radikal demokrasi projesi ve müzakereci...

231231

Yönetim Bilimleri Dergisi/Journal of Administrative SciencesCilt / Volume: 15, Sayı / N: 30, ss. / pp.: 231-252, 2017

Radikal Demokrasi Projesi ve Müzakereci Demokrasi

Sezal ÇINAR ÖZKAN*

ÖzetModern siyasal kimliğin girdiği kriz, modern siyaseti de krize sokmuş, siyasal meş-ruluğa karşı çözüm önerilerinden ikisi Chantal Mouffe ve Ernesteo Laclau’nun “agonistik radikal demokrasi projesi” ve Jurgen Habermas’ın müzakereci demokra-si temelinde “İletişimsel Eylem Teorisi” olmuştur. Mouffe ve Laclau’nun Radikal Demokrasi Projesi’nin felsefi zemini post-yapısalcılığın kararverilemezlik evre-niyken, kavramları agonizma, kimlik/fark, hegemonyadır. Habermas’ın müzake-reci demokrasi modeli ise siyasal özneleri rasyonel bir zeminde müzakere yoluyla uzlaşmaya ulaştıracak “iletişimsel eylem kuramı”nı önermektedir. Bu çalışmada siyasal meşruluk krizine çözüm olabilirliği bakımından Radikal Demokrasi Projesi ve Müzakereci Demokrasi modeli incelenecektir.Anahtar Kelimeler: Radikal Demokrasi, Laclau, Mouffe, Agonizma, Hegemonya, Müzakereci Demokrasi, Habermas

The Project of Radical Democracy and Negotiant DemocracyAbsractThe crisis faced by the modern political identity introduced modern politics to a cri-sis as well. Two suggestions to solve the problematic of politic legitimacy have been Chantal Mouffe and Ernesteo Laclau’s “agonistic radical democracy project” and Jurgen Habermas’ “theory of communicative action” on the basis of negotiant de-mocracy. Mouffe and Laclau’s Radical Democracy Project’s philosophical ground is the universe of undecidability of post-structuralism whilst its concepts are ago-nism, identity/difference, hegemony. Habermas’ negotiant democracy model, on the other hand, suggests “the theory of communicative action” which will lead political subjects to reconciliation by means of negotiation on a rational ground. This study will analyze the Radical Democracy Project as a potential solution to the crisis of political legitimacy and the model of Negotiant Democracy. Key words: Radical Democracy, Laclau, Mouffe, Agonistic, Hegemony, Negoti-ant Democracy, Habermas

* Dr.,DanıştayTetkikHakimi

232232

Sezal ÇINAR ÖZKAN

1. GİRİŞ

BatıAvrupa’dayaşananaydınlanmadevrimlerveçeşitlisiyasalhareketlerlemo-derndönemlerdedemokrasiyiDevlet’intekrasyonelbiçimihalinegetirmiştir.Budönemintemelkavramlarırasyonellik,aklınegemenliği,evrenseldoğruluk,neden-sellik,bilimsellik,pozitivizm,ulusdevlet,hukukdevletiolmuştur.

Küreselleşmeolgusuilemodernfelsefevekurumlarınıeleştirenyenibirdönemegeçilmiştir.Bilgiveiletişimteknolojidekihızlıdeğişimkültürelalanıdadönüştür-müştür.Kültürelalandaartıkevrenselvebütüncüsöylemlerterkedilmişparçalan-mavebelirlenemezliköneçıkarılmışheterojenlikvefarklılığınözgürleştiriciolduğusavunulmayabaşlanmıştır.

Ekonomik,sosyal,vekültürelalanlardayerleşmişyargılarınvekurumsalyapıla-rınülkelerinsınırlarınıaşarakdünyayayayılmasıevrenselleşmeyigetirirken,diğertaraftandakimliklerinöneçıkmasınanedenolmuştur.Evrenselleştirmeeğilimikü-reselveyerelarasındaorganikbağnedeniyleevrenselleştirmebünyesinekatılacak“öteki”nigerektirmiştir.

Moderndönemlereaitkimlik,vatandaşlıktemellivealtayrımolarakişçi-burjuvaşeklindeyken,toplumsalhayatınçeşitlenmesivekarmaşıklaşmasıeskiklasikayrım-larıyetersizkılmışdeğişikveçeşitlikimliklerinortayaçıkmasınanedenolmuştur.Ulus-devletinrolününgidereksınırlanmasıvesadecesınırlariçindekigüvenliktenveasayiştensorumluhalegelmesi,çokulusluşirketler,uluslararasıörgütlervehü-kümetdışıörgütlerinpolitikabelirlemedekifonksiyonlarınınartmasıilevatandaşıntemsilcisiolanulusalmeclislerpekçokkonudaişlevsizkalmıştır.Modernvatandaş-lık,belirleyiciliğiiyiceartmışolanyeniküreselgüçlerindenetlenmesinisağlayacakolanaklarasahipdeğildir.Modernulusdevletyapılanmasınınsiyasaltemsiledile-bilirlikteyenidünyadüzenikarşısındakiyetersizliğibireylerivatandaşlıkdışındakidiğeraidiyetlereitmiş,modernvatandaşlığınkrizieskibütüncülkimliğinyeriniöz-nel-tikelfaillerebırakmasınanedenolmuştur.Modernsiyasalkimliğingirdiğikrizmodernsiyasetinkrizianlamınadagelmektedir.

Öteyandanbilimdevefelsefedegerçeklikanlayışıdeğişikliğeuğramıştır.Busi-yasettemeşrulaştırmatemelinindedeğişikliğeuğramasıanlamınagelmektedir.

Siyasalmeşruluğakarşıçözümönerileri JohnRawlsve JürgenHabermasgibiliberallertarafından“müzakerecidemokrasi”ile,AlasteirMcIntyre,RichardTaylor,MichealSandelveBenjaminWalzergibi toplulukcular tarafından“cemaatçiyak-laşım”ileveChantalMouffeveErnesteoLaclautarafındanda“agonistikradikaldemokrasiprojesi”ileaşılmayaçalışılmıştır.

Modernliberalyaklaşımdakievrenselleştirmevetektipleştirmeekseninikimlikvefarkekseninedönüştürmede“cemaatçiyaklaşım”başarısızkalacaktır.Bir top-lumsal“iyi”etrafındakurulacakolantoplum,aynısakıncalarıbukeztoplulukba-zındaortayaçıkaracaktır.

MouffeveLaclau’nunönerisi“agonistikradikaldemokrasiprojesi”dir.20.yüz-yılınsonunda,Marksizminbaşarısızlığı ileLiberaldemokratikmodelbir taraftan

233233


tekgeçerlimodelolarakkabuledilirkendiğertaraftanyukarıdakısacaanılanyeter-sizlikleritaşımasıMouffeveLaclau’yuMarksizmingünümüzşartlarınagöreyeni-dengözdengeçirilmesiniöneren“HegemonyaveSosyalistStrateji”yiyazmalarınanedenolmuştur.BuradakavramsaltemelleriatılanAgonistikDemokrasianlayışınagöre,eskiikilisınıfçatışmasıtemelliayrımyerini,yineçatışançıkarlarasahip,ancakyenidünyadüzenigereğieklemlenmelerisüreklideğişimeaçıkçoğulkimliklerinhegemonikmücadelesinebırakacaktır.

Müzakerecidemokrasimodeli kapsamındaRawls, siyasaluzlaşma ile belirle-necekadaletilkeleriiletoplumsalınkurulabileceğinisavunmaktadır.Habermasiseİletişimsel EylemKuramı ile rasyonellik şartına bağlı, her açıdan eşit koşullardakamusalalandayapılacaktartışımilesağlanacakkonsensusilesiyasalmeşruiyetinsağlanabileceğigörüşündedir.

Bu çalışmada liberaldemokratik toplumdüzenindeortaya çıkan siyasalmeş-rulukproblemineçözümönerisiolarakMouffeveLaclau’nunRadikalDemokrasiProjesiileHabermas’ınİletişimselEylemTeorisiincelenecektir.

2. RADİKAL DEMOKRASİ PROJESİ’NİN FELSEFİ TEMELİ; MEŞRULUKDA ÖZCÜ TEMELLENDİRMELERİN TERKİ

Meşrulukproblemi“enyüksek iyi”ninneolduğundan,“hangi türeylemenintercihedilmesi”gerektiğinden,siyasalmeşruiyetedekuzatılabilir.Meşrulukhak-lılığailişkinbirinançtır.MeşrulukkaynağımodernöncesindeTanrıiken,modernçağlardasekülerleşme,rasyonelleşme,metafiziktemellerdenuzaklaşmaisteğine-deniylemeşrulukkaynağı insanataşınmıştır.ModernlikTanrınınölümüveonunyerineözgürinsanözneningeçmesiilesloganlaştırılmıştır.

Postmoderneleştriyegöremoderndünyadameşrulukkaynağıolarakkabuledi-len rasyonel akıl, insanınTanrı’nınyerini aldığıyenibirözcülükbiçimidir.Bunagöreözcülükkarşıtlaştırmamantığıüzerindenişler;ikilihiyerarşilerinşaedilmekte,biridiğerikarşısındaikincilkılınarakböylecediğerkavramıniktidarısağlanmak-tadır. İyi’nin kötü karşısındaki iktidarı, normalin anormal karşısındaki iktidarı,heteroseksülinhomoseksüelkarşısındakiiktidarıgibi.1Bukarşıtlaştırmaişlemindekavramçiftlerindenbiri istenmiyorgibigörünsedeaslında iktidarındevamı içinherkavramdiğerçiftinemuhtaçtır.AynınedendendolayıinsanTanrıolmaksızıniktidarvemeşruluksahibiolamayacaktır.İktidarınyerideğişmiştir,ancakhareketedilenzeminyineTanrı’nınvarlığınabağlıbirmetafizikselzeminolarakkalmıştır.

Bubir“öz”kavramınabağlıolmanınsonucudur.Moderniktidarözcükimlikleraracılığıileişlemektedir.Özcülükanlayışıöylesineyerleşikveöylesinekaçınılmasızorbirtuzaktırki,bunakarşıçeşitlidirenişbiçimleribileherzamaniçinbaşkatür-denbirözcülüğedönüşmektedir.Buanlamdapostmodernfelsefeveyapı-çözümcüyaklaşım,meşrulukiçinhemhiçbirtemelbulunamayacağınıgöstermektehemdetambirreddedişinsonuçlarınaişaretetmektedir.

1 Newman,Soul,(2001),“Bakonin’denLacan’a”,AyrıntıYay,İstanbul,s:25

234234

Sezal ÇINAR ÖZKAN

BureddedişinsonucuDerrida‘ningösterdiğigibibirkararverilemezliktir.LaclauveMouffe’yagöre,kararverilemezlikkavramıbertarafedilebilirniteliktedeğildir.Derrida’yagörebiralternatiflehineolanbirkarardaimabirdiğerininzararınaol-duğundanhiçbir zaman iyibir seçimyapıldığınadair tamanlamıylabir tatmineulaşılmasıimkansızdır.MouffeveLaclaubuyönüyle,yapı-çözümünhiperpolitizeediciolduğunusöyler.Politizasyonhiçbirzamansonaermez.Çünkükararlaştırıla-mazlıkkarardaikametetmeyedevameder.Herkarardaikametedenbukararveri-lemezlikhalindendolayısiyasetiözcüperspektiftendüşünmekdemokratikbirtavırolmamakta,konumlanılanözcüperspektifindiğerkonumlaraiktidarısözkonusuolmaktadır.2

Ancak,özcü/evrenselbirzemininimkansızlığıveantidemokratikliğionaduyu-lanihtiyacıortadankaldırmaz.3Evrenselin/özünkendineaitsomutbiriçeriğiyok-tur.Amaevrensel/özsınırsızsayıda,uzayıpgidenbireşdeğertaleplerzincirinebağlıolarak,buzincirnedeniyle,sürekliuzaklaşanbirufukolarakvardır.4

Budurumda, LaclauveMouffe‘yegöredemokratikpolitikanınesassorusuik-tidarınnasılbertarafedilmesideğil,demokratikdeğerlereuygun iktidarbiçimle-rininnasılkurulabileceğiolmalıdır.Laclauve Mouffe’yegöredemokratikpolitikaanti-özcübirperspektiftendüşünüldüğünde,demokrasininvarolması içinhiçbirtoplumsal failin toplum kuruluşunda hakimiyet iddiasında bulunmaması gerek-mektedir.5

Laclauve Mouffe’yegöreevrensel,tikellekıyaslanamaz,ancaktikellikolmadandaevrensellikvarolamaz.Buparadoksçözülemezbirparadokstur.Buçözümsüzlükisedemokrasininönşartıdır.Paradoksunçözümüolduğunuiddiaetmek,bedenlerarasındaevrenselingerçekbedeniolmayalayık,ayrıcalıklıtikelbirbedeninvarol-duğuiddiasındaolmakdemektir.Ancakböylebirdurumdaevrensel,olmasıgere-kenvezorunluyerinibulmuşolacağındandemokrasideimkansızlaşmışolacaktır.Laclauve Mouffedemokrasininmümkünlüğünüevrenselinzorunluhiçbirbedenivezorunluhiçbiriçeriğibulunmamasınabağlar.Farklıgruplarkenditikelciliklerinegeçicideolsaevrenselbirtemsilişleviniyüklemekyarışacaklardır.6

Laclauve Mouffeevrenselilkelerinformüleedilişindedeörtükbirparadoksol-duğunu ifadeeder.Çünkübu tür ilkelerinhepsikendilerini istisnasızbir şekildegeçerli ifadeler olarak sunmaktadır. Bunlar, ilke olarak evrensel geçerliliğe sahipbir ilkeolarakformüleedilmekzorundaolacakancakherzamanbuevrenselge-çerliliğin istisnalarıolacaktır.Gerçekte isebuparadoksevrenselliğin,kendineait,mantıksalsonuçlarıanalitikolarakçıkarsanabilirbiriçeriğiolduğuinancındankay-naklanmaktadır. Laclauve Mouffe’yegöreevrenselingerçekişlevisöylemselolarakbireşdeğerseletkilerzincirinimümkünkılmakolmalıdır.7

2 Mouffe,Chantal(2000)“DemokratikParadoks”,EposYay,Ankara,s:1373 Laclau,Ernesto,(2003),“Evrensellik,KimlikveÖzgürleşme”,Birikimyay,İstanbul,s:384 age,s:925 age,s:326 age,s:937 age,s:34

235235


Mouffe’egöreözcülüğünveevrenselliğineleştiriliyorolması,modernintama-miyle reddi anlamına gelmez.Modern kavramlarının eleştirilmesi,moderniteninherkesiçineşitlikveözgürlüksağlamabaşarısıolansiyasalprojesiniortadankaldı-rılmasıgerektiğianlamınagelmez.8

aclauve MouffebunuDerrida’nınThePoliticsofFriendship’dekigerçekdost-lukkavramıüzerindenaçıklar.Bunagöre,Derridaiçingerçekdostlukulaşılamaz–varlığıkendiniyıkmaktadır-birkavramolsada,onaulaşmaçabasıaslasonbulma-malıdır.9TıpkıbunungibiLaclauve MouffeiçinModerninsunduğuözgürlükvedemokrasikavramlarıyapı-çözümüngösterdiğiüzere,ulaşılmasıimkansızkavram-larolsadabukavramlaraulaşmaçabasısonaermemelidir.

LaclauveMouffe,moderninkesinliklerine,meta-anlatılarına,evrenselciliğineverasyonelözne/bireyanlayışınayönelenyapı-çözümcüeleştiriyi,radikaldemokratikbirtoplumstratejisiiçinaraçolarakgörmüşlervekullanmışlardır.Modernineşitlik,özgürlükgibipolitikdeğerlerinesahipçıkarken,yapı-çözümcüeleştiriyi,moderni-tenindevriminiizlemevederinleştirmegörevibiçtiğiradikalstratejileriçinbüyükbirolanakolarakgörmüşlerdir.10

LaclauveMouffe’ninamacıhemözcülüktuzağınadüşmeyerekhemdeherşeyireddinsonuçlarındankaçınarakiktidarınyeriiçinmeşrubirtemeldebirsiyasettinyapılabilirliğikonusundayolgöstermektir. ArgumanlarınıayrıntılıolarakgelecekkısımlardainceleyecekolduğumuzLaclauveMouffe’nunRadikalDemokrasiPro-jesimodernliberaldemokrasiidealinesahipçıkan,aynızamandaonuözcübirni-teliktenkurtarıpgenişletmekarzusundaolan, iktidarınyeri içinrasyonaliteyadabaşkabirkavramönerisindebulunmayan,antagonizmanınkaçınılmalığınayaptığıvurgusonucundaMarksizmdenödünçaldığıhegemonyakavramınısınıfbağlamın-danfarkbağlamınataşıyaneklektikbiryapıyasahipbirprojedir.Bulunduğumuztarihselkonjektürdeyaşanmaktaolanulus-devletiniktidarzaafıileküreselleşmeninveteknolojik/ iletişimselgelişmelerinortayaçıkardığıçeşitligörünümlerkarşısın-dasağgörüşünderinleşmesivesolgörüşüntıkanmışlığınaçözümolarakortayaçı-karılmışolmasıylaolduğukadarbeslendiğifelsefiargumanlarladadikkatedeğerbulunmalıdır.

3. RADİKAL DEMOKRASİ PROJESİ’NİN KAVRAMLARI

LaclauveMouffe’nin radikaldemokrasiprojesininortaya çıktığı ilkyer „He-gemonyaveSosyalistStrateji“dir.KendileriniMarsistolaraktanımlayanLaclauveMouffebukitaptaMarksistteoriyiçağdaşsorunlarışığındayenidenokumayıde-ner.11 LaclauveMouffe’yegöresolneo-liberalizmibirazdahainsanibirbiçimdeuy-

8 Mouffe,Chantal,(2000a),çev:MehmetKüçük,“RadikalDemokrasi:Modernmi,Postmodernmi”,ModerniteVersusPostmoderniteiçinde,s:297-314,VadiYay,Ankara,s:301

9 Mouffe,(2000),s:13910 age,s:31411 Laclau,Ernesto-Mouffe,Chantal, (2008), “Hegemonya ve Sosyalist Strateji”, (Çev.Ahmet

Kardam,DoğanŞahiner),BirikimYayınları,İstanbul,s:29

236236

Sezal ÇINAR ÖZKAN

gulamayaçalışmayıbırakmalıveinandırıcıbiralternatifgeliştirmeyebaşlamalıdır.Yenisiyasalsınırlarçizilmelivefarklılıklartamolaraktanımlanmalıdır.12

Marksizmiyenidenokuma teorininkavramlarınınyapı-bozumauğratılmasınıdaberaberindegetirmiştir.LaclauveMouffe’yegörebirçoktoplumsalantagonizmaveçağdaştoplumlarınanlaşılmasıiçinhayatiönemtaşıyanbirçokmesele,Mark-sizmdışı söylemalanlarına aittir.Bu sebepleMarksist kategorilerle kavranamaz.MarksistkategorilerHegelcilikveNaturalizmyeniküreseldünyayıkavramayaye-terlideğildir.13

a) Agonizma

Agonizmakavramıprojeninönemlidayanaklarındanbiridir.Budayanağınaltyapısıözneninsöylemalanındadilyoluilekurulduğunuifadeedenpostyapısalcıfelsefetarafındaninşaedilmiştir.Bunagörebirsimgeseldüzenekısmiveeğretile-melikatılışolaraköznedilyoluylakuruluyorsa,budüzeninhersorgulanışınınbirkimlikbunalımınayolaçmasıkaçınılmazdır.Amabirtaraftanda,buiflasdeneyimideğişikbirontolojikdüzene,farklılıklarınötesindekibirşeyebirgeçişanlamınage-lemez.Çünkühiçbirötemevcutdeğildir.İştebunedenletoplumsalınsınırlanması,onubozan,tambirvaroluşoluşturmaniyetiniortadankaldıranbirşeyolarak,top-lumsalınkendisininiçindeveriliolmalıdır.Toplumunhiçbirzamantoplumolmayıtamolarakbaşaramaması;onunkendisininesnelbirgerçeklikolarakkurmasınınönünegeçtiğindensonuçolarakagonizmakaçınılmazdır.14

Yaşadığımızçağdakimliklergiderekçoğullaşmaktaveçeşitlenmektedir.Bunagöre,yeniçoğulcutoplumyapısınauygundemokrasianlayışınınbütünleştiriciol-maktançok, farklıkimlikkonumlarıarasındaki ilişkiyidüzenleyiciolmasıgerek-mektedir.Bu farklı kimlikleri ortakbirnoktadauzlaştırabilecekortakbir söylemolmayacağıiçin,farklıdüşünüşleredairheruzlaştırmaaslındatanımgereğidışlay-ıcıolacakveeksikkalacaktır.Artıkçeşitliilişkialanlarıagonistbiryapısergilemek-tedir.LaclauveMouffeagonizmayıinsanilişkilerinindoğasındabulunanpekçokdeğişikformalabilenvefarklıtoplumsalilişkitiplerindeortayaçıkanfarklılıkolaraktanımlamışlardır. Post-modern toplumun değerler çoğulculuğu karşısında, çatış-mayarasyonelherhangibirçözümbulunmamasıagonizmanınnedeniolmuştur.15

DemokrasiiçinuzlaşmadeğilçatışmanınönemliolduğunuvurgulayanMouffe,bunoktadaantagonizmaveagonizmaayrımınınöneminedikkatiçeker.Bunagöre,antagonizma,hasımlararasındakimücadeleagonizmaisezıtgörüşlülerarasındakimücadeledir.16

Mouffe’yegörepolitikolanile,insanilişkilerinindoğasındabulunanantagoniz-ma–boyutuifadeedilmektedir.Politikainsanlarınbiraradavaroluşunuorganize

12 age,s:2113 age,s:10-1314 age,s:20315 Mouffe,(2000),s:10616 Mouffe, Chantal, (1999), “Deliberative Democracy or Agonistic Pluralism“, Social Research,

Fall:2-7,s:16

237237


etmeyeçalışanpratikler,söylemlervekurumlartopluluğudur.Buanlamdapoliti-kadüşmanlığınehlileştirilmesive insanlararasındaki ilişkilerdemevcutolanpo-tansiyelantagonizmanındahaaztehlikelihalegetirilmesineçalışmaktanibarettir.Bunagöredemokratikpolitikanınmerkezi sorusu; „biz/onlar ayrımının, çoğulcudemokrasiileuyumlubirşekildenasılyapılacağı“olmalıdır.Mouffeiçinbusorun-uncevabıdemokratikpolitikayı,onlarıbirdüşmanolarakdeğil,birhasımolarak,yanifikirleriyleçarpıştığımızamafikirlerisavunmahakkınısorgulamadığımızbiriolarakanlaşılacakşekildekurmaktasaklıdır.17Hasımkategorisiantagonizmayıor-tadankaldırmasadahasımartıkdüşmandeğildir.Yalnızca liberaldemokrasininetik-politikilkelerine-özgürlükveeşitlik-ortakbirbağlılıknedeniyleortakbirze-minpaylaşılanmeşrubirdüşmandır.18

Hasımkategorsininsunulması,antagonizmanosyonununkomplekshalegetiril-mesiniveonunbürünebileceğiikifarklıbiçim–antagonizmaveçekişme-arasındakimücadeleikençekişmehasımlararasındakimücadeledir.Bunedenle,sorunumuzu,çekişmeciçoğulculukperspektifindentasavvurettiğimizde,demokratikpolitikanınamacının, antagonizmayı çekişmeye dönüştürmek olduğunu söyleyerek yenidenformüleedebiliriz.19

Antagonistikçoğulculuktezinegöre,antagonistikkarşılaşmademokrasiyitehli-keyeatmakbiryana,demokrasininvarlıkkoşuludur.Bunagöreradikaldemokrasiprojesinin amacı zaten var olan antagonizmayı agonizmayadönüştürmek olarakdüşünülülebilir. Böylecekimliklerarasındafiilenvarolanuzlaşmazlıkvezıtlıkhalidemokratik zemine taşınabilirse, çatışma yani antagonizma, hasımlar arasındakidemokratikmücadeleyeyaniagonizmayadönüşebilecektir.HattaMouffebuyol-laherşeydemokratikzemindeyaşanacağından,terörizmdesonaereceğiiddiasınıtaşımaktadır.

b) Kimlik /Fark

LaclauveMouffe’dekimlikantagonizmavedışlamailekurulmaktadır.Çünkühernesne,bizzatkendivaroluşunakendindenbaşkabirşeyikaydetmektevesonuçolarakherşeyfarkolarakkurulmaktadır.Kimliğinvaroluşusafvarlıkyadanesnellikolarak düşünülemez. Kurucu dışarı, daima gerçek olanağı olarak içerinin içindemevcutolduğundan,herkimlikkatıksızbiçimdeolumsalolarakaçığaçıkmaktadır.20

Sisteminherbirögesiancakdiğerögelerdenfarklıolduğuorandabirkimlikka-zanmaktadır:fark=kimlik.Biryandanda,tümfarklar,dışlamasınırınınbirtarafınaaitolduklarıorandaveölçüde,birbirlerineeşdeğerdirler.Amabusefer,herögeninkimliği/özdeşliğikurucuolarakyarılmıştır:biryandaherfarkkendinibirfarkolarakifadeederken,biryandanda,sistemintümdiğerfarklarıylagirdiğieşdeğerlikiliş-kisiiçinde,birfarkolarakkendiniiptaleder.vesistemancakradikalbirdışlamaylamümkünolduğunagöre,buyarılmaveyakararsızlıkhertürlüsistematikkimliğin

17 Mouffe,(2000),s:10618 age,s:10819 age,s:10820 age,s:32

238238

Sezal ÇINAR ÖZKAN

kurucubileşenidir…Eğersisteminsistematikliği,doğrudandoğruyadışlayıcısını-rıneseri ise, sistemibirsistemolarak temellendirenbudışlamadanbaşkabirşeyolamaz.21

LaclauveMouffe’yegörekimlikfarkilekurulmaktadır.BuargumaniseSaus-seureveDerridafelsefesindenödünçalınmıştır.Sisteminherbirögesiancakdiğerögelerdenfarklıolduğuorandabirkimlikkazanabilmeyetisinesahiptir:fark=kimlik.Diğertaraftan,tümfarklar,dışlamasınırınınbirtarafınaaitolduklarıölçüde,birbir-lerineeşdeğerdir.Herögeninkimliği/özdeşliğikurucuolarakyarılmıştır.Sisteman-cakradikalbirdışlamaylamümkünolduğundanyarılmaveyakararsızlıkhertürlüsistematikkimliğinkurucubileşenidir.22

ModerndünyadüzenindegerekLiberalizmvegerekMarksizmdeöznekimliği-ninkuruluşundabütünleştiriciveindirgemecibiranlayışbenimsenmiştir.Liberaldemokrasideözneninkimliğiulus-devletyapılanmasıkapsamında“yurttaş”esasalınarakkurulmaktadır.Marksizmde isekimlikmerkezileştirici vebütünleştiricisınıfkavramıkapsamındatanımlanmıştır.Budurumcinsiyet,ırk,kültürgibidiğerkimliklerinyoksayılaraksiyasalarenadatemsiledilmemesisonucunayolaçarken,küreselleşmesürecininde“yurttaş”temellikimliktanımınınaltınıoyması,kimliğinfarkiletanımlanmasıgereğiniortayasermektedir.23

Postmodernizmin tikele yaptığı vurgu modern dünya görüşündeki liberaliz-minvemarksizminevrensellik idealinive iddiasınıgeçersizkılmıştır.Farklılıkla-rıntanınması,moderndünyadüzenindeırk,cinseltercihveetnikkökengibiihmaledilmişolankategorilerleyenipolitikgruplaşmalarinşaetmeprojesiolarakortayaçıkmıştır.24 LaclauveMouffehertürlüevrenselleştirmeninmeşruiyetzemininikay-bettiğipostmodernbirdünyadaenönemlisiyasalgelişmenintikelcikimlikçoğal-masıolduğunavurguyapar.25Gelişmişülkelerdegörülenyeniegemenlikbiçimlerive antoganizmalar yeni tarzdamücadeleler ortaya çıkarmıştır. Kentsel, ekolojik,otoritekarşıtı,endüstrileşmekarşıtı,feminist, ırkçılıkkarşıtı,etnik,bölgeselyadacinselazınlığınmücadeleleriegemenliğinyeni formlarınısorgulamadabüyükroloynamaktadır.Butoplumsalhareketlerekarakteriniverenşey,öznekonumlarınınçeşitliliğidir.Buçeşitlilik,aynızamandaantagonizmanınortayaçıktığıyerdir.Bunedenlepolitizeolmalıdır.LaclauveMouffe’nun radikaldemokrasiprojesi, libe-raldemokratikgeleneğinunsurlarıarasında,demokratikhaklaradayalı farklıbireklemlenmeyaratılmasınıamaçlar.Buolabildiğinceçoksayıdademokratikmüca-delerinsonucuolarakgerçekleşecektir.Değişeneklemlemelerleyenihegemonyalaroluşacaktır.26Çünkütoplumutekbaşınadönüştürebilecekbirözneyoktur.27

21 age,s:97-9822 Laclau,(2003),s:97-9823 Best, Steven-Kelner, Dougles, çev:Mehmet Küçük, (1998), “Postmodern Teori”,Ayrıntı Yay,

İstanbul,s:2424 age,s:24925 Laclau,Ernesto,(1995),“SiyasalKimliklerinOluşumu“,Sarmalyay,İstanbuls:926 Mouffe,Chantal,(1993),“TheReturnofthePolitical”,Verso,London,s:12-1827 Laclau, Ernesto - Mouffe, Chantal (1992), “Hegemonya ve Sosyalist Strateji” (Çev.Ahmet

Kardam,DoğanŞahiner),BirikimYayınları,İstanbul,s:177

239239


c) Hegemonya

HegemonyaveSosyalist Strateji’ninana tezi toplumsalnesnelliğin iktidar ey-lemleriylekurulacağıdır.Bu,hertoplumsalnesnelliğinnihaiolarakpolitikolduğuveonunkuruluşunuyönetendışlamaizlerinigöstermekzorundaolduğuanlamınagelmektedir.Nesnellikileiktidararasındakibuluşmanoktasınıisehegemonyaka-vramıifadeeder.28

Hegemonya kavramı iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Bunlardan biri“hakimiyet”i,diğeriise“rızayıiçerecekşekildeliderlik”iifadeetmektedir.Marksistliteratürde“hegemonyakavramı”genellikle“liderlikveanlaşmayıihtivaedenbiranlaşmalarsistemi”anlamındakullanılmıştır.MarksizmdehegemonyakavramınıgeliştirendüşünüriseAntonioGramsci’dir.Gramsci’ninhegemonyakavramı;bel-libirgrubunbirlikoluşturmaksuretiylediğergruplarüzerindetahakkümkurmasavaşıolaraktanımlanabilir.Gramsci,yöneticisınıflarınegemenliğinin“zorkullan-ma,doğrudankontrolvebunlardandahaetkinolmaksuretiyleyönetilensınıflarınrızasıyla”sağlandığınıönesürmüştür.29İlgilirızayısağlayanaygıtlarahegemonikaygıtlaradınıvermişvebuaygıtlarvasıtasıylahakimideolojiningeçerlivedoğalbirsöylemhalinegeldiğinibelirtmiştir.“Proletaryahegemonyası”anlayışınıgeliştirenGramsci’yegöre;proletaryanıniktidarınıuygulayabilmesiiçinenelverişlikoşullar,busınıfınaynızamandahemyöneticihemdeegemensınıfolmasıylasağlanabilir.Gramsci,proletaryanınsözkonusuamacıgerçekleştirebilmekiçinsınıflararasıbirbirlikkurmasıgerektiğinisöyler.Dolayısıyla,Marksizmdehegemonyakavramı,“li-derlik,belirlidüzeydeanlaşmavestratejiyi”içerenpozitifbiranlamtaşır.30

Gramsci’ninhegemonyakavramınıyapı-çözümeuğratarakdönüştürmüşolanLaclau ve Mouffe da hegemonya kavramını olumlu anlamıyla kullanmışlardır.LaclauveMouffe’nindüşüncesininkaynağıpost-yapısalcızemindir.Post-yapısalcıalandayapı-çözüm ileLacancı teori, hegemonyayaklaşımlarını oluşturmalarındaönemlirolesahipolmuştur.Derrida’danveyapıçözümcülerdenödünçaldıklarıka-rarverilemezlikkavramımerkeziönemdedir.31Marksistteoridesiyasalalanınyapı-salbelirlenimtarafındanyönetildiğidüşünülmekteyken,Derrida’nın,siyasalalanınheryerinekararverilemezliğinyayıldığınıgöstermişolmasıLaclauveMouffe’nin hegemonyayı kararverilemez bir zemin üzerinde verilen kararların teorisi olarakoluşturmalarınanedenolmuştur.32 LaclauveMouffe’yegöreherpolitikdüzen,birhegemonyavekendineözgü iktidar ilişkileri ifadesiolduğu için,politikpratik,okimlikleringüvenilmezvedaimadeğişebilirbirzemindekurulmasıolarakdüşü-nülmelidir.33

28 Mouffe,(2000),s:10629 Marshall,Gordon(1988),“SosyolojiSözlüğü”(Çev:OsmanAkınhay,DeryaKömürcü),Bilim

SanatYayınları,Ankara30 Gramsci’denaktaranLaclau-Mouffe,(1992),s:64AyrıcaBknz:Entwistle,Harold,(1978),“Antonia

GramsciEducationalTheorty”,Volume28,Number1,s:44331 Laclau-Mouffe,(2008),s:1732 age,s:1333 Mouffe,(2000),s:106

240240

Sezal ÇINAR ÖZKAN

LaclauveMouffe’undüşüncesi,toplumsalmücadelepratikleriningittikçekar-maşıklaşanvekararverilemezbirzemindemeydanageldiğigünümüztoplumların-da,çeşitlitoplumsalfaillerarasındaeklemlenmeyisağlayacaksınıflarınötesindebirhegemonikstratejininyaratılmasınınzorunluolduğudur.34AncakböylebirdüşünselbağlamMarksistteorinintemelkategorilerininaçıklayamadığıbirtoplumsalman-tığıortayakoyacaktır.Bunahizmetedenkavramlaryapıçözümledönüştürülmüşolan hegemonya ve eklemlenme kavramları olacaktır. Laclau veMouffe’ya göretoplumsalın kuruluşuMarksist teorinin iddiasının aksine zorunlu karakterde birbelirlenimmantığına dayanmaz. Toplumsal, postyapısalcılığın göstermiş olduğuoluşsallıkiçindekisöylemselpratiklerebağlıdır.LaclauveMouffetoplumsalınçö-zümlenmesindekibufarklıyaklaşımlarınınsonucuolarakkendihegemonyakav-ramlarının,MarksistliteratürdebukavramıkullananLeninveGramsci’denayrıl-dığınıifadeederekkendilerininhegemonyakavramsallaştırmasınınaltyapı-üstyapıayrımınıveekonomininbelirleyiciliğini,hegemonikbirgücünnihaiçekirdeğininbirtemelsınıftanibaretolduğuvarsayımınıreddetmekteolduğununaltınıçizerler.Lac-lauveMouffe’yagöreMarksizmdenfarklıolarakhegemonyakavramıartıkyalnızcaekonomikdüzeyeaitdeğildir.AncakGramsci’ninhegemonyakavramının,oluşsal-lığaolanaktanıyanbirkarakteri ifadeederekbunubenimserler.ÇünküGramsci,Lenin’in“sınıfittifakları”nınötesinegidenbirhegemonyakavramınıgeliştirmiştir.”BusebepleLaclauveMouffekalkışnoktasıolarakGramsci’yialarakGramsci’ninbuözgülyaklaşımınıradikalleştirmeyiamaçlarlar.35

Yazarlarınhegemonyaargümanı;çağdaştoplumdabirdençokhegemoniköz-neninvarolduğu,bunedenle, bir strateji, bir kollektif ve anlaşmalar sistemiolanhegemonyanın işçisınıfımerkezindeoluşturulmasına imkanbulunmadığışeklin-dedir.Yazarlaragöregünümüzdeenönemlisiyasalgelişme,tikelcisiyasalkimlikçoğalmasıdır.LaclauveMouffe,işçisınıfınıterkederken,‘yenitoplumsalhareketler’olarakliteratüregeçen“partikülaristkimliklerintotalleştiriciolmayan,demokratikyönü”nütercihetmektedirler.Bukimliklerçoğalmasıylabirlikteyapılmasıgerekenbunların birbirine eklemlenme sorununu çözmektir. Eklemlenme sürecini, ya dafarklılığadayalısiyasetininşasınısınıfadayalıhegemonyayerinekollektifiradeyedayalıhegemonyakavramlaştırımıyla”yaparlar.36

Gramsci’ninhegemonyakavramınıdönüştürerekyolaçıkanLaclauveMouffesonuçolarak,marksizmegetirdiklerieleştirilerkapsamında,öznefarklılıklarınek-lemlenmesiyleoluşanyenibirhegemonyaönermekteve sosyalizmvegelenekselliberalizminözcüsınırlılıklarınınaşılmasınıhedefleyen,farkadayalıtümtoplumsal/söylemseldinamiklerikapsayanvebunlarınhiçbirinidiğerineüstünkılmayan,ge-lecekolanadadaimakapıyıaçıkbırakan,demokratikdeğerlerikutsayanbirprojeönermektedirler.

34 Kaygalak,Sevilay,(2001),“Post-MarksistSiyasetinSefaleti:RadikalDemokrasi,Praksis,kış,s:1,s:3835 age,s:3836 age,s:24

241241


4. MÜZAKERECİ DEMOKRASİ MODELİ- HABERMAS‘IN İLETİŞİMSEL EYLEM TEORİSİ

Habermas’ın1960’lardanberi,özellikleburjuvahukukdevletininanayasalyapısıiledemokrasifikriarasındatemelbirçelişkiolduğuyolundakitartışması,müzake-recidemokrasimodelinin temelini oluşturur. Habermasmodern liberaldemokra-siyihemeleştirirhemdeonutamamlanmamışbirproje(1994)olarakgörür. Haber-mas’agöre,liberalsiyasaldüzenfeodaldüzeninyerinialırken,sorunlarınçözülmesiamacıylakişilerarasındatartışımveuzlaşmayaolanaksağlayacakkamusalbiryaşamalanıvardır.Bukamusalalandatümyurttaşlarözgürceveeleştirelolaraktartışabil-mektedirler.Habermas,XIX.yüzyıldakapitalizminaşırılaşmasıilekamusalalanınçöktüğünüiddiaeder.Habermas’agöre,Aydınlanmanınözgürleştirmeamacınıger-çekleştirebilmesibukamusalalanınyenidenkurulmasınabağlıdır.Kamusalalanınişlevli bir şekilde yeniden örgütlenmesi modernite sürecinin özgürlük boyutunutamamlayacaktır.XIX.veXX.yüzyıldakamusaltopluluklariktidarıkullanımsüre-cindendışlanmışlardır.Sadecekişisel,özelçıkarlarıylahareketedentüketici-seçmenkonumunaindirgenmişlerdir.Buisekamusalçıkarıntektipleştirilmesinevekamusaltartışmanındönüştürücüyaratıcıniteliğininkalkmasınanedenolmuştur.37

Habermas‘agöreproblemkamusal alanın „toplumsalyaşamdünyası“ve„sis-temdünyası“ olarakbölünmesisonucukültürelbütünlüğünkaybolmuşolmasıdır.Habermas‘agöre, toplumsalyaşamdünyasınınunsurlarıkültür, toplumvekişilik-tir.Buüçunsuryenidenüretilmekyoluyladönüşerek,kültüründeüretilmesinevedönüşmesineyolaçmaktadır.Böylecebireyinkimliğivekendiniifadeetmetarzıdabukültürelortamdabiçimlenmektevegelişmektedir.38Çarpıtılmamışvezorlanmamışbir iletişimsel eylem, toplumsal yaşam dünyasının varlığını sürdürmesi ve sosyalbütünleşmeninsağlanmasıbakımındanbüyükönemtaşır.Modernleşmesürecinde,sistemdünyasıiletoplumsalyaşamdünyasıfarklılaşmıştır.Farklılaşanheralan,kendirasyonelyaklaşımınıgeliştirmişböylecegittikçebirbirindenbağımsızlaşansistemlermeydanaçıkmıştır.Buise,ilişkilerinveprosedürleringittikçebiçimselleşmesineyolaçmıştır.Sonuçolarakkamusalalankültürelbütünlüğünükaybetmiştir.Habermassistemdünyasınıekonomivedevletolaraktanımlar.BöyleceModerntoplumda,paravesiyasalgüçbakımındankapitalistekonomiksistemverasyoneldevletyapısıtarzın-dabirfarklılaşmaortayaçıkmıştır.Toplumsalyaşamdünyası,paravesiyasaliktidarkullanımınınsistemleşmesiyoluylabağlantılıhalegelmiştir.39

Liberaldevletbirtaraftanpazaranlayışınımeşrulaştırırkenveözelhaklaraağır-lıkverirken,diğertaraftanözgürlükçü-eşitlikçiburjuvadüşüncesinesahiptir.Libe-ralanlayışsiviltoplumuekonomikalanolarakdeğerlendirirveburadabireyipiyasakoşullarıylabaşbaşabırakır.Buikiözellikarasındasınıflıtoplumunyapısındankay-naklanantemelbirçelişkiaçığaçıkmaktadır.Habermasbuçelişkininliberalizmin

37 Habermas, Jurgen, çev:Tanıl Bora-Mithat Sencer,(2003)“Kamusallığın Yapısal Dönüşümü”,İletişimYay,İstanbul,s:303-307

38 Yüksel,Mehmet,(2004),“ModernitePostmoderniteveHukuk”,SiyasalKitabevi,Ankara,s:22839 age,s:229

242242

Sezal ÇINAR ÖZKAN

özelalananlayışınındeğişmesiveyurttaşkatılımınıngerçekleşmesiilegiderilebile-ceğiiddiasındadır.

Habermas’agöre,liberaldemokrasininbutıkanmışlığıdevlet-siviltoplumkar-şıtlığına sonverilerekvebununyerine siyasal toplum - ekonomik toplum - siviltoplumşeklindebirayrımagidilerekaşılabilir.Liberalvecumhuriyetçimodelleriniki boyutlu toplumanlayışınınyerine,üçboyutlu toplumanlayışı getirir. Bununbaşlangıçnoktasıolaraksiyasetin“etikseleylem”olduğunukabuleder.Buetikselalanıekonomiktoplumundışınayerleştirir.AmabualanKantçıetikteolduğugibikimlikleriönceleyenmetafizikselbirahlakialan değildir.Habermas’agöre,siyasettoplumsal ilişkilerioluşturanbireyselvekollektifkimliklerinbirbirleriylebağımlıvarlıkkoşullarınıfarketmelerinisağlayanvebukimliklerarasıdayanışmayıolasıkılantartışma/sorgulama/müzakereetkinliğidir.40

HabermasAydınlanmanınözgürleştiriciişleviniyerinegetirebilmesiiçin“araç-salakıl”yerine“iletişimselaklı”,“öznemerkezli”birkamusalyerine“öznelerarası”ilişkilerin/iletişiminbelirlediğibir siyasalalanı savunmaktadır.41 Kant’ıngenelleş-tirmeilkesininirdelenmesigerektiğinidüşünmektedir.Böyleceherkes,birnormuntektekherbirbireyinbakışıylaistenilipistenilmeyeceğinindenenmesiiçin,diğerle-rininbakışaçısınıedinmeyezorlanır.Bu,tümilgililerinkatıldığı,anlaşmayayönelikrasyonelbirtartışımortamıdır.Buşekildebirtartışımlıanlaşmafikri,kendibaşınayargılayan özneye, daha fazla gerekçelendirme yükümü yüklemektedir. Böylece,Kant’ın koşulsuz buyruğu yerini tartışım ilkesine bırakmaktadır. Buna göre; sa-deceuygulamalıbirtartışımınkatılımcılarıolaraktümöznelerce onay alabilecek normlar geçerli sayılabilir.42 Habermas’ınortayakoyduğualternatiftez,müzakere-yiesasalanpresedüreldemokrasiyiöneçıkarmaktadır

Müzakerecidemokrasi,demokrasiyikamualanını,gündelikyaşamıveyurttaş-lararasındakidiyaloguiçinealanbirsüreçolarakkabuleder.Demokratiksiyasetintemelinide,yurttaşlararasındakiiletişiminvemüzakereyoluilesağlanan“rasyo-nel”konsensusadayandırır.43

Müzakerecidemokrasi;

- Kamusalalanaracılığlakimliklerarasısorgulama/tartışmazeminihazırlar.

- Siviltoplumuiletişimselussallığın,normatiftemelinioluşturduğubiralanola-rakniteler.

- Siyaseti etikbirpratikolarakgörerek,demokrasinin içineyerleştirilmişolançalışmada“karşıtlık”ilişkisinireddeder.

- Demokratikyönetimi,“katılımcıbirdevlet-siviltoplumilişkisi”olaraktanımlar.44

40 Keyman,EFuat,(1999),“TürkiyeveRadikalDemokrasi”,BağlamYayınları,İstanbul,s:14041 Arslan,Zühtü,(2005),“AnayasaTeorisi”,SeçkinYay,Ankara,s:72-7342 Habermas, Jurgen, çev:GülengişNaliş, (1994), “Modernlik:TamamlanmamışBirProje”,Der:

NecmiZeka,Postmodernizmiçinde,KıyıYayınları,İstanbul,s:213-21443 Doğanay,Ülkü,(2003),“DemokratikUsullerÜzerineDüşünmek”,İmgeKitabevi,Ankara,s:4944 Keyman,(1999),s:143-144

243243


KamusalalanınbölünmüşlüğüneyönelikeleştirilerindenanlaşılacağıüzereHa-bermas’agöregerekliolan,farklıetnikkültürlerineşitolarakkendiniifadeedebi-leceğiaçıkiletişimolanağınasahipbirkamusalalanıngeliştirilmesidir.45 Habermassiyasalöznelerirasyonelbirzemindemüzakereyoluuzlaşmayaulaştıracak“ileti-şimseleylemkuramı”önermektedir.

İletişimseleylemkuramındadili,konuşanlarınvedinleyenlerinnesnel,sosyalveözneldünyalaraaynıandagöndermedebulunarakdurumutartışmalarınısağlayanyeterinceuzuntutulmuşbiriletişimaracıolarakgörmektedir.Budilselbağlamdagerçekleşeniletişiminkuralları;ortayaifadeninnesnelgerçeğeuygunolması,ifade-ninvarolannormatifbağlamiçindemeşruolmasıvesamimiyetolaraknitelendir-diğikonuşmacınınifadesininasılniyetineuygunolmasıdır.46

Kamusalalanınişleyişişuilkelerleözetlenebilir:

“a)Bireylemnormu,onormdan (venormunuygulamasınınyanetkilerinde)etkilenmesimuhtemelolanherkesin,pratikbirsöyleminkatılımcılarıolarak,böylebirnormunuygulamayakonmasıveyauygulamayadevamedilmesiüzerinde(ras-yonelolarakyürütülen)biranlaşmayavarmasıhalindegerçeklikkazanır.

b)Herkesinherkesçe,hiçbirkısıtlamaolmaksızın,iddialarıgeçerlisavlarlades-teklendiğisürecekarşılıklıolaraközerkverasyonelöznelerolaraktanınmışolmasıgerekir.

c)Böyleceulaşılankararlarlameşruluğunukazanandiyalogsüreci,erişimim-kanlarıbakımındandakamusalolmakdurumundadır;Konuşmaveeylemdebu-lunmayeteneğine sahipve aynı zamanda tartışılmakta olannormdanpotansiyelolaraketkilenecekolanherkes,tartışmayaeşitkoşullardakatılabilmelidir.

d)Katılımcılar,zımnenkabuledilmişolabilecekgelenekselnormlarakarşıçıka-cakbirtavıralabilmelerineimkanverecekbiçimde,söylemindüzeyinideğiştirmeyeteneğinesahipolmalıdırlar.Rasyonelsöylemiçinhiçbirşey–nezenginlikneikti-darkaynaklarınegeleneknedeotorite-tabuolmamalıdır.”47

Bukuramınbirdiğergereğiiletişimde rasyonelliğinsağlanmasıdır.Rasyonellikkriteri„eleştirilebilirlik“vebueleştiriyekarşı„savunulabilirlik“tir.48Rasyonelliğingerçekleşebilmesiiçin,dilselbiriletişimegirentaraflar,herkesiçinifadesiaynıolannesnelbirdünyayayadaortakolarakyaşananbirsosyalhayatagöndermedebu-lunmalıdır.Habermas ayrıca,dünyaya ilişkinkavrayışı engellediğinidüşündüğü„mitseldünyagörüşü“nüniletişimderasyonelliğiengellediğinibelirtmektedir.49

45 Habermas, Jurgen, çev:MehmetH.Doğan, (1996), “DemokratikAnayasalDevlette TanınmaSavaşımı”,Haz:CharlesTaylor-AmyGutman,Çokkültürcülükiçinde,YKY,İstanbul,s:129

46 Habermas, Jurgen, çev: Mustafa Tüzel,(2001),“İletişimsel Eylem Kuramı“, Kabalcı Yayınevi,İstanbuls:127-129

47 Keyman,E.Fuat,(1999),s:133-13448 Habermas,(2001),s:4049 age,s:74

244244

Sezal ÇINAR ÖZKAN

Karar,tahakkümünolmadığıtartışmasürecisonucundavarılacakbiruzlaşmayıgösterecekşekilderasyonelleşmişniteliktaşımalıdır.50Buradandaanlaşılacağıüze-re HabermasModernite’dekiilerlemeciveözgürleştiricianlayışainanmayısürdür-mektedir. Postyapısalcılığın kararverilemezliğini felsefi zemin olarak kabul edenradikaldemokrasiprojesininaksinedoğrulukiçinbirölçütbulunabileceğinevebuölçütünde insanı özgürleşme idealinekavuşturabileceğine inanmaktadır.Haber-mas‘ın iletişimseleylemkuramınınproblemiözgürleşmeidealinigerçekleştirecekdemokratikmeşruiyetzemininikurmayönündedir.Habermas’agöreiktidarınmeş-ruluğu,birsiyasaldüzenintanınmadeğeridir.Siyasaldüzen“doğru”ve“adil”ola-raktanındığıtakdirdemeşrulukkazanacaktır.51 Haberması‘ınmüzakerecimodelleöne çıkan önerisi kamusal alanda eşit koşullarda ve rasyonel zeminde yapılacakolanbirtartışımdasağlanacakuzlaşmailemeşruiyetinsağlanmasınayöneliktir.

5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

a) Laclau ve Mouffe’a Eleştiriler

Laclau veMouffe,marksizmi ekonomi odaklı olması, işçi sınıfının ayrıcalıklıkonumuvedeterminist bir anlayışla işçi sınıfının sosyalizmi getirmesi beklentisikonusunda eleştirirerek bunları değişik özcü biçimler olarak yorumlar. Marksiz-mi,üretimvesömürüarasındakiilişkininpolitikdüzeyinigörmemekleeleştirirenLaclau,Marksizmde ekonomi ve politika arasında varsayılan denkliği reddeder.İşçi sınıfının ayrıcalıklı konumunu eleştirir. İşçi sınıfı artık teknolojik gelişmelernedeniyle parçalanmıştır. Ortaya yeni agonizmalar çıkmıştır. Sınıf kavramı 19.yüzyılsosyalkimliklerinianlamakiçinelverişliolmaklabirlikte,bugünkümücadealanlarınıanlamayayardımcıolmaktanuzaktır.52

LaclauveMouffe’nunbuyaklaşımı,NormanGeras,GülserenAdaklı,SevilayKaygalakgibikimiMarksistdüşünürlertarafındanhararetleeleştirilmiştir.Yazarlarbaşlıca;Marksizmikavrayamamakla, solu, liberalplatforma taşımaya çalışmakla,muğlaklıkla, siyaset içerisinde ekonominin rolünü yadsımakla, siyasetin amacınıkimlik kurmamücadelesine indirgemekle, sosyalizm adı altında sol düşüncedenbütünüylekopmaklaeleştirilmişlerdir.

LaclauveMouffe’ayönelikkapsamlıeleştirilerdenbiriGeras’aaittir.Geras’agörehernesneninsöylemselkarakterliolduğunuifadeetmek,söylemselidealizminentipikbiçimlerindenbirineyakalanmaktır.Geras,mutlakolarakherşeyinsöylemsel-liğininolanaklılıkkoşullarınınsorgulandığıpost-Marksizmdesöylemselliğinkendi-sininneredenkaynaklandığınınesgeçildiğinedikkatiçekmektedir.53

50 Güriz,Adnan,(1997),“Feminizm,PostmodernizmveHukuk”,A.Ü.H.FYay,Ankara,s:9551 Arslan,(2005),s:4452 Laclau,Ernesto,(1989),“SınıfSavaşıveSonrası”,Birikim,5,s:24-2653 Adaklı,Gülseren,(2001),“PostmarksizminKuramsalveSiyasalAçmazları”,praksis,kış,sayı:1,

s:28

245245


TıpkıGerasgibiAdaklı’yagörede,post-Marksizm,kendisinihertürlüindirge-meciliktenuzaktutmauğraşındaolmaklaberabergerçektekaçınılmazolarakbaşkatürlübir indirgemecilikleyüzyüzedir.Maddi ilişkilerindönüştürülmesi sürecin-desiyaseteözerkbirdüzeyolaraksüreklivurguyapmalarınarağmen, toplumsaldönüşümünenönemlikonularınakarşısessizkalmışlardır.Örneğinmülkiyetgibitemelbirsorun,post-Marksizminsiyasaltahlillerindekendisineyerbulamamıştır.Radikaldemokratikprojemülkiyetilişkilerinidönüştürmekonusundabiröngörüyesahipolmamaklamalüldür.54

Kaygalak“Post-MarksistSiyasetinSefaleti:RadikalDemokrasi”isimlimakale-sinde;LaclauveMouffe’unortayakoyduğuanlayışın,anti-kapitalistolmadığındanbahisle,onlarınpost-kapitalistbirtoplumageçildiğikabulündenhareketettikleriniöne sürmüştür. Yazarların, burjuvazi ve proletaryanın farklılaşmasından ve çalı-şanlarınüreticikimliklerindenveekonomikkoşullardançoktüketici,yurttaşyadaazınlıkkimlikleriiletanımlandıklarındanbahsettikleriniifadeetmektedir.Sonrasın-da isebununlaçelişkiliolarakbireyinekonomikkoşullarının, toplumsalkonumuüzerindehalanekadarbelirleyiciolduğusöylenmektedir.Kaygalak’agöre,önerdik-leribusiyasettarzınınenönemliözelliğisosyalistpolitikayıişçisınıfımücadelesin-denkoparılmayaçalışılmasıdır.55

b) Radikal Demokrasi Bağlamında Müzakereci Demokrasiye Yöneltilen Eleştiriler

Mouffe,Aydınlanma’daki iki farklımantığınbirbirindenayrılması gerektiğinisöyler.Bumantıklar,epistemolojikboyutolankendikendiniteyitvesiyasalboyutolankendikendinikurmamantıklarıdır.Buikimantıktarihselolarakeklemlenmiş-tir.Ancakaralarındahiçbirzorunluilişkibulunmadığındankolaycabirbirlerindenayrılabilirler.Müzakereci demokrasi kuramına göre, demokrasiyi savunmak içinonarasyoneltemellervermekzorunludur.Bugörüşegörerasyonalizmieleştirmek,demokratikyurttaşlığıntemellerisarsmaktadır.Böylecedemokratikprojeniniptalisonucunudoğurmaktadır.OysaMouffe’yegöre,Aydınlanmanınevrenselciveras-yonalistçerçevesidemokratiksiyasetingünümüzdekiaşamasınıyeterlibiçimdean-lamayıengellemektedir.Mevcutrasyonalistveevrenselciçerçeve,demokratikdev-rimtarafındantemsiledilenAydınlanma’nınsiyasalyönlerikorumakkaydıyla,terkedilmelidir.Sonuçolarakdenebilirki,Habermasvediğermüzakerecidemokrasitaraftarlarınınönesürmüşolduklarıgibi,Aydınlanma’nınepistemolojikyanısiyasalyanıiçinolmazsaolmazbirkoşuldeğildir.56

Mouffe‘e göre,Aydınlanma’nın epistemolojik yanı, demokrasinin zorunlu te-meliolmakşöyledursun,rasyonalist insandoğasıanlayışı,sosyalliğindoğasındabulunanolumsuzyönüreddetmesinedeniyleaslındaonunenzayıfnoktasıdır.Şid-detin sökülüpatılamazlığınınkabuledilmesini engellemesinedeniyle,demokrasi

54 age,s:2755 Kaygalak,(2001),s:47-5456 Mouffe,(2000a),s:185

246246

Sezal ÇINAR ÖZKAN

teorisini,düşmanlıkveantagonizmaboyutuiçindepolitikolan’ındoğasınınkavran-masınıengellemektedir.57

Mouffe, Wittgeinstainşusözlerinihatırlatır:“Tambirkavramaarzusuylasürtün-meninolmadığıvebunedenlebelirlibiranlamdakoşullarınidealolduğukayganbuzunüzerine çıktık, amaaynızamanda tamdabunedenleyürüyemiyoruz:buyüzdensürtünmeye ihtiyacımızvar.Pürüzlüzeminegeridönmemizgerekiyor.”PürüzlüzeminegeridönmekiseMouffe’yegöreorjinalkoşulyadaidealsöylemgibirasyonalistdüzeneklerinönündekiengellerinontolojikolduğununkabuledil-mesianlamınagelmektedir.Herkesin,geneliilgilendirenkonularüzerindekiözgürvesınırlanmamışaçıktartışmasıengeller’iolaraksunulanözelyaşambiçimlerininonuntamdaolanakkoşuluolmasındandolayıanlayışsalolarakolanaksızdır.Buengellerolmadanhiçbiriletişim,hiçbirtartışmaolmasımümkündeğildir.Rasyona-litevetarafsızlığınyönettiğiverasyonelbirevrenselkonsensusaulaşabilecekolanahlakibakışaçısıadınverilenşeyeayrıcalıktanınmasındahaklıbirtarafolamaya-cağıvurgusundabulunur.58

Feyerabend’ineleştirisinegöre,Habermas’ınönerdiği rasyonel tartışmaözgürbirtartışmaolarakkabuledilemez.Rasyonelolmayanlarbutartışmaortamınaka-buledilmemektedir.Feyerabend;“Nesneldünyaalgısıkişidenkişiyevetoplulukt-antopluluğadeğişmekteolup,herözneiçinayrıolannesneldünyaalgısıüzerindeuzlaşılabilecekortakbirzeminimümkünkılmamaktadır.Ayrıcauzlaşmayınedenşartkoşmaktadır?Diğerininfarklılığınıkabulederekyanyanadurmaksadecebufarklılığıanlamayaçalışmakyeterlideğilmidir?Uzlaşmailekastedilenaslındamo-derniteninzeminolarakdayatılmasıdeğilmidir?„gibibazısorularsormaktadır.59

Lyotard’ınbakışaçısındaniseHabermasbirmeta-anlatıdaha,FreudcuveMarx-cımeta-anlatılardandahagenelve soyutbir „özgürleşimanlatısı“önermektedir.Habermas’agöremeta-anlatılara inanmazlık, tümaklauygunstandartların çürü-mesiniaçıklamakiçinenazındanbirstandartalıkoyabiliyorsakanlamlıolacaktır.Böylebirstandartolmadığındateoriileideolojiarasındaayrımkalmamakta,„varo-lankurumlarınrasyoneleleştirisi“şeklindekiAydınlanmaanlayışındanvazgeçmeyigerektirmektedir.60Lyotard’agöre;

“Habermas’ın yarattığı sorun, özgürleşime ilişkin bir meta-anlatısunulmasındandeğil,bununmeşrulaştırılmasına ihtiyaçduy-masından,kültürümüzübiraradatutananlatılarınişleriniyapmayabırakılmasıylatatminolmasındankaynaklanır.“61

57 Mouffe,(2000),s:13458 age,s:10359 Feyerabend,Paul,çev:CevdetCerit,(1991),“ÖzgürBirToplumdaBilim”,Pınaryay,İstanbuls:4060 Rorty,Richard,çev:MehmetKüçük,(2000),“Habermas,LyotardvePostmodernite”Modernite

VersusPostmoderniteiçindes:262-281,VadiYay,Ankara,s:262-26361 age,s:266

247247


Habermas’ınöznelliğitoplumsallaştırmasıveortayakoyduğuuzlaşımfelsefe-si,Lyotard’aöncedençokfazlaişitilmişbirtemaüzerindekianlamsızbirçeşitlemedahaymışgibigörünmektedir.62

Mouffe,hemmüzakerecidemokrasiteorilerininhemdebirüçüncüyolpolitikasıiçinönerileribiçimlendirendemokrasininkonsensusmodelininmoderndemokratikpolitikanınliberal-demokratikeklemlenmeninikibileşeniarasındayatandinamik-lerinikavrayamadığıdüşüncesindedir.Mouffe’yegöredemokrasiteorisyenlerininvepolitikacılarınkonsensusayaptıklarıyanlışvurgununkökenindeyatanveonlarınantagonizmanınsökülüpatılabileceğine inançlarınıkuvvetlendiren, liberaldemo-kratikpolitikanınifadesiolanparadoksukabuledememeleridir.63

Mükemmeldemokrasi,aslındakendiniyıkar.Bununiçindirki,oancakulaşıla-madığısürece iyiolarakvarolanbir iyiolarak tasavvuredilmelidir.64Müzakereciyaklaşımagöre,birtoplumnekadarçokdemokratikse,iktidarıntoplumsalilişkilerinkurucusuoluşuodenli azolacaktır.65Oysa,MouffeveLaclau radikaldemokrasiprojelerinde iktidar ilişkilerini toplumsalınkurucusuolduğunukabulederler.Bubakışaçısınagöremüzakereciyaklaşımınenönemlieksiği,budemokratikpolitikamodelininiktidarınbertarafedildiğiverasyonelbirkonsensusungerçekleştirilebil-diğibirkamualanınınmevcudiyetinivarsaymasıdır.Müzakerecimodeldeğerlerçoğulculuğunungerektirdiğiantagonizmaboyutunuveonunortadankaldırılamazkarakterinikabuletmemektedir.66

İktidarınkurucudoğasınıkabuletmek,demokratikbirtoplumumükemmelbiruyumyadaşeffalığıngerçekleşmesiolarakgörenidealdenvazgeçilmesianlamınagelİr.Mouffe’yagörebirtoplumademokratikkarakteri,ancak,sınırlanmıştoplumsalaktörlerin hiçbirinin kendisine bütünün temsilini atfedememesi ve kuruluşunhakimiyetine sahipolduğunu iddiaedememesivekuruluşunhakimiyetine sahipolduğunu iddia edememesi vermektedir. Bu nedenle, demokrasi, toplumsalilişkilerin kurulmuş katıksız doğasının, tamamlayıcısını iktidar meşruluğuiddialarının katıksız programatik temellerinde bulmasını gerektirmektedir. Böylebirifadeiktidarvemeşrulukarasındakapanmazbirmesafeolmadığıanlamınagelir.Bunu bütün iktidarların otomatik olarakmeşru olduğu anlamda kullanmadığınıama,herhangibiriktidarkendinikabulettirebilmişse,öyleysebazıçevrelerdemeşrukabul edilmiş olması ve meşruluk apriosristik bir zeminden kaynaklanmıyorsa,başarılı bir iktidar biçiminden kaynaklanması anlamında kullandığını ilave eder.Mouffe’yagöremüzakereciyaklaşımın, iktidarınbertarafedildiğivemeşruluğunkatıksızrasyonalitetemelinedayandığırasyonelbirargümantasyontipiolanağınıvarsayarakengellediği,tamtamınameşrulukveiktidararasındakibubağvebunungerektirdiğihegemoniksıralanıştır.67

62 age,s:27763 Mouffe,2000,s:1964 age, s:13965 Age, s:10466 age,s:10367 age,s:105

248248

Sezal ÇINAR ÖZKAN

İyi işleyen bir demokrasi, demokratik politik kurumlar arasında bir çatışmagerektirmektedir.Bualternatiflerüzerindegerçekbirmüzakereyigetirir.Konsensusaaslındaihtilafıneşliketmesizorunludur.Konsensusademokrasininkurucusuolankurumlardaihtiyaçduyulmaktadır.68

Demokratikbirtoplumsaldüzeniçindeuzlaşma,rızanınüretilmesininaraçlarısayesindeempozeedilmişbiruzlaşmadaolabilmektedir.Foucault’unçalışmalarıbutekniklereayrıntılarıylaişaretetmektedir.Demokratiksistemlerde,düşünülmesiarzuedilenlerdayatılmayıp;halkınzihnineincearaçlarlakazınmaktadırlar.Tartış-mayasaklanmamaktaancakistenilensınırlariçerisindeyapılmasısağlanmaktadır.Çünküdoğrusınırlarçerçevesindeyapılantartışmalarsistemiveiktidarıpekiştir-mektedir.69

Uzlaşma adı altında politik sınırlar belirsizleştirildiğinde politik dinamiklerinönükesilmektevefarklıpolitikkimliklerinkuruluşuengellenmektedir.Sonuçisekeskinbölünmelerinolmadığıdahaolgunuzlaşmışbir toplumdeğildini,ulusalya da etnik özdeşleşme biçimleri etrafında diğer kollektif kimlik tiplerinin artışıolacaktır. Demokratik çatışma ortadan kalktığında, antagonistik anlamda politikolan,kendinidiğerkanallararacılığlaortayaçıkaracaktır.Antagonizmalar,pekçokdeğişiktarzdaortayaçıkabilir.Uzlaşmaaracılığlaonlarınyokedilebileceğineinan-makmüzakerecimodelinyanılsamasıdır.Farklılıklaraçekişmecibirçoğulcudemo-kratiksistemiçindepolitikbirçıkışyeriverilmesinintemelnedeniisebudur.70

Kendisiyle uzlaşmış şeffaf toplum birmittir ve fantazi totaliterizme yol açar.Oysaradikaldemokrasi,çoğullukveçatışmayıgetirir.Çünkübunlarsiyasetinvar-lıknedenidir.71Buaçıdanfarklılıklarvehusumetgiderilmeye,uzlaşmayaçalışılma-malıdır.

Sahicipolitikalternatiflerüzerindedemokratikbiryarışmanınolmayışının,de-mokratikkamualanınınaltınıkazanbiçimleraltındakendileriniaçığavurananta-gonizmalarayolaçacağınınfarkedilmesigerekir.Ahlakçıbirsöylemingelişimiveyaşamın tümalanlarındaskandalların inatçıbir şekildeortayaçıkışınınyanısıra,farklıdinselfundamentalizmtiplerininçoğalışı,büyükekseriyetlepolitikyaşamdayarışanpolitikdeğerlerinbiçimlendirdiğidemokratiközdeşeleşmebiçimlerininol-mayışınınyarattığıboşluğunsonucudur.72

Çekişmeci yaklaşım ise sınırların gerçek doğasını ve onların gerektirdiğidışlamayı, rasyonalite adı altında gizlemeye çalışmak yerine kabul etmektedir.Toplumsal ilişkilerinvekimliklerinhegemonikyapısınıkabuletmek,demokratiktoplumlarda sınırlarının doğallaştırılması ve kimliklerinin özdeşleştirilmesiyönündeki her zaman varolan baştan çıkarıcılığın ortadan kaldırılmasına olanak

68 age,s:11669 Chomsky,Noam,çev:AbdullahYılmaz,(1993),“MedyaGerçeği”,TümZamanlarYay,İstanbul,

s:79-8070 Mouffe,(2000),s11771 Mouffe,(1992),s:18972 Mouffe,(2000),s:117

249249


sağlar.Bunedenleçekişmecimodel,çağdaşçoğulcutoplumlarınçoksesliliğineveiktidaryapısınınkarmaşıklığınamüzakerecimodeldençokdahauygunolacaktır.73

Müzakereci demokrasinin reddettiği, politik olanın kurucuları olan kararverilemezlik boyutu ve antagonizmanın ortadan kaldırılamayacağıdır. Rasyonelbir konsensusun elde edilebileceği dışlayıcı olmayan kamusal bir tartışmaalanınınvarlığınıvarsayarak,modernçoğulculuğundoğasındakiçatışmalıniteliğigörmezdengelirler.Birmüzakereyisonlandırmanındaimadiğerolanaklarıdışlayanvegenelkuralyada ilkelerin emirlerinebaşvurarak sorumluluğu taşımanınaslareddedilemeyeceği bir kararın sonucu olduğunu yadsırlar. Dışlama olmadan birkonsensusun oluşturulmasının olanaksızlığını açığa vuran çekişmeci çoğulculukgibi bir perspektifin demokratik politika için temel önemde olmasının nedeniburadadüğümlenmektedir.74

c) Son Söz

Günümüzyaşamalanındakiparametrelerindeğişmesisiyasetteulusdevletba-zındamümkünolabilen temsilkavramınındayetersizliğinigündemegetirmiştir.Ulusalkimlikkavramı,sınırlandırılmıştoplumdüşüncesiüzerinekurulmuştur.Budakimliğinyurttaşlıkdışındakikurucuögelerinindışlanmasıanlamınagelmekte-dir.Ayrıcaküreselaktörlerinetkinleşmesiileiktidaralanlarınınulusdevletaleyhinedaralması,demokratikkararlarınalınmasınakatılanlar ilebukararlarınuygulan-masındanetkilenenlerinbirbiriyleörtüşmemesi sonucunudoğurmuştur.Küresel-leşmeningetirdikleriylebirlikte,liberaldemokrasiyurttaşbireykavramınındışla-yıcılığınedeniyletemsiliyetkrizinedüşmüştür.Tümbunlaraekolarak1990’lardaitibaren,liberaldemokrasininrakipsizkalması,yenisiyasalalternatiflerarayışınınhazırlayıcılarıolmuştur.

Bualternatifarayışındaciddiyealınabilecekçözümönerileriolaraktoplulukçu/cemaatçi yaklaşım, müzakereci model ve radikal demokrasi göze çarpmaktadır.Çalışmanıngirişbölümünde,toplulukçuyaklaşımanedenitibaretmediğimizaçık-lanmıştır.Buyaklaşım,toplumumodernliberalsiyasettinnedenolduğuproblem-lerdendahadaderinineyolaçabilecekniteliktedir.Bunedenlebuçalışmayakaydadeğerikialternatifolarakgörülenmüzakerecimodelveradikaldemokrasiprojesi-ninbileşenlerikonuedinilmiştir.

Radikal projenin, müzakereci modele “uzlaşma” kavramı hakkında ciddi vepekçoğunudapaylaştığımızhaklıeleştirilerivardır.RadikalProje’yeargumanla-rınıpostyapısalcı felsefevermiştir.Radikalproje“dil felsefesi”ndenbeslenmekte-dir.Ancak,dilfelsefesindenbeslenenradikalprojenin,budenlikeskinantagonizmavurgusuyapması,dildeuzlaşmanınmümkünolmasıkarşısında,birçelişkiolarakortaya çıkmaktadır.Demekkimüzakerecimodelde bukadar kolayvazgeçilebi-lirbirmodeldeğildir.Uzlaşmamümkündür.Kanımca,müzakerecimodelintem-kinliyaklaşılmasıgerekennoktası,uzlaşmanınhiçbirşekildemümkünolamadığıdurumlardadabitmez tükenmezbir iletişimsel eylemleve rasyonalite temelinde

73 age,s:11074 age,s:109

250250

Sezal ÇINAR ÖZKAN

muhakkakuzlaşılmasıgereğidir.Oysarasyonelileirrasyonelinuzlaşmasıhiçbirza-manmümkündeğildir.Buısrarlıuzlaşmaistemiirrasyonelvarsayılansöylemlerinrasyoneltarafındanşiddeteuğratılmasıanlamınagelecektir.Oysadeğerlerçoğulcu-luğundarasyonelinneyevekimegöreölçütlendirileceğitartışmalıdır.RasyoneldiyedayatılanbatıAvrupatoplumlarınınölçütleriolacaktır.

Müzakerecimodelinuzlaşmayızorlamasıdeğerlendirilerek,uzlaşmanınmüm-künolabildiğinoktayakadarzorlanmakveradikalprojeninuzlaşmanınmümkünolamazlığınıdadeğerlendirerekuzlaşmanınmümkünolamadığınoktalardaanta-gonizmayıserbestbırakmak,kısacaher ikimodeldendevazgeçmemekveyerinegöreherikimodelidesavunmakgerektiğikanaatindeyim.

Radikalmodelinyinefelsefiçıkışnoktasıileçelişikbirbaşkaargumanınaişaretetmekgerekmektedir.Postmodernfelsefehertürlüözcülüğünkarşısındadır.Doğ-rulukiçinbirtektemelvarsayımkabuledilebilmesi,yapınınbubirtektemelüzeri-neinşaedilebilmesinimümkünkılmaktadır.Doğrulukiçinbirtektemeldahiilerisürülemezliközcülüğüntekşartıvepostyapısalcılığınkararverilemezzeminininteknedenidir.

LaclauveMouffe,busavruluşumodernizle,postmodernizmibiraradasavun-duklarınısöyleyerekbertarafetmeyeçalışırlar.Herdoğrulukiddiasınınevrensellikiddiasıtaşıdığınıvebuyönüylemodernzeminesahipolduğuveherdoğrulukiddi-asıaslındahiçbirmeşrutemeledayanmadığındanpostmodernkararverilemezliğetabiolduğunuböylecebuikisininbirbirinibütünlediğiniiddiaederler.Ancakbuikiiddianınbiraradabulunabilirliğininbirkoşuluvardır;demokrasikavramı.LaclauveMouffe’nintakıldığıözcütuzakdabudur.Tümprojedemokrasikavramıüzerineinşaedilir.Evrensellikiddiasıtaşıyanbirbiriileçelişikdoğrulukönermelerininbiraradayaşayabilirliğininkoşulu,demokratikdeğerlerinkabulüdür.Uzlaşmakavra-mınasavaşaçanradikaldemokrasiprojesitemeluzlaşmadeğeriolarak,demokra-tikdeğerleriönermektedir.Ancakdemokrasininönceliğikonusundahiçbirgeçerlitemelsunamazlar.Nedendemokrasitemelindeuzlaşılmalıdırsorusuyanıtsızkalır.Temeluzlaşmadeğerimiz“demokrasi”olmalıönermesiyle,temeluzlaşmadeğeri-miz“akıl”olmalıyadatemeluzlaşmadeğerimiz“yaşam”olmalıönermeleriarasın-daözcülükaçısındanhiçbirfarkyoktur.

Diğerbiritirazımıziseöznekonumlarıarasındaproblemsizyaşanacağıvarsa-yılaneklemlenmeyeilişkindir.Radikaldemokrasiprojesinegöreöncedenbelliol-mayanözne konumlarınınhegemonik eklemlenmesi ile iktidarmücadelesi eşde-ğersel olarak yaşanacaktır. Beslenmiş oldukları postyapısalcı felsefeye göre, öznekonumları söylemlebelirlenmiştirvebelirlenecektir.Ancakmevcut söylem,öznekonumlarınaeşdeğerselbiriktidaryetkisivermemiştirki,hegenomikeklemlenme,eşdeğerselbiryarışta azınlıkkonumlarına iktidaryetkisiverebilsin.Projenin sıfırnoktasındanbaşlayacak bir iktidar yarışında başarı şansı olabilir.Ancak, söz ko-nusueklemlenmegüçlüiktidarkonumlarıarasındazatenaşılmazbirblokolarakmevcuttur.Buöznekonumlarıhiçdeöylekaydadeğerbirdeğişebilirniteliğesahipdeğildir.Kadın,eşcinsel,işçi,azınlıkyadaüçüncüdünyaülkelerindeyaşayanin-sanlarınhegemonikeklemlenmesiilebugüçlüiktidarbloklarıarasındakimücadele

251251


eşdeğerselsayılmaktadır.Ayrıcabugruplarıneklemlenebilmesibilebaşlıbaşınabirproblemdir.İktidargüçlerinibirleştirebilmekyetisibilebellibirorandaiktidarsa-hipliğinigerektirmektedir.

Radikalproje liberalizmiderinleştirmekarzusundadır.Oysa, liberalizmintop-lumunkendinikendinidüzenleyebileceğiveherbireyinkendimaksimumçıkarınıgerçekleştirebileceğiönermesibaşarısızlığauğramıştır.Radikalprojeninözcülüğüreddedenkonumu,herhangibiretikanlayışınamesafeyigerektirdiğinden,sosyaladaletyadapozitifayrımcılıkgibitaleplerdesuskunkalmasınanedenolmaktadır.

Sonuçolarakdenebilirki,postyapısalcılıkoldukçaiknaediciargumanlarlamo-dernemeydan okumuş,meşruluğa ilişkin üretmiş olduğumuz hiçbir argumanınsağlamtemelleredayanmadığınıortayaçıkarmıştır.Üzerindedünyamızıinşaetmişolduğumuzzeminialtımızdançekipalmıştır.Zeminsizlik,zatenrahatsızlıkverenveadilolmadığınıdüşündüğümüzkurumlarınyerineyenilerinigetirmeçabasınayolaçmıştır.Ancakaynızeminsizlikyeniprojeleridetehditederdurumdadır.

Yinedesiyasalalanınyenidendüzenlemeyemuhtaçlığıveyenidünyadüzenin-deeskikurumlarınyetersizliğininaçıklığıkarşısındamüzakerecimodeldenveradi-kalprojedenkimihandikaplarınayadatutarsızlıklarınarağmenyararlanılmasıvedikkatealınmasıgerekmektedir.Buprojelerdahaadilvedahahayatlabütünleşirprojelerekapıyıaralamakgibibirişlevesahipolabilir.

252252

Sezal ÇINAR ÖZKAN

KAYNAKÇAAdaklı,Gülseren,(2001),“PostmarksizminKuramsalveSiyasalAçmazları”,Praksis,Kış,

S.1, Arslan,Zühtü,(2005),“AnayasaTeorisi”,SeçkinYay,AnkaraBest, Steven-Kelner,Dougles, çev:MehmetKüçük, (1998), “PostmodernTeori”,Ayrıntı

Yay,İstanbulChomsky, Noam, çev:Abdullah Yılmaz, (1993), “Medya Gerçeği”, Tüm ZamanlarYay,

İstanbulDoğanay,Ülkü,(2003),“DemokratikUsullerÜzerineDüşünmek”,İmgeKitabevi,AnkaraFeyerabend,Paul,çev:CevdetCerit,(1991),“ÖzgürBirToplumdaBilim”,PınarYayınları,

İstanbulEntwistle,Harold,(1978),“AntoniaGramsciEducationalTheorry”,Volume28,Number:1Güriz,Adnan,(1997),“Feminizm,PostmodernizmveHukuk”,A.Ü.H.FYay,AnkaraHabermas,Jurgen,çev:GülengişNaliş,(1994),“Modernlik:TamamlanmamışBirProje”,

Der:NecmiZeka,Postmodernizmiçinde,KıyıYayınları,İstanbulHabermas,Jürgençev:MehmetH.Doğan,(1996),“DemokratikAnayasalDevletteTanınma

Savaşımı”,Haz:CharlesTaylor-AmyGutman,Çokkültürcülükiçinde,YKY,İstanbulHabermas,Jürgençev:MustafaTüzel,(2001),“İletişimselEylemKuramı“,KabalcıYayınevi,

İstanbulHabermas,Jürgen,çev:TanılBora-MithatSencer,(2003)“KamusallığınYapısalDönüşümü”,

İletişimYay,İstanbulKaygalak, Sevilay, (2001),“Post-Marksist Siyasetin Sefaleti:RadikalDemokrasi”, Praksis,

Kış,S.1Keyman,EFuat,(1999),“TürkiyeveRadikalDemokrasi”,BağlamYayınları,İstanbulLaclau, Ernesto(1989),“SınıfSavaşıveSonrası”,Birikim,5 Laclau,Ernesto,(1995)“SiyasalKimliklerinOluşumu“,Sarmalyay,İstanbulLaclau,Ernesto,(2003)“Evrensellik,KimlikveÖzgürleşme”,BirikimYay,İstanbulLaclau,Ernesto-Mouffe,Chantal(1992),“HegemonyaveSosyalistStrateji”(Çev.Ahmet

Kardam,DoğanŞahiner),BirikimYayınları,İstanbulLaclau,Ernesto-Mouffe,Chantal,(2008)“HegemonyaveSosyalistStrateji”,(Çev.Ahmet

Kardam,DoğanŞahiner),BirikimYayınları,İstanbulMarshall,Gordon(1988),“SosyolojiSözlüğü”(Çev:OsmanAkınhay,DeryaKömürcü),Bi-

limSanatYayınları,AnkaraMouffe,Chantal(1993),“TheReturnofthePolitical”,Verso,LondonMouffe,Chantal(1999)“DeliberativeDemocracyorAgonisticPluralism“,SocialResearch,

Fall:2-7 Mouffe,Chantal(2000)“DemokratikParadoks”,EposYay,AnkaraMouffe,Chantalçev:MehmetKüçük,(2000a),“RadikalDemokrasi:Modernmi,Postmodern

mi”,ModerniteVersusPostmoderniteiçinde,s:297-314,VadiYay,AnkaraNewman,Soul,(2001),“Bakonin’denLacan’a”,AyrıntıYay,İstanbulRorty,Richardçev:MehmetKüçük,(2000d),“Habermas,LyotardvePostmodernite”Mo-

derniteVersusPostmoderniteiçindes:262-281,VadiYay,AnkaraYüksel,Mehmet(2004),“ModernitePostmoderniteveHukuk”,SiyasalKitabevi,Ankara

radikal demokrasi projesi ve müzakereci...

Documents