëpër vende të ndryshme tëbotës, por në Dibër nuk arritëntë ndërtojnë thuajse asgjë.Ndërsa sot qytetarët e saj kanëmarrë botës në sy. Në këtamendime dy shtëllunga tym idalin nga goja njeriut të penëse avokatit të qytetit që me zërine tij bariton pareshtur gjendet nëradio e televizion, njeri që zërine arsyes e ka çuar lartë deri nëeter për të mbrojtur parime evlera sa demokratike, po aqedhe për Dibrën e tij të dashur.Për disa momente nxjerr ngaçanta një bllok dhe një lapssepse mendoj që te negazetarët përveç emocioneveduhet të shprehim edhe përsh-typjet e të tjerëve, dhe për këtënjeri të palodhur që kam përballëmeje ta intervistoj.

Një ankth i lehtë na shoqëritë dy. Ndaj me përimtiminkërkues brenda nesh sikur eluftonim misterin. Ishte vërtetnjë çast hezitues. Të bindur seçdo gjë, gjer më tani i takontetë kaluarës, “pulëbardhat” nadukeshin se i luhatin “erërat ekohërave” duke i dërguar larg,larg…

Gjatë qershorit dhe korrikut,stina e verës krijoi kushte përshijimin e freskisë në liqenin eDibrës, shtoi Atliu. Nga qyteta-rët e Dibrës këtë e kanë shi-juar edhe mërgimtarët që kanëardhur të kalojnë pushimet ver-ore në Dibër, familjet dibranedhe mysafirë nga qytete tëtjera, dalje në natyrë në brigjete lumit Radika, tek kisha ebukur e Shën Bigurit, e krijuarnga zoografë të njohur sh-qiptarë, rivierën freskuese të liq-enit të Dibrës, duke e bërëatraktive dhe joshëse edhe mezënien e peshkut, që është injohur për nga kualiteti i lartë.Kur bëhet fjalë për zënien epeshkut në liqenin e Dibrës mësë shumti e shfrytëzuan shk-upjanët. Për këtë specie kual-itative dhe me rëndësiekonomike pati edhe të tillë qëditët e pushimeve të majit in-sistuan që t’i shfrytëzojnë edhenë përfitim, pra duke zënëpeshq me mjete të ndaluaraligjërisht, por edhe forma sh-katërruese, që janë të njohuraderi më tani. Përkundër kësaj,

anëtarë të shoqatës Ekologjike“Deshat” në Dibër dhe anëtarëtë Shoqatës Sportive të Pesh-katarëve “Trofta”, që janë edhekoncesionerë të liqenit të Di-brës, me një intensitet të shtu-ar zhvilluan eko-patrullën përndërprerjen e dukurisë sëvjedhjes së peshkut me rrjetarespektivisht nica dhe mjete tëtjera shkatërruese.

Kështu që vetëm brenda dyjavëve në liqenin e Dibrës janëzënë 17 nica të cilat janësekuestruar.

Shoqata ekologjike “Deshat”në Dibër tani është më e njo-hur në vend për kontributin dheangazhimin e saj të dhënë nëpërparimin dhe ruajtjen e am-bientit jetësor, është duke im-plementuar me mjaft suksesprojektin “Eko-patrulla me Eko-turizëm” të mbështetur ngaQendra për vetëndihmë të ko-munitetit CSHI, sektor i USAID-it, i cili ka pajisur shoqatën menjë skaf moder dhe tërë mate-rialet logjistike të nevojshmepër ekopatrullë si me radiolidhje, dylbinë dhe mjete të

tjera, që mendoj se janë më setë nevojshme për implemen-timin e vazhdueshëm të këtijprojekti në përparimin dhe rua-jtjen e ambientit jetësor në liq-enin e Dibrës.

Këto ditë kemi pasurpërkrahje për ndërprerjen evjedhjes së peshkut nga forcate njësitit të specializuara “Alfa”,të cilët kanë treguar efikasitettë madh në ndërprerjen evjedhjes së peshkut. Po ash-tu, edhe me anëtarë të sho-qatës sportive të Peshkatarëve“Trofta” si dhe me anëtarët eKlubit të Kajakëve “Radika”,këto ditë do të pastrojmë tërëshishet e plastikës nga revierae liqenit të Dibrës.

Pastaj, shton Dema, theks iveçantë parashihet ngritja e njëkampi patrullues në liqenin eDibrës, si dhe ngritjen e njëqendre për shumimin e pesh-kut në liqenin e Dibrës, për tëcilën presim përkrahje nga min-istria e bujqësisë dhe ajo eekologjike e Maqedonisë.

Tradicionalisht, gjatë muajitprill zhvillohen dy aksioneekologjike, njëri në ditën everës, pra më 14 prill, ku u pro-movohet vullnetarizmi, po ash-tu më 22 prill, nën moton: tokaështë e jona ta mbrojmë atë,duke e shënuar ditën e tokës,u bëmë aksionin për pastrimine plazhit të liqenit pikërisht nëvendin ku qytetarët dibranfrekuentojnë gjatë stinorit tëverës.

Me që masat plastike të cilatkanë një jetëgjatësi të madhee kryesisht vijnë nga rajoni iRekës, është duke shqyrtuarmundësia që të vihet një bar-rikadë, pra pengesë që masatplastike që të mos lundrojnënëpër liqe, por t’u ndërpritethyrja e tyre. Kështu që për këtëndoshta do të jenë tënevojshme edhe mjete materi-ale, për të cilat shpresojmë qëdo të gjejmë edhe donatorë, eqë është me mjaft interessepse dita ditës liqeni i Dibrësmerr pamjen e vendit përhedhjen e mbeturinave dhendoshta në të ardhmen e shpe-jtë, ky liqe nga ndotja e madheqë po i bëhet, do të jetë i pashfrytëzueshëm si për larjegjatë stinës së verës, poashtuedhe për kreativitet sportive.

Projekt tjetër që është dukeu implementuar i shoqatësEkologjike “Deshat” në Dibërështë edhe qendra për të rritur“Babylon”, ku frekuentojnë rreth80 fëmijë në javë, qendër qëështë mjaft atraktive dhe epreferueshme për fëmijët dhe tërriturit e Dibrës. Këtu në këtëprojekt që veprimtarinë e saj

është duke e zhvilluar gati 7vjet e që kemi gjetur përkrahjesi nga autoritetet lokale, poashtu edhe nga drejtues sëshkollës fillore “VëllazërimBashkim”. Gjatë kreativitetevetë zhvilluara me të rinj të kësajqendre e në veçanti me grupinletrar, u pa që te këta të rinjkanë një potencial e vitalitetartistik e letrar, pas mbajtjes sëdisa mbrëmjeve poetike meletrarët e rinj dhe anëtarë të Art-Klubit, u pa që poezitë e këty-re të rinjve janë me vlera dheme një mesazh të fuqishëm,lindi ideja që poezitë e tyre t’ibotojmë. Arsyet e botimit janëtë shumta, por ajo më e rëndë-sishmja është që poezitë e tyretë mos mbesin në letër dhe t’jujapim një forcë shtytëse që t’ipublikojmë këto poezi. Përkrahpërmbledhjes me poezi “Jam tekënga”, botim i shoqatës, janëbotuar edhe libri me poezi tëKreshnike Serdarit dhe të Ble-ta Begut. Por këto ditë presimtë dalë nga shtypi libri më i rime poezi i Rina Turkeshit.

Tratativat e anëtarëve të sho-qatës Ekologjike “Deshat” nëDibër, shton Dema, ka mbush-ur sepetin e aktiviteteve dukerealizuar një sërë projektesh tëndryshme, të gjitha këto në in-teres të realizimit të pikave pro-gramore me theks të veçantënë ruajtjen dhe përparimin emjedisit jetësor, si dhe në ng-ritjen e vetëdijes ekologjike tektë rinjtë.

Në këto mendime të ngujua-ra “në lëmshin gordian”, instik-ti na preku çlirimin reporteresk.Ndaj mendimet e ndrydhura fil-luan të lirohen dhe të sposto-hen me kuptime figurative.

Në insistimin se ç’farë “bag-azhi” artistik dhe angazhimi kaky personazh i reportazhit

U ndërpremë i themi…Jo,përkundrazi desha të bëj njëtelefonatë.

Pra, unë si edhe krijuesit etjerë, asocoi me fatin, vijën ejetës bile edhe atëherë kur kyfat është i ngatëruar. E dini psee them këtë, thotë se e sotmjaështë e preokupuar me çësh-tjen e personalitetit. Por, ajo qëfytyrën e bën personazh ështëindividualiteti bota e brendshmeshpirtërore e tij.

Fushëveprimin e saj Shoqa-ta Ekologjike „Deshat” e ka ni-sur që nga viti 1996, pra sot ajoka mbi 11 vjet traditë dhe his-tori. Përkrah aktiviteteve qëpërmendëm më lartë duhet sh-tuar se me interes është edheprojekti “Plani Lokal për Vep-rim në Mjedis” (PLVMP) ku nënjë libër janë përshkruar tërëaktivitetet lokale, veçanërishtata të infrastrukturës, që do tëballafaqohet komuna e Dibrësderi në vitin 2020, janë përshk-ruar dhe janë dhënë ide se simund të zgjidhen.

Dibra me rrethinën edhe psekanë synuar që Radika të mbe-tet raritet dhe Drini i Zi të jetësi një burim i tujgur, nuk ja kanëarritur gjithnjë qëllimin edëshiruar, po ashtu edhe Liqe-ni i Dibrës që shquhet përtroftën me florën dhe faunën,prej dite në ditë zvetnohet ngandotja e ambientit jetësor.

Puhiza e korrikut sikur nukkishte të ndalur, por edhe fjalët ekryetarit të shoqatës Ekologjike“Deshat” në Dibër nuk u shterën,por ne ndamë dhe zhgaravitëmnë letër disa nga kontributet ekësaj shoqate, të cilat mendojmëqë kanë dhënë shumë në rua-jtjen dhe përparimin e mjedisitjetësor në Dibër.

Tek klubi i Kajakut ne Diber (kayakradika.com) u mbajtengara sportive ne te cilen moren pjese kajakiste nga Bullgar-ia, Greqia, Oheri, Struga etj. Ishte nje dite metevertet e bukur.Nga opinjoni personal...mendoj qe ki klub eshte me shumeper ta nderuar, pasi metevertet punojne!

Foto dhe dicitura: Gazmend Kërkurti

Gusht2 0 0 7 8EMIGRAEMIGRAEMIGRAEMIGRAEMIGRACIONCIONCIONCIONCION

DY OSTRENAS NE OMONIADY OSTRENAS NE OMONIADY OSTRENAS NE OMONIADY OSTRENAS NE OMONIADY OSTRENAS NE OMONIANga ABDURAHIM ASHIKU

Ishin dy. Njeri ka hapur në tërëfaqen e parë “Emigranti”-n

kurse i dyti ndjek me sy titujtdhe shokun që i lexon ato mezë të lartë. Më tërhoqi poza eqetë dhe shprehja dashamirësee vështrimit të tyre mbi gazetë.Nga pas pamja ishte anonime.Dukej gazeta por nuk dukeshinlexuesit e saj. U dola përparadhe u kërkova leje që t’i fo-tografoja. M’u përgjigjën memirësjellje dhe morën pamjene parë pa u ndruajtur dhe paatë emocion kur dikush të shehnëpërmjet syut të fotoaparatit.

Nuk më pyetën se kush ishadhe pse i fotografova. I pyetaunë me formën standarte të njo-hjes.

- Nga jeni ?- Nga Dibra,- Nga cili vend i Dibrës ?Nga Ostreni.- Nga Ostreni i Madh apo nga

Ostreni i Vogël ? Nga Ostreni i Madh.- Ç’far fisi ?- Rama.Në atë çast mëndja më flu-

turoi në Ostrenin e Madh, nëatë fundkupe të maleve mbush-ur me burime kristal e gjelbrim.Njihja shumë nga Ramat eOstrenit por mendimi nuk mundtë mos ndalej tek njeri, njëmjeshtër i madh i mundjes,lojës burrërore gollobordase qëdasmat ka si shkollë të parë tëngjitjes drejt titujve të lartë.

- E njeh Fiqiri Ramën? - pye-ta menjëherë.

- E kam vëlla – tha i pari, aiqë mbante gazetën në dorë.

- E kam kushëri të parë, ba-ballarët vëllezër – tha i dyti.

Më befasuan, veçanrisht ipari që e kishte trupin dypëllëmbë më të gjatë se Fiqir-iu.

- Fiqiriu i shkurtër, kurse ju igjatë- e ngacmoj.

- Babai dhe nëna e kishin “provë të parë “- tha ai duke qe-shur.

- Atë e paskan zënë në Os-tren kurse ty në Testikamen, i

Më merr malli për Dibrën, për njerëzit, për malet, fushat, kro-jet... Njëmbëdhjet vjet larguar, në dhe të huaj, çdo njeri qëtakoj, çdo telefonatë që më vjen në celularin tim 00306938103747 në pozicionin e gazetarit të gazetës “EMIGRAN-TI “, më zgjon mall. Atëhere marr pemën e shkruaj, bisedojnga afër dhe nga larg me dibranët...

Këtë cikël shkrimesh, botuar në “Emigranti” për Gre-qinë, po e përcjell “Rrugës së Arbërit “me dëshirën e madheqë një ditë, brezi që po rritet, të niset në mëngjes nga Tirana,të pijë një kafe në Dibër dhe të kthehet në Tiranë pa e thyerorarin e punës zyrtare.

Me respekt e dashuriABDURAHIM ASHIKUAthinë, gusht 2007e mail a_ashiku@yahoo.gr

them duke nënkuptuar ultësirëne fushëzës së Ostrenit dhelartësinë e malit të Testika-menit.

- I njihke mirë ato vende - mëthonë të dy me një fjalë dukeqeshur me shpirt. - Mos jeniedhe ju andej ?

U tregova emrin dhe mbiem-rin. Më tundën gazetën qëkishin në dorë, më “tundën”edhe gazetat e kohëve të sh-kuara. Biseda u ngroh, u bë mëintime.

Vazhduam të kuvendojmë.-E keni ringritur xhaminë në

qendër të Ostrenit ? - pyetangacmueshëm.

- Më të bukur se e para.- Me gurë apo me beton ?-

vazhdova t’i grryej.- Me beton.- Atëhere nuk qenka më e

bukur se e para – u them - Ajoishte e ndërtuar me gurë tëgëdhendur, kishte vulën mjesh-trore të duarve të mrekul-lueshme të mjeshtrave të vjetërostrenas...

Fjala u ndal tek ajo nyjë ejetës që përbën shpirtin e gol-lobordasit ndërtues, tek mjesh-trat e punimit të gurit monumen-tet e të cilëve i gjen në kullat eLlangës, Ostrenit, Trebishtit,Okshtunit... Por më të shumtëte më madhështorët i gjen largatyre trojeve e maleve në qen-drën gjeografike shqipfolëse qëpo të matet përkon pikrisht meatë zonë. I gjen veçanrisht nëStamboll dhe vise të tjera të

Rumelisë. Janë kaq të veçantë,kaqë madhështorë këto ndër-time sa një historian perendi-mor njohës i madh i kohës sëtij, pat thënë pa mëdyshje. “Nëqoftëse digjet Stambolli Di-bra e ndërton të ri nga e para.Në qoftëse digjet Dibra...” E patthënë ai rreth dy shekuj mëparë, e pat thënë për kohën etij pa e ditur se ajo thënie dotë jetonte dhe jeton akoma.Dibra, e në veçanti golloborda-sit, kanë qenë ndërtuesit eShqipërisë nga Veriu në Jug.Nuk ka vepër të kohës së sh-kuar pesëdhjetëvjeçare që nukka në mure dhe kollonat e be-tonta djersën, kallot e duarve,mençurinë gollobordase. Nukka trevë të Shqipërisë që tëketë nxjerrë kaq inxhinierë pop-ullorë e mjeshtra të ndërtimit tëurave, kanaleve ujitëse, vepravetë artit, hidrocentraleve etj., Her-onj të Punës, sa ka nxjerrë Gol-loborda. Gollobordasit ndërtuanShqipërinë kurse Shqipëria nuke ndërtoi dot Gollobordën...

- Me familje jeni këtu ? -vazhdoj bisedën me pyetjenrutinë

- Jo, më përgjigjen njëzëri.- Ku i keni familjet ?- Unë nuk e kam lëshuar

Ostrenin, thotë i pari.- Unë jam vendosur në Tiranë,

thotë i dyti.- Ju, i drejtohem të parit, vël-

lait të Fiqiriut, nuk i qenkenilarguar traditës shekullore.Gollobordasit kanë rrahur rrugët

e tërë Ballkanit, rrugët e Bull-garisë, Greqisë, Turqisë dhemë thellë. Familjen, gruan dhefëmijët, themelet e jetesës sëtyre i kanë pasur vazhdimishtnë fshatin e tyre. Gollobordasitjanë ngjitur në tërë lartësitë endërtimeve në tërë Shqipërinë.Tek familjet e tyre vinin vetëmkur merrnin lejen ose në prag epas Një Majit dhe 10 Korrikut,kohë kur gjatë tërë javës, ngae diela në të dielë bënin das-ma e vinin në mes të tapetit tëblertë dashin e të zotit tëdasmës, fitues i të cilit do tëishte më i forti në mundjeklasike apo të lirë. Edhe fëm-ijët i bënin me fushata...

- E njihke mirë Gollobordën,më thonë tashmë me një afrishpirtrore që u dilte nga zem-ra.

- E njoh paksa - u them – Enjoh që nga Tërbaçi, Tuçepi,Ostreni, Okshtuni, Trebishti,Klenja e deri në Llangë. E kamshetitur në këmbë që në ultë-sirën e Drinit kur bashkohet meZallin poshtë Gjoricës e deri nëmalet e Klenjës dhe të Ste-blevës, male që kanë në duarnjë ndër bukuritë dhe pasuritëmë mëdha të Dibrës, livadhetdhe kullotat alpine dhe pyjet kumë të mëdhenjtë shtrihen nëSteblevë e Okshtun...

E pashë me sy dhe e ndjevaqë u malluan. Kisha hyrë nëkujtimet e tyre, ato lloj kuj-timesh që lidhen me fëmijërinë,me truallin ku kanë lindur, me

malet e gërxhet ku kanë ndjerët’u hyjnë ferrat në këmbëpërmes opingave të llastikut eku shkurreve kanë lënë ndonjëcopë rrobë në kërkim të vendevetë fshehta të vendlindjes.

- Sa fëmijë keni ?- Unë kam tre - thotë i dyti –

Dy djem e një vajzë.- Unë kam katër - thotë i pari

– Kam tre djem e një vajzë.Djalin e madh, Ledion, e kamme vete.

- Me çfar kategorie kanë lin-dur djemtë ? – e ngacmoj tëparin.

- Me të gjashtën – më përgjig-jet duke qeshur – Kategorinë eshtatë e marrin ditën që venëtullën e parë.

- Folëm - u them - por nuk umuarëm vesht. Mbollëm tërëarën e nuk i vumë degën nëmes...

Qeshën të dy sa u ndritënsytë.

- Mua më quajnë SkënderRama, tha i pari.

- Kurse mua më quajnë Xhev-det Rama, shtoi i dyti.

- Punojmë në Aspopirgos, -tha Skënderi. – Të dielat vijmënë Omonia, marrim rregullishtgazetën “Emigranti”, pimëndonjë kafe, takojmë ndonjëshok...

I dhamë dorën njeri tjetrit. Ishtrënguam fort siç i shtrën-gojnë ata që ndjejnë dashuridhe respekt për njerëzit dhevendlindjet e tyre.

Omonia, mars 2007

Toponimet serbosllave të futura në trojet shqiptare

Emërtimet duhet të jenë shqipEmërtimet duhet të jenë shqipEmërtimet duhet të jenë shqipEmërtimet duhet të jenë shqipEmërtimet duhet të jenë shqipPolitika ekspansioniste ruso-serbe që përfat të keq është duke u dëshmuar edhesot e kësaj dite me një intensitet të pa-parë kundër çështjes shqiptare, përkatë-sisht kundër pavarësisë së merituar tëKosovës, popullin shqiptar e vën parashumë detyrave imediate. Njëra ndër topadyshim është edhe zëvendësimi i to-ponimeve serbosllave të ngulitura në tro-jet shqiptare. Kjo është gjëja më sublime,që nuk na kushton gjë dhe që duhet takryejë inteligjenca dhe lidershipi shqiptar,sidomos në Shqipëri, Maqedoni dhe Ko-sovë. Po ti shikojmë hartat gjeografike,ose po të bëjmë një udhëtim nëpër trojetetnike shqiptare në Shqipëri, Maqedoni,Kosovë, Luginën e Preshevës, Malin e Zidhe Çamëri, do të hasim në shumë to-ponime serbosllave që ta vrasin syrin dheveshin. Këto toponime nuk kanë ardhuraqë lehtë. Janë bërë luftëra të ashpra dheështë derdhur shumë gjak shqiptarëshautoktonë. Është fakt i pamohueshëm qëedhe sot e kësaj dite, në mbarë trojet sh-qiptare ekziston mjaft e përhapur kjo to-ponimi serbosllave.

Është e njohur historikisht se valët edyndjeve sllave në trojet shqiptare kanëfilluar heret. Është shumë interesante sesllavët janë treguar tepër sistematik dheagresivë në ndryshimin e toponimisë sëvendeve ku shkelnin. Kjo bëhej edhepërmes përkthimit të toponimeve vendaseqë i hasnin, përmes përdorimit të toponi-misë kishtare orthodokse sllave dhe for-

mave tjera. Qysh në Mesjetë në kanoni-kun e Car Dushanit ka patur edhe rregul-la të zyrtarizuara për ndryshimin e këtyreemrave autoktone shqiptare.

Ndryshimin e toponimeve shqipe ser-bosllavët e kanë bërë në mënyrë të qëllim-shme, të ndërgjegjshme dhe largpam-ëse, për të ngulitur sa më thellë rënjëtsllave aty ku ata s’kanë qenë kurrë mëparë. Sllavët me qenien dhe sjelljet e tyrekanë dëshmuar vuajtjen nga kompleksi.Ata janë ndje të kompleksuar nga mung-esa e traditës kulturore dhe e lashtësisësë tyre historike. Me ardhjen e tyre gjatëmesjetës në trojet shqiptare, ata u bal-lafaquan me një qytetërim të luëzuar dhenjë kulturë të lartë ilire. Të gjendur pëballëkësaj kulture të zhvilluar, sllavët domosdoe kanë ndjerë veten të poshtëruar, dhe kjoi ka shty dhe ua ka shtuar oreksin tëpunojnë në mënyrë sistematike dhe agre-sive për afirmimin e pranisë së tyre nëkëto troje dhe këtë e kanë arritur edhe mezëvendësimin e toponimeve shqipe meato serbosllave.

SHQIPËRIA PLOT MEEMËRTIME SERBOSLLAVE

Studimet dhe faktet flasin se kjo e keqe

e ka zanafillën nga koha e Car Dushanit, icili pushtoi trojet shqiptare me dhunë,vrasje, djegie dhe tmerr të paparë, dukemos përjashtuar as edhe Shqipërinë dheduke krijuar një territor të okupuar për tëpasur pranë edhe detin. Kjo dhunë emadhe e ushtruar ndaj popullatës ven-dase, bëri që të shpërngulet me forcë njënumër i madh shqiptarëve nga trojet e vetapër në Greqi e gjetiu. Serbosllavët brendanjë kohe shumë të shkurtër arritën ta ven-dosin toponiminë në fushat, malet dheqendrat shqiptare të banimit, duke shke-lur mbi gjuhën dhe psikologjinë e popullitautokton. Serbosllavët kur e pushtonindhe sundonin një vend, pa marë parasy-sh se ai vend kishte toponiminë e vet, atazbatonin taktikën e konceptuar të mentali-tetit të tyre të vrazhdë të emërtimit të to-ponimeve me gjuhën e tyre sllave.

Për fat të keq kjo toponimi sllave në tro-jet tona është trashëguar gjatë dhe ështëe pranishme edhe në ditët e sotme. Flitetse në kohën e Mbretit Zog ka patur disanisma që toponimet sllave të zëvendëso-hen toponime burimore shqipe, por fak-tori politik dhe shkencor nuk është treguarshumë vigjilent në këtë drejtim.

Vizita ime ditë më parë në Shqipëri bëri

që për të satën herë të lexoj shumë pllakametalike të vendosura përbri rrugës e qëkanë të shkruar toponimi emërtimeshserbosllave.Kjo më shtyri të blej edhe njëhartë të rrugëve automobilistike, ku ngajugu në veri të Shqipërisë, figurojnë emër-timet Finiq, Lukovë, Brathaj, Selenicë,Çorovode, Potom, Novosellë, Patos, Bab-ica e Madhe, Kapaj, Bulgarec, Golem, Di-vjakë, Lezhë, Ostren, Maminas, Krastë,Mamuras, Sllovë, Gollobërdë, Zllaticë,Dobrac, Bistricë, Bogove, Bradashesh,Dobraç, Dunavec, Morave, Orenjë, Pavlle,Pogradec, Shijak etj. Toponime të këtillaserbosllave ka edhe në të gjitha trojet sh-qiptare jashta trungut të shtetit shqiptarqë administrohen nga shtetet fqinje.

EMRI SHQIP RUANIDENTITETIN DHE AUTOKTONINË

Emri është elementi kryesor dhe legjitimi identitetit të një individi, një populli dhenjë vendbanimi. Gjuha dhe emri janë ar-gumentet që i japin kuptim, frymë dhe jetëlirisë së njeriut. Copëtimi i trojeve sh-qiptare në pesë shtete ka bërë të vetëndhe ka lënë pasoja të thella edhe në ndry-shimin e toponimisë autoktone shqiptare.

Çuditërisht ky fenomen me dekada ësh-

Gusht2 0 0 79 KKKKKUJTESEUJTESEUJTESEUJTESEUJTESE

E kujtojmë gjithnjëE kujtojmë gjithnjëE kujtojmë gjithnjëE kujtojmë gjithnjëE kujtojmë gjithnjëMeditim për “Mësuesin e Popullit” Selim Alliu

Nga SHEMSI MANJANI

Madhështia e vërtetë e disave mekalimin e viteve spikat dhe më

fort, sidomos kjo kur ka qenë larg ali-bive politike e vlerave fallco. E vëre-jmë këtë tek “Mësuesi i Popullit” Se-lim Alliu, madhështia e të cilit edhesot spikat me vlera të veçanta edhepërse ka 30 vjet që vdekja e parakohs-hme e rrëmbeu duke e ndarë përjetë-sisht nga ne, vdekje që na dhembi nëshpirt të gjithëve. Mendja e tij ekthjelltë dhe e thellë, puna me pasione kompetencë, korrektësia dhe kultu-ra e tij solide letrare dhe shkencore,shpirti demokratik, bukuria e karak-terit të tij, mbi të gjitha erudicioni igjerë, ishin disa nga tiparet e tij qënuk harrohen nga të gjithë ata që enjohën, që punuan e drejtuan me të.

Lindi në mars 1914 në fshatinStrikean të Dibrës. Veç 42 vjetëve ngajeta e tij 63-vjeçare ia kushtoi arsimit,aktiviteti dhe kontributi i Selim Alliutshtrihet dhe tej caqeve të kohës sëkarrierës së tij qysh kur ishte nëbankat e shkollës, edhe pasi doli nëpension e deri sa vdiq.

I dalluar me fëmijët e vendlindjes qënë fillore për zell shembullor, i pajisurqë në internatin e Kastriotit me njëndjenjë të fuqishme dashurie përnatyrën e bukur të vendit, patriotizmine flaktë, gjuhën dhe folklorin e pasurtë popullit do të shquhej në normalene Elbasanit si një malësor virtuoz, djalëme intelekt, nxënës me talent tërrallë, një njeri me interesa të gjerapër jetën dhe për profesionin për tëcilin aq shumë kishte nevojë sidomoskrahina e tij ku, gjer në vitet e para tëçlirimit të atdheut akoma mbi 90% epopullsisë ishin analfabete. Gjatë ko-hës së stazhit dhe si mësues në ush-trimoren e Normales së Elbasanit nëvitet 36-38, veç “provave mësimore” nërevistën “Normalisti” provat më të gjallasi mësues i talentuar dhe pasionuardo t’i japë në klasë ndaj nxënësve,kolegëve dhe mësuesve të tij aq tëpasionuar dhe të dashur si AleksandërXhuvani, i cili kishte një stimë tëveçantë për aftësitë intelektuale, ped-agogjike e shkencore të këtij mësue-si të ri, mësuesin e ardhshëm të pop-ullit. Të gjitha këto u duken fare qartëedhe si mësues në fshatin Pepel tëLibohovës dhe si inspektor në Minis-trinë e Arsimit dhe si kryemësues nëfshatin Trebisht të Dibrës dhe si drej-tues i shkollës në Zerqan.

Vite të tëra, mbi dy dekada, SelimAlliut i takoi të punonte si drejtues iarsimit në Dibër (Disa vite drejtues nëqarkun e Dibrës ku përfshihej edheMati) duke filluar që nga kongresi i parëi mësuesve antifashiste që u mbajt nëKorçë. Gjatë kësaj kohe u dallua sipunëtor i palodhur dhe masovik i tal-entuar. Gjithë forcat dhe energjitë etij, dijet dhe kulturën prej mësuesi dheorganizator ai vuri në shërbimin e pop-ullit. Vëmendje i kushtoi shtrirjes sëarsimit në zonat malore të Dibrës sidhe zgjidhjes së problemit të për-gatitjes së kuadrit vendas.

Gjatë jetës Selim Alliu u shqua dhesi krijues letrar dhe veprimtar i dalluarnë punën me traditat. Kumtesat e tijnë sesione shkencore janë të një nivelitë lartë. Krijimtaria e tij letrare e peda-gogjike filloi që në bankat e shkollësnormale, shumica e botuar në revistën“Normalisti” e cila për një periudha udrejtua me kompetencë e krijimtaringa vetë Selimi. Tregimet e tij “Novelahistorike”, “Gjaku i maleve”, “Karak-teret dhe zakonet e malësorit”, “Atje

ku dergjen dëshmorët”, “Mos u mbajse je...”, “Dashuri nane”, “Agai në ka-tund”, referimet e trajtesat e tij në ak-tive, kumtesat për zhvillimin e arsimitnë Dibër, veshjen e Zerqanit, dhjetërashkrime të tjera të karakterit peda-gogjik e historik flasin shumë për të.Me të drejtë intelektuali i shquar dib-ran, “Mësuesi i Merituar”, Astrit Hox-ha (tani pensionist në Durrës) në kuj-timet e tij me rastin e vdekjes së Se-lim Alliut shkruan: “Me gjithë kontrib-utin e madh që ka dhënë Selim Alliusi punonjës e drejtues në sektorin earsimit, sidomos në rrethin e Dibrës,më ka pas ardhur keq që ky njeri nukmori rrugën e shkencës. Me aftësitëqë kishte do të ishte bërë një punon-jës i shquar shkencor në fushën eshkencave shoqërore, sidomos në his-tori e gjuhësi. Ai në këtë drejtim do tëkishte bërë shumë më tepër sikur vde-kja të mos e kishte marrë kaq herët”.

Në vitin 1965, pas më shumë se tridekada përkushtim në arsimimin efëmijëve e drejtimin e sektorit të ar-simit dhe kulturës, ndaj tij padrejtë-sisht u mbajt një qëndrim i skajshëmpolitik. “Iu bë biografia, dhe u dërguamësues në një shkollë tetëvjeçare fs-hati, larg familjes ku punoi me dinjitetduke mos u ç’organizuar për asnjëmoment e rrethanë. Opinioni i shën-doshë i popullit, meritat e virtytet e tijtë padiskutueshme e kthye në Pesh-kopi si drejtues në shkollat e mesmetë qytetit, periudha këto që do tëmbahen mend nga mësuesit e këtyreshkollave për arritje dhe drejtim shken-cor e me kulturë në çdo drejtim. Kon-tribut dha Selimi kur ishte drejtor gjim-nazi dhe në marrëdhëniet me gjimna-zin e Dibrës së Madhe të Maqedonisë.Ja si shprehet Nevrez Manjani, zv/drej-toreshë e gjimnazit në atë periudhëpër drejtor Selimin: “Kishte dëshirë tëbisedojë e konsultoheshe me të, meintelektualin që harmonizonte aq kënd-shëm seriozitetin me shakanë e hollë,mbi të gjitha njeriun me erudicion tëgjerë, largpamësinë në shikimin egjërave, me atë që nuk fliste asnjëherëpër vete, që vlerësonte shumë intele-ktualët e që për të veprimtaria intelek-tuale ishte më e larta, më e vyera.Binte në sy pasioni e forca argumen-tuese me gjuhë e sjellje të hijshmeedhe kur kundërshtonte. Ai që e shihtedhe e dëgjonte për herë të parë befa-sohej tek shpërndante njëherazimençurinë e mirësinë. Veprimtaria etij intelektualë, përfundon kujtimet eveta zv/drejtoresha, shfaqej plot shkël-qim në çdo bisedë deri edhe në kuv-ende e konferenca shkencore, në sh-krime me karakter shkencor e letrar”.

Në vitin 1969, në 25 vjetorin e Kon-gresit të parë të Arsimtarëve në Ko-rçë, iu dha titulli “Mësues i Popullit”.Në emrin e të gjithë të dekoruarve për-shëndeti Selim Alliu. Ai përfaqësoi den-jësisht mendimin e arsimtarëve të dal-luar. Sa hije i pati fjala. Me këtë rast ugëzua gjithë populli i Dibrës të cilit ishërbeu vite të tëra me kaq devotsh-mëri. Veçanërisht ne që qeë më pranë,që mësuam shumë prej tij. Por vdekjanuk njeh merita dhe madhështira. Ajotë rrëmben pa pritur e pakujtuar. Kësh-tu ndodhi edhe për Selim Alliun nëverën e vitit 1977. Kudo u shpreh dhim-bje e pikëllim çka tregon se ai si in-telektual i vërtetë e i kompletuar upërkiste të gjithëve.

A do të ketë Dibra intelektualë të tillëtë shquar? Përgjigjen, mesazh, përkëtë mund ta japim duke cituar intele-ktualin e madh të kombit, RexhepQosja: “Një popull që i nderon intelek-tualët e vetë dhe do t’i ketë”.

Gjergj Qiriazi, veprimtar ivendosur për shkollën shqipeNga DHORI QIRIAZI

Gjergj Qiriazi lindi në Manastir më1866. Ishte i biri i Dhimitrit që u

shpërngul nga Tërrnova, ku u vendosënfillimisht, në Manastir ku kishte njëdyqan zdrukthtari. Familja e tij pati 10fëmijë, shtatë djem dhe tri vajza. Tëgjithë këta morën arsim në gjuhë të huaj,kush më shumë e kush më pak. Fëm-ijët e parë u dërguan në kolegjin ameri-kan të Samokovit. Në Robert Kolegj tëStambollit vijuan në seksionin e vajzavetri vajza nga kjo familje, dy motrat eGjerasimit dhe Gjergj Qiriazit dhe njënga vajzat e Gjerasimit: Stefania.

Të gjithë kanë dhënë ndihmesën etyre për shkollën dhe përparimin sho-qëror të vendit si dhe të shkollës sh-qipe.

Do të them diçka më tepër këtu përGjergj Qiriazin, i cili edhe pse nuk embaroi Kolegjin e Samakovig, për ar-sye se u paraqit atje pak vonë dhe ish-te në moshën për ushtar, kur ndërhyriqeveria bullgare për ta mobilizuar ush-tar si qytetar i Perandorisë Otomane nëBullgari. Për këtë e la shkollën dhepastaj u muar me veprimtari të Sho-qërisë Biblike si librashitës i Ungjillit,kryesisht në Shqipëri. Tani ky libër ish-te i përkthyer nga K. Kristoforidhi dheshkonte dorë më dorë jo vetëm si dok-trinë, por më tepër si libër, ku mësohejtë shkruhej e të lexohej me alfabetin eshoqërisë së Shkronjave të Stambollit,ku morën pjesë: S. Frashëri, PashkoVasa, Jani Vretua, Koto Hoxhi, etj.

Në fillim në këtë veprimtari patriotikeu punësua Gjergj Qiriazi. Atëherë ai udërgua në Ohër dhe në Dibër, pastajedhe në disa qytete të tjerë si Vlora,Shkodër etj.

Në Manastir ky veprimtar pati njohjeedhe me konsullin austriak, AugustKarlin, në Manastir me anën e të cilitmori ndihmë për të hapur në Dibër trishkolla shqipe nga vitit 1905-1907, porato shkolla u luftuan nga Xhon Turqit dhegazeta e tyre "Top" që dilte në Shkup.Ajo shkruante se "shqiptarëve u duhetprerë gjuha dhe jo t'i lejojmë të shkrua-jnë shqip".

Gjergj Qiriazi haset dendur në gazetatshqip të Manastirit dhe të Kostancës,

ku i bënte jehonë luftës për identitetintonë kombëtar dhe për të fituar të drejtattona. Në të vërtetë ai duhet ta ketë diturqë në Konferencën e paqes që u mblodhnë Vjenë më 1867 për restrikcionet qëpësoi. Turqia nga lufta Ruso-Turke eatëhershme si dhe detyrimet që kishtekjo e fundit për të lejuar arsimin mbi bazatë gjuhës kombëtare të popujve që Pe-randoria kishte nën sundim. Dihet seTurqiça deri atëher lejonte shkolla mbibaza fetare, d.m.th. të gjithë myslimanëtduhet të mësonin në shkollat turke, dhetë gjithë të krishterët në gjuhën greke,të çdo kombi qofshin. Qysh në vitin1867 edhe shqiptarëve u kishte lindur edrejta nga ky vendim i Fuqive të Mëdhaqë të çelnin shkolla në gjuhën amtare.Mirëpo kundërshtitë e zaptuesit dhe edisa të shiturve, e penguan këtë proces20 vjet deri më 1887 dhe kjo u arrit meshumë mundime. Në këto mundime urreshtua edhe familja e Qiriazëve dhemidis tyre edhe Gjergj Qiriazi, i cili luf-toi si gazetar me artikuj në shytin tonëqë delte jashtë, por edhe si veprimtarpas vdekjes së Gjerasimit, vëllait të tij,mori ai drejtimin e shkollës së vajzavenë Korçë që u çel më 1891.

Atëherë ai iu vu punës për ta pajisurshkollën me libra dhe shkroi një fizikësi dhe mblodhi krijimtarinë e Gjerasimitdhe të tij në dy vëllime dhe i botoi nëvitin 1902 dhe viti II 1907, me titull "Kre-stomuca". Në vitin 1905 ai është anëtari Komitetit të Manastirit, i cili u formuanë shtëpinë e tij në Manastir, ku bëjnëpjesë shumë patriotë, midis tyre BajoTopulli dhe Çerçiz Topulli, Mihal Gra-menua, etj. Ky Komitet nxori në maledhe çetën që bëri ato vite para Shpall-jes së Pavarësisë aq bujë me aksionete saj. Ai ishte nënkryetar i klubit "Bash-kimi" të Manastirit dhe pastaj veprimtari Kongresit të alfabetit të përgjithshëmtë gjuhës shqipe që u mblodh në Ma-nastir nga 1-10 nëntor 1908. Ai u zg-jodh nënkryetar i Kongresit, përkrah 32delegatëve që përfaqësonin të gjitha kra-hinat e Shqipërisë.

Nga zona e Maqedonisë, pra edhe tëDibrës vijnë në Kongres dy delegatë:Hafëz Ibrahimi dhe Emin beu.

Kështu me mund e vështirësi ështëçarë kurdoherë rruga e Arbrit.

të duke u parë nga shqiptarët me një in-diferentizëm dhe gjsakftohtësi që nuk du-het lejuar.

Kuptohet se shqiptarët që jetojnë në tro-jet e veta por në shtetet fqinje e kanë vësh-tirë të marrin nisma për kthimin e toponi-misë autoktone shqiptare, e lidhur me këtëkanë njëfarë arsyetimi, pasi ende nuk janëduke i gëzuar të drejtat tyre legjitime. Porshteti amë Shqipëria, e cila gëzon pavar-ësinë e saj gati një shekull, nuk mund tëgjejë asnjë arsyetim pse nuk e ka filluardhe pse nuk e ka bërë zëvendësimin etoponimeve serbosllave me ato autoktoneshqiptare. Për fat të keq deri sot ne nukkemi dëgjuar që të jetë ndërmarrë ndonjënismë e kësaj natyre.

Organizmat shkencore shqiptare dheintelektualët, organizmat administrativevendore, pa humbur kohë duhet të ndër-marrin një fushatë për të bërë shumçkanë këtë drejtim. Akademia e Shkencave eShqipërisë dhe Instituti i Historisë, Insti-tuti i Gjeografisë dhe Instituti i GjuhësShqipe, i kanë të gjitha mundësitë për tastudjuar mirë toponominë dhe mikroto-ponominë vendase, për të gjetur e zbulu-ar toponimet e hershme shqipe të këtyrevendeve të zëvendësuara me toponimeserbosllave dhe për t’i këthyer sërish nëvendin e tyre shqip.

Këtë angazhim dhe aktivitet duhet tamarrin në dorë edhe organizmat vendorenë Shqipëri dhe në të gjitha trojet e tjerashqiptare ku jetojnë shqiptarët.

Toponimia lypset të vendoset mbi ba-zën e etnisë dhe në mënyrë tëinstitucionalizuar.Në këtë drejtim edhepartitë politike shqiptare edhe inteligjen-ca shqiptare duket ta luajnë rolin e tyrekonstruktiv.

Në Kosovë onomastika sllave, që mëparë ka qenë shqiptare, është e provin-iencës sllave.Kishat serbe, bullgare egreke kanë imponuar onomastikën sllavenë të gjitha trojet shqiptare.

Sipas informatave tona në në Kosovëekziston një traditë të hershme për zëv-endësimin e toponimisë sllave me emranë gjuhën shqipe. Për shembull Kishare-ka quhet Lumësi, Dobërveni- Miradi,Vuçitërni- Vushtri, Uroshevaci-Ferizaj ekështu me radhë. Është themeluar edhekartoteka e minitoponimisë së Kosovësdhe mbi baza shkencore është duke vazh-duar puna në këtë drejtim.

Lidhur me këtë problematikë të rëndë-sishme duhet mobilizuar të gjitha forcatintelektuale, administrative dhe politikeshqiptare, për t’i flakur njëherë e përgjith-monë emërtimet serbosllave, këto çibanëqë me shekuj po ndotin hapësirat dhe tro-jet tona e që s’pushojnë duke e shtuaroreksin e Serbisë dhe Rusisë për domi-nin territorial në trojet shqiptare. Me këtëdo ta mbronim dhe ruanim identitetin tonëdhe sadopak do t’i respektonim të gjithëata shqiptarë që u flijuan për të mbrojturpragun shqiptar.

Rexhep TORTE

Gusht2 0 0 7 10KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

Nga NAIM PLAKU

Gjatë studimevedhe hulumtimevetona disavjeçare tëfolklorit burimor, tëtrevës së Ujëmujësdhe Kalasë sëDodës në Dibër,shtrihet në pellgune lumit të vogël të Veleshicës, nën këm-bët e malit të Korabit, kishim vënë renjë dukuri interesante, që mua dhe ko-mpozitorin Përparim Tomçini na tërho-qën vëmendjen. Për të përforcuar bind-jen se ne kishim të bëjmë me një cikëllirik këngësh popullore me tipare tëveçanta, me mjete artistike letrare emuzikore specifike, me një ndërtim tëpërbashkët e shprehje të veçantë ideo-emocionale, u ndërmorën në dimrin evitit 1982-1983 një ekspozitë kërkimo-re-shkencore nga ana e shtëpisë sëkulturës Peshkopi. Duhej vrapuar mengut, se ishte një realitet që po ndrys-honte, subjekte e bartës të moshuar tëfolklorit dhe të këtyre krijimeve kaq tëbukura e me interes, që rrezikonin tëiknin, krijues dhe interpretues virtuozëtë kësaj gjinie. Përcaktuam kriteretmetodike-shkencore që do të ndiqeshin,mjetet që kishim në dispozicion dheekipi i përbërë nga muzikantët Përpa-rimTomçini e Ymer Seferi dhe unë përmaterialet letrare ia nisëm punës. Nëatë ekspeditë shumë të suksesshmenë këtë trevë u mblodhën dhe u regjis-truan e u vunë në nota muzikore mbi500 këngë e melodi e rreth njëmijë tek-ste letrare nga të gjitha gjinitë e folklorittonë.

1-Këtë radhë po ndalemi tekKëngët e Korabit. Siç thashë, kishimvënë re një grup këngësh që i bashkon-te tematika, idetë, mjetet e përbashkë-ta artistike, vendlindja e tyre, qëllimi,mjedisi gjeografik e shoqëror, ndërtimimuzikor, origjinaliteti i tyre. Një ditë dimriishim në konakun e Shaban Dakut nëfshatin Çernjevë të Radomirës, aso kohe63 vjeç, blegtor, me pak arsim fillor. Pasina kishte kënduar disa këngë epike elirike të trevës, për ta nxitur më tej, ikujtuam disa vargje të Fushës së Ko-rabit. U tret pak në mendime dhe dukee mbushur gjoksin e madh, nxori njëpsherëtimë dhembjeje, që do të ishtedhe refreni i këngës që do të niste mëpas: ihoooo!

-Ju dashkeni prej atyne kaikve tëKorabit?

-Po, po. Ato duam…-U pamë sy ndërsy me Përparimin. Prisnim diçka.

-Dhe Shabani filloi:Si na u dunën kepat -o, o kepat e

Gramës, ihooo!A të ka marrë malli-o, ore gjali i

nanës, ihooo!

Dhe filluan të rridhnin vargjet dhemelodia e një kënge të bukur baritore,të padëgjuar nga ne, të mbushur e përz-ierë me ndjenja malli e dhembjeje, ero-tizmi e dashurie në peisazhet e mrekul-lueshme pranverore që natyra u ka falurvetëm bjeshkëve, zajeve, burimeve epyjeve të Korabit. Kështu vazhduamkërkimet tona e mblodhëm mbi 50 këngëtë këtij cikli lirikash popullore. Kishimgjetur “Këngët e Korabit”. Shumë prejkëtyre këngëve, të plota apo të fragmen-tarizuara, i gjejmë gjithandej në Dibër eLumë, por siç do të shpjegojmë, djepi ikëtyre këngëve është treva e Kalasë së

Dodës dhe Ujemujës me rreth 20 fsha-trat këndej e përtej Veleshicës, që nisrrjedhën e saj në bjeshkët e Korabit.Këtë e vërtetojnë toponimet që përm-bajnë këto këngë: Fusha e Korabit,Kepat e Gramës, Ura e Izvirit, Ponajri,Bjeshkët e Zojave, Kodra e Polakit, Pr-roi i Rade, Dera e Korabit, Livadhi iGjatë, etj.

Gjuha është një element tjetër që ebën të besueshme vendlindjen e tyre nëkëtë truall. Trajtat nëndialektore dhenuancat e kësaj të folmeje që shfaqennë leksik, në fonetikë dhe në mor-fologjinë e fjalëve, por edhe në struktu-rat e veçanta sintaksore, në rendin efjalive dhe në elementë të veçantë artis-tike, tregojnë se kemi të bëjmë me kr-ijime të mirëfillta folklorike të kësaj treve,sigurisht, pa u shpëtuar ndikimeve tëmjedisit rrethanor. Nga ana tjetër,gjykojmë për këtë realitet edhe ngakushtet ekonomike-shoqërore, që lindënkëto krijime, ritet, zakonet, marrëdhënietfamiljare të përbashkëta që kanë midistyre këto fshatra.

2-Ato që tashmë do t’i quajmë“Këngët e Korabit” kanë një shtrathistorik të lashtë, qysh kur ndodhenngulimet e para në këta lëndina e bjesh-kë të bukura, me ujëra të bollshëm epyje madhështore, por me klimë të ash-për e dimra të papërballueshëm. Pran-daj mërgimi i përkohshëm ekonomik,shtegtimi i banorëve meshkuj në muajte dimrit me bagëtitë në Selanik, në visetë tjera bregdetare e të Jallisë (vende tëulta) gjerë në pjesën evropiane të Tur-qisë, ishte i zakonshëm, i përvitshëmdhe i detyruar. Ai fillonte në tetor, nëShmitër (6 tetor), sapo maja e Korabittë zbardhej nga dëbora e re dhe gjer nëShëngjergj (6 maj) kur ktheheshin pikër-isht kur bjeshkët ishin mbushur plot bare lule. Ishte, pothuajse, një jetë gjysmënomade, ashtu si ajo e vllehëve. Nështëpi qëndronin gratë e fëmijët, ndon-jë plak apo i sëmurë, që nuk kishtendonjë angazhim pune. Gratë endnin nërazboj qashën, një lloj stofe të trashëme lesh deleje për tirq e kuparane bur-rash, breza, sexhade e hirama, qilimatë bukur leshi për nevojat e tyre. Vajzate rritura përgatisnin pajën, thurnin trikoleshi, çorape, qëndisnin xhamadanë,jelekë, shami, etj. Gjashtë muajt e dim-rit në atë mjedis monoton, shpesh tëdhimbshëm, por frymëzues, nuset e rejapa burra dhe vajzat e bëshme thurninëndrra, shpresa, por dhe këto këngë tëbukura, aty mbi tezgjah apo gjergjef,

këngë që shpesh lageshin me pikat elotit të një vetmie të thellë. Në këtë mje-dis lindën këta këngë, shpërthyen nëpërlirikat e bukura ndjenjat e nuseve e va-jzave të reja së bashku me një revoltëtë natyrshme, një protestë ndaj borësqë kishte zbardhë majat:

Pse m’i zbardhe majat?Taj m’i çite thajat.(Ti m’i nxore thin-

jat, më plake)

3-Këngët e Korabit të frymëzuaranga ky realitet mbinin e rriteshin ngad-alë në muajt e dimrit e shpërthenin sëbashku me lulet në pranverë, në fund tëprillit e fillim të majit, kur ktheheshintufat e deleve nga shtegtimi me burratapo të afërmit e tyre, ishin atoshqetësime që e reja “kta mujtë e dim-nit i ka në poll t’qilimit” që “dada” i karuajtur në zemër për t’ia thënë djalit kurtë vijë. Ishte vërtet një gëzim i veçantë.Krijohej një pamje e mrekullueshme aty-re mbrëmjeve, kur tufa me dhen e shqer-ra ngjitej ngadalë shpateve të bjeshkëvepër të ardhur në shtëpi, kumborët qëushtonin aq ëmbël së bashku me fyell-in e çobanit, deshtë që prinin në ballë,qentë që shoqëronin tufën, karvani ikuajve që vinte pas me plaçka dhe gjithëfshati që kishte dalë në rrugë t’i presë,veçanërisht grupet e vajzave të veshurabukur, që këndonin grupe-grupe majëkodrave këngët e tyre. Jehona shkontebjeshkë më bjeshkë e shkëmb më sh-këmb e gëzimi rritej.

Hiku njeglla e Gramës, hoj medadën-o

Hajde gjali i nanës, o me dadën-o!

Këto këngë të nuseve dhe vajzave tëreja ishin si një letër, si një lloj ditariintim, që po ua shpalosnin të dashurvetë tyre të zemrës për t’u shprehur nd-jenjat e tyre, mallin dhe brengat që kishinkaluar për muaj të tërë, ishte dufi i zjar-rtë i dashurisë së vërtetë, që krijontekëta perla të lirikës popullore:

Të përcolla udhës, dilber, udhës ngaTetova,

Ra njegll’e zezë, dilber, hijen ta har-rova…

…Seç po bije vdor e shoj,Trolli po kalbet.Ferexhja e gjalit,Ku po laget?Laget e thahet, of e njera,Unë s’e di!Shko, oj era e malit,Thaja ti!

. . .Këta muajt e gjatë,T’i kam shkru në kartë,T’i kam mshelë në arkë, o-ho!

Këngët e Korabit këndohen nga va-jzat dhe nuse të reja në një interpretimtë veçantë, pa shoqërim të veglave muz-ikore. Gratë mblidhen në rreth në njëvend të dukshëm, ose këndojnë edheduke ecur. Në disa raste kemi disa grupenë fshat të mbledhura në bazë fisi, qënëpërmjet këngës edhe replikojnë, paprekur e cënuar dikë, pra replikadashamirëse, se të gjithë kanë gëzim.Në disa shprehen mendime me metafo-ra e paralelizma figurative:

-Kona rrajt kllosaPër ta pre kosa.-Jena tue u rrajt .Sheqer për t’u shajt.

Melodia është e shtruar, me pauzaritmike, është e fuqishme me një “o” tëzgjatur në fund, duke i dhënë kështukarakterin e jehonës, pa shmangur kar-akterin mallëngjyes të saj.

Ore zog skiftairi, ho me dadën-ooo,Nortat kush t’i tajri, hoj me dadën-

ooo?T’isham dada gat, hoj me dadën-oooT’i tairsham pa hak, hoj me dadën-

ooo…

Këto këngë sidomos në kohët më tëreja, janë kënduar edhe nga burrat, edhenë mjedise të mbyllura, të shoqëruarame vegla muzikore si fyell, kavall, da-jre, çifteli. Ndonjëra edhe është prak-tikuar në hore për raste dasmash e gë-zimesh familjare.

4-Këngët e Korabit janë lirika sho-qërore të mërgimit ekonomik, tështegtimit, si të tilla përmbajnë edhemotive dashurie duke patur parasyshmoshën dhe seksin që i praktikon. Porduke kënduar në verë e pikërisht në fes-tën e natyrës, ditën e Shëngjergjit qëpërkon me kthimin e bagëtive ngadimërimi, ato fare mirë tingëllojnë edhesi lirika të natyrës:

Moj lule serezi,Si na erdh ShënxherxhiMe sheja për brezi.

Një tis i lehtë e i këndshëm erotikpërzier me mallin e të dashuruarve ipërshkon natyrshëm duke patur para-sysh mjedisin tepër fanatik ku kën-doheshin. Nusja e re i lan me lot alltijen,

Një cikël i veçantëi lirikave populloretë këngëve tëmërgimit,dashurisë dhenatyrës

“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”“Këngët e Korabit”

Gusht2 0 0 711 KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

sahatin, shaminë, qestekun, etj., burritqë ka përcjellë në kurbet dhe i ka lënështratin nusëror thatë, (përcolla dilberin)që kur shkon me shtrue i shkojnë lotëtkrue (Fusha e Korabit), që kurbeti i sh-kretë i përpiu duke ua bërë jetën gjethverrini (Si na u dunën e kepat eGramës), apo që i mbeti koka mbrapaqysh se u nda nga i shoqi (Na çeli prapëthana), etj. Shikoni si mendon heroi lir-ik në kulmin e vetmisë në njërën ngakëto këngë:

Mora shekën, shkova me melëxhanë,

gjali m’u vu mas:-Lum nana, lum nana,Çitëm tamël n’tas!Hajde të fimë bashkë!I thashë gjalit: Qaç!

Nëna tregon se në shpirtin e saj ësh-të grumbulluar aq urrejtje nga mungesae të shoqit, sa që lëshon mbi të birindufin e dëshpërimit, duke qenë endërgjegjshme se ata të dy janë bash-këvuajtës. Nga mungesa e gjatë e tëshoqit hera-herës e bren xhelozia, dy-shimi se mos ai e ka tradhtuar “lulen ebukur e me erë të mirë” dhe rri gju mëgju me ‘shkinën”:

Ore zogu i qyqes,Ku rrin e po dixhesh?Ku rraje për verë?-Te lulja me erë.-Ku rraje për dimën?-Gju më gju me shkinën.

Nusja e re e shikon me trishtim af-rimin e dimrit. Në familjet e mëdha meshumë djem e nuse, i zoti i shtëpisëcaktonte djemtë që do të shkonin nështegtim dhe nusja rrinte ngri-shkri, seshorti mund t’i binte të shoqit. Gjer taniajo është djegur gjithmonë sepse:

Kur ishe i vojl, (vogël)S’kishe gjojë me folë.Kur mbete i madhi,S’t’bajte pare llafi.

E reja që ka mbetur vetëm në shtëpishpreh dëshirën që t’i shkojë pas dil-berit, të dashurit të zemrës, bashkëshor-tit:

Po na shkojnë ballonat për terma,-Nalu, o ballon, të vijmë dhe na.Të vajmë bashkë njer në SelanajT’i njel dada dhentë vrajk e vrajk…

Në disa prej këtyre këngëve për-menden emra konkret, të cilëve u drej-

tohet e reja dhe rrallë herë i riu për tëshprehur ndjenjat e dhimshme të ndarjessi tek “Moj Hatixhe, o dilber”, “Ku tëlashë moj Hasime” ose:

O Selim qehaja,A t’ka kllosë meraja?

5- Ajo që na bind se kemi të bëjmëme një cikël këngësh lirike janë pady-shim mjetet artistike, ndërtimi i tyre,vargu, rima, figurat letrare, kompozicio-ni dhe vija melodike që i përshtatet aqmirë mendimit dhe ndjenjave që shpreh.Vargu më i zakonshëm është gjashtër-rokshi e tetërrokshi, por kemi edhe 12rrokësh, ose 8+4, etj. Si refren përdoren

pasthirrmat: o, o-ho, i-ho, mjera unë,moj zanë, me dadën-o, oj lulije, etj., nëfund të vargut ose në mes të tij:

Mos e qaj me lot, oj zanë, mos e qajme lot,

Se vajn dita e Shëxherxhit, sikur ditasot.

Djali ose bashkëshorti asnjëherë nukpërmendet me emër në këto këngë. Kjose emri i burrit a i të fejuarit nuk zihejnë gojë nga gruaja, ishte tabu në atëmjedis tejet fanatik, ndaj dhe në këngë,jo për epitet, por si eufemizëm thirrejdilber, zog skifteri, zogi i qyqes etj.“Kush ma pa dilberin tem”, “Ore zogbehari, a po t’vret kahari?”. Këngët nëtë shumtën e rasteve janë një monologlirik i gruas për t’i thënë diçka burrit, përt’i shprehur boshllëkun që ndjen larg tij,dhembjet e një plage, që s’është e zon-ja ta shërojë. Po ta kishte pranë ajo dot’i qëndronte afër burrit, do të kryentemë së miri detyrat e një bashkëshortjetë vërtetë, do ta nxirrte në mejdan tëlarë e të ndërruar si ato ditë që e kishtepranë, me xhamadanin akull, me tirqite bardhë e nortat dy e tri. “Kur dilshe nëBakëll, Xhamadani akëll” (Fusha e Ko-rabit), fillon me një apostrofë të person-ifikuar që na jep menjëherë motivin,idenë, problemin:

Moj Fush’e Korabit, e njera unë,Taj na erdhe hakit, e njera unë,Taj na dave shtratit, e njera unë,

Mënyra se si e shpreh gruaja dashu-rinë është shumë domethënëse. Ështëdiçka që buron nga shpirti, nga morali ipastër, nga sinqeriteti.

Me ato dhanore etike që ka vargu (-t’i, m’i, t’m’u) shprehet intimiteti i tëdashuruarve, se ata jetojnë afër e menjeri tjetrin, se “çorapet me breza t’i kamba sojzeza”, t’i kam bërë unë, e buku-ra, e mira, syzeza jote, prandaj (kurmbushem me kujtimet e tua, as kamdëshirë të flas e as të qesh). Mendoniç’fuqi ndikuese kanë vargjet e këtyrekëngëve që, duke u shoqëruar me melo-dinë e ëmbël të kavallit e zërin e va-jzave, të ngjallin emocione të fuqishme,mall e lot dhe njëherësh krenari për atovyrtyte të larta morale të gruas, vajzës,motrës e nënës sonë të përvëluar ngamërgimi. Kjo grua a nënë në Këngët eKorabit tregon se ajo është një heroinëe vërtetë, se është e zonja të ndalëHënën e t’i thotë asaj dy fjalë, të shohkur dunen Kepat e Gramës, kur rrëzo-hen yjet e qiellit, kur dynden retë e zeza,kur fryn e bije, kur gjëmon Korabi e kur

mbushet Veleshica. Ajo prêt, lind e rritfëmijë, jeton orë e minutë meshqetësimet e të shoqit, merr pjesë to-talisht në vuajtjet e tij, udhëton bashkëme të, laget e thahet duke lëshuar fer-exhen qull në degën e një lisi, ëndër-ron, shpreson, qan, por nuk jepet. Ajoështë një grua delikate me butësifemërore, dhe e rreshkur në acarin emaleve, që ia numëron të shoqit ditët ekthimit në poll të qilimit, që plagët ezemrës i ka qepur në “qosh të posh-terkës”, që kujton “kuparanen e sh-kurtë, që i këputi gjunjtë”, zogun eqyqes që endet në vetmi. Për “trëndafi-lin e hershëm, lotët i bien si breshën”,këputete s’e zë gjumi. Duke qenë tëpërafërta me tone, ide e ndërtim artistikshpesh vargjet e njërës zëvendësojnëtjetrën, na duket sikur kemi përsëritjevargjesh, të një metri, të një mase, tënjë stili. Por këngëtarët lirik gjatë im-provizimeve, shtojnë gjëra të reja, ndry-shojnë, plotësojnë, heqin, krijojnë:

Ç’po na bije ni lashtë shoj,Trolli po kalbet,Lagjet e thahet n’TironëMos ma kije dertinTaj, moj nonë!

Këngët e Korabit bëjnë një jetë ak-tive edhe në ditët tona, këndohen e prak-tikohen jo për nostalgji, por se disadukuri të atij realiteti që i lindi janë tëpranishme edhe sot. Mërgimiekonomik, kurbeti vazhdon të jetë poaq i dhimbshëm si dikur, malli dhe bren-gat shoqërojnë gruan e ditëve tona,ndonëse në një realitet të ri. Notatmelankolike të “Këngëve të Korabit” ishkojnë për shtat jetës që po kalon ven-di ynë dhe treva që i krijoi. Ato vijnë dukeu pasuruar me elmentë të rinj, me figu-ra të reja, me krijime të këtij realiteti qëpërjetojmë:

Ah kjo bjeshkë e Zojave, mori nanë,Zanat ku m’i ka?Kapërcyen detin, nana ime,Nuk po duken ma!.

Korabi i mban sytë nga deti, Veleshicaqan, pranverat shkojnë e vijnë, malli djeggjirin e nënave, retë e zeza zënë dielline pranvera mbush bjeshkët me bar elule, me kinxha të njomë e dele rudë,me qen karabash e fyell dhe një fyell imekur qan aty, duke ia qetsuar hatix-hes së bukur tufën e shqerrave.

Dhe “Këngët e Korabit” ecin, jehojnë,shtegtojnë, qajnë e qeshin, mbushen ezbrazen me tingujt e jetës, rriten e lulë-zojnë, por nuk thahen kurrë, gjer sa tështerpojnë gurrat e Korabit.

Kostum popullor nga Kalaja e Dodës

Mes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së DodësMes mrekullive dhe legjendave të Kalasë së Dodës(Vijon nga faqja 5)LITLITLITLITLITA,A,A,A,A, NJË EMËR QË KA BËRË HIST NJË EMËR QË KA BËRË HIST NJË EMËR QË KA BËRË HIST NJË EMËR QË KA BËRË HIST NJË EMËR QË KA BËRË HISTORIORIORIORIORIEDHE JASHTË KUFIJVE TË KALASË SËEDHE JASHTË KUFIJVE TË KALASË SËEDHE JASHTË KUFIJVE TË KALASË SËEDHE JASHTË KUFIJVE TË KALASË SËEDHE JASHTË KUFIJVE TË KALASË SË

DODËSDODËSDODËSDODËSDODËSNë fshatin Ploshtan i vetmi vend që mblidheshin të

rinjtë ishte një minimarket i vogël ku më shumë kishteartikuj ushqimor për nevojat e fshatit. Gjetëm pak të rinj tëcilët ishin kthyer nga për pushime në endlindje dhe aty nëshesh me djthë të njomë po hidhnin ca gota raki. Mes tyreishte dhe Muharrem Lita. Rremën(se kështu e thërrasintë gjithë) e kishim parë disa herë në Tiranë se atje kapunuar më së shumti por sot ishte kthyer në vendlindje

-Mburrem që jam pinjoll i një familje me emër, thotëRrema. Vetëm nga fisi im janë pushkatuar me gjyq e pagjyq mbi njëzet e ca veta, të gjithë të pafajshëm, por asdiktatura nuk e nënshtroi fisin Lita. Lisi mbetet lis dhepështyma nuk e hedh për tokë megjithse diktatuira nuk imori parasysh patriotizmin e Mustafë Litës apo OsmanLitës i cili ishte delegat në Kongresin e Lushnjës. Shtetii atëhershëm deshi ta fshijë nga defterët fisin Lita pornuk ia arrriti qëllimit. Dështoi me turp përballë të vërtetës.

PO SHTETI A E DI KU NDODHETPO SHTETI A E DI KU NDODHETPO SHTETI A E DI KU NDODHETPO SHTETI A E DI KU NDODHETPO SHTETI A E DI KU NDODHETKALAJA E DODËS?KALAJA E DODËS?KALAJA E DODËS?KALAJA E DODËS?KALAJA E DODËS?

Një djalë i ri por siç duket ishte i arsimuar afrohetpranë nesh dhe pas një përshëndetje miqësore na thotë:

-Mora vesh se keni ardhur nga Tirana, dhe do të shk-ruani për Kalanë e Dodës. Mirë bëni se këtu jo ju që jenishqiptarë por kanë ardhur dhe të huaj. E shikon unë,kam mbaruar fakultetin me nota shkëlqyeshëm dhe nukkam gjetur punë në administratë, ndaj mora rrugën egjatë e të vështirë të mërgimit. Këtu kanë ardhur të gjithëvetëm shteti jo. A po dhe ai vjen në anët tona por ama

vetëm në fushata elektorale. E di si mbushen këto shpa-tina atëherë. Plot me njerëz dhe fuoristrada. Tani jo. Sh-teti duket se i ka kthyer shpinën kësaj zone dhe përsëribanorët nuk ankohen. Shteti ka vite që e ka braktisurKalanë e Dodës por megjithatë këtu punohet, këtu jete-sa është në nivele më të larta se në vende që shtetindjehet se është shtet. Vetëm pak punë, vetëm pak in-vestime, vetëm pak vëmëndje më shumë nga shteti dheKalaja e Dodës mund të kthehet në një park të madhkombëtar, në një turizëm malor që do ta kishin zili dheThethi, Valbona apo vise të tjera shqiptare. Këtu mund tëzhvillohen piknik, lojra sportive nëpër livadhet fantastikeqë ka si dhe gjueti me kafshë të egra.

ITIFITIFITIFITIFITIFAKU PËR PYJETAKU PËR PYJETAKU PËR PYJETAKU PËR PYJETAKU PËR PYJETNëqoftëse kudo zjarret këto kohët e fundit bënë kërdi

mbi pyjet në Kala të Dodës nuk ka ndodhur ky fenomen.-Jo sivjet por asnjëherë nuk kanë ndodhur fenomene

të tilla , pyjet i mbrojnë vetë fshatarët, thotë Kaloshi. Janëlidhur si i thonë fjalës itifake në bazë fshatrash dhe njëndër pikat e shumta që përmbajnë këto ligje(kanune fs-hati) një pjesë e kanë vetëm për pyjet dhe bjeshkët. -Eshikon Korabin, thotë Kaloshi, është çveshur. Ka ndodhurnjë masakër në Sllatinë, po kështu dhe në Lurë, nukështë ajo Lurë që ka qënë më parë. Këtu është krejtndryshe. Pyjet i mbron vetë fshati dhe nuk ka nevojë përspecialist të ndërmarjes pyjore. Majat e maleve të gjithatë veshura me drurë halor por dhe ahe i japin këtë pei-sazh Kalasë së Dodës. Nëqoftëse shteti do të kujtohetndonjë ditë për këtë mrekulli në zonën verilindore të ven-dit atëherë turistë të huaj por dhe vendas do të turrendrejt kësaj perle shqiptare që deri tani ka mbetur e vir-gjër.

NESËR… PO KUR DO TË VIJË KJONESËR… PO KUR DO TË VIJË KJONESËR… PO KUR DO TË VIJË KJONESËR… PO KUR DO TË VIJË KJONESËR… PO KUR DO TË VIJË KJONESËR?NESËR?NESËR?NESËR?NESËR?

Nesër, të gjithë shpresojnë se e nesërmja do të vijëpër Kalanë e Dodës dhe banorët e saj. Kjo është njëperlë e vërtetë që dhe shqiptarët ende nuk e njohin. Njerzitnuk kërkojnë vetëm ujin e detit dhe rërën e nxehtë porklimën, ajrin e pastër, ujin e ftohtë që nuk ndodhet nëpërvise të tjera. E Kalaja e Dodës ua afron të gjitha këto.Ndoshta nga 6000 kilometrat rrugë rurale që do të asfal-tohen mund të përfitojë edhe kjo zonë deri tani e brakti-sur. Dhe shpresojnë ende këto njerëz të urtë e fjalë pakse infrastruktura do të rregullohet. Shpresojnë se po undërtua ndonjëherë Skavica kjo ngelet rrugë kryesoreqë bashkon Dibrën e Kukësin e nesër kur të bëhet rrugae Arbërit edhe fshatrat më të thella të Kukësit këtej do tëvërshojnë. Të gjithë shpresojnë se e nesërmja do tëvijë një ditë E largët duket kjo kohë por shpresojnë amase një ditë do të vijë. Në mbrëmje vonë lamë pas Kalanëe Dodës këtë mrekulli shqiptare që jo të gjithë kanëpatur fatin ta shikojnë. Edhe ne bashkohemi meshpresën e vetë banorëve se një ditë shteti do të kujto-het se rrëzë këtyre maleve ka banorë, ka banorë që nukkërkojnë nga shteti, që vetëpunsohen vetë, që bëjnënjë jetesë që familje të ndryshme do ta kishin zili edhenë metropolin shqiptar. Dhe këto janë banorët e Kalasësë Dodës, një zonë që ka bërë emër herët në historinëshqiptare Largohemi me shpresën e mirë se e nesërm-ja e kësaj zone do të jetë më e mirë, se turistët do tëvërshojnë edhe në Kala të Dodës. Edhe ne u larguamme shpresën se një ditë do të kthehemi dhe do tëshikojmë një realitet krejt ndryshe.

Sh.Skarra

KKKKKULULULULULTURËTURËTURËTURËTURË

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Gusht2 0 0 7 12

E përditshmja e pavarur “Fakti” nëhapërimin e saj drejt dhjetëvjetorit

të daljes, në vazhdimësi po dëshmo-het si medium serioz duke përfshirëtërë spektrin jetësor dhe çështjen sh-qiptare.

Kjo është rruga më e mirë për tëqenë gjithnjë pranë dhe me lexuesin.

Fillimi i botimit ditë më parë i fejtonitme mbititull “Rrëfimet e femrave tëdhunuara gjatë luftës në Kosovë” iautores Luljeta Selimi, është edhe njëdëshmi e sensit të qëlluar redaktorialdhe kombëtar të kësaj gazete.

Meritë për këtë sëpari ka autorjagazetare Luljeta Selimi, e cila ka di-tur të zgjedhë për ta punuar dhe për tapublikuar një temë kaq tronditëse, tëvështirë, por të qëlluar, të nevojshme,të domosdoshme për shqiptarët dhemë godatëse ndaj të gjithë atyre qëzvarrisin dhe pengojnë pavarësinë emerituar të Kosovës.

Meritë për këtë ka edhe redaksia e“Faktit”, e cila si edhe gjatë luftës sëUÇK në Kosovë, kur pjesa dërmuesee gazetarëve të atjeshëm profesionistëshqiptarë kapi ekzodin,”Fakti” dijti tëgjejë korrespondentë nga terreni, siedhe gjatë luftës së UÇK në Maqedo-ni, kur plot guxim dhe profesionalizëmtë pashoq diti të prezentojë realisht metekst dhe fotografi, ndodhitë e sidomossulmet, dhunën dhe torturat policisë eushtrisë maqedonase ndaj popullatëssë pafajshme shqiptare.

Fejtoni i gazetares kosovare LuljetaSelimi që po botohet në “Fakti” ka zg-juar interesim të jashtëzakonshëm telexuesit e kësaj gazete.

Luljeta Selimi me këtë libër ka bërëgjënë më sublime për Kosovën dhe përmbarë popullin shqiptar, që gjendet nëankthin e pritjes së pavarësisë së Ko-sovës.

Luljeta Selimi me një përgjegjësi dheangazhim hulumtues lakmues, që dot’ia kishte zili edhe gazetari më profe-sionist i kalibrit me përmasa botërore,po i dhuron lexuesit një të vërtetë tëtmerrshme, po i dhuron lexuesit dhembarë opinionit të mësojë e të dijë mëshumë për gjenin shtazarak serb ndajshqiptarëve të Kosovës, e sidomosndaj grave dhe femrave të pafajshme

Kosovaret e dhunuara - argumentiKosovaret e dhunuara - argumentiKosovaret e dhunuara - argumentiKosovaret e dhunuara - argumentiKosovaret e dhunuara - argumentimë bindës për pavarësinë e Kosovësmë bindës për pavarësinë e Kosovësmë bindës për pavarësinë e Kosovësmë bindës për pavarësinë e Kosovësmë bindës për pavarësinë e KosovësLibër që duhet përkthyer dhe shpërndarë në tërë botën

NgaRexhep Torte

kosovare gjatë periudhës së gjenociditserb në Kosovë.

Rëfimet e argumentuara me shem-buj konkretë të dhunimit të grave dhevajzave shqiptare kosovare nga ana eserbëve në këtë fejton, janë nga mëtronditëset dhe më trishtueset qëmund t’i imagjinojë mendja e njeriutdhe që mund t’i kryejë njeriu.

Ky fejton është argumenti më i fu-qishëm që Kosova sa më shpejt ta fi-tojë pavarësinë.

Ky fejton duhet përkthyer dhe botu-ar në gjuhët botërore dhe për këtëduhet angazhuar pa u vonuar biznes-menët shqiptarë në Kosovë, Shqipëri,Maqedoni dhe në diasporë.

Ky fejton i përkthyer dhe i botuar nëgjuhët e huaja, sa më shpejt duhett’u dërgohet të gjithë ambasadorëvedhe përfaqësuesve në Kombet e Bash-kuara, Unionin Evropian, Këshillin eEvropës, Grupin e Kontaktit dhe tëgjithë burshtetasve evropianë ebotërorë, për të lexuar dhe për të kup-tuar një herë e përgjithmonë, se çfarëkrimesh makabëre kanë bërë serbëtndaj kosovarëve të pafajshëm dhe si-domos ndaj vajzave dhe grave sh-qiptare kosovare.

Përkthimi, botimi dhe leximi i këtijlibri, do të jetë argumenti më bindësnë ngritjen e vetëdijes evropiane embarëbotërore, se pavarësia e Kos-ovës është e domosdoshme dhe gjë-ja më e vogël që duhet tu jepet koso-varëve pas atyre vrasjeve, vuajtjeve dhedhunimeve që ua kalojnë edhe atyretë ferrit.

Ky libër i përkthyer dhe ibotuar në gjuhët e huaja,sa më shpejt duhet tudërgohet të gjithë ambasa-dorëve dhe përfaqësuesvenë Kombet e Bashkuara,Unionin Evropian, Këshil-lin e Evropës, Grupin eKontaktit dhe të gjithëburshtetasve evropianë ebotërorë, për të lexuar dhepër të kuptuar një herë epërgjithmonë, se çfarëkrimesh makabre kanëbërë serbët ndaj koso-varëve të pafajshëm dhesidomos ndaj vajzave dhegrave shqiptare kosovare.

Lulzim Aziri është një djalë i ri nga Dibra që nuk meret me politikë, xhola,thashetheme, korrupsion... por merret me vizatime!. Në këto ditë moderne kyprofesion është më i gabuari, pasi krejt njerëzit kanë kokën tek $$$. Arti tek tërinjtë dibranë është në një mëshirë, ose me mirë thuaj, “nuk egziston”, pra për këtëarsye shpreha vullnetin të bëj disa fotografi sa për të përshendetur Lulin përpasionin që ka. Shpresoj që rinia dibrane të ringjallë talentin si në muzikë, sporte,libra, pikturë, etj. (Gazmend Kërkuti. www.dibra.org)

Gjuetia me dinamit, një modë e zakonshme e kapjes së peshkut në Drin...

FOTO FFFFFAKTAKTAKTAKTAKT

Promovimi i Librit “Një Kosovë evogël në Dibër të Madhe” nga

Prof. Mahmud Hysa.Foto: G. Kërkurti

BOTIME TË REJA TË AUTORËVEDIBRANË