raport analiza rynku krajowego oraz potencjału eksportowego na
TRANSCRIPT
Projekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju RegionalnegoProjekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Projekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju RegionalnegoProjekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Siła Innowacji
Analiza rynku krajowego oraz potencjału eksportowego
na rynki zagraniczne maszyn i urządzeń górniczych
Opracowanie przygotowane dla Branżowego programu promocji dla maszyn i urządzeń górniczych
w ramach projektu systemowego Ministerstwa Gospodarki pn. „Promocja polskiej gospodarki na rynkach międzynarodowych”
(poddziałanie 6.5.1. POIG) przez zespół ekspertów z Instytutu Ekonomii i Informatyki Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej.
Katowice, 2012 rok
3
Spis treści
Wprowadzenie 51. Sposób wyboru rynków o wysokim potencjale eksportowym w branży maszyn i urządzeń górniczych 7 1.1. Charakterystyka procesu wyboru 7 1.2. Kryteria wyboru i wyniki selekcji 82. Charakterystyki rynków o wysokim potencjale eksportowym 14 2.1. ARGENTYNA 14 2.1.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarki 14 2.1.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn
górniczych 17 2.1.3. Rynekmaszyngórniczych 24 2.2. CHILE 25 2.2.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarki 25 2.2.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn
górniczych 29 2.2.3. Rynekmaszyngórniczych 34 2.3. CHINY 34 2.3.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarki 34 2.3.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn
górniczych 37 2.3.3. Rynekmaszyngórniczych 40 2.4. INDIE 44 2.4.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarki 44 2.4.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn
górniczych 48 2.4.3. Rynekmaszyngórniczych 51 2.5. KAZACHSTAN 51 2.5.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarki 51 2.5.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn
górniczych 56 2.5.3. Rynekmaszyngórniczych 59 2.6. ROSJA 60 2.6.1. Diagnozaperspektywrozwojowychgospodarki 60 2.6.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn
górniczych 67 2.6.3. Rynekmaszyngórniczych 69 2.7. WIETNAM 72 2.7.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarki 72
4
2.7.2. Rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyn górniczych 76
2.7.3. Rynekmaszyngórniczych 783. Metodyka badań rynkowych branży maszyn i urządzeń górniczych 804. Wyniki prowadzonych badań rynkowych 84 4.1. Określeniekierunkówaktualnegoipotencjalnegoeksportuorazjegouwarunkowań
konkurencyjnych 84 4.2. Analizaiocenaofertyproduktowejorazstopniajejdopasowaniadowymogówrynków
zagranicznych 90 4.3. Ocenabarierwewnętrznych,tkwiącychwewnętrzupolskichprzedsiębiorstworaz
wichkrajowymotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,społecznymitechnologicznym(analiza PEST) 93
4.4. Ocenawizerunkupolskichmarekwkrajachdocelowych 98 4.5. Identyfikacjaiocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeń
górniczych,wynikającychzuwarunkowańrynkuimportera(analizaPEST) 1015. Rynek maszyn i urządzeń górniczych w Polsce – synteza badań 109Podsumowanie 114Spis tabel 121Spis rysunków 122Spis wykresów 122
5
WPROWADZENIE
NiniejszyraportzostałopracowanydlaBranżowego programu promocji dla maszyn i urządzeń gór-niczych w ramach projektu systemowego Ministerstwa Gospodarki pn. „Promocja polskiej gospodarki na rynkach międzynarodowych” (poddziałanie 6.5.1. POIG). Głównymcelempraktycznymprowadzonychbadańjestanalizarynkukrajowegoorazanalizapotencjałueksportowegonarynkizagraniczne,wtymwszczególnościzidentyfikowanierynkówowysokimpotencjaleeksportowymwbranżymaszyniurzą-dzeńgórniczych.Dlataksformułowanegocelugłównegopraktycznegookreślonotakżecelecząstkowe,którymisą:
Identyfikacja barier ograniczających eksport produktów i/lub usług polskich przedsiębiorstw1. zbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Identyfikacja niewykorzystanego dotychczas potencjału eksportowego polskich przedsię-2. biorstwzbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Identyfikacjabariernarynkachzagranicznychograniczającycheksportproduktówi/lubtechno-3. logiipolskichprzedsiębiorstwzbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Identyfikacjarynkówowysokimpotencjaleeksportowym,dającympolskimprzedsiębiorstwom4. zbranżymaszyniurządzeńgórniczychmożliwościzawarciakontraktów.
Zuwaginaunikatowycharakterprowadzonychbadańorazbrakzindywidualizowanychbranżowychmetodbadawczych,byłotakżekoniecznesformułowaniecelównaukowych,którepozwalająnarealizacjęwyżejwymienionychcelówpraktycznych.Wobecpowyższego,głównymcelemnaukowymprowadzonychbadańjeststworzenieinstrumentariumumożliwiającegowskazaniekierunkówibariermiędzynarodowejekspansjiprzedsiębiorstwbranżtradycyjnych,naprzykładziesektoramaszyniurządzeńgórniczych.Dlatakokreślonegogłównegocelunaukowegosformułowanonastępującecelecząstkowe:
Opracowaniebranżowejmetodybadańrynkowych.1. Identyfikacjabarierwewnętrznychizewnętrznychmiędzynarodowejekspansjiwprzemysłach2. tradycyjnych.Opracowaniemetodyocenypotencjałueksportowego.3.
Byzrealizować taksformułowanecele,procesbadawczypodzielononasześćgłównychetapów,którewrazzwykorzystanymimetodamiidziałaniamibadawczymiprzedstawiononarysunkuW1.
Wynikianalizyprzeprowadzonejwniniejszymopracowaniusąadresowanedokrajowychproducen-tówmaszyniurządzeńgórniczych.MogąbyćrównieżwykorzystywaneinstytucjonalnieprzezMinister-stwoGospodarki (Departament InstrumentówWsparcia,DepartamentGórnictwa),MinisterstwoSprawZagranicznych, Polską Technikę Górniczą, Górniczą Izbę Przemysłowo-Handlową czy Krajową IzbęGospodarcząorazwszystkietepodmioty,któresązainteresowanerozwojempolskiejgospodarki,wtymprzedewszystkimprzemysłuwydobywczegoizwiązanychznimprzedsiębiorstw.
6
Charakterystyka krajowego rynku
maszyn i urz�dze� górniczych
Charakterystyka zagranicznego rynku
maszyn i urz�dze� górniczych
Identyfikacja rynków o wysokim
potencjale eksportowym
Charakterystyka rynków o wysokim
potencjale eksportowym
Opracowanie metodyki bada�
rynkowych w bran�y maszyn
i urz�dze� górniczych
ETAPY
Opracowanie raportu
z wynikami bada�
METODY I DZIA!ANIA
Opis bran�y i jej uczestników
Analiza portfela produktów i us�ug
Analiza SWOT dla bran�y
Opis bran�y i jej uczestników
Analiza portfela produktów i us�ug
Analiza SWOT dla bran�y
Opracowanie w�asnej metody identyfikacji opartej na dziesi�ciu
kryteriach o charakterze kluczowym,
geograficznym i ogólnogospodarczym
Opis wybranych rynków z uwzgl�dnieniem: diagnozy
perspektyw rozwojowych gospodarki, przemys�u
wydobywczego, rynku maszyn i urz�dze� górniczych, barier
i szans wej�cia oraz uwarunkowa� instytucjonalnych
Badania ankietowe
Analiza PEST
Metoda opisowa
Metody statystyczne
Ranking
Metoda graficznej prezentacji wyników bada�
Rysunek W1Etapy,metodyidziałaniabadawczewanalizierynkukrajowegoipotencjałueksporto-wegonarynkizagranicznewbranżymaszyniurządzeńgórniczych
7
1. SPOSÓB WYBORU RYNKÓW O WYSOKIM POTENCJALE EKSPORTOWYM W BRANŻY MASZYN I URZĄDZEŃ GÓRNICZYCH
1.1. Charakterystyka procesu wyboruWybierająckrajeowysokimpotencjaleeksportowymwbranżymaszyniurządzeńgórniczychkie-
rowano się kilkoma głównymi przesłankami, które następnie przyjęły formę szczegółowych kryteriówwyboru.Przesłankąpierwotnąipodstawowąbyłoistnienieirozwójrynkuzbytudlamaszyniurządzeńgórniczych.Rynek ten związany jest ściśle zwydobyciemsurowcówmineralnych.By zagwarantowaćpolskimproducentomprzewagękonkurencyjną,zdecydowano,żezakreswydobywanychsurowcówzo-stanieograniczonydotych,któresąprodukowanewPolsce.Ichspecyfikajestznana,aproducencimająwieloletnie doświadczenie w kontaktach z rodzimymi przedsiębiorstwami wydobywczymi, któremożezostaćzpowodzeniemwykorzystanenarynkachzagranicznych.Wybranesurowcetowęgielkamiennyorazbrunatnyimiedź,wwydobyciuktórychPolskanależydoświatowejczołówki.ZgodniezrankingiemInternational Energy Agencyz2011roku,Polskazajmowaładziesiątemiejscewśródświatowychprodu-centówwęglakamiennegoisiódmemiejscewśródproducentówwęglabrunatnego.Znalazłasiętakżenadziesiątymmiejscupodwzględemwydobyciamiedzi.Przyczym,zuwaginastrategiczneznaczeniewgospodarcepolskiej,priorytetowymsurowcemwprowadzonejanaliziejestwęgielkamienny.
Istnienierynkuzbytudlamaszyniurządzeńgórniczychpowiązanegozrynkiemwydobyciasurow-cówmineralnychjestjedyniewarunkiemkoniecznymdouznaniadanegokrajuzapotencjalnyobszarzby-tudlapolskichproducentów.Rynektenmusibowiemcharakteryzowaćsięodpowiednimiparametrami,bybyłatrakcyjny,aleimożliwydopozyskania.Istniejącezasobysurowcówmusząumożliwiaćwydobyciewdługimokresie,takbyzapotrzebowanienamaszynyiurządzeniagórniczebyłociągłe,stabilnewczasie,anajlepiejrosnące.Spełnienietychwarunkówzapewniająrynkirozwijająceprodukcjęgórnicząowyso-kimpotencjalne zasobowym. Istotny jest takżewysoki stopieńuzależnieniagospodarki odwydobyciasurowcówenergetycznychzapewniającykoniecznośćutrzymaniaichprodukcjiwdługiejperspektywie.Równieistotnesąplanowaneprzedsięwzięciainwestycyjnewbranżywydobywczej,gwarantującedosta-wysprzętugórniczegonietylkonapotrzebyodtworzeniowe,aleirozwojowe.
Oatrakcyjnościrynkudecydujetakżełatwośćwejściaiprowadzeniawalkikonkurencyjnej.Taostat-niawbranżymaszyniurządzeńgórniczychjestuzależnionaoddwóchpodstawowychczynników:spro-staniawymogomtechnologicznymitechnicznymdanegorynkuorazpozycjikonkurentówjużdziałającychnatymrynku.Tokryteriumpraktyczniewykluczazubieganiasięomianorynkówowysokimpotencjaleeksportowym,krajewysokorozwinięte,będącewytwórcaminowoczesnychtechnologii.
Powyższekryteriatowarunkikonieczneuznaniarynkuzagranicznegozapotencjalnyrynekekspor-towydlabranżymaszyniurządzeńgórniczych.Wtokuselekcjinadanoimformępytańrozstrzygnięciaonastępującejtreści:KRYTERIA PODSTAWOWE ✓Czykrajjestczołowymproducentemwęglakamiennego? ✓Czykrajjestczołowymproducentemwęglabrunatnego? ✓Czykrajjestczołowymproducentemmiedzi? ✓Czykrajniejestzaliczanydowysokorozwiniętych,zaawansowanychtechnologiczne? ✓Czypolskabranżajestwstaniesprostaćistniejącejkonkurencji? ✓Czywkrajuplanujesięinwestycjerozwojowewbranżywydobywczej?
Pozakryteriamipodstawowymi,warunkującymiwejścienadanyrynek,istotnesątakżeuwarunko-waniageograficznesprzyjające lubutrudniającemiędzynarodowąekspansję.Wprzypadkueksploracji
8
branż surowcówmineralnych, ważne jest określenie strategicznych kierunków ekspansji. Surowce tewystępująbowiemwwielumiejscachnaświecie,aichzłożacharakteryzująsięzróżnicowanymipara-metrami.Abynieinwestowaćwielokierunkowo,wnieskoordynowanysposób,należywskazać2-3filaryekspansji,stanowiąceskupiskakrajówsąsiadującychlubbliskosiebieumiejscowionych,podobnychpodwzględemuwarunkowańbranżowych.Wówczaswejściena jedenrynekmożestanowićprzyczółekdodalszejekspansji.Wprzypadkuniepowodzenia,bliskośćkolejnychrynkówzbytuumożliwiakontynuacjęposzukiwańpotencjalnychrynkóweksportowych.
Kolejnymkryteriumgeograficznymjestodległość,którarzutujenakosztytransportuwyrobów.Roz-proszenie terytorialne (np.krajewyspiarskie) takżemożestanowićutrudnienie,szczególniewówczas,gdytowarzyszymuznacznezróżnicowaniedemograficzneikulturowe.Wprowadzonejselekcjischarak-teryzowanepowyżejkryteriageograficzneprzyjęłyformęnastępującychpytań:KRYTERIA GEOGRAFICZNE
✓Czy położenie kraju umożliwia dywersyfikację międzynarodowej ekspansji?✓Czy położenie geograficzne jest korzystne (odległość, rozproszenie, itp.).Branżamaszyniurządzeńgórniczychwkażdymkrajumaswojeotoczeniegospodarcze,którew
istotnysposóbwpływanajejrozwój.Dlategoostatniągrupąkryteriówsąwarunkigospodarcze.Ichocenydokonanowoparciuodwapytania:KRYTERIA GOSPODARCZE
✓Czy kraj jest zaliczany do rynków wschodzących?✓Czy kraj jest zaliczany do gospodarek rozwijających się?Wposzukiwaniuodpowiedzinapowyższepytaniawykorzystanoświatowerankingiopracowywane
przezuznaneorganizacjemiędzynarodowe.DlarynkówwschodzącychjesttoFTSE – The Index Com-panyinstytucja,którazajmujesięgromadzeniemdanychgospodarczychitworzeniemsyntetycznychin-deksówpozwalającychnadokonywaniemiędzynarodowychporównań.Budującrankingdlagospodarekwschodzącychwykorzystujepoziomdochodunarodowegoorazstopieńrozwojuinfrastrukturyrynkowej.Woparciuotedwiekategorie,światowegospodarkisądzielonenaczterygrupy:rozwinięte(developed),zaawansowane rynki wschodzące (advanced emerging), drugorzędne rynki wschodzące (secondary emerging)irynkiaspirującedomianawschodzących(frontiers).Poniżejprzestawionoaktualnywykazza-awansowanychidrugorzędnychrynkówwschodzących.Wprzypadkurynkówrozwijającychsię,wykorzy-stanorankingopracowanyprzezMiędzynarodowyFunduszWalutowy.Wynikiwyborurynkówowysokimpotencjalneeksportowymwbranżymaszyniurządzeńgórniczychprzeprowadzonezgodniezopisanymikryteriamiprzedstawionowkolejnympodrozdziale.
1.2. Kryteria wyboru i wyniki selekcjiZgodniezprzedstawionąmetodykąwyborukrajówowysokimpotencjalneeksportowymdlaprodu-
centówmaszyniurządzeńgórniczychpodstawowąprzesłankąselekcjibyłoliczącesięwydobyciewęgla.Wtabelach1.1-1.3przedstawionoczołowychproducentówwęglakamiennegoenergetycznego,koksują-cegoorazbrunatnegowrazzwartościamiwydobyciaw[tys.ton].Następnie,wtabeli1.4ujętozbiorczyrankingzuwzględnieniemwydobyciawszystkichpodanychrodzajówwęgla.
9
Tabela 1.1Czołowiproducenciwęglakamiennegoenergetycznegonaświecie
Lp. Kraj Wielkość wydobycia [tys. ton]1. Chiny 28310002. USA 8490003. Indie 5090004. Indonezja 3730005. RepublikaPołudniowejAfryki 2500006. Australia 1990007. Rosja 1780008. Kazachstan 980009. Kolumbia 8000010. Polska 6500011. Wietnam 4500012. Ukraina 42000
Tabela 1.2.Czołowiproducenciwęglakamiennegokoksującegonaświecie
Lp. Kraj Wielkość wydobycia [tys. ton]1. Chiny 5040002. Australia 1460003. USA 820004. Rosja 780005. Indie 350006. Kanada 290007. Mongolia 200008. Ukraina 200009. Kazachstan 1300010. Polska 11000
Tabela 1.3Czołowiproducenciwęglabrunatnegonaświecie
Lp. Kraj Wielkość wydobycia [tys. ton]1. Niemcy 1760002. Chiny 1360003. Rosja 780004. Turcja 740005. USA 740006. Australia 690007. Polska 630008. Grecja 59000
10
Lp. Kraj Wielkość wydobycia [tys. ton]9. Czechy 4300010. Indie 41000
Uwzględnieniewszystkichrodzajówwęglawydobywanegonaświecie,pozwoliłostworzyćrankingdziesięciunajwiększychproducentówtegosurowca(tabela1.4).
Tabela 1.4Dziesięciunajwiększychproducentówwęglaogółemnaświecie
Lp. Kraj Wielkość wydobycia [tys. ton]1. Chiny 34710002. USA 10040003. Indie 5850004. Australia 4140005. Indonezja 3760006. Rosja 3340007. RepublikaPołudniowejAfryki 2530008. Niemcy 1890009. Polska 13900010. Kazachstan 117000
Wpierwszejdziesiątceznalazłasię takżePolska,którazewzględunacelprowadzonychbadańniezostałaujętawdalszychrozważaniach.Zewzględunapriorytetoweznaczeniewęglakamiennego,opuszczonąlokatęuzupełniłnastępnywkolejnościWietnam(11.miejscewśródproducentówwęglaka-miennegoenergetycznego,tabela1.1).
Dodatkowo,w ramach podstawowego kryterium, którym było prowadzeniewydobycia surowcówmineralnych,przeanalizowanotakżerynekwydobyciamiedzi.Wykazdziesięciukrajówwydobywającychnajwięcejtegosurowcanaświecieprzedstawionowtabeli1.5.
Tabela 1.5Najwięksiproducencimiedzinaświecie
Lp. Kraj Wielkość wydobycia [tys. ton]1. Chile 55202. Peru 12903. Chiny 11504. USA 11205. Australia 9006. Indonezja 8407. Zambia 7708. Rosja 7509. Kanada 480
11
10. Polska 43011. Kazachstan 40012. Meksyk 230
Biorącpoduwagę to,żewśróddwunastunajwiększychproducentówmiedzinaświecie,siedmiuznajdujesiętakżewgrupienajwiększychproducentówwęgla,dowyjściowejgrupypotencjalnychrynkówzbytuwłączonojedynieChile,jakokrajwydobywającynajwięcejmiedzinaświecie.Ostatecznie,grupawyodrębnionapopodstawowejselekcji,obejmujenastępującekraje:1. Chiny,2. USA,3. Indie,4. Australia,5. Indonezja,6. Rosja,7. RPA,8. Niemcy,9. Kazachstan,10. Wietnam,11. Chile.Ichrozmieszczeniegeograficznezaprezentowanonarysunku1.1.
2
3
9 1
5
4
6
10
7
8
11
Rysunek 1.1Położeniegeograficznepaństwwybranychpowstępnejselekcjijakopotencjalnerykizbytudlapolskichmaszyniurządzeńgórniczych
Zgodniezrysunkiem1.1,najwięcejpotencjalnychrynkówzbytujestusytuowanychwAzji.Między-narodowaekspansjamożebyćzatemzcałąpewnościąskoncentrowananakrajachazjatyckich.Byjed-nakumożliwić jejdywersyfikacjęwartooprzeć jąnadodatkowym,drugimfilarzekontynentalnym.Abybyłonskutecznie iefektywniewykorzystany,musząnanimistniećdodatkowerynkizbytunieujętewewstępnymrankingunajatrakcyjniejszycheksportowopaństw.Kontynentemo takimpotencjale jestnie-wątpliwieAmerykaPołudniowa,wktórejpozawyselekcjonowanymChileznajdujesię takżeKolumbia–jedenzczołowychproducentówwęglaenergetycznegonaświecie(9.miejsce)orazPeru–największy
12
poChileproducentmiedzi. Jednak tedwapaństwasągeograficznieodległeodwyselekcjonowanegoChile,dlategododatkowoprzeprowadzonoanalizębogactwnaturalnychiwydobywczychprzedsięwzięćinwestycyjnychwsąsiadującejzChileArgentynie.
Argentynadysponujezłożamiwęglakamiennego, rudyżelaza, rudycynku iołowiu,cyny,srebra,złota,miedziorazuranu iwnajbliższych latachzamierzauruchomićszereg inwestycyjnychprojektówwydobywczych,coczyni jącoprawdanienajwiększym,aleatrakcyjnymrynkiemzbytu,możliwymdopenetracjiprzyokazjiekspansjichilijskiej.Stądteżdrugimfilaremkontynentalnymmiędzynarodowejeks-pansjipolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczychuczynionoAmerykęPołudniową,adolistywstępnejwyselekcjonowanychpaństwdodanoArgentynę.
RównocześniezrezygnowanozpojedynczychpaństwpołożonychwEuropie,AmerycePółnocnejorazAustraliiiAfryce.PaństwatetoUSA,Niemcy,AustraliaorazRepublikaPołudniowejAfryki.Uznano,żenawetjeślinarynkiteudałobysięwejść,toniemożliwybyłydalszyrozwójmiędzynarodowejekspansjiwkrajachsąsiadującychlubzlokalizowanychnatymsamymkontynencie.Zaodrzuceniemtychpaństwprzemawiajątakżeinneokoliczności.Sątowdużejmierzepaństwawysokorozwinięte,posiadającewie-loletniedoświadczeniezzakresuzasadgospodarkiwolnorynkowejorazdostępdonajnowocześniejszychtechnologii,coutrudniłoby,anawetuniemożliwiłoprowadzeniepolskimproducentomwalkikonkurencyj-nejna tych rynkach.Żadneznichnie jest takżeumieszczonena liścieMiędzynarodowegoFunduszuWalutowegokrajówrozwijającychsię,cooznacza,żesątorynkinasyconekonkurencyjnieiniebędącenajatrakcyjniejszymimiejscamizbytudlapolskichproducentówmaszyniurządzeńgórniczych.
Wkońcowejselekcji,pozawymienionymipowyżejpaństwami,odrzuconotakżeIndonezję,zuwaginaodległośćgeograficznąorazwyspiarskicharakterkraju,skutkujący jegobardzosilnymzróżnicowa-niemdemograficznymikulturowym.
Ostatecznalistapaństwrekomendowanychdodalszejanalizyprzedstawiasięnastępująco:Chiny,Indie,Rosja,Kazachstan,Wietnam,Chile,Argentyna.Prawiewszystkiewymienionepaństwaznajdująsięzarównona liściekrajów rozwijającychsię, jak ina liście rynkówwschodzących,cozapewnia ichkorzystneperspektywyrozwojowe.Przebiegwszystkichetapówocenywrazzposzczególnymikryteriamiprzedstawiono w tabeli 1.6.
Reasumującprzeprowadzonąselekcję,należystwierdzić,żewybranekrajecharakteryzująsięna-stępującymiwyróżnikamipozwalającymiokreślićjejakokrajeowysokimpotencjalnewzakresieeksportumaszyniurządzeńgórniczych:
wysokieistniejąceiplanowanewydobyciesurowcówmineralnych(węgielkamienny,brunatny,1. miedź),liczneinwestycjerozwojowewbranżywydobywczej,2. koncentracjakontynentalnawramachAzjiiAmerykiPołudniowej,umożliwiającazdywersyfiko-3. wanejekspansjiterytorialnej,zaliczeniedogospodarekwschodzących,4. zakwalifikowaniedorynkówrozwijającychsię.5.
Szerzej powyższe wyróżniki zostaną przedstawione w dalszej części niniejszego opracowania wramachszczegółowychcharakterystykostateczniewybranychpaństw.
13
Tabe
la 1.6
Kryter
iaiw
ynikise
lekcjikrajó
wow
ysokimpo
tencja
leeksportow
ymdlab
ranżym
aszyniur
ządzeńgó
rnicz
ych
Lp.
Kraj
Kryt
eria
pods
tawo
we –
waru
nki k
oniec
zne
Kryt
eria
geog
rafic
zne
Kryt
eria
gosp
odar
cze
Ilość
ws
kaza
ń na
TAK
Czy k
raj je
st czoło
wym
producentem
wę
glaka
-miennego?
Czy k
raj je
st czoło
wym
producentem
wę
glabrunat-
nego?
Czy k
raj je
st czoło
wym
producentem
miedzi?
Czy k
raj n
ie jes
t zali
czan
y do
wys
oko-
rozw
inięty
ch,
zaaw
anso
wa-
nych
tech
no-
logicz
ne?
Czy p
olska
branżajest
w sta
nie
sprosta
ćistnie
jącej
konkurencji?
Czy w
kraju
pla
nujesię
inw
estyc
je ro
zwojo
we
wbranżywy-
dobywc
zej?
Czyp
oło-
żenie
kraju
um
ożliwia
dywe
rsyfika-
cjęmięd
zy-
naro
dowe
j ekspansji?
Czy p
o-łoż
enie
geograficzne
jest k
orzy
stne
(odle
głość,
rozproszenie,
itp.)?
Czy k
raj je
st za
licza
ny
do ry
nków
ws
chodzą
-cych?
Czy k
raj je
st za
licza
ny do
go
spod
arek
rozw
ijając
ych
się?
1.Ch
inyT
TT
TT
TT
TT
T10
2.US
AT
TT
NN
TN
TN
N5
3.Ind
ieT
TN
TT
TT
TT
T9
4.Au
strali
aT
TT
NN
TN
NN
N4
5.Ind
onez
jaT
NT
TT
TN
NT
T7
6.Ro
sjaT
TT
TT
TT
TT
T10
7.RP
AT
NN
TT
TN
NT
N5
8.Niem
cyN
TN
NN
NN
TN
N2
9.Ka
zach
stan
TN
TT
TT
TT
NT
710.
Wietnam
TN
NT
TT
TT
NT
711
.Ch
ileN
NT
TT
TT
TT
T8
12.
Arge
ntyna
NN
NT
TT
TT
NT
6Legenda:T–tak,N
–nie
,kraje
owy
sokim
poten
cjaleeksportow
ym.
14
2. CHARAKTERYSTYKI RYNKÓW O WYSOKIM POTENCJALE EKSPORTOWYM
2.1. ARGENTYNA
2.1.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiPo kryzysiew latach 2001–2002 sytuacja gospodarczaw Argentynie uległa poprawie.W ciągu
ostatnichlatgospodarkawykazałastaływzrost,utrzymałanadwyżkębudżetowąidodatnibilanshandluzagranicznegoorazwysokipoziomrezerwdewizowychBankuCentralnego(ponad52mldUSDwczerw-cu2011roku).Modelgospodarczyjestopartymiędzyinnyminaadministracyjnieustalanymkursiedolara.Podczaskryzysu,w2002rokuPKBspadło10,9%.Odroku2003nastąpiłapoprawaikolejneprzyrostyPKBoscylowaływgranicach8-9%.Wroku2007przyrostPKBwyniósł8,7%,natomiastw2008nastąpiłowyhamowaniedynamikiprzyrostuPKBdo6,8%.Wkryzysowym2009rokurozwójgospodarczywyniósł0,9%,alejużw2010roku9,2%.WartośćPKBna1mieszkańcaw2010rokuwyniosła9092USD,wpo-równaniudo7643USDwroku2009.Wlatach2007–2010motoramiwzrostubyły:rolnictwo,przemysłi budownictwo.
Donajważniejszychproblemówgospodarkiargentyńskiejnależyzaliczyćwysokąinflację.Wedługdanych argentyńskiego urzędu statystycznego, INDECw roku 2007wyniosła 8,5%, w 2008 – 7,2%,w2009–7,7%,aw2010–10,9%.Należyjednakdodać,żeMiędzynarodowyFunduszWalutowy(MFW)publikujeoficjalneargentyńskiedanezadnotacją,żeprywatnieksperciwskazująnainflacjęponaddwarazywyższąniżoficjalnestatystykirządowe.ObecnierządargentyńskiiMFWpracująnadstworzeniemnowegokrajowegowskaźnikawzrostucendetalicznych.Podstawowewskaźnikicharakteryzująceargen-tyńskągospodarkęujętowtabeli2.1.
Tabela 2.1PodstawowewskaźnikimakroekonomiczneArgentynywlatach2007–2010
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010StopawzrostuPKB[%] 8,7 6,8 0,9 9,2PKB[mldUSD] 262,45 328,47 308,73 368,73PKBpercapita[USD] 6 623 8 224 7 643 9092InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%] 8,5 7,2 7,7 10,9Obrotyhandlowe[mldUSD] 100,49 127,44 94,45 124,94Stopawzrostuobrotówhandluzagranicznego[%] bd 27 -36 32Eksport[mldUSD] 55,78 70,02 55,67 68,5Stopawzrostueksportu[%] bd 25 -21 23Import[mldUSD] 44,71 57,42 38,78 56,44Stopawzrostuimportu[%] bd 24 -33 43Saldo[mldUSD] 11,07 12,6 16,9 12,06
bd – brak danych
WArgentynienajwiększeznaczeniewtworzeniuPKBmajątrzysektory:rolnictwo,przemysłibu-downictwo.Rolnictwownajwiększymstopniudecydujeowzrościegospodarczym.Dominujerolnictwo
15
ekstensywne.W2010rokudobrewarunkiklimatyczneprzyczyniłysiędorekordowowysokichplonówsoi(samewpływyztytułuopłateksportowych,tzw.retenciones zatentowarwyniosłyblisko2mldUSD).We-długraportuministerstwarolnictwaopublikowanegow2011roku,oczekujesię,żekolejneżniwaosiągnąrekordowywynik,będącywynikiemwzrostuprodukcjizbożairoślinoleistych.
Dynamicznyrozwójcharakteryzujerównieżargentyńskiprzemysł.WedługdanychargentyńskiegourzędustatystycznegoINDEC,w2010rokuprodukcjaprzemysłowawzrosłao9,7%.Głównymmotoremrozwojubyłprzemysłsamochodowy(wzrosto40,6%),którystanowiłponad33%całkowitegowzrostuprodukcji.Przemysłmetalowynotowałwzrosto22,2%,awłókienniczyo14,6%.
Dużeznaczeniemarównieżbudownictwo.Wroku2003nastąpiłboombudowlanyiodtegoczasumiałmiejscestaływzrostsektora,ażdokryzysufinansowego,naskutekktóregoodnotowanospadekrzę-du2%(2009rok).W2010roku,mimowzrostukosztówo21,3%,odnotowanoponownywzrostwskaźnikarozwojubudownictwa(szacowanegonapodstawiepopytunamateriałybudowlane)o11%.
Argentynaod2007rokumanieprzerwaniedodatniesaldowymianyhandlowej.KształtowaniesięeksportuiimportuwArgentynieprzedstawiononawykresie2.1.
68,555,67
70,02
55,7856,44
38,78
57,4244,71
01020304050607080
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mldU
SD
Eksport Import
Wykres 2.1WartośćeksportuiimportuwArgentyniewlatach2007–2010
Naskutekkryzysumiędzynarodowego,wroku2009nastąpiłspadekobrotówtowarowych(eksportobniżyłsięo21%,aimporto33%),alewzrosłododatniesaldobilansuhandlowegoz12,6(w2008roku)do16,9mldUSD(tabela2.1).Wroku2010eksportwyniósł68,50mldUSD(wzrosto23%),aimport56,44mldUSD(wzrosto43%).Nadwyżkahandlowa(12,06mldUSD)zmniejszyłasięo29%.Wstyczniu2011rokunadwyżkabilansuhandlowegospadłao58%,wporównaniudoanalogicznegookresuroku2010,naskutekczegozostaływprowadzonedodatkowenieautomatyczne licencje importowe,którezostanąszerzejomówionewczęścipoświęconejbarieromwejścianarynekargentyński.Produktyprzemysłowestanowiły35%eksportu,aproduktypochodzeniarolnego34%.Wimporcienajwiększyudziałmiałydobrapośrednie(31%)idobrakapitałowe(21%).
NajważniejszympartneremhandlowymArgentynyjestMercosur1,któregoudziałwcałościeksportuwyniósł25%aimportu34%.Głównymirynkamizbytudlaargentyńskichtowarówsą:Brazylia(21%cało-ścieksportu),Chiny(9%),Chile(6,5%)iStanyZjednoczone(5%).Największymidostawcamitowarównarynekargentyńskisą:Brazylia(31%całościimportu),Chiny(14%)iStanyZjednoczone(11%).
1„WspólnyRynekPołudnia” jest tomiędzynarodowaorganizacjagospodarczapowołanawroku1991,skupiającapaństwatakiejak:Argentyna,Brazylia,Paragwaj,UrugwajorazWenezuela(od2012roku).Państwamistowarzyszonymi,korzystającymizestrefywolnegohandlu,aleniebiorącymiudziałuwuniicelnej,sąponadto:Chile,Boliwia,Peru,EkwadoriKolumbia.
16
ZanalizyobrotówhandlowychmiędzyPolskąaArgentynąwlatach2007–2011wynika,żewcałymbadanymokresiePolskamaujemnesaldoobrotówzagranicznych.Jegowartośćprzedstawionowtabeli2.2 i na wykresie 2.2.
Tabela 2.2WartośćwymianyhandlowejPolskizArgentynąwlatach2007–2011
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport[mlnUSD] 133 158 46 83 101,85Import[mlnUSD] 436 558 486 614 798,88Saldo[mlnUSD] -303 -400 -440 -532 -697,03
133158
46
83 101,85
436
558
486
614
798,88
0100200300400500600700800900
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mlnU
SD
Eksport Import
Wykres 2.2WartośćwymianyhandlowejPolskizArgentynąwlatach2007–2011
Podczaskryzysumiędzynarodowegonastąpiłspadekobrotówhandlowych,jednakprocentowyspa-dekobrotóweksportowychbyłznaczniewiększyniżobrotówimportowych.Wroku2011obrotywzrosływporównaniudookresukryzysuświatowego, jednak jednocześniepowiększyłosię teżujemnesaldowymianyhandlowej.ImporttowarówzArgentynyokołosiedmiokrotnieprzewyższapolskieksportnatenrynek.JednakzporównaniastatystykhandluzagranicznegoArgentynyiPolskinależywnioskować,żeznacznaczęśćpolskiegoeksportudotegokrajujestdokonywanazapośrednictwemfirmzagranicznych(viaHamburglubRotterdam).
WedługdanychDepartamentuAnaliziPrognozMinisterstwaGospodarkiRP,wroku2011eksportdoArgentynyosiągnąłwartość101,85mlnUSD(wzrosto23%wporównaniudoroku2010),a import798,88mlnUSD(zwiększyłsięo30%).Wciągupierwszychdwóchmiesięcy2012rokupolskieksportdoArgentynywyniósł11,65mlnUSD(spadło19%),a import93,56mlnUSD(zmniejszyłsięo13%).Ujemnesaldoobrotówhandlowychwpierwszychdwóchmiesiącach2012rokuwyniosło81,91mlnUSD,wporównaniudo93,13mlnUSDwanalogicznymokresie2011roku.
PolskaeksportujedoArgentynygłówniekątowniki,kształtowniki iprofilezżeliwalubzestalinie-stopowej,piece,kuchnie, ruszty i kuchenki,nawozyorazpapier i tekturę. Importujegłówniemakuchyiinnepozostałościstałezekstrakcjiolejusojowego,orzeszkiziemne,owocecytrusoweorazfiletyrybneipozostałemięsorybie.
17
UjemnesaldowymianyzArgentynąmacharakterstrukturalny,którybezpośredniowynikazwpro-wadzonegowUE zakazu karmienia bydłamączką pochodzenia zwierzęcego.Skutkuje tomasowymizakupamipaszsojowych.AktualnyimportproduktówsojowychztegokrajuodpowiadaprawiedokładniezacałenaszeujemnesaldowymianyhandlowejzArgentyną.
Największychargentyńskichpartnerówhandlowychdlapolskicheksporterówprzestawionowtabeli2.3.
Tabela 2.3WykaznajwiększychargentyńskichpartnerówhandlowychPolski
Importer Wartość importu z Polski [USD]Sidersa S.A. 4063862,40Argentron S.A. 3548028,97AluarAluminioArgentinoS.A. 2512583,97YacimientosCarboniferosRíoTurbioS.A. 2508532,82DensoManufacturingS.A. 1891523,92MichelinArgentinaS.A. 1050559,38FerreroArgentinaS.A. 960794,05WhirpoolArgentinaS.A. 861883,98Lartex S.R.L. 851981,46Cardalda S.A. 824224,95CementosAvellanedaS.A. 819658,81FormatoS.A, 681414,38JumboRetailArgentinaS.A. 631751,80Danone Argentina S.A. 466728,66Kasdorf S.A. 416521,18Antuña S.A. 345132,64AximportS.R.L. 301940,17Varcent S.A. 282768,00SimonHermanosS.A. 267983,54Volkswagen Argentina S.A. 259156,22MaprinS.A. 257113,49Delaval S.A. 248702,31
2.1.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn górni-czych
DogłównychbogactwnaturalnychArgentynynależą:ropanaftowa,gazziemny,węgielkamienny,rudyżelaza,rudycynkuiołowiu,cyna,srebro,złoto,miedź,rudyuranu,siarka,manganorazsólkamien-na.Argentynaposiadarównieżzłożawęglabrunatnegoilignitu(szacowanenapoziomie8miliardówton),któreniesąwchwiliobecnejprzedmiotemplanowanejeksploatacji.
Górnictwoargentyńskiejestzjednejstronyopartenasektorzewydobyciaieksploatacjigazuziem-negoorazropynaftowej,azdrugiejstronynagórnictwieodkrywkowym,głównierudmetalikolorowych,zwłaszczamiedzi.Sektorytesąceleminwestycjizagranicznych,zaśzakupysprzętu,maszyniurządzeńdlapotrzebwiertnictwaieksploatacjiwęglowodoróworazkopalnictwaodkrywkowego,sąrealizowaneza
18
granicą,przedewszystkimwkrajach,zktórychpochodzągłówniinwestorzy.Rozmieszczenieargentyń-skiegoprzemysługórniczego,będącegozarównowfazieeksploatacji,jakrównieżwfazieprojektowej,przedstawiono na rysunkach 2.1-2.3.
WpołudniowymregionieArgentynyjestzlokalizowanaznacznailośćprojektówwydobywczychdo-tyczącychgłówniezłota,srebraiuranu,atakżejużfunkcjonującekopalniezłotaisrebra.WśrodkowejArgentyniegłówneprojektysąpodejmowanewprowincjiSanJuan,w tymVeladero i kopalniachGu-alcamayo.PółnocnaArgentynaposiadaszeregznaczącychprojektówgórniczychdotyczącychmiedzi,srebra,kamieniszlachetnychiinnych.
DziałalnośćgórniczawArgentynierozwijasięw1039miejscachrozrzuconychpocałymterytoriumkraju.WprowincjachBuenosAires,CórdobaiRioNegrodominujeekstrakcjaskał.Dużeznaczeniedlakrajumawydobyciemateriałuskalnegonapotrzebybudownictwa.Zkoleiwydobyciemetali jestskon-centrowanebliżejKordylierów,awięcgłówniewprowincjachCatamarcaiSantaCruz,gdziesąpołożonenajważniejszekopalniemiedziizłota.
Wbranżywydobywczejfunkcjonuje145dużychprzedsiębiorstw.Ichwykazwrazzdanymikontak-towymiznajdujesięnastronie internetowej:http://www.argentinamining.com/es/empresas-mineras-en-argentina/.
19
Rysunek 2.1RozmieszczenieprzemysługórniczegowpołudniowejArgentynieexploration–złożawfazierozpoznawania,feasibility–złożarozpoznane,construction–zakładygórni-czewbudowie,mine–złożaeksploatowane
20
Rysunek 2.2RozmieszczenieprzemysługórniczegowśrodkowejArgentynieexploration–złożawfazierozpoznawania,feasibility–złożarozpoznane,construction–zakładygórni-czewbudowie,mine–złożaeksploatowane
21
Rysunek 2.3RozmieszczenieprzemysługórniczegowpółnocnejArgentynieexploration–złożawfazierozpoznawania,feasibility–złożarozpoznane,construction–zakładygórni-czewbudowie,mine–złożaeksploatowane
22
Wydobycie surowców mineralnych metalicznychwArgentyniezyskałonaznaczeniuzmomen-temrozpoczęciawydobyciamiedziw1998roku.Przedrokiem1993ichudziałwcałymwydobyciubyłniski–poniżej10%.Perspektywyrozwojudlategosektorauległyzdecydowanejpoprawiepodewaluacji,którejtowarzyszyłazmianaukładukosztówiznacznywzrostcenmetali.Korzyścikomparatywneiwzrostcenmetalizaktywizowaływieleprzedsięwzięćwsektorzemetali,itozarównowkopalniachliczącychsięwskaliświatowej,jakiwtychmniejszych,coskutkowałozwiększeniemwszystkichinwestycji,ukierunko-wanychzarównonaposzukiwaniazłóż,jakinarozwójdziałalnościwydobywczej.
Impulsdlapowstaniagórnictwametalizostałstworzonyprzez:✓UstawęoInwestycjachGórniczych(Ley de Inversiones Mineras)z1993roku,✓promocjęiusługizzakresuinfrastruktury,zaoferowaneprzedsiębiorstwomwydobywczymprzez
Sekretariat Górnictwa (Secretarfa de Minerfa),✓ porozumienie owspółpracy górniczej zChile, które pomagauzupełnić brakiw infrastrukturze
Argentynywrejonieandyjskimiumożliwiadostępdorynkówpacyficznych.Środkiteumożliwiłyzmobilizowanieznacznychinwestycji,któredoprowadziłydoliczącegosięwzro-
stuprodukcji–główniemiedziizłota.Wyższecenymetalibyłyteżbezpośrednimpowodemreaktywa-cjieksploracjiiprzyspieszeniadojrzewaniaprojektówgórniczych.Aktualnie,donajważniejszychmetaliwydobywanychwArgentynie,należą:złoto,srebro,miedź isole litu.Wartośćwydobyciaw2008rokuwyniosła3547mlnUSDibyłazbliżonadowynikuw2007roku3477mlnUSD.Wroku2009wyniosłaokoło3.7mldUSD.
Surowce mineralne niemetaliczne i produkty skalnesąprzeznaczonegłównienapotrzebybu-downictwa.Sąwydobywaneprzezokoło600małychiśrednichprzedsiębiorstw,którychdziałalnośćw50%jestzlokalizowanawpobliżuBuenosAires.Zewzględunaniskąwartośćwydobywanegomateriałuorazkosztytransporturosnącewrazzodległością,miejscaeksploatacjisurowcamusząznajdowaćsięmożliwiebliskomiejscichwykorzystania. Reprezentująoneokoło31,8%produkcjicałegogórnictwakra-jowego.Wydobywanemateriałytopiasek,żwir,marmur,granitiwapień.Produkcjamateriałówskalnychwykazaławostatnichlatachpodobnytrendwzrostowyjakcałysektorgórnictwa.Pouzyskaniuliczącegosiępoziomuw1997roku,doszłodopewnegozałamaniaprodukcjiwnastępstwierodzącegosiękryzy-sugospodarczego,któryosiągnąłswojednow2002roku.Odtegorokunastępowałstopniowywzrost,szczególniewokresieboomubudownictwapodkoniec2004roku.Produkcjamateriałówskalnych,piasku,wapieniawyniosław2008rokuokoło100tys.ton.Największypopytjestnapiasekiwapień.Licząsięteżsole,gips,glinainaturalneborany,którestanowiąokoło14%produkcjikrajowej.Głównym,produkowa-nymsurowcemmineralnymniemetalicznym,jestbezwątpieniaglina,którastanowi56%ogółuwydobyciawtymsegmencie.Następnawkolejnościtosól,zudziałem14%.Wwynikuboomubudownictwawzrosłoteżwydobyciegipsu.W2008rokujegoprodukcjaociągnęłapoziom1257tys. ton.WartowspomniećrównieżoinformacjiangielskiejfirmyRioTinto,którajużprodukujeboranynapółnocykraju,dotyczącejrozpoczęciabudowykopalnisolipotasowychmiędzymiejscowościamiNeuqueniMendozazobiektemmagazynowymwBahlaBlanca,cobędziewymagaćwydatkówrzędu750mlnUSD.Projektprzewidujeprodukcjęnawozównaużytekwewnętrznyinaeksport.
W długim okresie górnictwo argentyńskiema dobre perspektywy rozwoju.W latach 2002–2007łącznawartość inwestycjiwsektorzegórniczymwyniosłaok.4,2mldUSD.Domomentuwystąpieniaefektówkryzysuświatowego,górnictwoznajdowałosięwintensywnejfazierozwoju.Światowykryzysfi-nansowyizmianywopodatkowaniu(tzw.retenciones)wsektorzegórniczym,ogłoszonepodkoniec2007roku,oznaczałykoniecznośćwprowadzeniadoniegowieluzmianpowielulatachintensywnegowzrostuiinwestowania.Wszczególności,poważnyspadekcenmetalizmusiłfirmydoweryfikacjiplanówinwe-
23
stycyjnych,główniewodniesieniudoprojektów,będącychjeszczewewstępnejfazieopracowywania.Wkonsekwencji,zostałteżzmniejszonyzakreseksploracjizpowoduspodziewanychmniejszychwpływówiwyższychpodatków.
Rok2009byłszczególnydlagórnictwa.Początekcharakteryzowałsięsilnymspadkiemcenwwa-runkachdużejniepewnościrynkowej,natomiastwkońcówcerokuodnotowanoznacznąpoprawę.War-tośćbruttoprodukcjiliczonejwcenachstałychporazkolejnyuległaobniżeniu.Mimowejściadoprodukcjinowychprojektów,firmyjużzajmującesięwydobyciemzmniejszyłyskalęinwestycji,wceluutrzymaniapoziomuwydajności.Spowodowałotospadekofertyproduktówmineralnych,doczegodołączyłjeszczemniejszypopytnaminerałyniemetaliczne.
Jeżelichodziominerałymetaliczne,tospadekpopytuspowodowanykryzysemświatowymwpłynąłnaspadekcennapoczątku2009rokudonajniższegopoziomu.Podkoniecrokucenymetaliwzrosły,główniezpowoduzwiększeniapopytuChinipowrotuinwestorów.Cenynajpierwspadływlutym2009roku o 50%w stosunku do ichwysokiego poziomu zmarca 2008 roku, a następnie zaczęły szybkorosnąć.Niezależnieodwspomnianychwyżejperturbacji,eksportrósłkolejny,dziewiątyrok,dziękiwzro-stowieksportudrogichmetali,takichjaksrebroizłotoorazpowrotudowydobyciarudyżelaza.
Wobecnejdekadzierządmanadziejęnaprzyciągnięcieinwestycjiprywatnychwsektorzewydo-bywczymowartości5-7mldUSD.Mająbyćoneprzeznaczonenazagospodarowanie24złóżmającychrezerwysurowcowewartości50mldUSD.Długoterminowaprognozarozwojuprodukcjirudmetali jestkorzystna.Jednakzagospodarowaniejedynieczęścizłóżwymagaćbędzieinwestycjirzędu3-4mldUSD.Powinnotoprzynieśćpodwojenieprodukcjigórniczej.
Natletakdużychrezerwsurowcowych,samerezerwywęglakamiennegosąograniczone.Prawie99%rezerwwęglawArgentynietozłożazlokalizowanewokolicykopalniRioTurbiowprowincjiSantaCruz,w rejoniechilijskiejprowincjiMagallanes (szacowane rezerwy–424mln ton) ikopalniPicoQu-emadowprowincjiRioNegro(szacowanerezerwy–75mlnton).ZłożawęglawokolicyPicoQuemado,obejmująwęgiel subbitumicznyowysokiej zawartości substancji lotnych.Były onepierwotnieeksplo-atowanewlatach50.ubiegłegowieku,obecnieniesąwydobywane.AktualnienajbardziejrozpoznaneieksploatowanesązłożawRioTurbio(rys.2.4).
Rysunek 2.4 Lokalizacja kopalni Rio Turbio w Argentynie
24
Argentynajestznaczącymproducentemieksporteremenergii,którejjejgłównymiźródłamisąropaigaznaturalny.Tylko jednaz34dużych (ponad100MW)elektrowniwArgentynieocałkowitejmocyzainstalowanej350MW, jest zasilanawęglem.Sytuacjęmazmienićduża inwestycjaenergetycznawRioTurbio.Planowanamocbudowanejelektrownito240MW.DoprodukcjienergiielektrycznejwnowejelektrownimabyćzużywanacałośćplanowanegowydobyciakopalniRioTurbio(około1,2mlntonrocz-nie).ObecnieYacimientoCarboniferoRioTurbio(YCRTRioTurbio)jestjedynączynnąkopalniąwęgla.WcześniejjakoYCFbyłaagencjąrządową,którazostałasprywatyzowananapoczątkulat90.ubiegłegowieku.YCRTRioTurbioprowadziwydobycienadośćniskimpoziomie,pozyskujewęgielenergetyczny,którego część jest zużywana lokalniewRio Turbio a pozostała część jestwysyłana do elektrowniwBuenosAires.PotencjałYCRTRioTurbio jestbardzoduży.Złożeskładasięzpięciupokładówwęglabitumicznego:MantoInferior(najniższy),MantoSuperior,MantoB,MantoAiMantoDorotea(najwyższy).ObecniejesteksploatowanytylkopokładMantoDorotea,ogrubości1,92m.ŁącznezasobyzłożaRioTurbioto424mlnton.
Wróżnychokresachubiegłegowieku,pozaRioTurbio,funkcjonowałoteżwinnychczęściachAr-gentynywielemałychkopalńwęgla.Przykładowo,występowaływprowincjach:Nequen,RioNegro,ElChubut i Santa Cruz.
Wydobycie węglawArgentyniewynosi tylkookoło0,02mlntonwęglasubbitumicznegorocznieioddłuższegoczasuutrzymujesięnapodobnympoziomie(wykres2.3).Zużycie węgla(głównienapo-trzebyprzemysłumetalurgicznego)wahasięwostatnichlatachnapoziomieod1,0do1,8mlntonrocznie.Brakującezapotrzebowanienawęgieljestwcałościpokrywaneimportem.
0100200300400500600
1980
19811982
19831984
19851986
19871988
1989199
01991
19921993
19941995
19961997
19981999
2000200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys.
ton
Wykres 2.3 ProdukcjawęglakamiennegowArgentyniewlatach1980–2010
2.1.3. Rynek maszyn górniczychRynekArgentynyjestcenionywbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Poważnąprzewagękonku-
rencyjnąstanowiądobrereferencjeztegorynku.NarynkuArgentynyobecnisąniemalwszyscyprodu-cencimaszyngórniczychzAmeryki,Europy,AustraliiiChin.Ofertysąskładanewramachprzetargówmiędzynarodowych.Wśródproducentówmaszyniurządzeńobecnychnarynkuargentyńskim(wsekto-rzegórnictwaodkrywkowego)wymieniasięm.in.:RTMEquipment,MachineryandEquipmentCo.Inc.,RoupeEquipmentCompanyInc.,A.M.KingIndustriesInc.,EasternMachine&ConveyorsInc. AAMCOR,L.L.C.,AndyEasternHeavyMachineryHoldingLtd.,UniversalWorldwide,LLC,MinMine-DLDinningCompany,GraysMining,AntraquipCorporation,VantageEquipment,A.M.KingIndustriesInc.,NewmontMiningCorporation,AmalgamatedMining Inc., TimMcDowellEquipment Ltd.,CaliforniaAggregate&MiningMachinery.
25
Dostawąmaszyndlagórnictwapodziemnegozajmująsięnatomiasttakiefirmyjak:AndyEasternHeavyMachineryHolding Ltd,GraysMining, TridentMiningSystems,VPFK Joint Venture,NewmontMiningCorporation,CALLTIMEquipmentBrokerage,AAMCOR,L.L.C.,MektunnelEquipmentSolutions,TimMcDowellEquipmentLtd.,VantageEquipment,MiningInnovations,AntraquipCorporation,EasternMachine&ConveyorsInc.,RTMEquipment,A.M.KingIndustriesInc.,DuxMachineryCorporation.
Narynkumaszyngórniczychzaznaczyłsięrównieżudziałpolskichfirm.WmodernizacjękopalniwęglawRioTurbiobyłzaangażowanypolskieksporterKopexS.A.,którywlatach2005–2006dostar-czyłurządzeniawartościponad30mlndolarów.CzęśćurządzeńwramachdostawyrealizowanejprzezKopexS.A.wyprodukowałidostarczył„FamurS.A.”.PonadtonarynkuargentyńskimdostawymaszynciężkichdopracnapowierzchnizrealizowaładziałającarównieżnarynkupolskimfirmaJoyGlobal.
NarynkuimportumaszyngórniczychwArgentyniemamydoczynieniazczteremapodstawowymirodzajamiimporterów:domyimportowe,agencilubdystrybutorzy,oddziałylubprzedstawicielstwaprodu-centówzagranicznych,importerzyjakokonsumencifinalni.
Domy importowe to duże firmy, które zwykle importują na rachunekwłasny, aczkolwiek częstopodpisujązfirmamizagranicznymikontraktyprzedstawicielskienabazieprowizjiodsprzedaży.Firmytezwykledysponująsieciąoddziałówiprzedstawicielstworazpromotoramisprzedaży,którzyzaopatrująkonsumentówfinalnych.TenkanałsprzedażyoferujefirmomeksportującymdoArgentynypewienstopieńbezpieczeństwazpowodujegowielkościisolidnościfinansowej.Wwieluprzypadkachfirmyzagraniczne,zainteresowaneeksportemdoArgentyny,biorąpoduwagętylkodużedomy importowe.Wniektórych,specyficznychprzypadkach,właściwszymmożebyćskorzystaniezopcjiwyborumałejfirmy,którabar-dziejśledzipotrzebyrynkuispecjalizujesięwzaopatrywaniuwkonkretnyproduktodbiorcównatereniecałegokraju.
Agenci lub dystrybutorzydziałająwimieniueksporteraprzejmującryzykazwiązanezesprzedażąw stosunku do osób trzecich. Agenci otrzymują prowizję lub honorarium za zrealizowane sprzedaże,podczasgdydystrybutorzyzatrzymująróżnicęmiędzycenązakuputowaruicenąodsprzedażynarynku.Kontraktyagencyjnelubdystrybucyjnemogąbyćwyłącznelubnieiokreślaćprawa,zasięggeograficznyorazszczegółowyopisoferowanychusług.
Oddziały lub przedstawicielstwa są tworzone przez firmy zagraniczne, kiedywolumen sprze-dażyosiągaznacznewielkości,ponieważpociągatozasobąpoważnewydatki.Decydującsięnatakikrokfirmypolskiepowinnyskorzystaćzpomocyadwokatawzakresieaspektówprawnychipodatkowychprzedsięwzięcia.
Sprzedaż bezpośredniawArgentyniemadużypotencjałrozwojowy.Importerzywystępująwówczasjakoużytkownicy końcowi.Bezpośrednie zakupyprzezkońcowychużytkownikówstanowiąważnykanałdystrybucjiwimporcieargentyńskim.Bezpośredniimporterzytozwykledużefirmyiinstytucjepaństwowe,któredokonujązakupówwyposażeniaimateriałówbezpośrednikówdlacelówprodukcyjnychlubkonsump-cjiimportowanegotowaru.Argentyńscyimporterzyidystrybutorzysązwykledobrzewprowadzeniwhandelmiędzynarodowy.Ztegopowodudużefirmyisiecisprzedażysązregułyimporteramibezpośrednimi.
2.2. CHILE
2.2.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiWrankingach i raportachmiędzynarodowych instytucji, takich jakOECD iBankŚwiatowy,Chile
uznaje się zanajbardziej bezpieczne i stabilnepaństwoAmerykiPołudniowej.Solidnepodstawyma-kroekonomiczne, gwarancje prawne dla zagranicznych firm, wysoki wskaźnik wolności gospodarczej,
26
stabilnośćpolityczna,niewielkakorupcjaorazbezpieczeństwowyróżniajątenkrajnatleinnychpaństwkontynentu.
Dziękidobremuzarządzaniufinansamipublicznymi,gospodarkachilijskaodnotowujeznaczącesuk-cesyodponad20 lat.Rozsądnapolitykamakroekonomiczna istabilizacjafiskalnastanowiłykluczoweczynniki wzrostu Chile w warunkach realizacji strategii otwartego rozwoju gospodarki surowcowej. Prze-prowadzenieudanychreformwobszarzehandluisprzyjająceuwarunkowaniamiędzynarodowe(wysokiecenymiedzi,głównegotowarueksportowego)umożliwiłyChilewlatach1988–1997realizacjęwysokiegotempawzrostu gospodarczego (ok. 7-8%).W następnych latach,m.in.wskutek kryzysu azjatyckiego,nastąpiłspadekwzrostuPKB.W latach2004–2008kraj tenponowniezacząłosiągaćwysokie tempowzrostuPKB(ok.6%).Wobecświatowegokryzysuekonomicznego2007–2009,wskaźnikigospodarczeChile – od ostatniego kwartału 2008 roku – pogorszyły się – popytwewnętrzny odnotował znaczącyspadek.27 lutego2010rokuChile, tużprzedoficjalnązmianąrządu,stanęłowobliczu tragicznegowskutkachtrzęsieniaziemi.Ztegopowodu,pierwszymnajważniejszymzadaniemdlanowegorządubyłoprzygotowanieplanuodbudowykraju.Szacunkowestratyspowodowanetrzęsieniemziemioceniononaokoło30mldUSD.RządogłosiłProgram odbudowy kraju w latach 2010-2013.Programzakładareali-zację inwestycjiwwysokości 8,4miliardówUSDwsektorach takich jak:mieszkalnictwo,urbanizacja,architektura; edukacja; infrastruktura drogowa, wodociągowa itp., roboty publiczne, ochrona zdrowia,zapobieganiekataklizmom.
ObokodbudowyrządrealizujetakżeplanmodernizacjiChilepodnazwą„Chile Nuevo”nalata2010–2014,któregokluczowepunktyzakładają:osiągnięcie6%wzrostugospodarczego,stworzeniemilionanowychmiejscpracy,poprawęjakościedukacji,walkęzprzestępczością,poprawęfunkcjonowaniasłuż-byzdrowia,walkęzbiedąorazpoprawęjakościdziałaniainstytucjipublicznych.CelemobecnegorządujestosiągnięcieprzezChiledo2020rokustatusukrajurozwiniętego.Zuwaginagłębokiestrukturalnezróżnicowaniespołeczno-gospodarczekraju(regionalne,społeczne,kulturowe),wizjaszybkiegorozwojugospodarczegojestbardzooptymistyczna.Wrzeczywistościspołeczno-politycznejChile,państwa,którenależydokrajówonajwyższejrozpiętościdochodównaświecie,realizacjapriorytetówprogramurządo-wegobędziewymagaćdłuższegookresu,nawetprzybardzoaktywnejrolipaństwawspierającegowolnyrynek.PrognozydlaChilenarok2012sąoptymistyczne.WedługszacunkówBankuCentralnego,Chileosiągniewbieżącymrokuwzrostgospodarczyrzędu4,5-5,5%.Przewidywanyjestwzrostinwestycjiook.10%wskalirokuorazpłacnominalnychook.4,5%.Konsumpcjawewnętrznawzrośnieook.4,6%.
Podstawowewskaźnikicharakteryzującechilijskągospodarkęujętowtabeli2.4.
Tabela 2.4PodstawowewskaźnikimakroekonomiczneChilewlatach2007–2011
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011StopawzrostuPKB[%] 5,3 3,7 -1,5 5,1 6,5PKB[mldUSD] 165,2 170,6 243,2 257 281PKBpercapita[USD] 13 336 14 599 14700 15 222 16100InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%] 7,8 8,7 1,5 1,4 3,3
Obrotyhandlowe[mldUSD] 100 127,3 93,49 124,1 150,6
27
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Stopa wzrostu obrotów handlu zagranicznego[%] – 27,3 -26,6 32,7 21,3
Eksport[mldUSD] 61 69,1 53,74 69,6 80,6Stopawzrostueksportu[%] – 13,3 -66,2 29,5 15,8Import[mldUSD] 39 58,2 39,75 54,5 70,0Stopawzrostuimportu[%] – 48,7 -31,7 37,1 28,4Saldo[mldUSD] 22 10,9 14 15,1 10,6
W2011rokuudziałposzczególnychsektorówgospodarkiwtworzeniuPKBprezentowałsięnastę-pująco:
✓górnictwo–20%,✓przemysłprzetwórczy–13,9%,✓usługifinansowe(obejmująusługifinansowe,ubezpieczenia,wynajemnieruchomości,usługidla
biznesu)–13,9%,✓edukacjaisłużbazdrowia(prywatnaipubliczna)–9,6%,✓transportitelekomunikacja–7,9%,✓handel,gastronomia,hotelarstwo–8%,✓budownictwo–6,8%,✓rolnictwoirybołówstwo–5%.WedługdanychBankuCentralnegoChile,wartośćeksportuwyniosławroku2011około80,6mld
USD,podczasgdyw2010roku–70mldUSD.Wartośćimportuwyniosła70mldUSD,podczasgdyw2010roku–54,5mldUSD.Wporównaniuzrokiem2010nastąpiłzatemwzrostobrotówhandlowych,anadwyżkawbilansiehandlowymuzyskałapoziomrówny10,6mldUSD.Bilanshandlowyzanotowałnadwyżkęgłówniedziękiutrzymującemusięwzrostowicenmiedzinarynkuświatowym.Wroku2009kryzysmiędzynarodowywyraźniezaznaczyłsięwwartościobrotówhandlowychChile.Zarównoeksport,jakiimportodnotowałyspadekwartości(eksportoponad60%aimportoponad30%).Takatendencjanieutrzymałasięwkolejnymroku–w2010rokuzarównoeksport,jakiimportosiągnęływartościzbliżonedookresuprzedkryzysem(wykres2.4).
70,054,5
39,8
58,239,0
80,669,6
53,769,1
61,0
0,010,020,030,040,050,060,070,080,090,0
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mldU
SD
import eksport
Wykres 2.4WartośćeksportuiimportuwChilewlatach2007–2011
28
Wujęciugeograficznymchilijskieksporttrafiagłówniedokrajówazjatyckich(ok.50%),wśródktó-rych główni odbiorcy toChiny, Japonia i KoreaPołudniowa.Około 20%eksportu jest skierowane doEuropy,główniedoWłoch,HolandiiiBelgii.DoAmerykiPółnocnejtrafiaokoło15%eksportu–główniedoUSA,natomiastdoAmerykiPołudniowejok.14%,główniedoBrazyliiiPeru.Wśróddóbreksportowych,opróczmiedzi(42%całegoeksportuChile),znajdująsięrównież:celulozaipapier(10%),produktyche-miczne(8%),ryby(3%),wino(2,5%),molibden(2,5%)iinne.
ImportdoChilepłyniegłówniezUSA(21%całegoimportu),Chin(16,1%)iBrazylii(9,3%).WedługdanychMinisterstwaGospodarkiRP,za2011rokobrotyhandlowezChilewyniosły259mln
USD.Obrotyhandlowezwiększyłysięwporównaniuz2010rokiemo58mlnUSD.WartośćpolskiegoeksportudoChilespadłaz55mlnUSDw2010rokudo48mlnUSDw2011roku.Jednocześniezwięk-szyłsięimportzChileze146mlnwroku2010do211mlnUSDw2011roku.Saldobilansuhandlowegowynosi163mlnUSDnakorzyśćChile.Utrzymującasiętendencjaspadkuobrotówhandlowychod2007roku(360,5mlnUSD),w2008roku(297mlnUSD),w2009(217mln),do2010roku(201mln)zostałaprzełamanaw2011rokuiosiągnęłapoziom259mlnUSD.WartośćwymianyhandlowejPolskizChileprzedstawiono w tabeli 2.5 i na wykresie 2.5.
Tabela 2.5WartośćwymianyhandlowejPolskizChilewlatach2007–2011[mlnUSD]
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport 45,3 37,1 22,0 55,0 48,0Import 315,2 258,5 186,0 146,0 211,0Saldo -269,9 -221,4 -164,0 -91,0 -163,0
45,3 37,122
55 48
315,2 258,5
186146
211
050100150200250300350
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mln
USD
Eksport Import
Wykres 2.5WartośćwymianyhandlowejPolskizChilewlatach2007–2011
NajwiększąwartośćwpolskimeksporciedoChilew2011roku,wedługstrukturytowarowej,miały:✓urządzeniamechaniczneielektryczne;wtymdorejestracjiiodbiorudźwięku(17mlnUSD),✓pojazdy,statkipowietrzne,jednostkipływająceiwspółdziałająceurządzenia(6mlnUSD),
29
✓produktyprzemysłuchemicznegoiprzemysłówpokrewnych(5mlnUSD),✓wyrobyzkamieni,gipsu,cementu,azbestu,mikiitp.,wyrobyceramiczne,szkło(4,6mlnUSD).WimporciezChilenajwiększąwartośćmiały:✓wyrobynieszlachetneiwyrobyzmetalinieszlachetnych(54,5mlnUSD),✓produktypochodzeniaroślinnego(53mlnUSD),✓produktymineralne(48mlnUSD),✓zwierzętażywe,produktypochodzeniazwierzęcego(25mlnUSD),✓gotoweartykułyspożywcze,napojebezalkoholowe,alkoholoweiocet,tytoń(21mlnUSD).PolskakupujezChileprzedewszystkim:wino,owocesuszone,owoceświeże(winogrona,truskaw-
ki,jagody,jabłka,gruszki),filetyrybne,orzechyorazmiedźwpostacirudy,koncentratuorazmiedźnie-rafinowaną.Zkolei,ChilekupujezPolski:kable idrut izolowany,rusztowania,samochodyturystycznetypuMelex,spycharkiczołowe,kotływytwarzająceparę,urządzeniaspawalnicze,sondygłębokościowe,torbypapierowe typukraft,oponyautobusowe iciężarowe,kamieniemłyńskie iszlifierskie,kosmetykiorazwódkę.
2.2.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn gór-niczych
Chile jest krajem górniczym – jego rozwój gospodarczy w dużym stopniu zależy od wydobyciaieksportusurowcównaturalnych.JednymzgłównychfilarówchilijskiejgospodarkijestsektorgórnictwamiedziwChile.Eksportsamejmiedzigenerujeokoło jedną trzeciądochodówpaństwa.Chilezajmujepozycjęlideradostawnietylkomiedzi,aleiwieluinnychsurowcówmineralnych,rudmetaliikoncentratówwświecie.WedługbadańUnitedGeologicalServicezUSA,złożarudymiedziwChilewynoszą140mlnton,coodpowiada30%światowychzasobów tegosurowca.Wielkośćzłóżmolibdenuwynoszą3mlnton,cojestrówne35%światowychzasobów.Ponadto,Chiledysponujeeksploatowanymizłożamizłota,srebra,żelaza,magnezu,ołowiu,cynku,molibdenuilitu.Chileposiada9,7%udziałwświatowejprodukcjisrebra.Posiadanajwiększerezerwylitunaświecie,szacowanena6,9milionówton,ijestnajwiększymproducentemtegosurowcanaświeciewedługdanychzarok2011(41%)przedAustralią(20%),Chinami(14%)iArgentyną(11%).
Chilejestświatowymlideremwprodukcjiieksporciemiedzi,zajmujeteżczołowepozycjewproduk-cjijodu,renuilitu,osiągającodpowiedniookoło60%,48%i42%światowejprodukcjigórniczej.Jestdru-gimcodowielkości(poChinach)światowymproducentemrafinowanejmiedzi,uzyskując17%globalnejprodukcji tegometalu.Ponadto,Chile jest trzecimcodowielkościświatowymproducentemmolibdenuiboru(produkujeodpowiednio15%i13%światowejprodukcjitychpierwiastków).Dodatkowo,Chilezaj-mujeczwartemiejscewświeciejakoproducentrafinowanegoselenu(4,7%światowejprodukcji),piątejakoproducentsrebra(7%produkcjiglobalnej).RozmieszczeniegłównychzasobówmineralnychChileprzedstawiono na rysunku 2.5.
30
Rysunek 2.5RozmieszczeniegłównychzasobówmineralnychChile
MiedźwChile jestgłównymzasobemgórniczym,azarazemnajważniejszymproduktemekspor-towym.Dostarczaponadpołowęprzychodówzeksportu.W2011rokueksportmiedziosiągnąłwartość42,6mldUSD(56%wartościchilijskiegoeksportu).NajwiększymiodbiorcamimiedzisąChiny(14mldUSD),Japonia(5,4mldUSD),KoreaPłd.(3,3mldUSD),USA(3,1mldUSD)iBrazylia(2,2mldUSD).ZkrajóweuropejskichnajwięcejmiedzitrafiadoWłoch(2,0mldUSD),Holandii(1,9mldUSD),Francji(1,0mldUSD)iHiszpanii(0,9mldUSD).WsumiewartośćeksportumiedzidokrajówUEwyniosław2011roku8mldUSD.
Według danych Banku Centralnego Chile, Polska importujemiedź w postaci rudy i koncentratuowartości74mlnUSD(costanowi51%całościpolskiegoimportuzChile).Chilijskaprodukcjamiedzinie-
31
malcałkowiciejestkierowananaeksport.We-wnętrzne zapotrzebowanie kraju jest zaspo-kajaneprzezniecałe2%całkowitejprodukcji.RynekproducentówmiedziwChilemożnapo-dzielićwedług ichwielkościnagrupędużych,średnich i małych producentów. Do kategoriidużychproducentówmiedzinależy14firmza-granicznych i jedna krajowa – Corporación Nacional del Cobre – Codelco (Krajowa Korpo-racjaMiedzi,doktórejnależypięćoddziałów:División Ventanas, División El Teniente, Divi-siónAndina,DivisiónSalvadoriDivisiónNorte,składającesięzdwóchkombinatówgórniczychChuquicamataiRadomiroTomic).
Złoża węgla kamiennegowystępująwwiększości regionówChile, choćwydobycie koncentrujesięnapołudniukraju.ZnacznezasobywęglaodkrytowpobliżuPuntaArenasna IslaRiesco.Oceniasię,żepotencjalnezasobywęglakamiennegowChilewynoszą5000mlnton,azasobyzdefiniowane670mlnton.ZłożawIsloRiescoonazwieEstanciaInviernobyłyanalizowaneprzezKomitetWęglowyzCorporationdeFomentodelaProduccion(CORFO)wlatach1978i1981.Naobszarze4030hektarówoszacowanodużerezerwywęgla,zktórychblisko280mlntontorezerwyudowodnione,aokoło400mlntontorezerwymożliwe.KrajowaprodukcjawęglajestskoncentrowananaobszarzeLota/Coroneloraznajbardziej na południewysuniętym skrawkuZiemiOgnistej (Tierra del Fuego).Dzięki koncesjom nawydobyciewęglaprzyznanymprzedsiębiorstwomprywatnym,własnośćtymsektorzeniejestjużw100%państwowa.ObecniewChilesączynnedwiekopalniezarządzaneprzezEmpresaNacionaldelKarbon(Enacar)iLaKompaniaCarboniferaSanPedrodeCatamutun(CCSPC).Jednązformdziałalnościpań-stwowej jestskupwęglapozyskiwanegoprzezspółkiwęglowe.Wielkośćprodukcjiwęglakamiennegow Chile przedstawiono na wykresie 2.6.
050010001500200025003000
1980198
1198
2198
3198
4198
5198
6198
7198
8198
9199
0199
1199
2199
3199
4199
5199
6199
7199
8199
9200
0200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys. to
n
Wykres 2.6ProdukcjawęglakamiennegowChilewlatach1980–2010
Wlatach1980–1991produkcjawęglawChilewykazywaładodatniadynamikę.Zmianatrendumiałamiejsceod1991roku.Odtegoczasuwydobyciewęglasystematyczniespada:zpoziomuprawie2,5mln
!
Rysunek 2.6 KopalniaSanJoséwpobliżuCopiapó
32
tondo0,68mlntonw2010roku.Jednocześniecałyczasrośnieudziałimportuwęgla,osiągającwostat-nichlatachpoziom7-8mlntonrocznie.
Poziom zużyciawęglawChile jest zmienny, uzależniony od zapotrzebowania ze strony sektoraenergetycznego,największegoodbiorcywęglawkraju.Sektorenergetycznypozawęglemkorzystazdo-datkowychźródełenergiiwpostacienergiiwodnejorazgazu.Przewidujesięjednak,żewprzyszłości,na skutek niepewnych dostaw gazu z Argentyny, zużyciewęglawChilewzrośnie.Wzrostu produkcjiizużyciawęglaspodziewasięKrajowaKomisjaEnergetyczna(CNE).
Ze złóż zlokalizowanych na dalekim południu kraju, na 36 platformach wiertniczych położonychwCieśninieMagellanawChilejestrównieżwydobywanaropanaftowa.Złożaropynaftowejsąwłasno-ściąpaństwa,poszukiwanieiwydobyciesurowcównależydopaństwowejEmpresaNacionaldePetroleo(ENAP).Jednak,napodstawiekontraktówzawartychzpaństwem,firmyprywatnemogąrównieżwykony-waćtędziałalność.Wostatnichlatachwielkośćwydobyciaropynaftowejstopniowospada.
RyneksurowcówmineralnychwChilejestdodatkowowzmacnianyprzezprodukcjęminerałówprze-mysłowych,takichjaknp.węglanlitu,któryjestpozyskiwanywprocesiewydobyciasoli.Około57%rudymiedziikoncentratujestdodatkowoprzetwarzanewkrajudlaprodukcjirafinowanejmiedzi.Rozmieszcze-nieposzczególnychsektorówprzemysłuwydobywczegoikopalńprzedstawiononarysunku2.8.
NarynkusurowcówmineralnychwChilewiodącymifirmamizkapitałemchilijskimsą:✓CAPSA,✓CODELCO,✓MOLYMET,✓SociedadQuimicayMineradeChileSA(SQM).Ponadto,narynkutymzainwestowałowielefirmzagranicznych,zwłaszczawsektorzegórniczym.
Działajątutakiezagraniczneprzedsiębiorstwajak:✓AngloAmericanplc(WielkaBrytania),✓Antofagastaplc(WielkaBrytania),✓BarrickGoldCorp.(Kanada),✓TeckComincoLtd(Kanada),✓BHPBillitonLtd(Australia),✓BHPBillitonplc(WielkaBrytania),✓Freeport-McMoRan Copper & Gold
Inc.(USA),✓RioTintoLtd(Australia),✓RioTintoplc(WielkaBrytania),✓ Strata plc (Szwajcaria).
!
Rysunek 2.7KopalniamiedziChuquicamata
33
Rysunek 2.8RozmieszczeniesektorówprzemysłuwydobywczegoikopalńwChile
34
2.2.3. Rynek maszyn górniczychNarynkumaszyngórniczychwChilesąobecniniemalżewszyscyświatowiproducencisprzętugór-
niczego,zwłaszczawzakresiewiercenia,kruszeniaoraztransportusurowcówmineralnych.NajwiększeznaczenienatymrynkumająwysokowydajnemaszynydoprodukcjinajważniejszychsurowcówChile:rudymiedzi,rudjodu,renuilitu,rudymolibdenu,minerałówselenuisrebra,którewydobywasięgłówniemetodamiodkrywkowymi.GórnictwowęglakamiennegoChile tostosunkowoniewielka,wporównaniudokopalńinnychsurowcówtegokraju,ilośćkopalńwęglakamiennego,któreeksploatująpokładywęglagłówniemetodąodkrywkową.Niestwarzatowarunkówdooferowaniasprzętugórniczegoprzeznaczo-negodoeksploatacji podziemnej systememścianowym.Niemniej jednak, dajemożliwości zaistnieniaproducentominnychmaszyniurządzeńgórniczych,zwłaszczaurządzeńtransportującychisegregują-cych,takichjak:
✓przenośnikitaśmowe,✓urządzeniadoprzeróbkimechanicznejkopalin(kruszarki,młyny,urządzeniaflotacyjnespecyficz-
nejkonstrukcji,któremogąbyćprzystosowanenietylkodoprzetwórstwawęgla,aleirudmetali),✓samojezdnysprzętgórniczy(którymógłbybyćrównieżprzystosowanydlapotrzebkopalńpod-
ziemnychwydobywającychrudymetali),✓specjalistyczneurządzeniamałejmechanizacji,dostosowanedopotrzeb indywidualnychklien-
tów,✓urządzeniaprzeładunkowewportach.Polscyeksporterzymaszyngórniczychpowinnijednakliczyćsięztym,żenachilijskimrynkubardzo
mocnozaznaczasiękonkurencjanajwiększychświatowychproducentówmaszyn, takich jakBucyrus,Caterpilar,Komatsuiinnych,któreoferująmaszynyiurządzeniadlagórnictwaodkrywkowego.Zdrugiejstrony, rynekChile jest rynkiem bardzowymagającym. Aby sprostać wymaganiom klientów, najlepiejkorzystaćzusługagenta/reprezentanta,wartoteżnawiązaćwspółpracęzfirmamisektoragórniczegoorazpodtrzymywać jąpodczasorganizacji targówbranżowych.Pozwala topozyskiwać informacjenatematzapotrzebowaniakopalńnasprzętgórniczy.
2.3. CHINY
2.3.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiGospodarka chińska w ostatnich latach uległa istotnym przekształceniom. Postępujące zmiany
cywilizacyjnewrazzezmianąjakościżyciamieszkańcówodbijająsięnapoziomie,charakterzeistruk-turzepopytukonsumpcyjnego.Jednocześniezewolucjącywilizacyjnąpostępująmechanizmyrozwojugospodarczego.Doniedawnakluczowąrolęwrozwojugospodarczymodgrywałeksportiinwestycje,alewwynikuzachodzącejewolucjicorazwiększąrolęwewzrościegospodarczymodgrywasilnierosnącypopytkonsumpcyjny.Wrazzrosnącąroląpopytukonsumpcyjnego,zmieniająsięwzorcekonsumpcyjne.Rośniepopytnadobrawyższegorzęduitowaryocharakterzeluksusowym(około100mlnosóbposiadasamochód,a220mlnosóbmamotocykllubinnypojazdzsilnikiem).Szybkiwzrostposiadaniajestnieste-tyrównocześnieźródłempoważnychproblemówśrodowiskowych.Naczołonowychwyzwańdlagospo-darkiwysuwasięzatemelementochronyśrodowiskainastawienienastosowanie„czystych”technologii.Podstawowewskaźnikicharakteryzującechińskągospodarkęujętowtabeli2.6.
35
Tabela 2.6PodstawowewskaźnikimakroekonomiczneChinwlatach2007–2011
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011StopawzrostuPKB[%] 13,0 9,6 8,7 10,3 9,2PKB[mldUSD] 3 518 4 598 5210 5 878 6042PKBpercapita[USD] 2660 3 454 3 895 4 393 4 522InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%] 4,8 5,9 -0,7 3,3 5,4
Obrotyhandlowe[mldUSD] 2173,8 2561,6 2207,3 2972,9 3640,6Stopa wzrostu obrotów handlu zagranicznego[%] 23,5 17,8 -13,9 34,7 22,4
Eksport[mldUSD] 1 218 1428,5 1201,7 1577,8 1898,1Stopawzrostueksportu[%] 25,7 17,2 -16,0 31,3 20,3Import[mldUSD] 955,8 1133,1 1005,6 1395,1 1742,5Stopawzrostuimportu[%] 20,8 18,5 -11,2 38,7 24,9Saldo[mldUSD] 262,2 295,5 196,1 182,7 155,6
Globalnykryzysgospodarczyzlat2008–2010dotknąłgospodarkęChinwsposóbnieznacznyikrót-kotrwały.DynamikawzrostuPKBz9,6%w2008 rokuzmniejszyłasiędo8,7%w roku2009,cobyłonajniższymwskaźnikiemwanalizowanymokresie.Światowykryzysfinansowy,poprzezspadekpopytuzagranicznego,spowodowałobniżenieeksportuookoło16%iimportuoponad11%w2009roku.Jednakjużw2010rokuwzrostPKBosiągnąłpoziom10,3%.W2011rokuproduktkrajowybruttoChinwzrósło9,2%,awięcwtempieoponad1punktprocentowywolniejszymniżw2010roku.Cogorsza,wko-lejnychkwartałachnastępowałosystematycznezmniejszaniesiędynamikiwzrostuz9,7%wIkwartaledo8,9%w IVkwartale.Pomimoszybszegowzrostuwartości importu (+24,9%),niżwartościeksportu(+20,3%),saldobilansuhandlowegowyniosło+155,1mldUSD(cobyłoniższeo27,1mldUSDodanalo-gicznejwartościz2010roku).
Prognozującrozwójchińskiejgospodarkianalitycyjeszczenapoczątku2012rokuspoglądaliopty-mistycznienakolejnelata.PrognozującPKBw2012rokuzakładalistopęwzrostunapoziomie8,5-8,4%.Napodstawiedanychmakroekonomicznychzapierwszykwartał2012roku,któreniestawiająChinwnajlepszymświetle,większośćanalitykówobniżyłaswojeprognozywzrostuPKBna2012roknawetdopoziomu7,6%.Równieżchińskirządobniżyłtęprognozędowartości7,5%.WyhamowaniewzrostuPKBdo takiegopoziomubędzieoznaczałonajniższądynamikę tegowskaźnikawChinach0d8 lat.Częśćodpowiedzialności za taki stan rzeczy przypisuje się ogólnemu spowolnieniu na świecie, które odbijasię negatywnie na chińskim eksporcie i prowadzi do spadku inwestycji. Należy jednak zauważyć, żeprognozywzrostuPKBnarok2013sąjużwyższe(wedługBankuŚwiatowego)niżwrokupoprzednimiwynosząokoło8,2%.
Pomimoostatnichprognozdotyczącychspowalnianiarozwojugospodarczego,Chinynadalsąnaj-szybciejrozwijającąsięgospodarkąnaświecie.Wstyczniu2010rokuChinywyprzedziłygospodarkęnie-mieckąwrankingunajwiększycheksporterówistałysięjednymznajwiększycheksporterówświatowych,
36
zachowującpozycjędrugiego importeraświatowego(poUSA).Wartośćeksportu i importuwChinachprzedstawiono na wykresie 2.7.
1898,11577,81201,71428,5
1218
955,81133,1 1005,6
1395,11742,5
0
500
1000
1500
2000
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mldU
SD
Eksport Import
Wykres 2.7WartośćeksportuiimportuwChinachwlatach2007–2011
Jakwynika zwykresu, poza rokiem2009, kiedygospodarka chińskaodczuła skutki światowegokryzysufinansowego,obrotyhandlowesukcesywnierosną.Wpływanatowzrostzarównoeksportu,jakiimportu.
KrajeUEpozostająnajwiększympartneremhandlowymChin.WartośćdwustronnychobrotówpoIpółroczu2010roku.wyniosła219,4mldUSD,cooznaczawzrosto37,1%.WartośćeksportudokrajówUEwyniosła140,7mldUSD(wzrosto36%).ImportzkrajówUEdoChinzamknąłsiękwotą78,7mldUSD,cooznaczawzrosto39,4%.StanyZjednoczonesądrugimnajwiększympartneremhandlowymChin.Łącznawartośćwymianywzrosłaz132,1do172mldUSD,cooznaczawzrosto30,2%.EksportChindoStanówZjednoczonychwyniósł124,5mldUSD(wzrosto28,3%).WartośćimportudoChinza-mknęłasiękwotą47,5mldUSD(wzrosto35,6%).Japoniapozostaje trzecimnajwiększympartneremhandlowymChin.WartośćobrotówpoIpółroczu2010rokuzamknęłasiękwotą136,5mldUSD.
PolskajestnajwiększympartneremgospodarczymChinwEuropieCentralnej,zarównopodwzglę-demobrotów,jakiimportu.ImportzChindoPolskistanowi3,1%całościchińskiegoeksportudokrajówUE.NatomiastudziałimportuzChinwstosunkudocałościimportudoPolskiwyniósł9,22%,costawiaChinyna3.miejscupoNiemczechiRosji.ChinysąnaszymdrugimpoTurcjirynkiemeksportowymdoAzjiizajmują20.pozycjęwśródwszystkichkrajów,doktórycheksportujemypolskieprodukty.UdziałeksportudoChinwcałościeksportuzPolskiwyniósł1,18%.WostatnimpięcioleciuwymianahandlowaPolskizChinamicharakteryzowałasięszybkimwzrostem.Niestety,poziomnierównowagiwymianyistniejącyjużnapoczątkutegookresu,wkolejnychlatachjeszczebardziejpogłębiałsię(wykres2.8).W2007rokuwartośćpolskiegoeksportudoChinwynosiła986,5mlnUSD, importuzChin11753,4mlnUSD,zaśujemnesaldo-10767mlnUSD.W2010rokueksportzPolskidoChinwzrósłdo1628mlnUSD,wartośćimportuwyniosła16703mlnUSD,aujemnesaldobilansuhandlowegozwiększyłosiędo-15076mlnUSD(tabela2.7).PodwzględemwysokościujemnegosaldaChinyzajmują1.miejscewśródwszystkichpartnerów handlowych Polski.
37
Tabela 2.7WartośćwymianyhandlowejPolskizChinamiwlatach2007–2011[mlnUSD]
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport 986,5 1278,4 1469,6 1627,5 1860,0Import 11753,4 16797,9 13914,4 16703,3 18380,0Saldo -10767,0 -15519,5 -12444,8 -15075,9 -16520,0
1860986,5 1278,4 1469,6 1627,5
1838016703,313914,4
16797,9
11753,4
0
5000
10000
15000
20000
2007r. 2008r. 2009r. 2010r. 2011r.
lata
mln
USD
Eksport Import
Wykres 2.8WartośćwymianyhandlowejPolskizChinamiwlatach2007–2011
WpolskimeksporciedoChinnajwiększyudziałmająwyrobymetalurgiczneorazwyrobyprzemysłuelektromaszynowegoichemicznego.Trzywymienionegrupystanowiąłącznieponad70%eksportuzPol-ski.Na liścienajważniejszychtowarówwnaszymeksporciedoChinpierwszemiejscezajmujemiedź.Ważnemiejscezajmująproduktychemiczneorazmaszynyspecjalistyczne.Wedługdanychchińskich,wpolskimeksporciedoChindominujątrzygrupytowarowe:metalenieszlachetne,produktyprzemysłuchemicznegoorazmaszynyiurządzenia.
2.3.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn gór-niczych
DonajważniejszychbogactwnaturalnychChinnależą:antymon,aluminium,boksyty,cyna,cynk,diamenty, fosforyty, gaz ziemny, grafit, kaolin, łupki bitumiczne,magnetyt,mangan,miedź,molibden,ołów,ropanaftowa,rtęć,rudauranu,rudażelaza,sólkamienna,wanad,wolfram,węgielkamienny,złoto.Rozmieszczenieposzczególnychsurowcówmineralnychprzedstawiononarysunku2.9.
38
Rysunek 2.9RozmieszczeniezłóżsurowcówmineralnychwChinach
ZłożawęglakamiennegowChinachszacujesięnaponad1000mldton,costanowi13%świato-wychzasobów.Chinysąjednymznajwiększychproducentówikonsumentówtegosurowca,znajdująsięwtymwzględziewpierwszejtrójcepaństwnaświecie–wrazzUSAiRosją.Ilośćwydobytegowęgla wlatach1980–2010przedstawiononawykresie2.9.
0500000
1000000150000020000002500000300000035000004000000
1980198
1198
2198
3198
4198
5198
6198
7198
8198
9199
0199
1199
2199
3199
4199
5199
6199
7199
8199
9200
0200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys.
ton
Wykres 2.9ProdukcjawęglakamiennegowChinachwlatach1980–2010
39
Węgielpokrywaobecnie69,4%zapotrzebowaniaChinnasurowceenergetyczne.Chinyzużywająokoło45%światowejprodukcjiwęgla,awdalszejperspektywieprzewidujesiędalszywzrost tejkon-sumpcji.Sektorgórnictwawęglakamiennegojestbezpośredniozwiązanyzdziałaniamiwzakresieza-pewnianiabezpieczeństwaenergetycznegopaństwa.Zapotrzebowanienaenergiędynamicznierośnie,co jestwynikiemszybkiego rozwoju społeczno-gospodarczegoChin.OECDszacuje, żew2030 rokuzapotrzebowanienaenergiębędzienaświecieoponad50%wyższeniżobecnie,a45%wzrostubędziespowodowane rosnącą konsumpcjąwChinach i Indiach.W tym okresie zapotrzebowaniewChinachzwiększy się do 3,8mld toe2 (wzrost roczny średnio 3,2%).Do 2015 rokuwzrost ten będzie bardziejdynamicznyniżwlatach2015–2030imawynosićśrednio5,1%.Wynikatozkontynuacjidynamicznegorozwojuprzemysłuciężkiegoichemicznego.Ponadto,do2030rokuChinybędąmusiałyzainstalowaćdo-datkowo1300GWmocywytwórczychenergiielektrycznej,cooznaczawięcejniżobecnieposiadanychprzezUSA.Szacujesię,żewzwiązkuzpowyższym,należyzainwestowaćwinfrastrukturęwytwórcząiprzesyłowąok.3700mldUSD.
ZgodniezprognozamiPaństwowejKomisjids.Rozwoju iReform(NDRC),energymix,czylipro-centowezestawienieźródełkonsumpcji iprodukcjienergiiwChinachbędziewnajbliższejprzyszłościprzedstawiaćsięzgodniezdanymiztabeli2.8.
Tabela 2.8ProcentowezestawienieźródełkonsumpcjiiprodukcjienergiiwChinachProdukcja Udział w strukturze [%] Zużycie Udział w strukturze [%]
Węgiel 66,1 Węgiel 74,7Ropa naftowa 20,5 Ropa naftowa 11,3Gazziemny 5,3 Gazziemny 5,0Energiajądrowa 0.9 Energiajądrowa 1,0Hydroenergia 6,8 Hydroenergia 7,5Inne sektory energii odnawialnej 0,4 Inne sektory energii
odnawialnej 0,5
Ogółem 100 Ogółem 100
WdługimokresiewęgielpozostanienajważniejszymźródłemenergiiwChinach,cowynikazuwa-runkowańgeopolitycznych ipotrzebyzachowaniapewnegopoziomubezpieczeństwaenergetycznego.Zdecydowanawiększośćzapotrzebowanianawęgieljestrealizowanazprodukcjikrajowej,podczasgdyponadpołowapotrzebnejropyjesttransportowanazzagranicy.Niemniejjednakudziałropynaftowejwkonsumpcjibędzierósł,podobniejakgazuziemnego,energiijądrowej,energiiodnawialnejienergiiwod-nej.Wszczególnościwobrębieprodukcjienergiizeźródełodnawialnychwładzechińskiemajądalekozakrojone plany rozwojowe.
Zasobywęglaznajdująsięwponad60%powiatówChin,wtymwzdecydowanejwiększościpro-wincji i regionówautonomicznych (Xinjiang,MongoliaWewnętrzna,Shanxi,Shaanxi,Ningxia,Gansu,Guizhou,Hebei,Henan,Anhui,Shandong,YunnanorazHeilongjiangposiadają96%wszystkichdepo-zytówwęgla).Powszechniejszejestwystępowanietegosurowcanazachodzieipółnocyniżnapołudniuiwschodzie.Największedepozytywęglaznajdująsięgeneralniewtrzechmiejscach:wczęścicentralnejkraju,wregioniepółnocno-wschodnimoraznazachodzie.
2Toe–tonofoilequivalent–tonaekwiwalenturopyzdefiniowanajako41,868GJ.
40
Rynekwęglajestrozdrobniony.WChinachistniejeok.25tys.kopalń(wtymok.16tys.małych).Trzynajwiększefirmywytwarzająjedynie15%całejprodukcji,anarynkuistnieją,opróczfirmpaństwowych,także kolektywne i prywatne. Największy na świecie konglomerat zajmujący się wydobyciem węgla,ShenhuaGroup,posiada9%rynkukrajowego.Shenhua Group Corporation Ltd. to utworzona w 1995 rokufirmapaństwowa,owartościaktywówprawie14mldUSD,wtymwrazzfirmamizależnymi–26mldUSD.Jestjedynąkorporacjachińską,wktórejrocznewydobycieprzekracza100mlnton.Shenhuazajmujesięnie tylkowydobyciemwęgla,ale także jegoprzetwórstwem i transportem.Wskładgrupywchodząelektrownieołącznejmocy8,7GW,terminaleprzeładunkowewportachmorskichorazsiećko-lejowa.Odlistopada2004rokujakoChinaShenhuaEnergyLtd.jestnotowananagiełdziewHongkongu.Dwiekolejnespółkiwęglowe(łącznie15%produkcjikrajowej)toChinaNationalCoalorazShanxiCoalTransportation Co. Ltd. China Coal powstaław2005 rokunabazieChinaNationalCoalCorporationipołączyławsobiekilkarejonówwydobywczychwcałychChinach.Wjejskładwchodzitakżekilkawio-dącychchińskichzakładówprodukcjimaszyngórniczych,wtymZakładProdukcjiObudówŚcianowychwPekinie,ZakładBudowyKombajnówwXi’anorazZakładProdukcjiPrzenośnikówwZhangjiakou.Shanxi Coal Transportation Co. Ltd. funkcjonujeodlat jakojednaznajwiększychfirmwydobywczych,którapraktyczniezdominowałarynekgórniczywprowincjiShanxi.W2009rokuwydobycietejfirmywyniosło90mlntoniprzewidujesiędalszywzrost.
Wśródpozostałychdużychprzedsiębiorstwgórniczychmożnawymienić:
✓Anhui-HuainanNewDistrict(30mlntonwydobyciarocznego),
✓Shanxi-DatongMiningDistrictTashan(15mln),✓Guizhou-PanjiangMiningDistrictXiangshui(10mln),✓Shaanxi-BinchangMiningDistrict(10mln),✓YangquanMiningDistrictHanzhuang(6mln),✓Shouyang(6mln),✓Lu’anMineDistrictTunliu(6mln),✓JinchengMineDistrictZhaozhuang(6mln),✓XinjiMiningDistrictXinjisan(5mln),✓Shandong-XinwenMiningDistrictLonggu(5mln),✓Henan_PingdingshanMiningDistrictShoushanyi(3mln).Wzwiązkuztym,żeprawie40%węglawydobywasięwmałychkopaniach,któreczęstonieposia-
dająśrodkówfinansowychnazakupodpowiedniej jakości technologiiwydobywczych imaszyn, realnewykorzystanieeksploatowanychdepozytówjestczęstoniższeniż10-15%.Innymisłowy,przyzastosowa-niuodpowiednichtechnologiiimaszyn,eksploatowaniepokładówwęglamogłobybyćznaczącobardziejefektywne.Jednocześniepresjanadostawynośnikówenergiipowodujeczęstoniekontrolowaneicha-otycznezwiększaniewydobycia,cointensyfikujeproblem.
2.3.3.Rynek maszyn górniczychGwałtownywzrostwydobyciawęglastymulujewzrostpotrzebwzakresiesprzętuwydobywczego,
nietylkomaszynpracującychbezpośrednionaprzodkach,leczcałejinfrastrukturysprzętowej(m.in.rów-nieżwyposażeniasystemówbezpieczeństwa).Solidnewyposażeniesprzętowejestgwarancjąosiągnię-ciastabilnegowzrostuwydobyciaorazjegowłaściwegozabezpieczeniawzgodziezlokalnyminormamibezpieczeństwa.
!
Rysunek 2.10. Chińska kopalnia węgla Chongqing
41
Ponad95%działalnościgórniczejwChinachopierasięnagórnictwiepodziemnymwęglakamienne-go.Obecniewpełnizmechanizowaneurządzeniagórniczezapewniająwydajnośćnapoziomie25000-30000tonnadobę(rocznezdolnościprodukcyjnetookoło10mlnton).Szacujesię,żedoroku2030zostaniedostarczoneokoło30wpełnizmechanizowanychkompleksówścianowychorazdodatkowowkażdymrokuokoło50urządzeńwchodzącychwskładkompleksów.
Regulacjeprawneprzyjętewostatnimczasieprzez rządChRLmająnaceluskłonienie inwesto-rówzagranicznychdorozpoczęciadziałalnościgospodarczejnarynkuchińskim.Inwestorzyzagranicznimogązaoferowaćwysokorozwiniętetechnologie,cobędziekorzystniewpływałonarozwójsektora.WchwiliobecnejChinykoncentrująsięnadziałaniachzzakresuprzyciąganiaiasymilacjinowoczesnychtechnologii,główniepoprzezimportzaawansowanychtechnologiczniemaszyn.Osiągniętadziękitemuznajomośćtechnikwykorzystywanychnarynkachmiędzynarodowychmawspomagaćwzrostinnowacyj-nościchińskiegosektoraorazprzekładaćsięnapodniesieniestandardówprodukcjinarynkulokalnym.
Pierwszymdostawcąmaszyn,któryuzyskałpozwolenienazałożeniedziałalnościgospodarczejwChinachbyłJoyGlobalInc.(JOYG).Jesttojednocześniejedenznajwiększychdostawcówmaszynnaświecie.Wchwiliobecnejniejestonjednakjedynymkonkurentemzagranicznymnachińskimrynku.Innimiędzynarodowiproducencimaszyniurządzeńgórniczych,obecnijużnarynkuchińskimto:GrupaDBTiEickhoffCorp.zNiemiecorazSandvikMiningandConstructionLtd.zeSzwecji.GrupaDBTpodpisa-łakontraktzShenhuaGroup,największymproducentemwęglawChinach.Był tonajwiększykontraktpodpisanywhistoriifirmyDBTidotyczył2700sekcjiobudówzmechanizowanych.KolejnymkrokiemkuekspansjifirmzagranicznychnarynkuchińskimjestnabycieprzezJoyGlobalakcjichińskiejfirmyWuxiShengdaza22mlnUSD.WuxiShengdazatrudniaokoło450pracowników,jestczwartymnajwiększymproducentemkombajnówścianowych,którepracująwpodziemnychzakładachgórniczychwChinach.JejnajwięksikliencitoXuzhouZhongkuangMeiji,AnhuiHuaibeiiShanghaiBankLtd,Datun.NiemieckiEickhoffmając dostarczonych 70 kombajnów ścianowych, uruchomił w 2008 rokuw Tianjiniewłasnyzakładremontukombajnów.
NarynkuchińskimswojąobecnośćzaznaczyłtakżepolskiKOPEXS.A.,tworzącprzyczółekdodal-szejekspansji.Założyłw2007rokuwrazzShandongTaishanJiannengMachineryGroupCo.Ltd.spółkęTAGAOMiningMachineryEquipmentManufacturingCo.Ltd.TAGAOprodukujeobudowyzmechanizo-wane,zarównodlapokładówniskichogrubości0,9-2,1m,jakrównieżpokładówgrubszych,owysokoścido4m.TAGAOoferuje teżusługi remontowe inaprawczeobudówzmechanizowanych.W2008 rokuTAGAOwyprodukowało618hydraulicznychsekcjiobudowy,w2009rokudostarczyło828nowychsekcji,awyremontowało238sekcji.
WciąguostatnichkilkulatzagraniczniproducencimaszyngórniczychodnotowaligwałtownywzrostsprzedażywChinach.Wzrost rynkumaszyngórniczychpośrednio jest związany równieżz rozwojeminnychpokrewnychbranżgospodarki (np.budownictwowzakresie infrastrukturydrogowej,hydroener-getyka).Branżetezgłaszajązapotrzebowanienasprzętpodobnejjakościiozbliżonychspecyfikacjachtechnicznych.Bardzoaktywnesąbranżezwiązanezwydobyciemrudmetaliorazwęglakamiennego.Zapotrzebowanienaproduktytychbranżstalerośnie,cojestwynikiemgwałtownegorozwojuchińskiejgospodarkiwostatnichlatach.Dodatkowymczynnikiemnapędzającymsąstalezwiększającesięcenysurowców.Wszystkieteaspektypozytywniewpływająnachińskirynekmaszyngórniczych.Rośniepo-trzebaunowocześnianiaparkumaszynowego tak,abymożliwebyłozwiększaniewydajnościprodukcjiorazbezpieczeństwapracy.Inwestorzyzagranicznipowinnizdawaćsobiesprawę,żewprzypadkuma-szynimportowanychpartnerzychińscycorazczęściejbiorąpoduwagęobecnośćprzedstawicieliprodu-centanarynkulokalnym,gdyżułatwiaobsługęposprzedażnąmaszyn.Ponieważwarunkigeograficzne
42
umiejscowieniadepozytówmogąznaczniesięróżnićwzależnościodmiejscawydobycia,obecnośćnarynku,pozwalaszybkoiwłaściwiereagować,naspecyficznepotrzebylokalnychodbiorców.
Ważnymaspektemrozwojurynkumaszyngórniczychjestdążeniedounowocześnianiawykorzy-stywanegosprzętuorazzwiększaniaróżnorodnościjegozastosowań,costwarzanowemożliwościbiz-nesowedlaproducentów,równieżzagranicznych.Zuwaginarozmaitośćiniejednorodnośćsprzętuwy-korzystywanegowgórnictwie,niezwykletrudnojestdokładnieocenićcałkowitypotencjałrynkumaszyn.Szacunkiróżnychinstytucjiniekiedyznaczniesięróżnią.Wchwiliobecnejwartośćrynkujestszacowananaok.1,5-1,8mldUSDrocznieizuwaginadążeniedorestrukturyzacjiiunowocześnianiawyposażeniaprzewidujesię,żebędziesystematycznierosławkolejnychlatach.Wedługnajnowszychszacunkóweks-pertów,chińscyproducencimaszyngórniczychsąwstaniepokryćzapotrzebowanierodzimegosektorawokoło90-95%.Pozostałaczęśćwyposażeniajestimportowanazzagranicy.Dogłównychkrajóweks-porterówsprzętugórniczegodoChinnależą:StanyZjednoczone,Niemcy,WielkaBrytania,RepublikaPołudniowejAfrykiorazJaponia.Sprzętrodzimejprodukcji jestwykorzystywanygłówniewmałych(sąonestopniowozamykane,zuwaginaniskiebezpieczeństwo)iśredniejwielkościkopalniach.Zewzględunawysokieobrotyhandlowe,przewidywalnąsytuacjęfinansowąorazdługoterminowezobowiązaniapro-dukcyjne,dużespółkiwęglowesąwstaniesfinansowaćzakupimportowanychmaszyn.Przekładasiętododatnionaichstabilnośćprodukcjiorazwzrostbezpieczeństwapracy.Przykładowo,maszynypracującewkopalniachnajwiększegoholdingugórniczegowChinachShenhuaGroup,wponad90%pochodzązimportu.WarunkigeologicznegrupyShenhuawMongoliiWewnętrznejsąpodobnedowarunkówpanu-jącychwUSA,comiędzyinnymizdecydowałooimporciezUSAwielukompleksówwciąguostatnich15lat.Wkategoriiczęścimożnazauważyć,żedoniedawnatylkopewneelementybyłyimportowaneapo-zostałepochodzązchińskichfabryk.PrzykłademjesttutajgrupaTiefa,doktórejdostarczonostrug,prze-nośnikzgrzebłowyorazsterowanieelektrohydrauliczneobudówzmechanizowanychzNiemiec,podczasgdysamesekcjeobudowyzmechanizowanejpochodzązchińskichfabryk.Wchwiliobecnejoczekiwaniapartnerówchińskichulegajązmianie.Zamiastzakupówpojedynczychmaszynposzukująonirozwiązańkompletnych,tj.zaprojektowanie,budowaieksploatacjakopalńczyzaprojektowanie,budowa,instalacjaorazobsługaposprzedażnaintegralnychsystemówmaszynowych.WprzypadkuChin,gdzieponad97%togłębinowekopalniewęglakamiennego,stwarzatomożliwościekspansjidlapolskichprzedsiębiorstw.
InnymaspektemrynkumaszyniurządzeńgórniczychwChinachjestniskipoziomtechnologicznysprzętu technicznego.Wyposażeniechińskichkopalni,wszczególnościmałych iśredniejwielkości,wocenieekspertówgórniczych,jestopóźnionetechnologicznieookoło10do15latwstosunkudonajno-wocześniejszychrozwiązaństosowanychwkrajachzachodnich.Jedynieczęśćmałychiśrednichkopalńwykorzystujemożliwośćmechanizacji,apozostałaczęśćnadalwykorzystujepraceręczne.Wpływatonegatywnienawydajnośćsektora,trwałośćijakośćsprzętu,zagadnieniazzakresuochronyśrodowiskaorazbezpieczeństwopracy.WedługstatystykmechanizacjagórnictwawęglakamiennegowChinachdo-tyczyzaledwie45%działalnościikoncentrujesiętylkowdużychikilkuśrednichkluczowychkopalniach.Wpozostałychobserwujesięstopniowestarzeniesięsprzętu(30-40%obecniepracującegosprzętujestjużprzestarzałe).
Dzięki „polityceotwarcia”kontynuowanejprzez rządod1978 rokuoraz intensywnemu importowimaszynzeStanówZjednoczonych,chińskisektorgórnictwanadrabiazaległościwstosunkudokrajówrozwiniętych, leczwchwiliobecnej,wobecgwałtownegowzrostuzapotrzebowanianaprodukty,wciążniejestwstaniesamodzielnieprodukowaćzaawansowanegotechnologiczniesprzętugórniczego.Naj-większezaniedbaniawystępująwzakresiebezpieczeństwakopalń.W2007rokuwróżnegorodzajuwy-padkachponiosłośmierć3786górników.Większośćwypadkówśmiertelnychjestzwiązanazwybuchem
43
gazu.Dużejliczbiewypadkówmożnazapobiegać,jednakzwyklezłystantechnicznysprzętuzzakresubezpieczeństwalubjegozupełnybraknawyposażeniukopalń,stojątemunaprzeszkodzie.WedługPań-stwowej Administracji BezpieczeństwaKopalńWęglowych chińskie kopalnie cierpią na niedoinwesto-waniewdziedziniebezpieczeństwaoszacowanejwartościokoło6mldUSD.Rządpodejmujedziałaniamającenaceluredukcję ilościwypadków,główniepoprzezzamykanienajniebezpieczniejszychkopalńorazregulacjeskłaniającekopalniedoinwestycjiwbezpieczeństwo.Wlatach2005–2007rządcentralnyprzeznaczyłok.1,24mldUSDpochodzącychzemisjiobligacjiskarbowychnasfinansowaniepoprawybezpieczeństwawnajwiększychpaństwowychspółkach.Dodatkowo,rządylokalneposzczególnychpro-wincjiprzeznaczyłyok.8,8mldUSDnatensamcel.Przewidujesiękontynuacjęprogramubezpieczeń-stwa.Stwarzatodużemożliwościdlapolskichprzedsiębiorstwprodukującychodpowiednisprzęt.
WChinach sąmożliwe dowykorzystania różnemodele biznesowe, np. budowa od zera całegozakładuprodukcyjnego lubprzejęcieudziałów (a co za tym idzie i rynkuzbytu)wchińskimprzedsię-biorstwie.Właściwastrategiapowinnauwzględniaćspecyfikę rynkuchińskiego,gdziedużozależyodbieżącejobecności(biuroprzedstawicielskie,zakładprodukcyjnywChinach),cierpliwościidążeniadoosiągnięciazałożonychwyników,pomimonapotykanychprzeszkód.
Zewzględunawieloletniedoświadczeniewprodukcji,atakżebiorącpoduwagębieżąceiprzyszłezapotrzebowanierynkuchińskiego,polskieprzedsiębiorstwamogązwycięskokonkurowaćwnastępują-cychgrupachtowarowychzzakresuwyposażeniakopalń:
✓maszynyiurządzeniamechaniczne(wrazzczęściamizamiennymi),✓sprzętelektryczny(wrazzczęściamizamiennymi),✓wyrobygotowe(dostosowanedoindywidualnychpotrzebzamawiającego),✓kombajnyścianowe,✓obudowy,✓przenośniki,✓systemywykrywaniaikontrolimetanu,✓kablegórnicze,✓łańcuchynapędowedomaszyniurządzeń,✓sprzętratownictwagórniczego.Pomimoznaczącejpoprawywbranżyprodukcjienergiielektrycznejwporównaniudolatpoprzed-
nich,wChinachwciążwystępująsporadycznebrakielektrycznościwywołaneprzeciążeniemsieciorazniedostatecznąpodażą.Dotyczytogłównierejonównadmorskich,wschodnichipołudniowo-wschodnich,gdziekoncentrująsięośrodkiprzemysłu(prowincjeJiangsu,Zhejiang,Fujian,Guangdong).Wzwiązkuztym,chińskirządzachęcadoinwestycjiibudowyelektrownienergetycznych,cooddziaływujenawzrostzapotrzebowanianawęgielkamienny.Eksperciszacują,żedo2020rokuChinyzainwestująok.150mldUSDwinfrastrukturędowydobyciaiprzesyłuwęgla.Inwestycjeskupiąsięwsześciuobszarach,wktó-rychpojawiąsięmożliwościbiznesowedlapolskichprzedsiębiorstw:
✓budowanowychkopalńorazbazwęglowych,✓działanianarzeczzwiększaniabezpieczeństwakopalń,✓wykorzystanietechnik„czystego”przetwórstwawęglakamiennego(m.in.washedcoal),✓przetwórstwowęgla(gazyfikacjaorazskraplanie),✓wydobycieiwykorzystaniemetanu(CBM–CoalBedMethane),✓budowaelektrowniopalanychwęglemwbezpośrednimsąsiedztwiekopalń.
44
2.4. INDIE
2.4.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiGospodarkaindyjskarozwijasięobecniewbardzoszybkimtempie,coniesiezasobąznacznepo-
trzebyinwestycyjne,aszybkorozrastającaiulegającazachodniejmodzieklasaśredniakreujedodatkowypopytnatowarykonsumpcyjne.Trudnowskazaćbranżę,któraprzeżywałabyokresstagnacji,apotrzebysąogromne.Pozasztandarowymidziedzinami,wktórychpostępjestbardzodynamiczny,tj.informatykąibiotechnologią,rozwijasięrównieżindyjskierolnictwoorazprzetwórstwopłodówrolnych,energetyka,komunikacja, infrastrukturaiwiele innychdziedzin.Odponadpiętnastulatrządprzeprowadzareformyekonomiczne,wtymzniesienielicencjidlawiększościgałęziprzemysłu,prywatyzacjaprzemysłuuprzed-niozmonopolizowanegoprzezpaństwoorazliberalizacjahandluzagranicznegopoprzezstopniowere-dukcjeopłatcelnych.Złagodzenieograniczeńdlahandluzagranicznegowprawiewszystkichindyjskichgałęziachprzemysłubyłosilnymbodźcemdlanapływudokrajubezpośrednichinwestycjizagranicznych.Reformymiałydalekosięgającepozytywneefekty i dziśmożnamówićo Indiach, jakoo silnej, dyna-micznejiszybkorozwijającejsięgospodarce,któraintegrujesięcorazbardziejzgospodarkąświatową.Podstawowewskaźnikicharakteryzująceindyjskągospodarkęujętowtabeli2.9.
Tabela 2.9Podstawowewskaźnikicharakteryzująceindyjskągospodarkęwlatach2008–2011
WyszczególnienieRok
2008 2009 2010 2011StopawzrostuPKB[%] 6,18 6,58 10,6 7,24PKB[mldUSD] 1 251 1 254 1 597 1 676PKBpercapita[USD] 1080 1068 1 342 1 389InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%] bd 10,9 13,2 9,4
Obrotyhandlowe[mldUSD] 640,9 617,8 799,9 792,3Stopa wzrostu obrotów handlu zagranicznego[%] bd -4,0 29,0 -1,0
Eksport[mldUSD] 289,4 272,9 371,9 303,7Stopawzrostueksportu[%] bd -6 36 -18Import[mldUSD] 351,5 344,8 427,9 488,6Stopawzrostuimportu[%] bd -2,0 24,0 14,0Saldo[mldUSD] -62,1 -71,9 -56 -184,9
bd – brak danych
Indiezbudowałyzróżnicowanyprzemysł,któryobecniejestjednymznajwiększychwkrajachroz-wijających się.Głównedziedziny produkcji, którew największymstopniu kształtująPKB to: przemysłtekstylny,przemysłchemiczny,przemysłspożywczy,produkcjastali,wyposażenietransportu,produkcjacementu,górnictwo,przemysłnaftowy,przemysłmaszynowy,oprogramowanie.
WanalizowanymokresiestopawzrostuPKBjestcorazwiększa.W2008rokurządIndiiprzyjąłdwapakietystymulacyjnemającenacelupoprawęsytuacjigospodarczej.NapoczątkuXXIwiekugospodarka
45
Indiiborykałasięzlicznymiproblemami.Słabepółnocnoindyjskiemonsunyw2002rokuspowodowaływkrajubezprecedensowesuszeoraz12,5%spadekprodukcjirolnejwlatach2001–2002.Tewarunkiwrazzglobalnymzastojemgospodarczymorazproblemamiregionalnymi,takimijakinwazjawIrakuikryzysSARS,uderzyływewzrostgospodarczywlatach2002–2003.Sektorrolnyzarejestrowałspadeko3,2%,zrównoważonyjednakprzezznacznywzrosto6%i4,1%wprzemyśleiusługach.Przemysł,którybyłwstaniegwałtownejrecesjiwlatach2001–2002,osiągnąłlepszystanwkolejnychlatach.IndeksProdukcjiPrzemysłowej(IIT)zacząłwzrastaćiwdużymstopniuwpłynąłnazwiększeniedynamikiprzyrostuPKB.W2008rokustopawzrostuPKBwyniosłaponad6%.
Światowykryzysfinansowyniewywarłdużychnegatywnychskutkówitendencjewzrostowewgo-spodarcezostałyzachowane.Rok2010przyniósłpoprawęsytuacjigospodarczej ipozwoliłnadalszeoddaleniegroźbyrecesjizwiązanejztrwającymnaświeciekryzysem.Ważnymelementemwalkizglobal-nymzałamaniemgospodarczymbyłatrafnapolitykamakroekonomiczna.Obecniewyzwaniemstojącymprzedwładzamijestkoniecznośćprzeprowadzeniaszeregureform,wtakisposóbbynieograniczyłypo-tencjałuwzrostowegogospodarki.Chodziwszczególnościoutrzymywanierównowagipomiędzykursemwalutowymapoziomeminflacji,kontynuacjękonsolidacjifiskalnej,poprawęwydajnościsektorarolnego,rozbudowęinfrastrukturyorazpodtrzymaniezaufaniazagranicznychinwestorów.Ponad10-procentowastopawzrostuPKBz2010rokuzmniejszyłasiędookoło7%w2011.Jednązprzyczyntakiegostanumożebyćsytuacjanaświatowychrynkachfinansowych,którawywieraniekorzystnywpływnagospo-darkiwielukrajów.Jednakżezasadniczychprzyczynspowolnieniagospodarczegodopatrywaćnależysięraczejwsytuacjikrajowej.Ogromnyrynekwewnętrznyistosunkowoniewielkaotwartośćfinansowa,handlowaiinwestycyjnakrajupozwoliłybowiem–przynajmniejwczęści–ograniczyćwpływczynnikówzewnętrznychnarozwójgospodarki Indii.Niewykluczonejednak,żewprzypadkuprzedłużającegosiękryzysuwstrefieeuroibrakuożywieniagospodarczegowUSAmożedojśćdodalszegowzrostudeficy-tuhandlowegoideficytubudżetowego,cowpołączeniuzbrakiemodpowiednichreformstrukturalnychmożespowodowaćpogłębienietrwającegoobecniespowolnieniagospodarczego.Próbywprowadzeniaistotnych reformgospodarczych sąhamowaneprzezpotrzebęstawienia czoładoraźnymproblemom,takimjakwysokipoziominflacji,czypolitycznekonsekwencjeujawnionychskandalikorupcyjnych.Wzrostcenjestjednymznajważniejszychgospodarczychproblemówrząduosilnymwydźwiękupolitycznym.Zawysokąinflacjęobwiniasięwysokiecenyropynaftowejnaświatowychrynkach(wpołączeniuzesłabną-cymkursemrupiiwobecdolara)orazstrukturalnąnierównowagęnarynkużywności.
Analiza wymiany handlowej Indii z zagranicą wskazuje w pierwszej kolejności na ujemne saldoutrzymującesięwcałymbadanymokresie,któreznaczącoobniżasięwroku2011.WartośćeksportuiimportuIndiiprzedstawiononawykresie2.10.
46
303,7371,9
272,9
289,4
488,6427,9
344,8
351,5
0
100
200
300
400
500
600
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mld
USD
Eksport Import
Wykres 2.10WartośćeksportuiimportuwIndiachwlatach2008–2011
W latach2008 i2009obrotyhandloweutrzymywałysięnapodobnympoziomie.Rok2010przy-niósłwzrostobrotówhandlowychIndii,cobyłowynikiemwychodzeniazeświatowejrecesjigospodarczejgłównychparterówhandlowychkraju.EksportIndii–wujęciurocznym–wzrósło36%,aimporto24%.Wśródgłównychtowaróweksportowychodnotowującychnajwiększądynamikęwymienićnależy:produk-typetrochemiczne,kamienieszlachetneibiżuterię,tekstyliaorazurządzeniamechaniczne.Najważniej-szymiparteramiIndiiweksporciesąZjednoczoneEmiratyArabskie(udziałweksporcie14,0%),StanyZjednoczone(11,6%)iChiny(5,3%).WśróddostawcówtowarówdoIndiigłównąrolęodgrywająChiny,ZjednoczoneEmiratyArabskieiArabiaSaudyjska.IstotnarolaażdwóchpaństwzBliskiegoWschodubyłaprzedewszystkimwynikiemistotnegoznaczenia,jakiewindyjskimimporciemaropanaftowa(prawie32%udziału)idynamicznegowzrostuwartościjejimportu(o41%wujęciurocznym).
ObserwowanynaprzestrzeniostatnichlatszybkirozwójgospodarczyIndiiitowarzyszącamurosną-caotwartośćekonomicznapowodowanachęciąintegracjizsystememgospodarkiświatowejpowiązanesązdynamicznymizmianamizachodzącymiwwielkościistrukturzewymianytowarowejkraju.PochodnątegoprocesujeststopniowazmianapostrzeganiaIndiinaareniemiędzynarodowejizwiększenieinten-sywnościkontaktówzIndiamiprzezgłówneświatowepotęgigospodarczeoraztransformacjawspółpra-cyhandlowej Indiiz tymiparterami.Wżadnymprzypadkuzmianyniebyły jednaktakdynamiczne, jak w obrotach Indii i Unii Europejskiej.
DlaUniiEuropejskiejIndiepozostająważnymparteremhandlowym,któregorolazrokunarokwzra-sta.Zdrugiejstrony,wciąguostatnich lat jestwidoczneciągłeosłabieniepozycjipaństwUEwbilansiehandlowymIndii.Mimodwuipółkrotnegowzrostuwymianytowarowej,udziałwobrotachzIndiamispadłnaprzestrzeniostatnich12latniemalżedwukrotnie.Wlatach2000–2010wymianahandlowapaństwczłon-kowskichUEzIndiamizwiększyłasiędwuipółkrotnie:eksportwzrósłzpoziomu13,7mldeurodo34,8mldeuro(w2009rokuosiągnął27,6mldeuro),aimportz12,9mldeurodo33,1mldeuro(w2009roku25,4mldeuro).Wkonsekwencjiunijnanadwyżkahandlowazwiększyłasięz0,8mldeurow2000rokudo1,7mldeurow2010.W2010roku.doIndiitrafiało2,6%eksportuzewnętrznegoUE,jednocześniekrajtenbyłdlaUEźródłem2,2%importu.DawałotoIndiom8.miejscewśródnajważniejszychrynkóweksportowychUEi9.miejscewśródrynkówimportowych(w2009rokubyłatoodpowiednio8.i10.pozycja).
Wśródgłównychtowarówsprzedawanychw2010rokuprzezkrajeUEdoIndiiznalazłysię(wpo-dzialenasekcjeSITC):maszyny,urządzeniaisprzęttransportowy(40%)oraztowaryprzemysłoweskla-
47
syfikowanewg surowca (30,8%).W unijnym imporcie dominowały różnewyroby przemysłowe (23%),towaryprzemysłowesklasyfikowanewgsurowca (21,6%)orazmaszyny,urządzenia i sprzęt transpor-towy(18,5%).ZestronyUEw2010rokuzdecydowanienajważniejszymeksporteremtowarówdo IndiibyłyNiemcy(9,1mldeuro).Nakolejnychmiejscachznalazłysię:Belgia(6,8mldeuro)iWielkaBrytania(4,4mldeuro).Tetrzykrajeodpowiadałyza60%unijnegoeksportu.Polskazajmowała14.miejsce(zaWęgrami, Danią i Czechami, a przed Irlandią i Rumunią).W imporcie najważniejszą rolę odgrywały:WielkaBrytania(6mldeuro)iNiemcy(5,5mldeuro).Polskabyłapodwzględemwielkościzakupionychtowarów8.najważniejszymparteremIndiiwUE(zaSzwecją,aprzedPortugaliąiDanią).
RolaPolskiwwymianiehandlowejUEzIndiamijestograniczonainieodzwierciedlanaszegopoten-cjału.JesttoszczególniewidocznewprzypadkunaszegoeksportudoIndii,któryw2010rokubyłmniej-szyniżeksporttowarówczeskich,czywęgierskich.Niecobardziejpozytywnąocenęsytuacjiprzynosządaneza rok2011,wedługktórychsprzedażpolskichproduktówdo Indiiwzrosła (tabela2.10 iwykres2.11).
Tabela 2.10WartośćwymianyhandlowejPolskizIndiamiwlatach2007–2011[mlnUSD]
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport 162,04 298,36 337,37 334 524Import 701,22 983,41 803,68 987,5 1350,1Saldo -539,19 -685,05 -466,31 -653,5 -826,1
162,04298,36
337,37
334
524701,22
983,41
803,68
987,5
1350,1
0
200400
600
800
10001200
1400
1600
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mln
USD
Eksport Import
Wykres 2.11WartośćwymianyhandlowejPolskizIndiamiwlatach2007–2011
W2011 rokupolsko-indyjskieobroty towaroweosiągnęływartość1874mlnUSD, cooznaczałowzrostażo42%wstosunkudoanalogicznegookresupoprzedniegoroku.Wprzeciwieństwiedoubie-głegoroku(kiedyeksportspadło1%),zanotowanobardzodynamicznywzrost(o57%)wartościtowarówsprzedawanych do Indii.W2011 rokuwartość towaróweksportowanych do Indii zamknęła się kwotą
48
524mlnUSD,aimportowanychsięgnęła1350mlnUSD.Należyteżpodkreślić,żew2011rokuwzrosteksportuznacznieprzekroczyłdynamikęimportu,któryteżcechowałostosunkowodużeprzyspieszenie(wzrosto37%wstosunkudo2010roku).Wrezultacie,2011rokbyłkolejnym,wktórymdoszłodopo-głębienianaszegodeficytu(z653mlnUSDdo826mlnUSD).W2011rokuIndieumocniłyswójstatusjednegoznajważniejszychpozaeuropejskichpartnerówhandlowychPolski, którypodwzględemzna-czeniaustępuje tylkoChinom,StanomZjednoczonym,KoreiPołudniowej i Japonii.Mimo to,zpunktuwidzeniacałościpolskiegobilansuhandlowego,udziałIndiipozostajeograniczony–w2011rokuwyniósł0,47%(wzrostz0,39%w2010roku).W2011rokuIndiebyłydlapolskicheksporterówjednymzrynkówonajwiększejdynamice.Widocznejesttomiędzyinnymiwrosnącejpozycjitegokrajunaliściebezpo-średnichodbiorcówpolskichtowarów–zudziałem0,28%(rokwcześniej0,21%)zajmowały36.miejsce(rokwcześniej41.miejsce).
Podobniejakwprzypadkueksportu,wimporcieIndiebyłydlaPolskiw2011rokujednymznajszyb-ciejrosnącychrynków.Krajten,podobniejakw2010roku,zajął27.miejscenaliścienajważniejszychdo-stawcówtowarówdoPolski.W2011rokuudziałIndiiwimporciezwiększyłsiędo0,64%(z0,55%).Głów-nąpozycjęwśródpolskichtowarówsprzedawanychdoIndiiw2011rokuzajmowałymaszynyiurządzeniamechaniczneielektryczne.Nadrugiejpozycjiweksporcieznalazłysięwyrobyzmetalinieszlachetnych.Wśródnichgłównąrolęodgrywałeksportżeliwaistaliorazwyrobówznichorazmiedziiwyrobówzniej.Dużeznaczeniemiał takżeeksport tworzywsztucznych i kauczukóworazproduktówprzemysłu che-micznego.Dodatkowo,istotneznaczeniemiałteżponownywzrostrolidostawdoIndiipolskiegokoksu,którystanowiłważnąpozycjęeksportowąw2009roku.W imporcie,podobnie jakwubiegłych latach,dominowaływyrobyprzemysłulekkiego:materiałyiwyrobywłókienniczeorazobuwie.Wśródinnychważ-nychtowarówsprowadzanychdoPolskinależywymienićproduktyprzemysłuchemicznego,urządzeniamechaniczneielektryczneorazwyrobynieszlachetne,np.kamieniebudowlane.Długoletniawspółpracaz Indiamiwywarładużywpływna jejobecnykształt orazwymianę towarowązPolską. Intensyfikacjawspółpracypolsko-indyjskiejprzyczyniłasiędopodjęciadecyzjiokontynuowaniupracKomisjiMiesza-nej.Polsko-IndyjskaKomisjaMieszanads.WspółpracyGospodarczej,HandlowejiNaukowo-Technicznejzostałapowołanaw1972roku.Wdniu19.05.2006r.podpisanowWarszawieumowęowspółpracygospo-darczej,stanowiącąpodstawęprawnądlautworzeniamechanizmupracKomisjiMieszanej.
2.4.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn gór-niczych
Indieposiadająszeroką izróżnicowanąbazęsurowcówmineralnych.Weksploatacjiznajdująsiępokładywęglakamiennego,szczególniebogatewdorzeczurzekiDamodar,wstanachZachodniBengaliBihar.ZinnychsurowcówenergetycznychIndieposiadajązłożaropynaftowej.Jednakżewchwiliobec-nejwydobycietegosurowcaniezaspokajawpełnipotrzebwewnętrznychkraju.Głównepolaroponośneznajdująsięnaszelfiewzdłużzachodniegowybrzeżakraju.InneudokumentowanepokładypołożonesąwstanachAsamorazGudżarat.WstanachBihariOdishaeksploatujesiębogatepokładyrudżelaza.NawyżynieDekanuwydobywasięrudymanganu,wBiharzeiRadżastanieeksploatujesięmikę.Zestawie-nie podstawowych surowców przedstawiono w tabeli 2.11 oraz na rysunku 2.11.
49
Tabela 2.11LokalizacjanajważniejszychsurowcówmineralnychwIndiach
Obszar (Mineral Belt) Położenie geograficzne Znalezione minerały
Obszarpółnocno-wschodni(North Eastern Peninsular Belt)
RegionobejmującyChotaNagpurplateauipłaskowyżuOrissa,któryobejmujestanyJharkhand,BengalZachodnii Orissa
Mangan,boksyty,miedź,węgiel,rudyżelaza,mika,cyjanit,chrom,beryl,apatytitp.(84%produkcjiwęglamamiejscewtymregionie)
Obszarpołudniowo-zachodni(SouthWesternBelt) Karnataka i Goa Rudażelaza,granatigliny
Obszarpółnocno-zachodni(NorthWesternBelt)
RadżastaniGudżaratwzdłużZakres Aravali
Przewagaminerałównieżelaznych,uran,akwamaryn,ropanaftowa,mika,beryl,gipsiszmaragd
ObszarPołudniowy(South Belt) KarnatakaplateauiTamilNadu Boksytiminerałyzawierające
żelazoŚrodkoweIndie(Central Belt)
AndhraPradesh,Chhattisgarh,MadhyaPradeshiMaharasztra
Boksyty,uran,mangan,wapień,mika,grafit,marmur,węgiel
Rysunek 2.11LokalizacjasurowcówmineralnychwIndiach
50
Dziękiobfitościzłóżnaturalnych,wśródktórychminerałymająszczególnąwagę,Indieprodukują4paliwamineralne,11minerałówmetalicznych,52niemetalicznei22pomniejsze,ogółem89produktówmineralnych.Produkcjametaliobejmujerudyżelaza,miedź,chrom,cynk,złoto,mangan,boksytiinne.Pośródminerałówniemetalicznychponad90%wartościcałkowitejjestdzielonepomiędzywapień,ma-gnezyt,dolomit,baryt,kaolin,gips,apatyt,fosforyt,steatytifluoryt.
Indiesąnajwiększymświatowymproducentemblokówiodłamkówmiki.Wzrostświatowegozapo-trzebowanianachromitspowodował,zeIndieosiągnęłytrzeciąpozycjępodtymwzględemnaświecie.PonadtoIndiezajmujątrzeciemiejscenaświeciepodwzględemprodukcjiwęgla,lignitu,barytu,czwartewprodukcjirudżelaza,szósteboksytuirudymanganu,dziesiątealuminiumorazjedenastewprodukcjimiedzi.
Zasobywęgla kamiennegow Indiach są podwzględemwielkości czwarte na świecie. Stanowią10,17%światowychzasobówwęgla.Około80%produkcjiwęglakamiennegopochodzizgórnictwaod-krywkowego,apozostałaczęśćzgórnictwapodziemnego.Większośćprodukcjizkopalńpodziemnychpochodzizwydobyciametodąkomorowo-filarową.Liczbakopalńwedługtypuprzedstawiasięnastępu-jąco:
✓liczbakopalńpodziemnych–320,✓liczbakopalńodkrywkowych–177,✓liczbakopalńmieszanych–40.WydobyciewęglawIndiachzwiązanejestgłówniezdwomapaństwowymikorporacjami,doktórych
należywiększośćkopalń.SątoSingareniCollieriesLtd.iCoalIndiaLtd.Inni,znaczniemniejsiproducenciwęglato:
✓NeyveliLigniteCorporation,✓TataIronandSteelCompanyLtd.,✓IndianIronandSteelCompanyLtd.,✓DamodharValleyCorporation.WprodukcjiglobalnejIndiiwęgielnadużeznaczenie,zwłaszczawkontekściezaspokojeniapotrzeb
energetycznych takwielkiejpopulacji. Indiesąszóstymnajwiększymkonsumentemenergiiwświecie.Przez lata,konsumpcjaenergiiwkrajurosławtempiewyższymniżświatowy.Głównymkatalizatoremtegowzrostubyłrozwójindyjskiejgospodarki.Wrazzewzrostempotrzebenergetycznychrosłarównieżprodukcjawęgla.Około70%energiiprodukowanejwIndiach jestopartenawęglu.Wielkośćprodukcji wostatnimtrzydziestoleciuprzedstawiononawykresie2.12.
0100000200000300000400000500000600000700000
1980198
1198
2198
3198
4198
5198
6198
7198
8198
9199
0199
1199
2199
3199
4199
5199
6199
7199
8199
9200
0200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys.
ton
Wykres 2.12ProdukcjawęglakamiennegowIndiachwlatach1980–2010
51
Wprzyszłościprzewidujesiędalszywzrostwydobyciawęgla.Równoleglerośniezapotrzebowanienainneźródłaenergii.Oczekujesię,żewzrośniezapotrzebowanienaimportropynaftowejorazolejigaz.Niedawnoodkrytonowezłożaolejuigazuziemnego(firmyCairniReliance)orazoczekujesiędalszychodkryćwnajbliższymczasie.MatozwiązekzotwarciemnowychblokównadużychgłębokościachorazmieliznachistrefieprzybrzeżnejnapodstawierządowejNarodowejPolitykiEksploracjiLicencjonowania(NELP).WedługNELPrządcałkowiciezreformowałswojąpolitykęiwystąpiłzpropozycjąatrakcyjnychwarunków dla inwestorów prywatnych.
2.4.3. Rynek maszyn górniczychWIndiachdziałaponad500kopalńwęglakamiennego,wtymponad300podziemnych.Jesttowięc
bardzodużyrynekmaszyniurządzeńgórniczych.PrzyczymIndienieprodukująsamodzielniekombaj-nówścianowych.Zewzględunato,żepodstawowympodziemnymsystememeksploatacjiwęglakamien-negojestsystemfilarowo-komorowy,anieścianowy,prawieżadenzczołowychdostawcówkombajnówścianowychniejestobecnynatymrynku.ZestrategiinajwiększychspółekgórniczychwIndiachwynika,żezdecydowaniechcąonezmienićsystemeksploatacjinaścianowyiplanująogłosićszeregprzetargównakompleksyścianowe.
Pozakombajnamiścianowymi,rynekmaszyniurządzeńgórniczychstwarzadużeszansedlainnychmaszyniurządzeń.Stanmechanizacjikopalńindyjskichjestbardzoniski,akulturatechnicznazwiązanazwiedządotyczącąnajnowszychrozwiązańtechnologicznych,zwłaszczawobszarzeeksploatacjiścia-nowej,jestznikoma.Obecnienarynkuhinduskimdominujątrzyfirmyprodukującesprzętdlagórnictwapodziemnego:
✓ZhengzhouXinguangMiningMachineryManufacturingCo.Ltd–maszynyiurządzeniakomplek-suścianowego,
✓JoyMiningMachinery –maszyny i urządzenia kompleksu ścianowego,maszyny i urządzeniawykorzystywaneprzyurabianiuwsystemiekomorowo-filarowym,maszynydlagórnictwaodkryw-kowego,
✓Bucyrus–wysokowydajnykompleksścianowydoSCCLSingareni, kombajnścianowyElektraEVO, 154 sekcje obudowy zmechanizowanej, przenośnik ścianowy i podścianowy, kruszarka,przenośniktaśmowyorazwyposażenieelektryczne.
Tefirmymogąstanowićpoważnąkonkurencjędlapolskichproducentówmaszyniurządzeńgórni-czych.Posiadają jużrozbudowaneserwisynamiejscuorazzatrudniająmiejscowąkadrę inżynieryjno-techniczną.PonadtomajaprzetarteścieżkidlauzyskaniadopuszczeńurzęduDGMS.
2.5. KAZACHSTAN
2.5.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiGospodarkaKazachstanuhistoryczniezostałaukształtowanaprzezprzemysłsurowcowy,agłównie
wydobycieieksportsurowców.Wdalszejperspektywiestawiasięjednakdużynacisknadywersyfikacjęgospodarki,odejścieodmodelusurowcowegoizwiększanieprodukcjiwyrobówgotowych,zwłaszczawoparciuonowoczesnetechnologie–KazachstanmasięstaćgłównymogniwemłączącymekonomiczneregionyEuropy,AzjiobszaruOceanuSpokojnegoiAzjiPołudniowej.Władzedeklarujądążeniedotakie-gomodelugospodarki,wktórymKazachstanpowinienstaćsięcentrumprzesyłowymwregionieśrodko-wo-azjatyckim,centrumpozyskiwaniakapitałuiinwestycji,rozmieszczeniaregionalnychprzedsiębiorstwprodukcyjnych lub filii największych firm światowych, a takżemiędzynarodowych usług serwisowych,
52
ukierunkowanychnarynekśrodkowo-azjatycki.Realizacji tegoplanumasłużyćm.in.wykonanieprzy-jętychstrategiirozwojowych.NajważniejsząznichjestStrategia Przemysłowo-Innowacyjnego Rozwoju Kazachstanu do 2015 roku,opublikowana19marca2003roku.Strategiaprzewidujeprowadzenieaktyw-nejpolitykipaństwawsferzenaukiiinnowacji.ZakładadalszyrozwójrynkufinansowegoKazachstanu,doskonaleniepolitykifiskalnej,oświaty,politykiantymonopolowejorazinfrastruktury.Istotaprogramupo-leganaaktywnymwspieraniuprzezpaństwodługoterminowegoitrwałegorozwojugospodarczegodzię-kidywersyfikacji gospodarki i przestawieniukierunkusurowcowegogospodarkinaprodukcję towarówowysokiejstopiezysku,nazwiększeniukonkurencyjnościprzemysłukazachstańskiego,przygotowaniuwarunków do przejściaw przyszłości do gospodarki usługowo-technologicznej. Za kluczowe dla roz-wojugospodarkiuznanonastępującedziedziny:produkcjęmateriałówbudowlanych,przemysłtekstylny,metalurgię, przemysł spożywczy, budowęmaszyn i urządzeń dla kompleksu naftowo-gazowego orazbiotechnologie,technologiejądroweikosmiczne.
Pomimopodejmowaniapróbdywersyfikacjigospodarki,długoterminowastrategiaKazachstanunieprzyniosładotychczasoczekiwanychrezultatów.Nieudałosięzgodniezzałożeniamiukierunkowaćin-westycjizagranicznychzsektorawydobywczegonaprzetwórstwo,zmniejszyćenergochłonnościPKB,zwiększyćefektywnościprodukcjiizwiększyćaktywnościinnowacyjnejkazachstańskiegobiznesu.Go-spodarkakazachstańskawdalszymciągucharakteryzujesiędużymuzależnieniemsurowcowym,jednakmimoniepowodzeńnagrunciedywersyfikacjijestwbardzodobrejkondycji.Podstawowewskaźnikieko-nomicznecharakteryzującekazachstańskągospodarkęprzedstawionowtabeli2.12.
Tabela 2.12Podstawowewskaźnikicharakteryzującekazachstańskągospodarkęwlatach2008–2011
WyszczególnienieRok
2008 2009 2010 2011StopawzrostuPKB[%] 2,1 1,1 6,9 7,5PKB[mldUSD] 133,44 134,91 150 186,2PKBpercapita[USD] 8 392 8 485 9 434 11 711InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%) 9,5 6,2 7,8 8,3
Obrotyhandlowe[mldUSD) 109,1 71,6 89,0 126,1Stopa wzrostu obrotów handlu zagranicznego[%] bd -34,0 24,0 42,0
Eksport[mldUSD] 71,2 43,2 59,2 88,1Stopawzrostueksportu[%] bd -39,0 37,0 49,0Import[mldUSD] 37,9 28,4 29,8 38,0Stopawzrostuimportu[%] bd -25,0 5,0 28,0Saldo[mldUSD] 33,3 14,8 29,4 50,1
bd – brak danych
WostatnichdwóchlatachRepublikaKazachstanuodnotowywaładynamicznywzrostgospodarczy.Tendencjawzrostowautrzymywałasięm.in.dziękikorzystnymczynnikomzewnętrznym(wysokiecenynaropęnaftową,która jestnajważniejszymtowaremeksportowym,dobrakoniunkturagospodarczaw
53
krajachsąsiadującychzKazachstanem,np.wRosji, będącejgłównymparteremhandlowym igospo-darczym)orazrealizacjiwyważonejpolitykimakroekonomicznej.PodwzględemzaawansowaniareformrynkowychKazachstanjestlideremwregionieAzjiCentralnej.Gospodarkategokrajumogładynamicznierozwijaćsięrównieżdziękiznacznemunapływowibezpośrednichinwestycjizagranicznych.
Wysokietemporozwojugospodarczegoodnotowanowewszystkichobszarachżyciagospodarcze-goKazachstanu,choćwtworzeniuPKBorazznacznejczęściobrotówzzagranicąnajwiększąrolęmaprzemysłnaftowyigazowyKazachstanu.Jesttojednocześnienajbardziejdynamicznierozwijającasięgałąźprzemysłu.WefekciewzrostwielkościPKBw2010rokuwyniósł6,9%,a jegowartośćglobalnawyniosławw/wokresiewcenachbieżących150mldUSD.Zwiększyłsięeksporto37%(wszczególnościzewzględunadobrąkoniunkturęświatowąnatowaryeksportowaneprzezKazachstan)orazwzrósłim-portuo5%wstosunkudo2009roku.Rok2011przyniósłdalszyprzyrostPKB(o7,5%),eksportu(o49%)orazimportu(o28%).
Analizującwskaźnikicharakteryzującekazachstańskągospodarkęjeszczekilkalatwsteczmożnadostrzecwyraźnie skutki światowego kryzysu finansowego.Wpoczątkowymokresie kryzysu (w roku2008),mimodostrzegalnychjużsymptomówkryzysowych,Kazachstanumocniłsięnapozycji liderawAzjiCentralnej.Załamaniewskaźników,będąceskutkiemkryzysu,możnadostrzecdopierow2009roku.Eksportzmniejszyłsięw2009rokuoprawie40%aimporto25%.Obrotyhandloweobniżyłysięookoło34%.Reakcjarządubyłaszybkaizdecydowana–wprowadzono9nowychustawstabilizacyjnychi12rozporządzeńbranżowych.Nakoniec2009rokuwzrostPKBkształtowałsięnapoziomie1,1%,ainfla-cjawynosiła6,2%.Od2010rokunastąpiławyraźnapoprawasaldaobrotówzagranicznych,główniezasprawąznacznegoprzyrostueksportu.Przyrostodnotował takżewskaźnikPKB, jednakrównocześnienastąpiłwzrostcennaczęśćartykułówspożywczychiprzemysłowych–artykułytepodrożałyśrednioo20-30%.MiałotozwiązekzniestabilnąsytuacjąpolitycznąwsąsiedniejKirgizjiiblokadągranic.
Prognozy rozwoju gospodarczegoKazachstanuw najbliższych latach przewidują systematycznywzrost,copodkreślasięzwłaszczawpodejmowanychdziałaniachzmierzającychdowejściategokrajudogrupy50najbardziejkonkurencyjnychgospodarekświata.KazachstanzamierzazwiększyćopołowęswojePKBwciągunajbliższychsześciulat.
AnalizawymianytowarowejRepublikiKazachstanuzzagranicąwskazujewpierwszejkolejnościnawysokie,dodatniesaldowymianyhandlowej.Obniżasięonowprawdziewokresiekryzysuświatowego,alepotemzostajeznawiązkąodbudowane.WartośćeksportuiimportuKazachstanuprzedstawiononawykresie 2.13.
88,1
59,243,271,2
38
29,828,4
37,9
0102030405060708090100
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mld
USD
Eksport Import
Wykres 2.13WartośćeksportuiimportuwKazachstaniewlatach2007–2011
54
Dla eksporterów kazachstańskichnajważniejszymiobszaramizbytujestUniaEuropejska(około50%eksportu),Azja(20-30%eksportu,wktórymdominujeeksportdoChin),krajeWspólnotyNiepodle-głychPaństw(WNP)3(około10%eksportu).Wśródodbiorcówtowarówkazachstańskich,napodkreśleniezasługujepierwszemiejsceChin,którew2010rokuwyprzedziłyWłochy,zajmującew2010rokudrugiemiejsce.KolejnepozycjezajmująFrancja,HolandiaiRosja.ZwracauwagęstosunkowoniewielkiudziałFederacji Rosyjskiejw kazachskim eksporcie, porównywalny z zakupami – odległych geograficznie –Holandii iAustrii.PozaRosją iChinamiwymianahandlowazsąsiadującymikrajamiKazachstanu jestnaniskimpoziomie.JedynieUzbekistannotujezKazachstanemobrotynaporównywalnympoziomiecoodległageograficzniePolska.WymianazRepublikąKirgiskąiTurkmenistanemjestniewielka.NależyteżodnotowaćprzesunięciesięPolskina liścieodbiorcówkazachstańskich towarówz17.pozycjiw2009rokuna14.miejscewroku2010orazzwiększenieudziałuPolskiweksporcieKazachstanudoponad2%.JeślipodsumowaćeksportKazachstanudoUEipozostałychkrajówEuropy(pozaWNP),okażesię,żetrafiatamponadpołowaeksportu.NajwiększeeksportowegrupytowaroweKazachstanuto:
✓surowcemineralne,którestanowiąwostatnichlatachponad70%eksportuogółem.Wgrupietejnajwiększyudziałnaropanaftowa,węgiel,kondensatgazowyiproduktyenergetyczne,
✓metaleiwyrobyzmetali,stanowiąceponad12%eksportuogółem,✓towary z branży chemicznej oraz branżprzemysłowych związanych z nią (kauczuk i plastyk),
stanowiąceokoło5%eksportuogółem.Dla importerów kazachstańskichnajważniejszymidostawcamisą:krajeWNP(ponad30%impor-
tu),krajeEuroazjatyckiejWspólnotyGospodarczej(około20%importu),krajeUE(około30%importuw2010roku)orazAzja(około20%importu,wczymdominujeimportzChin).Krajem,którydostarczadoKazachstanunajwięcejtowarówjestRosja.Rokroczniejejudziałwcałkowitymimporciewynosiod20do30%.DrugimdużymdostawcąsąChiny.WczołówceznajdujesięponadtoUkraina,Niemcy,Włochy.UdziałPolskiwkazachstańskimimporciepozostajenazbliżonympoziomie(około1,5%całościimportu).Polskaplasujesięprzytym,wzależnościodokresu,na11.-13.miejscu.
Analizując tendencjehandlu Polska – Kazachstan w latach 2007–2011można zaobserwowaćdużewahaniasaldawymianyzagranicznej(tabela2.13iwykres2.14).Wlatach2007i2009saldobyłodlaPolskidodatnie,natomiastwpozostałychlatachujemne.
Tabela 2.13WartośćwymianyhandlowejPolskizKazachstanemwlatach2007–2011[mlnUSD]
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport 472,6 438,9 446,5 412,3 494,3Import 411,8 511,6 302,0 425,5 514,1Saldo 60,8 -72,7 144,5 -13,2 -19,8
3Regionalneugrupowanieintegracyjne,utworzonenamocyukładubiałowieskiegoz8grudnia1991roku.ZrzeszawiększośćbyłychrepublikZwiązkuRadzieckiego.Zajmujesięm.in.współpracąpolityczną,gospodarczą iproblemamibezpieczeństwamię-dzynarodowego.
55
472,6
438,9
446,5
412,3
494,3
411,8
511,6
302
425,5514,1
0
100
200
300
400
500
600
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mln
USD
Eksport Import
Wykres. 2.14WartośćwymianyhandlowejPolskizKazachstanemwlatach2007–2011
W dostawach z Kazachstanu do Polskizdecydowanieprzeważająproduktymineralne,którychudziałw2010 rokuwyniósł80,5%całegoimportuzKazachstanudoPolski(ok.340mlnUSD).Wśródtychtowarównajwiększeznaczeniemająpaliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich destylacji. W 2011 roku import produktów mineralnychzwiększyłsięookoło20%,czyliwolniejo3,2pkt.procen-toweniżłącznyimport,cospowodowałospadekichudziałudo78,2%(371,2mlnUSD).Wdanejgrupiezwiększyłysiędostawynajwiększychpozycjitowarowych:gazówziemnych(propan,butan)iwęgla.Dru-gąpozycjęwdostawachdoPolskistanowiąwyroby chemiczne – w 2010 roku9,2%(prawie40mlnUSD), awśródnich chemikalia organiczne, organiczne lub nieorganiczne związki metali szlachetnych (dział28)–9%(38mlnUSD).W2011 roku udział wyrobów chemicznych wimporcie zwiększyłsiędookoło12%(około60mlnUSD).Zwiększyłysiędostawynajwiększychpozycjitowarowychwdanejgrupie(chemikaliów nieorganicznych). Trzecią pozycjęw polskim imporcie stanowiąwyroby metalurgiczne – w 2010 roku23,2mlnUSD(2,3-krotnywzrostimportuwstosunkudolatpoprzednich,5,5%udziałwimporciezKazachstanudoPolskiogółem).W2011 roku import wyrobów metalurgicznychzwiększyłsięjeszczeookoło40%,dopoziomuokoło30mlnUSD(6,3%udziałwimporciezKazachstanudoPolskiogółem).Zwiększyłysiędostawynajwiększychpozycjitowarowychwtejgrupie–cynkuiżelazostopów.
W eksporcie z Polski do Kazachstanunajwiększągrupęstanowiąwyroby chemiczne, których udziałwyniósłw2010 roku33,6%łącznegoeksportuzPolskidoKazachstanu,czyliprawie140mlnUSD.Wśródtychtowarównajwiększeznaczeniemaeksportolejków eterycznych, rezinoidów, preparatów per-fumeryjnych, kosmetycznych i toaletowych (dział33)orazproduktów farmaceutycznych (dział30),którychudziaływłącznymeksporcienatenrynekwyniosłyodpowiednio12,2%oraz7,6%.W2011 roku eksport wyrobów chemicznychwzrósłoprawie22%,dowartościponad150mlnUSD.ZwiększyłysiędostawyzPolskipreparatówfarmaceutycznychichemiibudowlanej.Zmniejszyłsięeksportkosmetyków(wtympreparatówdoupiększania,makijażu ipielęgnacjiskóryorazperfum iwód toaletowych).Nakolejnymmiejscuw2010 rokuweksporciedoKazachstanuuplasowałysięwyroby elektromaszynowe z udzia-łem27,9%(115mlnUSD).Wtejgrupienajwiększączęśćzajmowałytowarydziału84(reaktory jądrowe, kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne),działu85(maszyny i urządzenia elektryczne)orazdziału87(pojazdy nieszynowe oraz ich części i akcesoria),którestanowiłyodpowiednio10,1%(42mlnUSD),7,6%(31mlnUSD)oraz7,2%(30mlnUSD)całegopolskiegoeksportunatenrynek.W2011 roku eksport wyrobów elektromaszynowych zwiększyłsięo25,6%,dopoziomuokoło130mlnUSD(około28%udziałweksporcie).WdanejgrupiezwiększyłysiędostawyzPolskinajwiększychpozycjitowarowych:
56
pojazdówsamochodowych,podgrzewaczywody,wtymkuchenekelektrycznych,ładowarekispycharek,częścitaborukolejowego.W2010 rokutrzeciemiejsceweksporcienarynekkazachstańskizajęływy-roby drzewno-papiernicze,zudziałem11,8%(prawie50mlnUSD).Najważniejsząpozycjąeksportowąwtejgrupiesąpapier, tektura, wyroby z masy papierniczej (dział48)zajmującewówczas9,3%eksportu(prawie40mlnUSD).W2011 roku eksport wyrobów drzewno-papierniczychzwiększyłsięookoło25%do12%udziałweksporcie(ponad55mlnUSD).Zwiększyłysiędostawy:artykułówhigieniczno-kosmetycznych,opakowańzpapieruitektury,płytpilśniowychoraztapet.Zmniejszyłsięzkoleieksportpłytwiórowych.
Wostatnichlatachwspółpracapolsko-kazachskacharakteryzujesięwzrostemtempawymianyhan-dlowej–wciąguośmiulatobrotyhandlowezwiększyłysiędziesięciokrotnie.NaszeksportdoKazach-stanuodgrywanieproporcjonalnie dużą rolęw sprzedaży zagranicę.Wedługdanych statystycznych,obecnieKazachstanjestczwartympodwzględemwielkościpolskiegoeksportu,rynkiemnakontynencieazjatyckim,poChinach,SingapurzeorazJaponii.Jakwiadomo,wartośćPKBChin,JaponiiiSingapurujest–wwypadkukażdegoztychpaństw–większaniżwKazachstanie,któregoPKBjestklasyfikowanyw rankingachświatowychna54.miejscu,podczasgdyChiny i Japonia toodpowiednio3. i4.gospo-darkaświata (poUE,USA).Uwzględniającdodatkowo liczbę ludnościChin i Japonii,przewyższającąwielokrotnie (od 8 do ponad 80 razy) liczbę ludności Kazachstanu orazwiodącą rolęSingapuru jakojednegoznajważniejszychcentrówhandlowychifinansowychAzji,jestzrozumiałe,iżpolskasprzedażdotychkrajówpowinnaprzewyższaćeksportdoKazachstanu.PolskasprzedajenatomiastwięcejtowarówiusługdoKazachstanuniżdowieluinnych, ludniejszychi–niejednokrotnie–bogatszychkrajówAzji.NatomiastpozycjaPolskiwwymianiegospodarczejzKazachstanemjestadekwatnadoskali ipozycjipolskiejgospodarkiwświecie.Tymniemniej,istniejąbardzodobreperspektywydorozwojudalszejwza-jemnejwspółpracygospodarczej,copozwoliłobyzająćPolscejeszczewyższąpozycję,wrankingach.
Wśródobecnychnarynkukazachskim–wformiewłasnychprzedsiębiorstwlubprzedstawicielstw–polskichprzedsiębiorstwwartowymienićdostawcówlekówPolpharmęiPolfę,firmydziałającewbran-żyropynaftowej igazu:Petrolinvest,PoszukiwaniaNafty iGazu-KrakówwKazachstanieSp.zo.o.,Drill-LabKazachstan,przedsiębiorstwabranżybudowlanej:Cersanit,Selenę,Centrostal-Domstal,VTSKazachstan,UlmaConstruccion,Śnieżkę,dostawcówsprzętudlagórnictwa:TubesInternational,ZMGGlinik(obecniewstrukturachFamurS.A.),BumarS.A.W2010rokuwłasnąspółkęotworzyłafirmabu-dowlanaMirbudS.A.,aznanakancelariaprawnaChałasiWspólnicyotworzyłaoddziałwAłmaty.
2.5.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn górniczych
Kazachstanposiadabogatezasobysurowcównaturalnych.Znajdujesię tuwieleważnych,wyko-rzystywanychwprzemyśleminerałów.Ze111pierwiastkówchemicznych,krajtenposiadazłoża99pier-wiastków,spośródktórychzbadanozłoża70pierwiastków,azaso-by60sąwykorzystywanewprzemyśle.Obecniesąeksploatowane493 złoża, zawierające 1 225 rodzajów surowców mineralnych.Rozmieszczenieposzczególnychsurowcówmineralnychprzedsta-wiono na rysunku 2.13.
Kazachstanposiadadużezasobyrudchromu(30%zasobówświatowych). Jego wydobycie jest skoncentrowane w obwodzieAktiubińskim,gdziezasobysurowcawynosząok.160mlnton.Po-nadpołowawydobywanegochromujesteksportowana,pozostała
Rysunek 2.12 Platforma wydo-bywcza gazu w Kazachstanie
57
częśćjestwykorzystywanawkrajudoprodukcjiżelazostopów.W11miejscachwydobywasięrudyman-ganu,łączneichzasobywynosząok.600mlnton.Wysokiejjakościruda,ośredniejzawartościmetalu40%,znajdujesięwzłożachKamysiUszkatynsz.Złożauranusąocenianena470tys.ton(25%zasobówświatowych),zasobyołowiu(2.miejscewświecie)wynosząok.14,9mlnton,acynku(1.miejscewświe-cie)34,7mlnton.NajwiększezłożaołowiuicynkuznajdująsięwmiejscowościachSzałkijaiDżajrem.Wy-stępująrównieżmetaleszlachetne,międzyinnymizłoto,któregozasobyszacujesięnaokoło800ton.
Rysunek 2.13RozmieszczeniezłóżsurowcówmineralnychwKazachstanie
Występujątakżepokładyrudmagnezu,miedzi(piątewświecie),rudżelaza,barytu,wolframu,mo-libdenuisrebra.Kazachstandysponujeznacznymizasobamiropynaftowejigazuziemnego,któreznaj-dująsięnazachodzieipołudniukraju.Obecniekrajtenjestzaliczanydogronapaństwbędącychnajwięk-szymiproducentamiropynaftowejigazuziemnego.Przeprowadzonebadaniapozwalająprzypuszczać,żegłówne,eksploatowanewzachodnimKazachstanie,złożaropynaftowejleżącenawybrzeżuMorzaKaspijskiego, takie jakTengiz,Prorwa,Kalamkaz iKarażanbasstanowią jedynieprzedpolepotężnychpokładów,którychjądroznajdujesięwpółnocnejczęścitegoakwenu.Zdaniemekspertówzapasyropynaftowej,łączniezodkrytymiipotencjalnymizłożaminastałymlądzie,orazwpółnocnejczęściMorzaKaspijskiegostanowiąokoło6,1mldton.Takipotencjałjestpowodemrosnącegozainteresowaniamię-dzynarodowychkoncernównaftowych,którepostrzegająKazachstan jako istotneźródłoropynaftowejdlapotrzebświatowejenergetyki.Operatoremnajwiększegoeksploatowanegozłoża–wKaszaganjestPółnocno-KaspijskaSpółkaOperatorska(NorthCaspianOperatingCompany),którejudziałowcamisą:KazMunaiGas(kazachstańskipaństwowykoncernnaftowy)orazmiędzynarodowekoncerny:Total,Eni,ExxonMobil,Shell,ConocoPhilipsorazInpex.Wielkośćzłożaszacujesięna35mldbaryłekropynafto-wej.DocelowawielkośćwydobyciazłożaKaszaganmawynieść1,5mlnbaryłekdziennie,coodpowiada
58
10%dziennegozapotrzebowaniaEuropynaenergię.EksploatacjępolaTengiz,któregoszacowaneza-sobymożliwedowydobyciaropynaftowejwynosząokoło6mldbaryłek,prowadziTengizshevroil,które-gogłównymiudziałowcamisąChevron,ExxonMobil,KazMunaiGasorazLUKArko.RządKazachstanuprzewiduje,iżdo2015rokukrajowaprodukcjaropynaftowejwyniesie120mlntonrocznie(3mlnbaryłekdziennie).Oczekujesię, żewiększośćsurowcabędziepochodzićzpólnaftowych igazowychTengiz,Karaczaganak,Kaszagan iKurmangazy.Przewidujesię, żeprodukcjagazuwKazachstaniewyniesieokoło52mldm3w2010rokuorazokoło79mldm3w2015roku.
Szacunkowawielkośćpokładówgazu,łączniezodkrytymi,jakipotencjalnymizłożami,wynosiokoło6trylionówm3,zczego40%znajdujesięnapółnocnymzachodziekraju(złożeKaraczaganak).Polenaf-toweKaraczaganakzawiera50bilionówstópsześciennychgazu,5,2mldbaryłekkondensatugazowegoi1,4mldbaryłekropyszacowanych,nadającychsiędowydobyciarezerwkondensaturopyigazu.Więk-szośćzłóżgazupołożona jestnazachodziekrajuwpobliżuMorzaKaspijskiego.Donajważniejszychpól gazowych zaliczyć należy Amangeldy, położone na południu kraju, oraz Zhanazhol, położone nazachodzie Kazachstanu.
Kazachstan posiada również znaczne ilości innych surowców energetycznych. Duże znaczeniemajązasoby węgla.PrzemysłwęglowyKazachstanu jest jednymzważniejszychsektorówgospodar-ki.Kazachstan znajduje sięna8.miejscuwświeciepodwzględemwydobyciawęgla, posiadając4%światowychzapasówtegosurowca.Węgieljestwydobywanygłówniemetodąodkrywkowąwponad400miejscach,ajegorocznewydobycieprzekracza100mlnton(wykres2.15).Oceniasię,żewykorzystanodotychczasmniejniż3%jegozasobów.
020000400006000080000100000120000140000160000
1980198
1198
2198
3198
4198
5198
6198
7198
8198
9199
0199
1199
2199
3199
4199
5199
6199
7199
8199
9200
0200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys.
ton
Wykres 2.15ProdukcjawęglakamiennegowKazachstaniewlatach1980–2010
NajwiększymiproducentamiwęglawKazachstaniesąprzedsiębiorstwaobwoduPawładarskiego:„BogatyrAkcesKomir”S.A.(42,8%wydobycia),odkrywka„Wschodni”O.S.A.„EuroazjatyjskaKompaniaEnergetyczna”(20,7%),„Majkuben-West”Z.S.A.(3,3%,wtym96,6%wydobyciawęglabrunatnego)orazobwoduKaragandyńskiego:„ArcelorMittalSteelTemirtau”S.A.(wcześniej„Ispat-Karmet”S.A.)(12,3%)orazzakład„Borły”koncernu„Kazachmys”(8,7%).Wyżejwymienieniproducenciwytwarzają87,7%ka-zachstańskiegowęgla.Branżawęglowazachowałaswójpotencjał,zapewniaprodukcję80%elektroener-getyki,prawiew100%zaopatrujewsurowceprodukcjękoksochemiczną,zaspokajazapotrzebowaniewwęgielsektorkomunalnyorazludność.Większośćenergiielektrycznejprodukowanajestwelektrowniachcieplnychopalanychwęglemkamiennym,dostarczanymzEkibastuzuiKaragandy,natomiast17%–welektrowniachzasilanychgazemziemnym.Welektrowniachwodnychwytwarzasię12%energii.Znacz-
59
naczęść,boaż94%turbingazowych,57%parowychoraz33%bojlerówparowychjestużytkowanaconajmniej20lat.Stratyenergiiprzyprzesyleidystrybucjiszacujesięnaokoło15%wytworzonejenergii.Ministerstwoenergetykiszacujewartośćnakładówinwestycyjnychpotrzebnychdlazmodernizowaniaist-niejącejobecnieinfrastrukturyna11mldUSD.JednymzgłównychinwestorównarynkuenergetycznymKazachstanujestamerykańskafirmaAESzWirginii.Firmazarządzaprawiejednątrzeciąkazachstań-skich zasobów energii elektrycznej.
WładzeKazachstanu,dostrzegajączagrożeniawynikającezeznacznegostopniauzależnieniago-spodarkiodeksportunieprzetworzonychsurowcówmineralnych, zakładają–w ramachprzyjętejpoli-tyki gospodarczej – strukturalną przebudowęgospodarkiKazachstanu i rozwój krajowegoprzemysłu.Wiszczególności,wramachrealizowanejStrategii rozwoju przemysłowo-innowacyjnego Kazachstanu do 2015 roku,istotnąwagęprzywiązujesiędorozwojusiedmiuobszarówgospodarki(tzw.klastrów),doktórychzaliczonoprzemysłmetalurgiczny,transport i logistykę,przemysłtekstylny,budownictwoipro-dukcjęmateriałówbudowlanych,przemysłrolno-spożywczy,turystykęorazprzemysłmaszynowysektorawydobywczego.
2.5.3. Rynek maszyn górniczychNajważniejszymobszaremdziałalnościpolskichfirmwKazachstaniejestbranżanaftowo-gazowa,
wtymposzukiwanieizagospodarowaniezłóżropynaftowejorazgazuziemnegoorazsektorfarmaceu-tyczny.Polskiefirmyobecnesątakżewsektorzeelektroenergetycznym,infrastrukturyszynowej,mate-riałówbudowlanych, budownictwie, przemyślemaszynowym i urządzeń transportowych, produkcji rurztworzywsztucznych,atakżewprzemyślewyrobówchemiiużytkowej.
Narynkumaszyniurządzeńgórniczychzaznaczyłasięobecnośćpolskichfirmwsektorzegórnictwapodziemnego.Wśródobecnychnarynkukazachstańskim–wformiewłasnychprzedsiębiorstwlubprzed-stawicielstw–polskichprzedsiębiorstwwartowymienićdostawcówsprzętudlagórnictwa:TubesInternatio-nal,ZMG„Glinik”(obecniewstrukturachGrupyFamurS.A.),BumarS.A.GrupaFamurS.A.,producentma-szyngórniczych,podpisałaumowęzJSCArcelorMittalTemirtauzsiedzibąwKazachstanie.Przedmiotemumowyjestdostawaurządzeńkompleksuścianowego,ajejwartośćwynosi21,36mlneuro.
Głównym producentemwęgla kamiennego systemem podziemnym jest „ArcelorMittal Steel Te-mirtau”S.A.Jesttoznaczącyodbiorcamaszyngórniczych.Należądoniegokopalnie„Bierezowskaja”i„Pierwomajskaja”omałejmiąższościoraz:„Kazachstanskaja”,„Abajskaja”,„Tentenskaja”,„Saranskaja”i„Kostenko”.
Poza tym, potencjalnymi partnerami polskich producentówmaszyn i urządzeńgórniczychwKa-zachstaniesąinneprzedsiębiorstwagórniczetakiejak:
✓„BogatyrAkcesKomir”S.A.,✓odkrywka„Wschodni”O.S.A.„EuroazjatyjskaKompaniaEnergetyczna”,✓„Majkuben-West”Z.S.A.,✓„Borły”koncernu„Kazachmys”.Dużeznaczeniena tym rynkuma takżegrupaGEFEST, która jest zrzeszeniemprzedsiębiorstw
przemysługórniczego.Wjejskładwchodzą:✓kopalnia„Bojżanowa”,wktórejwramachprogramuenergetycznego,planujesięprocesmoderni-
zacjiwceluuzyskaniamaksymalnegopotencjałuwydobywczego(min.900tys.ton/rok,pokładyrozpoznanewkategoriachA+B+C1),
✓kopalnia„Batyr”,stworzonawceluwybraniapokładówK12iK10w1998roku,wydobywawęgielkamienny,
60
✓kopalnia„Zapadnaja”–utworzonaw2001nabaziedziewięciustarychkopalń,wydobywawęgielkamienny,
✓kopalnia„Kirowskaja”–eksploatujewęgielkamienny.
2.6. ROSJA
2.6.1. Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiOdpoczątkuXXIwiekuRosjaodnotowujebardzowysokietempowzrostugospodarczego.Wokre-
sie2000–2002podstawowywpływnatenproceswywierał„efektodtworzeniowy”,związanyzgłębokązapaściągospodarki rosyjskiejwefekciekryzysuz1998 roku,awnastępnych latachgłównymczyn-nikiemnapędowym rozwoju gospodarczego stały się bardzo sprzyjające uwarunkowania zewnętrzne,związanezszybkimwzrostemcenpaliwisurowcóweksportowanychprzezRosję,wtymprzedewszyst-kimropynaftowej,gazuziemnego,metalikolorowychiin.(średniorocznecenyropynaftowejmarkiUrals,eksportowanejprzezRosjęwzrosłyz23,9dolarówzabaryłkęw2002rokudo94,4dolarówzabaryłkęwroku2008,wpodobnejskaliwzrosłycenygazu).Wtakkorzystnychuwarunkowaniach,wmaju2003rokuprezydentogłosiłplanpodwojeniaPKBRosjiwciągudziesięciulat,tj.do2012roku.DlaosiągnięciategoceluniezbędnebyłoutrzymanieśredniorocznegotempawzrostuPKBwtymokresienapoziomie7,2%.Sprzyjająceuwarunkowaniazewnętrzne,w tymprzedewszystkimciąglewzrastającecenyropynaftowejiinnychpaliwisurowcóweksportowanychprzezRosjęorazwyniki2003roku,kiedytowzrostPKBosiągnął7,3%oraz2004rokzewzrostem7,2%wskazywały,żetakpostawionezadaniejestrealnedoosiągnięcia.Jednakwynikiosiąganeprzezrosyjskągospodarkęwciągukolejnychlat,mimodalszegowzrostucenropynaftowejwskazywały,żepodwojeniePKBwperspektywiedo2012rokujestmałorealne.Potwierdzałytozałożeniarozwojuspołeczno-gospodarczegoRosjinaokresdoroku2020,przygotowanenaprzełomielat2006i2007,zgodniezktórymipodwojeniePKBnastąpićmogłowperspektywiedoroku2015(wedługzałożeńśredniorocznywzrostPKBmiałwynieść6,0-6,1%wlatach2008–2012,5,4-6,7%w2013–2017oraz4,6-6,7%wlatach2018–2020).SkorygowanewynikiorazdynamicznywzrostPKBw2007roku(8,1%)iwpierwszychmiesiącach2008roku,wskazywałyjednak,żeRosjamożezakończyćrok2012zpoziomemPKBponaddwukrotniewyższymniżw2002 roku.WartośćPKBwrazz innymipodstawowymiwskaźnikamicharakteryzującymirosyjskągospodarkęprzedstawionowtabeli2.14.
Tabela 2.14Podstawowewskaźnikicharakteryzującerosyjskągospodarkęwlatach2007–2011
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011StopawzrostuPKB[%] 8,1 5,6 -7,8 4,0 4,3PKB[mldUSD] 1294,5 1673,9 1229,0 1429,7 1849,3PKBpercapita[USD] 9 116 11805 9 121 10286 12900InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%] 11,9 13,3 11,7 8,8 6,1
Obrotyhandlowe[mldUSD] 578,0 763,8 495,9 647,2 844,7Stopa wzrostu obrotów handluzagranicznego[%] bd 32,1 -36,0 33,3 30,5
61
Eksport[mldUSD] 354,5 471,8 304 398,44 521,4Stopawzrostueksportu[%] bd 33,1 -36 31,4 30,1Import[mldUSD] 223,5 292 191,9 248,8 323,3Stopawzrostuimportu[%] bd 30,6 -35,0 36,8 29,9Saldo[mldUSD] 131,0 179,8 112,1 149,64 198,1
bd – brak danych
Doroku2008Rosjaprzeżywałaprawdziwyboomgospodarczy:dynamikawzrostuekonomicznegobyławysoka(8,1%w2007roku),wolnedochodyludnościzwiększałysię,łatwobyłowziąćkredyt,aim-portowanekonsumpcyjnetowarytrwałegoużytkustawałysięcorazbardziejdostępne.Jednakwlatach2007 i 2008 kryzys na amerykańskim rynku hipotecznym zapoczątkował światowy kryzys finansowy.Wysokiecenyropydoprowadziłydospadkupopytunaokreślonetowary(naprzykładnasamochody).Spadekpopytukonsumenckiegopociągnąłzasobąograniczenieprodukcjiiwzrostbezrobocianaryn-kachwielukrajówcałegoświata.Rekordowecenyropyosiągnęłyswojeapogeum,poczymgwałtowniespadły–zmniejszającsiętrzykrotnie.Latem2008rokunarosyjskągospodarkęzaczęłonegatywnieod-działywaćjednocześniekilkazewnętrznych„szokowych”czynników.Wczerwcu2008rokuodnotowanogwałtownyspadekcenropy–zprawie150dolarówzabaryłkędookoło40dolarówpodkoniecgrudnia.Jednocześniespadałycenywyrobówhutniczych.Równoleglekanałfinansowaniazdługuzagranicznegomocnozmniejszyłsię–cood trzeciegokwartału2008rokuutrudniło refinansowanie,szczególniedlabankówrosyjskich.Podkoniec2008rokubankizachodnie,którebyłyzmuszonedourealnieniaswoichbilansów,mocnoograniczyłykredytydlaRosji.Rosyjski rynekakcji iobligacjiucierpiałszczególnie:wciągu13miesięcy(dokońcastycznia2009roku)wskaźnikirosyjskiegorynkuakcjiiobligacjiplasowałysięniżejniżtesamewskaźnikiwewszystkichpozostałychkrajach.
Odkońcaczerwca2008dopołowy lutego2009roku,wokresienajgłębszegokryzysurosyjskie-gorynkupapierówwartościowych,rezerwymiędzynarodoweobniżyłysięoponad1/3(210mldUSD),ponieważBankCentralnyRosjiwykorzystał te środki, aby ograniczyć osłabienie rubla spowodowaneodpływeminwestycjiportfelowychikapitałuorazpłatnościamizwiązanymizrefinansowaniemdługuza-granicznego.
Wroku2009gospodarkarosyjska,którejwielkość(PKB)wynosiławostatnichlatachrzęduok.1,3-1,6bilionadolarów,porazpierwszyodkryzysuzlat1998–1999obniżyłatempowzrostu(PKBspadłdo1,1bilionadolarów).Jednakkryzysświatowydotknąłwiększośćświatowychrynkówiwsytuacjiobecnejrecesjizasadniczympozytywnymczynnikiemwrozwojugospodarkirosyjskiejokazałsięfakt,żejesttogospodarkamałootwarta.Sąteżinneczynniki,któredopewnegostopniarównoważyłynegatywnąsytu-acjęekonomiczną.Wwyniku„boomuaktywów”wRosjiwzbogaciłasięzaczniemniejszaczęśćludności,niżwkrajachzachodnioeuropejskich,wktórychtenboombyłnapodobnympoziomie.Dlategowmiaręzmniejszaniasięcenmieszkańipapierówwartościowychfaktniewielkiejilościwłaścicielitakichaktywówzłagodziłefektykryzysuwcałejsferzekonsumenckiej.
Wzrost PKBw 2010 rokuwyniósł 4%.Wzrost popytu konsumpcyjnego był głównym czynnikiemwzrostugospodarczego.Dodatkowymiczynnikamisprzyjającymipozytywnemu tempuwzrostugospo-darkiwIIkwartale2010rokubyłynakładyinwestycyjne,którewpłynęłypozytywnienawzrostprodukcjiprzemysłowej. Anomalnewarunki klimatyczne i klęski żywiołowe zahamowaływzrost gospodarczywIIIkwartale2010roku.Podwpływemwzrostucenropynaftowejnarynkachświatowych,wIVkwartale
62
wzrostPKBwyniósł2,6%wporównaniudopoprzedniegokwartału.Średniacenaropynaftowejmarki„Urals”wIVkwartalewynosiła85,1USDzabaryłkę.Rolęstymulatoragospodarkiprzejąłpopytzewnętrz-ny.Nastąpiłwzrost zarównoeksportu, jak i importu.Nastąpiłwzrost produkcji przemysłowej ukierun-kowanej na rynekwewnętrzny.Wzrostwydatkówpaństwowychw2010 roku znalazł odzwierciedleniewewzrościeprodukcjiprzemysłuobronnegoiwrealizacjiprojektówwinfrastrukturze.W2010rokunaj-większywkładwewzrostgospodarczymiałsektorprzemysłowy,którywzrósło8,2%wujęciurocznym.Największetempowzrostuzanotowanowprzemyśleprzetwórczym–11,8%.Pozytywnienawzrostod-działywałynastępującepodsektoryprzemysłuprzetwórczego:produkcjaartykułówspożywczych(wzrosto5,4%),produkcjaartykułówprzemysłymetalurgicznego(wzrosto12,4%),produkcjaśrodkówtransportuipojazdów(wzrosto32,2%),produkcjawyrobówprzemysłuelektromaszynowego,aparatówiprzyrządówoptycznych(wzrosto22,8%),produkcjamaszyniurządzeń(wzrosto12,2%),produkcjawyrobówprze-mysłuchemicznego(wzrosto14,6%).Przemysłwydobywczyw2010rokuwzrósło3,6%,wytwarzanieizaopatrywaniewenergieelektryczną,gaziwodęo4,1%.Owzrościegospodarkiw2010rokuwznacz-nejmierzezadecydowałaskalarealizacjiinwestycjiwsektorzeprzemysłuprzetwórczego(wzrosto6%wporównaniudoroku2009).W2010rokuzahamowaniuuległotempowzrostuwbudownictwie(spadeko0,6%)iwrolnictwie(spadeko11,9%).
WzrostPKBw2011 rokuwyniósł 4,3%.Był uwarunkowanywzrostemprzemysłuprzetwórczego,budownictwa,rolnictwa,orazwzrostemkonsumpcjiiśrodkówobrotowych(zapasów).W2011rokunaj-większywzrostwartościproduktubruttozanotowanowrolnictwiei leśnictwie(o16,1%wstosunkudoroku2010)orazrybołówstwie(wzrosto13,2%).Wbranżachprzetwórczychwzrostwyniósłtylko6,1%ibyłgorszyniżw2010roku,kiedywyniósł8,3%.Jeszczebardziejspadłotemporozwojubranżywydobyciasurowców, fundamentu rosyjskiej gospodarki, którawiększośćdochodówbudżetowychczerpie zeks-porturopynaftowej,gazu,węgla imetali.W2011rokuwtejdziedzinieRosjazanotowaławzrost tylkoo1,7%,podczasgdyrokwcześniejbyłoto7,1%.PomimoogłoszonegoprzezPrezydentaFRprogramumodernizacjigospodarki,wzrostPKBwynikaprzedewszystkimzwysokichcennasurowcemineralne,głównie–cenyropynaftowej.Średniacenaropynaftowejmarki„Urals”w2011rokuwynosiła109,3USDzabaryłkę.
Wartoteżzaznaczyć,żew2011roku,zpowoduwyborówdoDumyPaństwowejFRorazwyborówPrezydentaFR,wzrosłynakłady inwestycyjne,wszczególnościfinansowanieześrodkówfederalnych.Realizacjaprojektów„narodowych”,finansowanychprzedewszystkimprzezbudżetFRorazprzedsię-biorstwapaństwowe,wzrostpłacpracownikówsferybudżetowej,istotniewpłynąłnawzrostwskaźnikówgospodarki.Rolęstymulatoragospodarkiprzejąłpopytwewnętrzny.Wysokiecenynasurowceenerge-tyczneprzyczyniłysiędowzrostuzarównoeksportujakiimportu.Odnotowanezostałozmniejszeniesiępoziomubezrobociaz7,5%aktywnejzawodowoludnoścido6,6%wgrudniu2011roku,cozkoleiwpły-nęłonawzrostrealnychwynagrodzeńgospodarstwdomowycho3,5%.Wzrostpopytukonsumenckiego,wpłynąłnawzrostwskaźnikówhandluhurtowegoidetalicznegoo7,2%.
Struktura gospodarkiFRsprawia,żedecydującywpływnakształtowaniesięPKBwkolejnychlatachmają: usługi – 56,2%PKB, przemysł – 39,1%PKB (w tymprzemysł przetwórczy – 19%PKB)irolnictwo–4,7%PKB.
StrukturaPKBwedługsektorówgospodarkiw2011rokuprzedstawiałasięnastępująco:✓rolnictwo4,1%,✓łowiectwo,rybactwo0,2%,✓górnictwo10,7%,✓przetwórstwoprzemysłowe16,1%,
63
✓wytwarzanieizaopatrywaniewenergięelektryczną,gaz,wodę3,8%,✓budownictwo6,6%,✓handelhurtowyidetaliczny,naprawapojazdówsamochodowych,motocykliorazartykułówużytku
osobistegoidomowego19%,✓hoteleirestauracje1%,✓transportiłączność8,9%,✓pośrednictwofinansowe4,1%,✓obsługanieruchomości,wynajemiusługizwiązanezprowadzeniemdziałalnościgospodarczej
11,6%,✓administracjapubliczna,iobronanarodowa,obowiązkoweubezpieczeniaspołeczne5,8%,✓edukacja2,9%,✓ochronazdrowiaipomocspołeczna3,7%,✓pozostałeusługisocjalno-komunalne1,5%.W2007rokuwedługoficjalnychdanychinflacjawyniosła11,9%.Jednocześniecenytowarówmaso-
wegoużytku(przedewszystkimżywności)wzrosłyo25-50%.Jednakwroku2008stopainflacjijeszczebardziej wzrosła i osiągnęła poziom 13,3%. Próby rządowej interwencji poprzez zamrażanie cen nieprzyniosływiększychefektów.Do tegodoszła jeszczedewaluacjawalut światowych.Dopierow2010rokuinflacjaobniżyłasiędowartościjednocyfrowej–wpierwszejpołowierokuwyniosła4,4%.Wdrugiejpołowie2010roku,podwpływemgwałtownegowzrostucenartykułówspożywczych,spowodowanychklęskamiżywiołowymi,zaobserwowanogwałtownywzrostcentowarówiusługkonsumpcyjnych,któryukształtowałsiępodkoniec2010rokunapoziomie8,8%.Inflacjabyłazdeterminowanagłówniepoprzezwzrostcensurowcówenergetycznych,żywnościjaknarynkuwewnętrznymtakinaświatowym,atakżeprzyrost popytu krajowegooraz rosnącej presji płacowej.W2010 rokucenyżywności zwiększyły sięśrednioo12,9%,cenyusługzwiązanychzużytkowaniemmieszkaniao13,4%.Ponadtościeżkainflacyjnabyłapodtrzymywanaprzyrostemcenregulowanychnośnikówenergii(energiielektrycznejicieplnejorazgazu)o20,8%.Średniorocznecenyprodukcjisprzedanejprzemysłuw2010rokuwzrosłyo5%.W2011rokuinflacjazmniejszyłasiępierwszyrazwhistoriiwspółczesnejRosjido6,1%.Obniżeniesięwskaźnikainflacjigospodarkazawdzięczastosunkowoniskiejdynamicewzrostucennaartykułyrolno-spożywcze(wzrosto3,9%).Nazahamowanieinflacjiwpłynęłatakże„konserwatywnapolityka”CentralnegoBankuRosji,ograniczającawzrostagregatupieniężnego,umocnieniesięrosyjskiejwalutywzględemkoszykawalut.Wwarunkachzbliżającychsięwyborów,RządFRwstrzymałliberalizacjęcennaenergięelektrycz-nąiartykułyrolne.Wynikiemtychdziałańbyłoniskietempowzrostusocjalnoznaczącychtowarów(5%)orazusługkomunalnych(11,1%).
Obroty handloweRosjiwanalizowanymokresiecharakteryzująsiędodatnimsaldem,najwyższąwartośćsaldaodnotowanow2011roku,kiedytowyniosłoonoblisko200mldUSD.Zarównoeksport,jakiimportwzrosływtymrokuookoło30%,eksportprzekroczyłwartość520mldUSD,aimport320mldUSD.Wroku2010obrotyhandluzagranicznegowyniosłyblisko650mldUSD(wzrosto33,3%wporów-naniudo2009roku).Eksportwyniósł398,4mldUSD(wzrosto31,4%wporównaniudo2009roku).Importwyniósł248,9USD(wzrosto36,8%wporównaniudo2009roku).Saldohandluzagranicznegowdanymokresiebyłododatnieiwynosiłookoło150mldUSD.Wroku2009skutkikryzysuświatowegoznalazłyodzwierciedleniewwynikachhandluzagranicznego.Saldobilansuhandlowegotegorokujestnajniższezbadanegookresuiwynosi112mldUSD.Eksportiimportzmniejszyłyswojąwartośćwstosunkudorokupoprzedniegoookoło35%.Był to jedynyspadekeksportu i importu, jakizaobserwowanowbadanymokresie.
64
ObrotyhandloweRosjizzagranicąutrzymywałysięwlatach2007–2011napoziomieod500dopo-nad840mldUSD,przyczymwyraźniewzrosływ2008roku(oponad30%wstosunkudorokupoprzed-niego),następniew2009rokuspadłyo36%,bywkolejnychlatachsukcesywniewzrastaćwtempieokoło30%rocznie.Przyczym,wcałymbadanymokresieRosjaposiadaładodatniesaldowymianyhandlowejzzagranicą.WartośćeksportuiimportuwRosjiprzedstawiononawykresie2.16.
521,4398,44304
471,8354,5323,3
248,8
191,9
292
223,5
0
100
200
300
400
500
600
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mld
USD
Eksport Import
Wykres 2.16 WartośćeksportuiimportuwRosjiwlatach2007–2011
NajwiększymiimporteramizRosjisą:Holandia(54mldUSD),Włochy(27,3mldUSD),Niemcy(25,1mldUSD),Ukraina (23,1mldUSD),Turcja (20,4mldUSD),Chiny (20,3mldUSD),Białoruś (18,1mldUSD),anaósmymmiejscuPolska(14,9mldUSD).NajwiększymieksporteramidoRosjisą:Chiny(39,1mldUSD),Niemcy (26,7mldUSD),Ukraina (14,0mldUSD),USA (11,1mldUSD), Japonia (10,3mldUSD),Francja(10,2mldUSD),Włochy(10,0mldUSD),Białoruś(9,8mldUSD),KoreaPłd.(7,3mldUSD),anadziesiątymmiejscuPolska(5,8mldUSD).NajwiększympartneremhandlowymRosjisąkrajeUniiEuropejskiej,naktóreprzypadaokoło50%obrotówhandlowych.NajwiększymipartneramihandlowymiRosjispośródkrajówUEsą:Holandia(udział9,3%),Niemcy(8,3%),Włochy(6,0%),Francja(3,6%),anapiątymmiejscuPolska(3,3%).UdziałkrajówWNPwrosyjskiejwymianiehandlowejwynosiokoło15%.NakrajeEuroazjatyckiejWspólnotyGospodarczejprzypadaokoło8%rosyjskiejwymianyhandlowej,nakra-jeAPECponad20%.GłównympartneremhandlowymRosji,spośródkrajówtzw.dalszejzagranicybyłyChiny,zktórymiobróthandlowyosiągawartośćblisko60mldUSD.NajwiększympartneremhandlowymRosjiwśródkrajówWNPbyły:Ukraina,zktórąobróthandlowyosiągnąłponad37mldUSD,Białoruś–27,9mldUSDiKazachstan–15,3mldUSD.
WstrukturzewymianyhandlowejRosjizzagranicąmożnazaobserwowaćnastępującegrupytowa-rów:
1.przedmiotemeksportuRosjisąprzedewszystkim:✓surowceenergetyczne(64,9%rosyjskiegoeksportu),wtymnajwiększyudziałmiałaropanaftowa
iproduktynaftowe(50,1%)owartości198,5mldUSD,gazziemny(11,7%)owartości46,5mldUSD,węgielkamienny(2,3%)owartości9,2mldUSD,
✓metaleiwyrobyzmetali(10,0%),✓produktychemiczne(5,8%),
65
✓maszyny,urządzeniaiśrodkitransportowe(4,9%),✓drewnoiwyrobycelulozowo-papiernicze(2,3%),✓kamienieszlachetne,metaleszlachetneiwyrobyznich(2,2%),2.przedmiotemimportuRosjibyłyprzedewszystkim:✓maszyny,urządzeniaiśrodkitransportu(43,1%),✓produktychemiczne(15,7%),wtymnajwiększyudziałmiałylekarstwa(26,1%)owartości9,3mld
USD,✓produktyrolno-spożywcze(14,7%),wtymnajwiększyudziałmiałomięsoświeżeimrożone(15,1%)
owartości5,0mldUSD,napojealkoholoweibezalkoholowe(6,6%)owartości2,2mldUSD,rybświeżeimrożone(5,0%)owartości1,7mldUSD)orazowocecytrusowe(3,8%)owartości1,3mldUSD,
✓metaleiwyrobyznich(6,8%),✓artykułytekstylneiobuwie(5,8%),wtymnajwiększyudziałmiałaodzież(41,8%)owartości5,5
mldUSDiobuwie(16,8%)owartości2,2mldUSD,✓drewnoiwyrobycelulozowo-papiernicze(2,4%),✓produktymineralne(2,2%),wtymnajwiększyudziałmiałypaliwa(22,3%).Ważnąpozycjęwrosyjskimimporciemiałytakżemeble(0,9%udziału),owartości2,1mldUSD.PolskanależydoczołówkipartnerówhandlowychRosji–polsko-rosyjskieobrotywhandluzagra-
nicznymwostatnichlatachrozwijałysiębardzodynamicznie(wykres2.17itabela2.15).
Tabela 2.15WartośćwymianyhandlowejPolskizRosjąwlatach2007–2011[mlnUSD]
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport 6432,3 8917,3 4213,6 5822,0 6651,0Import 14352,8 20545,0 12503,0 14935,0 21369,0Saldo -7920,6 -11627,7 -8289,4 -9113,0 -14717,0
6432,38917,3 4213,6
5822 6651
14352,8
20545
12503
14935
21369
0
5000
10000
15000
20000
25000
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mln
USD
Eksport Import
Wykres 2.17WymianahandlowaPolskiiRosjiwlatach2007–2011
66
ObrotyhandlowemiędzyPolskąiRosjąw2011rokuwyniosłyponad28mlnUSD(wzrostookoło35%),wtymeksportzPolskidoRosji–6651mlnUSD(wzrosto14%wstosunkudorokupoprzedniego),importzRosjidoPolski21369mlnUSD(wzrosto43%).Sątonajwiększeobrotywanalizowanymokresie.Wroku2010eksportdoPolskiwyniósł5822mlnUSD(wzrosto38,2%),importdoPolskizRosji–14935mlnUSD(wzrostook.19,5%).Wroku2009wartościtebyłyzdecydowanieniższe,takjakwprzypadkuobrotówRosjizzagranicą,takiwstosunkachzPolskąwyraźniezaznaczyłsiękryzysświatowyi jegoefektwpostacizałamaniasięświatowegopopytunasurowce.Ponadtonatakdrastycznezałamaniesięobrotóww2009rokuwpłynęładewaluacjarublaook.30%,któramiałamiejscewokresieodlistopada2008dostycznia2009rokuorazwprowadzoneprzezrosyjskiewładzeinstrumentyprotekcjonistyczne(m.in.podwyższenieceł).Wszczególności,dlapolskiegoeksportudoRosjipodstawoweznaczeniemiałoobniżeniecensurowcówenergetycznych,któresilnieograniczyłomożliwościnabywczeipłynnośćfinan-sowąwielurosyjskichprzedsiębiorstw.WIpółroczu2009rokuwpolsko-rosyjskichobrotachhandlowych(wielkośćrzędu6762mlnUSD)możnabyłozauważyćpodobnąnegatywnądynamikę, jak iwcałościobrotówhandlowychRosjizkrajamiUE.Jednakspadek,zarównoeksportudoPolski,jakiimportuzPol-ski,byłokilkapunktówprocentowychgłębszy.Spadekeksporturosyjskiegowyniósł55,2%(UE–51,5%)ibyłskutkiemwyjątkowosurowcowegojegocharakteru–cenynasurowcespadływtymokresiebardziejniżnainnetowary.DynamikaspadkuimportuzPolskibyłamniejszaiwyniosła45,7%(zUE–41,9%).Głębszywporównaniudo innychkrajówspadekpolskiegoeksportudoRosji,byłskutkiemzałamaniasięsprzedażywkategoriimaszynyiurządzenia(z1097mlndo342,25mlnUSD).Należyjednocześnieodnotowaćwzrosteksportuartykułówrolno-spożywczych (z346,11mlndo426,75mlnUSD),główniezasprawąkilkukrotnegowzrostuwartościeksportu jabłek.SaldoobrotówhandlowychbyłodlaPolskiwcałymbadanymokresieujemne.Mimotego,PolskanależydościsłejczołówkikrajóweksportującychdoRosjiwramachUEiwświecie.StrukturaimportuzRosjinieulegaodwielulatznaczącymzmianom.Przeważająproduktymineralne,wtymropanaftowaigazziemny(udziałwimporcie80%).Zrynkuro-syjskiegosąimportowanerównieżwyrobyprzemysłuchemicznego(6%),drewnoiwyrobyzdrewna(5%)orazwyrobymetalurgiczne(3%).
Analizującstrukturę towarowąpolskiegoeksportudoRosjinależyzaznaczyć,żewprzeszłości (dolistopada2005roku)dynamikarozwojudwustronnychrelacjihandlowychbyłanietylkowysoka,ale ina-cechowanapozytywnymklimatempolitycznym,cosprzyjałoposzerzaniuwzajemnejwymiany.Wsensiepraktycznymniewystępowałysytuacjekonfliktoweiniedochodziłodoadministracyjnychograniczeńdziałal-nościpolskichpodmiotówgospodarczych,którewymagałybyinterwencjinaszczeblurządowym.ZmieniłosiętopowprowadzeniuprzezRosjęzakazuwwozu(embarga)polskichtowarówpochodzeniazwierzęcegoiroślinnego,skutkiemczegobyłowznacznymstopniuzahamowanieeksportużywności,awkonsekwencjispowolnieniedynamikiwzrostueksportudoRosji,odczuwalnewsektorzeartykułówrolno-spożywczych.
Kolejnenegatywnezmianybyłyskutkiemkryzysugospodarczego.WIpołowie2009rokunastąpiłoznacząceprzekształceniestrukturypolskiegoeksportudoRosji.Zmniejszyłsięudziałwyrobówprzemy-słuelektromaszynowego,znaczącowzrósłnatomiasteksportartykułówrolno-spożywczych.Podstawo-wąpozycjęwstrukturzepolskiegoeksportudoRosjiwtymokresiestanowiły:artykułyrolno-spożywcze– 26,6%,wyroby przemysłu chemicznego– 26,1%, elektromaszynowego– 20,7%, drzewno-papierni-czego–12% imetalurgicznego– 5,2%.Obecnie na czoło eksportowanychproduktówwysuwają się:maszynyiurządzenia,produktyprzemysłuchemicznego,artykułyrolno-spożywcze,wyrobyztworzywsztucznych,wyrobyzmetalinieszlachetnych,środkihigieniczneorazpojazdyiurządzeniatransportowe.WstrukturzeeksportudoRosjimożnazaobserwowaćtendencjęspadkuudziałuartykułówrolno-spożyw-czych,awzrostuartykułówprzemysłowych.
67
Pozycja polskich producentów na rosyjskim rynku towarów jest nierównomierna. Żadna z sekcjitowarowychnieosiąga10%wrosyjskimimporcie.Możnawydzielićsegmenty,wktórychpolskiefirmyznajdują sięwgrupiekrajówbędących lideramidostaw (środki higieniczne, jabłka,wyrobyz tworzywsztucznych,kosmetyki).Sąrównieżtakiesegmentyrynku,wktórychpolskaprodukcjajestznana,aleniezajmujeczołowychpozycji(odzież,obuwie,farmaceutyki,materiałybudowlaneiceramiczne,maszynyrolnicze,meble, artykuły oświetleniowe). Rynekmaszyn i urządzeń jest to ważną pozycją w polskimeksporcie, jednakproduktyzPolski stanowiązaledwieniecałe2%w łącznym imporcie tych towarów.SzczególniedużemożliwościwystępujądlamaszynnieprodukowanychwRosji,dlaktórychobniżonowwozowestawkicelne.Wdłuższejperspektywiesukcesmogąodnieśćfirmy,którerozpocznąmontaż,anastępnieprodukcjęwFederacjiRosyjskiej.
2.6.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn górniczych
Rosja posiada największe na świecie zapasy zasobówmineralnych i energetycznych i uważanajestzaenergetycznesupermocarstwo.Na terytoriumRosjiznajdująsięzłożaprawiewszystkichważ-niejszychsurowcówmineralnych:największenaświeciezłożagazuziemnego,ocenianenablisko48bilionówm3(prawie1/3zasobówświatowych),drugiepodwzględemwielkościzasobywęglakamiennego(prawie157mldt),ósmenaświeciezłożaropynaftowej,szacowanena10,2mldton,dużezłożawęglabrunatnego,rudżelaza,rudmetalikolorowychorazzasobyzłotaidiamentów.Ważnymzasobemnatural-nymsąogromnekompleksyleśnezajmująceponad40%powierzchnikraju.Rezerwydrewnaocenianesąnaok.80mldm3.Bogactwemnaturalnymjesttakżerozbudowanysystemrzeczny,wykorzystywanyjakośrodektransportowyorazdoprodukcjienergiielektrycznej(hydroelektrowniegenerująok.18%ca-łościwytwarzanejenergiielektrycznej).RozmieszczenienajważniejszychsurowcówmineralnychRosjiprzedstawiono na rysunku 2.14.
68
Rysunek 2.14RozmieszczeniesurowcówmineralnychwRosji
Wstrukturzegospodarkirosyjskiejprzeważaprzemysł,szczególniehutniczy,chemiczny,maszyno-wyienergetyczny.Dobrzerozwiniętyjestteżprzemysłleśny.Rosjajestgłównymświatowymdostawcągazu.Pozatym,zaczynaprzodowaćwprodukcjiieksporcieropynaftowej.Przemysłwęglowymanaj-większypotencjałwRepubliceKomi,naWschodniejSyberiiinaDalekimWschodzie,gdziesązlokalizo-wanepotężnezłożawęgla.
PrzemysłnaftowyigazowyskupiająsięwzachodniejSyberii,elektrowniewodne,hutnictwometalikolorowych i przemysł leśny – naWschodniej Syberii. NaDalekimWschodzie dobrze rozwinięte jestwydobyciezłotaidiamentów,atakżeprzemysłrybnyipołówinnychowocówmorza.NapółnocyRosjiprosperujągłównietakiegałęziegospodarki,jak:wydobycieropy,węgla,gazu,apatytów,nikluiinnychmetali,eksploatacjalasówirybołówstwo.Przemysłmaszynowy,chemiczny,lekkiiżywnościowy,ener-getykaiusługisądobrzerozwiniętewnastępującychekonomicznychokręgachfederalnych:Północno-Zachodni,Centralny,Wołżańsko-Wiacki,UralskiiNadwołżański.RegionCentralno-CzarnoziemnyiPół-nocno-Kaukaskicharakteryzujesięrozwiniętymrolnictwemiprzemysłemspożywczym.
ProdukcjawęglakamiennegowRosjiwlatach1992–2010wahałasięwgranicach241-357mlnton.Przyczympodkoniectegookresuosiągnęłapoziomzbliżonydopoziomuzpoczątkulat90.,tj.ponad300mlnton.Kształtowaniesięwielkościprodukcjiwęglakamiennegoprzedstawiononawykresie2.18.
69
050000100000150000200000250000300000350000400000
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999200
0200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys.
ton
Wykres 2.18ProdukcjawęglakamiennegowRosjiwlatach1992–2010
Przezwielelatwęgielrosyjskibyłgłównymkonkurentemdlapolskiegowęglaweksporcienarynkizachodnioeuropejskie.Obecnierosyjskiwęgielkierowanyjestcorazwiększymstrumieniemtakżenary-nekpolski.Rosjajesttrzecim(poAustraliiiIndonezji)eksporteremwęglakamiennegonarynkiświatowe–od2003rokujestwidocznysukcesywnywzrosteksportu.
WbilansiepaliwowymRosjiudziałwęglajestmałoistotny,wynositylko16,5%.Ponadpołowęzapo-trzebowanianaenergiępokrywagaz.Jednakże,zgodniezestrategiąenergetycznąprzyjętąprzezwła-dzekrajudo2030roku,Rosjamazwiększyćwydobyciewęglao44%.AktualniewRosjijestrealizowanyprogramrozwojutzw.nieenergetycznegowykorzystaniawęglapoprzez:
✓gazyfikacjęwęgla–uzyskiwaniegazu,który jestnastępnieprzerabianynapaliwo.PracetakieprowadzisięwZagłębiuKansko-Aczyńskimnabaziewęglabrunatnegoikamiennego.SąonerównieżkontynuowanewZagłębiuKrasnojarskimorazwKubasie.ProcesemtymzainteresowanyjestJuzkuzbasugol,
✓uzyskiwaniekoksuśredniotemperaturowego.
2.6.3. Rynek maszyn górniczychWRosjiznajdujesię19%światowychzasobówwęgla.Udokumentowanezasobytegosurowcawy-
nosząponad157mldton,jednakzewzględunaichlokalizację(zachodniaSyberia,którarozciągasięodUraludorejonuIrkuckaiDalekiWschód,któryrozciągasięodIrkuckadowschodniegowybrzeżaRosjinadPacyfikiem),odległośćododbiorcóworazbrak infrastruktury transportowej,wielez tychzłóż jestmałoeksploatowanych.WRosjidziała96kopalńgłębinowychi148kopalńodkrywkowych,aichzasobywynosząprawie19mldton,wtymokoło4mldtonwęglakoksowniczego.Praktyczniewszystkiekopalnieznajdująsięwrękachprywatnych.Państwojestwłaścicielemtylkojednejkopalnipodziemnej(wchodzą-cejwskładFGUP„Arktkugol”).DonajważniejszychspółekwęglowychwRosjinależą:OAOSibirska-jaUgolnajaEnergeticzekajaKompania (SUEK),OAOKuzbassrazrezugol,OAOMieczel, Vostisibugol,OAOJużkuzbassugol,OAOSDS-Ugol,OOOHoldingSibuglemet,ZAORusskijUgol,ZAOSeverstal-resurs–OAOWorkutaugolIIntaugol,OAORaspadskaja.
Węgieljestwydobywanyw20zagłębiachwęglowych,zktórychznaczącąroleodgrywa7,a3znichleżąwczęścieuropejskiejRosji.Sątozagłębia:Wschodniodonieckie,MoskiewskieiPeczorskie.WZa-głębiuMoskiewskimeksploatujesięwęgielbrunatny,zużywanywlokalnejenergetyce.NatomiastZagłę-biePeczorskiejestprzedewszystkimdostawcąwęglakoksowego.ZagłębieDonieckie(Donbas)wswej
70
zachodniejczęści leżyna terytoriumUkrainy,zaśwschodniaczęśćnależydoRosji.WDonbasie jestwydobywanywęgielenergetyczny,koksowyorazantracyt.Jesttonajstarszezagłębie,gdzieeksploatacjerozpoczętojeszczewczasachcarskich.Dopoczątkulat90.węgielzDonbasuutrzymywałwiodącąpo-zycjęwprodukcjinarynekkrajowyieksport,obecnieprodukcjamacharaktermalejący.
Duże znaczenie na rynku rosyjskimmaja takżepołożonewAzji zagłębia:Kuźnieckie (Kuzbass)iKańsko-Aczyńskie.PołożonewZachodniejSyberiiZagłębieKuźnieckie(obwódKamerowo)jestobec-nie największym rosyjskim producentem węgla. Węgiel energetyczny oraz koksowy wydobywa sięzarównometodą odkrywkową, jak i podziemną.Węgiel charakteryzuje się bardzo dobra jakością, coczyni go atrakcyjnymw eksporcie na rynki europejskie oraz azjatyckie.Odległość od rejonówwydo-bycia doportówbałtyckich i dalekowschodnich (nadPacyfikiem) sąporównywalne (rzędu4500 km),awięckierunekeksportuzależyodbieżącychwarunkówpopytowychicenowychnamiędzynarodowychrynkachwęglowych.Północno-wschodniaczęśćKuzbassusąsiadujezZagłębiemKańsko-Aczyńskim,gdziewystępująnajważniejszewpołudniowejSyberiizasobywęglabrunatnegowydobywanegometodą odkrywkową.
GórnictwowRosjiborykasięz licznymiproblemami.Wpływkryzysuekonomicznegonarosyjskąbranżęwęglowąmiałwłasnąspecyfikę.Wynikaonazestrukturykosztówwłasnych,wktórychznacznyudziałmająwynagrodzeniaifinansowaniepakietusocjalnegogórników.WpoczątkowymokresiekryzysurządFederacjiRosyjskiej,administracjepodmiotówFederacjiorazspółkiwęgloweopracowałyprogra-myantykryzysowe.Jednymzichelementówbyłoudoskonaleniezabezpieczeniasocjalnegopracowni-kówgórnictwa.Nieudałosięjednakuniknąćwzrostubezrobocia.Mimo,żewsamymgórnictwiewzrostbezrobocianiebyłzbytwysoki,towielekopalńjestjedynymipracodawcamiwswoichmiejscowościach(tzw. monomiasta).Wprzypadku zwolnień, charakterystycznych dla okresu kryzysu,w takimmieściepraktycznieniemożliwebyłoznalezienieinnejpracy.Komisjarządowadosprawrozwojugospodarczegoiintegracjizatwierdziławgrudniu2009rokuspis„mono-miast”,wktórychwprowadzonoprogramywsparciapań-stwowego.Listazawiera27miast,zczego3tomiasta„węglowe”: Gukowo (obwód Rostowski), Prokopjewski Leninsk-Kuznieczki (obwód Kiemierowski). Głównymcelemkompleksowychplanów inwestycyjnych rozwojuww.miast jest dywersyfikacja gospodarki i zmniejsze-nieudziałudominującegorodzajudziałalnościpoprzezutworzenienowychkierunkówprodukcjim.in.zapomo-cąpartnerstwapubliczno-prywatnego.Środkizbudżetufederalnegoukierunkowanesąnarozwój infrastrukturysocjalnejiinżynieryjnej.Swoichszansmogątuposzuki-waćtakżepolscyeksporterzy.
MinisterstwoEnergetykiopracowałoiwdrażaprogramantykryzysowy,dotyczącystabilizacjisytuacjiwgórnictwieiumożliwiającyefektywnyrozwójbranży.Wramachtegoprogramuproponujesięzaliczeniedoprzedsiębiorstwsystemotwórczychnajwiększychspółekwęglowych, takich jak:Meczel,Jewrazhol-ding,Siewierstalresurs,Belon.Podmiotyteotrzymałygwarancjerządowenazaciąganekredyty.Znacz-newsparcie państwowe zostało skierowane na projekty spółkiMeczel.W celuwsparcia budowy liniikolejowejdozłóżelgińskichproponujesię10-letniezwolnieniezpodatkuodwydobyciaodsurowcówmineralnych.Jestplanowanarównieżustawowazmianasposobunaliczaniapodatkuodwydobyciasu-rowcówmineralnych,wceluutworzeniazróżnicowanychstawekpodatku.Dziękitemuułatwionebędzie
!Rysunek 2.15 Kopalnia odkrywkowawKemerowie
71
wydobycie ze złóż o skomplikowanychwarunkach geologicznych, co jest nieopłacalne przy obecnymsystemiepodatkowym.
Odponad15latjestprowadzonarestrukturyzacjagórnictwa,proceslikwidacjiobejmuje203kopal-nie,zamknięto73(35,9%).Restrukturyzacjamiałazostaćzakończonaw2010roku,nieudałosięjednakdotegoczasuosiągnąćwszystkichjejcelówanigospodarczych,anispołeczno-ekologicznych.Programrestrukturyzacjiprzedłużonookolejnetrzylata.
Wchwiliobecnej60-70%maszyniurządzeńgórniczychwykorzystywanychwkopalniachjestprze-starzałychtechnologiczniei/lubtechnicznieiwymagawymiany.Restrukturyzacjatechnologicznatychko-palńjestkolejnąszansądlapolskicheksporterówmaszyniurządzeńgórniczych.Należyjednakwiedzieć,żeprzywyborzedostawcymaszyniurządzeń,zwłaszczazimportu,poduwagęopróczceny,parametrówtechnicznychiparametrówbezpieczeństwabierzesięmożliwośćzapewnieniaserwisunamiejscu(tzn.istnieniacentrumserwisowegonp.wKuzbassie),a takżegotowośćdostawcydoadaptacjisprzętudowarunków lokalnych.
Na rosyjskim rynku górniczym obecne są największe światowe spółki produkujące maszyny i urządzenia górnicze.Donajwiększychliderówglobalnych,którzynadajątonwbranżynarynkurosyj-skim(zwłaszczanarynkukombajnów)należą:
✓JoyGlobal–oferujena rynku rosyjskimdostawy imontażwyspecjalizowanychmaszyngórni-czychdlakopalńpodziemnych inaziemnych,posiada tezdużyudziałwsprzedażyczęściza-miennychiserwisie,
✓Bucyrus–oferujenarynkurosyjskimgłówniemaszynygórniczedlakopalńodkrywkowych,✓Eickhoff-Sibir–posiadającyoddziaływMoskwieinaWorkujcieproducentgórniczychurządzeń
ścianowych,oferujerównieżserwis.WKuzbassiedostarczył10kombajnów.ZatrudniawRosjiokoło25pracowników,wtym15serwisantów;
✓JoyP&HMiningEquipment–oferujenarynkurosyjskimgórniczeurządzeniaścianowe.PosiadaoddziaływMoskwie,naWorkujcie,wKemerowie,LeninskuKuźnieckim,Nowokuźniecku.PlanujebudowęcentrumserwisowegowLeninskuKuźnieckimwwartości15mlnUSD.ZatrudniawRosjiokoło100pracowników,wtym20serwisantów.WKuzbassiedostarczył15kombajnów;
✓Bucyrus(Caterpillar)–oferujenarynkurosyjskimgórniczeurządzeniaścianoweorazusługiser-wisowe.PosiadaoddziaływNowokuźnieckuiMoskwie.ZatrudniawRosjiokoło88pracowników,wtym10serwisantów.WKuzbassiedostarczył2kombajny;
✓EmecoHoldings–australijskidostawcasprzętudlakopalńodkrywkowych.Działawtrzechkana-łach:sprzedaż,wypożyczalnia,serwis.
Konkurencjarozwijasięrównieżnarynkuprzenośnikówzgrzebłowych.Wyraźniezaznaczasięnatymrynkuobecnośćfirmrosyjskich (AnżeroMasz)wspieranychprzezorganyadministracji.Działają tutakżekonkurencizagraniczni,jaknp.BucyrusiJoy,którzystarająsięzbudowaćcorazsilniejsząpozycjęoferującm.in. odroczenie płatności.Wzrasta również udział firm chińskich, którewspierane są przezwzajemneumowyekonomicznepomiędzyobupaństwami.
Wposzczególnychzagłębiachaktywniedziałają:✓wzjednoczeniuSUEK–firmyJoy,Eickhofforazrosyjscyproducenci,✓wkopalniRaspadskaja–firmaJoyorazrosyjscyproducenci,✓wzjednoczeniuSeverestal–firmaEickhoff,Joyorazrosyjscyproducenci.WrejoniegórniczymChakasjiiwkrajuChabarowskimszerokiezastosowaniemająobudowytypu
„Top caving” na bazie doświadczeń chińskiego górnictwa.Wśródkonkurencji ze strony Chin coraz bardziejzaznaczasięaktywnyudziałfirmyZMJ–ZhengzhouMiningMachineryGroupLtd.Co.,którajest
72
głównymproducentemobudównarynkumacierzystym(rocznieprodukujeod7do10tys.sekcjiobudówdlagórnictwachińskiego).AktualniechińskieobudowypracująwRosjiwkopalniach:
✓„Olżeraskaja”–KompaniaJUŻNYJKUBAS–Mieżdureczensk.Weksploatacjiznajdujesiępełnykompleks(obudowa,kombajn,dwaprzenośnikizgrzebłowe).Komplekspracujewtechnologii„Topcaving”.
✓„Listwiażnaja”–KompaniaBIEŁON-Biegowo.Wpracyznajdująsięchińskieobudowyzprzeno-śnikiemścianowymikombajnemJoy.
✓„Kołomogorowskaja”–KompaniaPROMUGLESBYT.Weksploatacjiznajdujesięobudowado-stosowanadopracynanachyleniu25stopnizkombajnemprodukcjirosyjskiej iprzenośnikiemAnzeromasz.
✓„Czertińskaja-Koksowaja”–zakupsekcjichińskiejobudowy.Ogólne oceny sprzętu chińskiegowww. kopalniach są raczej pozytywne.Chińskie obudowy są
ocenianenazadowalającympoziomie.Pozytywnieprezentujesięrównieżwkopalni„Olżeraskaja”chińskikombajn.Sązastrzeżeniadoprodukcjiwysokoprzetworzonej(hydraulikasiłowaisterownicza).
Na rynkumaszyn i urządzeń górniczych należy jeszcze brać pod uwagękonkurencję lokalną. NarynkurosyjskimkompleksywysokowydajnesąnaogółwyposażonewobudowyrodzimejprodukcjiM144B,M174,KM800,KM1000,KM1400,K700/800,M138/2,MKT,produkowanewzakładach:UZTM„Kran”–Uzłowaja,„JURMASZ”–Jurga,„SEWIEROZADOŃSKIZAKŁAD”–OkręgTulski,OAO„OMT”iZakład„MEZ”.
PozostałeobudowysąimportowanegłówniezBucyrus(DBT)iJoy,alepojawiasięrównieżGlinik,Tagor,ZMJ,Fazos,Ostroj-Opava.IstotnązagranicznątransakcjęzawarłpolskiFamurS.A.,rozszerzającumowęzrosyjskimkontrahentem,spółkąOOOPolskieMaszynyzsiedzibąwMoskwienadostawęzme-chanizowanychobudówścianowychwrazzkompletemczęścizamiennych(jejwartośćwzrosłado11,80mlnEUR,costanowirównowartość50,25mlnPLN).
2.7. WIETNAM
2.7.1.Diagnoza perspektyw rozwojowych gospodarkiOtwarciewietnamskiejgospodarkinaświatnastąpiłostosunkowoniedawno,bowdrugiejpołowielat
80.XXwieku,m.in.wwynikutzw.reform„DoiMoi”(„odnowa”).Dochwiliobecnejpoczynionoteżznacz-nekrokinarzeczuczynienia jejwolnorynkową.Wrezultacie,wostatnimdwudziestoleciuWietnambyłjednymznajszybciejrozwijającychsięgospodarczopaństwświata–średnirocznywzrostPKBwyniósłwtymokresieponad7%.Szybkiwzrostgospodarczyuległpewnemuspowolnieniunaskutekglobalnegokryzysugospodarczego,kiedydynamikawzrostuPKBwujęciurocznymuległaobniżeniuz8,5%w2007rokudo5,3%wroku2009.Jednakjużw2010roku,m.in.naskutekprzyjętegopakietustymulującegogospodarkęowartościok.8mldUSD,wzrostPKBwyniósł6,8%ipomimozmniejszeniatempawzrostuPKBw2011rokudo5,9%,oficjalneprognozydoroku2015przewidująśrednirocznywzrostok.7,0-7,5%.Podstawowewskaźnikicharakteryzującewietnamskągospodarkęujętowtabeli2.16.
73
Tabela 2.16Podstawowewskaźnikicharakteryzującewietnamskągospodarkęwlatach2007–2011
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011StopawzrostuPKB[%] 8,5 6,2 5,3 6,8 5,9PKB[mldUSD] bd 87,5 92,4 103,9 119,0PKBpercapita[USD] bd 1024 1025 1160 1 355InflacjaCPI–cenytowarówkonsumpcyjnych[%] bd 23,0 6,9 11,7 18,1
Obrotyhandlowe[mldUSD] bd 143,3 125,1 139,2 202,0Stopa wzrostu obrotów handlu zagranicznego[%] bd bd 0,87 1,11 1,45
Eksport[mldUSD] bd 62,9 56,4 64,3 96,0Stopawzrostueksportu[%] bd – 0,90 1,14 1,49Import[mldUSD] bd 80,4 68,7 74,9 106,0Stopawzrostuimportu[%] bd 0,85 1,09 1,42Saldo[mldUSD] bd -17,5 -12,3 -10,6 -10,0
bd – brak danych
Wietnam jest obecnie szóstąnajwiększągospodarkąwśródpaństwASEAN4. Dochód narodowy wyniósłw2011rokuok.119mldUSD,awprzeliczeniunamieszkańca–ok.1355USD(poprzekrocze-niuw2008rokupoziomu1000USDnaosobę,Wietnamzostałoficjalnieuznanyzagospodarkęśredniorozwiniętą).
GłównesektorygospodarkitworzącePKB(daneuśrednionedlaokresu2008–2011)to:✓wytwórstwo(ok.20%),✓rolnictwo(ok.16%),✓handel(ok.14%),✓przemysłwydobywczy(ok.10%),✓budownictwo(ok.7%).WostatnimokresiewWietnamiewystępująpewneniepokojącesymptomyprzegrzaniagospodar-
czego:np.wysokastopa inflacji,wysokipoziomdeficytubudżetowego ihandlowego.Pomimo rozlicz-nychdewaluacji,wciążmamiejscepresjadeprecjacyjnanazwiązanegozUSDwietnamskiegodonga.Wtejsytuacji,wpierwszymkwartale2011rokuwładzeWietnamuwielokrotniepodkreślałydeterminację wzakresieprowadzeniapolitykistabilizacjimakroekonomicznej.
Motoremwzrostugospodarczegoodlatsąprzemysłibudownictwoorazsektorusług.Stymulato-rem rozwoju jest teżsektorprywatny ibezpośrednich inwestycji zagranicznych.Projekty inwestycyjne
4 ASEAN (Association of South-East Asian Nations)–StowarzyszenieNarodówAzjiPołudniowo-Wschodniej–organizacjapolityczno-gospodarcza,powstałanagruzachAssociationofSouth-EastAsiautworzonegoprzezMalezję,FilipinyiTajlandięw1961roku. Założona 8 sierpnia 1967r. w Bangkoku. Jej siedzibą jest Dżakarta. Członkami są (w kolejności przystępowania): Filipiny,Indonezja,Malezja,Singapur,Tajlandia(państwazałożycielskie),Brunei(od8stycznia1984r.),Wietnam(od28lipca1995r.),Laosi Mjanma(od23lipca1997r.),Kambodża(od30kwietnia1999r.).
74
onajwiększejwartościzarejestrowałydotychczaswWietnamiefirmyzTajwanu,PołudniowejKorei,Sin-gapuru,JaponiiiMalezji.OdkilkulatzagraniczniinwestorzyrealizującoroczniewWietnamieinwestycjerzęduok.10-11mldUSD.
Dużymwyzwaniemsąznacząceniedostatkiwzakresie infrastruktury technicznej ikapitału ludz-kiego:szczególniewinfrastrukturzetransportowejidostawachelektryczności.WładzeSRWnieplanująprywatyzacjiwielkichpaństwowychprzedsiębiorstw.Procesichczęściowejkomercjalizacjiuległwostat-nimczasiespowolnieniu.
Wramachprowadzonejpolitykihandlowej,WietnamwypełniawiększośćzzobowiązańwobecŚwia-towejOrganizacjiHandlu,zgodniezharmonogramemustalonympodczasprzystąpieniado tejorgani-zacjiw2007roku.Wostatnich latachwietnamskirządpoczyniłkrokinarzeczzliberalizowaniahandluzpaństwamiASEAN,któregoWietnamjestczłonkiem.NastąpiłateżliberalizacjawspółpracyhandlowejASEANzkrajamitrzecimi–poprzezpodpisanieporozumieńowolnymhandlu,m.in.zChinami,Indiami,Japonią,Australią iNowąZelandią.Wietnamnegocjujeobecnieporozumieniaowolnymhandlum.in.zEuropejskimStowarzyszeniemWolnegoHandluorazswojeuczestnictwowTrans-PacificPartnership.JeślichodziopolitykęhandlowąwzględemUE,WietnamiUErozważająmożliwośćpodjęcianegocjacjiporozumieniaowolnymhandlu.WietnamwprowadziłwostatnimczasieszeregróżnegorodzajubarierpozataryfowychnaimportdoWietnamu–m.in.noweregulacjefitosanitarne.
AnalizawymianytowarowejWietnamuzzagranicąwskazujewpierwszejkolejnościnaujemnesaldowymianyhandlowej.Wyraźniewidaćrównieżzmniejszenieobrotówhandlowychwokresiekryzysuświa-towego(2009rok).WartośćeksportuiimportuWietnamuprzedstawiononawykresie2.19.
GospodarkaWietnamujestwbardzowysokimstopniuzintegrowanazeświatem.W2011rokuwar-tośćeksportuwzrosłaoprawie50%wstosunkudoroku2010,awartość importuo42%(do106mldUSD).Wietnamkierowałswójeksportprzedewszystkichdo:USA–24,4%,UE–19,5%,państwASE-AN–17,8%,Japonii–13,3%,Chin–12,5%,Australii–4,6%.GłównymipartneramiwimporciebyłydlaWietnamubyły:Chiny–27,1%,państwaASEAN–22,2%,Japonia–12,2%,UE–8,63%,USA–5,1%,Australia–1,9%.
96
64,3
56,4
62,9
106
74,9
68,7
80,4
020406080100120
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mld
USD
Eksport Import
Wykres. 2.19WartośćeksportuiimportuwWietnamiewlatach2007–2011
Analizująctendencjehandlu Polska – Wietnamwlatach2007–2010,możnazaobserwowaćdużeujemnesaldawymianyzagranicznej(tabela2.17iwykres2.20).
75
Tabela 2.17WartośćwymianyhandlowejPolskizWietnamemwlatach2007–2011 [mlnUSD]
WyszczególnienieRok
2007 2008 2009 2010 2011Eksport 68,3 126,7 108,2 106,3 bdImport 374,0 507,5 418,3 504,2 bdSaldo -305,7 -380,8 -310,1 -397,9 bd
bd – brak danych
68,3126,7
108,2
106,3
374
507,5
418,3
504,2
0
100
200
300
400
500
600
2007 2008 2009 2010 2011
lata
mln
USD
Eksport Import
Wykres 2.20 WartośćwymianyhandlowejPolskizWietnamemwlatach2007–2011
Wdobieświatowegokryzysugospodarczegowartośćdwustronnychobrotówhandlowychspadłaz656,2mlnUSDw2008rokudo520,1mlnUSDwroku2009,alew2010rokuznówzaczęławzrastać.W2010rokuichwartośćwzrosłao16,0%,wporównaniuzrokiempoprzednim,przyczymwartośćeks-portuzPolskidoWietnamuspadłao1,8%,awartośćimportuzWietnamudoPolskiwzrosłao20,5%.W2010rokuobrotyhandlowemiędzyPolskąaWietnamemwyniosły610,5mlnUSD,eksport–106,3mlnUSD,import–504,2mlnUSD,adeficythandlowy–397,9mlnUSD.
W 2010 rokuw polskim eksporcie doWietnamu dominowały artykuły rolno-spożywcze – 56,1%wartościeksportu(zwłaszcza:produktypochodzeniazwierzęcego)–37,7%,gotoweartykułyspożywcze–15,1%,produktypochodzeniaroślinnego–3,3%,wyrobyprzemysłuchemicznego(zwłaszczaproduktyfarmaceutyczne) – 16,4%, orazwyroby przemysłu elektromaszynowego – 16,0%.W ostatnich latachwśródznaczącychpozycji szybkowzrastałeksportproduktów rolno-spożywczychorazwyrobówche-micznych,natomiastznaczniespadławartośćeksportuwyrobówprzemysłuelektromaszynowego.
Polskiefirmysątradycyjnieaktywnenawietnamskimrynkustoczniowym,choćnależywtymkontek-ścieodnotowaćbieżąceproblemyfinansowewietnamskiegomonopolistystoczniowego,firmyVinashin.Szansedalszejekspansjinarynekwietnamskizarysowująsięprzedpolskimifirmamisektorawydobyciawęglakamiennego.Pomimoróżnorakichbarier,corazlepiejradząsobiewWietnamiepolscyeksporterzyproduktów rolno-spożywczych i farmaceutycznych.Dynamiczny rozwójwietnamskiego rynkudetalicz-negostwarzadobreperspektywydalszegorozwojuwspółpracyw tymzakresie.Wartoodnotować,żepomocnadlapolskicheksporterówjestdużaliczbaabsolwentówpolskichuczelniwWietnamie.
76
W2010rokuwimporciezWietnamudominowałyartykułyrolno-spożywcze–33,1%(wtymkawa–19,6%,filety rybne–10,4%),wyrobyprzemysłu lekkiego (zwłaszczaobuwie)–32,5%,orazwyrobyprzemysłuelektromaszynowego–18,6%.Spośródpowyższychpozycjinajszybciejw2010rokuwzrastałimportdoPolskiwietnamskiegowyrobówprzemysłuelektromaszynowego,anastępniewyrobówprzemy-słulekkiego,niecospadłnatomiastimportartykułówrolno-spożywczych.
2.7.2. Rynek górnictwa węgla i innych surowców w kontekście zastosowania maszyn górniczychWietnamjestjednymznajbardziejdynamicznierozwijającychsiękrajówAzjipołudniowo-wschod-
niej.Dotyczy to takżeprzemysłuwydobywczegosurowcówmineralnych,awszczególnościgórnictwawęglowego.Wietnamposiadabogatezasobywęgla.Wydobyciewęglaosiągaroczniepoziomok.40mlnton.Jesttozarównowęgielantracytowy,któryjestprzedmiotemeksportu,jakienergetyczny.Pozostałeważnesurowcemineralnetorudymiedzi,boksytu,cynkuiołowiu,cyny,niklu,metaliziemrzadkich.Pra-wiewszystkiewietnamskiezakładygórniczesąaktualniezgrupowanewfirmieonazwieVINACOMIN.
VINACOMIN–VietnamNationalCoalMineralIndustriesHoldingCorporationLtd.Prowadzi54ko-palniewęglakamiennego,ocałkowitymwydobyciuponad40mlntonrocznie,zczego:
✓5kopalńodkrywkowychzwydobyciemponad5mlntonwęglarocznie,✓15kopalńodkrywkowychzwydobyciemwkażdejznichsięgającymod100tys.do700tys.ton
węglarocznieorazkilkamniejszychowydobyciuponiżej100tys.tonrocznie,✓9kopalńpodziemnychowydobyciuwiększymniż1mlntonroczniekażda,✓21kopalńpodziemnychowydobyciumniejszymniż1mlntonrocznie,✓zakładyprzeróbcze:HonGai(2mlntonrocznie),CuaOng(10mlntonrocznie)iVangDanh(3
mlntonrocznie).Węgieleksploatowanyzkopalńodkrywkowychstanowi55-60%całkowitejprodukcjigrupyVINA-
COMIN.Jakwynikazpowyższegozestawienia,węgielkamienny jestwydobywanyzarównowkopalniach
podziemnych,jakiodkrywkowych.Wprzeszłościdominowałowydobycieodkrywkowe,jednakobecnieudziałwydobyciawęglauzyskiwanegozkopalńpodziemnychstalewzrasta.Tendencjapolegającanaspadkuudziałuwydobyciazodkrywekjestzwiązanazwyczerpywaniemsięzasobówzalegającychnamniejszychgłębokościach.WielkośćwydobyciawęglakamiennegowWietnamieprzedstawiononawy-kresie 2.21.
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
1980198
1198
2198
3198
4198
5198
6198
7198
8198
9199
0199
1199
2199
3199
4199
5199
6199
7199
8199
9200
0200
1200
2200
3200
4200
5200
6200
7200
8200
9201
0
lata
tys.
ton
Wykres 2.21ProdukcjawęglakamiennegowWietnamiewlatach1980–2010
77
Wielekrajówposiadającychbogatezłożawęglakamiennegozwiększawydobycie tegosurowca.WskazujesięzwłaszczanaznaczącywzrostwydobyciawęglakamiennegowChinach,wkrajuobardzodużymwzrościegospodarczym.W2000rokuChinywydobyły1171mlntonwęglakamiennego,aw2009roku2910mlnton.WydobyciewęglawRosjiwynosiłonatomiast169mlntonw2000roku,aw2009roku330mlnton.NatomiastniewielemówisięogórnictwiewęglakamiennegowWietnamie,któryodnotowałrównieżznaczącywzrostwydobyciategosurowcaenergetycznego.Jesttakprawdopodobniezuwaginarelatywniemałewydobyciewporównaniuztakdużymikrajami,jakwymienionewyżej.Krajtenrozbudo-wujestaleswojegórnictwowęgloweiwszybkimtempierozwijasięgospodarczo.Planyrządoweobej-mująbudowęnowychkopalńwZagłębiuRedRiverDelta,zktórychostatniamazakończyćwydobycieokoło2190roku.WęgielkamiennywystępujegłówniewpółnocnejczęściWietnamu.Wymienićmożnanastępującezagłębiawęglowe:QuangNinh,ThaiNguyen,Backan,NorthPath,DaRiver,CaRiver,RedRiver,NaDong,NongSong,BaRiver,MekongRiverDelta.
NajwiększeznaczenieposiadaZagłębieQuangNinh,znajdującesięwpółnocnowschodniejczęścikraju.Zagłębietoposiadakształtłukuodługościok.300km,rozciągającegosięodLinhDucwprowin-cjiHaTuyennazachodziedowyspyCaiBauwZatoceTonkijskiejnawschodzie,przechodzącprzezTaiNguyen iHonGai.Eksploatacjawęglaw tymzagłębiu rozpoczęłasięw1839 rokuwDengTrieu.Utworywęglonośne pochodzą z triasu i sąwykształconew facji lądowej oraz lagunowej.Miąższościposzczególnychpokładówsąbardzozróżnicowaneiwynosząod0,1do92,2m.Sumarycznamiąższośćpokładówwahasięod5mdo217m.Nadkładpokładówwęglastanowiączerwoneosadylądowedolnejjury.Strukturalniezagłębiedzielisięnadwiestrukturywęglonośne.PółnocnatosynklinaBaoDai-YenTu,apołudniowatorówHonGai.Zaleganiepokładówjestzmienne.Kątupadupokładówwynosiod25o do 65o.Stopieńuwęgleniajestrównieżzmienny.WczęściwschodniejZagłębiawystępujewęgielchudy,awczęścizachodniejsemiantracyt.WęgielZagłębiaQuangNinhzaliczasiędoniskopopiołowego(Ad 6-23%) i niskozasiarczonego (Sid 0,2-1,5%). Jest towęgiel wysokokaloryczny (Qsdaf 29,3-35,8MJ/kg),ozawartościwitrynituwynoszącejok.90%,fuzynituzsemifuzynitem9-10%iliptynituok.1%.
ZagłębieRedRiverDeltaposiadakształttrójkątawyznaczonegoprzezmiastoVietTriiliniębrzego-wąZatokiTonkińskiej.Zostałoonoodkrytew1960rokuprzyokazjiprowadzeniawierceńwposzukiwaniuropynaftowej igazuziemnego.Seriawęglonośnapochodzizmiocenu i zawierautwory frakcji konty-nentalnejiprzejściowej.Posiadamiąższośćok.2500m.Wdolnejczęścijestzbudowanazpiaskowcówkrzemionkowychikwarcowoskaleniowychospoiwiewęglanowym.Pokładomwęglatowarzysząmułowcei iłowce.Część środkowa jest zbudowana z piaskowcówkrzemionkowych, arkozowych i szarogłazóworazmułowcówiiłowców.Częśćstropowawarstwskładasięzpiaskowcówkrzemionkowychiszarogła-zowych,przeławiconychżwirowcami,mułowcamii iłowcami.Pokładyposiadająmiąższośćwynoszącąod1do10m.Wczęścistropowejpokładyzalegająpoziomonagłębokościachod250do350m.Wza-głębiuwystępujewęgieloróżnymstopniuuwęglenia.Wgórnympoziomiewęglonośnymprzyjmujebar-węciemnobrunatnąipołysktłusty.Posiadadużątwardość.Wjegoskładziepetrograficznymwystępuje:witrynie85-90%,inertynit1-3%iliptynit7-8%.Analizatechnicznawykazałazawartośćwilgociok.5,5%,popiołu14,2%,częścilotnych40,5%,siarki0,95%.Ciepłospalaniawęglawynosi29,9MJ/kg.
Częśćzasobówzaleganagłębokościachpozwalającychnaprowadzenieeksploatacjiodkrywkowej.Obecnieook.6mlntonwęglakamiennegowięcejwydobywasięwkopalniachodkrywkowychniżwpod-ziemnych.Przewidujesię,żewielkośćwydobyciauzyskiwanawkopalniachodkrywkowychipodziemnychzrównasiępodkoniec2012roku,poczymwydobyciezkopalńpodziemnychbędziewiększeniżzkopalńodkrywkowych.Od2005rokunastępujestaływzrostcałkowitegowydobyciawęglakamiennegoido2030rokuprzewidujesię,żewydobyciewzrośniejeszczedwukrotniewstosunkudoaktualnejwielkości(obec-
78
nieponad40mlntonrocznie).Znacznacześćprognozowanegoprzyrostumazwiązekzplanamiurucho-mienianowegoZagłębiaRedRiverDeltaorazzprzewidywaniamidotyczącymiuruchamianianowychkopalńprzezprywatnychinwestorów(pozagrupąVINACOMIN).Perspektywarozwojuprzemysłuwęglo-wegowWietnamiezawartaw„OgólnymPlanieWęglowym”przewidujenastępującywzrostwydobycia:
✓2015roku–58mlnton,✓2020roku–70mlnton,✓2025roku-85mlnton,✓2030roku–90mlnton.Doroku2030przewidzianoeksploatację19kopalń,ołącznymwydobyciu11mlntonwęglarocznie,
wtym9kopalńodkrywkowychocałkowitymwydobyciu8,2mlntonrocznie.Sąto:✓NiuBeo–3,5mlntonrocznie,✓HaTu–1,65mlntonrocznie,✓SouthWestDaMai–1mlntonrocznie,✓EastDaMai–0,4mlntonrocznie,✓BangNau–0,55mlntonrocznie,✓NorthWestKheTam–0,03mlntonrocznie,✓KheSim–1,05mlntonrocznie,✓WestKheSim–0,05mlntonrocznie,✓10kopalńodkrywkowychomniejszymwydobyciu.Dodatkowo,przewidzianodobudowy19nowychkopalńowydobyciuponad60mlntonrocznie,w
tym:✓5kopalńnależącychdoVINACOMINwZagłębiuNorthEastzwydobyciem13mlntonrocznie,✓9nowychkopalńwZagłębiuNorthEastowydobyciuponad23mlntonrocznie,✓5kopalńpilotażowychwHungYen,TaiBinhwprowincjiZagłębiaRedRiverDeltaowydobyciu
25mlntonrocznie.W strategii rozwojowej przemysłuwydobywczego zakłada się utrzymanie i zmodernizowanie 25
kopalń o całkowitym wydobyciu 50 mln ton rocznie, należących do VINACOMIN oraz 68 lokalnychkopalńwęgla torfowego owydobyciu 10mln ton rocznie. Przed rokiem 2015 przewiduje się budowęsześciu zakładówprzeróbczych (40mln ton rocznie): KheCham (15mln t/r),MongDong (2mln t/r),LepMy (6mln t/r), Ha Lam (10mln t/r), VangDanh 2 (3,5mln t/r), Khe Than 1 (4mln t/r). Nastep-nie w latach 2016-2025 przewiduje się budowę kolejnych zakładów przeróbki węgla Khe Than 2 lubBaoDai (12mln t/r), Dong Trieu-Pha Lai (10mln t/r) wraz z udostępnieniem czterech kopalń w tym obszarze.
2.7.3. Rynek maszyn górniczychWpodziemnychkopalniachwęglakamiennegowWietnamiesąeksploatowanemaszynyiurządze-
nianastępującychfirm:✓EltonLongwall–obudowyzmechanizowane,przenośnikiścianoweipodścianowe,✓ChinaCoalZhangjiakouCoalMiningMachineryCo.,Ltd.(ZMM),spółkazależnaChinaMining
EquipmentGroup(CME)–przenośnikiścianoweowydajnoścido4500t/h,✓OMT– rosyjski producent sprzętu dla górnictwa,w tymdla systemów ścianowych – zestawy
obudówzmechanizowanychdoeksploatacjistromychpokładów,niskichpokładóworazobudowyLTCC(LongwallTopCoalCaving),przenośnikiścianoweHalbach&Braun,zastosowanezsek-cjamiobudówOMTdlaLTCCwpokładzieomiąższości6-12m.
79
Nawietnamskimrynkumaszyngórniczychsąteżpolskieakcenty.Od2003rokujestobecnyjestRe-magS.A.WZjednoczeniuWęglowymMongDuongwdrażałpierwszywhistoriiwietnamskiegogórnictwakombajnchodnikowy.FirmanawiązałateżwspółpracęzwietnamskąfabrykąVinacominMachineryCom-pany.Namocyporozumieniadotyczącegokoprodukcjikombajnówchodnikowych,wykonujekombajnychodnikowenapotrzebykopalńwietnamskich.Obecniewkopalniachwietnamskichzpełnymsukcesempracująkombajnychodnikowe,aw2008rokuspecjaliściRemagS.A.wdrożyliwZjednoczeniuWęglowymKheChampierwszewhistoriiwietnamskiegogórnictwapolskieurządzenieodpylającewspółpracującezpolskimkombajnem.Bymocniejzaistniećnatymrynku,w2008rokupowołanokonsorcjumPol-Viet,wktóregoskładweszłyprzedsiębiorstwa:RemagS.A.,byłaFabrykaMaszyn„Glinik”iJastrzębskieZakładyRemontoweS.A.Chodziłooto,bywspółpracanieograniczałasiętylkododostarczaniaimontowaniamaszyn iurządzeń,alebyoferowaćteżmyśl techniczną iwiedzę.Powołaniekonsorcjummanacelu,nabaziebogategodoświadczeniapolskiegogórnictwa,wprowadzeniedoWietnamunowoczesnejmyśliitechnikigórniczej,opartejnapolskichmaszynachiurządzeniach,zwiększającychbezpieczeństwo,wy-dajnośćiwielkośćwydobyciawkopalniachwWietnamie.
Wceluzrównoważonegorozwojuprzemysłuwęglowego,dominującynarynkuwydobywczymVI-NACOMINjestotwartynawspółpracęzorganizacjamii instytucjaminacałymświecie.RynekmaszyniurządzeńgórniczychwWietnamiestajesięszczególnieatrakcyjny,wwarunkachwprowadzaniaprzezVINACOMINbardzodużychprojektówinwestycyjnychwobszarzeposzukiwaniaieksploatacjizłóżorazinfrastruktury.
80
3. METODYKA BADAŃ RYNKOWYCH BRANŻY MASZYN I URZĄDZEŃ GÓRNICZYCH
Metodykęprowadzonychw ramachopracowaniabadańopartoprzedewszystkimnawytycznychteoriiipraktykibadańmarketingowych.Woparciuotewytyczneprowadzonyprocesbadawczyprzebie-gałzgodniezsekwencjamiprzedstawionyminarysunku3.1.Wtakimteżukładziezostanieprzedstawionywniniejszympodrozdziale.
Identyfikacja celu badań jestbezpośredniozwiązanazezleceniemopracowanianiniejszegora-portu.Zgodniezezleceniem,celempraktycznymjestwykonanie analizy rynku krajowego oraz analizy potencjału eksportowego na rynki zagraniczne, w tym w szczególności zidentyfikowanie rynków o wyso-kim potencjale eksportowym. Dla taksformułowanegocelugłównegookreślono takżecelecząstkowewyznaczonewzakresieprzedmiotowymprowadzonejanalizy,którymisą:
Identyfikacja barier ograniczających eksport produktów i/lub usług polskich przedsiębiorstw1. zbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Identyfikacja niewykorzystanego dotychczas potencjału eksportowego polskich przedsię-2. biorstwzbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Identyfikacjabariernarynkachzagranicznychograniczającycheksportproduktówi/lubtechno-3. logiipolskichprzedsiębiorstwzbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Identyfikacjarynkówowysokimpotencjaleeksportowym,dającympolskimprzedsiębiorstwom4. zbranżymaszyniurządzeńgórniczychmożliwościzawarciakontraktów.
Wskazanie celu badań
Określenieniezbędnych materiałów
Przeprowadzeniebadań pierwotnych
Przeprowadzeniebadań wtórnych
Badaniao charakterze jakościowym
Badaniao charakterze ilościowym
Interpretacjazebranych danych
Opracowanie raportu
Dobór próby
Określenie metodygromadzenia danych
Rysunek 3.1 Sekwencje prowadzonego procesu badawczego
81
Zuwaginaunikatowycharakterprowadzonychbadańkoniecznebyłotakżesformułowaniecelównaukowych,któreumożliwiłybyrealizacjęwyżejwymienionychcelówpraktycznych.Nieistniejąbowiemgotowesposobypostępowaniaiinstrumentybadawczeprzygotowanedonatychmiastowegowdrożeniairozwiązaniawymienionychpowyżejproblemów.Dlategogłównymcelemnaukowymprowadzonychba-dań jest stworzenie instrumentarium umożliwiającego wskazanie kierunków i barier międzynarodowej ekspansji przedsiębiorstw branż tradycyjnych na przykładzie sektora maszyn i urządzeń górniczych. Dla takokreślonegocelugłównegosformułowanonastępującecelecząstkowe:
Opracowaniebranżowejmetodybadańrynkowych.1. Identyfikacjabarierwewnętrznychizewnętrznychmiędzynarodowejekspansjiwprzemysłach2. tradycyjnych.Opracowaniemetodyocenypotencjałueksportowego.3.
Dlatakzdefiniowanychcelównaukowychiutylitarnychbadaniaprowadzonowdwóchnurtach,pier-wotnymiwtórnym.Dlakażdegoznichwykorzystywanozindywidualizowaneźródładanychorazmetodybadawcze. Badania wtórneopartoprzedewszystkimnastudiachliteraturowychzzakresuprowadzo-nychrozważań,tojestmiędzynarodowejekspansjiprzedsiębiorstworazmetodologiiprowadzeniabadańrynkowych.Wykorzystanownichliteraturękrajowąizagraniczną.Dodatkowobadaniamiwtórnymipo-służonosięwbranżowychcharakterystykachrynkówkrajowychizagranicznych,wykorzystującartykułyprasoweiźródłainternetowe.Przytworzeniusylwetekposzczególnychprzedsiębiorstwczęśćinformacji,przedewszystkimocharakterzefinansowym,pozyskiwanozMonitoraPolskiegoBorazKrajowegoRe-jestruSądowego.
Badania pierwotne o charakterze jakościowymzostałyprzeprowadzonewoparciuodwieme-todyanalizySWOTorazPEST.Pierwszaznichposłużyładookreśleniasłabychimocnychstronorazszansizagrożeńdlakrajowejizagranicznychbranżmaszyniurządzeńgórniczych.Drugazostaławyko-rzystanawidentyfikacjibarierkrajowychizagranicznychutrudniającycheksportmaszyniurządzeńgór-niczych.Pozwoliło tosklasyfikowaćwymienionebarieryzuwzględnieniemuwarunkowańpolitycznych,ekonomicznych, społecznych i technologicznych. Poniżej przedstawiono krótki opis działania i zasadwykorzystaniaanalizSWOTiPEST.
AnalizaSWOT(S – strengths, W – weaknesses, O – opportunities, T – threats) tonarzędzieza-rządzaniastrategicznego,wykorzystywanedocharakteryzowaniaprzedsiębiorstwaorazjegootoczenia.Pozwalaonozidentyfikowaćsłabeimocnestronytkwiącewdanejorganizacjiorazszanseizagrożeniagenerowaneprzezjejotoczenie.Stanowitopunktwyjściadookreśleniastrategiidalszychdziałańprzed-siębiorstwa.WpraktyceanalizaSWOTjestprzedstawianawformiemacierzy(rysunek3.2).
82
POZYTYWNE NEGATYWNE
Cech
ywe
wnęt
rzne
S W
Cech
yze
wnęt
rzne
O T
Rysunek 3.2MacierzanalizySWOT
TakprzeprowadzonaanalizaSWOT,wzależnościodjejwyników,ukierunkowujeprzedsiębiorstwonawybórjednejzczterechmożliwychstrategii:agresywnej,konserwatywnej,konkurencyjnejlubdefen-sywnej.Strategiaagresywnajestdostępnadlatychprzedsiębiorstw(branż),wktórychistniejedominacjasiłwzmacnianychszansamitkwiącymiwotoczeniu.Podmiotytezyskująniepowtarzalnąszansęinten-sywnegorozwoju.Strategiakonserwatywnawystępujewprzypadkudominacjisiłmocnokorelowanychzzagrożeniamitkwiącymiwotoczeniu.Wówczasprzedsiębiorstwo(branża)możeprzetrwaćniwelujączagrożeniaatutamiwewnętrznymi.Niema jednakznacznychszansna intensywny rozwój.Wstrategiikonserwatywnejsłabościdominująnadsiłami,aleotoczeniesprzyjarozwojowiprzedsiębiorstwadzię-kigenerowaniuznacznej ilościszans.Wówczaspodmiotpowinienskoncentrowaćsięnapokonywaniusłabości,by lepiejwykorzystywaćszansezewnętrzne.Wstrategiidefensywnejdominująsłabestronyizagrożenia.Wtakiejsytuacjiprzedsiębiorstwomożeliczyćjedynienaprzetrwanie.
Wbadaniachjakościowychwczęścipoświęconejidentyfikacjibarierkrajowychizagranicznychmię-dzynarodowejekspansjipolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczychwykorzystanotakżeanalizęPEST(P – Political, E – Economic, S – Social, T – Technological),pozwalającądokonaćsegmentacjiotoczenia,a tym samym umożliwiającą sklasyfikowanie wyodrębnionych barier. Na postawie przeprowadzonychanalizstworzonolistękontrolnąbarierpolitycznych,ekonomicznych,społeczno-kulturowychitechnolo-gicznychograniczającychekspansjępolskichprzedsiębiorstw.Następnieokreślonowpływtychbariernafunkcjonowaniebranżynarynkachzagranicznychprzywykorzystaniuichhierarchiiidynamikizmian.
Wramachbadań pierwotnychprzeprowadzonotakżebadania ilościowewpostacipisemnegowywiadu skategoryzowanego (ankiety). Cele oraz zasady opracowania kwestionariusza ankietowego,instrumentu najczęściej wykorzystywanego w badaniach rynkowych, przedstawiono szczegółowo wkolejnympodrozdziale.Badaniemobjęto214przedsiębiorstwdostarczającychusługiiwyposażenienapotrzebyprzemysłuwydobywczegowPolsce.Wcelu identyfikacji badanejgrupy,wykorzystanobazędanychadresowychPolskiejTechnikiGórniczej.Sąwniejujęteprzedsiębiorstwaodlatwspółpracującezsektoremwydobywczymiaktywnieuczestniczącewogólnopolskichpromocjachbranżymaszyniurzą-
83
dzeńgórniczych.Takiwybórzagwarantowałobjęciembadaniamiprawiecałejbranżymaszyniurządzeńgórniczych działającej w Polsce. Oszacowano, że zidentyfikowana próba badawcza to 90% polskichproducentówmaszyniurządzeńgórniczych.Częśćznichdostarczasprzętjedynienapotrzebyprzed-siębiorstwwydobywczych,częśćznichtoprzedsiębiorstwaocharakterzebardziejzuniwersalizowanym,będącedostarczycielemmaszyniurządzeńdlainnychprzemysłów(np.dostawcysystemówwentylacji,klimatyzacji,wyposażeniaelektrycznego,pomp,itp.)
Kwestionariuszankietowy,wrazzlistemuwierzytelniającymizachęcającymdoaktywnegouczest-nictwawbadaniu,podpisanymprzezWiceministraGospodarki,rozesłanodofirmdrogąelektroniczną.Wtokubadańdwukrotnieprzeprowadzonomonitoringtelefonicznyimailowy,mającynaceluzwiększenieskutecznościbadań.
Ostateczniewynikibadańpierwotnychiwtórnychzostałyzawartewniniejszymraporciezatytuło-wanymAnaliza rynku krajowego oraz potencjału eksportowego na rynki zagraniczne maszyn i urządzeń górniczych. Strukturaraportujestpodporządkowanacelomnaukowymorazpraktycznymprowadzonychbadańiuwzględnia:
metodykęidentyfikacjikrajówowysokimpotencjaleeksportowymdlamaszyniurządzeńgór-1. niczych,charakterystykirynkówowysokimpotencjaleeksportowymzuwzględnieniem:diagnozyper-2. spektywrozwojowychgospodarki,opisurynkugórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontek-ściezastosowaniamaszyngórniczych,opisurynkumaszyngórniczych,metodykęprzeprowadzonychbadańrynkowych(badaniapierwotne),3. wynikibadańrynkowychuwzględniające:4.
✓określeniekierunkówaktualnegoipotencjalnegoeksportuorazjegouwarunkowańkonku-rencyjnych,
✓analizęiocenęofertyproduktowejorazstopniajejdopasowaniadowymogówrynkówza-granicznych,
✓analizęiocenęofertyproduktowejorazstopniajejdopasowaniadowymogówrynkówza-granicznych,
✓ocenę barier wewnętrznych, tkwiących we wnętrzu polskich przedsiębiorstw oraz w ichkrajowymotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,społecznymitechnologicznym,
✓identyfikacjęiocenębarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgór-niczych,wynikającezuwarunkowańrynkuimportera,
✓ocenęwizerunkupolskichmarekwkrajachdocelowych.
84
4. WYNIKI PROWADZONYCH BADAŃ RYNKOWYCH
4.1. Określenie kierunków aktualnego i potencjalnego eksportu oraz jego uwarunkowań kon-kurencyjnych
Jakprzedstawionowpoprzednimrozdziale,celempierwszejczęściankietyzawierającej10pytańbyłookreśleniekierunków aktualnego i potencjalnego eksportu oraz jego wielkości wraz uwarunkowania-mi o charakterze konkurencyjnym. Poniżejprzedstawionorozkładodpowiedzinazadawanepytaniawrazzopisem imateriałem ilustracyjnym.Podrozdział zakończonopodsumowaniemzawierającymsyntezęprezentowanejczęścibadańrynkowych.
Wpierwszympytaniuankietowaneprzedsiębiorstwamiałyzazadaniescharakteryzowaniegłów-nych kierunków eksportu (kraje) poprzez ichwskazanie i określenie długości okresu dotychczasowejwspółpracyorazilościiwartościkontraktówzawartychwtrzechostatnichlatach.Ankietowaniwskazali24państwa,doktórychkierowalieksportmaszyniurządzeńgórniczych.Sąto:Argentyna,Austria,Australia,Bośnia,Białoruś,Bułgaria,Chiny,Czechy,Finlandia,Hiszpania,Holandia,Kazachstan,Kolumbia,Litwa,Meksyk,Maroko,Niemcy,RepublikaPołudniowejAfryki,Rosja,Rumunia,Serbia,Ukraina,WielkaBry-taniaorazWietnam.Nawymienionejliścieznajdująsięzarównokrajebędącepotentataminarynkuwy-dobyciasurowcówmineralnych,jakipaństwacharakteryzującesięniższympotencjałemwydobywczym,takiejak:BośniaiHercegowina,RumuniaczySerbia.Listaobejmujewszystkiekontynenty,alenajwięcejrynkówdocelowych jestzlokalizowanychaktualniewEuropie.Zgodniezwynikamibadań,najpopular-niejsze rynki zbytu toNiemcy,Rosja,Ukraina iCzechy.Zpozostałymipaństwamiwymianęhandlowąprowadzijednolubconajwyżejdwaprzedsiębiorstwazbadanejgrupy.
Wanalizowanympytaniu ankietowani zostali takżepoproszeni o określenie długościwspółpracyz danym krajem. I tak, ponad dwudziestoletnią kooperację deklarowano z następującymi państwami:BośniaiHercegowina,Bułgaria,Chiny,Czechy,Niemcy,Rosja,Serbia,WielkaBrytaniaiUkraina.Pięt-naścielatjestprowadzonawymianahandlowazHiszpanią.Okreswspółpracyobejmującyodpięciudodziesięciulatcechujetakierynkizbytujak:Białoruś,KolumbiaiMeksyk.Dopozostałychpaństweksportjestkierowanyodmniejniżpięciulat.Dlaprzedsiębiorstwsątozatemrynkinowe,znajdującesięwfaziepoczątkowejpenetracji.
Najintensywniejszyeksportmaszyniurządzeńgórniczychobejmujeeuropejskierynkizbytutakiejak:Ukraina,Niemcy,CzechyiSerbia.Przyczym,biorączapodstawęliczbęzawieranychkontraktów,towszystkiewymienionerynkirozwijałysięwanalizowanymokresieobejmującymlata2010–2012.Narynkachodległychgeograficzniekontraktybyłyzawieraneprzezdużeprzedsiębiorstwa,aichliczbawa-hałasięod1do5.Wartośćkontaktówzawartychwlatach2010–2012na24rynkach,wskazanychprzezankietowanych,przedstawiononawykresie4.1.
85
0,00
10000000,00
20000000,00
30000000,00
40000000,00
50000000,00
60000000,00
2010 2011 2012
Wykres 4.1 Wartośćkontraktównazakupmaszyniurządzeńnawskazanychprzezankietowanychryn-kachwlatach2010–20125[USD]
Wporównaniudoroku2010,badanymprzedsiębiorstwomudałosięzwiększyćwartośćzawieranychnarynkachzagranicznychkontraktówoponad80%.Świadczytoodużejchłonnościitendencjirozwo-jowej wskazanych rynków.Do połowy 2012 roku łącznawartość umów handlowych zawartych przezbadaneprzedsiębiorstwaprzekroczyłajużo17%wartośćwszystkichkontraktówzawartychw2010rokuistanowiponad63%wartościz2011roku.Tendencjerynkoweipodanewartościpozwalająsądzić,żerok2012będziedlaprzedsiębiorstwbranżymaszyn i urządzeńgórniczych rekordowypodwzględemzrealizowanychprzychodówzesprzedaży.
Wdrugimzpytańankietowanizostalizapytanionowekierunkieksportuwytyczonewstrategiiroz-woju spółki na najbliższe pięć lat.Wśród odpowiedzi pojawiły sięwskazania kontynentalne, takie jakAmerykaPółnocnaiPołudniowa.Zkolei,wskazywanekrajeto:Australia,BośniaiHercegowina,Chiny,Finlandia,Indie,Kanada,Meksyk,Rosja,Szwecja,Turcja,StanyZjednoczoneiWietnam.Wśródwybie-ranych znajdują się najwięksi producenci surowcówmineralnych na świecie.Obecne są także czteryzezidentyfikowanychwniniejszymraporciekrajówowysokimpotencjaleeksportowym,cooznacza,żebadaneprzedsiębiorstwamająprzynajmniejczęściowąświadomośćatrakcyjnościwybranychrynków.
Wpytaniutrzecimbadaneprzedsiębiorstwazostałypoproszoneookreślenieoczekiwańwstosunkudowielkościsprzedażymaszyngórniczychiurządzeńgórniczychnarynkachkrajowychizagranicznychwewskazanychperspektywach czasowych.Perspektywy te obejmowały trzy okresy: kolejny rok, na-stępne5latorazkolejne10lat.Zdanychwynika,żezarównonarynkachkrajowych,jakizagranicznych,producencispodziewająsięwzrostuw2013roku.Przyczym,oczekiwaniawstosunkudorynkówzagra-nicznychsązdecydowanieoptymistyczniejsze,ponieważponad91%badanychprzewiduje,żerynki tebędąnadalrozwijaćsię.Wzrostunakrajowymrynkuspodziewasięponad58%ankietowanych.Nauwa-gęzasługujeteżto,żeżadenzbadanychproducentównieoczekujespadkuwielkościsprzedażymaszyniurządzeńgórniczychaninarynkukrajowym,aninarynkachzagranicznych.Pozytywnaocenatendencjisprzedażywsektorzemaszyniurządzeńgórniczychutrzymujesiętakżewpięcioletniejperspektywie.Wówczaswzrostunarynkukrajowymoczekujeponad66%badanych,anarynkachzagranicznychprze-widujągowszyscyankietowani.
5Wartośćwroku2012–dolipca.
86
Rokowanianiepozostają jednaktakoptymistycznewperspektywiedziesięciu lat.Częśćankieto-wanychspodziewasięjużspadkuwielkościsprzedażynarynkukrajowymistagnacjinarynkachzagra-nicznych.Dowodzitoracjonalnościprzewidywańankietowanych,ponieważtakietendencjekorespondujązrzeczywistymiprocesaminarynkachwydobywczych,takimijak:wyczerpywalnośćzłóżczystopniowezastępowanieźródełenergiiwęglowejjejalternatywnyminośnikami.
Kolejnepytaniedotyczyłosprecyzowaniaoczekiwańwstosunkudorozwojurynków,wskazanychwniniejszejanaliziejakorynkiowysokimpotencjaleeksportowym.Większośćankietowanych(ponad90%)stwierdziła,żenarynkachtychbędądominowaćtendencjewzrostowe,zarównowperspektywiedo2015roku,jakiwhoryzonciezamykanymprzezrok2020.Średniąskalęprzewidywanegowzrostupopytunamaszynyiurządzeniagórniczewtychkrajachprzedstawiononawykresach4.2i4.3.
Zgodniezdanymiprzedstawionyminawykresach4.2i4.3,największywzrostpopytuwperspek-tywie do 2015 roku jest przewidywanywChinach iChile (10%).Do 2020 roku największegowzrostuoczekujesięwIndiach,WietnamieiKazachstanie(30iponad30%).Wartotakżezauważyć,żewtrzylet-niejperspektywiekażdyztychrynkówwzrastaoponad5%,awhoryzoncieośmioletnimoponad20%.Zdanieankietowanychpotwierdzatrafnośćmetodykiwyborurynkówowysokimpotencjaleeksportowymdlabranżymaszyniurządzeńgórniczych.
Niestety,ankietowaniaktualnieniedostrzegająmożliwościuczestnictwawzaspokojeniurosnącegozapotrzebowanianamaszynyiurządzeniagórniczenarynkachmiędzynarodowych.Identyfikującpoten-cjalnyudziałwpokryciurosnącegopopytunawskazanychrynkachbadaninajczęściejwskazywali0%,cowynikaczęściowoz ichniewielkiejsiły rynkowej.PotentacikrajowinajkorzystniejpostrzegaliswojeszansewChinach,Rosji,IndiachorazWietnamie,szacującswójudziałwzaspokojeniupopytuna1-3%.
ARGENTYNA
CHILE
CHINY
INDIE
KAZACHSTAN
ROSJA
WIETNAM
0 2 4 6 8 10 12
Wykres 4.2Średniprzewidywanywzrostpopytunamaszynyiurządzeniagórniczenarynkachowyso-kimpotencjaleeksportowymwperspektywiedo2015roku[%]
87
ARGENTYNA
CHILE
CHINY
INDIE
KAZACHSTAN
ROSJA
WIETNAM
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Wykres 4.3Średniprzewidywanywzrostpopytunamaszynyiurządzeniagórniczenarynkachowyso-kimpotencjaleeksportowymwperspektywiedo2020roku[%]
Kolejnezpytańankietyodnosiłosiędokorzystaniazpomocyagentawzawieraniutransakcjimię-dzynarodowych.Znacznaczęśćprzedsiębiorstwkorzystazpomocyagentapośredniczącegowtrans-akcjach(ponad58%),wniektórychkrajachdocelowych.Ponad8%wspomagasiętąformądziałalnościw każdym kraju, do którego eksportujemaszyny i urządzenia górnicze.Wśród krajów tychwymieniasię:Chiny,Białoruś,Meksyk,Rosję,Ukrainę,TurcjęiCzechy.Jesttozatemprzydatnaicenionaformaekspansjimiędzynarodowej.
Cztery kolejne pytania odnosiły się domiędzynarodowego otoczenia konkurencyjnego przedsię-biorstwzbranżymaszyn i urządzeńgórniczych.Dwaznichmiały charakterogólny,dwabyły rozbu-dowanymipytaniamiotwartymi. I tak,pierwszezpytańogólnychdotyczyłowskazaniagłównychkrajo-wychkonkurentównarynkacheksportowychbadanegoprzedsiębiorstwa.Najwięcejwskazańdotyczyłoliderówbranżowych.Zanajgroźniejszeuznanonastępująceprzedsiębiorstwa:FamurS.A.,FasingS.A.,KopexS.A.,BumechS.A.,WolbromS.A. orazWonamS.A. Liderzywskazywaliwbadaniu na siebienawzajem.
Zanajgroźniejszychkonkurentówmiędzynarodowychtakżeuznanopotentatówbranżyświatowej,czylitakieprzedsiębiorstwajakBucyrus(obecniewstrukturzeCaterpillar)orazJoyGlobal.Wśródwska-zańniepojawiłsiękoncernEmeco,najprawdopodobniejzuwaginato,żejestonproducentemwyposaże-niadlakopalńodkrywkowych,awiększośćankietowanychdostarczasprzętdlagórnictwapodziemnego.Zaznaczącychkonkurentównarynkachdocelowychuznanotakże:
✓BartecGroup–niemieckiegoproducentaprzemysłowychtechnologiizzakresubezpieczeństwadozastosowańwstrefachzagrożonychwybuchem,
✓Breuer-MotorenGmbH&Co.KGElektromaschinenfabrik(BreuerMotors)–niemieckiegoprodu-centasilnikówitransformatorówwykorzystywanychwgórnictwiepodziemnym,
✓ElinMotoren–niemieckiegoproducentasilnikówigeneratorówznajdującychzastosowaniemię-
88
dzyinnymiwprzemyślewydobywczym,✓Ferrits.r.o.–czeskiegoproducentamaszyniurządzeńwykorzystywanychdotransportupodwie-
szanegoikolejowego,✓SandvikMiningandConstruction–szwedzkiegoproducentaurządzeńdourabianiamechanicz-
negoskał,wiercenia,wydobycia,przetwarzaniaiwyburzaniaorazdotransportubliskiegomate-riałówmasowych,
✓SemperitAGHolding–austriackiegowytwórcęwyrobówgumowychiplastikowych,wtymtaśmprzenośnikowych,
✓SiemagTecberg–niemieckiegodostawcękompletnychsystemówtransportuszybowego.Wśródkonkurentówwskazywanorównieżprzedsiębiorstwachińskiedostarczającesprzętdlalokal-
negogórnictwawęglakamiennego,jednakżebezidentyfikacjikonkretnychprzedsiębiorstw.Słabąznajomośćkonkurencjilokalnejiświatowejpotwierdziłytakżeodpowiedzinakolejnepytanie
dotycząceokreśleniaudziałukonkurentówwrynkachowysokimpotencjaleeksportowym.Ponad90%ankietowanychproducentównieznażadnychkonkurentówdziałającychnarynkachsiedmiuwyselekcjo-nowanychpaństw.Przedsiębiorcyniesąteżwstanieocenićsiłykonkurencji.Jedyneodpowiedzidoty-czyłyrynkuchińskiego,naktórymzagłównychkonkurentówuznanoJoyGlobalorazBucyrus,aichudziałoszacowanowkażdymprzypadkujakoponaddwudziestoprocentowy.JoyGlobalwymienionotakżejakokonkurentanarynkurosyjskimzdziesięcioprocentowymudziałemwtymrynku.
Ostatniezpytańzzakresukonkurencjidotyczyłopunktowejoceny(wskaliod0do4)siłykonkuren-cjinarynkachzagranicznych,zrozróżnieniemkonkurencjizestronypolskichfirmorazprzedsiębiorstwz kraju docelowego i innych przedsiębiorstw zagranicznych.Ogólna ocenabezwskazań konkretnychprzedsiębiorstwwypadłaznacznielepiej.Wtabeli4.1przedstawionośredniąocenęposzczególnychro-dzajówkonkurencjiwkrajachowysokimpotencjaleeksportowym.
Tabela 4.1Ocenasiłykonkurencjinarynkachowysokimpotencjaleeksportowym(wskaliod0do4)
Kraj Rodzaj konkurencji Średnia ocena
ArgentynaKonkurencjazestronypolskichfirm 1,8Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 0,7Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 2,3
ChileKonkurencjazestronypolskichfirm 1,4Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 0,8Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 2,0
ChinyKonkurencjazestronypolskichfirm 2,3Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 2,3Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 3,0
IndieKonkurencjazestronypolskichfirm 1,4Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 1,6Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 2,0
89
KazachstanKonkurencjazestronypolskichfirm 1,7Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 1,2Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 2,0
RosjaKonkurencjazestronypolskichfirm 2,3Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 1,7Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 2,6
WietnamKonkurencjazestronypolskichfirm 2,0Konkurencjazestronyfirmzkrajudocelowego 1,0Konkurencjazestronyinnychfirmzagranicznych 2,0
Powyżejprzeciętnejjestocenianasiłakonkurencjizestronypolskichprzedsiębiorstwnarynkuchiń-skimirosyjskim,naktórychpolscypotentacibranżowidziałająodwielulat.Jakośredniajestocenianiapolskakonkurencjanarynkuwietnamskim.Poniżejśredniejoceniasiękrajowychkonkurentównaryn-kachargentyńskimiindyjskim.ZanajmniejgroźnąpolskąkonkurencjęuznanowChileiKazachstanie,cojestspowodowanetakżesłabąaktywnościąpolskichproducentównatychzagranicznychrynkach.Lokal-nikonkurenciwbranżymaszyniurządzeńgórniczychsąnajgroźniejsiwChinach,cowynikazichdużejliczbyirządowegowsparcia.Przeciętniejestocenianakonkurencjazestronyfirmrosyjskich,indyjskichikazachstańskich.NiskooceniasięzagrożeniekonkurencyjnezestronyprzedsiębiorstwwWietnamie,ArgentynieiChile.Rynkite,zuwagizdecydowanieniższewydobyciewęglakamiennegoniżwpierwszejświatowejdziesiątce,sątraktowanejakorozwojowe,alejednakniszowe,naktórychniebyłodotejporysiłynapędzającejpowstanieirozwójrodzimejprodukcjimaszyniurządzeń.
Światowiliderzybranżymaszyniurządzeńgórniczychsątraktowanijakopoważnezagrożenienarynkachchińskim,rosyjskimiargentyńskim.Napozostałychrynkachowysokimpotencjaleeksportowymkonkurencjazestronymiędzynarodowychprzedsiębiorstwjestocenianajakoprzeciętneniebezpieczeń-stwodlamiędzynarodowejekspansjipolskichproducentów.Należy jednakpodkreślić,żewtrzechba-danychrodzajachkonkurencji,towłaśniekonkurencjaświatowychprzedsiębiorstwuzyskałanajwyższąocenę.Jestzatempostrzeganajakowiększezagrożenieniżpolscyilokalniwytwórcynarynkachdoce-lowych.
Jakpokreślononawstępie,pierwszaczęśćankietyobejmująca10pytańmiałanaceluokreśle-niekierunkówaktualnegoipotencjalnegoeksportu,jegowielkościorazuwarunkowańkonkurencyjnych.Głównewnioskizprzeprowadzonychbadańprzedstawionoponiżej.
Aktualniebadanepolskieprzedsiębiorstwabranżymaszyniurządzeńgórniczychkierująeks-1. portdonastępującychpaństw:Argentyna,Austria,Australia,BośniaiHercegowina,Białoruś,Bułgaria,Chiny,Czechy,Finlandia,Hiszpania,Holandia,Kazachstan,Kolumbia,Litwa,Mek-syk,Maroko,Niemcy,RepublikaPołudniowejAfryki,Rosja,Rumunia,Serbia,Ukraina,WielkaBrytaniaorazWietnam.Najintensywniejszainajdłuższawymianahandlowawbranżyjestutrzymywanaztakimikraja-2. mieuropejskimijak:Niemcy,Rosja,UkrainaiCzechy.Wśródnowychkierunkówmiędzynarodowejekspansji,planowanejwkolejnychlatachdziałal-3. ności,znajdująsię:AmerykaPółnocnaiPołudniowa,Australia,BośniaiHercegowina,Chiny,Finlandia,Indie,Kanada,Meksyk,Rosja,Szwecja,Turcja,StanyZjednoczoneiWietnam.
90
Polskieprzedsiębiorstwawkolejnymrokuorazwnajbliższychpięciu latachspodziewająsię4. znacznegowzrostuzapotrzebowanianamaszynyiurządzeniagórnicze,zarównonarynkachkrajowych,jakizagranicznych.Whoryzonciedziesięcioletnimbadaniprzewidująutrzymanietendencjiwzrostowychwbranży5. maszyniurządzeńgórniczychwPolsceinaświecie,przyzałożeniu,żetempotobędziesiępowolizmniejszać.Zanajgroźniejszychkonkurentównarynkachmiędzynarodowychpolscyproducenciuważają6. największeprzedsiębiorstwazpolskiejbranżymaszynowej:KopexS.A.,FasingS.A.,FamurS.A.orazBumechS.A.orazzeświatowej czołówkiproducentówmaszyn i urządzeńgórni-czych: Bucyrus (obecniewCaterpilar) i JoyGlobal. Przy czym, konkurencja ze strony firmświatowychjestprzeznichpostrzeganajakozdecydowaniegroźniejsza.Narynkachuznanychzarynkiowysokimpotencjaleeksportowymwbranżymaszyniurządzeń7. górniczych za najsilniejszą uznaje się konkurencjęmiędzynarodową. Jedynie wWietnamiekonkurencjapolskajestocenianarównizeświatowymigigantami.Zarynkinajtrudniejsze(zsilnąkonkurencją)ankietowaniuznaliChinyiRosję.8. Za rynkiomniejszymnatężeniudziałańkonkurencji uznano:Argentynę,Chile,Kazachstan,9. IndieiWietnam.
4.2. Analiza i ocena oferty produktowej oraz stopnia jej dopasowania do wymogów rynków zagranicznych
Drugaczęśćankietydotyczyłaanalizyiocenyofertyproduktowejorazstopniajejdopasowaniadowymogów rynków zagranicznych i zawierała trzy pytania. Jej celem była identyfikacja wewnętrznychuwarunkowańibarierweksporciemaszyniurządzeńgórniczych.
Pierwszezpytańodnosiłosiędookreśleniaofertyasortymentowejkierowanejprzezbadaneprzed-siębiorstwa na rynki zagraniczne. Rozkład odpowiedzi na to pytanie przedstawiono nawykresie 4.4.Najliczniejszagrupabadanychprzedsiębiorstweksportujeprzenośnikitaśmoweisystemytransportowe.Przedsiębiorstwadostarczają takżenarynkizagranicznekompleksyścianowekombajnowe,ścianoweiinneprzenośnikizgrzebłowe,ścianoweobudowyzmechanizowaneorazkombajnychodnikowe.Zwy-mienionegoasortymentuniewskazanojedynie:kompleksówścianowychstrugowych,sprzęturatownic-twagórniczegoorazmaszyniurządzeńdomałejmechanizacji.
Wgrupie„inneprodukty lubusługi”znalazłysiędodatkowo: lokomotywykopalnianedołoweipo-wierzchniowe, liny,kruszarkiurobku, lutniewentylacyjne,konteneroweprzewoźnestacjepaliw,częściipodzespołydolokomotyw,taśmyGTPdlagórnictwapodziemnego.Wskazanotakżenastępująceusługi:remontylokomotyw,serwisorazkonserwacjamaszyniurządzeń,projektowanieibudowakopalń,wyko-nawstworobótdrążeniowych.
91
927272727
4527
036
918
91818
099
027
1836
05
1015
2025
3035
4045
50
komb
ajnyś
cianowe
komb
ajnyc
hodniko
weścian
oweo
budowy
zmechaniz
owane
ścian
owep
rzenośnikizgrze
błowe
innep
rzenośnikizgrze
błowe
przenośnikitaś
mowe
komp
leksyśc
ianow
ekom
bajno
wekomp
leksyśc
ianow
estrugowe
syste
mytra
nsportowe
komp
leksyko
morowo
-filarow
enapędyhy
draulicz
neip
neum
atyczne
syste
mywykrywa
nia,pom
iaruiko
ntrolistężeniame
tanu
syste
mywentylacyjn
esyste
myklimaty
zacyjne
sprzę
tratow
nictwag
órnic
zego
kable
górn
icze
łańcuchyn
apędow
edom
aszyniur
ządzeń
maszyny,urzą
dzeniainarzędziadomałe
jmechaniz
acji
sprzę
telek
tryczny(w
razz
częścia
miza
miennymi)
innemaszynyiu
rządzeniame
chaniczne
innep
rodukty
lubu
sługi
Wyk
res 4
.4Ofertaas
ortym
entow
abadanychp
rzedsię
biorstwkierow
anan
arynkizagranicz
ne[%
wskazań]
92
Kolejne dwa pytaniaw niniejszej części dotyczyły czynników decydujących o przewadze konku-rencyjnejpolskich izagranicznychprzedsiębiorstw.Pierwszeznich,odnoszącesiędoźródełwłasnejprzewagikonkurencyjnejnatrzechnajwiększychzagranicznychrynkachzbytu,sprawiłobadanymwieleproblemów.Bylioniwstanie,coprawda,wskazaćkilkaistotnychczynnikówkonkurencyjnych,natomiastniepotrafilidokonaćichhierarchizacji.Świadczytoobrakurozpoznaniawłasnychsiłisłabości,comożewsposóbistotnyutrudniaćwalkękonkurencyjnąnarynkachzagranicznych.
Generalnie, jako źródło przewagi konkurencyjnej na rynku rosyjskim wskazywano: cenę, jakośćiniezawodność.Narynkuniemieckimterminowośćdostawuznanozaistotneźródłoprzewagikonkuren-cyjnej.WChinachpolscyproducencisącenienizajakośćicenę.Tedwaczynnikisądocenianetakżenarynkuukraińskimwrazztechnologiąwytwarzania.Cenaijakośćtoparametry,którepozwalajązkoleizdobywać rynekczeski.WMarokopolscywytwórcyzdobywająprzewagędziękielastycznemudosto-sowywaniusiędoindywidualnychzamówień.Argentynadoceniacenę,jakośćiniezawodnośćpolskichmaszyniurządzeńgórniczych.Zgodniezpowyższym,mniejistotnewwalcekonkurencyjnejnarynkachzagranicznychsątakieczynnikijak:terminowośćdostawidodatkoweusługi.Polscyproducencipotrafiąjednakzidentyfikowaćźródłaprzewagikonkurencjinarynkachzagranicznych.Przedstawionojenawy-kresie 4.5.
53%
0%
0%
0%
0%
13%
7%
27%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
cena
jako
niezawodno
technologia
indywidualne dostosowywanie zamówie (elastyczno)
terminowo dostaw
dodatkowe usługi (np. serwis, konserwacja)
inne
Wykres 4.5Czynnikidecydująceoprzewadzekonkurentównarynkachzagranicznych[procentwskazań]
Zgodniezdanymiprzedstawionyminawykresie4.5,podstawowymźródłemprzewagikonkurentównarynkachzagranicznychjestcena.Licząsiętakżeinneczynniki,wśródktórychwskazanoreferencjeorazcertyfikacjęuodbiorcy.Konkurencizdobywają takżeprzewagędziękiczynnikomuznanymprzezpolskichproducentówzamniejistotne,takimjak:terminowośćdostawiusługidodatkowe.
Reasumującniniejszączęśćbadaniaankietowego,możnasformułowaćwnioskiprzedstawione1. poniżej.Polscy producenci dostarczają na rynki zagraniczne szeroki asortyment produktów i usług2. zbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Ankietowanizagłówneźródłoprzewagikonkurencyjnejpolskichprzedsiębiorstwnarynkach3. zagranicznychuznalicenę,jakośćiniezawodność.Zamniejistotneuważająterminowośćdo-stawiusługidodatkowe.Podstawowym źródłem przewagi konkurentówmiędzynarodowych jest cena. Jej uzupełnie-4. niemsą:terminowośćdostawiusługidodatkowe.
93
Zpowyższegowynika,żeprzewagacenowapolskichproducentówmożetracićnaznaczeniu,5. jeżelidysponująniątakżezagraniczneprzedsiębiorstwa,któredodatkowooferująodbiorcomwaloryuznaneprzezrodzimychproducentówzamniej istotnewwalcekonkurencyjnej,czyli:terminowośćdostawiusługidodatkowe.
4.3. Ocena barier wewnętrznych, tkwiących we wnętrzu polskich przedsiębiorstw oraz w ich krajowym otoczeniu politycznym, ekonomicznym, społecznym i technologicznym (analiza PEST)
Kolejnaczęśćbadaniaankietowegomiałanaceluidentyfikacjęiocenędwóchgrupbarierutrudnia-jącycheksportmaszyniurządzeńgórniczychnarynkizagraniczne.Pierwszaztychgrupodnosiłasiędownętrzabadanychprzedsiębiorstwistworzeniaichkrótkichcharakterystykopisowo-liczbowych.Drugadotyczyłakrajowegootoczeniazuwzględnieniemuwarunkowańpolitycznych,ekonomicznych,społecz-nychitechnologicznych,któreuniemożliwiająmiędzynarodowąekspansjęwbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Taczęśćbadaniaobejmowałaczterypytaniaankietowe.
Pierwszezpytańniniejszejczęściodnosiłosiędopodstawowychdanychstatystycznychifinanso-wychcharakteryzującychbadanespółki.Metryczkadotyczyławielkościzatrudnienia,wartościbilanso-wejaktywówikapitałuwłasnegoorazzyskunettowroku2011.Przekrojowącharakterystykębadanychprzedsiębiorstwzawartowtabeli4.2.
Tabela 4.2Finansowacharakterystykazbiorczabadanychprzedsiębiorstw
Wyszczególnienie Średnia arytmetyczna
Wartość maksymalna
Wartośćminimalna Rozstęp
Wielkośćzatrudnienia[osoby] 716 5606 13 5 593Wartośćbilansowaaktywów[zł] 78205822 214 753 134 3801692 210951442
Wartośćbilansowakapitałuwłasnego[zł] 41 326 238 140106206 2 492 244 137 613 962
Zysknetto[zł] 5647920 22150741 153 511 21997230
Charakterystykazbiorczabadanychprzedsiębiorstwprzedstawionawtabeli4.2oddajezróżnicowa-niepolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Wiodącefirmytopotentacirynkowiobardzowysokichzyskach,majątkuikapitale,zatrudniającywieleosób.Pozanimiwbranżydziaławielemałychiśrednichprzedsiębiorstw,któreniemogąsię,coprawda,pochwalićsięsilnąpozycjąrynkową,aletakżestanowiągrupędobrzefunkcjonującychpodmiotów,znanychicenionychnakrajowymrynkuiwniektórychprzy-padkachtakżenarynkachzagranicznych.
Nauwagęzasługujerównieżto,żedlabadanychprzedsiębiorstwsprzedażmaszyniurządzeńgór-niczychnie jest jedynymźródłemprzychodów.Badane spółki dostarczają takżeprodukty i usługi dlainnychsektorów,copozwala imzdywersyfikowaćźródłautrzymania i ryzykoprowadzeniadziałalnościgospodarczej.Średniudziałprzychodówzesprzedażymaszyn iurządzeńgórniczychwprzychodachogółembadanychprzedsiębiorstwwlatach2009–2011przedstawiononawykresie4.6.Udziałtenwba-danymokresiesystematyczniesięzwiększa,codowodziwzrostowejtendencjinarynkumaszyniurzą-dzeńgórniczychoraz rosnącej roli przemysłuwydobywczegowgenerowaniu przychodówdla branżyelektromaszynowejwPolsce.
94
33,37 34,28
38,57
30,0032,0034,0036,0038,0040,00
2009 2010 2011
Wykres 4.6Średniudziałprzychodówzesprzedażymaszyniurządzeńgórniczychwprzychodachogó-łemwlatach2009–2011[%]
8,39 8,0611,32
0,00
5,00
10,00
15,00
2009 2010 2011
Wykres 4.7Średni udział eksportu maszyn i urządzeń górniczych w przychodach ogółem w latach2009–2011[%]
Zgodniezdanymiprezentowanyminawykresach4.6 i4.7,wodniesieniudo roku2010wyraźniewzrastatakżerolaprzychodówzeksportuwprzychodachogółemankietowanychprzedsiębiorstw.Pol-scy producenci wykorzystują zatem ożywieniew przemyślewydobywczym i starają się konsumowaćpożytki tego wzrostu.Wszystkie ankietowane przedsiębiorstwa prowadzą aktualnie prace badawczo-rozwojowe. Mają zatem świadomość niestannego doskonalenia technologii wytwarzania i podejmujądziałaniawtymzakresie.
Ostatnie z pytań zawarte w trzeciej części ankiety odnosiło się do oceny barier wewnętrznych,tkwiącychwkrajowymotoczeniuogólnogospodarczym,utrudniającychekspansjęproducentówmaszyniurządzeńgórniczychnarynkimiędzynarodowe.Wykazśrednichocendlaposzczególnychgrupczynni-kówzuwzględnieniemotoczeniapolitycznego,ekonomicznego,społecznegoitechnologicznegozawarto w tabeli 4.3.
95
Tabela 4.3 ŚredniaocenabarierwewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczychRodzaj
czynnika Czynnik Średnia ocena
Czynniki poli-tyczne
Brakogólnogospodarczejpromocjipolskiejbranżymaszyngórniczych zagranicą 1,60
Akceptacjaprzezpolskirządunijnejpolitykidekarbonizacji 2,67Brakrządowegowsparciadlainwestycjiwkrajowymgórnictwiewęgla kamiennego 2,44
Postępującapolitycznamarginalizacjagórnictwawęglakamiennego w Polsce 2,67
Czynniki eko-nomiczne
Kosztyprodukcji(wynagrodzenia,materiały,itp.) 3,00Stopieńzbiurokratyzowaniaprocedureksportowych 2,33ZmianykoniunkturygospodarczejwPolsce 2,38Zmianykursówwalutowych 2,80Obciążeniapodatkowe 2,78Kosztysprzedaży(promocja,agenci) 1,75Koszty transportu 2,70
Czynniki spo-łeczne
Zaniechaniekształceniakadrnapotrzebygórnictwawęglakamiennego 2,56Rozpoznawalnośćmarekproducentówpolskichnarynkach zagranicznych 3,33
Sformalizowaniewspółpracymiędzyproducentamimaszyniurządzeńgórniczych w Polsce 2,00
Brakwiedzynatematkrajudocelowego 2,40Barieryjęzykowe 1,90Bariery kulturowe 2,30
Czynniki technologiczne
Brakwyposażeniawodpowiedniątechnologię 2,11Brakwykwalifikowanejkadrytechnicznej 1,89OpóźnieniawtransferzewiedzyitechnologiidoPolski 1,70Brakrządowegowsparciafinansowegodladziałalnościinnowacyjnej 2,40
Za istotnebarierypolityczneutrudniająceeksportpolskichmaszyn iurządzeńankietowaniuznalimarginalizacjęgórnictwawęglakamiennegowPolsceorazakceptacjęprzezpolskirządpolitykidekar-bonizacji.Dotkliwie jestodczuwany takżebrak rządowegowsparciadla inwestycjiwgórnictwiewęglakamiennego,którymógłbystanowićdodatkowybodziecdlabranżymaszyniurządzeńgórniczych.Brakogólnogospodarczejpromocjimaszyniurządzeńgórniczychuznanozabarieręoniskimznaczeniu(wy-kres 4.8).
96
1,60
2,67
2,44
2,67
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00
Brakogólnogospodarczejpromocjipolskiejbranżymaszyngórniczychzagranicą
Akceptacjaprzezpolskirządunijnejpolitykidekarbonizacji
Brakrządowegowsparciadlainwestycjiwkrajowymgórnictwiewęglakamiennego
PostępującapolitycznamarginalizacjagórnictwawęglakamiennegowPolsce
Wykres 4.8Średniawagabarierpolitycznychwograniczaniueksportupolskichmaszyniurządzeńgór-niczych(skalaocenod0do4)
Barieryekonomiczneocenionoznaczniewyżejniżbarierypolityczne–sąonezatemdotkliwiejod-czuwaneprzezproducentówmaszyniurządzeńgórniczych.Największąprzeszkodąwtymzakresiesąrosnącekosztyprodukcji,którepowodująwzrostcenpolskichwyrobówiwrezultacieutrudniająkonku-rencję cenową na rynkach zagranicznych. Istotnymi barierami są takżewahania kursówwalutowych,obciążenia podatkowe oraz koszty transportu. Zdaniemankietowanych zmiany koniunktury to barieraoprzeciętnymznaczeniu,podobniejakzbiurokratyzowanieprocedureksportowych.Zanajmniejistotnąbarieręekonomicznąuznanokosztysprzedażyobejmującereklamęipromocjęwyrobówbranżowychnarynkach zagranicznych (wykres 4.9).
3,002,332,38
2,802,78
1,752,70
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50
Kosztyprodukcji(wynagrodzenia,materiały,itp.)Stopieńzbiurokratyzowaniaprocedureksportowych
ZmianykoniunkturygospodarczejwPolsceZmianykursówwalutowych
ObciążeniapodatkoweKosztysprzedaży(promocja,agenci)
Koszty transportu
Wykres 4.9Średniawagabarierekonomicznychwograniczaniueksportupolskichmaszyniurządzeńgórniczych(skalaocenod0do4)
Mimo,żeankietowaninietraktująkosztówsprzedażyjakoistotnejbarieryekonomicznej,towśródczynników społecznych jako największe utrudnienie wskazują brak rozpoznawalnościmarek polskichnarynkachzagranicznych.Odczuwajątakżeskutkizaniechaniakształceniakadrnapotrzebygórnictwawęglakamiennego,coutrudniaznalezieniewykwalifikowanychspecjalistów.Wśródistotnychczynnikówhamującycheksportmaszyniurządzeńgórniczychbadaniwskazujątakżebrakwiedzynatematkrajudocelowegoorazbarierykulturowe.Zanajmniejistotneograniczeniespołeczneuważająbarieryjęzyko-we(wykres4.10).
Prezentowaneograniczenia,wprzeciwieństwiedobarierocharakterzeekonomicznym,możnaby-łoby stosunkowo łatwo niwelować poprzez podejmowanie ogólnogospodarczych działań promującychmarkipolskichproducentównarynkachzagranicznychwzmacniająceichrozpoznawalnośćorazpoprzezakcjeinformacyjnecharakteryzującezagranicznerynkizbytu.Wspólnedziałaniapromocyjnepozwoliłyby
Brakrządowegowsparciadlainwestycjiwkrajowymgórnictwiewęglakamiennego
PostępującapolitycznamarginalizacjagórnictwawęglakamiennegowPolsce
AkceptacjaprzezpolskirządunijnejpolitykidekarbonizacjiBrakogólnogospodarczejpromocjipolskiejbranżymaszyn
górniczychzagranicą
97
takżenaosłabieniebarierkulturowych.Wostatnichlatachwznowionotakżeproceskształceniakadrdlagórnictwawęglakamiennegonaszczebluszkolnictwaśredniego,copowinnozaowocowaćosłabieniembarierywpostacibrakuwykwalifikowanychkadr.
2,56
3,33
2,00
2,40
1,90
2,30
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50
Zaniechaniekształceniakadrnapotrzebygórnictwawęglakamiennego
Rozpoznawalnośćmarekproducentówpolskichnarynkachzagranicznych
SformalizowaniewspółpracymiędzyproducentamimaszyniurządzeńgórniczychwPolsce
Brakwiedzynatematkrajudocelowego
Bariery językowe
Bariery kulturowe
Wykres 4.10Średnia waga barier społecznych w ograniczaniu eksportu polskich maszyn i urządzeńgórniczych(skalaocenod0do4)
Ostatniazbadanychgrupbariermadlaankietowanychnajmniejszeznaczenie(najniższaśredniaocenagrupowa).Najmocniejdoskwierabadanymbrakrządowegowsparciafinansowegodladziałalnościinnowacyjnej.Barierata,zuwaginaczęściowoekonomicznychcharakter,korespondujezdotkliwieod-czuwanymiprzezprzedsiębiorstwaograniczeniamiekonomicznymi,wzmacniającdodatkowoichrangę.Producencimaszyniurządzeńgórniczychpowyżejśredniejoceniająrównieżbrakwyposażeniawodpo-wiedniątechnologię.Mająwięcświadomośćewentualnychluktechnologicznych,jednakżeniestanowiąonedlanichbardzopoważnegomankamentuograniczającegomiędzynarodowąekspansję.Zdecydo-waniesłabiejsąodczuwalnenatomiast takiebariery jakbrakwykwalifikowanejkadryorazopóźnienia w transferze wiedzy i technologii do Polski (wykres 4.11).
2,111,89
1,702,40
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00
BrakwyposażeniawodpowiedniątechnologięBrak wykwalifikowanej kadry technicznej
OpóźnieniawtransferzewiedzyitechnologiidoPolski
Brakrządowegowsparciafinansowegodladziałalnościinnowacyjnej
Wykres 4.11 Średniawagabariertechnologicznychwograniczaniueksportupolskichmaszyniurządzeńgórniczych (skalaocenod0do4)
Reasumująctrzeciączęśćbadaniaankietowego,należystwierdzić,żewewnętrznąprzeszkodąwmiędzynarodowejekspansjiprzedsiębiorstwbranżymaszyniurządzeńgórniczychmożebyćichwyraźnerozdrobnienieibardzodużezróżnicowanie,któresprawia,żenazagranicznychrynkachmogązaistniećprzedewszystkimdużefirmyowysokimpotencjale ludzkim,majątkowym i kapitałowym.Zwywiadów
Bariery kulturowe
Barieryjęzykowe
Brakwiedzynatematkrajudocelowego
SformalizowaniewspółpracymiędzyproducentamimaszyniurządzeńgórniczychwPolsce
Zaniechaniekształceniakadrnapotrzebygórnictwa węglakamiennego
Rozpoznawalnośćmarekproducentówpolskich na rynkach zagranicznych
Brakrządowegowsparciafinansowegodladziałalnościinnowacyjnej
OpóźnieniawtransferzewiedzyitechnologiidoPolskiBrakwykwalifikowanejkadrytechnicznej
Brakwyposażeniawodpowiedniątechnologię
98
przeprowadzonych dodatkowo z przedstawicielami małych i średnich przedsiębiorstw działających wsektorze,wynika,żestarająsięoninawiązywaćkooperacjęzbranżowymilideramiidziękitemuzyskująszansęnazaistnienienamiędzynarodowejarenie,poprzezwspółuczestniczenie(dostawydlapotenta-tów)wprodukcjilubbezpośrednierekomendacjeuodbiorcównarynkachzagranicznych.
Wewnętrznąszansądlawszystkichprzedsiębiorstwdziałającychwbranżysąniewątpliwierosnąceprzychodyzesprzedażyorazpoprawiającesięwynikifinansowe,umożliwiająceinwestycjeiprowadzenieprac badawczo-rozwojowych. Na korzyść polskich producentów świadczy także to, żewszyscy takiepraceaktualnieprowadzą.
AnalizaPESTpozwoliłaocenićintensywnośćbariergenerowanychwotoczeniupolitycznym,ekono-micznymispołecznym.Średniąocenędlaposzczególnychgrupzawartowtabeli4.4.
Tabela 4.4Średniaocenabariertkwiącychwkrajowymotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,społecz-nymitechnologicznym
Grupa barier Średnia ocena Najistotniejsza bariera w grupie
Polityczne 2,34PostępującapolitycznamarginalizacjagórnictwawęglakamiennegowPolsce.Akceptacjaprzezpolskirządunijnejpolitykidekarbonizacji.
Ekonomiczne 2,53 Kosztyprodukcji(wynagrodzenia,materiały,itp.).
Społeczne 2,41 Brakrozpoznawalnościmarekproducentówpolskichnarynkachzagranicznych.
Technologiczne 2,03 Brakrządowegowsparciafinansowegodladziałalnościinnowacyjnej.
Zgodniezprzedstawionymidanymi,najsilniejsąodczuwalnebarieryekonomiczneispołeczne.Ba-rierypolityczneitechnologicznesąmniejistotne.
4.4. Ocena wizerunku polskich marek w krajach docelowychWkolejnejczęściankiety,napodstawiesiedmiupytań,dokonanoocenywizerunkupolskichmarek
wkrajachdocelowych.Pierwszeznichodnosiłosiędosposobuprowadzeniapromocjinarynkachza-granicznych.Ankietowanimieliwtymprzypadkudowyboruakcjęprowadzoną:samodzielnie,poprzezagentalubnaszczeblupaństwowym.Przyczym,pytanietoodnosiłosiędowszystkichsiedmiupaństwzi-dentyfikowanychjakorynkiowysokimpotencjaleeksportowymwbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Agregacjawynikówdlawszystkichkrajówpozwoliłastwierdzić,żenajczęściejpromocjajestprowadzonasamodzielnie.Jedynie12%badanychkorzystazpomocyzrzeszeńproducenckich,a9%zpromocjipro-wadzonej na szczeblu państwowym.Zgodnie z danymi, nawszystkich rynkachdocelowychdominujesamodzielneprowadzenieakcjipromocyjnej.PromocjanaszczeblupaństwowymjestwykorzystywanawChinach,ChileiRosji.ZrzeszeniaproducenckiewspomagająakcjepromocyjnewArgentynie,Chile,IndiachiKazachstanie.NajuboższysposóbpromocjidotyczyWietnamu,wktórymbadaneprzedsiębior-stwadziałająwyłączniesamodzielnie.
Kolejnepytanieankietowedotyczyłosprecyzowaniaformyprowadzeniaakcjipromocyjnej.Rozkładodpowiedzi na to pytanie dla wszystkich badanych rynków przedstawiono na wykresie 4.12.
99
13,79%
17,24%
29,31%
1,72%
13,79%
8,62%
8,62%
6,90%
0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00%
reklamabranżowawczasopismach
sprzedażosobista–kontaktSpółkizodbiorcą
udziałwtargach
pozycjonowanie stron w wyszukiwarce internetowej
powierzeniepromocjiagentowi
prowadzeniestronywobcymjęzyku
rekomendacjeireferencjeinnychodbiorców
artykuły branżowesponsorowane
Wykres 4.12 Formyprowadzeniaakcjipromocyjnejwkrajachowysokimpotencjaleeksportowymogółem[%]
Dominującąformąpromocjiproducentówmaszyniurządzeńgórniczychnarynkachowysokimpo-tencjaleeksportowymjestaktualnieudziałwtargach.Popularnościąciesząsiętakże:sprzedażosobista,powierzeniepromocjiagentowiireklamawbranżowychczasopismach.Przedsiębiorstwaniekorzystająjednakzłatwodostępnychistosunkowotanichformpromocjitakichjak,prowadzeniestronyinternetowejwobcymjęzykuczyrekomendacjeireferencjeodbiorców.
NajuboższeformypromocjiproducentówmaszyniurządzeńgórniczychsąwykorzystywanewAr-gentynie,ChileiIndiach.Przyczym,wprzypadkukrajówpołudniowoamerykańskichsątotesameformypromocji,któreobejmują:udziałwtargach,sprzedażosobistąorazreklamębranżowąwczasopismach.Zkolei,wIndiachwykorzystujesię:udziałwtargach,branżoweartykułysponsorowaneorazsprzedażosobistą.NajwięcejformpromocjibranżyjestobecnychwChinach.Niestosujesięjedyniepozycjono-waniastronwwyszukiwarceinternetowej.Zróżnicowaniepodwzględemformpromocjicechujeteżrynekrosyjskiikazachstański.Przyczym,napierwszymzwymienionychdominujeudziałwtargachipowierze-niepromocjiagentowi,anadrugimudziałwtargachorazsprzedażosobista.Dośćzróżnicowaneformypromocjiwystępujątakżenarynkuwietnamskim,obejmująonepięćzdziewięciuwskazanychwpytaniudziałań.Najpopularniejszeznichto,podobniejakwKazachstanie:udziałwtargachorazsprzedażoso-bista.Powyższewynikiwskazująnaistotnośćtargóworazkontaktówosobistychwprowadzeniudziałańmarketingowychwbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Należałobyjednakrozważyćuzupełnienietychform,zwłaszcza,żeniektóreznichniewymagająznacznychnakładówczasuiśrodkówfinansowych.
Kolejnezpytańankietowychdotyczyłoocenyrozpoznawalnościmarkinarynkachowysokimpoten-cjaleeksportowym.Ocenęprzyznawanowskaliod1do4:1–bardzodobrzeznana,2–dobrzeznana,3–słaboznana,4–nieznana.Rozkładodpowiedzinatopytanieprzedstawiononawykresie4.13.
100
3,00
2,42
3,08
2,58
3,08
2,17
2,92
0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50
Argentyna
Chiny
Chile
Kazachstan
Indie
Rosja
Wietnam
Wykres 4.13 Ocena rozpoznawalności marek na rynkach o wysokim potencjale eksportowych (skalaod 1 do 4)
Narynkachargentyńskim,chilijskimiindyjskimpolskiemarkizbranżymaszyniurządzeńgórniczychsąsłaboznane.Niskarozpoznawalnośćpolskichprzedsiębiorstwcechujeteżrynekwietnamski.Polskiemarki najlepiej są znanewRosji, Chinach i Kazachstanie. Koresponduje to zwieloletniąwspółpracąprowadzonąztymikrajamiorazbliskościągeograficznąrynkówwRosjiiKazachstanie.Związekmiędzyczasemwspółpracyarozpoznawalnościąmarkipotwierdziłokolejnepytanieankietowe,wktórymbadaneprzedsiębiorstwaokreślałyczasprowadzeniawymianyhandlowejzkrajamiokreślonymijakorynkiowy-sokimpotencjaleeksportowym.Itak,kontaktyzRosjąiChinamicechujenajdłuższyhoryzontwspółpracy,obejmującyokresod10do20latiwięcej.NajkrócejprzedsiębiorstwawspółpracujązrynkamiAmerykiPołudniowej–maksymalniedo5lat.ZaśśredniokreswymianymiędzynarodowejcharakteryzujeIndie,KazachstanorazWietnam–od5do10lat.
Kolejnezpytańzawartychwankieciemiałonaceluzidentyfikowaniestopnialojalnościodbiorcówwposzczególnychkrajachmiędzynarodowejekspansji.Odbiorcówmożnabyłoocenićjakobardzolojalnych–1,przeciętnielojalnych–2lubnielojalnych–3.Zgodniezdanymiprzedstawionyminawykresie4.14zabardzolojalnychuważasięodbiorcówrosyjskich(50%wskazań).Przezpołowęankietowanychsąoniocenianijakoprzeciętnielojalni.Niktzbadanychnieoceniłrosyjskichkontrahentówjakonielojalnych.ZabardzolojalnychiprzeciętnielojalnychuchodząteżodbiorcyzKazachstanu.20%badanychzabardzolojalnychuważaodbiorcówwChin.40%twierdzi,żesąoniprzeciętnielojalni.Zaprzeciętnielojalnychnależyuznaćodbiorcówz Indii iWietnamu,którzyniesą,coprawda,ocenieni jakobardzo lojalni,aleodpowiednioponad70%i60%ankietowanychuważaichzaśredniolojalnych.Najgorzejpodwzględemlojalnościwypadająrynkiargentyńskiichilijski.50%badanychuznałoodbiorcówztegorynkuznielojal-nych.Pozostałaczęśćoceniaichjakoprzeciętnielojalnych.
Wdalszejczęścibadania,wkolejnympytaniupoproszonoankietowanychowskazaniecechwy-różniającychofertęspółkinadanymrynkudocelowym.Najczęściejwskazywano:niezawodność,wysokipoziomtechniczny,kompleksowośćofertyzawierającejtakżeusługioraztrwałość.
101
0,00 10,00 20,00 30,00 40,00 50,00 60,00 70,00 80,00
Argenty na
Chiny
Chile
Kazachstan
Indie
Rosja
Wietnam
bardzo lojalni przeciętnielojalni nielojalni
Wykres 4.14Ocenalojalnościodbiorcówwkrajachowysokimpotencjaleeksportowym[%]
Ostatnie z pytań zawartych w czwartej części ankiety było pytaniem rozstrzygnięcia, wiążącymdziałaniapromocyjnezwizerunkiemmarki.Ponad80%badanychdostrzegazwiązekmiędzydziałaniamipromującymiprzedsiębiorstwoawizerunkiemmarkinarynkachdocelowych.Oznaczato,żedziałaniapromocyjnesąważnewprowadzeniuirozszerzaniumiędzynarodowejekspansjiprzedsiębiorstw.
Reasumującwynikibadańprowadzonychwczwartejczęściankiety,możnasformułowaćwnioskiprzedstawioneponiżej:
Przedsiębiorstwanajczęściejsamodzielnieprowadządziałaniapromocyjnenarynkachowy-1. sokimpotencjaleeksportowym.Najczęściejwykorzystywanymi formamipromocjisąudziałw targachorazsprzedażbezpo-2. średnia.Przedsiębiorcyrzadkowykorzystująłatwodostępneformywpostacistronyinterneto-wejwjęzykuobcymczyreferencjiirekomendacjiinnychodbiorców.Producenci dostrzegają związekmiedzy działaniami promocyjnymi awizerunkiemmarki na3. rynkach zagranicznych.Na odległych geograficznie rynkach południowoamerykańskich polskie marki producentów4. maszyniurządzeńgórniczychsąsłaborozpoznawalne.Największąrozpoznawalnościąpol-skichwytwórcówcharakteryzująsięrynkirosyjski,chiński ikazachstański.Cechuje jetakżenajdłuższyokreswspółpracyzpolskimifirmami.Zanajbardziejlojalnychuważasięodbiorcówrosyjskich,kazachstańskichichińskich.Zanielo-5. jalnychuznajesięodbiorcówchilijskichiargentyńskich.
4.5. Identyfikacja i ocena barier zewnętrznych ograniczających eksport maszyn i urządzeń górniczych, wynikających z uwarunkowań rynku importera (analiza PEST)
Zadaniemostatniejczęściankietybyłaocenarangibarierzewnętrznychgenerowanychprzezoto-czeniepolityczne,ekonomiczne, społeczne i technologicznena rynkachzagranicznych.Wprzypadkuwszystkich siedmiu zidentyfikowanych państw ocena przebiegała zgodnie z identycznym schematemzawierającymzestawpotencjalnychbarierwrazzproponowanąskaląwagi:0–żadna,1–niska,2–średnia,3–wysoka,4–bardzowysoka.Wniniejszympodrozdzialewynikitejczęścizaprezentowanodlakażdegokrajuoddzielniewformiekolejnychwykresów4.15-4.21.
102
1,00
1,00
1,20
2,20
2,00
1,33
1,80
2,00
2,00
2,40
2,20
1,50
1,25
1,00
0,50
2,00
1,50
1,75
1,60
1,80
1,60
1,00
1,80
1,00
2,00
1,25
1,25
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtu
Emba
rgo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ów
Subs
ydiow
anie
prod
ukcji
kraju
doce
loweg
o
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
o
Stab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)
Możliw
ościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtu
Odmien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
w
Warun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ej
Obow
iązkicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.15Ocenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwArgentyn
ie
103
2,40
2,40
2,40
3,43
2,802,83
2,17
2,142,17
2,67
2,33
2,00
2,17
1,40
1,67
3,20
3,00
2,40
3,50
3,33
3,00
2,83
2,80
2,60
2,80
1,67
1,67
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtuEm
bargo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ówSu
bsyd
iowan
ie pr
oduk
cji kra
ju do
celow
ego
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
oStab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)Mo
żliwościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtuOd
mien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
wWarun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ejOb
owiąz
kicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.16Ocenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwChin
ach
104
1,80
1,80
1,60
2,00
2,20
1,33
1,00
1,60
1,80
2,40
1,80
1,50
1,25
0,75
0,75
2,25
2,25
1,50
1,80
1,80
1,40
1,40
1,20
1,20
1,40
2,00
1,60
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtu
Emba
rgo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ów
Subs
ydiow
anie
prod
ukcji
kraju
doce
loweg
o
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
o
Stab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)
Możliw
ościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtu
Odmien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
w
Warun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ej
Obow
iązkicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.17 Ocenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwChile
105
1,75
2,00
1,80
2,502,
601,
501,
001,
501,
502,
252,
001,
501,
000,
750,
752,
001,
751,
502,
002,
001,
801,
801,
251,
251,
252,
202,
00
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtu
Emba
rgo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ów
Subs
ydiow
anie
prod
ukcji
kraju
doce
loweg
o
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
o
Stab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)
Możliw
ościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtu
Odmien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
w
Warun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ej
Obow
iązkicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.18 Ocenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwIndia
ch
106
1,40
1,60
1,80
2,80
2,20
2,00
1,00
1,80
1,80
3,00
2,40
1,60
1,50
0,80
1,20
1,80
2,00
1,40
1,20
1,60
1,20
1,20
1,60
1,00
2,20
1,40
2,00
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtu
Emba
rgo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ów
Subs
ydiow
anie
prod
ukcji
kraju
doce
loweg
o
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
o
Stab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)
Możliw
ościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtu
Odmien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
w
Warun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ej
Obow
iązkicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.19Ocenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwKazachstanie
107
2,00
2,00
2,00
2,38
2,25
2,57
1,50
1,38
1,75
2,88
2,63
1,75
1,25
1,25
1,38
1,75
2,00
2,00
1,13
1,25
1,38
1,25
2,25
2,25
3,13
1,75
2,25
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtu
Emba
rgo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ów
Subs
ydiow
anie
prod
ukcji
kraju
doce
loweg
o
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
o
Stab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)
Możliw
ościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtu
Odmien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
w
Warun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ej
Obow
iązkicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.20O
cenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwRosji
108
2,60
2,20
2,40
2,80
2,80
2,00
1,20
2,20
2,20
2,80
2,60
2,00
1,20
1,40
1,40
2,20
2,20
1,40
2,60
2,40
2,20
2,00
2,00
2,00
2,20
2,40
2,40
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
Kont
ynge
nty
Dobrow
olnepo
rozumien
iaoog
ranic
zeniu
ekspo
rtu
Emba
rgo
Zamó
wien
iarzą
dowe
fawo
ryzują
cero
dzimychdo
stawc
ów
Subs
ydiow
anie
prod
ukcji
kraju
doce
loweg
o
Koru
pcja
Formawłasno
ściodb
iorcówma
szyniu
rządzeń
górnic
zych
Stab
ilnośćs
ystemu
polityc
zneg
o
Stab
ilnośćs
ystemu
prawn
ego
Cło
Skom
plikowa
neprocedu
rycelne
Politykakred
ytowa
niaprze
dsięb
iorstw
wkraju
docelo
wym
Ogranic
zenia
kapitału
zagran
iczne
go,n
p.ogran
iczen
iezachow
aniatylko30lub
49%
udziałukapitału
pols
kiego
wfirmiezakła
dane
jwkraju
docelo
wym
Możliw
ościzałoż
eniajed
ynieag
encjifirm
y,ale
jużn
ieod
działuczyp
rzedstawicie
lstwa
Ogranic
zenia
wdostępie
dona
bywa
nianierucho
mościw
kraju
docelo
wym
Utrzy
mywa
nieza
niżon
egokursu
walu
tykra
jowej
Politykafis
kalna
(skomp
likowa
neprze
pisyp
odatkowe
)
Możliw
ościiw
arun
kikre
dytowa
niaekspo
rtu
Odmien
nośćjęzykowe
Odmien
nośćku
lturowa
Odmien
nośćcy
wiliza
cyjne
Odmien
nośćetniczna
Wym
ogite
chnic
zneod
biorcó
w
Warun
kiochron
ywłas
nościin
telek
tualn
ej
Obow
iązkicertyfikacyjn
e,akre
dytacyjne
,oznaczenia
towa
rów
Przemy
słowe
strefyrozw
ojunow
ychizaa
wansow
anychtechno
logii(High
-techIn
dustrialDevelo
pmen
tZon
es)
Infra
struk
tura
tran
spor
towa
Wyk
res 4
.21Ocenaba
rierzew
nętrznychog
ranic
zając
yche
ksportma
szyniu
rządzeńg
órnic
zychwW
ietnamie
109
5. RYNEK MASZYN I URZĄDZEŃ GÓRNICZYCH W POLSCE – SYNTEZA BADAŃ
Branżamaszyniurządzeńgórniczychtoryneksilniepowiązanyzprzemysłemwydobywczym.WPolsce, z uwagi nawieloletnią tradycję oraz strategiczne znaczenie dla kraju, jest to rynek związanyprzedewszystkimzgórnictwemwęglakamiennego.Dużeznaczeniedlategorynkumatakżewydobyciewęglabrunatnegoorazmiedzi.Polskajestbowiemliczącymsięwświecieproducentemtychsurowców.Odbiorcykrajowistanowiądlabranżymaszyngórniczychstosunkowostabilneipewneźródłozbytupro-duktówiusług.
Strukturabranżyjestzróżnicowaniawzależnościodrodzajuoferowanychproduktówiusług.Możnawniejwydzielićrdzeń,którystanowiąproducencimaszyniurządzeńdostarczanychprzedewszystkimnapotrzebygórnictwaorazprzedsiębiorstwaobardziejuniwersalnymcharakterze,będącedostawcamima-szyniurządzeńoszerszymniżprzemysłwydobywczyspektrumwykorzystania.Ciostatnisąpowiązanizprocesami towarzyszącymipodziemnejeksploatacji:mechanicznymi,elektrycznymi, transportowymi,wentylacyjnymi,klimatyzacyjnymiczyzapewniającymibezpieczeństwopracy.
Wyposażeniecharakterystycznedlagórnictwato:kombajnyścianoweichodnikowe,obudowyzme-chanizowane,kompleksykomorowo-filarowe,ścianoweprzenośnikizgrzebłowe,inneprzenośnikizgrze-błoweorazprzenośnikitaśmowe.Dodatkowo,wtejgrupiewgórnictwieodkrywkowymmożnawskazać:maszynyurabiające,ładujące,zwałująceidostawcze,zktórychczęśćjesttożsamazwyposażeniemdlabranżybudowlanej.Sprzętwspomagający,dostosowanydopotrzebgórnictwato:systemytransportowe,napędyhydrauliczneipneumatyczne,systemywykrywania,pomiaruikontrolistężeniagazów,systemywentylacyjne iprzewietrzania,systemyklimatyzacyjne,sprzętratownictwagórniczego,kablegórnicze,łańcuchynapędowedomaszyniurządzeńgórniczych,urządzeniainarzędziamałejmechanizacji,urzą-dzeniałącznościisygnalizacjiorazurządzeniaisprzętelektryczny.
AktualniewPolscezprzemysłemwydobywczymwspółpracujeokołodziewięciusetkooperantów,przedsiębiorstwipodmiotówinstytucjonalnych.Ponaddwustutodostawcymaszyn,urządzeńorazusługnapotrzebygórnictwa.Rdzeńbranżydostarczającywyposażenietypowedlaprzedsiębiorstwwydobyw-czych tworzyokołoczterdziestufirm.Lideramibranżysączteryprzedsiębiorstwadziałającew formieskonsolidowanychgrupkapitałowych(rys.5.1).
Jak już wspomniano, głównymi dostawcami specjalistycznego, kapitałochłonnego wyposażeniadla przemysłuwydobywczego są cztery przedsiębiorstwadziałającew formie podmiotów skonsolido-wanych.SąnimigrupykapitałoweFamurS.A.,KopexS.A.,FasingS.A.orazBumechS.A. Ichofertaproduktowaiusługowajestniezwyklebogataizdywersyfikowana,dziękiczemuprzedsiębiorstwatesąwstaniezaspokoićkompleksowopotrzebyswoichodbiorców.Niewątpliwymatutemtychprzedsiębiorstwsą ichznaczne rozmiary iwieloletniedoświadczenie,coułatwiapozyskiwaniekontrahentówwPolsceorazmiędzynarodowąekspansję.Narynkachzagranicznychfirmytesądobrzerozpoznawaneicenione.WszystkiewymienioneprzedsiębiorstwasąnotowanenaGiełdziePapierówWartościowychwWarsza-wie.Finansowecharakterystykipotentatówbranżymaszyniurządzeńgórniczychzawartowtabeli5.1.
110
RDZE!
PRODUCENCI WYPOSA"ENIA WSPOMAGAJ#CEGO (ponad 200)
POZOSTALI KOOPERANCI KOMERCYJNI I INSTYTUCJONALNI (ok. 1 000)
PRODUCENCI WYPOSA"ENIA PODSTAWOWEGO (ok. 40)
Rysunek 5.1StrukturabranżymaszyniurządzeńgórniczychwPolsceŹródło:opracowaniewłasne.
Tabela 5.1Podstawoweparametry finansowepolskichpotentatówprodukcjimaszyn i urządzeńgórni-czychwlatach2008–2011
Nazwagrupy Parametr
Rok2008 2009 2010 2011
Bum
ech
S.A.
Kapitałwłasny[tys.zł] 22 925 25 288 41 853 48940Aktywaogółem[tys.zł] 41507 62 548 100104 146 874Rentownośćkapitałówwłasnych1[%] 26,47 11,89 16,05 14,48
Rentownośćaktywówogółem2[%] 14,62 4,81 6,71 4,83
Fam
ur S
.A.
Kapitałwłasny[tys.zł] 723 521 665 355 803760 642 617Aktywaogółem[tys.zł] 1309310 1053161 1 277 677 1 213 595Rentownośćkapitałówwłasnych[%] 8,18 8,85 9,96 20,03
Rentownośćaktywówogółem[%] 4,52 5,59 6,26 10,60
Fasin
g S.
A.
Kapitałwłasny[tys.zł] 95076 100044 100410 107667Aktywaogółem[tys.zł] 80440 88 436 192 923 215 421Rentownośćkapitałówwłasnych[%] 4,45 4,45 1,91 12,29
Rentownośćaktywówogółem[%] 5,26 5,04 0,99 6,14
111
Nazwagrupy Parametr
Rok2008 2009 2010 2011
Kope
x S.A
.
Kapitałwłasny[tys.zł] 1 152 727 1 319 916 1 349 454 1370179Aktywaogółem[tys.zł] 1 531 775 1460107 1610550 1809476Rentownośćkapitałówwłasnych[%] 0,18 0,60 -0,10 1,44
Rentownośćaktywówogółem[%] 0,14 0,54 -0,08 1,09
Wanalizowanymokresiebranżamaszyniurządzeńgórniczychrozwijasię,oczymświadcząrosną-ceprzychodyzesprzedażyorazwynikifinansowegłównychgraczyrynkowych,przedstawioneodpowied-nio na wykresach 5.1 oraz 5.2.
0,00 200000,00 400000,00 600000,00 800000,00 1000000,00 1200000,00
2008
2009
2010
2011
Fasing Famur Bumech Kopex
Wykres 5.1Przychody ze sprzedaży liderów polskiej branżymaszyn i urządzeń górniczychw latach2008–2011[tys.zł]
Zgodniezdanymiprzedstawionyminawykresie5.1,największeprzychodywbranżyosiągająKo-pexS.A.orazFamurS.A.ZdecydowaniemniejszyudziałwrynkuposiadająFasingS.A.orazBumechS.A.Wanalizowanymprzedzialeczasowymnajtrudniejszymokresembyłrok2009.Byłotozwiązanezkry-zysemogólnogospodarczymizahamowaniemprocesówinwestycyjnychwprzemyślewydobywczymwPolsceinaświecie.Wroku2010przedsiębiorstwomudałosięstopniowoodbudowywaćstansprzedkry-zysu.Zaśrok2011przyniósłzdecydowanąpoprawęprzychodówzesprzedaży.Wzrostzapotrzebowanianatradycyjnesurowceenergetyczneorazpobudzeniegospodarkipozwalająsądzić,żerok2012będzierekordowypodwzględemprzychodówzesprzedażydlabranżymaszyniurządzeńgórniczychwPolsce.Przedsiębiorstwawtymsektorzeosiągająteżbardzodobrewynikifinansowe(wykres5.2).
112
-20000,00 0,00 20000,00 40000,00 60000,00 80000,00 100000,00 120000,00 140000,00
2008
2009
2010
2011
Fasing Famur Bumech Kopex
Wykres 5.2Wyniki finansowe netto liderów polskiej branży maszyn i urządzeń górniczych w latach2008–2011[tys.zł]
Najlepszewyniki finansowenettowbranży realizujeGrupaFamurS.A.Pozostałe trzy kluczoweprzedsiębiorstwacharakteryzujeniższypoziomzyskunetto.JednakżewanalizowanymokresiejedynieGrupaKopexS.A.w2008rokuponiosłastratę.Świadczytoobardzodobrejrentownościsektora,którynawetwokresiekryzysugospodarczegopotrafidziałaćsprawnie,skutecznieiefektywnie.
Wlatach2007–2012wbranżymaszyniurządzeńgórniczychobserwujesięnasilenieprocesówkon-solidacyjnychrealizowanychprzezprzedstawionychliderów.Dążąonidowzmocnieniaswojejprzewagikonkurencyjnejnarynkukrajowymizyskaniasiłydoprowadzeniamiędzynarodowejekspansjiwzoremnajwiększychświatowychkonkurentówdziałającychwformiezglobalizowanychkoncernówprzemysło-wych.
Ważneprzejęciaz2007rokutoprzedewszystkimwcieleniedoFMGPiomaS.A.(wchodzącejwskładGrupyFamurS.A.)OdlewniŻeliwaŚrem.JesttojedenzdwóchnajwiększychwPolsceproducen-tówodlewówżeliwnych.WtymsamymrokuFamurS.A.przejąłteżudziaływspółceGeoryt–CentrumProdukcyjne.W2010rokufirmęRyfamaS.A.kupiłKopexS.A.odGrupyGwarant.ZaświększościowyudziałowiecFamurS.A.–ABConsulting–przejąłPemugS.A.Następniew2011rokuFamurS.A.nabył85%akcji producenta kombajnów chodnikowychRemagS.A. Zgodnie ze strategią rozwoju tej grupy,planujeonaposzerzenieportfelausługiproduktówwłaśniepoprzezinwestycjekapitałoweiakwizycje,atakżeunowocześnienietechnologiiiprocesówprodukcyjnych.PrzyłączenieRemagS.A.,któryprodu-kujespecjalistyczneinowoczesnemaszynydlaprzemysługórniczego,uzupełniaofertęgrupyiumożliwiapozyskanienowychodbiorcóworazrynkówzbytu.W2011rokutakżefirmaPatentusS.A.kupiłaponad70%udziałówwspółceMontex–nowypodmiotwgrupieumożliwiłzwiększeniepotencjałuprodukcyjne-gofirmy.Kolejnadużaakwizycjamiałamiejscew2012roku.ByłoniąprzejęcieprzezFamurS.A.ZakładuMaszynGórniczych„Glinik”.
Pozaintegracjąkapitałowąnauwagęzasługujetakżenawiązywaniewspółpracywramachzwiąz-kówkooperacyjnych,odnoszącychsiędozrzeszeńprzedsiębiorcówwramachtzw.klastrów.Klastrytoprzestrzennaisektorowakoncentracjaprzedsiębiorstw,któreprodukująisprzedająasortymentproduk-tówpowiązanychlubkomplementarnychprzezcomajątesameszanseiwyzwania.W2011rokuInstytut
113
TechnikiGórniczej KOMAGwystąpił z inicjatywą utworzenia klastra o nazwieKlasterMaszynGórni-czych.InicjatywętępoparływpierwszejkolejnościZabrzańskieZakładyMechaniczneS.A.zGrupyKa-pitałowejKopexS.A.orazGórniczaIzbaPrzemysłowo-Handlowa.Członkowiezałożycielezacelstawiająsobieuzyskaniemożliwościprodukcyjnychnowychjakościowo,konkurencyjnychnarynkukrajowymorazrynkachświatowych,innowacyjnych,bezpiecznychrozwiązańmaszyngórniczychpowstałychwwynikuaktywnejwspółpracyuczestnikówklastra.Klastermaformułęotwartąibędziezabiegałoprzystępowanienowychczłonków,zarównozgrupyprzedsiębiorców,instytucjinaukowych,instytucjiotoczeniabiznesuczywładzregionalnych.
Wnajbliższychlatachprzewidujesiętendencjęwzrostowąw branży maszyn i urządzeń górniczych, dla której motoremnapędowym będzie przemysł wydobywczy, zarówno krajowy,jakimiędzynarodowy.W2012rokuwpolskimgórnictwiewęglakamiennegoplanujesiępodjęcieszerokozakrojonychprojektówinwestycyjnych o rocznejwartości przekraczających2,5miliar-dazłotych.Czterdzieściprocenttejkwotybędzieprzeznaczonanazakupmaszyn iurządzeńgórniczych,w tymmiędzy innymiobudówzmechanizowanychorazurządzeńurabiającychitrans-portowych.Jużwpołowierokuliderzybranżyzauważyliwyraźnywzrostzamówieńurodzimychodbiorców.Branżaspodziewasię
30-procentowegowzrostuwporównaniudolat2010i2011,gdywgórnictwiewęglakamiennegopanowałzastój inwestycyjny.
!
Rys. 5.2LogoKlastraMaszynGór-niczych
114
PODSUMOWANIE
Podstawowymcelemsporządzenianiniejszegoraportubyłaanalizarynkukrajowegoorazanalizapotencjałueksportowegonarynkizagraniczne,wtymwszczególnościzidentyfikowanierynkówowy-sokimpotencjaleeksportowymwbranżymaszyniurządzeńgórniczych.Sekwencjeiukładniniejszegoopracowaniaiwnioskówkońcowychpodporządkowanorealizacjitegocelu.
AktualniewPolscezprzemysłemwydobywczymwspółpracujeokołodziewięciusetkooperantów,przedsiębiorstwipodmiotówinstytucjonalnych.Ponaddwustutodostawcymaszyn,urządzeńorazusługnapotrzebygórnictwa.Rdzeńbranżydostarczającywyposażenietypowedlaprzedsiębiorstwwydobyw-czych tworzyokołoczterdziestufirm.Lideramibranżysączteryprzedsiębiorstwadziałającew formieskonsolidowanychgrupkapitałowych.AnalizęSWOTkrajowejbranżymaszyniurządzeńgórniczychza-wierającąjejsyntetycznącharakterystykęprzedstawiononarysunkuP1.
POZYTYWNE NEGATYWNE
Cech
ywe
wnęt
rzne
S1.Wysokajakośćwyrobówdocenianana
rynkach wschodnich.2.Szerokiwachlarzkompleksowychproduktówiusług.3.Komplementarnośćofertyproduktówiusług.4.Stałośćwspółpracyzodbiorcami.5.Znajomośćwszystkichtechnologiiwydobycia.6.Ciągłeunowocześnianietechnologii.7.Ujmowaniewofercieinnowacyjnychrozwiązań
informatycznych.8.Posiadanietechnologiiumożliwiających
drążeniewyrobiskomniejszychprzekrojach,wskałachtrudnychdourabiania.
9.Wysokipoziomautomatyzacjipracykompleksówścianowych,wyposażonychwnowoczesneoprzyrządowanieioprogramowanie.
10.Gotowośćdokooperacjiioferowaniapodzespołówdlamiędzynarodowychkonkurentów.
11.Konsolidacjabranżysprzyjającamiędzynarodowejekspansji.
12.Bardzodobrewynikifinansowe.
W1.Silneuzależnieniebranżyodprzemysłu
wydobywczego.2.Szybkiwzrostcenmaszyniurządzeń
górniczych w ostatnich latach.3.Awaryjnośćniektórychmaszyniurządzeńgórniczych.4.Brakbranżowejstrategiimiędzynarodowejekspansji.5.Brakbranżowejpromocjipolskichmaszyn
iurządzeńgórniczych. 6. Niedobór specjalistycznej kadry
zwykształceniemidoświadczeniemprzemysłowym.
115Ce
chy
zewn
ętrz
ne
O1.Inwestycjepolskichkopalń.2.Inwestycjewświatowymprzemyślewydobywczym.3.Wzrostzapotrzebowanianaenergięnaświecie.4.Wzrostzapotrzebowanianawęgielkamiennynaświecie.5.Możliwościuruchamianiaprzedstawicielstw
ispółeknarynkachmiędzynarodowych.6.Działanianarzeczintegracjiniekapitałowej
(inicjatywy klastrowe).
T1.Zaostrzenierestrykcjidotyczącychemisjidwutlenkuwęgla.2.Zmianykursówwalutowychniekorzystnedla
polskich producentów.3.Pogłębiającasięrecesjagospodarcza.4.Klęskiżywiołoweutrudniającerealizację
planowanychwświatowymsektorzewydobywczyminwestycji.
5.Wewnątrzbranżowakonkurencjanarykachzagranicznych,pogarszającawizerunekpolskich producentów.
6.Konkurencjachińskawspieranaprzezdługoterminowekredytyrządoweorazoferującaodbiórwydobywanegosurowca.
7.Umacnianiesiękonkurencjiświatowej.8.Zmiennośćwarunkówgeologiczno-górniczych
w krajach docelowych.9.Trudnościwdostępiedokapitałuirosnące
kosztyfinansowaniazewnętrznego.
Rysunek P1 AnalizaSWOTpolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczych
ZgodniezanaliząSWOT,wbranżymaszyniurządzeńgórniczychdominująmocnestrony,którewsposóbistotnysąwzmacnianieprzezszansetkwiącewotoczeniuzewnętrznymisązwiązaneprzedewszystkimz intensywnymrozwojemprzemysłuwydobywczegowPolsce inaświecie.Oznacza to,żebranżastoiaktualnieprzedniepowtarzalnąszansąrozwojuimożewykorzystaćagresywnąstrategięeks-pansjimiędzynarodowej.Strategiata,zgodniezzaleceniamizarządzaniastrategicznego,jestdostępnajedynie dla branż (przedsiębiorstw) dysponujących przewagąmocnych stron intensyfikowanych przezszanseotoczeniazewnętrznego.Należyzatemstwierdzić,żebranżamaszyniurządzeńgórniczychwPolsceposiadapotencjałumożliwiającyzdobywanienowych i rozwójdotychczasowych rynkówzbytu.Zalecanymidziałaniami,niwelującymiistniejącesłabościbranży,byłobyopracowaniespójnejbranżowejstrategiimiędzynarodowejekspansjiipromocjisektoranaświatowychrynkachwydobywczych.
Waspekciekonkurencjiglobalnejnajwięksiproducencimaszyniurządzeńgórniczychto:JoyGlo-bal,Bucyrus–wchodzącyod2011rokuwskładkoncernuCaterpillarorazEmeco.Dysponująonizdecy-dowaniewiększympotencjałemkapitałowym,majątkowyminaukowymniżpolskieprzedsiębiorstwa.Ichsiłaopierasiętakżenawieloletnimwolnorynkowymdoświadczeniu.Zdecydowanieszerszyjesttakżewa-chlarzusługoraztechnologiiinformatycznychoferowanychklientomprzezmiędzynarodowychgigantów.Ichpozycjarynkowajestugruntowana,aświatowarenomasprawia,żestanowiąpoważnezagrożeniedlamiędzynarodowejekspansjipolskichproducentówmaszyniurządzeńgórniczych.AnalizęSWOTświato-wejbranżyzawierającąjejsyntetycznącharakterystykęprzedstawiononarysunkuP2.
116
POZYTYWNE NEGATYWNE
Cech
ywe
wnęt
rzne
S1.Wieloletniedoświadczenie.2.Ogromnypotencjałmajątkowy,kapitałowy
i naukowy.3.Bardzowysokistopieńzróżnicowaniaoferty
produktowejiusługowej.4.Dywersyfikacjaportfelausług(górnictwo
podziemneiodkrywkoweoferującetakżemożliwościzbytuwbudownictwie).
5.Wysokistopieńinformatyzacjioferowanychrozwiązań.
6.Bardzodobrewynikifinansowe.7.Rozwiniętasiećplacóweknacałymświecie.8.Dbałośćo„miękkie”aspektyautomatyzacji
–bezpieczeństwo,ergonomię,ochronęśrodowiska.
9.Fuzjeiprzejęciawzmacniającesiłęrynkową.
W1.Uzależnieniebranżyodprzemysłu
wydobywczego.2.Niskaelastycznośćdziałaniawynikająca
zbardzodużejskaliprowadzonejdziałalności.
Cech
yze
wnęt
rzne
O1.Inwestycjewświatowymprzemyślewydobywczym.
2.Wzrostzapotrzebowanianaenergięnaświecie.3.Wzrostzapotrzebowanianawęgielkamiennynaświecie.
4.Możliwościuruchamianiaprzedstawicielstwispółeknarynkachmiędzynarodowych.
T1.Zostrzenierestrykcjidotyczącychemisjidwutlenkuwęgla.
2.Pogłębiającasięrecesjagospodarcza.3.Klęskiżywiołoweutrudniającerealizację
planowanychwświatowymsektorzewydobywczyminwestycji.
4.Konkurencjachińskawspieranaprzezdługoterminowekredytyrządoweorazoferującaodbiórwydobywanegosurowca.
Rysunek P2 AnalizaSWOTświatowejbranżymaszyniurządzeńgórniczych
KolejnymetapempodejmowanychbadańbyłowskazaniekrajówowysokimpotencjaleeksportowymdlabranżymaszyniurządzeńgórniczychwPolsce.Wtymcelustworzonoindywidualnąmetodęocenybranżowegopotencjału,kierującsiętrzemagrupamikryteriów:podstawowymi,geograficznymiiogólno-gospodarczymi.Ostateczniewybranekrajecharakteryzująsięnastępującymiwyróżnikami,pozwalający-miokreślićjejakorynkiowysokimpotencjalnewzakresieeksportumaszyniurządzeńgórniczych:
wysokieistniejąceiplanowanewydobyciesurowcówmineralnych(węgielkamienny,brunatny,1. miedź),liczneinwestycjerozwojowewbranżywydobywczej,2. koncentracjakontynentalnawramachAzjiiAmerykiPołudniowej,umożliwiającazdywersyfiko-3. wanejekspansjiterytorialnej,zaliczeniedogospodarekwschodzących,4. zakwalifikowaniedorynkówrozwijającychsię.5.
Krajeteto:Argentyna,Chile,Chiny,Kazachstan,Indie,RosjaorazWietnam.
117
Wybranerynkipoddanownikliwejcharakterystyce,zuwzględnieniemnastępującychpunktów:infor-macjeogólne,diagnozaperspektywrozwojowychgospodarki,rynekgórnictwawęglaiinnychsurowcówwkontekściezastosowaniamaszyngórniczych,rynekmaszyngórniczych,barieryiszansewejścianarynekdlapolskicheksporteróworazumowybilateralneiinneuwarunkowaniainstytucjonalne.Następnie,charakterystykiuzupełnionowynikamiprowadzonychbadańankietowych.Głównywynikprowadzonychdwuaspektowobadańtoidentyfikacjabarierwewnętrznychizewnętrznych,utrudniającychmiędzynaro-dowąekspansjępolskimprzedsiębiorstwomzbranżymaszyniurządzeńgórniczych.
Wewnętrznąprzeszkodąwmiędzynarodowejekspansjiprzedsiębiorstwbranżymaszyniurządzeńgórniczych,wynikającązespecyfikipolskiegosektora,jestwyraźnerozdrobnienieibardzodużezróżni-cowanie,któresprawiatrudnościwoperowaniunazagranicznychrynkach,gdziemogązaistniećprzedewszystkimdużefirmyowysokimpotencjaleludzkim,majątkowymikapitałowym.Zwywiadówprzepro-wadzonychdodatkowozprzedstawicielamimałych iśrednichprzedsiębiorstwdziałającychwsektorzewynika,żestarająsięoninawiązywaćkooperacjęzbranżowymilideramiidziękitemuzyskująszansęna zaistnienie namiędzynarodowej arenie, poprzez współuczestniczenie (dostawy dla potentatów) wprodukcjilubbezpośrednierekomendacjeuodbiorcównarynkachzagranicznych.Wewnętrznąszansądlawszystkichprzedsiębiorstwdziałającychwbranżysąniewątpliwierosnąceprzychodyzesprzedażyorazpoprawiającesięwynikifinansowe,umożliwiająceinwestycjeiprowadzeniepracbadawczo-rozwo-jowych.Nakorzyśćpolskichproducentówświadczytakżeto,żeaktualnietakiepraceprowadzą.
AnalizaPESTpozwoliłaocenićintensywnośćbariergenerowanychwkrajowymotoczeniupolitycz-nym,ekonomicznymispołecznym.ŚredniąocenędlaposzczególnychgrupzawartowtabeliP1.
Tabela P1Średniaocenabariertkwiącychwkrajowymotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,społecz-nymitechnologicznym(skalaod0do4)
Grupa barier Średnia ocena Najistotniejsza bariera w grupie
Polityczne 2,34PostępującapolitycznamarginalizacjagórnictwawęglakamiennegowPolsce.Akceptacjaprzezpolskirządunijnejpolitykidekarbonizacji.
Ekonomiczne 2,53 Kosztyprodukcji(wynagrodzenia,materiały,itp.).
Społeczne 2,41 Brakrozpoznawalnościmarekproducentówpolskichnarynkach zagranicznych.
Technologiczne 2,03 Brakrządowegowsparciafinansowegodladziałalnościinnowacyjnej.
Zgodniezprzedstawionymidanymi,najsilniejsąodczuwalnebarieryekonomiczneispołeczne,apo-lityczneitechnologicznesąmniejistotne.AnalizaPESTposłużyłarównieżdoocenybarierzewnętrznychgenerowanychnarynkachzidentyfikowanychjakorynkiowysokimpotencjaleeksportowym.Zagregowa-newynikitychbadańzawartowtabeliP2.
118
Tabela P2Średniaocenabariertkwiącychwotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,społecznymitech-nologicznymnarynkachowysokimpotencjaleeksportowym(skalaod0do4)
KrajGrupa barier
Polityczne Ekonomiczne Społeczne TechnologiczneArgentyna 1,61 1,57 1,50 1,46Chile 1,68 1,63 1,60 1,48Chiny 2,53 2,43 3,17 2,31Indie 1,79 1,55 1,90 1,59Kazachstan 1,82 1,69 1,30 1,64Rosja 1,98 1,80 1,25 2,33Wietnam 2,27 1,98 2,30 2,20
Uśrednienieocenydlawszystkichbarierpozwoliłostworzyćrankingkrajówowysokimpotencjaleeksportowym.Poniżejprzedstawionowynikirankingu,rozpoczynającodkrajuonajsilniejszymnatężeniubadanych barier.
Chiny,1. Wietnam,2. Rosja,3. Indie,4. Kazachstan,5. Chile,6. Argentyna.7.
SzczegółoweocenyposzczególnychpaństwprzedstawiononawykresieP1.
1,54 1,60
2,61
1,71 1,611,84
2,19
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
Argentyna Chile Chiny Indie Kazachstan Rosja Wietnam
Wykres P1 Uśredniona ocena barier zewnętrznych dla poszczególnych krajów o wysokim potencjaleeksportowym
119
WykazbariernajwyżejocenionychwposzczególnychkrajachprzedstawionowtabeliP3.
Tabela P3 Wykazbariernajwyżejocenionychwposzczególnychkrajachowysokimpotencjaleekspor-towym
Kraj Bariery
Argentyna
Cło.1. Skomplikowaneprocedurycelne.2. Obowiązkicertyfikacyjne,akredytacyjne,oznaczeniatowarów;utrzymywanie3. zaniżonegokursuwalutykrajowej;stabilnośćsystemuprawnegoipolitycznegooraz subsydiowanie produkcji kraju docelowego.
ChileCło.1. Utrzymywaniezaniżonegokursuwalutykrajowejipolitykęfiskalną.2. Subsydiowanie produkcji kraju docelowego.3.
ChinyOdmiennościjęzykoweikulturowe,1. Zamówieniarządowefaworyzującerodzimychdostawców.2. Utrzymywaniezaniżonegokursuwalutykrajowej.3.
IndieSubsydiowanie produkcji kraju docelowego.1. Zamówieniarządowefaworyzującerodzimychdostawców.2. Cło.3.
KazachstanCło.1. Zamówieniarządowefaworyzującerodzimychdostawców.2. Skomplikowaneprocedurycelne.3.
RosjaCło.1. Skomplikowaneprocedurycelne.2. Korupcja.3.
WietnamZamówieniarządowefaworyzującerodzimychdostawców.1. Subsydiowanie produkcji kraju docelowego.2. Cłoikontyngenty.3.
Dodatkowoprowadzonebadaniaumożliwiłytakżeokreśleniekierunkówaktualnegoipotencjalnegoeksportu oraz jegowielkościwrazuwarunkowaniami o charakterze konkurencyjnym.Aktualnie, bada-nepolskieprzedsiębiorstwabranżymaszyn i urządzeńgórniczych kierująeksport do następującychpaństw:Argentyna,Austria,Australia,BośniaiHercegowina,Białoruś,Bułgaria,Chiny,Czechy,Finlan-dia,Hiszpania,Holandia,Kazachstan,Kolumbia,Litwa,Meksyk,Maroko,Niemcy,RepublikaPołudniowejAfryki,Rosja,Rumunia,Serbia,WielkaBrytania,WietnamorazUkraina.Najintensywniejszainajdłuższawymianahandlowawbranżyjestutrzymywanaztakimikrajamieuropejskimijak:Niemcy,Rosja,UkrainaiCzechy.Wśródnowychkierunkówmiędzynarodowejekspansjiplanowanejwkolejnychlatachdziałal-nościznajdująsię:AmerykaPółnocnaiPołudniowa,Australia,BośniaiHercegowina,Chiny,Finlandia,Indie,Kanada,Meksyk,Rosja,Szwecja,Turcja,StanyZjednoczoneiWietnam.
Polskieprzedsiębiorstwawkolejnymrokuorazwnajbliższychpięciulatachspodziewająsięznacz-negowzrostuzapotrzebowanianamaszyny iurządzeniagórniczezarównona rynkachkrajowych jaki zagranicznych.W horyzoncie dziesięcioletnim badani przewidują utrzymanie tendencji wzrostowychwbranżymaszyniurządzeńgórniczychwPolsceinaświecie,przyzałożeniu,żetempotobędziesiępowolizmniejszać.
120
Zanajgroźniejszychkonkurentównarynkachmiędzynarodowychpolscyproducenciuważająnaj-większeprzedsiębiorstwazpolskiejbranżymaszynowej:KopexS.A.,FasingS.A.,FamurS.A.orazBu-mechS.A.orazzeświatowejczołówkiproducentówmaszyniurządzeńgórniczych:Bucyrus(obecniewCaterpilar)iJoyGlobal.Przyczymkonkurencjazestronyfirmświatowychjestprzeznichpostrzeganajakozdecydowaniegroźniejsza.
Na rynkachuznanychza rynkiowysokimpotencjaleeksportowymwbranżymaszyn iurządzeńgórniczychzanajsilniejsząuznajesiękonkurencjęmiędzynarodową.JedyniewWietnamiekonkurencjapolskajestocenianarównizeświatowymigigantami.Zarynkinajtrudniejsze(zsilnąkonkurencją)an-kietowaniuznaliChinyiRosję.Zarynkiomniejszymnatężeniudziałańkonkurencjiuznano:Argentynę,Chile,Kazachstan,IndieiWietnam.
Wbadaniachocenionotakżepromocjęiwizerunekpolskichfirmnaanalizowanychrynkach.Itak,badaneprzedsiębiorstwanajczęściejsamodzielnieprowadządziałaniapromocyjnenarynkachowyso-kimpotencjaleeksportowym.Najczęściejwykorzystywanymiformamipromocjijestudziałwtargachorazsprzedażbezpośrednia.Przedsiębiorcyrzadkowykorzystująłatwodostępneformywpostacistronyinter-netowejwjęzykuobcymczyreferencjiirekomendacjiinnychodbiorców.
Producencidostrzegajązwiązekmiedzydziałaniamipromocyjnymiawizerunkiemmarkinarynkachzagranicznych.Naodległychgeograficznierynkachpołudniowoamerykańskichpolskiemarkiproducen-tówmaszyn i urządzeń górniczych są słabo rozpoznawalne. Największą rozpoznawalnością polskichwytwórcówcharakteryzująsię rynki rosyjski, chiński i kazachstański.Cechuje je teżnajdłuższyokreswspółpracyzpolskimifirmami.Zanajbardziejlojalnychuważasięodbiorcówrosyjskich,kazachstańskichichińskich,azanielojalnychchilijskichiargentyńskich.
121
Spis tabel
Nr Tytuł Str.1.1 Czołowiproducenciwęglakamiennegoenergetycznegonaświecie 91.2 Czołowiproducenciwęglakamiennegokoksującegonaświecie 91.3 Czołowiproducenciwęglabrunatnegonaświecie 91.4 Dziesięciunajwiększychproducentówwęglaogółemnaświecie 101.5 Najwięksiproducencimiedzinaświecie 10-111.6 Kryteriaiwynikiselekcjikrajówowysokimpotencjaleeksportowymdlabranży
maszyniurządzeńgórniczych 132.1 PodstawowewskaźnikimakroekonomiczneArgentynywlatach2007–2010 142.2 WartośćwymianyhandlowejPolskizArgentynąwlatach2007–2011 162.3 WykaznajwiększychargentyńskichpartnerówhandlowychPolski 172.4 PodstawowewskaźnikimakroekonomiczneChilewlatach2007–2011 26-272.5 WartośćwymianyhandlowejPolskizChilewlatach2007–2011 282.6 PodstawowewskaźnikimakroekonomiczneChinwlatach2007–2011 352.7 WartośćwymianyhandlowejPolskizChinamiwlatach2007–2011 362.8 ProcentowezestawienieźródełkonsumpcjiiprodukcjienergiiwChinach 392.9 Podstawowewskaźnikicharakteryzująceindyjskągospodarkęwlatach2008–2011 442.10 WartośćwymianyhandlowejPolskizIndiamiwlatach2007–2011 472.11 LokalizacjanajważniejszychsurowcówmineralnychwIndiach 492.12 Podstawowewskaźnikicharakteryzującekazachstańskągospodarkę
wlatach2008–2011 522.13 WartośćwymianyhandlowejPolskizKazachstanemwlatach2007–2011 542.14 Podstawowewskaźnikicharakteryzującerosyjskągospodarkęwlatach2007–2011 60-612.15 WartośćwymianyhandlowejPolskizRosjąwlatach2007–2011 652.16 Podstawowewskaźnikicharakteryzującewietnamskągospodarkę
wlatach2007–2011 732.17 WartośćwymianyhandlowejPolskizWietnamemwlatach2007–2011 754.1 Ocenasiłykonkurencjinarynkachowysokimpotencjaleeksportowym 88-894.2 Finansowacharakterystykazbiorczabadanychprzedsiębiorstw 934.3 Średniaocenabarierwewnętrznychograniczającycheksportmaszyn
iurządzeńgórniczych 954.4 Średniaocenabariertkwiącychwkrajowymotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,
społecznymitechnologicznym 985.1 Podstawoweparametryfinansowepolskichpotentatówprodukcjimaszyn
iurządzeńgórniczychwlatach2008–201199-100 110-111P1 Średniaocenabariertkwiącychwkrajowymotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,
społecznymitechnologicznym 117P2 Średniaocenabariertkwiącychwotoczeniupolitycznym,ekonomicznym,
społecznymitechnologicznymnarynkachowysokimpotencjaleeksportowym 118P3 Wykazbariernajwyżejocenionychwposzczególnychkrajachowysokimpotencjale
eksportowym 119
122
Spis rysunków
Nr Tytuł Str.W1 Etapy,metodyidziałaniabadawczewanalizierynkukrajowegoipotencjału
eksportowegonarynkizagranicznewbranżymaszyniurządzeńgórniczych 61.1 Położeniegeograficznepaństwwybranychpowstępnejselekcjijakopotencjalne
rynkizbytudlapolskichmaszyniurządzeńgórniczych 112.1 RozmieszczenieprzemysługórniczegowpołudniowejArgentynie 192.2 RozmieszczenieprzemysługórniczegowśrodkowejArgentynie 202.3 RozmieszczenieprzemysługórniczegowpółnocnejArgentynie 212.4 Lokalizacja kopalni Rio Turbio w Argentynie 232.5 RozmieszczeniegłównychzasobówmineralnychChile 302.6 KopalniaSanJoséwpobliżuCopiapó 312.7 KopalniamiedziChuquicamata 322.8 RozmieszczeniesektorówprodukcjiikopalńwChile 332.9 RozmieszczeniezłóżsurowcówmineralnychwChinach 382.10 ChińskakopalniawęglaChongqing 402.11 LokalizacjasurowcówmineralnychwIndiach 492.12 PlatformawydobywczagazuwKazachstanie 562.13 RozmieszczeniezłóżsurowcówmineralnychwKazachstanie 572.14 RozmieszczeniesurowcówmineralnychwRosji 682.15 KopalniaodkrywkowawKemerowie 703.1 Sekwencjeprowadzonegoprocesubadawczego 803.2 MacierzanalizySWOT 825.1 StrukturabranżymaszyniurządzeńgórniczychwPolsce 1105.2 LogoKlastraMaszynGórniczych 113P1 AnalizaSWOTpolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczych 114-115P2 AnalizaSWOTświatowejbranżymaszyniurządzeńgórniczych 116
Spis wykresów
Nr Tytuł Str.2.1 WartośćeksportuiimportuwArgentyniewlatach2007–2010 152.2 WartośćwymianyhandlowejPolskizArgentynąwlatach2007–2011 162.3 ProdukcjawęglakamiennegowArgentyniewlatach1980–2010 242.4 WartośćeksportuiimportuwChilewlatach2007–2011 272.5 WartośćwymianyhandlowejPolskizChilewlatach2007–2011 282.6 ProdukcjawęglakamiennegowChilewlatach1980–2010 312.7 WartośćeksportuiimportuwChinachwlatach2007–2011 362.8 WartośćwymianyhandlowejPolskizChinamiwlatach2007–2011 372.9 ProdukcjawęglakamiennegowChinachwlatach1980–2010 382.10 WartośćeksportuiimportuwIndiachwlatach2008–2011 462.11 WartośćwymianyhandlowejPolskizIndiamiwlatach2007–2011 47
123
2.12 ProdukcjawęglakamiennegowIndiachwlatach1980–2010 502.13 WartośćeksportuiimportuwKazachstaniewlatach2007–2011 532.14 WartośćwymianyhandlowejPolskizKazachstanemwlatach2007–2011 552.15 ProdukcjawęglakamiennegowKazachstaniewlatach1980–2010 582.16 WartośćeksportuiimportuwRosjiwlatach2007–2011 642.17 WymianahandlowaPolskiiRosjiwlatach2007–2011 652.18 ProdukcjawęglakamiennegowRosjiwlatach1992–2010 692.19 WartośćeksportuiimportuwWietnamiewlatach2007–2011 742.20 WartośćwymianyhandlowejPolskizWietnamemwlatach2007–2011 752.21 ProdukcjawęglakamiennegowWietnamiewlatach1980–2010 764.1 Wartośćkontraktównazakupmaszyniurządzeńnawskazanychprzezankietowanych
rynkachwlatach2010–2012 854.2 Średniprzewidywanywzrostpopytunamaszynyiurządzeniagórniczenarynkach
owysokimpotencjaleeksportowymwperspektywiedo2015roku 864.3 Średniprzewidywanywzrostpopytunamaszynyiurządzeniagórniczenarynkach
owysokimpotencjaleeksportowymwperspektywiedo2020roku 874.4 Ofertaasortymentowabadanychprzedsiębiorstwkierowananarynkizagraniczne 914.5 Czynnikidecydująceoprzewadzekonkurentównarynkachzagranicznych 924.6 Średniudziałprzychodówzesprzedażymaszyniurządzeńgórniczychwprzychodach
ogółemwlatach2009-2011 944.7 Średniudziałeksportumaszyniurządzeńgórniczychwprzychodachogółem
wlatach2009–2011 944.8 Średniawagabarierpolitycznychwograniczaniueksportupolskichmaszyn
iurządzeńgórniczych 964.9 Średniawagabarierekonomicznychwograniczaniueksportupolskichmaszyn
iurządzeńgórniczych 964.10 Średniawagabarierspołecznychwograniczaniueksportupolskichmaszyn
iurządzeńgórniczych 974.11 Średniawagabariertechnologicznychwograniczaniueksportupolskichmaszyn
iurządzeńgórniczych 974.12 Formyprowadzeniaakcjipromocyjnejwkrajachowysokimpotencjaleeksportowym
ogółem 994.13 Ocenarozpoznawalnościmareknarynkachowysokimpotencjaleeksportowych 1004.14 Ocenalojalnościodbiorcówwkrajachowysokimpotencjaleeksportowym 1014.15 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych
wArgentynie 1024.16 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych
wChinach 1034.17 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych
wChile 1044.18 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych
wIndiach 1054.19 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych
wKazachstanie 106
124
4.20 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych wRosji 107
4.21 Ocenabarierzewnętrznychograniczającycheksportmaszyniurządzeńgórniczych wWietnamie 108
5.1 Przychodyzesprzedażyliderówpolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczych wlatach2008–2011 111
5.2 Wynikifinansowenettoliderówpolskiejbranżymaszyniurządzeńgórniczych wlatach2008–2011 112
P1 Uśrednionaocenabarierzewnętrznychdlaposzczególnychkrajówowysokimpotencjaleeksportowym 118
(Footnotes)1 Stosunekzyskunettodokapitałuwłasnego.2 Stosunekzyskunettodoaktywówogółem.
Projekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju RegionalnegoProjekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Projekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju RegionalnegoProjekt jest współ�nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego