Rozwijanie kompetencji kluczowych a jakość życia absolwentów szkół ponadgimnazjalnych w kontekście

uczenia się przez całe życie

Koprzywnica, 05 czerwca 2013 r.

Problematyka wystąpienia

• Uczenie się przez całe życie jako warunek powodzenia w życiu

• Zalecenie Parlamentu Europejskiego jako przejaw troski o przyszłość Europejczyków

• Kompetencje kluczowe jako narzędzie i przedmiot programu uczenia się przez całe życie

• Dzisiejsi uczniowie, studenci, nauczyciele, pracodawcy zadają sobie pytanie: jakie KOMPETENCJE będą cenione na rynku pracy w przyszłości?

– Innowacje w przedsiębiorstwach powstają w wyniku współpracy wielu podmiotów gospodarczych;

– Do 2020 roku zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych pracowników zwiększy się dwukrotnie;

– Społeczeństwo krajów europejskich starzeje się;

– Rozwój nauki w coraz większym stopniu odbywa się międzydyscyplinarnie.

„Nadchodzący czas, to czasumysłowego pracownika, który

oprócz formalnego wykształceniaposiada umiejętność praktycznego

stosowania wiedzy oraz nawyknieustannego uczenia się.”

PETER DRUKER

J. Figel, Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie. Europejskie Ramy Odniesienia

Uczenie się przez całe życie stało się koniecznością dla każdego człowieka. Musimy wciąż rozwijać nasze umiejętności i kompetencje, nie tylko w celu samorealizacji i aktywnego udziału w życiu społeczeństwa, ale również po to, by z powodzeniem funkcjonować na rynku pracy, który ulega ciągłym zmianom

Red. E. Cresson i P. Flynn, Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia „Nauczanie i uczenie się – na drodze do uczącego się

społeczeństwa” 1997.

Według raportu:

”Każdy powinien zostać przygotowany do ponoszeniaodpowiedzialności za kształtowanie własnychkwalifikacji, w różnorodnych, możliwie jak najbardziejelastycznych formach kształcenia i doskonalenia.”

Idea uczenia się przez całe życie

Europa będzie się rozwijać jedynie wtedy gdy optymalnie wykorzysta talenty i zdolności wszystkich swych obywateli.

NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ7 latek

+emerytura w wieku 67 lat

=

2071 r.Źródło: Marcin Nowicki, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

W raporcie sformułowano 4 filary edukacji, na którychposzczególne Państwa miałyby konstruować swojesystemy edukacyjne i programy. Te filary to: • Uczyć się, aby żyć wspólnie z innymi • Uczyć się, aby wiedzieć

• Uczyć się, aby działać

• Uczyć się, aby byćŹródło: Raport dla UNESCO pod kierownictwem J. Delorsa 1996, „EDUKACJA – JEST W NIEJ UKRYTY SKARB”

Kompetencje zdefiniowane w Zaleceniu ParlamentuEuropejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesieuczenia się przez całe życie (2006/962/WE) jako

połączenie: Wiedzy Umiejętności Postaw odpowiednich do sytuacji

Rada Europy, przyjmując rezolucję w sprawie uczenia się przez całe życie, określiła 8 kompetencji mających największe znaczenie dla życia i pracy w społeczeństwie opartym na wiedzy. Są to:

• porozumiewanie się w języku ojczystym• porozumiewanie się w językach obcych• kompetencje matematyczne

i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne

• kompetencje informatyczne• umiejętność uczenia się• kompetencje społeczne i obywatelskie• inicjatywność i przedsiębiorczość• świadomość i ekspresja kulturalna

Kluczowe kompetencje rozumiane są jako te kompetencje, których wszyscy potrzebują do

samorealizacji i rozwoju osobistego, przyjmowania

aktywnej postawy obywatelskiej, osiągania

integracji społecznej i zatrudnienia.

POWIĄZANIA

• Kompetencje kluczowe uważane są za jednakowo ważne, ponieważ każda z nich może przyczynić się do udanego życia w społeczeństwie wiedzy.

• Zakresy wielu spośród tych kompetencji częściowo się pokrywają i są powiązane, aspekty niezbędne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje w innej.

• Dobre opanowanie podstawowych umiejętności językowych, czytania, pisania, liczenia i umiejętności w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) jest niezbędną podstawą uczenia się.

Źródło: Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie. Europejskie Ramy Odniesienia, 2007 r.

POWIĄZANIA

• Niektóre zagadnienia mają zastosowanie we wszystkich elementach ram odniesienia: – krytyczne myślenie,– kreatywność, – inicjatywność, – rozwiązywanie problemów, – ocena ryzyka, – podejmowanie decyzji – konstruktywne kierowanie emocjami są istotne we wszystkich ośmiu kompetencjach kluczowych.

Źródło: Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie. Europejskie Ramy Odniesienia, 2007 r.

Wied

zaUm

iejętnoś

ci

Postawy

KOMPE- TENCJEDoświa

dczenie

Model kompetencji

Oczekiwania pracodawców wskazują przede wszystkim wymóg:• znajomości języków obcych, • kompetencji matematycznych i naukowo-

technicznych• kompetencji interpersonalnych. W zakresie cech osobowych, pracodawcy najczęściej szukali u potencjalnych kandydatów do pracy:• odpowiedzialności, • samodzielności, • pracowitości • kreatywności. Raport Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, 2011 r.

Najczęściej wskazywanym przez pracodawców wymaganiem są cechy osobowe, a zwłaszcza: • uczciwość, • pracowitość,• samodzielność, kompetencje takie jak:• znajomość języka angielskiego w stopniu

komunikatywnym,• znajomość obsługi komputera, • umiejętności analityczne, • umiejętności interpersonalne i komunikacyjne.

Źródło:„Pomorski barometr zawodowy – diagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym

rynku pracy województwa pomorskiego”, WUP 2012 r.

WSPÓŁCZESNY RYNEK PRACY

komunikatywność systematyczność kreatywność samodzielność zdolności analityczne chęć uczenia się dyspozycyjność motywacja entuzjazm

zaradność uczciwość otwartość

na doświadczenia umiejętność pracy

w grupie stabilność

emocjonalna odporność na stres optymizm

umiejętności interpersonalne i predyspozycje osobowościowe:

Pracę otrzymuje się w 70% dzięki wiedzy fachowejw 30 % dzięki kompetencjom społecznym

a traci sięw 70% z braku kompetencji społecznychw 30% z braku kwalifikacji merytorycznych

Można zatem przyjąć, że kompetencje ułatwiające dostęp do rynku pracy to:• kompetencje społeczne (w tym interpersonalne

i międzykulturowe oraz kultura osobista) • inicjatywność i przedsiębiorczość (w tym

kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów)

• znajomość języków obcych (co najmniej dwóch),• kompetencje informatyczne • umiejętność uczenia się.

W związku z tym: • Organizacje wprowadzają coraz większe wymagania

w stosunku do pracowników. • Ścieżki kariery są obecnie krótsze i mniej

przewidywalne. • Istnieje większa mobilność pracowników pomiędzy

firmami. • Talenty w firmie są identyfikowane na bardzo wczesnym

etapie, wynikiem czego jest szybszy awans. • Istnieje większa niepewność dotycząca utrzymania

swojego miejsca pracy.

Dynamiczne zmiany na rynku pracy

Piramida kompetencjipraca

kwalifikacje zawodowe:wiedza zawodowa

umiejętności praktycznemotywacja

kompetencje kluczowe:komunikacja w języku ojczystym, komunikacja w językach obcych, technologie informacyjne i komunikacyjne, kompetencje matematyczne

i naukowo-techniczne, przedsiębiorczość, kompetencje interpersonalne i obywatelskie,

umiejętność uczenia się, kultura ogólna

cechy osobowe:otwartość na nowe doświadczenia, kreatywność, samodzielność,

odpowiedzialność, przedsiębiorczość, uczciwość/prawość uporządkowanie, komunikatywność, asertywność, pracowitość,

wytrwałość, konsekwencja, samokontrola, ciekawość poznawcza.

Edukacja - nauka kompetencji

Przedszkole

cechy osobowe

kwalifikacjezawodowe

kompetencjekluczowe

Szkoła podstawowa

cechy osobowe

kwalifikacjezawodowe

kompetencjekluczowe

Gimnazjum

cechy osobowe

kwalifikacjezawodowe

kompetencjekluczowe

Liceum ogólnokształcące

cechy osobowe

kwalifikacjezawodowe

kompetencjekluczowe

Szkoła zawodowa

cechy osobowe

kwalifikacjezawodowe

kompetencjekluczowe

Szkoła wyższa

cechy osobowe

kwalifikacjezawodowe

kompetencjekluczowe

Nie działa schemat „dyplom gwarancją na dobrą pracę”

bo mamy „inflację edukacji”

Źródło: Marcin Nowicki, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

Dyplomy i certyfikaty będą się liczyły wówczas, gdy kandydat do pracy będzie potrafił przekonać przyszłego pracodawcę, że będzie potrafił rozwiązać problemy, pracować w zespole, komunikować się, logicznie myśleć i dostarczy wartości dodanej danej w miejscu pracy.

Niestety nie ma żadnej „drogi na skróty” w przypadku rozwijania i doskonalenia kompetencji. Proces ich nabywania wymaga nieustannej praktyki, umiejętności obserwacji, treningu i doświadczenia. Zdobywać nową wiedzę i kompetencje możemy na wiele sposobów. Oto kilka z nich:

• Kursy i szkolenia • Poradniki • E-learning • Coaching • Mentoring • Wolontariat • Staże i praktyki

KURSY I SZKOLENIA– Organizatorami kształcenia/szkolenia

ustawicznego w Polsce są:• szkoły dla dorosłych i szkoły wyższe, • centra kształcenia ustawicznego oraz

praktycznego, • instytucje szkoleniowe, • firmy prywatne (w tym podmioty jednoosobowe

prowadzące działalność gospodarczą)• Warto skorzystać z kursów i szkoleń (ale również studiów

podyplomowych) podczas których stosowane są metody aktywizujące uczestników

• Poradniki – prasa branżowa, InternetNajprostszy i najszybszy sposób na zdobycie

nowych informacji o nowościach. • E-learning

Wraz z rozwojem technologii e-learning staje się coraz bardziej popularną metodą kształcenia. E- learning to forma interaktywnego szkolenia z wykorzystaniem technologii informatycznych: Internetu, intranetu lub specjalnych programów na CD/DVD.

• CoachingCoaching to indywidualne spotkania trenera (coacha) z pracownikiem, skupiające się na jego rozwoju

zawodowym i kompetencjach wykorzystywanych w pracy.

• MentoringMentoring jest to proces zorientowany na odkrywanie i rozwijanie potencjału ucznia. Celem tej metody jest poznanie siebie, rozwój

samoświadomości, a także nabycie konkretnych umiejętności.

Wolontariat• Wolontariat do dobrowolna, bezpłatna, świadoma praca,

na rzecz innych osób lub całego społeczeństwa. Można zostać wolontariuszem, biorąc udział różnych akacjach społecznych, pracując na rzecz organizacji pozarządowych czy samopomocowych.

Staże i praktyki• Podstawą dobrego startu na rynku pracy jest doświadczenie.

Najlepszym sposobem na jego zdobycie już podczas edukacji są oczywiście staże i praktyki. To one są szansą na nabycie praktycznych umiejętności i kompetencji wykonywania zawodu oraz dokładne poznanie jego specyfiki.

NAJPROSTSZE SPOSOBY

W jaki sposób książka i czytelnictwo rozwijają kompetencje?• książka uczy myślenia, pomaga zrozumieć świat i siebie, • jest źródłem wiedzy, przedstawia różne punkty widzenia i daje możliwość

wyciągania wniosków i stawiania własnych sądów,• pokazuje zachowania i konsekwencje tych zachowań, daje szanse zdobycia

doświadczeń niemożliwych zdobyciu samemu, • rozbudza zainteresowania i rozwija wyobraźnie oraz kreatywność,• stymuluje rozwój emocjonalny,• rozwija wrażliwość i empatie,• uczy wartości moralnych,• zmusza do samodzielnego myślenia – wspomaga samorozwój,• kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie, daje możliwość

dyskutowania na różne tematy i używania argumentów w dyskusji,• jest sposobem na wartościowe wykorzystanie wolnego czasu i chroni przed

uzależnieniami i innymi mediami.

„(…) analfabetami w XXI w. nie będą ci, którzy nie potrafią czytać i pisać, ale ci, którzy nie potrafią: • uczyć się, • oduczaći uczyć ponownie(…)”

Alvin Toffler

„Future is now”-- Twoja przyszłość

j u ż t r w a !

(„Hudsucker Proxy”, reż. J. Coen)

Zamiast motta„- Czy nie mógłby mnie pan poinformować, którędy powinnam pójść?- To zależy w dużej mierze od tego, dokąd pragnęłabyś dojść - odparł Kot-Dziwak.- Właściwie wszystko mi jedno.- W takim razie również wszystko jedno, którędy pójdziesz.- Chciałabym tylko dostać się dokądś - dodała Alicja w formie wyjaśnienia.- Ach, skoro tak - na pewno tam się dostaniesz, jeśli tylko będziesz szła dostatecznie długo....”

Lewis Carroll - „Alicja w Krainie Czarów”

Twoja droga do kariery wybór zależy od Ciebie

(„to zależy w dużej mierze …dokąd PRAGNĘŁABYŚ dojść”) masz wiele ścieżek, którymi można iść

(„wszystko jedno, KTÓRĘDY pójdziesz”) sukces oznacza cel: „dojść dokądś”

(„na pewno TAM dojdziesz”) dochodzenie do sukcesu – trwa w czasie

i wymaga wytrwałości („jeśli tylko będziesz szła DOSTATECZNIE DŁUGO”)

sukces jest gwarantowany („NA PEWNO tam dojdziesz”)

PODSUMOWANIE

• Umiejętność czytania i pisania, umiejętność liczenia i podstawowe kompetencje w zakresie matematyki i nauk ścisłych mają fundamentalne znaczenie dla dalszego uczenia się, dają one dostęp do zatrudnienia i umożliwiają włączenie społeczne.

• W świecie wymiany międzynarodowej zdolność do posługiwania się językami obcymi jest czynnikiem konkurencyjności.

• To czy osiągniemy sukces zawodowy i/lub osobisty zależy od nas samych.

• Psycholog Herbert A. Simon, z Carnegie Mellon University, uważa, że potrzeba dziesięciu lat, by się stać człowiekiem sukcesu w dowolnej dziedzinie.

• Zwolennicy tej teorii uważają, że nikt z nas nie dowie się czy będzie słynnym pianistą, jeśli najpierw nie spróbuje grać.

• Teoria ta zakłada, że o sukcesie w 99% decyduje wytężona praca, a tylko w 1% posiadane predyspozycje.

„Talent jest jak kawałek szlachetnego, ale surowego metalu: dopiero pilna praca go obrobi i wartość mu wielką nada”

Stanisław Staszic

POWODZENIAI DZIĘKUJĘ Beata M. Wierzba