revista arc design edição 38
DESCRIPTION
Revista ARC DESIGN Edição 38TRANSCRIPT
(R)EVOLUÇÃO NO DESIGN(R)EVOLUTION IN DESIGN
INTERIORES POR JANETE COSTAINTERIORS BY JANETE COSTA
TIPOGRAFIAS LATINASLATIN TYPOGRAPHY
FASHION BY CAMPANA
O FUTURO NO OLHAR DE KOOLHAASTHE FUTURE THROUGH KOOLHAAS’ EYES
OBJETOS, OBJETOS, OBJETOSOBJECTS, OBJECTS, OBJECTS
REVISTA BIMES TRAL DE DESIGN ARQUITETURA INTERIORES COMPORTAMENTOREVISTA BIMES TRAL DE DESIGN ARQUITETURA INTERIORES COMPORTAMENTO
AR
C D
ESIG
N
Nº
38
2
00
4Q
UA
DR
IFO
GL
IO E
DIT
OR
AN
º 3
8
2
00
4
R
$ 1
4.0
0
Aci ma, a bol sa, par te da co le ção Me lis sa + Cam pa na,
tam bém evi den cia a so bre po si ção de li nhas, téc ni ca
re cor ren te no tra ba lho as si na do pela du pla.
Abai xo, o mo de lo ras tei ro, cuja sola, além de fa ci li tar
a la va gem, per mi te que a usu á ria ca mi nhe com fir -
me za por ter re nos in cer tos
Aci ma, ima gem da capa: a tra di ci o nal san dá lia Me -
lis sa ga nha sta tus com de sign dos ir mãos Fer nan do
e Hum ber to, que sou be ram pre ser var o “es pí ri to
Cam pa na” em um ar ti go po pu lar a ser pro du zi do em
lar ga es ca la
Sa bor bem bra si lei ro, tem pe ro tro pi cal. Foi a nos sa
ins pi ra ção para a capa des ta edi ção de ARC DE SIGN
e para o en saio so bre es ses no vos, ale gres e co lo -
ri dos pro du tos.
Ar te sa na to e tec no lo gia, opos tos que se unem, qua se
ins tin ti va ma gia nes se novo fa zer de Fer nan do e
Hum ber to Cam pa na.
No iní cio era o pon to, do pon to nas ceu o tra ço – a
cor da, o fio, o ara me, a fi bra. Des ses ma te ri ais, ma -
nu se a dos, tra ma dos em uma or dem apa ren te men te
caó ti ca, nas ce ram os ob je tos.
Sem pre ges tu ais, sem pre cri an do no vas for mas a
par tir da na tu re za dos ma te ri ais, os ir mãos Cam pa na
tam bém de se nham um novo vo ca bu lá rio para o
de sign bra si lei ro.
Foto
Nel
son
Agui
lar
Foto
Nel
son
Agui
lar
Esta edi ção re cap tu ra sete anos de ARC DE SIGN e sete anos do pro je to bra si lei ro. Vis tos
em con jun to, es ses pro du tos, de se nha dos e pro du zi dos no Bra sil, mos tram sua for ça e
co e rên cia. Já se pode di zer que al gu mas li nhas mes tras guiam nos sos ca mi nhos.
E não ape nas nes se ar ti go, ARC DE SIGN tem tam bém mu i to pra zer em apre sen tar ou tra
pro e za: a pos sí vel trans po si ção do ar te sa na to para a pro du ção em lar ga es ca la. São
nos sos de sig ners Cam pa na tra du zi dos para a ló gi ca in dus tri al.
De pois es pan tem-se! Lei am o tex to! Rem Ko o lhaas nos guia em um sal to para o fu tu ro na Bi -
bli o te ca de Se at tle. É a ar qui te tu ra pen sa da de den tro para fora, é a tec no lo gia à flor da pele.
Vol tan do ao Bra sil, a ar qui te ta Ja ne te Cos ta nos mos tra a fe liz har mo nia que pode re sul tar
quan do a ar qui te tu ra im pes so al dos gran des ho téis é trans for ma da pela pre sen ça de
sím bo los, de ob je tos de nos sa pró pria cul tu ra.
E ain da, uma re se nha das di ver sas fei ras da pri ma ve ra, de di ca das aos ob je tos, em São
Pau lo; a mos tra de Jac que li ne Ter pins no Mu seu da Casa Bra si lei ra; o pa vi lhão bra si lei ro
na Bi e nal de Ve ne za; e, no de sign grá fi co – nes te caso ti po grá fi co –, dois even tos so bre
a ti po gra fia la ti no-ame ri ca na (Bi e nal Le tras La ti nas e In ter na ti o nal Type De sign Con test).
Apro vei tem, e boa lei tu ra!
Ma ria He le na Es tra da
Edi to ra
SETE
ANO
S DE
TRA
NSFO
RMAÇ
ÕES
Mar
ia H
elen
a Es
trad
a
PAVILH
ÃO B
RASILE
IRO E
M V
ENEZ
AW
inni
e Ba
stia
n
DO A
RTES
ANAT
O À
IND
ÚSTR
IAVa
ness
a Do
min
gues
NEWS 10 REVISTA BIMES TRAL DE DESIGN ARQUITETURA INTERIORES COMPORTAMENTO
n º 38 , s e t embro/ou tubro 2004
RADI
OGR
AFIA
DE
UM P
ROJE
TO
TEMPE
RO B
RASILE
IRO
Ana
Paul
a Or
land
i
CAMPANA NO DESIGN MUSEUM 36
ARC DE SIGN é tes te mu nha da evo lu -ção do de sign na ci o nal, re gis tran doo pre sen te e an te ci pan do ten dên -cias. De re fe rên ci as eu ro péi as àcul tu ra ma te ri al da re gião, sai bacomo o de sign bra si lei ro tor nou-seim pres cin dí vel ao país
Apro vei tan do a ri que za do ar te sa na to eda arte con tem po râ nea bra si lei ra, a ar -qui te ta per nam bu ca na Ja ne te Cos tadei xa sua mar ca em pro je tos de in te rio -res e con tri bui para a di vul ga ção dear tis tas po pu la res
Fios en tre la ça dos, an tes tra ba lha dosar te sa nal men te, ago ra são pro du zi dospor ma qui ná rio de in je ção e ex tru sãoem plás ti co. É o de sign Cam pa na atin -gin do a pro du ção em lar ga es ca la coma nova co le ção da Gren de ne
Pro je tos as si na dos por pro fis si o -nais bra si lei ros e ex pos tos na 9ªBi e nal In ter na ci o nal de Ar qui te - tura de Ve ne za apon tam as so lu -çõ es en con tra das para ven cerpro ble mas como o in cha ço po pu -la ci o nal e o cres ci men to de sor de -na do das ci da des
1616 3232 46464040
MES
TRES
DA
ARQUI
TETU
RA
REM K
OOLH
AAS/
OMA
Win
nie
Bast
ian
EXPEDIENTE 74
PUBLI SOLIDOR 52
ENGLISH VERSION 80*
Com obras na Eu ro pa, Amé ri ca eÁsia, Rem Ko o lhaas en ca be ça aequi pe do Of fi ce for Me tro po li tanAr chi tec tu re (OMA). Co nhe ça al -guns pro je tos des se ar qui te toho lan dês, com des ta que para aSe at tle Pu blic Li brary, e sai bapor que ele é con si de ra do umdos mais im por tan tes mes tresda ar qui te tu ra con tem po râ nea
No pas sa do, a boa ti po gra fia nas ciana Eu ro pa e cir cu la va pe los Es ta -dos Uni dos, mas hoje a re a li da detem ou tro sa bor. Fe liz men te, os la ti -no-ame ri ca nos ti ve ram a ou sa diade mu dar, cri an do ou tros ru mospara o mer ca do
O L
ATIN
FLA
VOUR
NA
TIPO
GRAF
IACl
audi
o Ro
cha
DIÁL
OGO
COM A
MAT
ÉRIA
Vane
ssa
Dom
ingu
es
Du ran te ex po si ção no Mu seu da CasaBra si lei ra, em São Pau lo, Jac que li neTer pins com pro va sua in ti mi da decom o ma te ri al ao exi bir mo bi li á rioin te li gen te em vi dro pla no, além debe las es cul tu ras em cris tal so pra doou ma ni pu la do
6262O M
ELHOR
AMIG
O D
O H
OMEM
Mar
ia H
elen
a Es
trad
a
Am pla men te vi si ta das por pro fis si o -nais do se tor, as fei ras de ob je tos,como Hou se wa res & Gift Fair, ABUPShow e Cir cu i to Craft, trazem produtosimportados e di vul gam o pro du to bra -si lei ro no país e no exterior
56565050SUPLEMENTO ESPECIALSUPLEMENTO ESPECIAL
S.C.A. AmbientesPlanejados.
Móveis quecombinam com
o seu estilo
Fábrica: [54] 453 2200 | RST 470 Km 220 | Bento Gonçalves | RS | www.sca.com.brFábrica: [54] 453 2200 | RST 470 Km 220 | Bento Gonçalves | RS | www.sca.com.br
arq_design dupla_3 03.09.04 5:30 AM Page 1
S.C.A. AmbientesPlanejados.
Móveis quecombinam com
o seu estilo
Fábrica: [54] 453 2200 | RST 470 Km 220 | Bento Gonçalves | RS | www.sca.com.brFábrica: [54] 453 2200 | RST 470 Km 220 | Bento Gonçalves | RS | www.sca.com.br
arq_design dupla_3 03.09.04 5:30 AM Page 1
anuncio 56-57 22/11/2004 17:56 Page 1
anuncio 56-57 22/11/2004 17:56 Page 2
são paulo (11) 4787 3800 av europa 715 rio de janeiro (21) 2252 1750 rua do mercado 7/12º
anuncio 38-39 22/11/2004 17:51 Page 1
S500anuncio 38-39 22/11/2004 17:52 Page 2
QUA LI DA DE E PRA TI CI DA DEChe gam ao mer ca do mo ve lei ro três lan ça men tos da Ma si sa: a Me la -
mi na Pos tfor ma da, o MDF Ra nhu ra do e o OSB Li xa do. Pro du zi da no
Chi le nos pa drõ es bran co, ma ple e arce, a Me la mi na Pos tfor ma da
tem bor das cur vas, sen do uti li za da prin ci pal men te na con fec ção de
por tas. O MDF Ra nhu ra do, de sen vol vi do na Ar gen ti na, é pró prio para
a mon ta gem de dis plays em am bi en tes co mer ci ais, e está dis po ní vel
em MDF cru ou re ves ti do em me la mi na bran ca ou arce. Fi nal men te, o
OSB Li xa do, fei to no Bra sil, na fá bri ca de Pon ta Gros sa, PR, é in di ca do
es pe ci al men te para apli ca ção de la mi na dos plás ti cos e lâ mi nas de
ma dei ra na tu ral ou pré-com pos ta.
Ma si sa: (42) 219-1500.
www.ma si sa.com.br
DOCE LAR DE PA RA NAEN SES E PAU LIS TASDu ran te o pe rí o do ca fe ei ro, po vos
vin dos prin ci pal men te de São
Pau lo e Mi nais Ge rais, além de
imi gran tes, em sua mai o ria ja po ne -
ses e ale mães, fo ram res pon sá -
veis pela for ma ção de uma cul tu ra
ar qui te tô ni ca no Es ta do do Pa ra ná.
No li vro “Ar qui te tu ra em Ma dei ra”,
Edi to ra da Uni ver si da de Es ta du al de Lon dri na (EDU EL), em co-edi ção
com a Im pren sa Ofi ci al, o ar qui te to An to nio Car los Zani tra ça uma
retros pec ti va da obra cri a da por es ses tra ba lha do res, que cons truí am
suas ca sas com a ma dei ra dis po ní vel na flo res ta – um pa tri mô nio
hoje ame a ça do pela ex pan são de sor de na da do mer ca do imo bi li á rio.
Já a his tó ria das cons tru çõ es re si den ci ais na ci da de de São Pau lo é
apre sen ta da no li vro “A Casa”, de Jor ge Ma rão Car ni e lo Mi guel, ou tro
lan ça men to da EDU EL. São ana li sa dos 17 pro je tos de Rino Levi e 26
de Vi la no va Ar ti gas; a vi são in ti mis ta de Levi, so ma da à pra ti ci da de de
Ar ti gas, ofe re ce ao lei tor um pa no ra ma bas tan te abran gen te so bre a
ar qui te tu ra das ca sas pau lis ta nas.
As pu bli ca çõ es po dem ser ad qui ri das pelo site www.uel.br/edi to ra ou
pelo te le fo ne (43) 3371-4691.
MO TI VOS BEM TRO PI CAISTe ci do de puro al go dão, es tam pa do com ima gens de flo res,
fru tas, plan tas ou ani mais, sem pre em co res ale gres e
vibran tes. As sim é a chi ta, de ori gem in di a na, mas com
carac te rís ti cas ti pi ca men te bra si lei ras.
O li vro “Que Chi ta Ba ca na”, pu bli ca do sob a co or de na ção de
Re na ta Mel lão e Re na to Im broi si, res ga ta a tra je tó ria do te ci do,
des de o Ori en te até sua che ga da ao Bra sil no fi nal do sé cu lo
19, tra zi do de Por tu gal. Ba se a da em pes qui sas fei tas por Li a na
Bloi si e en tre vis tas con du zi das pela re pór ter Ma ria Emi lia Ku -
brusly, a obra re ve la tam bém as am plas uti li za çõ es da chi ta
no país ao lon go dos anos: bi quí nis, al mo fa dõ es, ta pe tes,
más ca ras e ves ti men tas para ri tu ais re li gio sos ou fes tas po -
pu la res, cor ti nas, to a lhas de mesa ou ain da ob je tos de de sign.
O li vro está em fase de fi na li za ção e deve ser lan ça do em
bre ve. Mais in for ma çõ es no site www.aca sa.org.br ou
pelo te le fo ne (11) 3814-9711.
IN VES TIN DO NO DE SIGN BRA SI LEI ROPro pos ta clás si ca, lin gua gem con tem po râ nea. Esse é o con cei to da
pol tro na M, pri mei ra cri a ção con jun ta do ar qui te to Kiko Sa lo mão e
do en ge nhei ro Ary Pe rez, vi a bi li za da pela par ce ria en tre Fir ma
Casa e Te per man.
Ins pi ra do em uma peça anô ni ma dos anos de 1950, o pro du to tem
as sen to em for ma de con cha, com es tru tu ra de fi bra de vi dro e aca -
ba men to em cou ro cos tu ra do à mão. Sua base con ta com sis te ma de
ro la men to de alta pre ci são em aço cro ma do.
Dis po ní vel em co res só bri as – pre ta, ca ra me lo e mar rom –, a pol tro na
pode ser uti li za da tan to em casa como no es cri tó rio.
Em bre ve, se rão lan ça dos ou tros três mo de los para com ple tar a sé -
rie S,M,L,XL, uma ho me na -
gem ao li vro pu bli ca do por
Rem Ko o lhaas e Bru ce Mau.
Fir ma Casa: (11) 3068-0377.
www.fir ma ca sa.com.br
Te per man: (11) 3371-1966.
www.te per man.com.br
3º PRÊMIO CAUÊ DE AR QUI TE TU RAIn cen ti var a bus ca por so lu çõ es cri a ti vas e ino va do ras,
explo ran do as pos si bi li da des es té ti cas do ci men to bran co
Cauê. Esse é o prin ci pal ob je ti vo do Prê mio Cauê de Ar qui -
te tu ra, pro mo vi do pela Ca mar go Cor rêa Ci men tos (fa bri -
can te dos pro du tos Cauê), em par ce ria com o Ins ti tu to de
Ar qui te tos do Bra sil (IAB).
A ter cei ra edi ção do con cur so con tou com mais de 150
pro fis si o nais ins cri tos e 64 pro je tos en tre gues à co mis são
jul ga do ra, den tre os quais qua tro fo ram pre mi a dos.
Na ca te go ria Obra Re a li za da, as ven ce do ras fo ram Adri a na
Bel le za e Eli za be te Aze ve do, com uma casa de ve ra neio
(aci ma). Na ca te go ria Pro je tos, sub ca te go ria Edi fí ci os Re si -
den ci ais, Álvaro Pun to ni e Ângelo Buc ci re ce be ram o prê mio,
com uma re si dên cia em Ca ra pi cu í ba, SP. Na sub ca te go ria
Espa ços Ur ba nos, o Por tal de Ibi ú na, SP, ga ran tiu o pri mei ro
lu gar a Ales san dra Gi zel la da Sil va, Apo e na Ama ral e Al mei da,
Ga bri elly Ali ce da Sil va e José Luiz Bren na. Fi nal men te, na
sub ca te go ria Edi fí ci os Não-Re si den ci ais, o Mu seu Par que Vil la
Lo bos, em São Pau lo, de An sel mo Oli vei ra, com a co la bo ra ção
de Ro dri go Boc chin ni, Aleks san dro de Al mei da, Ca ro li na Au -
gus to, Mag no Mo rei ra, Mar cos de Sanc tis e Ra phael Go doy,
foi con si de ra do o me lhor pro je to.
Cauê: 0800-703-9003.
www.caue.com.br
TU PI GRA FIA Nº 5A nova edi ção da re vis ta bra si lei ra de ti po gra fia e ca li gra fia já pode
ser ad qui ri da. A ma té ria de capa abor da a ti po gra fia como ele men to
pic tó ri co nas ar tes plás ti cas. O mes mo acon te ce em ca mi se tas,
ba ra lhos e até ro lhas!
O lei tor co nhe ce rá fon tes de tex to cri a das por bra si lei ros e ain da uma
nova tec no lo gia para a pro du ção de
fon tes de tela. Além dis so, um ar ti go
re ve la o pro ces so cri a ti vo de mes tres
ti po grá fi cos, tra zen do es bo ços de
seus al fa be tos.
Um ca der no da pu bli ca ção foi pro du zi -
do no tra di ci o nal sis te ma de im pres -
são da Ofi ci na Ti po grá fi ca São Pau lo.
Edi to ra Bo ok ma kers: (11) 3341-5505.
www.tu pi gra fia.com.br
DE SIGN ECOLÓGICOPara a co le ção 2004, a Ha bi tart in ves te no de sen vol vi men to de mo -
bi li á rio com de sign as si na do por pro fis si o nais como Al bert Wai ner,
Ales san dro Al va ren ga e Suka Bra ga, Beto Sal vi e Tuti Gior gi, He loí sa
Croc co, Myri am Cir ne Lima e Ra fael Pa ta la no. Além dis so, a em pre sa
in cen ti va a uti li za ção de ma te ri ais re ci cla dos e ma dei ra pro ce den te
de re flo res ta men to, cer ti fi ca da e au to ri za da pelo Ins ti tu to Bra si lei ro
do Meio Am bi en te e dos Re cur sos Na tu rais Re no vá veis (IBA MA).
O des ta que da nova co le ção é a mesa de cen tro Tex tu ra, de He loí sa
Croc co. Fei ta em pi nus na tu ral com ja tos de areia, a peça traz efei to tex -
tu ri za do – por isso, o nome –, com nu an ces de de se nhos e to na li da des.
A Ha bi tart con ta com
show-room em Por to
Ale gre, RS, na Rua
Fur ri el Luiz An to nio Var -
gas, 374, e ago ra tam -
bém em São Pau lo, na
Rua Nor man dia, 102.
www.ha bi tart-br.com
A EVO LU ÇÃO POR STARCKSo fis ti ca ção sem exi bi ci o nis mo. Em ple na era tec no ló gi ca, a in te -
li gên cia per du ra e a moda de sa pa re ce. Foi com esse pen sa men -
to em men te que o de sig ner fran cês Phi lip pe Starck cri ou a co le -
ção de cal ça dos Puma.
Os três mo de los pro je ta dos uti li zam, ex ter na men te, sola de bor ra cha
mol da da por com pres são; as li nhas su a ves em for ma de zi gue za gue
me lho ram a tra ção até mes mo em con di çõ es úmi das. Para pro por cio -
nar mai or le ve za e amor te ci men to ao usu á rio, essa sola é usa da em
con jun to com uma capa em T.P.U. in je ta da, que pro te ge o sal to, além
de uma sola in ter na in ter me di á ria em EVA. Já as par tes su pe ri o res são
pro du zi das com te ci do res pi rá vel e for ro tra ma do em fi bras X-Sta tic,
que ofe re cem ade qua ção tér mi ca e pro pri e da des an ti bac te ri ci das.
Ou tro di fe ren ci al é a pos si bi li da de de ajus te,
ga ran tin do con for to má xi mo ao pé.
www.phi lip pe-starck.net/ha bil le -
ment/puma
DE CO RA ÇÃO POR COM PLE TOInau gu ra da re cen te men te, a Etna Home Sto re tem 20 mil
me tros qua dra dos de área cons tru í da. O pro je to de in te ri o res
as si na do por Mau rí cio Quei roz di vi diu o es pa ço em 150
am bi en tes, dis po ni bi li zan do mais de 130 mil itens à ven da:
mo bi li á rio, ob je tos e ar ti gos de de co ra ção, além de ele tro -
do més ti cos e por tá teis.
A loja con ta tam bém com quios que para café, res tau ran te,
cen tro de re cre a ção in fan til, li vra ria, en tre ou tros ser vi ços.
Etna: Av. Eng. Luís Car los Ber ri ni, 2.001, São Pau lo. Tel.:
(11) 2161-7600.
www.et na ho mes to re.com.br
QUA LI DA DE RE CO NHE CI DA IN TER NA CI O NAL MEN TEDes ta que para a Ta ka no Edi to ra Grá fi ca no Pre mi er Print
Awards 2004, con si de ra do um dos mais im por tan tes prê mi os
de qua li da de do mun do na in dús tria grá fi ca. A edi ção es pe ci al
São Pau lo 450 Anos de A Re vis ta (na foto), edi ta da pela pró pria
Ta ka no, re ce beu o Benny, con fe ri do à me lhor peça de cada
ca te go ria. O se gun do lu gar no Prê mio de Re co nhe ci men to
foi con ce di do ao Re la tó rio Anu al 2003 CCR (Com pa nhia de
Con ces sõ es Ro do vi á ri as). As pu bli ca çõ es ga nha do ras do
Cer ti fi ca do de Mé ri to, gra ças ao ní vel ele va do de qua li da de na
im pres são e no de sign, fo ram Ca tá lo go Na tan, Li vros “Sa bo res
e Sa be res do Ce a rá” e “Tri lo gia João Câ ma ra”, En car te Audi,
A Re vis ta – edi ção CUT, Lâ mi na Con vi te Fox e Ca tá lo go Na tal
Ams ter dam Sau er.
Ta ka no: (11) 5694-9999.
www.ta ka no.com.br
DPot_ArcDesign 30.08.04 18:08 Page 1
RE FLE XÃO SO BRE A PRÁTICA DO DE SIGNNo li vro “Se ñal de Di se ño: Me -
mo ria de la Prác ti ca” (“Si nal
de De sign: Me mó ria da Prá ti -
ca”), pu bli ca do pela edi to ra
ar gen ti na In fi ni to, Ro nald
Sha kes pe ar dis cu te o uso de
sis te mas de si na li za ção no
ce ná rio ur ba no e como eles
in ter fe rem no com por ta men to
das pes so as. Sha kes pe ar,
que acu mu la 45 anos de ex pe ri ên cia em de sign, acre di ta
que os pro fis si o nais (ar qui te tos, ur ba nis tas, de sig ners)
devem sem pre con si de rar os si nais na ela bo ra ção de seus
pro je tos, pois eles são ins tru men tos que ex pres sam – ou
mes mo de fi nem – a iden ti da de do povo, es ta be le cem di á lo -
gos com a au di ên cia, per mi tin do que a com ple xi da de dos
espa ços pú bli cos seja, de fato, com pre en di da.
Para ad qui rir um exem plar, aces se www.sha kes pe ar web.com
ou en vie um e-mail para ro nald@sha kes pe ar web.com
DO PROTÓTIPO À VEN DACer ta de que ape nas a ação
co or de na da en tre de sig ner e
in dús tria é ca paz de in se rir o
pro fis si o nal no mer ca do, a Ar -
te fac to re a li za, em par ce ria
com a Uni ão Bra si lei ra de Vi -
dros (UBV), o I Con cur so Ar te fac to/UBV de De sign, com cu ra do ria do
ar qui te to e jor na lis ta Mar ce lo Lima.
Aber to a pro fis si o nais, es tu dan tes e de mais in te res sa dos (in de pen -
den te de ida de ou área de atu a ção), o con cur so pre mi a rá no vos
talen tos, pro du zin do, edi tan do e di vul gan do pro je tos iné di tos, nas
se guin tes ca te go ri as: Mó veis, Aces só ri os para De co ra ção, Aces só ri os
para Cama, Aces só ri os para Ba nho, Lu mi ná ri as para Áreas In ter nas e
Ex ter nas, Ta pe tes e Pro du tos Têx teis, além da pre mi a ção es pe ci al
para o me lhor pro je to na ca te go ria Vi dro Im pres so.
As ins cri çõ es po dem ser fei tas até 31 de ou tu bro. In for ma çõ es nos
si tes www.ar te fac to.com.br e www.ub vi dro.com.br ou pelo te le fo ne
(11) 5044-2412.
RESISTÊNCIA COM MÍNIMO VO LU MEA li nha R, mais re cen te cri a ção as si na da pelo ar qui te to e
desig ner Pe dro Use che, des ta ca-se pela uti li za ção eco nô mi ca
da ma dei ra, ex plo ran do ao má xi mo a re sis tên cia do ma te ri al.
O en cos to e o as sen to são fei tos com ri pas – a ini ci al da pala -
vra jus ti fi ca o nome da co le ção – in de pen den tes, em for ma to
de cu nha, com es pes su ra que va ria de 3 cen tí me tros a 3 milí -
me tros, ali nha das e fi xa das nas la te rais de aço.
A li nha R é com pos ta por ca dei ra,
pol tro na e chai se-lon gue com e
sem bra ços, além de mesa la -
te ral, mesa-bar e ban que ta.
Use che Mó veis:
(11) 5182-3999.
www.use che.com.br
O DE SIGN DE PER NAM BU COCom o ob je ti vo de va -
lo ri zar a pro du ção dos
de sig ners da re gião e
con tri bu ir para a cons -
ci en ti za ção do mer ca do lo cal e re gio nal so bre a im por tân cia do
de sign, está sen do or ga ni za do um even to es pe ci al que pro me te
mo vi men tar toda a ca pi tal do Es ta do: o Per nam bu co De sign 2004,
com o tema “De sign + Ne gó ci os = Re sul ta dos”.
Pro mo vi do pela As so ci a ção Pro fis si o nal dos De sig ners de Per nam bu co
(APD-PE), pela Agên cia de De sen vol vi men to Eco nô mi co de Per nam -
bu co (AD/Di per), pela Pre fei tu ra do Re ci fe e pelo Se brae-PE, o even to
con ta rá com sa lão, ex po si çõ es ofi ci ais e pa ra le las, pa les tras pro fis -
si o nais e aca dê mi cas, além de shows e ou tros ser vi ços.
As ati vi da des es ta rão es pa lha das por di ver sos lo cais, com gran de con -
cen tra ção no Bair ro do Re ci fe, onde se en con tra o mar co zero da ci da de.
De 5 a 21 de no vem bro, no Re ci fe.
APD-PE: (81) 3424-4666.
www.pe de sign.com.br/2004
Coleção Urbano Contemporâneovocê acha que está levando umclássico mas leva um modernoOu vice-versa.
:
.
W W W . T O K S T O K . C O M . B RT E L E V E N D A S : 0 8 0 0 7 0 1 0 1 6 1
LAGE MAGY AN.REVISTA
89153 89153_210X280
13/09/2004 095/327 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
89153_210x280 13/9/04 07:32 Page 1 RET_01 server:LAGE & MAGY-89153:Arquivos:Lito:
16ARC DESIGN
Mu dou o olhar, a per cep ção, a in ten ção – mu dou o mer ca do. Pelo me nos no que
diz res pei to ao pro du to para a casa.
Há sete anos o Bra sil en con tra va-se inun da do pelo de sign ita li a no, pelo pro -
du to im por ta do em ge ral – os tem pos per mi ti am. E era pro va de mo der ni -
da de e cul tu ra. ARC DE SIGN, como até hoje, es pe lha va o mo men to e o fu -
tu ro pró xi mo, ou seja, os si nais ain da fra cos do que se tor na ria ten dên cia.
Hoje a si tu a ção se in ver teu.
Mas o que mu dou? Quais as trans for ma çõ es mais ra di cais e evi den tes?
Po de mos di zer que a mais cla ra evo lu ção é o es tre la to al can ça do pelo de sign,
no Bra sil e no mun do. De in gre di en te es té ti co-for mal trans for mou-se em fer ra men ta
para a com pe ti ti vi da de, ala van ca da pro du ti vi da de, con di ção ina pe lá vel para a in clu são do pro -
du to bra si lei ro no mer ca do in ter na ci o nal. E são vas tos os cam pos des ta não tão nova dis ci pli na!
Co me ce mos a en ca rar a ques tão por sua in ter fa ce mais pró xi ma: o “gos to” ou “bom gos to”, a
nova es té ti ca, os há bi tos, o mer ca do... e os ob je tos que nos cir cun dam. A es té ti ca-Bau haus,
por exem plo, que já foi si nô ni mo de cul tu ra e van guar da no Bra sil nas dé ca das de 1960 até,
di ga mos, 1980: hoje Mies, Breu er, Le Cor bu si er e até Saa ri nen e Ber toia tor na ram-se “pra to
po pu lar”, usa do e abu sa do por ar ti ma nhas da moda “vin ta ge” que, na mai o ria das ve zes, e
falan do em bom por tu guês, é si nô ni mo de có pia – com ofer tas que vão do luxo ao bre chó.
Os ita li a nos, ah! Quan to gla mour! E que be los ob je tos do mi na ram nos so ce ná rio a
par tir dos anos de 1980. Mas as ta xas de câm bio de ter mi nam nos sa re a li da de
e hoje as pe ças icô ni cas do de sign in ter na ci o nal, em bo ra ain da fan tás ti cas,
ame dron tam dis tri bu i do res e con su mi do res.
Re sul ta do? A sô fre ga pro cu ra – fi nal men te
– por de sig ners bra si lei ros, pelo pro du to
“pro je ta do e pro du zi do no Bra sil”.
Hoje quan do se per gun ta “quem in ves te
no de sign?” (tí tu lo da ru bri ca de di ca da
aos pu bli-edi to ri ais das pri mei ras edi -
ções de ARC DE SIGN), não se pen sa em
qual quer de sign, mas na que le bra si lei ro.
SETE ANOS DE TRANSFORMAÇÕESDesign, artesanato, indústria, mercado
“A modernidade não está no estilo, do qual é apenas um efeito, mas na obser-
vação do homem e de suas necessidades.”
Achille Castiglioni
Maria Helena Estrada
Foto
Divul
gaçã
o
17ARC DESIGN
Na pá gi na ao lado, em ci ma, ob je tos para es cri tó rio em pe dra-sa bão, Pro je to Ouro
Pre to, de sig ner He loí sa Croc co (RS). Em bai xo, lu mi ná ria Bóia Fria, de sign José
Macha do na co le ção No Tech (SP)
Nes ta pá gi na, abai xo, lu mi ná ria Euca, de sign Fran cis co Lobo (MA), em fi bra de
carnaú ba e cha pa de aço fu ra da, des car te da Casa da Mo e da. No pé da pá gi na,
banque ta/mesa Tan ge ri ne, de sign Mar cos Jun ker (SP), em mó du los de MDF Ma si sa.
À di rei ta, ves ti do de fu xi co, Car los Mi e le, co le ção M. Of fi cer (SP)
18ARC DESIGN
Aci ma, co lar de se men tes e fa vas, de sign Su za na Ro dri gues, exe cu ta do
pelas de ten tas da Pe ni ten ci á ria de Bra sí lia, e vaso em pa pi er ma ché e gra -
ve tos, cri a ção Cho Dor ne les (RS). Abaixo, ga me la em ter ra co ta com re le vo
em re den dê, de sign Ca ro li ne Ha ra ri (SP)
Foto
Pau
lo B
rand
t
19ARC DESIGN
Aci ma, bol sa de la cres de la ti nha e cro chê, exe cu ta da pe las ar te sãs de Ri a cho Fun do, Bra sí lia, ori en ta das por Re na to Im broi si, e ban que ta Tra po,
cri a ção ori gi nal de Ro dri go Lyra (BA), com as sen to em PVC tra ma do e man ta de re ta lhos. Abai xo, blu sa de Wal ter Ro dri gues (SP) em ren da do Piauí
com mo di fi ca çõ es in tro du zi das pelo de sig ner, e Ca nu ti lhos, te ci do em pa pel de re vis tas, de sign Nido Cam po lon go (SP)
Foto
Divul
gaçã
o
Foto
Divul
gaçã
o
Foto
Fer
nand
o Pe
relm
utte
r
20ARC DESIGN
Nes ta pá gi na, lu mi ná ria em lâ mi nas de ma dei ra co la das, Pro -
je to De sign So li dá rio (De sign Aca demy Eind ho ven / A Casa),
exe cu ta da na Fa ve la de Mor ro Azul (SP); te ci do de flo res do
cer ra do es que le ti za das, cri a ção R. Im broi si com a As so ci a -
ção das Ar te sãs de Sa mam baia, Bra sí lia; bol sa em cou ro
com fura çõ es que re me tem à tra di ção dos va quei ros nor des -
ti nos, Pro je to De sign So li dá rio, exe cu ta da em Ser ri ta (PE);
pra tos pin ta dos, de sign Sil via Me coz zi, de Tran co so (BA); cai xa
em capim dou ra do e bro che em fi li gra na, Pro je to Ar te sa na to
Bra sil com Arte (TO), ori en ta do por Ângela Car va lho (RJ) e
Lars Di e de rich sen (SP)
Foto
Fer
nand
o Pe
relm
utte
r
Foto
Luiz
Clem
entin
oFo
to R
odrigo
Mon
tene
gro
21ARC DESIGN
BRA SIL, PAÍS DO PRE SEN TE
Cri a ção e pro du ção, um bi nô mio que deve ca mi nhar em sin to nia.
No caso do Bra sil, é bom sa li en tar – mes mo com o pen sa men to na ex por ta ção – que a pro du ção
não é ne ces sa ri a men te in dus tri al.
O de sign bra si lei ro con tem po râ neo en con tra sua base, seu pon to de par ti da e de ex pan são em
duas ver ten tes opos tas – in dús tria e ar te sa na to –, as quais ten dem a se en con trar cri an do o
que, ge ne ri ca men te, se con ven ci o nou cha mar de “a cara Bra sil”.
Exem plo em ble má ti co é o dos aces só ri os pro du zi dos pela Gren de ne com de sign de Fer nan do
e Hum ber to Cam pa na, (veja matéria na página 32) que res ga tam o fa zer ar te sa nal em uma
pro du ção de lar ga es ca la. É a pri mei ra vez que um fa zer pu ra men te ma nu al – o do en tre la ça -
men to de fios – é trans pos to para a in dús tria en de re ça da ao con su mo de mas sa; fios que se
tor na ram “mar ca re gis tra da Cam pa na”, tan tas as ver sõ es cri a das, da cor da de al go dão ao fio
de nylon, do me tal à pi a ça va – ago ra vêm in je ta dos e ex tru da dos em plás ti co!
ARC DE SIGN tem acom pa nha do a de sa fi a do ra pro cu ra, por par te dos de sig ners, de uma esté -
ti ca bra si lei ra, de um fa zer pos sí vel, da luta pelo en vol vi men to e com pro me ti men to da in dús -
tria, por esse en con tro ne ces sá rio.
Na edi ção 18 (fe ve rei ro/mar ço 2001), per gun tá va mos o que ca rac te ri za ria, qual se ria a iden ti -
da de do de sign bra si lei ro? Uni ver sal ou re gio nal? In dus tri al ou ar te sa nal? Com o uso de mate -
ri ais sin té ti cos ou na tu rais? A ma dei ra? Qual o ca mi nho? “Vi a jan te não há ca mi nho, a es tra da
se faz ca mi nhan do”.
E essa es tra da tem nos le va do a al gu mas cer te zas, que po dem ser de fi -
ni das por uma fra se de Lina Bo Bar di: “A ar qui te tu ra e o de sign de um
país ba se a dos no nada, são nada”.
Gra ças a or ga nis mos como o Se brae, que tem “ma pe a do” todo o país,
esti mu lan do a re vi ta li za ção e a atu a li za ção do ar te sa na to bra si lei ro, co me ça
a ocor rer a con ta mi na ção en tre es sas duas áre as – de sign e ar te sa na to.
Nos sos olhos es tão hoje vol ta dos para a cul tu ra ma te ri al bra si lei ra, para o
ar te sa na to, para as ex pres sõ es de li ber da de e di ver si da de, para a exu be rân cia,
a in ge nu i da de, o co lo ri do, o bom bar ro co de nos sa tra di ção. Sur ge as sim um
Aci ma, vaso ce râ mi co sem ver niz ou tin ta, de sign Sven ja Kal teich (SP), e jogo ame ri ca no em pe ci nhas de ce râ mi ca, de
Re na to Co e lho (MG). No pé da página, vaso em ja ca ran dá de Pe dro Emi lio Petry (SC)
Foto
Divul
gaçã
o
22ARC DESIGN
novo re per tó rio para os sen ti dos, ob je tos que, uma vez ex pres sos em
um vo ca bu lá rio con tem po râ neo, es tão cons ti tu in do-se na base des se
design “de cara bra si lei ra”, que já tem in flu en ci a do al guns – ou mu i tos –
desig ners in ter na ci o nais. “A for ma se gue a fu são”, afir ma a De sign Academy
de Eind ho ven, Ho lan da.
Pes qui sar, acei tar e en fa ti zar essa “cara bra si lei ra” não é ne gar a fu são dos
múl ti plos ele men tos cul tu rais que já nos in flu en ci a ram, que já in cor po ra -
mos ao nos so ima gi ná rio. Como afir ma Fer nan do Ga bei ra (Folha de
S. Paulo, 28/08/2004), um dos in gre di en tes des sa “base” bra si lei ra, que irá com por nos -
sa cul tu ra, é “a mes ti ça gem cri a ti va”. “A mes ti ça gem ab sor ve coi sas de fora e vai, com
isso, trans for man do tam bém o con jun to que re ce be es sas aqui si çõ es. (...) Nes se mo men -
to de glo ba li za ção, a mes ti ça gem bra si lei ra é a res pos ta mais com ple xa e bem-su c e di da de re -
sis tên cia ao do mí nio cul tu ral de um só país ou re gião do pla ne ta.”
Trans pon do essa afir ma ção para o uni ver so do de sign, te mos o pen sa men to de An to nio Ri sé rio,
em seu li vro “Avant Gar de na Ba hia”: “A con ta mi na ção re cí pro ca en tre o ar te sa na to e o de sign
pro vo ca uma re a ção – ‘trans faz-se’. O olhar que olha va o ou tro re tor na trans fi gu ra do para inci -
dir em cheio so bre o mes mo [...] e é nes sa con ta mi na ção que va mos fla grar toda a ri que za –
di á lo go e di a lé ti ca – de um en con tro.”
“Re fe rên ci as lo cais, pro je to glo bal.” Essa é a má xi ma hoje al me ja da por
to das as co mu ni da des do de sign, das es co las aos pro fis si o nais, para de -
fi nir o novo pro du to, aque le que per mi ti rá sa cu dir o mer ca do, sair da
mes mi ce do puro e sim ples pro du to glo ba li za do. Uma ver da de que já
con ta mi nou a in dús tria, ao me nos aque la mais pró xi ma ao uni ver -
so co ti di a no das pes so as, em di ver sas par tes do mun do.
Um exem plo que é su ces so ab so lu to no
Bra sil e fora dele? As san dá li as
Ha vai a nas – que pena, de ve -
ri am ser as Bra si lei ri nhas! –,
hoje o mais po pu lar pro du to
bra si lei ro. É, o Bra sil está na
moda. Tam bém no Bra sil!
Foto
And
rés
Oter
o
23ARC DESIGN
Nes ta pá gi na, de sign Cam pa na (SP): aci ma, pol tro na Mul ti dão,
“es to fa da” com bo ne qui nhas de pano, e sofá Sus hi, fei to com
roli nhos de EVA, fel tro, car pe te, tela em bor ra cha da e PVC;
abai xo, ban que tas e fru tei ra Vi tó ria Ré gia, nos mes mos ma te ri ais
Na pá gi na ao lado, no alto, li nha Ban ku ku, mó du los
de pa pe lão on du la do re ves ti dos com PVC ex pan di do,
de sign Ser gio Ca bral e Thia go Ro dri gues (SP); no cen -
tro, me si nhas em pi lhá veis Tri bo, de sign Ilse Lang
(RS); em bai xo, chai se-lon gue Ane lí de os, em EVA com
es tru tu ra em alu mí nio, de sign Eu lá lia An sel mo (RS)
Foto
s Cr
istia
no S
érgio
24ARC DESIGN
Aci ma, lu mi ná ria da série Entrelinhas, em acrí li co, de sign Mar ton (SP), e
pren de do res de rou pa Mul ti u so, em po li pro pi le no, de Ta ci a na Sil va e Mar ce la
Al bu quer que (RJ); de sign pre mi a do na Ma cef, Mi lão. Abai xo, lam pa ri na em
vidro so pra do e ma ni pu la do, de Jac que li ne Ter pins (SP)
Foto
And
rés
Oter
o
25ARC DESIGN
No alto da pá gi na, ta pe te Pi ru li to, de sign Car la Ten nen baum (SP), em
ar go li nhas des car ta das de EVA, e mos tra do Pro je to No Tech, no MuBE.
Aci ma, me si nha e ban que ta Pron to So cor ro, de sign Ger son de Oli vei ra
e Lu ci a na Mar tins (SP), em MDF com pin tu ra em po li u re ta no. Ao lado,
car ri nho em acrí li co, de sign Luiz Pe draz zi (SP)
Foto
And
rés
Oter
o
Foto Andrés Otero
26ARC DESIGN
Aci ma, ca bi des Mos qui to, de sign Ed son Ba ro ne (SP) em po li es ti re no in je ta do, e pro tó ti po de mi cro on das ven ce dor
de pro je to in ter na ci o nal, de sign da equi pe bra si lei ra Mul ti brás. Abai xo, ven ti la dor Spi rit, em po li car bo na to, de sign
In dio da Cos ta (RJ)
Foto
Tiago
Mor
aes
e Gi
lson
Dom
ingu
es
Aci ma, te sou ra Pon to Ver me lho, de sign José Car los Bor nan ci ni e Nel son Ivan Pet zold (RS), e ca dei ra
Mimo, de sign Tho maz Bon di o li (SP), com as sen to/en cos to em EVA e es tru tu ra em aço. À es quer da, ca -
dei ra Giro, de sign Lars Di e de rich sen (SP), em cha pa de po li car bo na to re cor ta da e dobra -
da. Abai xo, ca dei ra Cé lia, de sign Cam pa na (SP), em OSB Ma si sa re cri a do pela du pla
O mo bi li á rio bra si lei ro co me ça a “cri ar cor po”, a ser ex por ta do. Qua se não
se vê mais, como ain da na déca da pas sa da, um com pra dor che gar a uma
in dús tria (prin ci pal men te àque las do sul do Bra sil), com um de se nho na
mão, co tan do pre ços. Expor ta va-se, sim, mas ape nas ma té ria-pri ma e
mão-de-obra. O fa mo so va lor agre ga do, o pro du to sen do ex por ta do
com a pró pria mar ca é o resul ta do, en tre ou tros fa to res, do in ves ti men to
no de sign, no pro du to com ca rac te rís ti cas pe cu li a res.
Em pre sas como Dpot, Fir ma Casa, La Lam pe, Tok & Stok e Ar te fac to, por exem plo, em São
Pau lo; gran des in dús tri as do Sul como S.C.A. e ou tras; em pre sas pro du to ras de mó veis para
es cri tó ri os, como Gi ro flex, Es cri ba, Fle xiv e Se cu rit, já es tão ci en tes da nova re a li da de e in ves -
tem nos ca mi nhos do de sign bra si lei ro.
Em qua se to das as re giões do Bra sil é tam bém o mo bi li á rio que tem se des ta ca do na cri a ção
de um de sign bra si lei ro, no apa re ci men to do “pro fis si o nal que tra ba lha com a in dús tria, não
con tra ela”, como ob ser va a fran ce sa Ma ta li Cras set.
O que é ne ces sá rio para se in ves tir no de sign? Quais as em pre sas que
acei tam o ris co (e onde, como, fu gir?), em nome de uma real va lo ri za ção
de seu pro du to? Quais os ma te ri ais e as tec no lo gias que pro pi ci am e
per mi tem a ino va ção?
Sabe-se que os as pec tos for mais do de sign, hoje, obe de cem mais às exi gên -
ci as e pro pri e da des dos ma te ri ais do que ao so nho do cri a dor. As sim, por
exem plo, ten tar cri ar uma nova for ma, um ob je to ino va dor com a madei ra
ma ci ça, é ta re fa pra ti ca men te im pos sí vel. Tudo já foi dito nes tes últi mos 500
anos, no Bra sil e no mun do. E de nada ser ve a in ven ção gra tu i ta.
O ar qui te to e de sig ner Mar co Ro ma nel li, a res pei to do úl ti mo Sa lão do
Móvel, em Mi lão, iro ni za o ex ces so de au to pro mo ção de mu i tos de -
sig ners (Abi ta re 440). “Sa ber di ri gir uma or ques tra (que é o que o
desig ner con tem po râ neo faz, en vol vi do em pro ble mas de or ga ni za ção
Foto
And
rés
Oter
o
Foto
Pierr
e Yv
es R
efalo
28ARC DESIGN
pro du ti va, de mar ke ting e de co mu ni ca ção) se de mons tra com as pe ças que se de se -
nham.” É o mun do da pro du ção.
Nes se mo men to o dis cur so des lo ca-se para o pa pel da in dús tria e o uso dos ma te ri ais.
Essa gran de for ça em que está se trans for man do o de sign bra si lei ro tam bém co me ça a en -
con trar res pal do na in dús tria. Por de se jo ou ne ces si da de, as em pre sas ca pa ci tam seus par -
ques in dus tri ais e abrem as por tas (ain da cau te lo sas, é ver da de) ao pro fis si o nal bra si lei ro.
Os pro du to res de ma té ri as-pri mas já in ves tem em tec no lo gias mais so fis ti ca das – como é o caso
dos de ri va dos da ma dei ra (MDF, OSB), dos vi dros, dos me tais (aços e alu mí nio) e de al guns
mate ri ais sin té ti cos, como o PVC e o Co ri an – e es ses se tor nam mais aces sí veis ao de sig ner.
A von ta de de agre gar va lor à ma té ria-pri ma tem sido res pon sá vel por inú me ros con cur sos de
de sign e tam bém de ar qui te tu ra: o im por tan te Prê mio Cauê de Ar qui te tu ra; o Prê mio Al coa de
Ino va ção em Alu mí nio; no mo bi li á rio, o Con cur so de De sign Ma si sa para Es tu dan tes.
Tam bém as as so ci a çõ es de clas se ele gem o de sign como por ta dor de va lor para a pro -
du ção na ci o nal: a ABI LUX, com seu prê mio anu al de ilu mi na ção; no se tor mo ve lei ro,
a Mo vel sul, a ABI MÓ VEL e di ver sas fei ras es ta du ais pre mi am de sig ners e in dús -
tri as. Há ain da prê mi os já tra di ci o nais, im por tan tes, como o do Mu seu da
Casa Bra si lei ra, que reú ne di ver sas ti po lo gias em um mes mo cer ta me.
Mas o Bra sil já ex por ta de sign? Pa re ce que sim. Ex por ta mos pro -
je tos (irmãos Cam pa na na Edra e na Ales si, Itá lia), ex por ta -
mos pro du tos (de jói as a cal ça dos) e nos sas mar cas, mu i tas
das quais co me çam a inau gu rar fi li ais no ex te ri or, como a
Ar te fac to e a Es cri ba.
Mas o mais im por tan te tal vez seja o Bra sil, com in cen ti vo
do gover no, sen do se le ci o na do e se apre sen tan do ao al me -
ja dís si mo Prê mio IF, em Han no ver, Ale ma nha.
His tó ri as in te res san tes, que es tão sen do ago ra plan ta das e
que de sen vol ve re mos na pró xi ma edi ção. �
Aci ma, ca dei ra Co rin ga, de sign Fla via Pa got ti Sil va (SP), per mi te du pla po si ção, e ta pe te em PVC fle xí vel in je ta do,
design Wal ter Bah ci vanj (SP). No pé da pá gi na, ca dei ra Fle xa, de sign Car los Mot ta (SP), com es tru tu ra em Lyptus e
as sen to/en cos to em tran ça do de cou ro
Foto Letícia Toscan
o Remião
29ARC DESIGN
Aci ma, à es quer da, spot da li nha Kro no, de sign Iva na Rosa (SP) para a La Lam pe e, à di rei ta, lu mi ná ria Uauá, de Fa -
bio Fa lang he e Gior gio Gior gi (SP), com meia cú pu la se ri gra fa da. Abai xo, lu mi ná ria Viva, de An dré Wag ner (SP), para
luz di re ta ou in di re ta, con for me a po si ção das pé ta las
Foto Colazans
Foto
Jor
ge S
olan
30ARC DESIGN
SETE ANOS DE TRANSFORMAÇÕES: design, artesanato, indústria, mercado
Tel.: (11) 3822-2819www.pedrazzidesign.com.br
Chaise-longue AnelídeosEulália AnselmoCel: (53) 9107-2969www.eulaliaanselmo.com.br
Colar de sementes e favasSuzana RodriguesTel.: (61) [email protected]
Fruteira SushiSofá SushiCampana DesignTel.: (11) [email protected]
Gamela em terracotaLuminária EntrelinhasBenedixtTel.: (11) [email protected]
Jogo americano em cerâmicaPrincípio do InfinitoTel.: (11) [email protected]
Lamparina em vidro sopradoJacqueline TerpinsTel.: (11) 3872-4497www.terpins.com
Linha KronoLa LampeTel.: (11) 3043-9191www.lalampe.com.br
Luminária Bóia FriaJosé MachadoTel.: (11) 3872-9581
Luminária EucaFrancisco LoboTel.: (98) 248 [email protected]
Luminária UauáE27Tel.: (11) 3755-0490www.e27.com.br
Luminária VivaEtnaSAC: 0800 702-8012www.etna.com.br
Mesas TriboBenedixtTel.: (11) [email protected] DesignTel.: (51) 3333-1715www.farodesign.com.br
Mesinha Pronto SocorroOvoTel.: (11) 3045-0309www.ovo.art.br
Projeto Design SolidárioA Casa Tel.: (11) 3813-5499www.acasa.org.br
Pratos pintados em porcelana Marcenaria TrancosoTel.: (11) 3816-1298www.marcenariatrancoso.com.br
Prendedores MultiusoTapetes em PVC flexívelCozaTel.: (54) 211-2699www.coza.com.br
Projeto Artesanato Brasil com ArteNCS Design (Ângela Carvalho)Tel.: (21) [email protected] Design (Lars Diederichsen)Tel.: (11) 3813-6286www.terradesign.com.br
Protótipo de microondasMultibrásSAC 0800 474-444www.multibras.com.br
Tapete PirulitoCarla TennembaumTel.: (11) [email protected]
Tecido CanutilhosNido CampolongoTel.: (11) 3826-7901www.nidocampolongo.com.br
Tesoura Ponto VermelhoMundialSAC: 0800 541-2595 www.mundial-sa.com.br
Vaso em madeiraOrro & ChristensenTel.: (11) 3032-5914www.ocdesign.com.br
Vaso em papier machéCho DornelesTel.: (51) [email protected]
Vestido de fuxicosM. OfficerTel.: (11) 3085-6866www.mofficer.com.br
ONDE ENCONTRAR
Banqueta TangerineMarcos JunkerTel.: (47) [email protected]
Banqueta TrapoRodrigo LyraTel.: (71) [email protected]
Banquetas Vitória RégiaLinha BankukuPoltrona MultidãoVaso cerâmico brancoFirma CasaTel.: (11) 3068-0377www.firmacasa.com.br
Blusa em renda do PiauíWalter RodriguesTel.: (11) 3031-8562www.walterrodrigues.com
Bolsa de crochê com lacresTecido de flores do serradoRenato ImbroisiTel.: (11) 3825-6399www.renatoimbroisi.com.br
Cabides MosquitoProjeto Ouro PretoVentilador SpiritTok & StokSAC: 0800 701-0161www.tokstok.com.br
Cadeira CéliaDpot Tel.: (11) 3082-9513www.dpot.com.brHabitart Tel.: (51) 3328-0623www.habitart-br.com
Cadeira CoringaFlávia Pagotti SilvaTel.: (11) [email protected]
Cadeira FlexaCarlos MottaTel.: (11) 3032-4127www.carlosmotta.com.br
Cadeira GiroTerra DesignTel.: (11) 3813-6286www.terradesign.com.br
Cadeira MimoDpot Tel.: (11) 3082-9513www.dpot.com.br
Carrinho em acrílicoLuiz Pedrazzi
ABSOLUTHARING.ABSOLUT® VODKA. PRODUCT OF SWEDEN. 40 AND 50% ALC/VOL (80 AND 100 PROOF). 100% GRAIN NEUTRAL SPIRITS. ABSOLUT COUNTRY OF SWEDEN VODKA & LOGO, ABSOLUT, ABSOLUTBOTTLE DESIGN, ABSOLUT CALLIGRAPHY AND ABSOLUT.COM ARE TRADEMARKS OWNED BY V&S VIN & SPRIT AB. ©2004 V&S VIN & SPRIT AB. IMPORTED BY INTERFOOD IMPORTAÇÃO LTDA. absolut.com
APRECIE COM MODERAÇÃO.
TBWA REVISTA
88595 210X280
24/08/04 262/348 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
88595_210X280 24.08.04 9:08 Page 1 Mont_06 server:TBWA BRASIL-88595:Arquivos:Lito:
DO ARTESANATO À INDÚSTRIADe pois de con quis ta rem re co nhe ci men to e fama com pe ças semi-ar te sa nais, Fer nan do e
Hum ber to Cam pa na atin gem a pro du ção em gran des sé ri es. O ar ti go? Um aces só rio fe mi ni no
bá si co e bem po pu lar: a san dá lia Me lis sa!
“Exis te ne les, já há mu i tos anos, uma
in co er cí vel e pura pro pen são, que
pas sa pelo amor ao ma te ri al, ou
antes, aos ma te ri ais. Em um in ces -
san te co nú bio do an ti go com o novo,
do ar te sa nal com o al ta men te in dus -
tri a li za do. Com uma abor da gem, por -
tan to, in cri vel men te bra si lei ra”, afir mou o
ar qui te to ita li a no Mar co Ro ma nel li, crí ti co de
de sign, na re vis ta Do mus, em fe ve rei ro de 1994.
Ro ma nel li, que sem pre de se jou ver o es pí ri to Cam pa na
em in dus tri a li za dos – con for me re ve lou Fer nan do em
en tre vis ta à ARC DE SIGN –, deve es tar sa tis fei to, pois
o tal “co nú bio” aca ba de ser for mal men te ofi ci a li za do...
“Os pro du tos edi ta dos pela Edra ain da exi gem a exe cu -
ção ar te sa nal, o to que da mão hu ma na. Com a Gren de ne,
a his tó ria é di fe ren te”, diz Hum ber to.
Após o êxi to de par ce ri as com es ti lis tas fa mo sos
(Thierry Mu gler, Jean-Paul Gaul ti er, Pa trick Cox, Ale -
xan dre Herch co vitch e Mar ce lo Som mer), a em pre sa
gaú cha con vi dou Fer nan do e Hum ber to para re a li za -
rem a re lei tu ra da tra di ci o nal san dá lia Me lis sa. Pela
pri mei ra vez na his tó ria do cal ça do, dois de sig ners de
mo bi li á rio as si nam mo de los ex clu si vos (um de sal to e
Vanessa Domingues / Fotos Nelson Aguilar
Rús ti cas, fora de es ca la, sem re ves ti -
men to nem mes mo pin tu ra. Em 1989,
o de sign bra si lei ro é sur pre en di do
com as Des con for tá veis. Con tra ri an do
ten dên ci as, as ca dei ras eram ori gi -
nais, ou seja, não re pro du zi am a es té -
ti ca ita li a na ou ou tro ob je to de su ces so.
Os no mes Fer nan do e Hum ber to Cam pa na
des pon ta vam no ce ná rio na ci o nal e co me ça vam a
atrair os olhos dos crí ti cos de de sign...
Mais tar de, em 1991, sur ge a ca dei ra Fa ve la, exe cu ta da
com pe da ços de ma dei ra jus ta pos tos, re me ten do à mo -
ra dia da po pu la ção po bre das ci da des bra si lei ras. Em
1993, a ca dei ra Ver me lha, com tran ça do ma nu al de
cor das de al go dão, im pul si o na a car rei ra dos ir mãos in -
ter na ci o nal men te, já que, cin co anos de pois, a fá bri ca
ita li a na Edra ini cia a pro du ção da peça.
Os de sa fi os di ver si fi cam-se e as cri a çõ es con ti nu am a
apa re cer, be las e fun ci o nais. Em 2001, os Cam pa na as -
si nam uma co le ção de jói as para a H. Stern. No ano se -
guin te, apa re cem as ca dei ras Sus hi, fei tas com pe da ços
de te ci do e de car pe te. Em 2003, eles cri am para a em -
pre sa aus trí a ca Swa rovs ki o lus tre/ins ta la ção Pri ved Oca,
apre sen ta do no Sa lão do Mó vel de Mi lão, daquele ano.
Abai xo, ex pe ri ên ci as com mol des e mo de los pré-exis ten tes da san dá lia Me lis sa. No alto, pro tó ti po da bol sa cri a da pe los Cam pa na para com ple tar a
nova co le ção da Gren de ne. Na pá gi na ao lado, o pro du to fi nal, ca rac te ri za do pela so bre po si ção de li nhas, téc ni ca re cor ren te no tra ba lho dos ir mãos
32ARC DESIGN
Foto Divulgação
34ARC DESIGN
ou tro ras tei ro), além de uma be lís si ma bol sa – itens
lan ça dos na úl ti ma São Pau lo Fas hion Week.
“O gran de de sa fio era trans por téc ni cas uti li za das em
mó veis para ar ti gos de ves tu á rio, que se ri am pro du zi -
dos em sé rie por meio de ma qui ná rio de in je ção e ex -
tru são. Tudo sem per der a alma do nos so tra ba lho,
sem dei xar a po e sia es ca par”, de cla ra Fer nan do.
A trans po si ção foi fei ta e a alma, res guar da da.
An tes de de fi ni rem as mo de la gens, os ir mãos vi a ja ram
para Far rou pi lha, no Rio Gran de do Sul, e acom pa nha -
ram, de per to, a fa bri ca ção da Me lis sa. Da vi si ta, veio a
ins pi ra ção. “Per ce be mos que uma das má qui nas ex pe -
lia o plás ti co em for ma to com pri do e fino, como uma
mi nho ca”, con ta Fer nan do.
A “mi nho ca de plás ti co” per mi tiu a tra ma, a so bre po si -
ção de li nhas, a de sor dem or ga ni za da – mar ca re gis tra -
da dos de sig ners. “Con se gui mos um re sul ta do com a
mes ma qua li da de for mal que a do tran ça do ma nu al”,
diz Hum ber to.
Em ati vi da de pro fis si o nal há qua se 20 anos, eles se or -
gu lham de po der acres cen tar no cur rí cu lo pro je tos di -
fe ren ci a dos. “Não nos li mi ta mos, sob hi pó te se al gu ma.
Acei ta mos a pro pos ta des de que ela nos in te res se, des -
de que mexa com nos so es pí ri to cri a ti vo. Isso pode
acon te cer no cam po do mo bi li á rio, da jo a lhe ria ou
moda. A úni ca res tri ção que nos im po mos é es co lher
par cei ros que so nhem tão alto quan to Hum ber to e eu.”
“Amor ao ma te ri al.” Mar co Ro ma nel li pa re ce ter des ven -
da do toda a es sên cia da obra cri a da pe los Cam pa na. O
ma te ri al dita a fun ção, a for ma; ele de fi ne o con cei to, acre -
di tam os de sig ners. Com a Me lis sa, foi a vez do plás ti co. �
Melissa: 0800-99-8898 www.melissa.com.br
Acima e no pé da página, modelo com salto, disponível nas cores laranja, preta, azul-clara, azul-carbono, rosa-choque, verde, vermelha, branca e
amarela. Na página ao lado, Melissa rasteira: versátil e com forte aceitação por parte do público jovem. A numeração dos calçados vai de 33 a 40
Foto Divulgação
35ARC DESIGN
36ARC DESIGN
CAMPANA NO DESIGN MUSEUM
Ca pa zes de trans for mar ma te ri ais or di ná ri os, como cor das,
peda ços de ma dei ra e ti ras de te ci do, em be lís si mos ob je tos de
de sign, Fer nan do e Hum ber to pro je tam o nome do Bra sil mun do
afo ra. Re cen te men te, al gu mas de suas pe ças de sem bar ca ram em
ter ri tó rio in glês. Na mos tra “Zest for Life”, os ir mãos com pro va -
ram que a pai xão pela vida tem ori gem no amor... pelo tra ba lho!
37ARC DESIGN
De pois de apre sen ta rem seus pro du tos no Mu seu de
Arte Mo der na de N. York, ao lado de Ingo Mau rer,
em 1998, os ir mãos Cam pa na ti ve ram a re tros pec ti -
va de suas car rei ras tra ça da com des ta que no De -
sign Mu seum, em Lon dres, onde pro fis si o nais re no -
ma dos, como Jas per Mor ri son, Tom Di xon, Ro nan e
Er wan Bou roul lec, Hel la Jon ge ri us e Tord Bo ont je,
tam bém já exi bi ram suas obras.
A ex po si ção in ti tu la da “Zest for Life” (“Pai xão pela
Vida”) – em car taz de 19 de ju nho a 12 de se tem bro
de 2004 – re ve lou a evo lu ção dos pro je tos as si na dos
pela du pla, par tin do das Des con for tá veis e che gan do
aos mais re cen tes tra ba lhos edi ta dos pela em pre sa
ita li a na Edra.
Os vi si tan tes pu de ram co nhe cer tam bém al guns
pro ces sos cons tru ti vos e as sis tir a de poi men tos dos
cri a do res. “Pro du zi mos um ví deo evi den ci an do, no
per cur so en tre o es tú dio no bair ro San ta Ce cí lia e a
Pra ça da Sé, em São Pau lo, nos sas fon tes de ins pi ra -
ção: ca me lôs, mo ra do res de rua, pré di os, pi cha ção”,
con ta Fer nan do.
Um “tan que”, cons tru í do es pe ci al men te para a oca -
sião, foi co lo ca do na fren te do mu seu, fun ci o nan do
como vi tri ne para o tra ba lho dos Cam pa na. Na par te
in ter na, a ce no gra fia em pa lha lem bra va uma gran de
oca, tor nan do a mos tra mais se du to ra. “A es ca da foi
de co ra da com os lus tres Pri ved Oca (produção Swa -
rovs ki) e com os bi om bos fei tos em va re tas de alu mí -
nio”, com ple men ta o de sig ner.
Ao unir ar te sa na to e tec no lo gia, Fer nan do e Hum -
ber to con fe rem novo sen ti do às ma té ri as se le ci o na -
das e con quis tam es pa ço tam bém no ex te ri or. Ou tro
exem plo do seu re co nhe ci men to in ter na ci o nal é a in -
di ca ção da Pe te ca (edição Ma gis) para o Prê mio Com -
pas so D’Oro, des ti na do às me lho res cri a çõ es da in -
dús tria ita li a na do de sign. �
Vanessa Domingues
À di rei ta, Fer nan do Cam pa na e equi pe fa zem a
mon ta gem dos bi om bos em va re tas de alu mí -
nio na es ca da do mu seu; a dis po si ção es tra té -
gi ca das pe ças fa vo re ce sua per cep ção jun to
ao pú bli co vi si tan te.
No pé da pá gi na ao lado, o “tan que” po si ci o na do
na cal ça da do mu seu exi be pro du tos com de sign
Cam pa na, atrain do os pe des tres para co nhe cer
mais pro fun da men te o tra ba lho dos ir mãos. No
alto, a Pe te ca in di ca da ao Prê mio Com pas so D’Oro
c a d e i r a b a n q u e t e
c a m p a n a s
anuncio 4-5 22/11/2004 17:41 Page 1
fi
rm
ac
as
a.
O
d
es
ig
n
qu
e
ev
ol
ui
u.
D e i x e s e u i n c o n s c i e n t e
f a z e r e s c o l h a s p o r v o c ê .
a l a m e d a g a b r i e l m o n t e i r o d a s i l v a 1 4 8 7 s p ( 1 1 ) 3 0 6 8 0 3 7 7
w w w . f i r m a c a s a . c o m . b r
anuncio 4-5 22/11/2004 17:42 Page 2
TEMPEROBRASILEIRO
40
ARC DESIGN
Ou sa da que só ela, a ar qui te ta per nam bu -
ca na Ja ne te Cos ta re a fir ma sua con vic ção
no po der do ar te sa na to e da arte con tem -
po râ nea bra si lei ra para in se rir per so na li -
da de a seus pro je tos, dan do des ta que aos
ob je tos da cul tu ra bra si lei ra, como nos
in te ri o res da du pla de ho téis lo ca li za da na
ca pi tal pau lis ta na
Quem en tra no lobby do Cae sar Park vis -
lum bra no me za ni no as po de ro sas es cul -
tu ras do ar tis ta plás ti co per nam bu ca no
José Pau lo, com es tru tu ra em fer ro que
con tém vo lu mes como pe dras tor ne a das
em ce râ mi ca. De ima gem ar que tí pi ca, os
ban cos de ma dei ra ma ci ça são de se nha -
dos por Ja ne te Cos ta e exe cu ta dos pelo
mar ce nei ro Flá vio Sil vei ra, de Gra va tá (PE)
Ana Paula Orlandi / Fotos Nelson Kon
RADIOGRAFIA DE UM PROJETO
ARC DESIGN
41
ARC DESIGN
41
ARC DESIGN
42ARC DESIGN
Dono de li nhas con tem po râ ne as, pro je to do es cri tó rio
Afla lo e Gas pe ri ni, o novo Cae sar Park São Pau lo –
Faria Lima –, bem como seu ane xo, o Cae sar Bu si ness,
abri gam em seu in te ri or uma ri que za de so ta ques ge nu i -
na men te na ci o nais. Em vez de pe ças im por ta das ou
então adep tas da es té ti ca di vul ga da pe las fei ras in ter na -
ci o nais, o que se des ta ca nos so fis ti ca dos am bi en tes da
du pla de ho téis é uma pri mo ro sa se le ção de tra ba lhos
de ar te sãos e ar tis tas plás ti cos con tem po râ ne os bra si -
lei ros, a mai o ria pro ce den te dos Es ta dos do Nor des te
do país. O mé ri to é da ar qui te ta Ja ne te Cos ta, con sa -
gra da pro fis si o nal que, além de di vi dir seu tem po en tre
os es cri tó ri os no Rio de Ja nei ro, em São Pau lo e Re ci fe,
ga rim pa com olhos aten tos te sou ros es con di dos nos
gro tõ es do Bra sil. “Pro cu ro es tar sem pre bem in for ma -
da: no car na val fui para Mi nas ver a pro du ção dos ar -
te sãos das ci da des his tó ri cas como Ouro Pre to e Ti ra -
den tes e, re cen te men te, vol tei do Rio Gran de do Nor te”,
con ta a in can sá vel per nam bu ca na.
Res pon sá vel pela ar qui te tu ra de in te ri o res dos dois
hotéis, a pro fis si o nal trou xe para a área so ci al e tam -
bém para a ala ín ti ma das cons tru çõ es obras as si na das
por no mes como o ar tis ta plás ti co per nam bu ca no José
Pau lo, au tor de es cul tu ras de for te ex pres si vi da de, com o
uso de ce râ mi ca e fer ro. Ou tra pre sen ça é do tam bém ar -
tis ta plás ti co per nam bu ca no Eu des Mota, com tra ba lhos
Na re cep ção do Cae sar Bu si ness, des ta que para a más ca ra in dí ge na sus ten ta da por uma ar ma ção de fer ro. Na pa re de, tra ma com con tas de
madei ra da ar tis ta plás ti ca e de sig ner He loí sa Croc co
43ARC DESIGN
ex pos tos no Bra sil e ex te ri or, fa mo so pelo uso da ma -
dei ra de de mo li ção em suas cri a çõ es. No ce ná rio mon -
ta do com maes tria pela ar qui te ta Ja ne te Cos ta, sur gem
ain da a ar te sã ala go a na Iri néia Rosa da Sil va (que con -
cor reu ao Prê mio Unes co de Ar te sa na to para Amé ri ca
La ti na e Ca ri be) e a ar tis ta plás ti ca e de sig ner gaú cha
He loí sa Croc co, com suas de li ca das pe ças de ma dei ra.
“O ob je ti vo não foi re jei tar pe ças de de sign, mas sim
mos trar que é pos sí vel in se rir a arte con tem po râ nea e
o ar te sa na to bra si lei ros em um es pa ço so fis ti ca do”,
expli ca a ar qui te ta, au to ra do pro je to de in te ri o res do
Per ga mon (2000), em São Pau lo, apon ta do como o pri -
mei ro ho tel de de sign do país. “Como tudo, o se gre do é
No res tau ran te do Cae sar Bu si ness, aci ma, pai nel de ce râ mi ca do ar tis ta plás ti co Mau rí cio Sil va. Abai xo, a lu mi ná ria tem es tru tu ra de cipó fei ta
pelo arte são Nil, de Ri a cho das Al mas (PE), mes mo au tor das ban de jas na pa re de
44ARC DESIGN
sa ber do sar, fu gir do ex ces so para não vi rar ale go ria.”
Ar te sa na to é um tema caro à ar qui te ta nas ci da em
Gara nhuns, cri a da em Olin da e for ma da pela Fa cul da de
Na ci o nal de Ar qui te tu ra da Uni ver si da de do Bra sil (atu al
FAU/UFRJ) em 1961. “Há ‘ape nas’ 50 anos pes qui so a
cul tu ra po pu lar”, con ta. “Meu in te res se sur giu na in fân -
cia, quan do brin ca va com bo ne cas de bar ro.” Não à toa,
uma ca rac te rís ti ca mar can te na tra je tó ria da pro fis -
si o nal é in se rir em seus pro je tos de lin gua gem fun da -
men tal men te con tem po râ nea cri a çõ es de ar tis tas do
povo ou en tão em iní cio de car rei ra. “Há mu i ta gen te
com um po ten ci al ar tís ti co tre men do, sem chan ce de
ser des co ber ta. Gos ta ria de con tri bu ir mais para que
eles pu des sem ter me lhor qua li da de de vida”, diz. E ex -
por em um es pa ço aber to e, de cer ta for ma, cos mo po -
li ta re pre sen ta um gran de pas so no sen ti do de atin gir o
mun do. “Ho tel é uma es pé cie de agen te cul tu ral. Nele,
os tra ba lhos são ab sor vi dos por gran de quan ti da de
de pes so as e de vá ri os can tos do mun do”, diz.
CADA QUAL COM UM TEM PE RA MEN TO
Lo ca li za dos no com ple xo de ne gó ci os Con ti nen tal
Squa re, no bair ro pau lis ta no da Vila Olím pia, os dois
ho téis ir mãos pos su em per fis dis tin tos. De acor do
com a ar qui te ta, en quan to o Cae sar Park com suas 131
su í tes e apar ta men tos apos ta no luxo e re quin te, o
Cae sar Busi ness apresenta uma pro pos ta mais prá ti ca
e des po ja da, na qual as ins ta la çõ es são uma es pé cie de
FI CHA TÉC NI CA
Pro je to: Cae sar Park e Cae sar Bu si ness
Ar qui te tu ra: Afla lo & Gas pe ri ni (Arq.
resp.: Fe li pe Afla lo)
Ar qui te tu ra de in te ri o res: Ja ne te Cos ta
(Bor soi Ar qui te tu ra)
Co la bo ra ção: Gina Gal vão e Ká tia Gue -
des (GK & Ar qui te tas As so ci a das)
Pro je to de ilu mi na ção: Guin ter Pars chalk
Ar qui te tu ra de ho téis e co or de na ção
da im plan ta ção ho te lei ra: Pau lo Lú cio
de Bri to
Cons tru ção: Al fre do Mu ñoz (eng. resp.)
FORNECEDORES
Car pe tes: Ta ba cow
Fer ra gens de por tas: La fon te
Lou ças e me tais: Deca
Lu mi ná ri as: Lu mi ni, Sha ma Luzz, Ome -
ga, Tri a ge, Da rio Cú pu las e Stu di o Lu ce
Mo bi li á rio: Fer trí a de, Pa vlon, Itá li ca
De sign e Di va no´s
Por tas e di vi só ri as: Por mad
Re ves ti men to ce râ mi co: Eli a ne
Ao reu nir uma sé rie de pra tos bran cos so bre
base de fer ro cro ma do, Ja ne te Cos ta cri ou as lu mi -
ná ri as do res tau ran te do Cae sar Park (à es quer da).
Na pá gi na ao lado, em sen ti do ho rá rio: su í te pre si -
den ci al com man ta de Re na to Im broi si; va sos de
cerâ mi ca do pro gra ma Ar te sa na to So li dá rio e ces tas
in dí ge nas or na men tam o me za ni no; re cep ção do
Cae sar Bu si ness; a es cul tu ra de Eu des Mota, fei ta
com ma dei ra de de mo li ção, re me te às ca dei ras de
con fes si o ná rio; no ni cho, ca be ças de pe dra da ar te -
sã Cida, de Sa tu ba (AL)
45ARC DESIGN
ex ten são do es cri tó rio do exe cu ti vo, in clu in do-se os
213 apar ta men tos.
A ele gan te sim pli ci da de al me ja da pela pro fis si o nal,
cujo re sul ta do im pres si o na pela so fis ti ca ção, ga nha
des ta que nas su í tes e nos apar ta men tos (in clu in do os
dois quar tos para de fi ci en tes fí si cos no Cae sar Park e
um de les no Cae sar Bu si ness). Lá o so ta que bra si lei ro
tam bém dá o tom, seja em pe ças de ce râ mi ca, seja nas
man tas te ci das por ar te sãs mi nei ras em co o pe ra ti vas
co or de na das pelo de sig ner Re na to Im broi si ou nas col -
chas com es tam pas re pro du zin do de se nhos de Ro ber to
Bur le Marx (1909-1994). Nas pa re des, ao lado de gra vu -
ras de Ca bral (SP) e Malu Fa to rel li (RJ) – dois ar tis tas
con vi da dos pela ar qui te ta –, há tam bém te las de To mie
Oh ta ke, en tre ou tros no mes das ar tes plás ti cas bra si -
lei ras, her da das do an ti go Cae sar Park Au gus ta, de sa -
ti va do re cen te men te para ser subs ti tu í do pe los dois
novos e mo der nos ho téis.
A am bi en ta ção fun ci o nal pro pos ta pela ar qui te ta para os
apar ta men tos do Cae sar Bu si ness agra dou em cheio aos
em pre en de do res da rede ho te lei ra. Tan to é que o mo de lo
se trans for mou em pa drão in ter na ci o nal dos quar tos
dos ho téis do con cei to bu si ness, es pa lha dos pe las ci da -
des de ne gó ci os da Amé ri ca do Sul. A pro fis si o nal não
es con de a sa tis fa ção pelo re sul ta do to tal do tra ba lho.
“Nes te pro je to, bus quei fa zer o mí ni mo de de co ra ção e o
má xi mo de in te ri o res, res pei tan do o tra ça do ar qui te tô -
ni co, que é for te, ver da dei ro e sem fi ru las”, re su me ela. �
46ARC DESIGN
PAVILHÃO BRASILEIRO EM VENEZA
Com pro je to de ins ta la ção de Ro ber to Loeb e cu ra do ria de
Pe dro Cury e Ja co po Cri vel li Vis con ti, o pa vi lhão bra si lei ro
na Bi e nal de Ve ne za apre sen ta exem plos da “me ta mor fo se
ar qui te tô ni ca” em nos so país
Winnie Bastian
“Me ta mor fo se” é o tema da 9ª Bi e nal In ter na ci o nal de
Ar qui te tu ra de Ve ne za, inau gu ra da em 12 de se tem bro.
Em sin to nia com o tema, pa vi lhão bra si lei ro ex põe as
trans for ma çõ es da ar qui te tu ra em nos so país, oca si o na -
das pelo in cha ço po pu la ci o nal e pelo cres ci men to de sor -
de na do das ci da des.
Três en fo ques nor te a ram a es co lha dos pro je tos a se rem
apre sen ta dos. O pri mei ro de les, his tó ri co, uti li za o es cri -
tó rio Afla lo e Gas pe ri ni, de São Pau lo, para re pre sen tar a
evo lu ção ar qui te tô ni ca bra si lei ra nos úl ti mos 50 anos.
Se gun do Pe dro Cury, a es co lha de um úni co es cri tó rio
para ilus trar esse pa no ra ma foi de cor ren te do pou co es -
pa ço dis po ní vel no Pa vi lhão do Bra sil. “O iní cio das ati vi -
da des de Afla lo & Gas pe ri ni coin ci de com este pe rí o do, e
o es cri tó rio ain da está em ple na pro du ção”, afir ma Cury.
E com ple men ta: “pos sui enor me acer vo nos vá ri os cam -
pos da ar qui te tu ra, po den do com isso dar uma amos tra da
evo lu ção ar qui te tô ni ca bra si lei ra em to dos os as pec tos”.
O se gun do en fo que tra ta da di ver si da de da ar qui te tu ra
em um país com tan tas di fe ren ças ge o grá fi cas, cli má ti -
cas, eco nô mi cas, so ci ais e cul tu rais como o Bra sil. Como
amos tra des sas di fe ren ças, fi gu ram a Ópera de Ara me
(arq. Do min gos Bon ges tabs), o Jar dim Bo tâ ni co e a Rua
24 Ho ras (am bos arq. Abrão As sad), em Cu ri ti ba, o Cen -
tro de Cul tu ra Ju dai ca (arq. Ro ber to Loeb), em São Pau lo,
e o pro je to Am né si as To po grá fi cas (arq. Car los Tei xei ra),
de Belo Ho ri zon te. Os pro je tos de Cu ri ti ba em pre gam es -
tru tu ras em aço tu bu lar, en quan to o cen tro cul tu ral em
Abaixo, corte longitudinal da sala que expõe projetos relacionados à cidade de São Paulo, em instalação idealizada pelo arquiteto Roberto Loeb e equipe
47ARC DESIGN
São Pau lo uti li za o con cre to, com ple men ta do com vi dro e
aço. O pro je to mi nei ro, por sua vez, traz uma for ma pe -
cu li ar de pro du zir ar qui te tu ra: cons tru çõ es efê me ras são
im plan ta das em va zi os ur ba nos ou es pa ços re si du ais.
O ter cei ro e úl ti mo en fo que tra ta da “re cu pe ra ção ou re ci -
cla gem de obras de te ri o ra das pelo tem po e pela ina de -
qua ção do pro gra ma ori gi nal para o aten di men to das
ne ces si da des atu ais”, ten dên cia cres cen te so bre tu do nos
cen tros das gran des ci da des. Nes ta se ção, dois im por tan -
tes pro je tos re a li za dos em São Pau lo: a re cu pe ra ção do
edi fí cio re si den ci al São Vito (arq. Ro ber to Loeb), in se ri do
em uma im por tan te área cen tral e hoje con si de ra do um
mar co de ca den te, e a re ci cla gem do an ti go edi fí cio da
Fa cul da de de Fi lo so fia, Ci ên ci as e Le tras da Uni ver si da de
de São Pau lo, par ci al men te des tru í do em 1968, du ran te a
di ta du ra mi li tar, e que será res tau ra do e trans for ma do
em um nú cleo de arte con tem po râ nea pelo es cri tó rio
Una Ar qui te tos.
A mon ta gem tem pro je to de Ro ber to Loeb e ocu pa o pa vi -
lhão de 280 me tros qua dra dos, pro je ta do por Hen ri que
Min dlin, or ga ni za da se gun do a lo ca li za ção das obras. A
sala me nor, com pé-di rei to de 3 me tros, ex põe os pro je tos
de Cu ri ti ba e Belo Ho ri zon te. A por ção mai or do edi fí cio,
com pé-di rei to de 6 me tros, abri ga as obras lo ca li za das em
São Pau lo e con ta com pai néis de te ci do trans lú ci do im -
pres so, ins ta la dos de modo a pro por ci o nar ao vi si tan te a
sen sa ção de tri di men si o na li da de, re pre sen tan do de for ma
re a lis ta a pai sa gem ur ba na das ci da des bra si lei ras. �
A 9ª Bienal Internacional de Arquitetura de Veneza continua em cartaz até 7 de novembro de 2004.
No alto da pá gi na ao lado, o pa vi lhão bra si lei ro, pro je ta do por Hen ri que Min dlin na dé ca da de 1950. Nes ta pá gi na, aci ma, as duas sa las ex po si ti vas,
com pro je tos de São Pau lo (à es quer da), Cu ri ti ba e Belo Ho ri zon te (à di rei ta)
Fotomontagens Roberto Loeb Arquitetura
MESTRES DA ARQUITETURAMESTRES DA ARQUITETURASU
PLE
ME
NTO
ESP
ECIA
L A
RC
DES
IGN
Nº3
8
Rem Koolhaas / OMARem Koolhaas / OMA
www.arc de sign.com.br
English version available on the last pages of ARC DESIGN 38
Uma Publicação Quadrifoglio Editora / A Quadrifoglio Editora Publication
Diretora Editora / Publisher – Maria Helena EstradaDiretor de Marketing / Marketing Director – Cristiano S. BarataDiretora de Arte / Art Director – Fernanda Sarmento
Redação / Editorial Staff:Editora Geral / Editor – Maria Helena EstradaEditora de Design Gráfico / Graphic Design Editor – Fernanda SarmentoChefe de Redação / Editor in Chief – Winnie BastianEquipe Editorial / Editorial Staff – Vanessa Domingues (Redatora)
Tatiana Palezi (Produtora)Jô A. Santucci (Revisora)
Tradução / Translations: Paula Vieira de AlmeidaArte / Art Department:Designers – Betina Hakim
Cibele CipolaMilena Codato
Estagiária – Ana Beatriz Avolio
Gerente de Publicidade / Advertising Manager: Ivanise Calil
Foto da Capa / Cover Picture: Philippe Ruault
“Ele não é um for ma lis ta, em bo ra crie for mas; não é um fun ci o na lis ta, em bo ra o
pro gra ma seja o ge ra dor de suas so lu çõ es; não é um te ó ri co, em bo ra as idéi as
do mi nem o seu tra ba lho.” As sim Jor ge Sil vet ti, ju ra do do Prê mio Pritz ker 2000,
se re fe re ao ar qui te to ho lan dês Rem Ko o lhaas, lau re a do na que le ano.
Foi jus ta men te o im pac to de suas idéi as que des per tou o in te res se da mí dia in -
ter na ci o nal – e dos pro fis si o nais e es tu dan tes de ar qui te tu ra – em Ko o lhaas, já
no iní cio de sua car rei ra. Após for mar-se pela Ar chi tec tu re As so ci a ti on Scho ol,
de Lon dres, em 1972, Ko o lhaas re ce beu uma Hark ness Fel lows hip para pes qui -
sa nos Es ta dos Uni dos. Em 1978, pu bli cou seu pri mei ro li vro, “De li ri ous New
York: um Ma ni fes to Re tro a ti vo por Ma nhat tan” (re lan ça do em 1994), que o tor -
nou fa mo so an tes mes mo ter seus pro je tos cons tru í dos. Se gui ram-se, em 1994,
“S,M,L,XL” (1.300 pá gi nas, em co la bo ra ção com o de sig ner grá fi co ca na den se
Bru ce Mau) e “Con tent”, lan ça do em abril de 2004.
Aten to ob ser va dor da re a li da de e, ao mes mo tem po, vi si o ná rio, o ar qui te to é au -
tor de de cla ra çõ es po lê mi cas, que no en tan to se con fir mam em seus pro je tos,
como: “o ele va dor – com seu po ten ci al para es ta be le cer co ne xõ es mais me câ ni -
cas do que ar qui te tô ni cas – e sua fa mí lia de in ven çõ es re la ci o na das tor na ram
nulo e va zio o re per tó rio clás si co da ar qui te tu ra”.
Hoje, seu es cri tó rio, o Of fi ce for Me tro po li tan Ar chi tec tu re (OMA), tem obras de
gran de por te exe cu ta das na Eu ro pa, na Amé ri ca e na Ásia e co lo ca em prá ti ca as
te o ri as de sen vol vi das por Ko o lhaas e seus três só ci os: Ole Sche e ren, El len van
Loon e Jos hua Ra mus. Com se des em Rot ter dam (Ho lan da) e N. York (Es ta dos
Uni dos), o OMA em pre ga cer ca de cem pes so as, en tre ar qui te tos, de sig ners, pes -
qui sa do res, de se nhis tas, mo de lis tas e de sig ners grá fi cos.
En tre as obras mais re cen tes es tão a Se at tle Pu blic Li brary, a loja Pra da de Be -
verly Hills (Es ta dos Uni dos), a Em bai xa da da Ho lan da, em Ber lim (Ale ma nha), o
Il li nois Ins ti tu te of Tech no logy, em Chi ca go (Es ta dos Uni dos), e a Casa da Mú si -
ca, na ci da de do Por to (Por tu gal).
“Arquitetura é a combinação arriscada de onipotência e impotência.”
Rem Koolhaas
REM KOOLHAAS / OMA
DE IDÉIAS E FORMAS
No projeto da Seattle Public Library, Rem Koolhaas e o Office
for Metropolitan Architecture (OMA) reinventam o funciona-
mento da biblioteca e trazem nova dinâmica a este ambiente,
subvertendo as relações entre informação e espaço público e
fazendo surgir novos paradigmas
UMA VIAGEM AO FUTURO
Nas duas pá gi nas, vis tas ex ter nas da Se at tle Pu blic Li brary. A for ma an gu lo sa não é gra tu i ta:
os pla nos in cli na dos en vi dra ça dos pro por ci o nam en tra da ge ne ro sa de luz na tu ral e per mi tem
no vas vi sõ es do en tor no
REM K
OOLH
AAS
/ OM
A -
SEAT
TLE PU
BLIC LIBRA
RY
A si lhue ta agres si va, com ân gu los dís pa res, cap tu ra a aten ção de quem
pas sa. A “pele” em vi dro, es tru tu ra da por uma tra ma em aço, é o in vó lu cro
de so lu çõ es es pa ci ais in só li tas – e in te li gen tes –, há bi to cul ti va do por Ko o -
lhaas em sua prá ti ca pro je tu al.
O pro je to do OMA para a nova Se at tle Pu blic Li brary (SPL) foi o ven ce dor de
um con cur so que en vol veu 29 es cri tó ri os de todo o mun do. O mo ti vo do êxi -
to? O gru po li de ra do por Ko o lhaas e Jos hua Ra mus foi o que apre sen tou o
me lhor pro ces so de pes qui sa. “Nos so im pul so ini ci al é con si de rar como tor -
nar fres co um pro gra ma es pe cí fi co, ve ri fi car o que é re dun dan te e o que
me re ce ser rein ven ta do”, ex pli ca Ko o lhaas.
E, nes se caso, o que ve mos é mes mo a rein ven ção da bi bli o te ca, ago ra trans -
for ma da em es pa ço pú bli co, com gran des áre as de con ví vio e de la zer. Após
um aten to es tu do do com ple xo pro gra ma que a nova SPL exi gia, Ko o lhaas e
Winnie Bastian
Foto
Phi
lippe
Rua
ult
Foto
Sea
ttle
Pub
lic L
ibra
ry
falta imagem
Ra mus es ta be le ce ram nove con jun tos pro gra má ti cos: cin co de es ta bi li da de
e qua tro de ins ta bi li da de. “Cada con jun to é de fi ni do para um fim es pe cí fi co
e equi pa do para per for man ce má xi ma”, ex pli ca Jos hua Ra mus.
Os con jun tos de “es ta bi li da de” são or ga ni za dos em cin co pla ta for mas (ad mi -
nis tra ção, li vros, reu ni õ es, in for ma ção e es ta ci o na men to), in ter ca la das com
qua tro pa vi men tos gran des e aber tos (uma área para cri an ças, a Sala de Es -
tar, a Sala da Interação e a Sala de Lei tu ra).
Os pi sos in ter me di á ri os são des lo ca dos até 15 me tros em re la ção às pla ta -
for mas, con for me a ne ces si da de e a in ten ção dos ar qui te tos. Ra mus es cla -
re ce: “mo di fi can do ge ne ti ca men te a su per po si ção dos pa vi men tos do tí pi co
ar ra nha-céu nor te-ame ri ca no, sur ge um edi fí cio que é ao mes mo tem po
sen sí vel (a ge o me tria pro por ci o na som bra ou gran des quan ti da des de luz
na tu ral quan do de se já vel), con tex tu al (cada lado re a ge de for ma di fe ren te a
con di çõ es ur ba nas es pe cí fi cas ou vis tas de se ja das), icô ni co”.
A exis tên cia des ses nove com par ti men tos es pa ci ais com áre as e fun çõ es
bem-de fi ni das tam bém aten de a ou tro pro ble ma ob ser va do pe los ar qui te tos.
“Nas bi bli o te cas con tem po râ ne as, a fle xi bi li da de é con ce bi da cri an do-se pi sos
ge né ri cos, nos quais qua se qual quer ati vi da de pode acon te cer. Mas a im pla -
cá vel ex pan são da co le ção ine vi ta vel men te di mi nui o es pa ço pú bli co”, afir -
ma Ra mus. Com essa nova pro pos ta, a “fle xi bi li da de pode exis tir den tro de
cada com par ti men to, mas não às cus tas de ou tro”, diz Ko o lhaas.
O sis te ma de ex po si ção dos li vros é ou tra ino va ção ex pres si va do pro je to.
Foto
s Ph
ilipp
e Ru
ault
Na pá gi na ao lado, vis ta ge ral da Sala de Es tar: am plo pé-di rei to, luz na tu ral abun dan te e ta pe tes fo to grá fi cos que re me tem à na tu re za. Aci ma,
ou tra vis ta da Sala de Es tar ten do, ao fun do, as Sa las de Reu ni õ es e a Sala de In te ra ção. Abai xo, es que mas ilus tram a re la ção en tre os con jun tos
pro gra má ti cos: à es quer da, as pla ta for mas (ou a “es ta bi li da de”) e, à di rei ta, os pi sos in ter me di á ri os (ou a “ins ta bi li da de”); a al ter nân cia en tre
es pa ço como luxo e es pa ço como ne ces si da de traz di na mis mo ao pro je to de Ko o lhaas e Ra mus
Na pá gi na ao lado, vis tas in ter nas da bi bli o te ca. Em sen ti do ho rá rio: es ca da ri as que con du zem
das Sa las de Reu ni ão à Sala de In te ra ção; piso em ma dei ra com bai xo-re le vo cri a do pela ar tis ta
Ann Ha mil ton (ao fun do, a Es pi ral dos Li vros); as es ca das vis tas a par tir da Es pi ral; a área para
cri an ças. No pé des ta pá gi na, es que ma ilus tra o fun ci o na men to da Es pi ral: o cir cu i to con tí nuo
de SPL per mi te que cer tos as sun tos se jam ex pan di dos ou con traí dos sem que brar a clas si fi ca -
ção de ci mal de De wey
Na bi bli o te ca tra di ci o nal, a co le ção é or ga ni za da con for me os an da res e/ou
cor re do res; con tu do, à me di da que as co le çõ es au men tam, os ma te ri ais são
dis so ci a dos de suas ca te go ri as (ma te ri al em ex ces so é co lo ca do no po rão ou
em ou tros de par ta men tos quais quer). Na SPL, a co le ção está dis pos ta em
uma fita con tí nua es pi ra la da, na qual “os as sun tos for mam uma co e xis tên -
cia que se apro xi ma do or gâ ni co; cada um se re la ci o na com o pró xi mo, ocu -
pan do mais ou me nos es pa ço na fita, mas nun ca for çan do uma rup tu ra. Em
Se at tle, as 6.233 es tan tes da es pi ral ar ma ze nam 780 mil li vros na aber tu ra
da bi bli o te ca, com fle xi bi li da de para cres cer até 1.450.000 no fu tu ro, sem a
ne ces si da de de acres cen tar ne nhu ma es tan te”, re ve lam os ar qui te tos.
O cu i da do com a fun ci o na li da de, con tu do, não tor na o edi fí cio uma “má qui -
na de pes qui sar”. A ge ne ro si da de dos es pa ços pú bli cos (os pi sos in ter me -
diá ri os) e a for ma como es tes se ar ti cu lam tra zem vi ta li da de ao pro je to. O
edi fí cio re cons ti tui o am bi en te de uma ci da de, com suas vis tas, seu re le vo,
e até mes mo sua na tu re za (re pre sen ta da nos ta pe tes fo to grá fi cos que se
es pa lham pe los vá ri os pa vi men tos).
Logo na en tra da, o vi si tan te se de pa ra com o mai or e mais con vi da ti vo es -
pa ço pú bli co da bi bli o te ca: a Sala de Es tar (Li ving Room), uma es pé cie de
pra ça com pé-di rei to tri plo, na qual co le çõ es de fic ção, área para ado les cen -
tes, café, loja e áre as de aten di men to di vi dem es pa ço com es ta çõ es de com -
pu ta do res e mo der nos so fás de bor ra cha.
Es ca das ro lan tes amarelas con du zem os usu á ri os da Sala de Es tar di re ta -
men te ao cen tro do me za ni no do 5º an dar, onde fun ci o na a Sala de In te ra ção
(Mi xing Cham ber), “uma área de má xi mo contato usu á rio-bi bli o te cá rio, um
an dar de tro ca para pre en cher uma ne ces si da de es sen ci al (qua se sem pre
ne gli gen ci a da) de aju da es pe ci a li za da in ter dis ci pli nar”, de fi ne Ra mus.
Par tin do des se pon to, uma es ca da ro lan te ex pres sa leva ao cen tro da Es pi -
ral dos Li vros (Book Spi ral), a gran de ram pa con tí nua que se de sen vol ve por
qua tro an da res. Além do ca mi nho na tu ral pe las ram pas (as quais, am plas e
bem-ilu mi na das, con vi dam à pes qui sa), es ca das e ele va do res cri am “ata -
lhos” en tre as es tan tes, fa ci li tan do a pro cu ra por exem pla res es pe cí fi cos.
Foto
s Se
attle
Pub
lic L
ibra
ry
FICHA TÉCNICA – SEATTLE PUBLIC LIBRARYArquitetura: OMA (Rem Koolhaas e JoshuaRamus); LMN (John Nesholm)Engenharia estrutural: Arup; Magnusson KlemencicAssociatesEngenharia mecânica, sistemas antiincêndios,informática e sistemas audiovisuais: ArupAcústica: Michael Yantis Associates (Michael Yantise Basel Jurdy)Iluminação: Kugler Tillotson Associates (SuzanTillotson e Wai Mun Chui)Interiores: OMA; LMN; Inside/Outside (PetraBlaisse); Maarten van SeverenPaisagismo: Inside/Outside (Petra Blaisse); Jones& Jones (Ilze Jones, Jim Brighton e ShaneyClemmons); Greenlee Nursery (John Greenlee)
Sala de Interação
Salas de Reuniões Sala de Estar
Sala de Leitura
0 5 10m
0 5 10m
Escritórios
Sala de Leitura
Sala de Interação
Salas de Reuniões
Sala de Estar
Auditório
Estacionamento
Área paracrianças
Espiraldos Livros
A Es pi ral dos Li vros cul mi na em uma sala de lei tu ra ilu mi na da sob um pla -
no in cli na do de aço e vi dro com 12 me tros de al tu ra.
Em bo ra o ta ma nho da bi bli o te ca te nha do bra do (pos sui hoje qua se 40 mil me -
tros qua dra dos), o mes mo não acon te ceu com a equi pe de fun ci o ná ri os, gra -
ças a no vas tec no lo gias que au xi li am na au to ma ti za ção da bus ca e do chec k -
out, en tre ou tras fun çõ es. Uma das mai o res mu dan ças é um “se le ci o na dor de
li vros”, no qual uma es tei ra ro lan te trans por ta au to ma ti ca men te os li vros des -
de a boca da ces ta de de vo lu ção até o de par ta men to cor re to, gra ças à uti li za -
ção de chips de rá dio im plan ta dos em cada exem plar.
A es tru tu ra da SPL tam bém foge ao con ven ci o nal. No cen tro da cons tru ção,
uma co lu na mo nu men tal de con cre to fun ci o na como “ân co ra” para a es tru -
tu ra de aço dis tri bu í da pelo res tan te do edi fí cio. O fe cha men to en vi dra ça do
da bi bli o te ca é su por ta do por uma gre lha em aço azul-ce les te, que trans põe
com gran des pla nos in cli na dos a dis tân cia en tre as pla ta for mas des lo ca das,
mi ni mi zan do o nú me ro e o ta ma nho das co lu nas no in te ri or do edi fí cio.
For ma da por vi gas “I”, essa gre lha foi pro je ta da para re sis tir a car gas de
ven to e sís mi cas. Para eli mi nar o des per dí cio de ma te ri al e fa ci li tar a ins ta -
la ção, os pai néis de vi dro fo ram di men si o na dos com 1,22 x 2,13 me tros
cada. Uma fina tra ma me tá li ca, pren sa da en tre as ca ma das de vi dro, atua
na re du ção do ga nho de ca lor.
Mai or pro je to já exe cu ta do pelo OMA, a Se at tle Pu blic Li brary é um mar co
no tra ba lho de Ko o lhaas e do es cri tó rio e es ta be le ce no vos pa drõ es para os
pro je tos des se equi pa men to. A bi bli o te ca pas sa a ser vis ta como “uma ‘loja’
de in for ma ção onde to dos os tipos de mí dia – no vas e ve lhas – são apre sen -
ta das igual men te e de modo le gí vel”, como pre ten di am os ar qui te tos. �
Aci ma, o edi fí cio à noi te: nos an da res in ter me di á ri os, ilu mi na dos, se lo ca li za a Es pi ral dos Li vros
Foto
Sea
ttle
Pub
lic L
ibra
ry
CHARLES AND DEE WYLY THEATRE – DALLAS, ESTADOS UNIDOSNes te pro je to, Rem Ko o lhaas e Jos hua Ra mus re cri am a ti po lo gia do te a tro
e pro põ em uma cons tru ção ver ti ca li za da, com 11 an da res e um sub so lo.
Nos te a tros tra di ci o nais, os es pa ços de apoio – sa las de en saio, es cri tó -
rios, sa las de ma quia gem, ca ma rins e ou tras áre as – en vol vem a área do
pal co. No Wyly The a tre, es ses es pa ços es ta rão lo ca li za dos aci ma ou
abai xo da sala de es pe tá cu lo (esta ao ní vel da rua), per mi tin do má xi ma
in te ra ção e fle xi bi li da de.
Com cus to apro xi ma do de 45 mi lhõ es de dó la res e qua se 7 mil me tros qua dra -
dos de área cons tru í da, o Wyly The a tre será um te a tro mul ti for ma to, no qual
sis te mas me ca ni za dos per mi ti rão rá pi das mu dan ças no la yout da sala de es -
pe tá cu lo (pros cê nio re al ça do, te a tro-es tú dio e piso pla no, en tre ou tras).
A in de pen dên cia en tre os com po nen tes da sala (piso, as sen tos, con tro le
de luz, se pa ra ção acús ti ca) pro por ci o na fle xi bi li da de to tal a cada um dos
itens: a su per fí cie do piso pode ser fu ra da, pin ta da ou re ce ber pre gos; os
as sen tos, in clu in do os bal cõ es, po dem mu dar ou de sa pa re cer com ple ta -
men te; as pa re des que per mi tem con tro le de luz po dem ser ma ni pu la das
de modo in di vi du al ou em con jun to; a bar rei ra acús ti ca pode ser des ma te -
ri a li za da em um pe rí me tro de vi dro, que tor na o es pe tá cu lo vi sí vel a quem
está na rua. A idéia é am pli ar a aces si bi li da de do pú bli co, “des mis ti fi can -
do as ati vi da des do te a tro e afir man do-o como um lo cal po pu lis ta no
Arts Dis trict”, in for mam os ar qui te tos.
A cons tru ção de ve rá es tar con clu í da em 2007.
CENTRAL CHINESE TELEVISION (CCTV) – PEQUIM, CHINADuas tor res in cli na das, que se do bram a 90 graus no topo e na base
para se en con tra rem, for man do um “tubo” con tí nuo e es ta be le cen do
um lu gar ur ba no, ao in vés de apon tar para o céu. As sim será a nova
sede da te le vi são chi ne sa, pro je to de Rem Ko o lhaas e Ole Sche e ren.
Com cus to es ti ma do em 600 mi lhõ es de eu ros e área to tal cons tru í da
de 540 mil me tros qua dra dos, o com ple xo en vol ve dois edi fí ci os e um
par que, ins ta la dos em uma área de 10 hec ta res no novo Cen tral Bu si -
ness Dis trict (CBD), o dis tri to cen tral de ne gó ci os de Pe quim.
O edi fí cio da CCTV reú ne, em 405 mil me tros qua dra dos, to das as fun çõ es
da pro du ção te le vi si va, da ad mi nis tra ção aos es tú di os, pas san do pela
trans mis são e pro du ção, em uma se quên cia de ati vi da des in ter co nec ta das.
“A gre lha ir re gu lar na fa cha da do edi fí cio é uma ex pres são das for ças
vi a jan do atra vés de sua es tru tu ra”, ex pli ca o OMA. Por sua al tu ra de
230 me tros e sua for ma in co mum, este edi fí cio “se ria um de sa fio es tru -
tu ral sig ni fi ca ti vo em qual quer par te do mun do, mas o é es pe ci al men te
em Pe quim, uma zona al ta men te sís mi ca”, de cla ram os en ge nhei ros do
Arup, es cri tó rio mul ti na ci o nal res pon sá vel pe lo de sen vol vi men to das
es tru tu ras do com ple xo.
O se gun do edi fí cio, com cer ca de 116 mil me tros qua dra dos, abri ga rá
um cen tro cul tu ral (Te le vi si on Cul tu ral Cen ter – TVCC), um ho tel, um
cen tro de vi si tan tes, um gran de te a tro pú bli co e es pa ços ex po si ti vos.
O Me dia Park for ma uma pai sa gem de en tre te ni men to pú bli co, áre as
ex ter nas de fil ma gem e es tú di os de pro du ção como uma ex ten são do
eixo ver de do Cen tral Bu si ness Dis trict.
O edi fí cio de ve rá es tar con clu í do para os Jo gos Olím pi cos de Pe -
quim, em 2008.
© Office for Metropolitan Architecture (OMA)
© Office for Metropolitan Architecture (OMA)
O CIMENTO BRANCO CAUÊ ABRE NOVOS CAMINHOS PARA SEUS PROJETOS.PARA ALCANÇÁ-LOS, SIGA A SUA IMAGINAÇÃO.
A ponte Irineu Bornhausen, localizada na cidade de Brusque, Santa Catarina, é um novo marco na arquiteturabrasileira. Toda construída em concreto branco, a ponte é o resultado de mais de 2 anos de pesquisas realizadaspela Cauê, líder no mercado nacional de cimento branco, para produzir o Concreto Branco Cauê, que abre novoscaminhos para o uso do concreto na sua forma aparente. Estaiada, com 100 metros de extensão, a ponte deBrusque utilizou em sua construção cimento branco Cauê e sílica ativa Silmix. A primeira ponte de concreto brancodo Brasil é uma homenagem do Cauê Branco à sua imaginação e uma defesa apaixonada da liberdade de criação.
www.caue.com.br. Central de Atendimento Cauê 0800 703 9003
futu
ra
FUTURA REVISTA
84903 394X280
10/05/2004 340 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
Embalagenscom 50 e 25kg.Cimento PortlandBranco de AltaResistência.
84903_394X280 10/05/2004 22:26 Page 1 MONT_07 server:FUTURA-84903:Arquivos:Lito:
O CIMENTO BRANCO CAUÊ ABRE NOVOS CAMINHOS PARA SEUS PROJETOS.PARA ALCANÇÁ-LOS, SIGA A SUA IMAGINAÇÃO.
A ponte Irineu Bornhausen, localizada na cidade de Brusque, Santa Catarina, é um novo marco na arquiteturabrasileira. Toda construída em concreto branco, a ponte é o resultado de mais de 2 anos de pesquisas realizadaspela Cauê, líder no mercado nacional de cimento branco, para produzir o Concreto Branco Cauê, que abre novoscaminhos para o uso do concreto na sua forma aparente. Estaiada, com 100 metros de extensão, a ponte deBrusque utilizou em sua construção cimento branco Cauê e sílica ativa Silmix. A primeira ponte de concreto brancodo Brasil é uma homenagem do Cauê Branco à sua imaginação e uma defesa apaixonada da liberdade de criação.
www.caue.com.br. Central de Atendimento Cauê 0800 703 9003
futu
ra
FUTURA REVISTA
84903 394X280
10/05/2004 340 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
Embalagenscom 50 e 25kg.Cimento PortlandBranco de AltaResistência.
84903_394X280 10/05/2004 22:26 Page 1 MONT_07 server:FUTURA-84903:Arquivos:Lito:
50ARC DESIGN
DIÁLOGO COM A MATÉRIAEla simplesmente deixa a matéria-prima falar. “Respeito o vidro, acatando as formas que ele
sugere no momento em que está livre pelo calor”, afirma. Em seu trabalho, o vidro pode até
escolher o assunto da conversa, mas é a criadora, Jacqueline Terpins, quem dá a palavra final
Vanessa Domingues / Fotos Andrés Otero
De sign com arte, arte com de sign. Na obra de Jac que -
li ne Ter pins, os con cei tos co e xis tem, in te ra gem, com -
ple tam-se. For ma da em co mu ni ca ção vi su al e atu an te
no cam po das ar tes plás ti cas, Ter pins é, hoje, fi gu ra im -
por tan te no de sign con tem po râ neo bra si lei ro. “Sem pre
me co lo quei como ar tis ta plás ti ca, mas, por um mo vi -
men to de vida, aca bei sen do le va da ao de sign”, con ta.
Na ex po si ção “In Vi trum Ve ri tas” (“no vi dro, a ver da -
de”), em car taz no Mu seu da Casa Bra si lei ra, São Pau -
lo, de 21 de ju lho a 22 de agos to, o pú bli co pôde con fe -
rir uma co le tâ nea da tra je tó ria des sa ar tis ta-de sig ner.
Com a mes ma plas ti ci da de for mal, es cul tu ras, va sos,
lou ças e mo bi li á rio mos tram sua ap -
ti dão em cri ar o belo, o fun ci o nal,
e sua in ti mi da de com uma ma -
té ria es pe cí fi ca: o vi dro.
Ter pins foi apre sen ta da ao
ma te ri al por Ivan Ser pa, em
1971, du ran te um cur so no
Cen tro de Pes qui sa e Arte, Rio de
Ja nei ro. “Fi quei fas ci na da. A mas sa
ví trea in can des cen te as se me lha-se à
lava de um vul cão: ma ni fes ta vida pró pria. Brin co
que sou vi ci a da nes se tra ba lho, mas há um fun do de
ver da de, ad mi to.”
Em ati vi da de pro fis si o nal des de 1988, Ter pins apro vei ta
as pe ças de co ra ti vas para ou sar e fas ci nar. O vaso
Pó len, por exem plo, sur pre en de ao exi bir co res vin das
de seu in te ri or. “Com as es cul tu ras, re a li zo gran des
des co ber tas, por que não exis te com pro mis so com a
fun ção. Mi nha úni ca meta é ser li vre”, es cla re ce.
Para im pe dir qual quer mar ca in de se ja da, são uti li za das
fer ra men tas de ma dei ra e blo cos de jor nal mo lha do. No
ato da exe cu ção, além de toda a téc ni ca, é ne ces sá rio
cau te la, pois a tem pe ra tu ra do for no de aque ci men to é
de 700ºC a 1.200ºC (!). “Uso aven tal de ami an to e más -
ca ra es pe ci al, mas par te do pes co ço fica des co ber ta.
Não tem pro ble ma, se acon te cer al gu ma coi sa, bas ta
co lher uma fo lha de ba bo sa”, as se gu ra, ir re ve ren te.
A na tu re za é sua gran de fon te de ins pi ra ção. “Meu pro -
ces so cri a ti vo ali men ta-se do uni ver so: a raiz da ár vo re,
a pe dra imen sa, o ca mi nho de areia, a fau na ma ri nha”,
con ta (o Pó len sur giu após a ob ser va ção de or quí de as
no jar dim de sua casa).
À direita, mesa Junina, recém-lançada pela
designer, em vidro plano laminado. No pé da
página, a escultura Ar, criada com a técnica
de cristal soprado “free form”
ARC DESIGN
51ARC DESIGN
51ARC DESIGN
No en tan to, quan do o as sun to é mo bi li á rio, o bi nô mio
for ma/fun ção é a má xi ma a ser ado ta da. A le ve za das
li nhas Pi xels e Pi é man ti da na nova co le ção, con si -
de ran do sem pre cál cu los ge o mé tri cos para ga ran tir
se gu ran ça e con fi a bi li da de.
Tran si tan do en tre trans pa rên cia e opa ci da de, a sé rie
Leve, lan ça men to de mó du los para es cri tó ri os e
home-the a ters, pro põe uma al ter na ti va sim ples e efi -
cien te para or ga ni zar e es con der a fi a ção dos equi pa -
men tos tec no ló gi cos.
Den tre os des ta ques de 2004 es tão ain da o Bi om bo,
que pode ser fixo ou gi ra tó rio, e a mesa Ju ni na, na qual
a de sig ner co me ça a tra ba lhar com per fu ra çõ es.
Des cren te de ten dên ci as e se gui do ra de um es ti lo pró -
prio, Jac que li ne Ter pins faz pe ças tam bém em alu mí -
nio, ce râ mi ca e ma dei ra. “O mo vi men to e a ten são de
cada ma te ri al re ve lam sua sin gu la ri da de, ins ti gan do a
pro cu ra e a des co ber ta”, afir ma.
En quan to a ar tis ta que se trans for ma em de sig ner con -
ti nua pro cu ran do e des co brin do, es pec ta do res se es -
for çam para res pon der como al guém é ca paz de ou vir
– e com pre en der – o que a ma té ria-pri ma diz... �
Acima, a brincadeira da presença/ausência nos módulos da linha Leve: a
parte traseira é construída com duas peças de vidro laminado negro
postas em paralelo, deixando espaço livre entre elas para a passagem dos
fios. Ao lado, vaso Pólen, em cristal soprado e manipulado
52ARC DESIGN
52ARC DESIGN
S O L I D O R
PU
BL
I
ED
IT
OR
IA
L
INTEGRAÇÃO PERFEITALí der no mer ca do de di vi só ri as piso-teto, a So li dor apos ta no de sen vol vi men to de uma li nha pró -
pria de mo bi li á rio. Com ex ce len te re la ção cus to/be ne fí cio, a em pre sa ofe re ce so lu çõ es in te li gen -
tes para con di ci o nar a fi a ção dos equi pa men tos e ga ran tir a uni da de vi su al em todo o es cri tó rio
está am pli an do seu raio de ação. Tra ta-se do Sis te ma
de Mo bi li á rio In te gra do S10, com pos to por bi om bos e
su per fí ci es aco pla das. Os com po nen tes – pro je ta dos
por uma equi pe es pe ci a li za da após cu i da do sa son da -
gem jun to a cli en tes/usu á ri os – per mi tem di ver sas con -
fi gu ra çõ es, des de a re cep ção até as sa las de reu ni ão.
Com tec no lo gia so fis ti ca da, o sis te ma vem pre pa ra do
para o trans por te das re des de fi a ção, o que, sem dú vi da,
ofe re ce mai or se gu ran ça na uti li za ção dos equi pa men tos,
além de oti mi zar a or ga ni za ção e lim pe za do am bi en te.
O óti mo aca ba men to em alu mí nio com pin tu ra ele tros -
tá ti ca em co res li sas ou me tá li cas, so ma do a di ver sas
op çõ es para re ves ti men tos de su per fí ci es e bi om bos,
in te gra-se tam bém às di vi só ri as. Tudo para pro pi ci ar
har mo nia ao es pa ço; afi nal, esse é o fer men to da cri a -
ti vi da de e da qua li da de do tra ba lho!
O mo bi li á rio está ex pos to no show-room da So li dor, lo -
ca li za do na Rua Fun chal, 551, 1º an dar, em São Pau lo.
Tudo co me çou em 1951, com a pro du ção de por tas es pe -
ci ais para a cons tru ção ci vil. A tec no lo gia ale mã pos si bi -
li tou a fa bri ca ção das “so lid do ors” e fez sur gir a in dús tria
bra si lei ra So li dor, lí der no se tor de di vi só ri as piso-teto.
Fe cha men to to tal ou má gi ca da trans lu ci dez: qual quer
que seja a in ten ção para o uni ver so do tra ba lho, a So -
li dor re sol ve.
Hoje, sob a di re ção de Ro meu Cha gas, Ri car do de
Abreu e Lo ri val Cam pa na ro, a em pre sa or gu lha-se da
po si ção pri vi le gia da, re sul ta do de três “va lo res-cha ve”:
qua li da de, con fi a bi li da de e com pro me ti men to.
Apre sen tan do como di fe ren ci al a for te pre o cu pa ção em
todo o pro ces so pós-ven da – mon ta gem, des mon ta gem,
al te ra çõ es –, a em pre sa con so li da sua atu a ção no mer -
ca do ao de sen vol ver pro je tos para cli en tes de peso,
como Al coa, Ci ti bank, Pe tro brás, Pfi zer, Bosch e, mais
re cen te men te, Ins ti tu to Fer nan do Hen ri que Car do so.
O que é bom pro me te fi car me lhor, por que a So li dor
53ARC DESIGN
53ARC DESIGN
SOLIDOR – SISTEMAS PARA ESCRITÓRIOS LTDA.Rua Paulo Afonso, 184 – Diadema, SP
Tel.: (11) 4067-5000www.solidor.com.br
A mo du la ção uni ver sal do Sis te ma S10 So li dor pos si bi li ta gran de va ri e -
da de de la youts, for man do ni chos mais ou me nos pri va ti vos. O de sign do
mo bi li á rio con si de ra o vo lu me de fios nos es cri tó ri os; a co lu na es tru tu -
ral com por ta bas cu lan te (no de ta lhe à di rei ta) per mi te a aco mo da ção
se gu ra das re des de te le fo nia, ener gia e ló gi ca.
As su per fí ci es das es ta çõ es de tra ba lho são apoi a das em pés tu bu la res
ova la dos de alu mí nio ex tru da do, com al tu ra ajus tá vel para aco mo dar
even tu ais des ní veis de piso. O aca ba men to dos per fis pode ser nas
co res bran ca, pre ta ou cin za, ou ain da em tons me tá li cos: azul, ver de,
bege e pra ta
anuncio 8-9 22/11/2004 17:47 Page 1
anuncio 8-9 22/11/2004 17:47 Page 2
56ARC DESIGN
A cada ano acon te cem duas edi çõ es da Gift, fei ra de pre sen -
tes – que po de ria ser cha ma da de fei ra de ob je tos –, além de
mos tras pa ra le las e di ver sos des do bra men tos, que se es pa -
lham pela ci da de. Mo vi men tos que de mons tram a
nova for ça de um seg men to bas tan te es pe ci a li -
za do: o dos ob je tos e, no caso que nos in te -
res sa, o dos ob je tos uti li tá ri os para os di -
ver sos há bi tats.
Hou se wa res & Gift Fair, ABUP Show,
Cir cui to Craft são even tos de pro -
por ções di ver sas e que tam bém reú -
nem ob je tos de ní veis di fe ren tes de
indus tri a li za ção. O Cir cu i to Craft,
como o pró prio nome in di ca, tem se
es pe ci a li za do em ob je tos de raiz ar te -
sa nal, en quan to as duas ou tras fei ras
reú nem (en tre a far tu ra de “bric-à-bracs”)
em pre sas de mai or por te.
O mo vi men to é ex tre ma men te sa lu tar: são, to das elas,
fei ras de gran de su ces so co mer ci al, que têm aju da do na
O MELHOR AMIGO DO HOMEMQual o melhor amigo do homem? Sem dúvida aquele
objeto, quase uma prótese de nossas mãos, que nos
permite interagir com o mundo. Lápis, colher, copo
e todo um universo de extensões de nosso corpo ou
de auxiliares de nossas atividades cotidianas
Maria Helena Estrada
Foto Márcio Maskovich
Foto M
igue
l Aun
57ARC DESIGNARC DESIGN
57ARC DESIGN
Na pá gi na ao lado, no alto, aces só ri os para ba nhei ro em bam bu gi gan te, ma te ri al
de uso ain da in ci pi en te e que se en con tra em abun dân cia no Bra sil; cri a ção de
Fer nan da Vil las Boas para a Eth nia (Craft). Embai xo, pra tos em re sí duo de pa pel
e “mi né rio das Ge raes”, tra ba lha dos à mão, no pro je to Ca bo ré, de Mau ro Drum -
mond (Craft). Nes ta pá gi na, ob je tos do su des te asi á ti co im por ta dos pela Na muh
Arte e De co ra ção: ma nei ra ori gi nal de apro vei tar e tra ba lhar a f i bra “wa ter
hya cinth”, que nas ce na água com a plan ta ção de ar roz (Gift)
di vul ga ção do pro du to bra si lei ro, em nos so país e no ex te ri or.
Mas o que sal ta aos olhos ao exa mi nar mos a pro du ção bra si -
lei ra? En quan to o ar te sa na to se ca rac te ri za por uma lin gua -
gem pró pria, por uma cri a ção ori gi nal, a in dús tria ain da in sis -
te em co pi ar mo de los já pro du zi dos no ex te ri or. Sa be mos que
não fal tam de sig ners, não fal ta tec no lo gia – ape sar de não-ori -
gi nais, os pro du tos es tão a cada dia com me lhor qua li da de fí -
si ca –, não fal ta mer ca do.
Fal ta a co ra gem de in ves tir, de ar ris car? Va mos con ti nu ar re -
pe tin do eter na men te os mes mos ta lhe res, as mes mas tra ves -
sas e ti ge las, se jam plás ti cas ou me tá li cas, o mes mo tudo?
Pro cu ra mos se le ci o nar para esta re se nha, como sem pre fa ze -
mos, ape nas pro du tos com al gum grau de ori gi na li da de; com
ape nas duas ex ce çõ es, são to dos pro du tos bra si lei ros. Pro cu -
ra mos tam bém equi li brar pro du tos ar te sa nais e in dus tri ais – o
que não foi mu i to fá cil.
Para as pró xi mas fei ras, que no va men te reu ni rão “os me lho -
res ami gos do ho mem”, es pe ra mos mai or con tri bu i ção da in -
dús tria para que es ses ami gos pos sam ser vir com qua li da de e
ori gi na li da de a um nú me ro cada vez mai or de usu á ri os. �
Acervo
ARC
DES
IGN
58ARC DESIGN
Aci ma, ta lhe res in fan tis em aço inox e po li pro pi le no Tre bim bi Click, de sign San dro Ri va dos si para a Scan Cook, im por ta dos pela Tri ple C (ABUP).
Abai xo, jogo ame ri ca no La dri lho, de Clau dia e Mô ni ca Arau jo, em EVA e fios de al go dão te ci dos em te a r ma nu al (ABUP); a pro du to ra, Clau dia
Arau jo, tem ca pa ci da de para 150 metros quadrados/mês
Foto D
ivulga
ção
Acervo
ARC
DES
IGN
59ARC DESIGN
Aci ma, à es quer da, tra ves sa Oval Hot, me tá li ca, com pra to re mo ví vel em por ce la na, o qual pode ir ao for no e ao mi cro on das; pro du ção Coza (Gift). À
di rei ta, fru tei ra Flip Flap em com pen sa do fle xí vel, de sign Reno Bon zon e Li gia Mi guez, pro du ção Zona Zero (ABUP). Abai xo, Es cor re dor Seco, cri a ção
da Ber tus si De sign para a Mar ti plast: em po li pro pi le no, pos sui base re mo ví vel, útil como ban de ja co le to ra de água (Gift)
Foto DG/Magrão Scalco
Foto Fabio BustamanteFoto D
ivulga
ção
60ARC DESIGN
Aci ma, bol sa em lona crua se ri gra fa da com alça em
ma dei ra tor ne a da, sim pá ti co pro du to ar te sa nal
en con tra do na Fei ra de Ar te sa na to de Per nam bu co
e re vis ta na Craft. Abai xo, pufe-re vis tei ro es tru tu ra do,
com re ves ti men to em te ci do, de sign Fla via Pa got ti
Sil va (Craft)
Claudia AraujoTel.: (11) 5539-7429www.claudiaaraujo.com.br
Coza Tel.: (54) 211-2699www.coza.com.br
EthniaTel.: (11) 3078-2843www.ethnia.com.br
Flavia Pagotti SilvaTel.: (11) [email protected]
NamuhTel.: (11) 4617-5384www.namuh.com.br
MartiplastTel.: (54) 211-0657www.martiplast.com.br
Mauro DrummondTel.: (31) 3227-6400 www.hexagon.com.br
Triple C Tel.: (13) [email protected]
Zona ZeroTel.: (11) [email protected]
ONDE ENCONTRAR
Acervo
ARC
DES
IGN
dgA Suzano Papel e Celulose e a Arc Design acabam
de selar mais uma parceria para garantir a qualidade
gráfica que a revista apresenta, dando sequência ao
sólido relacionamento da empresa com o design
gráfico brasileiro. Agora, a Suzano Papel e Celulo-
se é a patrocinadora do caderno Design Gráfico,
que a cada edição de Arc Design apresenta os trabalhos
mais inovadores nesse campo.
Essa é mais uma iniciativa da Suzano Papel e Celulose
para a disseminação da cultura do design gráfico no
Brasil e que contribui para a formação dos profissionais
da área. A atuação da fabricante de papel é um
exemplo de como o design gráfico faz a diferença.
O design tem participação significativa em diversos
processos da empresa, desde o lançamento de novos
papéis – no desenvolvimento de produtos específicos
para o setor, na realização de parcerias com escritórios
de design gráfico para a elaboração da melhor
solução para o usuário final – até uma premiação
nacional voltada para esses profissionais.
designgráfico
PAPEL E CELULOSE
caderno
Esta edição de Arc Design utiliza somente papéis Suzano.
Capa em Supremo Duo Design 250 g/m2
Miolo em Couché Suzano Matte com três diferentes gramaturas:
Suplemento Mestres da Arquitetura – 150 g/m2
Versão em inglês – 115 g/m2
Demais cadernos – 130 g/m2
suzano final 16/09/2004 10:46 Page 1
62ARC DESIGN
O LATIN FLAVOUR NA TIPOGRAFIA
Claudio Rocha
Mais de pres sa do que se ima gi na, o mer ca do re co nhe ce a qua li da de e a
ino va ção dos tra ba lhos de sen vol vi dos por ti pó gra fos la ti no-ame ri ca nos.
A Bi e nal Le tras La ti nas 2004 e a pre mi a ção do con cur so pro mo vi do pela
Li noty pe Li brary pro vam que, em bo ra ain da haja mu i to para apren der, a
pro du ção apre sen ta da por pro fis si o nais bra si lei ros, ar gen ti nos, me xi ca -
nos e chi le nos tem ní vel in ter na ci o nal
Na ti po gra fia, ci ên cia e arte se mis tu ram... A ri que za de de ta lhes, a téc ni ca e a maes tria
das so lu çõ es de de sign de um al fa be to re fle tem ade qua ção e fun ci o na li da de, sem
des con si de rar as pec tos es té ti cos. Che ga mos aqui gra ças a uma tra di ção se cu lar, um
pro gres so his tó ri co apai xo nan te, du ran te o qual per so na gens nos pre sen te a ram
com um le ga do va li o so e di ver so ao ex tre mo – he ran ça que ser ve de ma té ria-pri ma
para o de sen vol vi men to de fon tes di gi tais con tem po râ ne as e pon to de par ti da até
mes mo para ex pe ri men tos mais ico no clas tas.
O co nhe ci men to dos se gre dos da boa ti po gra fia tem cir cu la do pelo con ti nen te eu ro peu
e, des de o iní cio do sé cu lo 20, pas sa ne ces sa ri a men te pe los Es ta dos Uni dos. Esse eixo,
no en tan to, está ba lan çan do com o in gres so de paí ses com pou ca ex pe ri ên cia na área,
mas com pa tri mô ni os sim bó li cos bas tan te par ti cu la res.
Na pá gi na ao lado, Sam ba, dos bra si lei ros Tony e Caio
de Mar co, ba se a da no tí tu lo da re vis ta Para To dos
(à di rei ta), cu jas le tras fo ram cri a das por J. Car los
(1884-1950), ilus tra dor e ar tis ta grá fi co ca ri o ca.
Au tor de inú me ras ca pas em es ti lo Art Deco, J. Car los
uti li zava ge o me tria pre ci sa na com po si ção de tí tu los e
in for ma çõ es com ple men ta res. A Sam ba pos sui di ver -
sos ca rac te res al ter na ti vos, além das ver sõ es bold e
ex pert. A fon te re ce beu o ter cei ro prê mio no con cur so
da Li noty pe Li brary (tony@mac ma nia.com.br)
63ARC DESIGN
64ARC DESIGN
Aci ma, à es quer da, Co lo nia, do bra si lei ro Fa bio Lo pez, para tex tos lon gos.
As le tras têm de ta lhes ins pi ra dos em ti pos gó ti cos, tor nan do o de se nho
bas tan te pe cu li ar. Lo pez pre o cu pou-se em de sen vol ver con jun tos com -
ple tos de ca rac te res para cada va ri a ção de peso e pos tu ra, in clu in do uma
ver são bit map para web de sign (fltype de sig ner@hot mail.com). Na
sequência, Aus tra lis, do chi le no Fran cis co Pi zar ro, bus ca tra du zir vi su al -
men te o rit mo da lín gua es pa nho la. As ver sõ es itá li ca e small caps estão
em fase de cri a ção, mas não exis te a bold. Em 2002, a fon te Aus tra lis
ob te ve o Gold Pri ze no con cur so da em pre sa ja po ne sa Mo ri sa wa.
No pé da página, Cal lis, do ti pó gra fo ar gen ti no Ru bén Fon ta na, pro -
je ta da ex clu si va men te para apli ca ção em pla cas vi á ri as, de pois de o
au tor iden ti f i car de fi ci ên ci as nas con di çõ es de le gi bi li da de e com -
po si ção das pla cas de ruas e de es tra das em di ver sos paí ses da
Amé ri ca do Sul. Ca rac te res, nú me ros e sig nos res pon dem à ne ces si -
da de de lei tu ra e ao re co nhe ci men to rá pi do em con di çõ es crí ti cas
(rf@fon ta na-d.com)
A fri e za con cei tu al e tec no ló gi ca das cul tu ras do mi nan -
tes não re sis te ao vi gor e à li ber da de “ir res pon sá vel”
dos no vos ti pó gra fos, prin ci pal men te da que les de ori -
gem la ti na. Ape sar dos es for ços em con trá rio, a glo ba -
li za ção – im pul si o na da pela in ter net – é uma via de
duas mãos: o exó ti co, no sen ti do es tri to do ter mo (aqui -
lo que está dis tan te dos olhos), atro pe la a mes mi ce e o
té dio re cor ren tes no He mis fé rio Nor te.
Hoje em dia, vá ri os la ti no-ame ri ca nos pos su em suas
fon tes dis tri bu í das pe las prin ci pais “type foun dri es” in -
ter na ci o nais. A Bi e nal Le tras La ti nas 2004 re gis trou
par te des sa cri a ção. O even to, or ga ni za do pela re vis ta
ar gen ti na Ti po grá fi ca e re a li za do si mul ta ne a men te em
Bu e nos Ai res (Ar gen ti na), São Pau lo (Bra sil), San ti a go
(Chi le) e Ve ra cruz (Mé xi co), con tou com 235 ins cri çõ es,
de oito paí ses, nas ca te go ri as Tex to, Tí tu los, Ex pe ri -
men tais, Mis ce lâ nea e Tela.
65ARC DESIGN
Aci ma, à es quer da, Muta, do ar gen ti no Ma ti as Ba di no, cha ma a aten ção
pela du pli ca ção de tra ços dos ca rac te res. De ma nei ra ori gi nal, o au tor
pro cu rou car re gar as le tras de sig ni fi ca dos, como se as mu ta çõ es in ter -
nas ocor res sem de for ma es pon tâ nea. O re sul ta do é cu ri o so e, ape sar de
ser po ten ci al men te ru i do so, o as pec to fi nal não com pro me te a de co di fi ca -
ção das pa la vras. Muta foi ba se a da na fon te Gill Sans (ma ti as_ba di -
no@hot mail.com.ar). Na sequência, Nova, da bra si lei ra Pris ci la Fa ri as:
fon te li gei ra men te con den sa da, com se ri fas an gu la res – ca rac te rís ti ca
pre do mi nan te, apa re cen do tam bém nas se ri fas ver ti cais e em tra ços
como a bar ra do “f” e a ore lha do “g”. A fa mí lia con ta ape nas com a ver são
bold, mas a au to ra pla ne ja uma sem se ri fa (pris ci la fa ri [email protected]).
Abai xo, Pau lis tha nia, de Lu ci a no Car di na li, fon te de tex to com for tes
tra ços ca li grá fi cos. Pre ser va ca rac te rís ti cas cons tru ti vas dos ti pos
hu ma nis tas dos sé cu los 15 e 16, mas in cor po ra no vi da des nos de ta -
lhes de di ver sos ca rac te res, como a com bi na ção de se ri fas re tas e
in cli na das nas le tras “A” “V” e “Y” e as ter mi na çõ es alon ga das das
le tras “K” e “R” . Ou tro tra ço par ti cu lar é a has te cur va da das le tras
“b”, “d”, “h”, “k” e “l” (lu ci a no car di na [email protected])
66ARC DESIGN
Aci ma, Bo he mia, do ar gen ti no Edu ar do Man so: fon te se ri fa da para uso em tex tos e tí tu los. Foi a pri mei ra co lo ca da no con cur so da Li noty pe
Li brary, em 2003, re ce beu o Cer ti fi ca do de Ex ce lên cia do Type Di rec tors Club de Nova York, em 2004, e par ti ci pou da Bi e nal Le tras La ti nas, com
o nome Ar got Dis play. O au tor ba se ou-se no de se nho de ti pos norte-ame ri ca nos para jor nais do sé cu lo 19, mas pro cu rou acres cen tar uma
pers pec ti va atu al com atri bu tos de ele gân cia e re fi na men to (edu ar do@emty pe.net)
67ARC DESIGN
Ou tra mos tra da qua li da de das pe ças cri a das na Amé -
ri ca La ti na é o re sul ta do da úl ti ma edi ção do “In ter na -
ti o nal Type De sign Con test”, pro mo vi do pela Li noty pe
Li brary: em pri mei ro lu gar, um ar gen ti no e, em ter cei ro,
um bra si lei ro. Ou tro bra si lei ro re ce beu uma das dez
men çõ es hon ro sas. Bom si nal.
No Bra sil, res ta es ta be le cer uma re la ção mais só li da
com o mer ca do. A pi ra ta ria co me ça a ser en ca ra da
como erro de pos tu ra pro fis si o nal, des me re cen do o
pró prio de sig ner. Afi nal, uma fon te di gi tal é fru to de
tra ba lho ár duo – en vol ve o es ta be le ci men to de um um
pro gra ma com desenho de no mínimo 90 signos, os
quais de vem se relacionar formalmente na com-
posição de pa la vras.
Fica a cer te za de que com o sur gi men to de uma pro du ção
ti po grá fi ca la ti no-ame ri ca na con sis ten te, nos sas fon tes
de sem pe nha rão pa pel-cha ve para ex pres sar a iden ti -
da de cul tu ral des ses paí ses no ce ná rio glo ba li za do. �
Aci ma, An ta go mé tri ca, do ar gen ti no Ma xi mi li an Giun gi, para tex to,
po den do ser uti li za da como fon te dis play em cor pos mai o res. Não
apre sen ta va ri a ção de con tras te en tre as has tes e suas pro por çõ es
são li gei ra men te con den sa das. Com bi na ele men tos for mais dos ti -
pos “gro tes co”, do fi nal do sé cu lo 19, e dos ti pos ge o mé tri cos, sur -
gi dos no iní cio do sé cu lo 20. A par tir des te ano, deve fa zer par te do
ca tá lo go da Bits tre am (ma xi giun gi@hot mail.com)
Cláu dio Ro cha é de sig ner grá fi co e ti pó gra fo. Edi tor da re vis ta Tu pi gra fia e só cio
da Ofi ci na Ti po grá fi ca São Pau lo. Tem fon tes di gi tais no ca tá lo go da ITC - In ter -
na ti o nal Type fa ce Cor po ra ti on. É o de le ga do bra si lei ro da ATy pI - As so ci a ção
Ti po grá fi ca In ter na ci o nal.
Acima, Cri sá li da, do ar gen ti no Mau ro Oli ver: fon te ca li grá fi ca pro -
du zi da a par tir de um lo go ti po com ca rac te res ba se a dos na es cri ta
do au tor. Os ca rac te res cla ros e com cur vas ge ne ro sas em pres tam
le ve za e rit mo agra dá vel às pa la vras. Está em pro ces so de de sen -
vol vi men to com a adi ção de li ga tu ras e ter mi na çõ es alon ga das.
Tem duas va ri a çõ es, uma com mo du la ção de es pes su ra dos tra ços
e ou tra sem (mau ro li ver@ar net.com.ar)
À es quer da, Amor, da bra si lei ra Cla ris sa Tos sin, tem mo du la ção ri go -
ro sa que re lem bra pro je tos téc ni cos: co tas e tra ços fei tos com com -
pas so e nor mó gra fo. Ao mes mo tem po, sur pre en de pe las so lu çõ es
ino va do ras, como nas va ri a çõ es de es pes su ra dos ca rac te res e nas
for mas ti po grá fi cas pou co or to do xas, por exem plo, o “h” , o “k” , o
“n” e o “r” . Fon te tam bém em de sen vol vi men to (www.a-li nha.org)
O júri da Bienal Letras Latinas que selecionou as 40 fontes mais relevantes foi com-
posto por Rubén Fontana (Argentina), Francisco Calles Trejo (México), Francisco
Galvez Pizarro (Chile), Luciano Cardinali (Brasil) e Pablo Cosgaya (Argentina).
MAIS INFORMAÇÕES
Sites: www.letraslatinas.com e www.linotype.com
E-mail: [email protected] (representante da Linotype Library no Brasil)
Livro: “Fontes Digitais Brasileiras: de 1989 a 2001”, co-edição ADG Brasil e Rosari
68ARC DESIGN
À di rei ta, Es cu e la, de Ru bén Fon ta na, cri a da es pe ci al men te para com -
po si ção de no mes de es co las pú bli cas. Ba se a da na fon te Fru ti ger Bold,
apre sen ta ape nas ca rac te res em cai xa alta, nú me ros e si nais. O re cor te
a la ser das le tras de ter mi nou seu es ti lo sten cil (rf@fon ta na-d.com)
Na pá gi na ao lado, à esquerda, Ops, de Le o pol do Leal, tem as pec to
bit map, com que bras an gu la res nas has tes e bar ras. Na re a li da de, as
in ter rup çõ es nos tra ços fun ci o nam como re cur so de es ti lo, su ge rin do
o efei to de fon te de tela. Os ca rac te res es tão dis po ní veis em cai xa bai -
xa, na ver são itá li ca (le o pol do [email protected]).
Na se quên cia, Plas ma, do me xi ca no Da vid Ki mu ra, pri vi le gia a le gi bi -
li da de. É uma fon te sem se ri fa, com pou ca va ri a ção de es pes su ra en tre
as has tes e com as áre as in ter nas dos ca rac te res am plas e aber tas. Os
tes tes de le gi bi li da de fo ram fei tos em tex tos fora de foco, re sul tan do
na eli mi na ção da bar ra do “t”, do “f” e do nú me ro “4”. Fo ram cri a das
tam bém as ver sõ es bold e small caps. A itá li ca está em de sen vol vi -
men to (da vid@be sa me mu cho.com.mx)
69ARC DESIGN
Na pá gi na ao lado, Pers ple xi ti va, de Clau dio Ro cha, de sen vol vi da a par tir
dos de se nhos de le tra cri a dos por Mil lôr Fer nan des. O nome da fon te
mis tu ra as pa la vras “pers pec ti va” e “per ple xa”. Mil lôr usa es sas le -
tras com pers pec ti va “er ra da” para as si nar seu nome nas pá gi nas
que pu bli ca em jor nais e re vis tas bra si lei ras (ro cha@ne o box.com.br)
À di rei ta, Ro dan, do bra si lei ro Crysti an Cruz, cri a da para tí tu los, como
par te da re for ma grá f i ca da re vis ta Qua tro Ro das. A in ten ção era
de sen vol ver uma fon te com atri bu tos de tec no lo gia, so bri e da de e mas -
cu li ni da de. O peso black foi es co lhi do para dar mai or con sis tên cia aos
tí tu los e à al tu ra das as cen den tes e des cen den tes. A po si ção dos
acen tos foi ajus ta da para ga ran tir boa com pac ta ção das li nhas do
tí tu lo (crysti an cruz@pro mo de sign.com.br).
Abai xo, Wa ya na, do bra si lei ro Di e go Cre dí dio, fon te ex pe ri men tal ins -
pi ra da em pe ças bra si lei ras de ar te sa na to in dí ge na. Seu de se nho
re pro duz a tex tu ra ca rac te rís ti ca da pa lha tran ça da. Pos sui ape nas
le tras mai ús cu las e nú me ros (di e go cre di dio@hot mail.com)
Abai xo, Pau lis ta, da bra si lei ra Fer nan da Mar tins, pro je ta da para tí tu -
los. As cur vas dis cre ta men te an gu la res fo ram ins pi ra das nas for mas
das le tras es cul pi das em pe dra com cin zel (for min form@ter ra.com.br)
Ta k a n o , s í m b o l o d eE x c e l ê n c i a G r á f i c a !
São PauloAv. Dr. Silva Melo, 45 - Jd. Marajoara
São Paulo - SP - Cep. 04675-010 Tel. 11 5694-9999 - Fax. 11 5694-9967
Rio de JaneiroRua Lauro Miller, 116 - sala 808 - Botafogo
Rio de Janeiro - RJ - Cep. 22290-160Tel./Fax. 21 2542-6221
Taka
no
A Takano acaba de ganhar mais 1 Prêmio Benny,
certificado pela PIA, entre as melhores gráficas do
mundo. Agora, são 6 prêmios ao total. Isto só vem
reafirmar a qualidade da Takano, reconhecida a
muitos anos no mercado. Agradecemos nossos
clientes e fornecedores por mais essa vitória.
É um resultado de nosso entrosamento profissional.
ANUNCIO APROVADO 21x28 8/19/04 14:50 Page 1
Nas próx imas pág i nas , você va i ver quem anda aparecendo na arqu i t e tura bras i l e i ra .
FUTURA REVISTA
89222 210X280
13/09/04 239/327 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
89222_210X280 13/9/04 07:32 Page 1 RET_01 server:FUTURA-89222:Arquivos:Lito:
Em sua terceira edição, o Prêmio Cauê de Arquitetura já se tornou referência entre arquitetos de
todo o Brasil. E o resultado não poderia ser diferente: foram 158 projetos à base de cimento branco
inscritos, todos com uma qualidade indiscutível. Um grande sucesso. Confira os vencedores e veja
quem apareceu no III Prêmio Cauê de Arquitetura.
www.caue.com.br Central de Atendimento Cauê 0800 703 9003
I I I Prêmio Cauê de Arquitetura. Cada vez mais, a melhor vitrine do mercado.C AT E G O R I A O B R A S R E A L I Z A D A S
P r ê m i o – P r o j e t o n º 6 4
A u t o r a s : A r q s . A d r i a n a B e l l e z a e E l i z a b e t e A z e v e d oC o l a b o r a d o r a s : P a t r í c i a A g u i a r, V a l e r i a G u i m a r ã e s e L u d m i l a G r a m m o n t
C AT E G O R I A P R O J E T O : E D I F Í C I O S R E S I D E N C I A I S
P r ê m i o - P r o j e t o n º 2 2
A r q . Á l v a r o P u n t o n iA r q . Â n g e l o B u c c i
C o l a b o r a d o r e s : J u l i a n a B r a g a , C i r o M i g u e l , F e r n a n d o B i z a r r i
C AT E G O R I A P R O J E T O : E D I F Í C I O S N Ã O R E S I D E N C I A I S
P r ê m i o – P r o j e t o n º 3 5
A r q . R o d r i g o B o c c h i n iA r q . A l e k s s a n d r o d e A l m e i d aA r q . A n s e l m o O l i v e i r aA r q . C a r o l i n a A u g u s t oA r q . M a g n o M o r e i r aA r q . M a r c o s d e S a n c t i sA r q . R a p h a e l G o d o y
C AT E G O R I A P R O J E T O : E S PA Ç O S U R B A N O S P Ú B L I C O S
P r ê m i o – P r o j e t o n º 1 8
A r q . A l e s s a n d r a G i z e l l a d a S i l v aA r q . A p o e n a A m a r a l e A l m e i d aA r q . G a b r i e l l y A l i c e d a S i l v aA r q . J o s é L u i z B r e n n a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 0 5
A r q u i t e t a S i m o n e M a n t o v a n i
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 2 4
A r q . A r t h u r d e M a t t o s C a s a sA r q . F a b i a n a Te i x e i r a R o c h aA r q . L u i s H e n r i q u e d e L i m a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 1 6
A r q . R i c a r d o L a r e d o D i n i z
M e n ç ã o H o n r o s a - P r o j e t o n º 6 0
A r q . D a n i e l a C o p p e d e P a c h e c oA r q . C é s a r C o p p o l a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 4 7
A r q . M a u r í c i o B a s t o s M e n d e s R o s a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 3 6
A r q . A l e x a n d r e B a i o n i Tr e n t oA r q . Ti a g o R o c h a L o p e sA r q . M a r i a n a R o m a n o w s k i A l v i m d e O l i v e i r a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 5 5
A r q . M a m o r u A s oA r q . A n d r é G i a n n o n iA r q . G u s t a v o F a z i o l i P e r e i r a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 5 8
A r q . J o s é M a g a l h ã e s J ú n i o rA r q . J o s é F r a n c i s c o X a v i e r M a g a l h ã e s
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 1 0
A r q . M a n o e l a M u n i z M a c h a d o C a v a l c a n t iA r q . P e d r o P a e s
futu
ra
III Prêmio Cauê de Arquitetura.
FUTURA REVISTA
88223 42X28
13/09/04 230/327/312 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
89223_42X28 13.09.04 15:01 Page 1 Mont_06 server:FUTURA-89223:Arquivos:Lito:
Em sua terceira edição, o Prêmio Cauê de Arquitetura já se tornou referência entre arquitetos de
todo o Brasil. E o resultado não poderia ser diferente: foram 158 projetos à base de cimento branco
inscritos, todos com uma qualidade indiscutível. Um grande sucesso. Confira os vencedores e veja
quem apareceu no III Prêmio Cauê de Arquitetura.
www.caue.com.br Central de Atendimento Cauê 0800 703 9003
I I I Prêmio Cauê de Arquitetura. Cada vez mais, a melhor vitrine do mercado.C AT E G O R I A O B R A S R E A L I Z A D A S
P r ê m i o – P r o j e t o n º 6 4
A u t o r a s : A r q s . A d r i a n a B e l l e z a e E l i z a b e t e A z e v e d oC o l a b o r a d o r a s : P a t r í c i a A g u i a r, V a l e r i a G u i m a r ã e s e L u d m i l a G r a m m o n t
C AT E G O R I A P R O J E T O : E D I F Í C I O S R E S I D E N C I A I S
P r ê m i o - P r o j e t o n º 2 2
A r q . Á l v a r o P u n t o n iA r q . Â n g e l o B u c c i
C o l a b o r a d o r e s : J u l i a n a B r a g a , C i r o M i g u e l , F e r n a n d o B i z a r r i
C AT E G O R I A P R O J E T O : E D I F Í C I O S N Ã O R E S I D E N C I A I S
P r ê m i o – P r o j e t o n º 3 5
A r q . R o d r i g o B o c c h i n iA r q . A l e k s s a n d r o d e A l m e i d aA r q . A n s e l m o O l i v e i r aA r q . C a r o l i n a A u g u s t oA r q . M a g n o M o r e i r aA r q . M a r c o s d e S a n c t i sA r q . R a p h a e l G o d o y
C AT E G O R I A P R O J E T O : E S PA Ç O S U R B A N O S P Ú B L I C O S
P r ê m i o – P r o j e t o n º 1 8
A r q . A l e s s a n d r a G i z e l l a d a S i l v aA r q . A p o e n a A m a r a l e A l m e i d aA r q . G a b r i e l l y A l i c e d a S i l v aA r q . J o s é L u i z B r e n n a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 0 5
A r q u i t e t a S i m o n e M a n t o v a n i
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 2 4
A r q . A r t h u r d e M a t t o s C a s a sA r q . F a b i a n a Te i x e i r a R o c h aA r q . L u i s H e n r i q u e d e L i m a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 1 6
A r q . R i c a r d o L a r e d o D i n i z
M e n ç ã o H o n r o s a - P r o j e t o n º 6 0
A r q . D a n i e l a C o p p e d e P a c h e c oA r q . C é s a r C o p p o l a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 4 7
A r q . M a u r í c i o B a s t o s M e n d e s R o s a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 3 6
A r q . A l e x a n d r e B a i o n i Tr e n t oA r q . Ti a g o R o c h a L o p e sA r q . M a r i a n a R o m a n o w s k i A l v i m d e O l i v e i r a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 5 5
A r q . M a m o r u A s oA r q . A n d r é G i a n n o n iA r q . G u s t a v o F a z i o l i P e r e i r a
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 5 8
A r q . J o s é M a g a l h ã e s J ú n i o rA r q . J o s é F r a n c i s c o X a v i e r M a g a l h ã e s
M e n ç ã o H o n r o s a – P r o j e t o n º 1 0
A r q . M a n o e l a M u n i z M a c h a d o C a v a l c a n t iA r q . P e d r o P a e s
futu
ra
III Prêmio Cauê de Arquitetura.
FUTURA REVISTA
88223 42X28
13/09/04 230/327/312 CYAN MAGENTA YELLOW BLACK
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
2345
89223_42X28 13.09.04 15:01 Page 1 Mont_06 server:FUTURA-89223:Arquivos:Lito:
APOIO CULTURAL:
1º ConcursoArtefacto/UBV
de designO melhor do design brasileiro
MAIORES INFORMAÇÕES: www.ar te facto .com.br
Artefacto:R. Haddock Lobo, 1.405 - Tel.:11 3061 5855 Shopping D&D - Av. Nações Unidas, 12.555
Tel.: 11 3043 9277
Esfera:Rua Teodoro Sampaio, 1510
Tel.: 11 3032 6955
REALIZAÇÃO: PATROCÍNIO MASTER:
A A R T E F A C T O A C R E D I T A N O T A L E N T O D O D E S I G N E R B R A S I L E I R O
Numa iniciativa pioneira no Brasil, a Artefacto lança o 1° Concurso Artefacto/UBV de Design. Mais do
que distribuir prêmios, o projeto pretende oferecer aos participantes a oportunidade de vivenciar todas
as etapas de desenvolvimento de um produto: da criação do protótipo à sua comercialização.
Aberto a todos os interessados, o 1° Concurso Artefacto/UBV de Design pretende premiar não
categorias, mas idéias. Ao todo, 24 projetos serão selecionados para produção sob a supervisão de seus
autores, dos quais três receberão a premiação fi nal.
Dessa forma, ao propor ao designer o envolvimento em todos os elos da cadeia produtiva, a Artefacto
sente-se honrada em oferecer a sua parcela de contribuição para a consolidação do talento nacional.
PATROCÍNIO:
An_ConcDesign2004.indd 2-3An_ConcDesign2004.indd 2-3 10.09.2004 12:33:4410.09.2004 12:33:44
APOIO CULTURAL:
1º ConcursoArtefacto/UBV
de designO melhor do design brasileiro
MAIORES INFORMAÇÕES: www.ar te facto .com.br
Artefacto:R. Haddock Lobo, 1.405 - Tel.:11 3061 5855 Shopping D&D - Av. Nações Unidas, 12.555
Tel.: 11 3043 9277
Esfera:Rua Teodoro Sampaio, 1510
Tel.: 11 3032 6955
REALIZAÇÃO: PATROCÍNIO MASTER:
A A R T E F A C T O A C R E D I T A N O T A L E N T O D O D E S I G N E R B R A S I L E I R O
Numa iniciativa pioneira no Brasil, a Artefacto lança o 1° Concurso Artefacto/UBV de Design. Mais do
que distribuir prêmios, o projeto pretende oferecer aos participantes a oportunidade de vivenciar todas
as etapas de desenvolvimento de um produto: da criação do protótipo à sua comercialização.
Aberto a todos os interessados, o 1° Concurso Artefacto/UBV de Design pretende premiar não
categorias, mas idéias. Ao todo, 24 projetos serão selecionados para produção sob a supervisão de seus
autores, dos quais três receberão a premiação fi nal.
Dessa forma, ao propor ao designer o envolvimento em todos os elos da cadeia produtiva, a Artefacto
sente-se honrada em oferecer a sua parcela de contribuição para a consolidação do talento nacional.
PATROCÍNIO:
An_ConcDesign2004.indd 2-3An_ConcDesign2004.indd 2-3 10.09.2004 12:33:4410.09.2004 12:33:44
Internet Site:
www.arc de sign.com.br
Apoio / Support:
Apoio Institucional / Institutional Support:
Arc Design – endereço para correspondência / mailing address:Rua Lisboa, 493 – CEP 05413-000São Paulo – SPBrazil
Telefones / Telephone numbers:Tronco-chave / Switchboard: +55 (11) 3088-8011Fax: +55 (11) 3898-2854
e-mails:Administração / Administration:
Assinaturas / Subscriptions: [email protected]
Direção de Arte / Art Direction:[email protected]
Editora / Editor:[email protected]
Produção / Production:[email protected]
Publicidade / Advertising:[email protected]
Redação / Editorial Staff:[email protected]
Uma Publicação Quadrifoglio Editora / A Quadrifoglio Editora Publication ARC DESIGN n° 38, Setembro/Outubro 2004 / September/October 2004
Diretora Editora / Publisher – Maria Helena EstradaDiretor de Marketing / Marketing Director – Cristiano S. BarataDiretora de Arte / Art Director – Fernanda Sarmento
Redação / Editorial Staff:Editora Geral / Editor – Maria Helena EstradaEditora de Design Gráfico / Graphic Design Editor – Fernanda SarmentoChefe de Redação / Editor in Chief – Winnie BastianEquipe Editorial / Editorial Staff – Vanessa Domingues (Redatora)
Tatiana Palezi (Produtora)Jô A. Santucci (Revisora)
Traduções / Translations – Paula Vieira de Almeida
Arte / Art Department:Designers – Betina Hakim
Cibele CipolaMilena Codato
Estagiária – Ana Beatriz Avolio
Participaram desta edição / Contributors in this issue:Ana Paula OrlandiClaudio RochaNelson Aguilar Nelson KonPhilippe Ruault
Departamento Administrativo / Administrative Department:Silvia Regina Rosa Silva
Departamento de Publicidade / Advertising Department:Ivanise Calil
Departamento de Projetos Especiais / Special Projects Department:Ana Paula Wey Perez
Departamento de Circulação e Assinaturas / Subscriptions Department: Cristiane Aparecida Barboza
Conselho Consultivo / Advisory Council:Professor Jorge Cunha Lima, diretor da Fundação Padre Anchieta (FundaçãoPadre Anchieta’s director); arquiteto (architect) Julio Katinsky; Emanuel Araujo;Maureen Bisilliat; João Bezerra, designer, especialista em ergonomia (designer,expert on ergonomy); Rodrigo Rodriquez, especialista em cultura e designeuropeus, consultor de Arc Design para assuntos internacionais (expert onEuropean culture and design, Arc Design consultant for international subjects)
Pré-impressão / Pre-press: Cantadori Artes Gráficas Ltda.Impressão / Printing: Takano Editora Gráfica Ltda.Papel / Paper: capa: Suzano Papel – Supremo Duo Design 250g miolo: Suzano Papel – Couchê Reflex Matt 130g e 115g (caderno final)suplemento mestres da arq.: Suzano Papel – Couchê Reflex Matt 150g
Os direitos das fotos e dos textos assinados pelos colaboradores da ARC DESIGNsão de propriedade dos autores. As fotos de divulgação foram cedidas pelasempresas, instituições ou profissionais referidos nas matérias. A reprodução detoda e qualquer parte da revista só é permitida com a autorização prévia doseditores, por escrito.
The rights to photographs and articles signed by ARC DESIGN contributors areproperty of the authors. Photographs for publicity were provided by the companies,institutions or professionals referred to in the articles. Total or partial reproductionof any part of the magazine is only permitted with prior, written consent by thepublishers.
Cromos e demais materiais recebidos para publicação, sem solicitação prévia deARC DESIGN, não serão devolvidos.
Chromes and other materials received for publication, but unsolicited by ARCDESIGN, will not be returned.
O que acontece no Brasil e no mundo
sobre design, arquitetura, cultura dos
objetos e dos materiais, tendências,
tecnologia, artesanato, fashion design.
Quem são os grandes criadores, quais
os produtos e as empresas que anunciam
as vanguardas na arquitetura e no design
ARC DESIGN e-news
Ágil. Instigante. Informativo. Opinativo.
A cada quinzena, você pode receber
diretamente em seu e-mail o informativo
Arc Design e-news.
Cadastre-se no site
www.arcdesign.com.br
E M F O C O
Na passarela, a cor branca sobressaia nos corpos cobertos
por um colante preto. As “paper dolls” – produzidas com
maquiagem carregada e peruca estilo Playmobil – exibiam
peças elaboradas, inspiradas em trajes do fim do século 19:
vestidos perfeccionistas, saias de construção volumétrica e
blusas com mangas bufantes – modelagens confeccionadas
com quase uma tonelada de papel vegetal e “costuradas”
com fita crepe. Para o efeito admirável da estamparia, das
rendas e dos babados, utilizou-se a tecnologia dos cortes a
laser. Um trabalho de excelência, aniquilado ferozmente pe-
las 15 modelos no término do desfile.
Valendo-se da arte conceitual, a
pretensão do autor foi atingida. A
coleção “Desejos” ignorou o aspec-
to comercial e provocou reflexões
importantes acerca do universo da
moda. “O que eu queria era exata-
mente isto: levar emoção, fazer as
pessoas pensarem, entenderem
que a moda é transitória. Quis abor-
dar ainda a questão do inatingível;
as roupas rasgadas representam a
inevitabilidade da perda, geram a
falta, criam o vazio”, argumenta o
criador, Jum Nakao.
Veja matéria completa no site
JUM NAKAO É DESTAQUE NO SÃO PAULOFASHION WEEK
A R Q U I V O
A G E N D A N E W S V I T R I N E A R C D E S I G N E M F O C O A R Q U I V O
Informativo Digital da Revista Arc Design 15 de setembro 2004
E - N E W S
Anuncio News Final 16/09/2004 11:17 Page 1
Arc Design completa 7 anos Exposição comemorativa dos 7 anos de ARC DESIGN
Curadoria: Maria Helena Estrada
Cenografia: Fernando e Humberto Campana
Local: MuBE, Av. Europa 218 – São Paulo
Data: 4 de novembro de 2004
Reserve seu convite: www.arcdesign.com.br
LOUCOS POR DESIGN
LOUCOS POR DESIGN
LOUCOS POR DESIGN
LOUCOS POR DESIGNLO
UCOS POR DESIGN
LOUCOS POR DESIGN
LOUC
OS POR
DESIGN
Em exibição esse período de grandes
transformações no design brasileiro
Eng
lish
Ver
sion
EDITORIALThis issue recaptures seven years of ARC DESIGN and seven years of
Brazilian projects. Analyzed in combination, the products designed and
produced in Brazil show their strength and coherence. It can be already
said that some master lines guide our directions.
And, not only in this article, ARC DESIGN has a lot of pleasure in presenting
another prowess: the possible transposition of handicraft into large scale
production. It is performed by our designers Campana translated into the
industrial logic.
Afterwards, get astonished! Read the text! Rem Koolhaas guides us in a jour-
ney to the future in the Seattle Library. It is architecture thought inside out;
pure technology.
Returning to Brazil, architect Janete Costa shows us the fortunate harmony that
can be produced when the impersonal architecture of big hotels is transformed
through the presence of symbols, objects from our own culture.
Further on, a review on various spring fairs devoted to objects in São Paulo;
Jacqueline Terpins’ exhibition at the Museu da Casa Brasileira; the Brazilian
pavilion at the 9th International Architecture Exhibition in Venice and, in graphic
design (in this case, typographic), two events on Latin American typography
(Biennial Exhibition Letras Latinas and International Type Design Contest).
Enjoy it and have a pleasurable reading!
Maria Helena Estrada
Publisher
SEVEN YEARS OF TRANSFORMATIONSDESIGN, HANDICRAFT, INDUSTRY, MARKET –page 16
“Modernity is not in style, of which it is only a result, but in the
observation of man and his needs.”
Achille Castiglioni
Maria Helena Estrada
The look, the perception, the intention have changed – the market has
changed. At least referring to what concerns home products.
Seven years ago Brazil was overflowing with Italian design, with imported
products in general – those times allowed it to happen. And it used to be a
proof of modernity and culture. As it continues to do today, ARC DESIGN then
reflected the moment and the upcoming future, that is, the still weak signs of
what would become a tendency.
Nowadays the situation has inverted.
But what has changed? What are the most radical and evident transformations?
We may say the clearest evolution is the stardom reached by design, both in
Brazil and worldwide. It has been transformed, from an aesthetic-formal
ingredient, into a tool for competitiveness, a productivity lever, an unappeal-
able condition for the inclusion of the Brazilian product in the international
market. And the fields of such new subject are broad!
Let us start facing the issue through its closest interface: the “taste” or “good
taste”, the new aesthetics, the habits, the market... and the objects that sur-
round us. The Bauhaus-aesthetics, for instance, which has already been syn-
onymous to culture and avant-garde in Brazil from the ‘60s until, let us say,
1980 (nowadays Mies, Breuer, Le Corbusier and even Saarinen and Bertoia),
has become a “popular dish”, used and abused by artifices of the “vintage”
fashion, which, most of the times, and speaking clearly, is synonymous to
copy – with offers from luxury to second-hand articles.
The Italians, oh! So much glamour! And how beautiful are the objects that
dominated our scenery from the ‘80s on. But currency exchange rates deter-
mine our reality and today the iconic pieces of international design, although
being still fantastic, scare distributors and consumers.
The result? The voracious aspect searches – finally – for Brazilian design-
ers, for the product “designed and produced in Brazil”.
Nowadays, when the question is “who invests in design?” (heading of the
publi-editorials of the first issues of Arc Design), the thought is not of any
design, but of Brazilian design.
BRAZIL, COUNTRY OF THE PRESENTCreation and production, a twosome that should be performed in reciprocity.
In the case of Brazil, it is good to emphasize that – even considering expor-
tation – production is not necessarily industrial.
Brazilian contemporary design finds its foundation, its starting and
expansion point in two opposite ways – industry and handicraft – which
tend to meet each other by the creation of what is, generically, so-called
“the face of Brazil”.
Emblematic examples of it are the accessories produced by Grendene and
designed by Fernando and Humberto Campana, which refer to the hand-
crafting deed in a large-scale production. It is the first time a purely manual
deed – the one of intertwining threads – has been transposed to the indus-
try directed to the mass consumption; threads that have become the
“Campana registered mark” (for the so many versions created from cotton
ropes to nylon threads, from metal to piaçava (which is a type of fiber most-
ly used to make brooms), are now injected and extruded in plastic!
ARC DESIGN has been following the designers’ challenging search of a
Brazilian type of aesthetics, of a possible deed, of the struggle for the involve-
ment and commitment of the industry, for this necessary encounter.
In the 18th issue (February/March 2001) we asked what would character-
ize and what would the identity of Brazilian design be. Universal or region-
al? Industrial or handcrafted? With the use of synthetic or natural materials?
Wood, maybe? What would be the direction? “Traveler, there is no path.
Paths are made by walking.” And this road has led us to some certainties,
which can be defined by a sentence of Lina Bo Bardi: “The architecture and
the design of a country based on nothing are nothing”.
Thanks to organizations like Sebrae, which has “mapped” the whole country,
stimulating the revitalization and updating of Brazilian handicraft, the conta-
mination between these two areas – design and handicraft – starts to occur.
Our eyes are today turned to the Brazilian material culture, to handicraft, to
expressions of freedom and diversity, to exuberance, innocence, colorfulness,
the good baroque of our tradition. In that way, a new repertory is originated
for the meanings, objects that, once expressed in a contemporary vocabulary,
are being constituted in the foundation of this “Brazilian-faced” design, which
has already influenced some – or many – international designers. “Form fol-
lows fusion,” affirms the Design Academy of Eindhoven, in the Netherlands.
To research, accept and emphasize this “Brazilian face” does not mean to
deny the fusion of the multiple cultural elements that have already influ-
Eng
lish
Ver
sion
enced us and been incorporated into our imaginary. As journalist Fernando
Gabeira (Folha de São Paulo, August 28, 2004) states, one of the ingredients
of this Brazilian “foundation” that will compose our culture is “the creative
crossbreed”. “Crossbreed absorbs things from outside and, with that, it trans-
forms also the entirety that received these acquisitions. (...) At this moment
of globalization, Brazilian crossbreed is the most complex and well-suc-
ceeded answer of resistance to the cultural power of one single country or
region in the planet.”
By transposing such statement to the design universe, we have the thought
of Antonio Risério, in his book “Avant Garde in Bahia”: “The reciprocal con-
tamination between handicraft and design provokes a reaction – transfor-
mation. The eyes that glared at the other one returns in a transfigured way
to fall upon the same one […] and it is exactly in such contamination that we
will find all the wealth – dialogue and dialectics – of a meeting”.
“Local references, global project.” Such concept is nowadays desired by every
community of design, from schools to professionals, to define the new prod-
uct, the one that will allow the market to be affected by disregarding the lack
of variety of the pure and simple globalized product. It is a truth that has
already contaminated the industry, at least the one whose products are clos-
er to the daily universe of people, in several parts of the world.
An example of total success in Brazil and abroad? The Havaianas slippers
(“Hawaiian” flip-flops) – what a pity, they should be called the Brasileirinhas
(“the little Brazilian ones”)! – currently the most popular Brazilian products.
Yes, Brazil is fashionable. Also in Brazil!
Brazilian furniture starts to “gain shape”, to be exported. We barely see, like
in the previous decade, a purchaser arrive at an industry (especially the
industries in the south of Brazil), with a project in hands, quoting the prices.
There was exportation indeed, but only of raw materials and labor. The
famous aggregate value, the product being exported with its own brand, is
the result, among other aspects, of the investment in design, in the product
with peculiar features.
Companies such as Dpot, Firma Casa, La Lampe, Tok & Stok and Artefacto,
for instance, in São Paulo; big industries in the south like S.C.A. and others;
companies producers of office furniture like Giroflex, Escriba, Flexiv and
Securit are already aware of the new reality and invest in the directions of
Brazilian design.
In almost every region in Brazil it is also furniture that has been outstand-
ing in the creation of a Brazilian design, in the creation of the “professional
who works with the industry, not against it,” as French Matali Crasset notes.
What is necessary for investing in design? Which are the companies that
accept the risk (and where, how, to flee?), for the sake of a real recognition
and appreciation of their products? Which are the materials and technologies
that provide and allow innovation?
It is known that the formal aspects of design, today, obey more the demands and
proprieties of the materials than the creator’s dream. Therefore, to try to create
a new form, an innovative object with massive wood, for example, is practically
an impossible task. Everything has already been said in these last five hundred
years, in Brazil and in the world. And the gratuitous invention is worthless.
Architect and designer Marco Romanelli, referring to the latest Furniture
Fair, in Milan, ironizes the excess of self-promotion of many designers
(Abitare # 440). “To know how to conduct an orchestra (which is what the
contemporary designer does, involved in problems of productive organiza-
tion, marketing and communication) is demonstrated with the pieces that
are designed.” It is the world of production.
At this moment the speech is transferred to the role of industry and the
use of materials.
This great force in which Brazilian design is being transformed into starts to
find support in the industry. By desire or necessity, the companies capacitate
their industrial parks and open their doors (still cautious, indeed) to Brazilian
professionals.
The producers of raw materials already invest in more sophisticated tech-
nologies – which is the case of the ones derived from wood (MDF, OSB), of
glass, metals (steel and aluminum) and of some synthetic materials, like PVC
and Corian – and these become more accessible to designers.
The willingness to combine value with raw material has been responsible for
countless design and architecture competitions: the important Cauê
Architecture Prize; the Alcoa Award of Innovation in Aluminum; and in the
furniture field, the Masisa Design Contest for Students.
Also class associations elect design as holder of value for the national
production: Abilux, with its annual lighting prize and, in the furniture field,
Movelsul, Abimóvel and several state fairs award designers and industries.
There are still traditional important prizes like the Museu da Casa Bra -
sileira Award, which comprises various typologies in a single competition.
But does Brazil already export design? It seems it does. We export projects
(Campana brothers in Edra and Alessi, Italy), products (from jewelry to
footwear) and our brands, of which many are starting to open branches
abroad, like Artefacto and Escriba, for instance.
But the most important is perhaps Brazil, with the incentive from the gov-
ernment, exhibiting and being selected at the extremely desired IF Award,
in Hannover, Germany.
Interesting stories, which are being now settled and will be developed in
the next issue of ARC DESIGN.
FROM HANDICRAFT TO INDUSTRY – page 32
After achieving recognition and fame with semi-handcrafted pieces,
Fernando and Humberto Campana reach the large series produc-
tion. The article? A basic and very popular feminine accessory: the
Melissa pair of sandals!
Vanessa Domingues
Rustic, out of scale, without coating or paint. In 1989, Brazilian design was
surprised by the Desconfortáveis chairs. Contrary to tendencies, they were
original, that is, they did not reproduce the Italian aesthetics nor any other
successful object. The names Fernando and Humberto Campana were merg-
ing in the national scene and starting to attract the eyes of design critics…
Later on, in 1991, the Favela chair came up, executed with pieces of super-
posed wood pieces, referring to the dwelling places of the poor population of
Brazilian cities. In 1993, the Vermelha chair, with manually intertwined cot-
ton ropes, boasted the two brothers’ international career, once, five years later,
the Italian factory Edra started to produce the piece.
The challenges were growing more and more diverse and the creations
continued to appear, beautiful and functional. In 2001, the Campana
brothers signed a H. Stern jewelry collection. One year later, the Sushi
chairs came up, made of pieces of cloth and carpet. In 2003, they creat-
ed, for the Austrian company Swarovski, the chandelier/lighting fixture
Prived Oca, exhibited at the Milan Furniture Fair in that year.
“In them, there has been, for a long time, a pure and faultless propensity,
which goes from love through the material, or better, materials. In a contin-
uous connection of what is old with what is new, of what is handcrafted with
what is industrialized. Therefore, with an incredibly Brazilian approach,” stat-
ed Italian architect Marco Romanelli in a design review for Domus magazine
in February 1994.
Romanelli, who had always wished to see the Campana spirit in industri-
alized products – as Fernando revealed in an interview for ARC DESIGN
– must be pleased, once the so-called connection has just been formally
officialized…
“The products edited by Edra still demand the handcrafting execution, the
touch of the human hand. With Grendene, the case is different,” says
Humberto.
After the accomplishment of partnerships with famous designers (Thierry
Mugler, Jean-Paul Gaultier, Patrick Cox, Alexandre Herchcovitch and Marcelo
Sommer), the company from Rio Grande do Sul invited Fernando and Humberto
to perform the reinterpretation of the traditional Melissa sandals. For the first
time in the history of this footwear, two furniture designers signed exclusive
models (one high-heeled and another flat), besides a very beautiful purse –
items released at the latest São Paulo Fashion Week.
“The greatest challenge was to transpose techniques used in furniture to
clothing articles, which would be produced in series through injection and
extrusion machineries. Everything was performed without losing the soul of
our work, without letting the poetry slip away,” asserts Fernando.
The transposition was accomplished and the soul was protected.
Before defining the modeling, the brothers traveled to Farroupilha, in Rio
Grande do Sul, and watched closely the manufacturing of Melissa. From the
visit came the inspiration. “We noticed that one of the machines expelled
plastic in a long and thin shape, as if it were a worm,” explains Fernando.
The “plastic worm” conceived the weft, the superposition of threads, the
organized disorder – the registered mark of the designers. “We reached
a result with the same formal quality of the manual intertwinement,”
says Humberto.
Professionally active for almost twenty years, they are proud of adding dif-
ferent projects to their records. “We are not limited, in no circumstance
whatsoever. We accept a proposal once it interests us, once it touches our
creative spirit. That can happen in the furniture, jewelry or fashion field.
The only restriction we impose is to choose partners who dream as high
as Humberto and I.”
“Love for the material.” Marco Romanelli seems to have uncovered the
whole essence of the Campanas’ creation. The material imposes the func-
tion, the form; it defines the concept, so believe the designers. With Melissa,
it was the plastic’s turn.
Melissa: 0800 99 88 98
www.melissa.com.br
CAMPANAS AT THE DESIGN MUSEUM – page 36
Capable of transforming ordinary materials such as ropes, wood
pieces and fabric leftovers into beautiful design objects, Fernando
and Humberto project Brazil’s name abroad. Recently, some of
their pieces have disembarked on British territory. In the exhi-
bition “Zest for life”, the brothers proved that the passion for life
has its origin in love… for work!
Vanessa Domingues
After exhibiting their products at the New York Museum of Modern Art along
with Ingo Maurer, in 1998, the Campana brothers had the retrospective of
their careers highlighted at the Design Museum, in London, where renowned
professionals like Jasper Morrison, Tom Dixon, Ronan and Erwan Bouroullec,
Hella Jongerius and Tord Boontje have also presented their projects.
The exhibition entitled “Zest for Life” – carried out from June 19 to
September 12, 2004 – revealed the evolvement of projects signed by the
pair, from the Desconfortáveis chairs to the most recent pieces edited by the
Italian company Edra.
The visitors could also get to know some constructive processes and watch
statements of the creators. “We produced a video, which evidences, in the tra-
jectory from the studio in the Santa Cecília district to Praça da Sé, in São
Paulo, our sources of inspiration: street peddlers and dwellers, buildings,
graffiti,” says Fernando.
A “tank”, built especially for the occasion, was placed in front of the muse-
um, working as a display window of the Campanas’ work. On the inside, the
scenography produced in straw resembled a big hut, making the exhibition
more seductive. “The stairs were decorated with the Prived Oca lighting fix-
tures (produced by Swarovski) and with partition walls made of aluminum
sticks,” complements the designer.
By joining handicraft with technology, Fernando and Humberto add a new
meaning to the materials selected and achieve space also abroad. Another
example of their international recognition is the indication of Peteca (Magis
edition) for the Compasso D’Oro Award, devoted to the best creations of the
Italian design industry.
BRAZILIAN SEASONING – page 40
Uniquely daring, architect Janete Costa, from Pernambuco (located
in the northeast region of Brazil), reaffirms her conviction in the
power of Brazilian handicraft and contemporary art to insert per-
sonality into her projects, highlighting Brazilian cultural objects, as
in the interiors of the pair of hotels in the capital of São Paulo
Ana Paula Orlandi
Designed by the office Aflalo and Gasperini with contemporary lines, the new
Caesar Park São Paulo hotel (located on the famous Faria Lima avenue), as
well as its annex Caesar Business, possesses in its interior a great deal of gen-
uinely national accents. Instead of imported pieces, or pieces adept to the aes-
thetics divulged by international fairs, what stands out in the sophisticated
environments of the pair of hotels is a beautiful selection of works designed
Eng
lish
Ver
sion
Eng
lish
Ver
sion
by Brazilian contemporary plastic artisans, mostly coming from the northeast
states of Brazil. The merit belongs to architect Janete Costa, a renowned pro-
fessional who, besides devoting her time to offices in Rio de Janeiro, São Paulo
and Recife, searches with attentive eyes for treasures hidden in the huge grot-
tos of Brazil. “I try to be always very well informed; during carnival I went to
Minas Gerais to see the production of artisans from historical cities like Ouro
Preto and Tiradentes and, recently, I have returned from Rio Grande do Norte,”
the restless architect tells.
Responsible for the interior design of both hotels, Janete brought to the social
and private areas of the buildings works designed by professionals such as
the plastic artists from Pernambuco José Paulo and Eudes Mota. The former
is author of strongly expressive sculptures built with ceramic and iron, and
the latter is famous for the use of demolished wood in his creations, exhibit-
ed in Brazil and abroad.
The scenery designed with perfection by the architect also counts on works
designed by artisan Irinéia Rosa da Silva, from Alagoas (she competed in the
Unesco Handicraft Award contest for Latin America and the Caribbean) and
by plastic artisan and designer Heloísa Crocco, from Rio Grande do Sul, cre-
ator of delicate wooden pieces.
“The intention was not to reject design pieces, but to show that it is possible
to insert Brazilian contemporary art and handicraft into a sophisticated
space,” explains the architect, author of the interior design of the Pergamon
Hotel (2000), in São Paulo, indicated as the first design hotel in the country.
“Like everything, the secret is to know how to balance, avoid excess, in order
not to generate allegory.”
Handicraft is an important theme to the architect, who was born in Garanhuns,
raised in Olinda and graduated from the National Architecture College of the
University of Brazil (current FAU/UFRJ, Rio de Janeiro) in 1961. “For ‘only’
fifty years I have been researching popular culture,” she says. “My interest
came up during my childhood, when I was playing with dolls made of clay.”
Not by chance, a remarkable characteristic in the trajectory of Costa is to
insert, into her projects of fundamentally contemporary language, creations
designed by folk artists or artists who are just starting their careers. “There
are many people with a tremendous artistic potential, without a chance of
being discovered. I would like to contribute more for them to be able to have
a better quality of life,” she affirms.
And to exhibit works in an open space, which is partly cosmopolitan, repre-
sents a great step to reach the world. “A hotel is a type of cultural agent. In
it, works are absorbed by a great amount of people from several parts of the
world,” she says.
TO EACH ITS OWN MOOD Located in the Continental Square business area, in the district Vila Mariana,
São Paulo, the two hotel-brothers have different profiles. According to the
architect, while Caesar Park – with its 131 suites and apartments – adheres
luxury and refinement, Caesar Business meets the requirements of a more
practical and simple proposal, in which the facilities are a kind of extension
of the executive office, including the 213 apartments.
Janete Costa desired an elegant simplicity, which resulted into impressive
sophistication and is outstanding in the suites and apartments (including the
three rooms for handicapped guests, two at Caesar Park and another at
Caesar Business). Also there, the Brazilian accent gives a special touch, be it
in the pieces of ceramic, be it in the blankets weaved by artisans from Minas
Gerais in co-operative societies coordinated by designer Renato Imbroisi, or
in the bedspreads with printed images reproducing landscapes designed by
Roberto Burle Marx (1909-1994). On the walls, next to gravures by Cabral
(SP) and Malu Fatorelli (RJ) – two artists invited by the architect – there are
also pictures by Tomie Ohtake, among other works of Brazilian plastic artists,
brought from the old Caesar Park Augusta (which was recently closed down
to be substituted by these two new modern hotels).
The functional environmental structure proposed by the architect for the
apartments at Caesar Business pleased the entrepreneurs of the hotel chain
very much. The model even became an international standard of business
hotel rooms, spread through out the business cities of South America.
Costa does not hide the satisfaction for the thorough result of the project. “In
this project, I attempted to do as little decoration and as many interior design
as possible, respecting the architectonical trace, which is strong, true and
direct,” she summarizes.
TECHNICAL INDEX
Architectonical project: Aflalo & Gasperini
Responsible architect: Felipe Aflalo
Interior design: Janete Costa – Borsoi Arquitetura
Collaboration: Gina Galvão and Kátia Guedes – GK & Arquitetas Associadas
Lighting project: Guinter Parschalk
Hotel architecture and coordination of hotel implementation: Paulo Lúcio de Brito
Construction: Alfredo Muñoz –responsible engineer
SUPPLIERS:
Carpets: Tabacow
Granite: Verona
Lighting fixtures: Lumini, Shama Luzz, Omega, Triage, Dario Cúpulas and StudioLuce
Furniture: Fertríade, Pavlon, Itálica Design e Divano’s
Glass windows and Mirrors: Beth Salloum
BRAZILIAN PAVILION AT THE BIENNIAL EXHI-BITION OF VENICE – page 46
Curated by Pedro Cury and Jacopo Crivelli Visconti, with instal-
lations designed by Roberto Loeb, the Brazilian pavilion of the
Biennial Exhibition of Venice presents examples of “architectonic
metamorphosis” in our country
Winnie Bastian
“Metamorphosis” is the theme of the ninth International Architecture Exhibition
of Venice, inaugurated on September 12. In accordance with the theme, the
Brazilian pavilion exhibits the transformations of architecture in our country,
caused by populational excess and disordered growing of cities.
Three focal points conducted the choice of the projects to be presented. The
first one is historical and uses the Aflalo & Gasperini studio in São Paulo to
represent the Brazilian architectonic evolvement in the last fifty years.
According to Pedro Cury, the choice of a single studio to illustrate such panora-
ma was due to the lack of space available in the Brazilian Pavilion.
“The beginning of Aflalo & Gasperini’s activities corresponds to this period,
and the studio is still totally active,” Cury states. And he completes: “It holds a
huge collection in several fields of architecture and is therefore able to por-
tray the Brazilian architectonic evolvement in every aspect”.
The second focal point approaches the diversity of architecture in a country
with so many geographic, climatic, economic, social and cultural differences
such as Brazil. Examples of these differences are: Ópera de Arame
(designed by architect Domingos Bongestabs), Jardim Botânico and Rua 24
Horas (both designed by Domingos Abrão Assad), from Curitiba; the Center
of Jewish Culture (by architect Roberto Loeb), from São Paulo; and the
Amnésias Topográficas project (by architect Carlos Teixeira), from Belo
Horizonte. The projects from Curitiba utilize structures in tubular steel, while
the cultural center in São Paulo makes use of concrete complemented with
glass and steel. The project from Minas Gerais presents a peculiar way of
producing architecture: ephemeral constructions introduced in urban empti-
ness or residual spaces.
The third and last focal point approaches the “recovery or recycling of con-
structions degenerated by the weather or inadequacy of the original program
to meet current needs,” which is a tendency that has been growing especial-
ly in the centers of big cities. In this section, two important projects were car-
ried out in São Paulo: the recovery of the residential building São Vito (by
architect Roberto Loeb), inserted in an important central area and nowadays
considered a decaying milestone, and the recycling of the old building of the
Faculty of Philosophy, Sciences and Languages of the University of São Paulo,
partially destroyed in 1968 during the military despotism but to be restored
and transformed in a center of contemporary art by the Una Arquitetos office.
The assembly project was conceived by Roberto Loeb and occupies 280
squared meters of the pavilion, designed by Henrique Mindlin, organized in
conformity to the localization of the constructions. The smallest room, with a
3-meter ceiling-height, exhibits the projects from Curitiba and Belo Horizonte.
The largest part of the building (6-meter-high) places the projects situated in
São Paulo, with panels made of imprinted translucent fabric, assembled to
provide the visitors with a three-dimensional feeling, representing in a realis-
tic way the urban landscape of the Brazilian cities.
The Ninth International Architecture Exhibition of Venice will be held until
November 7, 2004.
DIALOGUING WITH THE MATERIAL – page 50
She simply lets the raw material speak. “I respect the glass, fol-
lowing the shapes it suggests at the moment it is freed by the
heat,” she affirms. In her work, the glass may even choose the
subject of the talk, but it is the creator, Jacqueline Terpins, who
has the final saying
Vanessa Domingues
Design with art, art with design. In Jacqueline Terpins’s work, the concepts
coexist, interact and complement each other. Majored in visual communication
and working in the field of plastic arts, Terpins is, nowadays, an important fig-
ure in Brazilian contemporary design. “I have always judged myself as a plas-
tic artist but, due to a flow of life I got to be led towards design,” she tells.
At the exhibition “In Vitrum Veritas” (“In Glass, the Truth”) presented at the
Museu da Casa Brasileira, in São Paulo, from July 21 to August 22, the pub-
lic could see a collection of the trajectory taken by this artist-designer.
With the same formal plasticity, sculptures, vases, dishware and furniture
show her ability to create what is beautiful and functional, and her intimacy
with a specific material: the glass.
Terpins was introduced to the material by Ivan Serpa, in 1971, during a
study course at the Center of Research and Arts, in Rio de Janeiro. “I was
fascinated. The incandescent glassy mass is similar to the lava of a volcano:
it manifests its own life. I say, jokingly, that I am addicted to this work, but
there is a bit of truth in it, I admit.”
Professionally active since 1988, Terpins takes advantage of decorative
pieces to dare and fascinate. The Pólen vase, for instance, is surprising for
exhibiting colors from its interior. “With sculptures, I perform great discover-
ies, because there is no commitment with the function. My only goal is to be
free,” she explains.
In order to prevent any undesired spot, wooden tools and blocks of wet
newspaper are utilized. In the execution, it is necessary to have, besides the
whole technique, carefulness, because the temperature of the heating oven
is from 700 to 1,200ºC (!). “I use an asbestos apron and a special mask, but
part of my neck stays uncovered. No problems with that; if something hap-
pens, I just have to get a leaf of aloe vera,” she asserts irreverently.
Nature is her greatest source of inspiration. “My creative process is nour-
ished by the universe: the root of a tree, a huge rock, a sand path, the marine
fauna,” she says (in fact, the Pólen project was created after observing
orchids in her home’s garden).
However, when it comes to furniture, the form/function pair is the concept to
be adopted. The lightness of the lines Pixels and Pi is kept in the new collec-
tion, always considering geometric calculations to assure safety and reliability.
Between transparency and opacity, the Leve series of modules for offices and
home-theaters proposes a simple and efficient alternative to organize and
hide the wires of technologic equipment.
Among the 2004 highlights are also Biombo, which can be fixed or rotatable, and
the Junina table, in which the designer started to work with perforations.
Non-follower of tendencies, but of her own style, Jacqueline Terpins produces
pieces also in aluminum, ceramics and wood. “The movement and tension of
each material reveal its singularity, instigating search and discovery,” she affirms.
While the artist-who-becomes-designer continues to search and discover,
spectators strive to answer how someone is able to listen – and understand
– what the raw material says...
PERFECT INTEGRATION – page 52
Leader on the market of floor-ceiling partitions, Solidor adheres
to the development of a unique furniture collection. With an
excellent cost/benefit relation, the company offers intelligent
solutions to protect the wiring of equipment and assure the visu-
al unity in the entirety of offices
Everything started in 1951 with the production of special doors for civil con-
Eng
lish
Ver
sion
Eng
lish
Ver
sion
struction. German technology enabled the manufacture of “solid doors” and
originated the Brazilian industry Solidor, the leader in the sector of floor-
ceiling partitions.
Total closure or translucency magic: whatever the intention for the universe
of work may be, Solidor resolves it.
Nowadays, directed by Romeu Chagas, Ricardo de Abreu and Lorival
Campanaro, the company is proud of its privileged position, which is a result
of three key-assets: quality, reliability and commitment.
Introducing the strong concern in every post-sale process – assembly, dis-
assembly, alterations – as a differential aspect, the company consolidates its
performance on the market by developing projects for important clients, such
as Alcoa, Citibank, Petrobrás, Pfizer, Bosch and, most recently, Instituto
Fernando Henrique Cardoso.
What is already good promises to get better, because Solidor is enlarging its
range of performance. It is the System of Integrated Furniture S10, composed
by partition walls and connected surfaces. The components – designed by a
specialized team after careful sounding along with clients/users – allow sev-
eral configurations, from reception up to meeting rooms.
With sophisticated technology, the system comes ready for the transportation
of the wiring, which, undoubtedly, offers higher safety in the use of equip-
ment, besides optimizing the organization and cleanness of the environment.
The excellent finish in aluminum with electrostatic paint in plain or metallic
colors, added to several options for coverings of surfaces and partition walls,
is adhered also to the partitions. Everything to provide harmony to the space;
after all, that is the impulse of creativity and quality of work.
The furniture is exhibited at Solidor’s show room, located at: Rua Funchal,
551, 1st floor, São Paulo-SP.
SOLIDOR – SISTEMAS PARA ESCRITÓRIOS LTDA.
Rua Paulo Afonso, 184
Diadema, São Paulo, SP
Tel.: (11) 4067-5000
www.solidor.com.br
MAN’S BEST FRIEND – page 56
Who is man’s best friend? Undoubtedly it is that object, almost
a prosthesis of our hands, which enables us to interact with the
world. Pencil, spoon, glass and a whole universe of extensions of
our body or auxiliaries to our daily activities
Maria Helena Estrada
Every year two editions of Gift – a fair of gifts that might be called fair of
objects – are carried out, besides parallel exhibitions spread throughout the
city. Movements that demonstrate the new strength of a very specialized field:
the one of objects and, in the case that interests us, the one of utilitarian
objects for various habitats.
Housewares & Gift Fair, ABUP and Circuito Craft are events of diverse pro-
portions that also exhibit objects of different industrialization levels. Circuito
Craft, as the name itself indicates, has been specializing in objects of hand-
crafted origin, while the other two fairs encompass (among the abundance of
“bric-à-bracs”) bigger companies.
The movement is extremely salutary: all of them are fairs of great commer-
cial success, which have helped in divulging the Brazilian product, in our
country and abroad.
But what calls most attention in the observation of the Brazilian production?
While handicraft is characterized by a unique language, by an original cre-
ation, the industry still insists on copying models already produced abroad.
We know there are enough designers, there is no lack of technology (though
not very original, products are constantly receiving better physical quality),
and neither is there lack of market.
What is missing is the courage to invest, to risk? Are we going to continue
to repeat eternally the same cutlery, the same serving dishes and bowls
(whether they are plastic or metallic), the same everything?
We tried to select for this review, as we always do, only products with some
degree of originality; with only two exceptions, they are all Brazilian products.
We also attempted to balance handcrafted and industrial products – and it was
not very easy.
For the next fairs, which will again encompass “man’s best friends”, we hope
for a bigger contribution of the industry for those friends to be able to serve
with quality and originality to a higher and higher number of users.
LATIN FLAVOUR IN TYPOGRAPHY – page 62
Faster than what is expected, the market recognizes the quality
and innovation of projects developed by Latin-American typogra-
phers. The biennial exhibition Letras Latinas 2004 and the award
of the contest promoted by Linotype Library prove that, although
there is still much to learn, the production presented by
Brazilian, Argentinean, Mexican and Chilean professionals has
international level
Claudio Rocha
In typography, science and art are mixed together… The high productivity of
details, the technique and the perfection of the design solutions of an alpha-
bet reflect suitability and functionality, without disconsidering aesthetic
aspects. This point has been reached thanks to a secular tradition, an enthu-
siastic historical progress, whose characters have delighted us with a valu-
able and extremely diverse legacy – an inheritance that works as a raw
material for the development of contemporary digital fonts and as a starting
point for even more iconoclastic experiments.
The knowledge of the secrets of good typography has been diffused through
the European continent and, since the beginning of the twentieth century, has
been passing through the USA. This central point, however, is oscillating with
the ingression of countries with little experience in the area, though with pret-
ty specific symbolic patrimonies.
The conceptual and technologic indifference of dominant cultures is not resistant
to the “irresponsible” freedom of new typographers, especially Latin ones.
Despite the efforts against it, globalization – stimulated by the Internet – is a
two-way road: what is exotic (in the very strict meaning of the term, that is,
what is distant from the eyes) overruns the lack of variety and the boredom
from the northern hemisphere.
Nowadays, several Latin-Americans have their fonts distributed by the main
international “typefoundries”. The biennial exhibition Letras Latinas 2004
registered part of such creation. The event, organized by the Argentinean
magazine Tipográfica and carried out simultaneously in Buenos Aires
(Argentina), São Paulo (Brazil), Santiago (Chile) and Veracruz (Mexico), had
235 entries from eight different countries, under the following categories:
Text, Titles, Experimental, Miscellany and Screen.
Another evidence of the quality of the pieces created in Latin America is the
outcome of the latest edition of the “International Type Design Contest”, pro-
moted by Linotype Library: an Argentinean took the first place and a
Brazilian, the third. Another Brazilian received one of the ten honorable men-
tions. That is a good sign.
In Brazil, a more solid relation with the market is missing to be established.
Piracy starts being seen as an error of professional attitude, lowering the
designer’s work. After all, a digital font is the product of an arduous work –
it involves the establishment of a program with the design of at least ninety
representations, which must be related formally in the composition of words.
What remains is the certainty that, with the creation of a consistent Latin-
American production, our fonts are going to play a key-role to express the
cultural identity of these countries in the globalized scene.
FURTHER INFORMATION:
Web Sites: www.letraslatinas.com and www.linotype.com
E-mail: [email protected] (Brazilian Linotype Library’s representative)
Book: “Fontes Digitais Brasileiras: de 1989 to 2001”, ADG Brasil and Rosari co-edition
MASTERS OF ARCHITECTURE: REM KOOLHAAS / OMA
FROM IDEAS AND FORMS“He is not a formalist, yet he creates forms; he is not a functionalist, yet pro-
grams are the generators of his solutions; he is not a theoretician, yet ideas
dominate his work.” That is how Jorge Silvetti, juror of the Pritzker Prize 2000,
refers to Dutch architect Rem Koolhaas, awarded in that year.
It was exactly the impact of his ideas that incited the interest of international
media – and of architecture professionals and students – in Koolhaas, already
in the beginning of his career. After graduating from the Architecture
Association School, in London, 1972, Koolhaas received a Harkness Fellowship
to research in the USA. In 1978, he published his first book, “Delirious New
York: a Retroactive Manifest for Manhattan” (re-released in 1994), which made
him famous even before having his projects constructed. After that, he also
published, in 1994, “S,M,L,XL” (1,300 pages, in contribution with Canadian
graphic designer Bruce Mau) and “Content”, released in April 2004.
Attentive observer of reality and, at the same time, visionary, the architect is
the author of polemic statements, which are still confirmed in his projects,
such as: “The elevator — with its potential to establish mechanical rather than
architectural connections — and its family of related inventions render null and
void the classical repertoire of architecture”.
Nowadays, his Office for Metropolitan Architecture (OMA) has big projects
executed in Europe, America and Asia, and puts in practice the theories devel-
oped by Koolhaas and his three partners: Ole Scheeren, Ellen van Loon and
Joshua Ramus. With offices in Rotterdam (the Netherlands) and New York
(USA), OMA employs around one hundred people, among architects, design-
ers, researchers, designers, stylists and graphic designers.
The most recent constructions are the Seattle Public Library, the Prada store
from Beverly Hills (USA), the Dutch Embassy, in Berlin (Germany), the Illinois
Institute of Technology, in Chicago (USA), and the Casa da Música (Music
House), in Porto (Portugal).
“Architecture is a hazardous mixture of omnipotence and impotence.”
Rem Koolhaas
REM KOOLHAAS / OMA – SEATTLE PUBLIC LIBRARYA JOURNEY TO THE FUTURE
In the project of the Seattle Public Library, Rem Koolhaas and the
Office for Metropolitan Architecture (OMA) reinvent the functionali-
ty of the library and add new dynamics to the environment, sub-
verting the relations between information and public space and mak-
ing new paradigms come up
Winnie Bastian
The aggressive silhouette, with odd angles, captures the attention of whoever
passes by. The glass “skin”, structured by a steel mesh, is the enclosure of
unusual and intelligent spatial solutions, which are habits developed by
Koolhaas in his project practice.
The OMA project for the new Seattle Public Library (SPL) was the winner of
a competition that comprised 29 offices from the whole world. The reason of
the success? The group led by Koolhaas and Joshua Ramus was the one that
exhibited the best research process. “Our initial impulse is to consider how to
make a particular program fresh, to consider what is redundant and what
deserves to be reinvented,” explains Koolhaas.
And, in this case, what we see is indeed the library’s reinvention, now trans-
formed in a public space, with big social and leisure areas. After a diligent
study of the complex program required by the new SPL, Koolhaas and Ramus
established nine programmatic clusters: five of stability and four of instability.
“Each cluster is architecturally defined and equipped for maximum, dedicated
performance,” explains Joshua Ramus.
The “stability” clusters are organized in five platforms (administration, books,
meetings, information and parking lot), interspersed with four big open floors (a
children’s area, the Living Room, the Mixing Chamber and the Reading Room).
The intermediary floors are displaced up to fifteen meters in relation to the
platforms, according to the architect’s needs and intentions. Ramus clarifies:
“By genetically modifying the superposition of the floors in the typical
American high rise, a building emerges that is at the same time sensitive
(the geometry provides shade or unusual quantities of daylight where desir-
able), contextual (each side reacts differently to specific urban conditions or
desired views), iconic”.
The existence of those nice spatial compartments with well-defined areas and
functions also meets another problem observed by the architects. “Flexibility
in contemporary libraries is conceived as the creation of generic floors on
which almost any activity can happen. But the relentless expansion of the col-
lection inevitably encroaches the public space,” affirms Ramus. With this new
Eng
lish
Ver
sion
Eng
lish
Ver
sion
proposal by OMA, “flexibility can exist within each compartment, but not at the
expense of the others” says Koolhaas.
The display system for books is another expressive innovation of the pro-
ject. In the traditional library, the collection is organized according to the
floors and/or corridors; however, as the collections grow, the materials are
dissociated from their categories (excessive material is placed in the base-
ment or in some other departments). At SPL, the collection is arranged in a
continuous spiral ramp, along which “the subjects form a coexistence that
approaches the organic; each one evolves relative to the others, occupying
more or less space on the ribbon, but never forcing a rupture. For Seattle,
the Spiral’s 6,233 stacks house 780 thousand books upon opening, with
flexibility to grow to 1,450,000 in the future, without adding another book-
case,” the architects reveal.
The care with functionality, however, does not make the building a “research
machine”. The generosity of the public spaces (the intermediary floors) and the
way they are articulated add liveliness to the project. The building reconsti-
tutes the environment of a city, with its views, its relief, and even its nature
(represented in the photographic carpets spread out through the floors).
Right at the entrance, the visitor faces the biggest and most inviting public
space of the library: the Living Room, a type of plaza with triple ceiling-
height, where fiction collections, a teen center, a café, a shop and service
areas share space with computer stations and modern rubber couches.
Chartreuse escalators lead the users from the Living Room directly to the cen-
ter of the fifth floor’s mezzanine, where the Mixing Chamber is located, “an
area of maximum librarian-patron interaction, a trading floor for information
orchestrated to fulfill an essential (now neglected) need for expert interdisci-
plinary help,” defines Ramus.From this point on, an express escalator leads to
the center of the Book Spiral, the big continuous ramp that extends along four
floors. Besides the natural path through the ramps (which are wide, well illu-
minated and inviting to research), staircases and elevators create “shortcuts”
among the bookcases, facilitating the search for specific books.
The Book Spiral culminates in an illuminated reading room under a 12-
meter-high inclined plan made of steel and glass.
Although the library’s size has doubled (it has nowadays almost forty thou-
sand squared meters), the same did not happen with the group of employees,
thanks to the new technologies that assist in the automation of search and
checkout, among other functions. One of the greatest changes is a “book
sorter”, in which a conveyor belt transports automatically the books from the
return basket until the correct basket or department, thanks to the utilization
of radio chips implemented in each book.
SPL’s structure is also unconventional. At the center of the construction, a
monumental concrete shaft works as an “anchor” for the steel structure dis-
tributed along the rest of the building.
The library’s curtain wall is supported by a bluish steel grid, which trans-
poses with great inclined plans the distance between the displaced platforms,
reducing the number and size of the pillars on the inside of the building.
Made of I-beams, this grid was designed to resist wind and seismic loads. In
order to eliminate the waste of material and make the assembly easier, the
glass panels were dimensioned with 1.22 X 2.13 meters each. A thin metal-
lic mesh, pressed between the glass layers, reduces the glare and heat gain.
The biggest project performed by OMA, the Seattle Public Library is a mile-
stone in the work of Koolhaas and the office, and establishes new standards
for the projects of the equipment. The library becomes “an information ‘store’
where all media types – new and old – are presented equally and legibly”,
according to the architects’ intention.
OTHER PROJECTS:CHARLES AND DEE WYLY THEATRE – DALLAS, USAIn this project, Rem Koolhaas and Joshua Ramus recreate the typology of the the-
ater and propose a vertical construction, with eleven floors and one sublevel.
In traditional theaters, the support spaces – rehearsal rooms, staff offices,
costume and makeup rooms and other areas – wrap around the stage. In the
Wyly Theatre, such spaces will be located either above or below the street
level, enabling maximum interaction and flexibility.
With an estimated cost of 45 million dollars and almost 7 thousand squared
meters of constructed area, the Wyly Theatre will be a multi-format venue in
which mechanized systems will enable rapid changes in its layout (enhanced
proscenium, thrust stage and flat floor, among others).
The independence between the components of the room (floor, seats, light
control, acoustic separation) provides total flexibility to each one of the items:
the floor surface can be perforated, painted or nailed; the seats, including the
balconies, can move or disappear completely; the walls providing light con-
trol can be uniformly or individually manipulated; the acoustic barrier is
dematerialized into a perimeter of glass, which makes the shows visible to
outsiders. The idea is to amplify the accessibility to the public, “demystifying
the theater’s activities and asserting it as a populist venue within the Arts
District,” the architects inform.
The construction is to be concluded in 2007.
CENTRAL CHINESE TELEVISION (CCTV) – BEIJING, CHINATwo inclined towers, bent 90 degrees on the top and on the base to meet each
other, forming a continuous “tube” and establishing an urban place, instead of
pointing to the sky. That is how the new headquarters for the Chinese televi-
sion will be, designed by Rem Koolhaas and Ole Scheeren.
With an estimation of a 600-million-euro cost and a 540 thousand-squared-
meters total constructed area, the complex involves two buildings and one
park, constructed in a 10-hecatare area in the new Central Business District
(CBD), the central business district of Beijing.
CCTV’s building encompasses, along 405 thousand-squared meters, all the
functions of television production, from administration to studios, from broad-
cast to network, in a sequence of interconnected activities.
“The irregular grid on the building’s façade is an expression of the forces trav-
eling through its structure,” explain OMA. For being 230 meters high and hav-
ing an uncommon shape, this building “would be a significant structural chal-
lenge in any part of the world, but it is so especially in Beijing, a highly seis-
mic region,” state the engineers of Arup, multinational office responsible for
the complex’s structural development.
The second building, with around 116 thousand squared meters, will house a
cultural center (Television Cultural Center – TVCC), a hotel, a visitors center,
a big public theater and expositive spaces.
The Media Park forms a landscape of public entertainment, external filming
areas and production studios as an extension of the green axis of the
CentralBusiness District.
The building will be concluded for the Olympic Games of Beijing, in 2008.
Corrimãos: oferece longavida, é seguro e resistente
Portas e entradas(fachadas) de lojas:
é atrativo do ponto de vistaestético, resistente ao
fogo e à corrosão
Mobiliário urbano:requer pouca manutenção,facilidade de limpeza principalmente na remoção de pichações
Decoração: no caso do aço inox colorido, em especial a aplicação é ampla, como em revestimentos internos e externos; elementosarquitetônicos;esculturas; luminárias;peças e acessórios de banheiros e cozinhas; eletrodomésticos;cutelaria; e muito mais;
Cam
po V
isua
l Com
unic
ação
Corrimãos: oferece longavida, é seguro e resistente
Portas e entradas(fachadas) de lojas:
é atrativo do ponto de vistaestético, resistente ao
fogo e à corrosão
Mobiliário urbano:requer pouca manutenção,facilidade de limpeza principalmente na remoção de pichações
Decoração: no caso do aço inox colorido, em especial a aplicação é ampla, como em revestimentos internos e externos; elementosarquitetônicos;esculturas; luminárias;peças e acessórios de banheiros e cozinhas; eletrodomésticos;cutelaria; e muito mais;
Cam
po V
isua
l Com
unic
ação
Project1 9/17/04 1:31 PM Page 1
5
5
5
00
5
5
5
00
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
Anuncio_Revista_Arc_Design_17-11_af.psos 14946\Final\Anuncio_Revista_Arc_Design_17-11_af.cdrThursday, November 18, 2004 10:17:19 AM
Composi�ªo Tela padrªo