Rachunkowość Rachunkowość zarządczazarządcza

Prowadzący: prof. dr hab. J.Gierusz

Rachunkowość to uniwersalny, elastyczny system informacyjno-kontrolny, który odzwierciedla przebieg i rezultaty działalności gospodarczej jednostek organizacyjnych.

System uniwersalny – to znaczy możliwy do zastosowania w rozmaitych warunkach - w odniesieniu do różnych przedmiotów i podmiotów, różnego zakresu i rodzaju działalności wykorzystując przy tym różne formy i techniki obliczeniowe.

System elastyczny – to znaczy można się nim posługiwać w każdej jednostce.

RachunkowośćRachunkowość jest swoistego rodzaju językiem jest swoistego rodzaju językiem

biznesu, którym posługuje się świat gospodarczy, biznesu, którym posługuje się świat gospodarczy,

wykorzystującym sobie tylko znane metody, zasady, wykorzystującym sobie tylko znane metody, zasady,

koncepcje i standardy, zawarte w obowiązujących normach koncepcje i standardy, zawarte w obowiązujących normach

prawnych. prawnych.

Rachunkowość – system pomiaru i rejestracji

procesów zachodzących w podmiocie gospodarczym

oraz przekazywania użytkownikom informacji o pozycji

finansowej i majątkowej podmiotu.

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA A ZARZĄDCZA

Płaszczyzna porównańPłaszczyzna porównań Rachunkowość Rachunkowość finansowafinansowa

Rachunkowość Rachunkowość zarządczazarządcza

CeleCele Jasno i rzetelnie Jasno i rzetelnie przedstawić sytuację przedstawić sytuację finansową podmiotu – finansową podmiotu – sprawozdanie sprawozdanie finansowefinansowe

Dostarczanie danych Dostarczanie danych dla planowania i dla planowania i kontrolikontroli

OdbiorcyOdbiorcyZewnętrzni – Zewnętrzni – właściciele, potencjalni właściciele, potencjalni właściciele, US, banki, właściciele, US, banki, statystyka państwowa, statystyka państwowa, Zarząd Zarząd

Różne szczeble Różne szczeble zarządzania wewnątrz zarządzania wewnątrz podmiotupodmiotu

Ograniczenie swobodyOgraniczenie swobody Prawo bilansowe – Prawo bilansowe – ścisłe uregulowaniaścisłe uregulowania

Pełna swoboda – ważne: Pełna swoboda – ważne: szybkość i koszty szybkość i koszty pozyskania informacjipozyskania informacji

Horyzont czasuHoryzont czasu Bierna rejestracja Bierna rejestracja zdarzeń minionychzdarzeń minionych

Zorientowana na Zorientowana na przyszłośćprzyszłość

WycenaWycena Waluta danego krajuWaluta danego kraju Mierniki wartościowe i Mierniki wartościowe i naturalne naturalne

Rachunkowość finansowaRachunkowość finansowa – – system ciągłego system ciągłego w czasie ujmowania, grupowania i prezentowania w czasie ujmowania, grupowania i prezentowania wyrażonych wartościowo i samobilansujących się wyrażonych wartościowo i samobilansujących się danych liczbowych o działalności, majątku i funduszach danych liczbowych o działalności, majątku i funduszach jednostki gospodarującej. jednostki gospodarującej.

Sprawozdawczość finansowa obejmuje:

• Wprowadzenie do sprawozdania finansowego

• Bilans

• Rachunek zysków i strat

• Dodatkowe informacje i objaśnienia

• Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

• Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych

Rachunkowość zarządczaRachunkowość zarządcza – – proces proces generowania informacji (finansowych i niefinansowych) generowania informacji (finansowych i niefinansowych) dla podejmowania decyzji strategicznych i operacyjnych dla podejmowania decyzji strategicznych i operacyjnych na szczeblu przedsiębiorstwa.na szczeblu przedsiębiorstwa.

Funkcje rachunkowości zarządczej

• Planowanie – dostarczanie informacji zmniejszających poziom ryzyka przy dokonywaniu wyboru na poziomie strategicznym(np. ocena opłacalności realizacji inwestycji) i operacyjnym (np. dobór optymalnej struktury asortymentowej produkcji),

• Organizowanie – dezagregacja zadań przedsiębiorstwa pomiędzy oddzielenie kierowane ośrodki odpowiedzialności,

• Budowa budżetów – to jest planów finansowych mających charakter obligatoryjnych zadań (budżety kosztów, przychodów, zakupów, przepływu gotówki; sprawozdania finansowe pro forma),

• Kontrola – systematyczne konfrontowanie osiągniętych rezultatów z planem: identyfikacja odchyleń; eliminowanie odstępstw od wzorców, ocena dokonań ośrodków odpowiedzialności,

• Komunikowanie – kanały, formy i metody przepływu informacji (raporty), z „dołu do góry” i „z góry na dół”,

• Motywowanie – oddziaływanie na pracownika w celu osiągnięcia identyfikacji celów indywidualnych z celami całej organizacji.

Rachunek kosztówRachunek kosztów – – obejmuje badanie i obejmuje badanie i transformowanie, według przyjętego modelu, transformowanie, według przyjętego modelu, informacji o kosztach działalności podmiotu, służące informacji o kosztach działalności podmiotu, służące użytkownikom do oceny sytuacji, podejmowania użytkownikom do oceny sytuacji, podejmowania decyzji i kontroli ich urzeczywistnienia. decyzji i kontroli ich urzeczywistnienia.

Ze względu na odmienność realizowanychZe względu na odmienność realizowanychfunkcji wyróżniamyfunkcji wyróżniamy::

1) retrospektywny rachunek kosztów1) retrospektywny rachunek kosztów (realizujący cele (realizujący cele rachunkowości finansowej), podstawowym zadaniem tego rachunkowości finansowej), podstawowym zadaniem tego rachunku jest przygotowanie sprawozdania finansowego – rachunku jest przygotowanie sprawozdania finansowego – rachunku zysków i strat oraz bilansu.rachunku zysków i strat oraz bilansu.Model: rachunek kosztów pełnychModel: rachunek kosztów pełnych

2) prospektywny rachunek kosztów2) prospektywny rachunek kosztów (realizujący cele (realizujący cele rachunkowości zarządczej), podstawowym celem jest rachunkowości zarządczej), podstawowym celem jest dostarczenie informacji do podejmowania decyzji i ich dostarczenie informacji do podejmowania decyzji i ich kontrolikontroli

Model: rachunek kosztów zmiennychModel: rachunek kosztów zmiennych

Relacje pomiędzy rachunkowością finansową, zarządczą a rachunkiem kosztów

Rachunkowość jednostki Rachunkowość jednostki gospodarującejgospodarującej

RetrospektywnRetrospektywny rachunek y rachunek

kosztówkosztów

ProspektywnProspektywny rachunek y rachunek

kosztówkosztów

Rachunek kosztówRachunek kosztów

Rachunkowość finansowaRachunkowość finansowa Rachunkowość Rachunkowość zarządczazarządcza

Retrospektywny rachunek kosztów (realizujące cele rachunkowości finansowej). Rachunek kosztów pełnych.

Pojęcie kosztu: przez koszty i straty rozumie się uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszania wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w innych sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Pojęcie przychoduPojęcie przychodu

Przez przychody i zyski rozumie się uprawdopodobnione Przez przychody i zyski rozumie się uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów albo zmniejszenia formie zwiększenia wartości aktywów albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli.właścicieli.

Koszty przyjmują formę:1. Zużycia czynników produkcji:

• środków pracy (środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych) • przedmiotów pracy (materiałów)• samej pracy• usług obcych i energii obcej

2. Nakładów czysto pieniężnych nie odzwierciedlających zużycia (koszty publiczno-prawne).

3. Odpisów i rezerw tworzonych z mocy prawa bilansowego

Straty i zyski nadzwyczajne: skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza normalną, typową działalnością jednostki.

Wydatek: każde rozchodowanie środków pieniężnych poza przedsiębiorstwo.

Wpływ : przyrost stanu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie

1.1. Klasyfikacja kosztów dla potrzeby wyceny zapasów produktów pracy i Klasyfikacja kosztów dla potrzeby wyceny zapasów produktów pracy i pomiaru wyniku finansowegopomiaru wyniku finansowego

1.1. Koszty produkcji1.1. Koszty produkcji – są to koszty przypisywane produktom pracy, – są to koszty przypisywane produktom pracy, poniesione na ich wytworzenie i wyznaczające wartość zapasu wyrobów nie poniesione na ich wytworzenie i wyznaczające wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych.sprzedanych.

1.2. Koszty okresu1.2. Koszty okresu – są to koszty nieprodukcyjne: funkcjonowania firmy – są to koszty nieprodukcyjne: funkcjonowania firmy jako całości (ogólnego zarządu) oraz koszty fazy poprodukcyjnej (sprzedaży); jako całości (ogólnego zarządu) oraz koszty fazy poprodukcyjnej (sprzedaży); dotyczą okresu sprawozdawczego, a nie produktów pracy, stąd ich wysokość dotyczą okresu sprawozdawczego, a nie produktów pracy, stąd ich wysokość nie wpływa na wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych.nie wpływa na wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych.

1.3. Koszty zrealizowane1.3. Koszty zrealizowane – wykazywane są w „Rachunku zysków i strat”, są – wykazywane są w „Rachunku zysków i strat”, są to koszty produkcji wyrobów sprzedanych oraz koszty okresu.to koszty produkcji wyrobów sprzedanych oraz koszty okresu.

1.4. Koszty niezrealizowane1.4. Koszty niezrealizowane – wykazywane są w „Bilansie”, są to koszty – wykazywane są w „Bilansie”, są to koszty produkcji wyrobów nie sprzedanych.produkcji wyrobów nie sprzedanych.

1.5. Koszty bezpośrednie1.5. Koszty bezpośrednie – koszty, których odniesienie na produkty pracy – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub inny obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest możliwe, istotne (lub inny obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest możliwe, istotne i opłacalnei opłacalne

1.6. Koszty pośrednie1.6. Koszty pośrednie – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub inny obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest niemożliwe, inny obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest niemożliwe, nieistotne lub nieopłacalne.nieistotne lub nieopłacalne.

1.7. Koszty zmienne1.7. Koszty zmienne – koszty, których wielkość zależy od rozmiarów – koszty, których wielkość zależy od rozmiarów działalności.działalności.

1.8. Koszty stałe1.8. Koszty stałe – niezależne od rozmiarów działalności – niezależne od rozmiarów działalności

Koszty produkcji

Koszty produktu

Koszty nie zrealizowane

(Bilans)niesprzedane

sprzedane

Koszty nieprodukcyjne

Koszty okresu

Koszty zrealizowane

(Rachunek wyników)

Poza kosztami związanymi z wytworzeniem produktów pracy Poza kosztami związanymi z wytworzeniem produktów pracy przedsiębiorstwo może ponosić następujące grupy kosztów:przedsiębiorstwo może ponosić następujące grupy kosztów:

Pozostałe koszty operacyjnePozostałe koszty operacyjne

Koszty finansowe Koszty finansowe

ZadanieZadanie

W oparciu o poniższe dane należy sporządzić „Rachunek zysków i strat” W oparciu o poniższe dane należy sporządzić „Rachunek zysków i strat” przedsiębiorstwa PQ za okres 1.01 – 31.12.200X roku w wariancie przedsiębiorstwa PQ za okres 1.01 – 31.12.200X roku w wariancie kalkulacyjnym.kalkulacyjnym.

Przedsiębiorstwo wytwarza wyroby A i B. Koszty bezpośrednie wynoszą: Przedsiębiorstwo wytwarza wyroby A i B. Koszty bezpośrednie wynoszą: 20 zł/szt. wyrobu A i 30 zł/szt. wyrobu B. Rozmiary produkcji 2000szt. wyrobu 20 zł/szt. wyrobu A i 30 zł/szt. wyrobu B. Rozmiary produkcji 2000szt. wyrobu A, 4000 szt. wyrobu B. Sprzedaż w okresie: 1500 szt. A, 3400 szt. B po cenach: A, 4000 szt. wyrobu B. Sprzedaż w okresie: 1500 szt. A, 3400 szt. B po cenach: A – 40 zł/szt.; B- 60 zł/szt. Koszty pośrednie produkcji: 80.000 zł, koszty A – 40 zł/szt.; B- 60 zł/szt. Koszty pośrednie produkcji: 80.000 zł, koszty sprzedaży: 10.000 zł, koszty ogólnego zarządu 42.000 zł. Koszty pośrednie sprzedaży: 10.000 zł, koszty ogólnego zarządu 42.000 zł. Koszty pośrednie produkcji rozlicza się pomiędzy wyroby w relacji do kosztów bezpośrednich. produkcji rozlicza się pomiędzy wyroby w relacji do kosztów bezpośrednich.

Ponadto w okresie poniesiono następujące koszty i straty:Ponadto w okresie poniesiono następujące koszty i straty:

Opłacono odsetki od kredytu bankowego Opłacono odsetki od kredytu bankowego 1 0001 000

Otrzymano kary umowne od kontrahentów Otrzymano kary umowne od kontrahentów 3 0003 000

W wyniku powodzi utracono materiały o wartości W wyniku powodzi utracono materiały o wartości 2 0002 000

Odpisano nieściągalne należności Odpisano nieściągalne należności 4 0004 000

Otrzymano odszkodowanie za utracone materiałyOtrzymano odszkodowanie za utracone materiały2 5002 500

Dodatnie różnice kursowe od zapłaconych zobowiązańDodatnie różnice kursowe od zapłaconych zobowiązań 1 5001 500

Podatek dochodowy (19% zysku brutto)Podatek dochodowy (19% zysku brutto) …………

A.A.

RACHUNEK ZYSKÓW I STRATRACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałówmateriałów

I.I.

II.II.

Przychody ze sprzedaży produktówPrzychody ze sprzedaży produktówPrzychody ze sprzedaży towarów i materiałów Przychody ze sprzedaży towarów i materiałów

B.B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałówmateriałów

I.I.

II.II.

Koszt wytworzenia sprzedanych produktówKoszt wytworzenia sprzedanych produktówWartość (w cenie zakupu) sprzedanych towarów i materiałówWartość (w cenie zakupu) sprzedanych towarów i materiałów

C.C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)

D.D. Koszty sprzedażyKoszty sprzedaży

E.E. Koszty ogólnego zarząduKoszty ogólnego zarządu

F.F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E) Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)

G.G. Pozostałe przychody operacyjnePozostałe przychody operacyjne

H.H. Pozostałe koszty operacyjnePozostałe koszty operacyjne

I.I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H)

J.J. Przychody finansowePrzychody finansowe

K.K. Koszty finansoweKoszty finansowe

L.L. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)Zysk (strata) z działalności gospodarczej (I+J-K)

M.M. Wynik na zdarzeniach nadzwyczajnych (M.I. – M.IIWynik na zdarzeniach nadzwyczajnych (M.I. – M.II

I.I.

II.II.

Zyski nadzwyczajneZyski nadzwyczajneStraty nadzwyczajneStraty nadzwyczajne

N.N. Zysk (strata) brutto (L+/- M)Zysk (strata) brutto (L+/- M)

0.0. Podatek dochodowyPodatek dochodowy

P.P. Zysk (strata) netto ((N-0)Zysk (strata) netto ((N-0)

Wady rachunku kosztów pełnychWady rachunku kosztów pełnych

1.1. Zmiana klucza rozliczeniowego powoduje zmianę kosztu jednostkowegoZmiana klucza rozliczeniowego powoduje zmianę kosztu jednostkowego

2.2. Wielkość produkcji wpływa na poziom kosztu jednostkowegoWielkość produkcji wpływa na poziom kosztu jednostkowego

3.3. Przyjmuje się założenie, że wszystkie koszty są zmiennePrzyjmuje się założenie, że wszystkie koszty są zmienne

Przykład 1.Przykład 1.XX YY ZZ RazemRazem

Materiały bezpośrednieMateriały bezpośrednie 800800 200200 200200 12001200

Płace bezpośredniePłace bezpośrednie 200200 200200 400400 800800

Koszty wydziałoweKoszty wydziałowe 600600

Koszt wytworzeniaKoszt wytworzenia 26002600

XX YY ZZ RazemRazem

Materiały bezpośrednieMateriały bezpośrednie 800800 200200 200200 12001200

Płace bezpośredniePłace bezpośrednie 200200 200200 400400 800800

Koszty wydziałoweKoszty wydziałowe 600600

Koszt wytworzenia Koszt wytworzenia 26002600

Przykład 2.Przykład 2.

Obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia produktu przy Obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia produktu przy następujących założeniach: materiały bezpośrednie następujących założeniach: materiały bezpośrednie 120 zł/szt.; robocizna bezpośrednia 40 zł/szt.; zmienne 120 zł/szt.; robocizna bezpośrednia 40 zł/szt.; zmienne koszty wydziałowe (energia) 10zł/szt.; stałe koszty koszty wydziałowe (energia) 10zł/szt.; stałe koszty wydziałowe 18.000 zł Rozmiary produkcji:wydziałowe 18.000 zł Rozmiary produkcji:Wariant I: 600 szt.Wariant I: 600 szt.Wariant II: 400 szt.Wariant II: 400 szt.Wariant III: 100 szt.Wariant III: 100 szt.

P R O D U K T Y P R O D U K T Y RazemRazem

AA BB CC DD

Materiały Materiały bezpośredniebezpośrednie

100100 150150 400400 150150 800800

Płace Płace bezpośredniebezpośrednie

200200 100100 5050 150150 500500

Koszty Koszty pośredniepośrednie

750750

Razem kosztyRazem koszty 20502050

CenyCeny 500500 425425 550550 625625 21002100

Wynik Wynik finansowy (+) finansowy (+) zysk (-) stratazysk (-) strata

BB CC DD RazemRazem

Materiały Materiały bezpośredniebezpośrednie

150150 400400 150150 700700

Płace Płace bezpośredniebezpośrednie

100100 5050 150150 300300

Koszty Koszty pośredniepośrednie

750750

Razem kosztyRazem koszty 17501750

CenyCeny 425425 550550 625625

Wynik Wynik finansowy (+) finansowy (+) zysk (-) stratazysk (-) strata

Przykład 3.

+50

1600

ISTOTA RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCHISTOTA RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH

1. W całym systemie pomiaru, grupowania, kontroli i sprawozdawczości, koszty powstające w związku z produkcją (reagujące na wahania rozmiarów działalności) czyli koszty zmienne – grupuje się oddzielnie od kosztów stałych.

2. Koszty zmienne są ujmowane w przekroju wyrobów i stosowane do wyceny zapasów produktów pracy, koszty stałe w całości obciążają rachunek wyników jako koszty okresu. Funkcję kosztów napiszemy tu:

Y = bX + KS

m

i

KS i X i

b Y

1

3. Obowiązuje procedura dwustopniowego ustalania wyniku finansowego.W etapie pierwszym następuje pomiar nadwyżki cenowej, to jest różnicy między ceną danego produktu, a jego kosztem zmiennym. Sumę nadwyżek cenowych w skali przedsiębiorstwa ustala się jako różnicę między przychodem ze sprzedaży, a kosztami zmiennymi produktów sprzedanych, co zapiszemy:

Etap drugi sprowadza się do pomniejszenia nadwyżki cenowej o kwotę kosztów stałych:

m

i

m

iiXibiXiccN

1 1

bccn

KScNW

bX

KS

X

y y = bX + KS

y/x

x

x

KS

xKS

bxy /

b

Rachunek kosztów pełnych Rachunek kosztów zmiennych

Koszty produkcji bezpośrednie pośrednie

Koszty okresu

ogólnego zarządu

sprzedaży

Produkt 1 Produkt 2 Produkt N

Wynik finansowy

Koszty zmienne produkcji Koszty stałe

produkcji ogólnego

zarządu sprzedaży

Produkt 1 Produkt 2 Produkt N

Wynik finansowy

Problem decyzyjny: ocena opłacalności przyjęcia dodatkowego zamówienia

Przykład 1

Przedsiębiorstwo przewiduje wytworzenie w okresie 100 tyś.

szt. wyrobu A. Wolne moce produkcyjne umożliwiają ponadto

dodatkową produkcję wyrobu B w ilości 20 tyś. szt. (bez wzrostu

kosztów stałych). Dane kosztowe: koszt bezpośredni (zmienny) na

jednostkę: wyrobu A: 20 zł/szt; wyrobu B: 5zł/szt; ceny wyrobów: A-

30 zł/szt.; B-6,50 zł/szt. Koszty pośrednie (stałe) w okresie 840.000.

Ocenić opłacalność podjęcia dodatkowej produkcji wyrobu B,

stosując metodologię rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów

zmiennych (koszty pośrednie rozlicza się w relacji do sumy kosztów

bezpośrednich).

ProduktyProdukty Cena w złCena w zł Koszt zmienny Koszt zmienny jednostkowyjednostkowy

Nadwyżka Nadwyżka cenowa w cenowa w złzł

MaszynochłonnośMaszynochłonność w mgodz./szt.ć w mgodz./szt.

Surowco-Surowco-chłonność chłonność w kg/szt.w kg/szt.

00 800800 700700 100100 0,50,5 2,02,0

PP 550550 300300 250250 2,02,0 1,251,25

Problem decyzyjny: Ocena opłacalności produkcji poszczególnych wyrobów II

Przykład 3 .

Dane planowane dla dwóch typów wyrobów O i P wytwarzanych z tego samego surowca i na tych samych maszynach przedstawiają się następująco:

Zdolność produkcyjna 5.000 mgodz.Dostępne surowce 25 000 kgKoszty stałe 400.000 zł

1. Poszukiwanie czynnika najbardziej ograniczającego produkcję:

2. Ustalenie nadwyżki cenowej na jednostkę zasobu ograniczającego produkcję:

- w czasie 5000 mgodz można wytworzyć:

- 25 000 kg można wyprodukować:

3. Ustalenie globalnej nadwyżki cenowej:

4. Ustalenie zysku:

Założenia przyjęte przy konstrukcji progu

rentowności

1) wytwarza się i sprzedaje jeden rodzaj produktu (lub produkcję

różnorodną można przeliczyć i wyrazić za pomocą jednego miernika),

2) rozmiary produkcji są jedynym czynnikiem kształtującym koszty,

3) w rozpatrywanym przedziale istotności koszty stałe są bezwzględnie

stałe, a koszty zmienne są zmienne proporcjonalnie,

4) cena sprzedaży jest stała i nie zależy od rozmiarów sprzedaży,

5) cena sprzedaży jest wyższa niż jednostkowy koszt zmienny,

6) zapasy wyrobów gotowych z okresu na okres nie zmieniają się, a

zatem produkcja = sprzedaży.

(próg rentowności ilościowy)

jeżeli X1 > XPR

jeżeli X1 < XPR

KSbXPRcX

bcKS

PRX

)( PRXXcNBZ 1

)( 1XPRXcNBS

Próg rentowności (produkcja jego asortymentu)

P (przychód całkowity

Strefa zysków KC (koszt całkowity

KZ (koszty zmienne)

KSt (koszty stałe) Strefa

strat

Poziom produkcji i sprzedaży

PR

Koszty i przychody

Przedział istotności

Próg rentowności w oparciu o dane

jednostkowe

Zysk na jednostkę

Kz jedn

Koszty i przychody

Poziom produkcji i sprzedaży

kj

Strata na jednostęę

c

PR

Próg rentowności wartościowy

(produkcja jednego asortymentu)

cb

KSPRcX

1

Wskaźnik pokrycia

cb

POW 1 (na jednostkę)

PKZ

POW 1 (na całą produkcję/sprzedaż)

Informuje jaka część przychodu ze sprzedaży

(ceny) pozostaje na pokrycie kosztów stałych i

zysk (max)

Wskaźnik pewności

normXPRX

peW 1 (ilościowy)

CXnormPRCX

peW 1 (wartościowy)

Informuje o ile może spaść produkcja/sprzedaż bez

popadania w strefę strat (max)

Wskaźnik zysku

peWxPOWWz

Informuje jaki % przychodu ze sprzedaży w punkcie

X norm stanowi zysk.

Przykład 4

Przedsiębiorstwo o produkcji jednorodnej ustaliło wielkość normalnej zdolności produkcyjnej na poziomie 50.000 jednostek produktu miesięcznie. Planowane miesięczne koszty stałe wynoszą 150 tys. zł. Koszty zmienne na jednostkę produktu kształtują się w wysokości 7,2 zł, a przewidywana cena sprzedaży 12 zł.

Próg rentowności ilościowy:

Próg rentowności wartościowy:

Wskaźnik pokrycia :

Wskaźnik pewności (bezpieczeństwa):

Wskaźnik zysku:

Uwzględnienie podatku

dochodowego

)()( rKSXbcNZ

1

bcr

NZKS

X

1

Przykład 5. (podatek dochodowy)

Przedsiębiorstwo produkuje rowery. Cena

wynosi 500 zł/ szt., koszty zmienne na

jednostkę 300 zł/ szt. Koszty stałe w miesiącu

20.000 zł. Ile miesięcznie należy sprzedać

rowerów aby osiągnąć zysk w kwocie 9.000 zł

przy stawce podatku dochodowego 19 %?

Produkcja wieloasortymentowa:

n

iiXiC

n

iiXib

KSWPR

1

11

Przykład 6. (produkcja wieloasortymentowa)

Przedsiębiorstwo obok rowerów turystycznych (cena 500 zł/szt., koszty zmienne 300 zł/szt.), produkuje także rowery górskie. Cena 800 zł/szt. Koszty zmienne 400 zł/szt., koszty stałe okresu (miesiąca) 20000 zł.

Oblicz próg rentowności przy założeniu, że w badanym miesiącu struktura sprzedaży ukształtuje się następująco: 75% rowery turystyczne, 25% rowery górskie.

Dźwignia operacyjna

Przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt o następujących

parametrach:

Cena = 20 zł/ szt.; b=15 zł/ szt.; KS = 500

Próg rentowności ilościowy:

Próg rentowności wartościowy:

Obliczyć przychód i zysk dla następujących rozmiarów produkcji

105 szt.

110 szt.

125 szt.

ZyskNcenowaoD

Przychód Zysk

Przychód Zysk

Przychód Zysk

Przy produkcji 105 szt. dźwignia operacyjna wynosi:

J eżeli sprzedaż wzrośnie o 20% to zysk wzrośnie o 420%

Sprawdzenie:

Przy produkcji 110 szt. dźwignia operacyjna wynosi:

J eżeli sprzedaż wzrośnie o 20% to zysk wzrośnie o 220%

Sprawdzenie:

Wyznaczanie cen na podstawie rachunku kosztów zmiennych

n

ii

n

ii

i

P

KZC

1

1

ib

n

ii

n

iiMB

i

P

C

1

11

ib

Tradycyjny rachunek kosztów zmiennych

Przychód ze sprzedaży 180.000- Koszty zmienne wyrobów 145.500

Marża brutto 34.500- Koszty stałe 30.100

Zysk 4.400

W wieloblokowym rachunku kosztów zmiennych, koszty stałe dzielone są na segmenty, co pozwala ustalić wiele marż brutto.

Założenia wieloblokowego rachunku kosztów zmiennych

Podział przedsiębiorstwa na ośrodki odpowiedzialności za zysk:

• filie, oddziały, zakłady,

• sklepy, hurtownie – działające w ramach jednego

przedsiębiorstwa,

• kierunki sprzedaży, rynki, obszary geograficzne, grupy

klientów,

• grupy produktów, pojedyncze zlecenia,

• segmenty działania (np. handel, usługi),

Są to wyodrębnione zakresy działalności, którym można przyporządkować przychody i koszty oraz wskazać osobę odpowiedzialną za dokonania.

Wieloblokowy rachunek kosztów zmiennychGrupa AGrupa A Grupa BGrupa B

WyróbWyrób WyróbWyrób

A1A1 A2A2 B1B1 B2B2

Przychód ze sprzedażyPrzychód ze sprzedaży 50 00050 000 40 00040 000 30 00030 000 60 00060 000

Koszty zmienne wyrobówKoszty zmienne wyrobów 37 50037 500 32 00032 000 18 00018 000 58 00058 000

Marża brutto IMarża brutto I 12 50012 500

(25%)(25%)8 0008 000

(20%)(20%)12 00012 000

(40%)(40%)2 0002 000

(3,3%)(3,3%)

Koszty stałe wyrobówKoszty stałe wyrobów 2 0002 000 3 0003 000 6 0006 000 4 2004 200

Marża brutto IIMarża brutto II 10 50010 500

(21%)(21%)5 0005 000

(12,5%)(12,5%)6 0006 000

(20%)(20%)-2 200-2 200

Razem marża bruttoRazem marża brutto 15 50015 500

(17,2%)(17,2%)3 8003 800

(4,2%)(4,2%)

Koszty stałe grup wyrobówKoszty stałe grup wyrobów 5 6005 600 5 7005 700

Marża brutto IIIMarża brutto III 9 9009 900

(11%)(11%)-1 900-1 900

Razem marża brutto IIIRazem marża brutto III 8 0008 000

(4,4%)(4,4%)

Koszty stałe przedsiębiorstwaKoszty stałe przedsiębiorstwa 3 6003 600

Zysk (Wynik IV)Zysk (Wynik IV) 4 4004 400

(2,4%)(2,4%)

Target costing (rachunek kosztów docelowych)

Jest narzędziem zarządzania kosztami jeszcze przed rozpoczęciem

produkcji. Celem jest zmniejszenie wszystkich składników kosztów

danego produktu przez cały cykl jego życia. Zaangażowanie działów:

badań i rozwoju, konstrukcyjnego, produkcji, marketingu,

rachunkowości.

Zastosowanie (Japonia 1991-92):

Przemysł samochodowy i elektryczny 88,5%,

Przemysł maszynowy 82,8%,

Przemysł urządzeń precyzyjnych 75%,

(Sharp, Panasonic, Mercedes – Benz, Nissan, Toyota)

ok. 85-90% kosztów przesądza się już na etapie projektu.

• szacowanie możliwej do zaakceptowania przez rynek ceny na

nowy produkt (ceny docelowej) oraz możliwej ilości sprzedaży

nowego produktu,

• obliczenie akceptowanego zysku,

• ustalenie docelowego kosztu,

• dostosowanie kosztów rzeczywistych do poziomu kosztu

docelowego (analiza wartości, zmiany konstrukcyjne, zmiany w

technologii produkcji, negocjacje z dostawcami, związkami

zawodowymi, dystrybutorami, systemy motywacyjne, systemy

kontroli jakości).

Kaizen costing (proces stałego obniżania kosztów)

Jest systemem ciągłego wprowadzania udoskonaleń procesu technologicznego i organizacji pracy, czego bezpośrednim skutkiem jest obniżka kosztów.

Propozycje usprawnień zgłaszają pracownicy, np. w Toyota Motor Corporation w 1991 roku zgłoszono 2 mln usprawnień (35 na 1 zatrudnionego ) z czego 97% wdrożono.

• o ile target costing funkcjonuje na etapie projektu, to kaizen costing na

etapie realizacji i dystrybucji,

• zaangażowani są wszyscy pracownicy, a zadania przekazywane są od

zarządu do poziomu poszczególnych brygad i zespołów,

• rola rachunkowości zarządczej polega na dostarczaniu aktualnych danych

o zadaniach (na dół) i o osiągniętych efektach (w górę),

• samo dotrzymanie norm już nie wystarcza,

• silne systemy motywacyjne,

• możliwości obniżania kosztów są ograniczone.

Założenia BSC

Misja firmyMisja firmy Cele Cele strategicznestrategiczne

(do realizacji w (do realizacji w okresie 5 lat)okresie 5 lat)

Miary Miary dokonańdokonań

Wymagany Wymagany poziom poziom realizacji celurealizacji celu

Program Program działania działania (osoby (osoby odpowiedzialnodpowiedzialne)e)

Jesteśmy Jesteśmy niezależnym niezależnym dostawcą na dostawcą na rynku rynku światowym. światowym. Praktykujemy Praktykujemy otwartą, otwartą, partnerską partnerską współpracę z współpracę z klientami i klientami i dostawcami. dostawcami. Dążymy do Dążymy do przywództwa na przywództwa na rynku w rynku w „obszarze „obszarze jakości”jakości”

Szybsze Szybsze

przystosowanieprzystosowanie

do wymagań do wymagań

klientówklientów

Poprawa Poprawa

jakości jakości

obsługiobsługi

Utrzymanie Utrzymanie

stałych stałych

klientówklientów

Liczba Liczba nowych nowych klientówklientów

Wskaźnik Wskaźnik

zadowolenia zadowolenia

klientówklientów

Dwa zlecenia Dwa zlecenia średnio średnio miesięczniemiesięcznie

6 w skali 10 6 w skali 10

punktowejpunktowej

1 na 10 1 na 10 zrealizowanych zrealizowanych zleceńzleceń

analiza analiza działań działań konkurencji na konkurencji na rynku rynku

przygotowaniprzygotowanie e

systemu systemu badań badań

ankietowych ankietowych

klientówklientów

Przygotowanie Przygotowanie banku danych o banku danych o stałych stałych klientachklientach

Kategorie kosztów cyklu życia produktu a fazy cyklu życia produktu