[This is an interesting text. There appear to be many original verses sprinkled throughout the text, many of which are incomplete. Some of the verses don’t follow any regular meter and some work is needed to edit this text. Some verses are likely quotes, but I haven’t been able to trace them. I have used Haridas Shastri’s edition, and have not had access to another. It would be worth finding other manuscripts in order to produce a true critical edition.]

çré -sä dhanä -dé pikä

prathama-kakñ ä amandaà vå ndävana-mandirodare suhema-ratnävali-citra-kuö ö ime | sahopaviñ ö aà priyayä samänayä govinda-säkñ äd-bhagavantam äçraye ||1|| saàsära-küpe patitän açeñ än uddhartu-kämaù kali-käla-lokän | yaù präduräsé t kila gauòa-deçe caitanya-candraà tam ahaà prapadye ||2|| çré -caitanya-priyatamaù çré mad-rädhä-gadädharaù | tat-paré vara-rüpasya çré -govinda-prasevanam || tayoù sat-prema-sat-pätraà çré -rüpaù karuëämbudhiù | tat-päda-kamala-dvandve ratir me syäd vraje sadä ||3|| tadé ya-sevädhipatià mahäçayaà samasta-kalyäëa-gauëaika-mandiram | värendra-vipränvaya-bhüñ aëaà guruà bhaje’niçaà çré -hari-däsa-saàjïakam ||4|| yat-sevayä vaçaù çré mad-govindo nanda-nandanaù | payasä saàyutaà bhaktaà yäcate karuëämbudhiù ||5|| kià cäsmin kadäcid vasanta-väsarävasare rätrau räsa-maëòale bhramati sati saàcäriëyäù çré -vå ñ abhänu-sutäyä äçcaryaà rüpaà då ñ ö vä tamälasya müle mürcchitavän iti mahaté prasiddhiù | tasyaiva käntä-paricärako’sau tayoç ca däsaù kila ko’pi nämnä | svaké ya-lokasya tadé ya-däsye mati-praveçäya karoti yatnam ||6|| çré mad-rädhä-präëa-bandhor naityikaà caritaà hi yat | çré mat-kå ñ ëa-kavé ndreëa kå payä prakaö é kå tam ||7|| çré mad-rüpäjïayä teñ äà paramäpta-vareëa tu | kå taà tasmin mayä bhäñ ye teñ äà väkya-pramäëataù ||8|| atha tasmät på thaktvena säkñ äd-bhagavato hareù | mantra-mayyäà samäsena sevä kiïcid vilikhyate ||9|| tat-tat-prasaìga-saìgatyä siddhänto’pi ca likhyate | tasya madhye na likhito grantha-vistära-bhé titaù | kakñ ä-daçama-saàpürëo grantho’yaà sambhaviñ yati |10|| tatra prathama-kakñ äyäà çré mat-sevä-prakäçanam | dvité ye çré la-govinda-säkñ äd-bhagavataù kathä ||11|| tå té ye madhya-kaiçore rasotkarñ a-nirüpaëam |

caturthe’ñ ö ädaçärëasya mantrasyärtho vilikhyate ||12|| païcame’sya vraja-bhuvo mähätmyaà pariké rtitam | ñ añ ö he çré bhänu-nandinyäù prakäçasya kathä çubhä ||13|| çré man-mahäprabhos tasya bhakta-vå ndasya caiva hi | tattvätmikä-kathä proktä tat-tad-grantha-pramäëataù ||14|| saptame tv añ ö ame proktä punaù çré -rüpa-sat-kathä | rägätmikä tathä rägänugä-bhakti-nirüpaëam ||15|| kakñ äyä navame lekhyaà daçame likhyate punaù | çré mad-bhagavatas tat-tad-bhaktyädes tattva-varëanam ||16|| atha çré mad-rüpa-sanätanäbhyäà çré la-paëòita-gosvämi-çiñ ya-çré -paramänanda-gosväminä ca çré mad-vå ndävana-yoga-pé ö hädiñ u sarvaà svarüpa-räja-svayaà-bhagavataù çré mad-govinda-devasya çré man-madana-gopäla-gopé näthayoç ca sevä çré mad-é çvarecchayä sva-sva-sthäne sva-sva-seväù prakäçitäù | prakäças tu na bhedeñ u gaëyate sa hi na på thak [Laghubhäg. 1.18] iti | svayaà bhagavataù çré mad-govindasya sukhädhikaù | vå ndävane yoga-pé ö he sevä tu prakaö é kå tä | çré -caitanya-kå pä-rüpa-rüpeëa karuëä-kå tä ||17|| sevä gopäla-devasya parmänanda-dä çubhä | çré -sanätana-rüpeëa tatraiva prakaö é kå tä ||18|| paramänanda-de çré man-né pa-pädapa-bhü-tale | kälindé -jala-saàsargi-çé talänala-kalpite ||19|| rädhä-gadädhara-cchätraù paramänanda-nämakaù | yas tenäçu prakaö ito gopé nätho dayämbudhiù | vaàçé -vaö a-taö e çré mad-yamunopataö e çubhe ||20|| tataù sarvasva-rüpaà jänatä çré la-rüpeëa çré -sanätanena ca müla-svarüpa-çakti-çré -rädhä-gadädhara-pariväre çré man-mahäprabhor äjïänusäreëa sva-sva-sthäne sva-sva-sevä samarpitä | taträpi çré -paëòita-gosvämi-çiñ yaù premi-kå ñ ëa-däsa-gosvämine samarpitä çré -rüpeëa | tathä hi, çré mad-gadädharasyäsya svarüpaà pürva-lakñ aëam | jänatä çré la-rüpeëa sevä tasmai samarpitä ||21|| çré la-sanätana-gosväminä svasyäté väntaraìgäya çré -kå ñ ëa-däsa-brahmacäriëe çré -madana-gopäla-devasya seva samarpitä | evaà çré mad-rüpädvaita-rüpeëa çré mad-raghunäthena çré =yuta-kuëòa-yugala-paricaryä tat-parisara-bhümiç ca çré -govindäya samarpitä | evaà çré -gopé näthasya sevä çré -paramänanda-gosväminä çré madhu-paëòita-gosvämine samarpitä | kià ca trayäëäà çré -vigrahäëäà preyasé kila çré -hari-däsa-gosvämi-çré -kå ñ ëa-däsa-brahmacäri-gosvämi-çré -madhu-paëòita-gosvämibhiç ca prakäçitä ||

iti prathama-kakñ ä

(2)

dvité ya-kakñ ä atha çré -vå ndävanottamäìga-yoga-pé ö häñ ö a-dala-kamala-karëikä-räja-siàhäsana-viräjamänaù sarvasva-rüpa-räjaù sarva-prakäça-müla-bhütaù svayaà bhagavat-çré -vrajendra-nandano madhya-kaiçorävasthitaù çré -govinda-deva eva çré -vå ndävanädhiräjaù | yathä bahünäà räja-puträëäà räja-putratve sämye tathäpy eko räja-siàhäsanärho räjä bhavati çruti-små ti-puräëädäv asyaiva prädhänyät, yathä vraje mahä-räse dhämno’bhede’pi parikara-bhedena sarveñ u yütheñ u pürëatama-prakäçena sthitaù san çré -rädhikäyäù pärçve svayam eva viräjate, tathä | ataeva mauna-mudrädikaà prakäçya vigrahaval-lé lä-käle sarveñ äà çré -kå ñ ëa-prakäçänäà tatraivänyatra sthitaù san çré -kå ñ ëa-caitanya-mahäprabhos tat pärñ adänäà ca niratiçaya-kå pä prakäça-rüpa-çré -rüpa-seväm aìgé kå tya çré -govinda-devaù svayam eva viräjate | tathä hlädiné -çakti-säräàça-mahäbhäva-svarüpayä çruti-små ti-puräëädiñ u vå ndävanädhé çätvena prasiddhayä çré -rädhayä saha viräjamänatvenäsyaiva prasiddheù, yathä brahma-saàhitäyäm (5.37)—

änanda-cinmaya-rasa-pratibhävitäbhis täbhir ya eva nija-rüpatayä kaläbhiù | goloka eva nivasaty akhilätma-bhüto govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi ||

yathä hari-vaàçe— ahaà kilendro devänäà tvaà gaväm indratäà gataù | govinda iti lokäs tväà stoñ yanti bhuvi çäçvatam || çré -bhägavate ca (10.21.23)—

indraù surarñ ibhiù säkaà codito deva-mätå bhiù | abhyasiïcata däçärhaà govinda iti cäbhyadhät ||

ö é kä ca—deva-mätå bhir iti | gäù paçün gäà svargaà vä indratvena vindaté ti kå tvä ca govinda ity abhyadhät näma kå tavän | punas tatraiva daçama-skandhe (10.27.28)—

iti go-gokula-patià govindam abhiñ icya saù | anujïäto yayau çakro vå to devädibhir divam ||

padyävalyäà1—

kälindé -té ra-kalpa-druma-tala-vilasat-padma-pädäravindo mandändoläìgulé bhir mukharita-muralé manda-gé täbhinandaù | rädhä-vaktrendu-manda-smita-madhura-sudhäsväda-sandoha-sändraù çré mad-vå ndävanendraù prabhavatu bhavatäà bhütaye kå ñ ëa-candraù ||

skände mathurä-khaëòe näradoktau—

tasmin vå ndävane puëyaà govindasya niketanam | tat-sevaka-samäké rëaà tatraiva sthé yate mayä || bhuvi govinda-vaikuëö haà tasmin vå ndävane nå pa | yatra vå ndädayo bhå tyäù santi govinda-lälasäù || vå ndävane mahä-sadma yair då ñ ö aà puruñ ottamaiù | govindasya mahé päla te kå tärthä mahé -tale ||

tathä hi çré -kå ñ ëa-sandarbhe çré -bhägavata-ñ añ ö ha-skandhe (6.8.20)—mäà keçvavo gadayä prätar avyäd govinda äsaìgavam ätta-veëuù iti | ö é kä ca—tau hi çré -mathurä-vå ndävanayoù suprasiddha-mahä-yogapé ö hayos tat-tan-nämnaiva sahitau prasiddhau tau ca tatra tatra präpaïcika-loka-då ñ ö yä çré mat-pratimäkäreëa bhätaù | svajana-då ñ ö yä säkñ äd-bhütau ca | tatrottara-rüpaà brahma-saàhitä-govinda-stavädau prasiddham | ataeväträpi säkñ äd-rüpa-vå nda-prakaraëa evaitau paö hitau ity ädi-sandarbha-ö é kety arthaù | tathä hi—säkñ äd bhagavataù çré mad-govindasya sukhädhikä | tathä hi çré -caitanya-caritämå te (1.8.50-51)—

vå ndävane kalpa-vå kñ a suvarëa-sadana mahä-yoga-pé ö ha täìhä ratna-siàhäsana täte basi ächena säkñ ät vrajendra-nandana çré -govinda näma säkñ ät manmatha-madana

1 Not found in my edition.

nau sarvatra deçe yathä çré -kå ñ ëa-prakäçädé näà navé na-präcé nä-dhätu-çé lädy-äkäräù kvacid bhakta-vatsalatayä calac-chakti-prakäçikä arcäyamänäù kvacit sämänyäkäräç ca çré -nanda-nandana-prakäçä då çyante | tathäsau svayaà bhagavän çré -govinda-devo’pi (iti cet) ? na, kià tv asau tathätve då çyamäno’py arcäyamäna-viçeñ aù svayaà prakäçaù säkñ äd vrajendra-nandana eva | atra yukti-sudå ñ ö äntäà präcé na-pauräëikäà kathäm äha—prema-nagaräpara-paryäye pratiñ ö häna-pure ko’pi räjäsé t | sa ca païca-putraù | värdhaka-daçäyäà manasi evaà vicäritavän—mat-putreñ u yo räjyädi-pälanen samartho mayi premaväàç ca bhavet | tasmin räjyädi samarpayiñ yämi | iti manasi kå tvä bahir jaòavad äcaritavän | taà då ñ ö vä sarve janä manasi duùkhitä abhavan | puträëäà madhye tu ye duñ ö äcäräs te manasi hå ñ ö ä räjyädikaà netuà viñ aya-sukhaà ca kartuà pravå ttä abhavan | teñ u ko’pi paëòito jïänavän pürvato’pi pitroù pré tià kå tvä seväyäà pravå ttaù | räjä tu tasya bhaktià då ñ ö vä tasmin räjyädi-bhäraà samarpitavän | anye puträs tu tac chrutvä tad-upari daëòädikaà kå tavantaù | tän då ñ ö vämätyäù sarve tad-vå ttäntaà räjïi niveditavantaù | räjä tu tac chrutvä kå trima-jaòa-svabhävädikaà tyaktvä tän puträn nirasya tasmin putre svacchandam abhiñ ekaà kå tavän | tathäyaà çré -govinda-devaù säkñ äd vrajendra-kumäro’py ädhunika-bhaktänäà prema-täratamyaà kartuà mauna-mudrädikam aìgé kå tya rädhikayä saha viräjate | aträpi çruti-små ti-puräëädi-pramäëäni bahüni santi | tatra çré -gopäla-täpanyäà (1.9-10)—

sat-puëòaré ka-nayanaà meghäbhaà vaidyutämbaram | dvi-bhujaà jïäna-mudräòhyaà vana-mälinam é çvaram ||9|| gopa-gopé -gavävé taà sura-druma-taläçritam || ity ädi | tam ekaà govindaà sac-cid-änanda-vigraham ity ädi | gopäläya govardhanäya gopé -jana-vallabhäya namo namaù |

tathä hi ürdhvämnäye—

gopäla eva govindaù prakaö äprakaö aù sadä | vå ndävane yoga-pé ö he sa eva satataà sthitaù || asau yuga-catuñ ke’pi çré mad-vå ndävanädhipaù | püjito nanda-gopädyaiù kå ñ ëenäpi supüjitaù || cé ra-hartä vraja-stré ëäà vrata-pürti-vidhäyakaù | cid-änanda-çiläkäro vyäpako vraja-maëòale ||

tatra—

candrävalé -durädharñ aà rädhä-saubhägya-mandiram || tathä hi atharva-vede—gokuläraëye mathurä-maëòale vå ndävana-madhye sahasra-dala-padme ñ oòaça-dala-madhye’ñ ö a-dala-keçare govindo’pi çyämaù pé tämbaro dvibhujo mayüra-puccha-çiro veëu-vetra-hasto nirguëaù sa-guëo niräkäraù säkäro niré haù sa-ceñ ö o viräjate iti | dve pärçve candrävalé rädhä ca ity ädi |

tathä ca saàmohana-tantroktiù—

govinda-sahitäà bhüri-häva-bhäva-paräyaëäm | yoga-pé ö heçvaré à rädhäà praëamämi nirantaram ||

tathä hi skände—

govinda-svämi-nämätra vasaty arcätmako’cyutaù | gandarvair apsarobhiç ca kré òamänaù sa modate ||

tathä hi brahma-saàhitäyäà (5.1)—

é çvaraù paramaù kå ñ ëaù saccidänanda-vigrahaù |

anädir ädir govindaù sarva-käraëa-käraëam || atra çloke kå ñ ëoù viçeñ yaù | anyaträpi govindasya viçeñ yatvam | yathä—

vraje govinda-nämä yaù paçünäm indratäà gataù | sa eva kå ñ ëo bhavati mano-neträdi-karñ aëät ||

brahma-saàhitäyäà ca (5.39)—

rämädi-mürtiñ u kalä-niyamena tiñ ö han nänävatäram akarod bhuvaneñ u kintu | kå ñ ëaù svayaà samabhavat paramaù pumän yo govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi ||

ö é kä ca—yo govindo rämädi-mürtiñ u kalä-niyamena tiñ ö han san nänävatäram akarot, sa devaù svayaà kå ñ ëaù samabhavan taà bhajämé ti | çré -gopäla-täpanyäà (1.35, 39-42, 45)—

kå ñ ëäya gopé näthäya govindäya namo namaà || tathä hi—

veëu-vädana-çé läya gopäläyähi-mardine | kälindé -küla-loläya lola-kuëòala-dhäriëe || vallavé -vadanämbhoja-mäline nå tya-çäline | namaù praëata-päläya çré -kå ñ ëäya namo namaù || namaù päpa-praëäçäya govardhana-dharäya ca | pütanä-jé vitäntäya tå ëävärtäsu-häriëe || niñ kaläya vimohäya çuddhäyäçuddha-vairiëe | advité yäya mahate çré -kå ñ ëäya namo namaù || keçava kleça-haraëa näräyaëa janärdana | govinda paramänanda mäà samuddhara mädhava || ity ädi |

tatra ürdhvämnäye— çré man-madana-gopälo’py atraiva supratiñ ö hitaù | iti |

çré -daçame (10.19.16)— gopé näà paramänanda äsé d govinda-darçane || iti |

tathä hi (10.21.10)— vå ndävane sakhi bhuvo vitanoti ké rtià yad devaké -suta-padämbuja-labdha-lakñ mi | govinda-veëum anu matta-mayüra-nå tyaà prekñ ädri-sänv-aparatänya-samasta-sattvam || iti |

tathä hi çré -govinda-lé lämrte (21.28) ca—

çré -govinda-sthaläkhyaà taö am idam amalaà kå ñ ëa-saàyoga-pé ö haà vå ndäraëyottamäìgaà krama-natam abhitaù kürma-pé ö ha-sthaläbham | kuïja-çreëé -daläòhyaà maëimaya-gå ha-sat-karëikaà svarëa-rambhä- çreëé -kiïjalkam eñ ä daça-çata-dala-räjé va-tulyaà dadarça ||

çré -padma-puräëe (5.69.79-85)— pärvaty uväca govindasya kim äçcaryaà saundaryäkå ta-vigraha | tad ahaà çrotum icchämi kathayasva dayä-nidhe || é çvara uväca madhye vå ndävane ramye-maïju-maïjé ra-çobhite | yojanäçrita-sad-vå kñ a-çäkhä-pallava-maëòite || tan-madhye maïju-bhavane yoga-pé ö haà samujjavalam |

tad-añ ö a-koëa-nirmäëaà nänä-dé pti-manoharam || tasyopari ca mäëikya-ratna-siàhäsanaà çubham | tasmin nañ ö a-dalaà padmaà karëikäyäà sukhäçrayam || govindasya paraà sthänaà kim asya mahimocyate | çré mad-govinda-mantra-stha-ballavé -vå nda-sevitam || divya-vraja-vayo-rüpaà kå ñ ëaà vå ndävaneçvaram | vrajendraà santataiçvaryaà vraja-bälaika-vallabham || yauvanodbhinna-kaiçoraà vayasädbhuta-vigraham |

varäha-saàhitäyäà ca—

vå ndävane tu govindaà ye paçyanti vasundhare | na te yama-puraà yänti yänti puëya-kå täà gatim ||

asya ö é kä ca—atha sarväsäm arcänäà darçana-mähätmyaà vadan upary upari sphürtyä çré mad-arcä-viçeñ äyamäëasya säkñ äd-bhagavataù çré -govinda-devasya darçana-mähätmyam äha vå ndävana iti | tathä hi varäha-tantre païcama-paö ale, yathä—

çré -varäha uväca— karëikä tan mahad dhäma govinda-sthänam avyayam | tatropari svarëa-pé ö he maëi-maëòapa-maëòitam ||

tathä hi— karëikäyäà mahä-lé lä tal-lé lä-rasa-tad-girau | yatra kå ñ ëo nitya-vå ndä-känanasya patir bhavet || kå ñ ëo govindatäà präptaù kim anyair bahu-bhäñ itaiù | dalaà tå té yakaà ramyaà sarva-çreñ ö hottamottamam ||

tathä hi— govindasya priya-sthänaà kim asya mahimocyate | govindaà tatra saàsthaà ca vallavé -vå nda-vallabham || divya-vraja-vayo-rüpaà vallavé -pré ti-vardhanam | vrajendraà niyataiçvaryaà vraja-bälaika-vallabham ||

tathä hi— på thivy uväca— paramaà käraëaà kå ñ ëaà govindäkhyaà parätparam | vå ndävaneçvaraà nityaà nirguëasyaika-käraëam || varäha uväca— rädhayä saha govindaà svarëa-siàhäsane sthitam | pürvokta-rüpa-lävaëyaà divya-bhüñ aà susundaram || tribhaìga-maïju-susnigdhaà gopé -locana-tärakam | tatraiva yoga-pé ö he ca svarëa-siàhäsanävå te || pratyaìga-rabhasäveçäù pradhänäù kå ñ ëa-vallabhäù | lalitädyäù prakå tayo müla-prakå té rädhikä || saàmukhe lalitä devé çyämaläpi ca väyave | itare çré -madhumaté dhanyaiçänyäà hari-priyä || viçäkhä ca tathä pürve çaivyä cägnau tataù param | padmä ca dakñ iëe bhadrä nairå te kramaçaù sthitäù || yoga-pé ö hasya koëägre cäru-candrävalé priyä | prakå ty añ ö au tad anyäç ca pradhänäù kå ñ ëa-vallabhäù || pradhänä prakå tiç cädyä rädhikä sarvathädhikä | citrarekhä ca vå ndä ca candrä madana-sundaré || supriyä ca madhumaté çaçé rekhä haripriyä | saàmukhädi-krame dikñ u vidikñ u ca tathä sthitäù || ñ oòaçé prakå ti-çreñ ö hä pradhänä kå ñ ëa-vallabhä | vå ndävaneçvaré rädhä tavad tu lalitä priyä ||

gautamé ya-tantre—

ratna-bhüdhara-saàlagna-ratnäsana-parigraham |

kalpa-pädapa-madhyastha-hema-maëòapikä-gatam || ity anena govindasyaiva viçeñ aëam iti vivecané yam | täpané ca— tam ekaà govindaà sac-cid-änanda-vigraham iti | çré -jayadeva-caraëaiç ca (Gg 2.19)—

govindaà vraja-sundaré -gaëa-vå taà paçyämi hå ñ yämi ca ||

çré -bhakti-rasämå ta-sindhau (2.1.43)—

lé lä premëä priyädhikyaà mädhuryaà veëu-rüpayoù | ity asädhäraëaà proktaà govindasya catuñ ö ayam ||

tatraiva (1.2.239)—

smeräà bhaìgé -traya-paricitäà säci-visté rëa-då ñ ö ià vaàçé -nyastädhara-kiçalayäm ujjvaläà candrakeëa | govindäkhyäà hari-tanum itaù keçi-té rthopakaëö he mä prekñ iñ ö häs tava yadi sakhe bandhu-sange’sti raìgaù ||

çré -däna-keli-kaumudyäà –

arjunaù: bisähe | idaà bi thoa ccea | tä suëähi | so kira assuda-ara-sähammo sammohaëa-mähurä-bhara-ëabbo sabbobari virehanto pia-baassassa saala-goula-baittaëeëa goindähisea-mahüsabo kassa bä gabbaà ëa kkhu khabbedi ? |2

ity evambhütasya mauna-mudrädikaà prakäçya vigrahavat sthitasya çré -govinda-devasya prakaö a-lé lä-käle mauna-mudrädikam äcchäditam abhavat | tathä ca—prakaö a-lé lä-käle bhaktänäà bhakti-sadarçanärthaà prakaö itam eva | tatra çré -gopäla-täpanyädi-prasiddhaà—kadäcit prakaö é bhüya (1.10) dvibhujaà mauna-mudräòhyaà iti ca | kià ca çré -kå ñ ëa-sandarbhe (153)—

tad evaà tatra çré -kå ñ ëa-lé lä dvividhä aprakaö a-rüpä prakaö a-rüpä ca | präpaïcika-lokäprakaö atvät tat-prakaö atväc ca | taträprakaö ä – yaträsau saàsthitaù kå ñ ëas tribhiù çaktyä samähitaù | rämäniruddha-pradyumnai rukmiëyä sahito vibhuù || [GTU 2.36] iti | mathurä-tattva-pratipädaka-çré -gopäla-täpany-ädau – cintämaëi-prakara-sadmasu-kalpa-vå kñ a [BhP 5.40] ity ädi vå ndävana-tattva-pratipädaka-brahma-saàhitädau ca prakaö a-lé lätaù kiïcid vilakñ aëatvena då ñ ö ä, präpaïcika-lokais tad-vastubhiç cämiçrä, kälavad-ädi-madhyävasäna-pariccheda-rahita-sva-pravähä, yädavendratva-vraja-yuvaräjatvädy-ucitäharahar-mahä-sabhopaveça-gocäraëa-vinodädi-lakñ aëä | prakaö a-rüpä tu çré -vigrahavat kälädibhir aparicchedyaiva saté bhagavad-icchätmaka-svarüpa-çaktyaiva labdhärambha-samäpanä präpaïcikäpräpaïcika-loka-vastu-saàvalitä tadé ya-janmädi-lakñ aëä |

taträ prakaö ä dvividhä | mantropäsanämayé svä rasiké ca | prathamä yathä tat-tad-ekatara-sthänädi-niyata-sthitikä tat-tan-mantra-dhyäna-mayé | yathä bå had-dhyäna-ratnäbhiñ ekädi-prastävaù krama-dé pikäyäm | yathä vä -- atha dhyänaà pravakñ yämi sarva-päpa-praëäçanam | pé tämbara-dharaà kå ñ ëaà puëòaré ka-nibhekñ aëam || ity ädi gautamé ya-tantre |

2 viçäkhe ! idam api alpam etat tat çåëu | sa kila açruta-cara-sädharmaù sammohana-mädhuré-bhara-navyaù sarvopari-viräjamäno priya-vayasyasya sakala-gokula-patitvena govindäbhiñeka-mahotsavaù kasya vä garvaà na khalu kharvayati ? ||326||

yathä vä – veëuà kvaëantam aravinda-daläyatäkñ am- barhävataàsam asitämbuda-sundaräìgam | kandarpa-koö i-kamané ya-viçeñ a-çobhaà govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi || älola-candraka-lasad-vanamälya-vaàçé - ratnäìgadaà praëaya-keli-kalä-viläsam | çyämaà tri-bhaìga-lalitaà niyata-prakäçaà govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi || iti brahma-saàhitäyäm [5.39-40] | homas tu pürvavat käryo govinda-pré taye tataù ity-ädy-anantaraà – govindaà manasä dhyäyet gaväà madhye sthitaà çubham | barhäpé òaka-saàyuktaà veëu-vädana-tat-param || gopé -janaiù parivå taà vanya-puñ pävataàsakam || iti bodhäyana-karma-vipäka-präyaçcitta-små tau | tad u hoväca hairaëyo gopa-veçam abhräbhaà taruëaà kalpa-drumäçritam | tadiha çlokä bhavanti -- sat-puëòaré ka-nayanaà meghäbhaà vaidyutämbaram | dvi-bhujaà mauna-mudräòhyaà vanamälinamé çvaram || gopa-gopé -gavävé taà sura-druma-taläçritam | divyälaìkaraëopetaà rakta-paìkaja-madhyagam || kälindé -jala-kallola-saìgi-märuta-sevitam | cintayaàç cetasä kå ñ ëaà mukto bhavati saàså teù ||

iti çré -gopäla-täpanyäm [1.11-15] – govindaà gokulänandaà sac-cid-änanda-vigraham [GTU 1.37] ity ädi ca | atha svä rasiké ca yathodähå tam eva skände -- vatsair vatsataré bhiç ca sadä kré òati mädhavaù | vå ndävanäntaragataù sa-rämo bälakaiù saha || ity ädi | tatra ca-kärät çré -gopendrädayo gå hyante | räma-çabdena rohiëy api | tathä tenaiva kré òaté ty ädinä vrajägamana-çayanädi-lé läpi | kré òä-çabdasya vihärärthatväd vihärasya nänä-sthänänusäraëa-rüpatväd eka-sthäna-niñ ö häyä mantropäsanämayyä bhidyate’sau | yathävasara-vividha-svecchämayé svärasiké | evaà brahma-saàhitäyäm -- cintämaëi-prakara-sadmasu kalpa-vå kñ a- lakñ ävå teñ u surabhir abhipälayantam lakñ mé -sahasra-çata-sambhrama-sevyamänaà govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi || [BrahmaS 5.28] iti | atra kathä gänaà nätyaà gamanam api vaàçé [BrahmaS 5.52] ity atränusandheyam | tatra nänä-lé lä-praväha-rüpatayä svärasiké gaìgeva |

athä prakaö ä yä à mantropä sanä -mayé m äha -- mäà keçavo gadayä prätar avyäd govinda äsaìgavam ätta-veëuù | [BhP 6.8.2] iti | ätta-veëur iti viçeñ eëa govindaù çré -vå ndävana-mathurä-prasiddha-mahä-yoga-pé ö hayos tan-nämnaiva sahitau prasiddhau | tau ca tatra tatra präpaïcika-loka-då ñ ö yäà çré mat-

pratimäkäreëäbhätaù svajana-då ñ ö yäà säkñ äd-rüpa-vå nda-prakaraëa eva etau paö hitau | tataç ca näräyaëa-varmäkhya-mantropäsya-devatätvena (çré -gopäla-täpanyädi-prasiddha-svatantra-manträntaropäsya-devatätvena) ca mantropäsanä-mayyäm idam udähå tam ||

tathä hi lalita-mädhave (7.33f)—

rädhikä (çré -kå ñ ëa-mukhendum avalokya): hanta ! hanta ! ëibbha-rükkaëòidä e mama muddhattaëaà, jaà goindassa paòimaà jebba goindaà maëëemi |

tathä rädhikä (7.35)— puro dhinvan ghräëaà parimilati so’yaà parimalo ghana-çyämä seyaà dyuti-vitatir äkarñ ati då çau | svaraù so’yaà dhé ras taralayati karëau mama baläd aho govindasya prakå tim upalabdhä pratikå tiù ||

skände—

doläyamänaà govindaà maïcasthaà madhusüdanam | rathe ca vämanaà då ñ ö vä punar janma na vidyate ||

dvärakäyäà çré -puruñ ottame ca | etat-padya-dvaye govinda-çabdas tu sarva-prakäça-müla-bhütasya çré -vå ndävana-näthasya govindasya prakäçäpekñ ayä | sa ca prakäças tu na bhedeñ u gaëyate sa hi na på thak iti (LBhäg 1.1.20) |

dakñ iëäbhimukhaà devaà dolärüòhaà sureçvaram | sakå d då ñ ö vä tu govindaà mucyate brahma-hatyäyäù | vartamänaà ca yat päpaà yad bhütaà yad bhaviñ yati | tat sarvaà nirdahaty äçu govindänala-ké rtanät | govindeti yathä proktaà bhaktyä vä bhakti-varjitam | dahate sarva-päpäni yugäntägnir ivotthitaù || govinda-nämä yaù kaçcin naro bhavati bhütale | tan nästi karmajaà loke väì-mänasam eva vä | yan na kñ apayate päpaà kalau govinda-ké rtanam || kià tatra vedägama-çästra-vistarais té rthair anekair api kià prayojanam | yady änanenechasi mokñ a-käraëaà govinda govinda iti sphuö aà raö a ||

çré -caitanya-caritämå te (1.8.50-51)

vå ndävane kalpa-vå kñ a suvarëa-sadana | mahä-yoga-pé ö ha täìhä ratna-siàhäsana || täte basi ächena säkñ ät vrajendra-nandana | çré -govinda näma säkñ ät manmatha-madana ||

(1.5.221, 225-6) yäìra dhyäna nija-loke kare padmäsana añ ö ädaçäkñ ara-mantre kare upäsana säkñ ät vrajendra-suta ithe nähi äna yebä ajïe kare täìre pratimä-hena jïäna sei aparädhe tära nähika nistära ghora narakete paòe ki baliba ära

brahma-vaivarte—

präpyäpi durlabhataraà mänuñ yaà vibudhepsitam | yair äçrito na govindas tair ätmä vaïcitaç ciram || drañ ö uà na yogyä vaktuà vä triñ u lokeñ u te’dhamäù |

çré -govinda-päda-dvandve vimukhä ye bhavanti hi || asau rasika-çekharo govinda-devaù kadäcid å tu-bhedena sva-sevä-käle yathocita-bhojanädi-nimittäya svädhikära-niyuktena kenäpi saha-gopa-kiçora-rüpeëa rätrau svapna-sphürtyä säkñ äd rüpeëa vä kathopakathanaà kurute | etac ca loka-paramparayä çrüyate | kintu até va-rahasyatvät äcärya-vacanädy-anurodhäc ca prakäçya na likhyate ity ädi | atha ürdhvämnäya-tantra-väkyäny äha—

çré -pärvaty uväca— ko’sau govinda-devo’sti yas tvayä sücitaù purä | ké då çaà tasya mähätmyaà kià svarüpaà ca çaìkara || çré -mahädeva uväca— gopäla eva govindaù prakaö äprakaö aù sadä | vå ndävane yoga-pé ö he sa eva satataà sthitaù || asau yuga-catuñ ke’pi çré mad-vå ndävanädhipaù | püjito nanda-gopädyaiù kå ñ ëenäpi supüjitaù || cé ra-hartä vraja-stré ëäà vrata-pürti-vidhäyakaù | cid-änanda-çiläkäro vyäpako vraja-maëòale || kiçoratäm upakramya vartamäno dine dine | tämbüla-pürita-mukho rädhikä-präëa-daivataù || ratna-baddha-catuù-külaà haàsa-padmädi-saìkulam | brahma-kuëòa-näma kuëòaà tasya dakñ iëato diçi || ratna-maëòapam äbhäti madnära-tarubhir vå tam | tan-madhye yoga-pé ö häkhyaà sämräjya-padam uttamam || vå ndävaneçvaré -präjya-sämräjya-rasa-raïjitaù | ihaiva nirjitaù kå ñ ëo rädhayä prauòha-häsayä || tasyäà go çré ù sadä vå ndä vé rä cäkhila-sädhanä | yoga-pé ö hasya pürvatra nämnä lé lävaté sthitä | dakñ iëasyäà sthitä çyämä kå ñ ëa-keli-vinodiné || paçcime saàsthitä devé bhoginé näma sarvadä | uttaratra sthitä nityaà siddheçé näma devatä | païca-vaktraù sthitaù pürve daça-vaktraç ca dakñ iëe || paçcime ca caturvaktraù sahasra-vaktra uttare | suvarëa-vetra-hastä ca sarvataù çäsane sthitä || madanonmodiné näma rädhikäyäù priyä sakhé | pädayoù pätayaty eva govindaà mäna-vihvalam || rati-pati-mati-mänade’pi säkñ äd iha yugaläkå ti-dhäma-käma-dambhe | hari-maëi-nava-né la-madhuré bhiù padi padi manmatha-saudham uccinoti || manmatha-dvitayaà paçcät çré -kå ñ ëäyeti sat-padam | govindäya tataù paçcät svähäyaà dvädaçäkñ araù || govindasya mahä-mantraù käle pürvänuräga-bhäk | tataù paraà pravakñ yämi govindaà yugalätmakam || lakñ mé -manmatha-rädheti govindäbhyäà namaù padam | etasya jïäna-mätreëa rädhä-kå ñ ëau prasé dataù || anayos tu å ñ iù kämo viräö chanda udähå taù | devatä nitya-govindo rädhä-govinda eva ca || yoga-pé ö heçvaré çaktiù ñ aò-aìgaà käma-bé jakaiù | dhyäyed govinda-devaà nava-ghana-madhuraà dviya-lé lä-naö antam visphürjan-malla-kacchaà kara-yuga-muralé -ratna-daëòäçritaà ca | asaànyastäccha-pé tämbara-vipula-daçä-dvandva-gucchäbhirämaà pürëa-çré -mohanendraà tad-itara-caraëäkränta-dakñ äìghri-nälam || evaà dhyätvä japen mantraà yäval-lakñ a-catuñ ö ayam |

tiläjya-havanasyänte yoga-pé ö heçvarau yajet || campakäçoka-tulasé -kahläraiù kamalais tathä | rädhä-govinda-yugalaà säkñ ät paçyati cakñ uñ ä || çré man-madana-gopälo’py atraiva supratiñ ö hitaù | kaiçora-rüpé gopälo govindaù prauòha-vigrahaù | ubhayos täratamyena gopé nätho’tisundaraù || dhé roddhatas tu gopälo dhé rodättayocyate | govindo gopikänätho yo dhé ra-lalitäkå tiù || siàha-madhyas tu gopälas tribhaìga-lalitäkå tiù | govindo gopikänäthaù pé na-vakñ aù-sthalo viö aù || trisandhyam anyad anyad dhi mädhuryaà govidäà patau | govardhana-daré -dhätu-pallavädi-vicitrite | bälyataù samatikräntaù kaiçorät parato gataù || vagähamänaù kandarpaù çré -govindo viräjate | nänä-ratna-manohäré ny etasmin yoga-pé ö hake | sahajo hi prabhävo’yaà näcirät parituñ yati || anyeñ u siddha-pé ö heñ u yä siddhir bahu-häyanaiù | vå ndävane yoga-pé ö he saikenähnä prajäyate || prätar bälärka-saìkäçaà saìgave maìgala-cchavi | madhyähne taruëärkäbhaà parähne padma-patravat || säyaà sindüra-püräbhaà rätrau ca çaçi-nirmalam | tamasviné ñ v indrané la-mayükha-mecaka-prabham || varñ äsu ca sadäbhäti harit-tå ëa-maëi-prabham | çarat-sucandra-bimbäbhaà hemante padma-rägavat || çiçire hé raka-prakhyaà vasante pallaväruëam | gré ñ me pé yüñ a-püräbhaà yoga-pé ö haà viräjate || mädhuré bhiù sadäcchannam açoka-lalitädå tam | aghaç cordhvaà mahä-ratna-mayükhaiù parito vå tam || candrävalé -durädharñ aà rädhä-saubhägya-mandiram || çré -ratna-maëòapaà näma tathä çå ìgära-maëòapam || saubhägya-maëòapaà näma mahä-mädhurya-maëòapam | sämräjya-maëòapaà näma tathä kandarpa-maëòapam || änanda-maëòapaà näma tathä surata-maëòapam | ity añ ö au yoga-pé ö hasya nämäni çå ëu pärvati || nämäñ ö akaà yaù paö hati prabhäte çré -yoga-pé ö hasya mahattamasya | govinda-devaà vaçayet sa tena premänam äpnoti parasya puàsaù ||

atha mantra-mayyäà sad-äcära-vidhir likhyate | mantra-mayé dvidhä | tatra çré -bhägavatädi-varëita-janma-karma-go-cäraëädi-lé lä eka-vidhä | sä tu smaraëa-maìgala-çré -govinda-lé lämå tädy-anusäreëa kartavyä | dvité yä tu arcäyamäna-viçeñ a-mauna-mudräòhya-çré -vigraha-viçeñ a-sevä | sä ca sarva-små ti-saàmatä çré -hari-bhakti-viläse likhitästi | tad-anusäreëa prema-yuktayä bhaktyä kartavyä | tasmät kiïcit prakäçya likhyate | brähma-muhürtäd utthäya püjakädayaù sarve pärñ adäù sevänämäparädha-rahitä bhagavat-paricaryäà vinä prasädännam apy asvé kurvantaù | kià punar bhagavad-dravyaà svecchayä balätkäreëa vä | vidhivat gurvädi-praëäma-danta-dhävana-yathocita-snänädi-vidhià kå tvä sva-seväyäà sävadhänäù çré -mandire praviçanti | püjakas tu vidhivat ghaëö ädi-vädyaà kå tvä prabhoù çré mad-é çvaryäç ca prabodhanaà kärayet | gré ñ ma-çé ta-varñ ädy-anusäreëa devädi-durlabha-seväà [Additional text? yathä sädhakaù siddha-rüpeëa mänasé à lé läà daëòätmikäà bhävayet tathä tenaiva guru-paramparayä rägänugä-matena mauna-mudräòhyaù | daëòätmikä-lé lä-sevä caikä nämnä bhedaù på thag bhavet | atas tayor aikya-sevanaà ca |] tataù çré -mukha-prakñ älanädikaà, yathä çré -govinda-lé lämå te (1.24?) (probably KAK)

sa-muñ ö i-päëi-dvayam unnamayya

vimoö ayan so’tha rasälasäìgam | jå mbhä-visarpad-daçanäàçu-jälas tamäla-né laù çayanäd udasthät ||

tad yathä— utthäya talpa-varataù sa varäsana-stho dattair jalaiù kanaka-jharjhari-nälito’pi | sarakäs taù patita-patra-vinirmitena vé ö é -vareëa parimamärja sudivya-dantän ||

evaà çré mad-é çvaryäç ca (çré -kå ñ ëähnika-kaumudyäà 2.49,52)

utthäya talpa-talataù kanakäsana-sthä nidrävasäna-vigalan-niyata-vyavasthä | sä päda-pé ö ham adhidatta-padäravindä reje tadä parjanair vihitäbhinandä || ämå jya sükñ ma-vasanena sitena käntän sä danta-käñ ö ha-çakalena vighå ñ ö a-dantän | tämbüla-räga-para-bhägavaté à manojïäà jihväà viçodhanikayä vyalikhad rasajïäm ||

tataù susvädu-miñ ö a-dadhi-samarpaëam | tato maìgalärätrikam | tatra dhyänam—

karpürävali-nindi cäru-vasanaà bibhran-nitambe vahann uñ ëé ñ aà vara-mürdhni käntam aruëaà nidrä-vimiçrekñ aëam | své kurvan sukhadaà manoratha-karaà mäìgalyärätrikaà govindaù kuçalaà karoti bhavato rätry-anta-käle sadä ||

tato haimante phalgulä-dhäraëaà— kauçeya-vastra-parinirmita-phalguläkhyaà präleya-väraëakaà bahu-mülya-labhyam | sauvarëa-citra-paricitrita-sarva-deçam ä-mastakät pada-yugävadhi çobhamänam || govindam ädi-puruñ aà vraja-räja-putraà paçyantam agnim amalaà bhagavantam é òe | varëenäruëam atulaà bahu-ratna-citra-vicitrita-phalgulakam | bibhräëaà govindaà vihasad vadanaà kadä paçye ||

atha gré ñ me taniyä-dhäraëam—

sükñ ma-vastra-nirmitaà tribhäga-rüpa-khaëòitam | sarva-pränta-deça-svarëa-sütra-mauktikäïcitam || kå ñ ëa-deva-madhya-deça-räjitaà viräjitam | gré ñ ma-täpa-çoñ akaà suçé ta-vastram äçraye ||

mukulita-kaïcuka-dhäraëam—

uñ ëé ñ aà dadhad aruëaà dhaö é à viciträà tad-upari ca bibhräëaù | mukulita-kaïcuka-bandhaù çré -govindo hå di sphuratu ||

tataù sarve militvä ärätrika-darçanam | evaà deva-muné ndrädayo’pi gé tävädya-ké rtanädi kurvanti | yathä padyävalyäà (22)—

ceto-darpaëa-märjanaà bhava-mahä-dävägni-nirväpaëaà çreyaù-kairava-candrikä-vitaraëaà vidyä-vadhü-jé vanam | änandämbudhi-vardhanaà prati-padaà pürëämå täsvädanaà sarvätma-snapanaà paraà vijayate çré -kå ñ ëa-saìké rtanam ||

atha darçana-phalam—

sarväbhé ñ ö a-pradaà çré man maìgalärätri-darçanam | prema-bhakti-pradaà sarva-duùsvapnädi-nivartakam ||

evaà päcakädayaù sarve sva-sva-seväyäà parama-bhaktyä ca sävadhänä vartiñ yante | seväyäà mukho’dhikäré tu sva-pratinidhià karma-cäriëam uddiçya tasmin sva-sarva-karma samarpya seväyäà sävadhänaù svayaà kariñ yati abhäve püjakädi-dvärä ca | evaà çré mad-é çvaryä dadhi-bhojanaà maìgala-né räjanaà ca kartavyam | atha çå ìgä rä rä tri-vidhir likhyate | tataù sugandha-tailädibhir mardanon-märjanädikaà hima-gré ñ ma-varñ ädi-kälocitam uñ ëa-çé tala-jalädibhiù snänaà ca, sükñ ma-vastreëa çré mad-aìga-saàmärjanaà, yathä çré -govinda-lé lämå te (4.8-12)—

tam ägataà snäpana-vedikäntaraà bhå tyaù samuttärya vibhüñ aëaà tanoù | sukuïcitaà cé na-navé nam aàçukaà säraìga-nämä laghu paryadhäpayan ||8|| abhyajya näräyaëa-taila-lepaiù pratyaìga-nänä-må du-bandha-pürvam | subandha-nämä kñ urita-sünur asya premëäìga-saàmardanam ätatäna ||9|| udvartanenäsya mudä sugandhaù çé tena pé tena sadä suçé tam | snigdhena mugdho navané ta-piëòäd udvartayämäsa çanais tad-aìgam ||10|| dhätré -phalärdra-kalkena keçän çé ta-sugandhinä | snigdhaù snigdhena susnigdhän karpüro’pi samaskarot ||11|| manda-pakva-pariväsita-kumbha- çreëi-saàbhå ta-jalair atha däsäù | çatakumbha-ghaö ikätta-vimuktaiù sveçvaraà pramuditäù snapayanti ||12||

iti çré -govinda-devasya säkñ äd vrajendra-nandanatvena püjakädibhir bhäva-yuktena manasä snänädikaà kartavyam | tataù pé täruëädi-nänä-vidha-svarëa-citra-vasträdi | evaà svarëa-rüpya-mauktika-ratna-jaö ita-nänälaìkära-guïjä-mälädi-vidagdha-püjakena paridhäpané yam | kadäcit sevävasare lokottara-camatkära-sväda-pakvännädikaà prema-yuktena manasä tat-sevä-sukha-parädhé no’rpayet | tatra kaïcukädi-dhäraëaà, yathä (BRS 2.1.351)—

smeräsyaù parihita-päö alämbara-çré ç channäìgaù puraö a-rucoru-kaïcakena | uñ ëé ñ aà dadhad aruëaà dhaö é à ca citräù kaàsärir vahati mahotsave mudaà naù ||

kvacic ca naö a-vara-veçaà, yathä (BRS 2.1.353)—

akhaëòita-vikhaëòitaiù sita-piçaìga-né läruëaiù paö aiù kå ta-yathocita-prakaö a-sanniveçojjvalaù | ayaà karabha-räö -prabhaù pracura-raìga-çå ìgäritaù karoti karabhoru me ghana-rucir mudaà mädhavaù ||

ürdhvämnäye—

dhyäyed govinda-devaà nava-ghana-madhuraà divya-lé lä-naö antaà visphürjan-malla-kacchaà kara-yuga-muralé -ratna-daëòäçritaà ca | asaànyastäccha-pé tämbara-vipula-daçä-dvandva-gucchäbhirämaà pürëa-çré -mohanendraà tad-itara-caraëäkränta-dakñ äìghri-nälam || evaà dhyätvä japen mantraà yäval-lakñ a-catuñ ö ayam | tiläjya-havanasyänte yoga-pé ö heçvarau yajet || campakäçoka-tulasé -kahläraiù kamalais tathä | rädhä-govinda-yugalaà säkñ ät paçyati cakñ uñ ä || çré man-madana-gopälo’py atraiva supratiñ ö hitaù |

evaà çré -täpanyäà—

kå ñ ëäya gopé näthäya govindäya namo namaù || tatra äkalpaù (BRS 2.1.354)—

keça-bandhanam älepo mälä-citra-viçeñ akaù | tämbüla-keli-padmädir äkalpaù pariké rtitaù ||

yathä (2.1.358)—

tämbüla-sphurad-änanendur amalaà dhaàmillam ulläsayan bhakti-ccheda-lasat-sughå ñ ö a-ghuså ëälepa-çriyä peçalaù | tuìgoraù-sthala-piìgala-srag alika-bhräjiñ ëu-paträìguliù çyämäìga-dyutir adya me sakhi då çor dugdhe mudaà mädhavaù ||

atha maëòanam (2.1.359-360)–

kiré ö aà kuëòale häraç catuñ ké valayormayaù | keyüra-nüpurädyaà ca ratna-maëòanam ucyate ||

yathä – käïcé citrä mukuö am atulaà kuëòale häri-hé re häras täro valayam amalaà candrä-cäruç catuñ ké | ramyä cormir madhurima-püre nüpure cety aghärer aìgair eväbharaëa-paö alé bhüñ itä dogdhi bhüñ äm ||

yathä stavävalyäà mukundäñ ö ake (3) –

kanaka-nivaha-çobhänandi pé taà nitambe tad-upari navaraktaà vastram itthaà dadhänaù | kanaka-nicitam uñ ëé ñ aà daddhac cottamäìge vraja-nava-yuva-räjaù ko’pi kuryät sukhaà te ||3

3 The actual lines from Mukundäñöakam are priyam iva kila varëaà räga-yuktaà priyäyäù praëayatu mama neträbhéñöa-pürtià mukundaù ||

etad-upalakñ aëaà samaya-krame å tu-krame nänäveça-bhüñ ädi-mukulita-bandha-kaïcukädikaà jïeyam, yathä—

uñ ëé ñ aà dadhad aruëaà dhaö é à viciträà tad-upari ca bibhräëaù | mukulita-kaïcuka-bandhaù çré -govindo hå di sphuratu ||

yathä—

puñ paiç cüòäà mukuö am atulaà kuëòale cäru-hé re vakñ asy ärohayanté r vividha-sukusumair vanya-mäläà vahantam | jänuny ärohayanté à bhramara-karñ iëé à bibhrataà käntayänyäà nämnä täà vaijayanté à nija-priyatamayä paçya govinda-devam ||

govinda karëa-yuga-kuëòala-yugma-madhye kaëö ha-sthale kara-yugäìguli-parva-madhye | pädäbjayor upari cäìguliñ u prabhätitän hé rakän sukå tino hå di cintayanti || muktädi-hema-jaö ita uñ ëé ñ a-savye mukhyopariñ ö äc ca | hari-hå daya-sthe sundari hé raka-räje mano lagnam ||

çré -govinda-lé lämå te (4.14)

bhakti-cchedäòhya-carcäà malayaja-ghuså ëair dhätu-citräëi bibhrad bhüyiñ ö haà navya-väsaù çikhi-dala-mukuö aà mudrikäù kuëòale dve | guïjähäraà suratna-srajam api taralaà kaustubhaà vaijayanté à keyüre kaìkaëe çré -yuta-padaka-kaö akau nüpurau çå ìkhaläà ca ||

çré -kå ñ ëähnika-kaumudyäà (3.18)—

cüòä-cumbita-cäru-candra-kalasad-guïjälataù karëayoù punnäga-stavaké lavaìga-latikä çré -kuëòalä pürëayoù | çré -vakñ aù pratimukta-mauktika-latä çré -raïji-guïjä saraù kré òä-känana-yäna-kautuka-manä reje sa pé tämbaraù ||

atha paruëamäsyädi-yugala-darçanaà—

vidyud-ghanäìgau ghana-vidyud-ambarau nisarga-manda-smita-sundaränanau | mithaù kaö äkñ äçuga-ké litäntarau rädhä-mukundau praëamämi tau mudä ||

evaà çré mad-é çvaryä dvädaçäbharaëa-ñ oòaça-çå ìgärädikaà kartavyam | tad yathä (UN 4.9-10)—

snätä näsägra-jägran-maëi-rasita-paö ä sütriëé baddha-veëé sottaàsä carcitäìgé kusumita-cikura sragviëé padma-hastä | tämbüläsyoru-bindu-stavakita-cibukä kajjaläkñ é suciträ rädhälaktojjvaläìghriù sphuriti tilakiné ñ oòaçä-kalpiné yam ||

dvädaçäbharaëaà yathä—

divyaç cüòämaëé ndraù puraö a-viracitäù kuëòala-dvandva-käïci- niñ käç cakré -çaläkä-yuga-valaya-ghaö äù kaëö ha-bhüñ ormikäç ca | häräs täränukära bhuja-kaö aka-tuläkoö ayo ratna-kÿ ptäs tuìgä pädäìguré ya-cchavir iti ravibhir bhüñ aëair bhäti rädhä ||

yathä—

saìgopyäìgäbharaëa-paö alé à rakta-citräntaré yaà çroëau celaà tad-upari varaà daëòikäkhyaà ca né lam | sarväìgänävarayitum aye devi kià te prayojyaà då ñ ö vä cäntar muditamanasotphullatäm eti näthaù ||

(viläpa-kusumäïjalyäà 28)—

yä te kaïculir atra sundari mayä vakñ ojayor arpitä çyämäcchädana-kämyayä kila na säsatyeti vijïäyatäm | kintu svämini kå ñ ëa eva sahasä tat täm aväpya svayaà präëebhyo’py adhikaà svakaà nidhi-yugaà saàgopayaty eva hi ||

(bhakti-rasämå ta-sindhau 3.5.8)—

mada-cakita-cakoré -cärutä-cora-då ñ ö ir vadana-damita-räkärohiëé -känta-ké rtiù | avikala-kala-dhautoddhüti-dhaureyaka-çré r madhurima-madhu-pätré räjate paçya rädhä ||

evaà samayänurüpa-vasträdi-paridhäpanaà kartavyaà, tathä svarëa-raupya-mauktika-ratna-jaö ita-nänälaìkärädikaà ca | atha tilakädi-darçanärtham ädarça-darçanaà, yathä (çré -govinda-lé lämå te 2.104-105) çré mad-é çvaryäù—

tadaiva samayäbhijïä purastän maëi-bandhanam | ädarçaà darçayämäsa sugandhä näpitätmajä || sä kå ñ ëa-netra-kutukocita-rüpa-veñ aà varñ mävalokya mukure pratibimbitaà svam | kå ñ ëopasatti-taraläsa varäìganänäà käntävalokana-phalo hi viçeñ a-veñ aù ||

atha çré mad-é çvarasya çré -bhägavate (10.35.10)—

darçané ya-tilako vana-mälä- divya-gandha-tulasé -madhu-mattaiù | ali-kulair alaghu gé tam abhé ñ ö am ädriyan yarhi sandhita-veëuù ||

atha rägänugé ya-vidhivat püjä-tulasé -samarpaëaà yathä (10.30.1)—

kaccit tulasi kalyäëi govinda-caraëa-priye | tad yathä—

mätas tulasi govinda-hå dayänanda-käriëé ity ädi | tato dhüpa-dé pädi-nivedanam—

sa dhüpa-dé pakaà çré mad-govinda-mukha-paìkajam | çå ìgäre ye tu paçyati te yänti paramaà padam | tenäpi saha divyanti tal-loke çäçvaté ù samäù ||

tataù pakvänna-nivedanaà | tataù karpürädi-saàskå ta-tämbülä-samarpaëam | tato nänä-vidhänna-vyaïjana-piñ ö a-püpa-päyasa-sarasa-rasälädi-nivedanam | atraiva çré -govindaù priya-püjäri-gosväminaà prati dadhi-kaòamännaà svayaà yäcitavän | yathä—

dadhi-kaòamännaà miñ ö aà govinda-priya-püjakaà svasya | yäcitvä yena né taà taà vande svayaà bhagavantam || tata ärätrikaà, sarve militvä tad-darçanam | athärätrika-darçana-phalaà—

çå ìgärätrikaà näma govindasya sukhävaham | prema-bhakti-pradätäraà darçanät päpa-näçakam ||

atha rä jabhoga-vidhir likhyate | vastra-bhüñ ädikaà samarpya tathaiva mandira-sevakas tu tata ägatya mandira-dhautädikaà kå tvä tato dhüpa-dé paà ca nivedayet | tat tu saìgopanam | tataù päcakäù parama-rasikäù parama-sävadhänä niyatendriyä nänä-prakära-çäkädy-anna-vyaïjana-roö ikä-püpa-päyasa-piñ ö akädi-çikhariëé -rasälädikaà lehya-coñ ya-peya-carvya-ñ aò-rasa-nirmitaà suvarëa-päträdiñ u pariveñ ayanti | sva-sva-rtu-bhavaà phalädikaà ca | evam ekädaçyädi-vrata-dinäni, sad-äcäränusäreëa çré -prabhoù çré mad-é çvaryä nitya-niyamita-päka-racanädi kartavyam | püjako niyatendriyaù sävadhänaù san bhojana-sämagré à vidhivad rägänugé ya-matena daça-ghaö ikäntaù samaprya samayän nivarti nivaset | püjakasya tu naivedya-samarpaëe vijïaptir, yathä çré -rüpa-gosvämi-pädaiù çré -padyävalyäà (118)—

kñ é re çyämalayärpite kamalayä viçräëite phäëite datte laòòüni bhadrayä madhurase sobhäbhayä lambhite | tuñ ö iryä bhavatas tataù çataguëäà rädhä-nideçän mayä naste’smin puratas tvam arpaya hare ramyopahäre ratim ||

ähnika-kaumudyäà (3.9-10)— çäkädi-kramato’bhitoñ a-vaçataù sarväëi sad-vyaïjanäny ädaà mätå -mude bhaved api yathä paktré -mano-raïjanä | tän sarvän saha-bhojinaù sarasayä väcä sahan häsayan bhuïjadhvaà na parityajan kim apé ty ekäntam ählädayan || annaà vyaïjanavat kiyat kiyad adaàç cakre’nnavad vyaïjanaà paryäptaà na tathäpi lälasatayä väbhüd anuvyaïjanam | pratyekaà ca tad iñ ö a-piñ ö aka-kulaà täà gorasänäà bhidäm ekaikäà ca kå täbhinandanam adan saàpipriye sarvadä ||

püjakas tu çé tala-jalädi samarpya mandirän nirgatya niyama-japädi kuryät | japa-niyamänte ca vidhivad ghaëö ädi-vädyaà kå tvä çré -mandire praviçya tato jala-sevakena datta-päö alädi-pariväsitayamunä-jalenäcamanaà dattvä sukñ ma-vastreëa mukha-märjanädikaà kuryät | tato mahä-prasädänayanaà tato mandira-sevakena mandiramärjanaà | tatas tämbülädi-samarpaëaà, yathä—

elä-lavaìga-paripürita-püga-cürëaiù karpüra-püra-pariväsita-cürëa-vå ndaiù | parëaù sukartari –vikhaëòita-pärçva-bhägais täà vé ö ikäà sa bubhuje vara-nägavallyäù ||

tato gré ñ märtau nänä-vidha-suväsita-jala-nänä-vidha-jala-yanträdinä secanam | evaà mantramaya-nänä-vé janädikaà ca | evaà sugandha-dravyädi purato dhäraëam | evaà sugandha-puñ pädibhir mälä-kuïja-kuö é ra-racanam | evaà varñ ädiñ u yathä-yogyaà jïeyam | tata ärätrikasya sarve militvä darçanam | tato darçana-phalaà, yathä—

svayaà bhagavataù çré mad-govindasya kå pämbudheù | mahäräjopacäräkhyam ärätrikam anuttamam || ya idaà çraddhayä devi paçyen mantré subhaktimän | sa sarva-kämän labhate bhaktià tat-pädayoù paräm ||

evaà çré mad-é çvaryä bhojanäcamana-tämbülädi-samarpaëaà ca | tathä hi—

täbhyaù pariviveçännaà tulasyä rüpa-maïjaré | snehena mohiné yadvad devatäbhyo’må taà kramät ||

tato ratna-khaö ö opari çayyädi-racanaà tatra bhäva-yuktena manasä çayanaà kärayet | tataù seväyäà mukhyo’dhikäré püjaka-päcakädi-sarväàs tathäkiïcanän vaiñ ëavän äné ya tair militvä mahä-prasädasya mahad-bhaktyä ca—

anädi purato nyastaà cakñ uñ ä gå hyate mayä | rasaà däsasya jihväyäm açnämi kamalodbhava || bhuktaà yan nikhilägha-saìgha-çamanaà sarvendriyählädikaà | saàsäräd vinivartakaà haripada-dvandve punaù präpakam |4 çré -govindas tat prasädaç caraëämå tam eva ca | vastra-candana-mälyädi tulasé caika-rüpakam ||

sa ca punar madhyamädhikäri-guëam äçritya teñ u vaiñ ëava-vargeñ u yathocita-maryädä-märga-rakñ aëäya kå päpekñ ä ity ädi-diçä tatra bhagavad-bhaktäya ca vasträdi-värñ ikaà dattvä sneha-yuktena çré -çré -seväyäà sävadhänaà kå tavän | tataù sarve püjakädayaù sva-sva-dehädi-vyäpäraà kå tvä çré -bhagavat-kathä-çravaëaà kuryuù | tataù sarve snänädikaà kå tvä sva-sva-seväyäà sävadhänä bhavanti | tato’parähne vidhivad dvärodghäö anaà kå tvä çré -bhagavat-prabodhanaà tataù çré -mukha-prakñ älanädikaà tasmät pakvänna-bhojanaà tasmäd elä-lavaìga-karpürädi-saàskå ta-tämbülädi-samarpaëam | tato dhüpa-dé pädi-samarpaëaà ca tad-darçana-phalaà ca –

utthäpane dhüpa-dé paà ye paçyanti narä bhuvi | te yänti paramaà viñ ëoù padaà çäçvatam avyayam ||

kanaka-nivaha-çobhä ity ädi | evaà çré mad-é çvaryäç ca | atha sandhyä ratrika-vidhir likhyate | sandhyäyäà pakvänna-nivedanaà, tataù çé tala-jala-susaàskå ta-tämbülädikaà ca | tato né räjanaà mahä-maìgalaà ca | tataù paçyatäà deva-muné ndra-manuñ yädé näà gé ta-vädyaiù saha jaya-jaya-çabdaù | tathä hi änanda-vå ndävana-campväà (13.141)—

go-dhülé dhümra-kamrälaka-lasad-alikas tiryag-uñ ëé ñ a-bandhaù preìkholat kaiìkaräta-stavaka-nava-kalo barhi-barhaà dadhänaù | äbalät kuëòala-çré r dina-maëi-kiraëa-kränta-karëotpalänto niryan kiïjalka-rekhäc-churita-må dutara-svinna-gaëòänta-lakñ mé ù ||

çré -bhägavate (10.35.15)—

savanaças tad-upadhärya sureçäù çakra-çarva-parameñ ö hi-purogäù | kavaya änata-kandhara-cittäù kaçmalaà yayur aniçcita-tattväù ||

tato darçana-mähätmyam—

sandhyäyäà kå ñ ëa-devasya särätrika-mukhaà naräù | ye paçyanti tu te yänti tad-dhäma param avyayam ||

4 These are two lines of a çärdüla-vikréòita verse. The rest is not found in the text. The source of these verses is unknown at this time.

evaà çré mad-é çvaryäç ca | tataù çayanä rä trika-vidhir likhyate | tataù püjakaù çå ìgära-maëi-maëòanädikam uttärya yathä-rahaù yugma-vasträdi-paridhäpanam | evaà mälya-lepanädeç ca | tataù kiyat-kñ aëaà darçanärthaà virämaà ca |

karpürävali-nindi cäru-vasanaà bibhran-nitambe vahann uñ ëé ñ aà vara-mürdhni käntam aruëaà nidrä-vimiçrekñ aëam | své kurvan sukhadaà manoratha-karaà mäìgalyärätrikaà govindaù kuçalaà karoti bhavato rätry-anta-käle sadä ||

tato bhojana-saàskaraëaà sumiñ ö a-susvädu-durdarçané ya-loka-praçaàsya-svätma-rocaka-bhagavad-rocaka-nänä-prakäränna-vyaïjana—pakvänna-dugdhänna-piñ ö akädi-samarpaëam tatra gopané ya-dhüpa-dé pam | tato bhojana-nimittaà samayäpekñ aëam |

yat-sevayä vaçaù çré mad-govindo nanda-nandanaù | payasä saàyutaà bhaktaà yäcate karuëämbudhiù || iti pürvaà darçitavän |

tasmäd äcamanaà mukha-märjanärthaà vastra-samarpaëaà | tato mahä-prasädänayanaà, tato mandira-sevakena bhojana-sthala-märjanaà | tasmäd elä-lavaìga-jätiphala-karpürädi-saàskå ta-tämbülädi-samarpaëam | tato haimante phalgulä -dhä raëaà—

kauçeya-vastra-parinirmita-phalguläkhyaà präleya-väraëakaà bahu-mülya-labhyam | sauvarëa-citra-paricitrita-sarva-deçam ä-mastakät pada-yugävadhi çobhamänam || govindam ädi-puruñ aà vraja-räja-putraà paçyantam agnim amalaà bhagavantam é òe | varëenäruëam atulaà bahu-ratna-citra-vicitrita-phalgulakam | bibhräëaà govindaà vihasad vadanaà kadä paçye ||

atha gré ñ me taniyä-dhäraëam—

sükñ ma-vastra-nirmitaà tribhäga-rüpa-khaëòitam | sarva-pränta-deça-svarëa-sütra-mauktikäïcitam || kå ñ ëa-deva-madhya-deça-räjitaà viräjitam | gré ñ ma-täpa-çoñ akaà suçé ta-vastram äçraye ||

mukulita-kaïcuka-dhäraëam—

uñ ëé ñ aà dadhad aruëaà dhaö é à viciträà tad-upari ca bibhräëaù | mukulita-kaïcuka-bandhaù çré -govindo hå di sphuratu ||

evaà karpüra-pariväsita-çé tala-jalaà yamunäyä nänä-vidha-sugandha-dravyaà vé janädikaà ca | tato daça-ghaö ikäntarärätrikaà tad-darçana-phalaà—

ye paçyanti janäù çreñ ö haà çayanärätrikaà hareù | te tu govinda-devasya kå pä-pürëä na saàçayaù ||

tatra ratna-khaö ö opari çayyädi-nirmäëam | tatra khaö ö ädho rätri-sevanärthaà suväsita-çé tala-jala-pakvänna-tämbülädi-sthäpanam | tato mandirän niñ kå ñ ya bhäva-yuktena manasä çayana-samayäpekñ aëam | evaà çré mad-é çvaryäç ca | grantha-vistära-bhiyä vistärya na likhyate | evaà païca-vidhärätrika-darçana-phalam—

maìgalärätrim ärabhya cänte ca çayanävadhi | evam ärätrikaà païca ye paçyanti janä bhuvi || te sarve väïchitaà präpya putraà pautraà dhanaà tathä | ante govinda-devasya kå payä yänti tat-padam ||

çré -vijaya-govindo, yathä—

çré -rädhikä-mädhavikä-tamälaà sakhé -taté -valli-vasanta-väyum | rädhä-supadmäli-saroja-bandhuà govindam é òe vijayädi-varëam || garbha-janmavatäà teñ äà kaàsädé näà jayäj jayaù | mano-janma-käma-jayäd vijayaù pariké rtitaù || tvaà gaväm indra ity äder govinda iti kathyate | tasmäd vijaya-govindaà budhä evaà vadanti hi || athavä yasya bhajanät kämädy-ari-jayät tu tam | kå tvä vijaya-govindaà pravadanti mané ñ iëaù || vande vijaya-govindaà govindädvaita-vigraham | mano lagati govinde yasya sandarçanäd dhruvam ||

atha çré -mahäprabhoù çré -vå ndävanägamana-kathä präcé nä—

çré mat-käçé çvaraà vande yat-pré ti-vaçataù svayam | caitanya-devaù kå payä paçcimaà deçam ägataù ||

atha çré -mahäprabhu-pärñ ada-çré mukha-çruta-kathä—ekadä çré -mahäprabhuù çré -käçé çvaraà kathitavän – bhavän çré -vå ndävanaà gatvä çré la-rüpa-sanätanayor antikaà nivasatu iti | sa tu tac chrutvä harñ a-vismito’bhüt | sarvajïa-çiromaëis tad-dhå dayaà jïätvä punaù kathitavän – çré -jagannätha-pärçva-vartinaà çré -kå ñ ëa-vigraham äné ya kathitavän svayaà bhagavatänena mamäbhedaà jäné hi | ata enaà sevasva | tac chrutvä sa tüñ ëé à babhüva | tato vigrahasya gaura-vapuñ ä çré -kå ñ ëena mahä-prabhunä ca ekatra bhojanaà kå tam | tataù çré -käçé çvaro daëòavat praëamya gaura-govinda-vigrahaà çré -vå ndävnaaà präpitavän | so’yaà çré -govinda-pärçvarti-çré -mahäprabhuù | ato yathä çré -govindasya sevä-vidhiù çré -mahäprabhor api tathä grantha-vistära-bhiyä vistärya na likhyate |

pada-käntyä jita-madano mukha-käntyä maëòita-kamala-maëi-garvaù | çré -rüpäçrita-caraëaù kå payatu mayi gaura-govindaù ||

evaà çré -mahäprabhor janma-yäträdi kartavyam | tathä çré -mahäprabhoù pärñ adänäà sevä | mukhyädhikäriëäm aprakaö a-tithi-pälanaà ca kartavyam | atha çré -vå ndä devé -mä hä tmyam –

vå ndä vandita-caraëä neträdibhir vå ndädika-vane | yad väcä vå kñ a-latäù käle’käle puñ pitäù syuù || cüòäyäà cäru-ratnämbara-maëi-mukuö aà bibhraté à mürdhni devé à karëa-dvandvaà ca dé pte puraö a-viracite kuëòale häri-hé re | niñ kaà käïcé à suhärän bhuja-kaö aka-tuläkoö ikädé àç ca vande vå ndäà vå ndävanäntaù surucira-vasanäà çré la-govinda-pärçve ||

çré -vå ndäyäç caraëa-kamalaà sarva-lokaika-vandyaà bhaktyä saàsevyamänaà kali-kaluñ a-haraà sarva-väïchäa-pradaà ca | vaktavyaà cätra kià vä yad anubhajanato durlabhe deva-lokaiù çré mad-vå ndävanäkhye nivasati manujaù sarva-duùkhair vimuktaù ||

asyäù sva-präjïä likhyate – ekadä rätrau suptaà çré mat-prabhuà çré -haridäsa-gosväminaà prati vå ndayädideçe – aye çré mad-rädhä-govinda-sevädhikärin ! mat-prabhoù çré mahä-prasädännaà dätum arhasi | evaà sevä-vastra-bhüñ ädikaà çré mad-é çvaryäç ca | atha vä rñ ikä -yä trä -vidhir likhyate |

bhaktänäà vyadadhan mahotsavam ayaà neträrbudänäà param své kurvan prathamaà sumaìgalataraà snänaà ca païcämå taiù ||5 dadhi-madhu-khaëòa-dhå tädé n çirasi dadhato devasya | kim indra-né la-çailopari çata-dhärä jähnavé sarati ||6 païcamyäà prathame vasanta-samaye govinda-devo hariù | yaà då ñ ö vä bhava-padma-japa-prabhå tayaù sadyaù kå tärthaà gatäù ||7 chalato brahmädi-deväç caraëämå ta-pänato lobhät | dhå ta-manuja-rüpa-veçaù pärñ ada-bhaktän saàyäcate ||8 pé taà kaïcukam atulaà coñ ëé ñ aà citra-dhaö é à dhå taà devam | dé vyantaà nija-priyayä çré -govindaà sakhe paçya ||

yadyapi mägha-çré -païcamé taù phälguné -paurëamäsé -paryantaà vasantotsavaù pravartate | tathä hi, phälguna-çukla-daçamé taù caitra-kå ñ ëa-pratipat-paryantaà mukhyo vidhiù | teñ u païca-dineñ u prabhuù priyayä sahitaù sadä viräjate |

brahmädi-devatäù sarve paramänanda-nirvå täù | indrädibhir militvätra vasanti vraja-maëòale ||

sarva-vraja-maëòala-mukhyatve çré -govinda-sthalaà jïeyam | vasanta-vasträdikaà ca paridadhäti |

divyai ratnair jaö ita-mukuö aà kuëòale cäru-häraà niñ kaà käïcé à supada-kaö akäv aìgade kaìkaëe ca | pé taà väsaç catuñ kaà maëi-gaëa-ghaö itä mudrikäç cäìguliñ u bibhräëaà väma-pärçve nija-priyatamayä sevitaà devam é òe ||

tathä— cüòä-ratnaà sudivyaà maëimaya-mukuö aà kuëòale tära-härän niñ kaà käïcé -çaläkä yuga-valaya-ghaö ä nüpurän mudrikäç ca | çroëau raktaà dukülaà tad-uparama-tulaà cäru-né laà dadhänäà divyanté à väma-pärçve vraja-kumuda-vidho rädhikäm äçraye’ham ||

atha vasantotsavaù—

nänä-prakära-paö a-väsa-cayän kñ ipantaù pauñ pädi-kanduka-gaëän må du-küpikäç ca | premëä sugandha-salilair jala-yantra-muktaiù çré -püjaka-prabhå tayaù siñ icuù sva-devam ||

5 This is a half-çärdüla.. 6 Obscure meter. 7 Another half-çärdüla. 8 Again an obscure metre.

nänä-varëair gandha-cürëaiù prapürëair ädau bhür dyau vyänaçe dik vidik ca | gandhämbünäà vå ñ ö i-saàchinna-mülair lebhe paçcäc citra-candrätapatvam ||

atha çré -rä ma-navamé —

uccasthe graha-païcake suraguro sendau navamyäà tithau lagne karkaö ake punar vasu-yute meñ aà gate püñ aëi | nirgagdhuà nikhiläù paläça-samidho medhyäd ayodhyäräme ävirbhütam abhüd apürva-vibhavaà yat kiïcid ekaà mahaù || vandämahe maheçänaà hara-kodaëòa-khaëòanam | jänaké -hå dayänanda-candanaà raghunandanam ||

atha dolotsavaù—

çré mad-vå ndäraëya-kalpäga-müle nänä-puñ pair divya-hindola-madhye | çré mad-rädhä-çré la-govinda-devau bhaktälé bhiù sevitau saàsmarämi || puñ paiç cüòäà mukuö am atulaà kuëòale cäru-hé re vakñ asy ärohayanté r vividha-sukusumair vanya-mäläà vahantam | jänuny ärohayanté à bhramara-karñ iëé à bibhrataà käntayänyäà nämnä täà vaijayanté à nija-priyatamayä paçya govinda-devam || puñ paiù kuïjävali-viracanä puñ pa-candrätapaç ca dolä nänä-kusuma-racitä puñ pa-vå ndaiç ca veëuù | puñ päraëyaà lasati paritaù kå trimaà deva-så ñ ö aà cetthaà dole priya-parijanaiù sevyate deva-devaù || agrataù på ñ ö hataù pärçve govindaà priyayä yutam | hindole dolayämäsus tat-sevaka-janä mudä || doläyäm atiloläyäà sä käntä bhaya-vepitä | käntam äliìgya hå ñ ö ä taiù prema-bhaktais tadojjvalaiù | jaya vå ndävanädhé ça jaya vå ndävaneçvari | jaya nandänanda-kanda sarvänanda-vidhäyaka || iti brahmädayo devä gäyanto divi harñ ataù | puñ pa-varñ aà vikurvanti sva-sva-sevana-tat-parä || gandharva-vidyädhara-caraëädayo muné ndra-devendra-gaëäù samähitäù | täà dolikäà dolayituà samutsukäù sväyogyatäm etya tato’vatasthire || ye mänavä bhägya-bhäjo divi deväs tathaiva ca | tair då ñ ö aù priyayä yukto govindo dolanotsave ||

atha candanotsavaù (äryä-cchandaù)—

mama kurute mudam atulaà vaiçäkhé çukla-tå té yä çubhadä | yasyäà çré -govindaç candana-paìkaiù sevito bhaktaiù || divyaiç candana-paìkaiù kuìkuma-ghana-sära-miçritair devam | sarväìgeñ u viliptaà vande çré -gaura-govindam || mastakopari coñ ëé ñ e sarväìge kaïcukopari

ghana-säräïci-ghuså ëa-candana-drava-carvitaù | abhito bhakta-vå ndena gé tä-väditra-maìgalaiù sevito gaura-kå ñ ëo’yaà karotu tava maìgalam ||

yathä—

vaiçäkhaà tu samärabhya cäçvinävadhi yatnataù | suvé janaà tu kartavyaà bhaktair yanträdinä hareù || gandha-candana-saàmiçrair jalair atyanta-çé talaiù | niñ ecanaà prabhor agre jala-yantra-viniùså taiù ||

atha çré -nå siàha-caturdaçé —

äyäti çré -nå siàhasya çubhä jyaiñ ö hé caturdaçé | dhinot cäntaraà sä me mahotsava-vidhänataù || sarvävatära-bé jasya svayaà bhagavato hareù | çré mad-govinda-devasya nå siàhäder abhedataù || tat-taj-janma-dineñ v eva sarveñ u vidhi-pürvataù | utsavaù kriyate bhaktair gé ti-väditra-nisvanaiù || caturdaçé à samärabhya divyännam atiyatnataù | nämnä paryuñ itaà yat tu dadhyädika-samäyutam ||

athä ñ ä òhe rathä rüòha-vidhiù— äñ äòhé yä tithiù çukla-dvité yä çubha-däyiné | unmädayati devasya rathärüòa-pariñ kriyä ||

atra bhojana-sämagré dviguëé kå tya kartavyä | bhüñ äveçädikaà sarvaà mahäräja-kumäratvena kartavyam |

äyätä sakhi rädhe tava sukhadä çrävaëa-tå té yeyam | käraya bahu-maëi-maëòanam atulaà doläà samärabhya ||

ato vraja-maëòala-prasiddhäyäà çrävaëa-çukla-tå té yäyäà çré -vå ñ abhänu-nandinyäù çré mad-é çvaryä dolärüòha-mahotsavo yatnataù kartavyaù | evaà paviträ dvädaçé saubhägya-paurëamäsé ca | atha bhä dre çré -janmä ñ ö amé —

yasmin dine prasüyeta devaké tväà janärdana | tad dinaà brühi vaikuëö ha kurmas te tatra cotsavam ||9 sphurati kathaà mama satataà väma-netraà vicäraya sakhi tvam | jïätaà cäyaté daà janma-dinaà kå ñ ëa-candrasya || bhadre tu bhadradä ceyaà çré -harer janmanas tithiù | lokato vidhitas tatra cotsavaù kriyate budhaiù || nardanto dadhi-dhå ta-kardameñ u bhaktäù kürdantaù punar api tat kñ ipanta ärät | anyon’nyaà çirasi mukhe ca på ñ ö ha-deçe änandämå ta-jaladhau lipanti magnäù || janma-väsaram äjïäya vraja-räja-sutasya hi | vraja-maëòalataù sarve ägatä vraja-väsinaù || nänä-dig-deçataç caiva govinda-priya-kiìkaräù | divya-mälyämbara-dharäù putra-dära-samanvitäù || vandino gäyakäç caiva nartakä vädakäç ca ye |

9 HBV 15.257, quoted from Bhaviñyottara-puräëa.

divya-veça-dharäs te tu nanå tuù papaö hur jaguù || gäyanto må du-madhuraà vandi-gaëäù paö hanti bhå çam uccaiù | vå ttià vinäpi te te yäcante päritoñ ikaà tebhyaù || evaà janma-kñ aëe präpte païcämå ta-jalair mudä | jaya-çabdaà prakurvantaù snäpayanti nijaà prabhum || bhaktänäà vyadadhan mahotsavamayaà neträrbudänäà paraà své kurvan prathamaà sumaìgalataraà snänaà ca païcämå taiù | añ ö amyäà sutithau niçärdha-samaye govinda-devo harir yaà då ñ ö vä bhava-padmaja-prabhå tayaù sadyaù kå tärthaà gatäù || chalato brahmädi-deväç caraëämå ta-pänato lobhät | dhå ta-manuja-rüpa-veçäù pärñ ada-bhaktän saàyäcante || iti brahmädayo devä gäyanto divi harñ ataù | puñ pa-vå ñ ö ià vikurvanti sva-sva-sevana-tatparäù || divi deva-gaëäù sarve ägatäs tad-dine çubhe | tad ye paçyanti tad-rätrau te kå tärthäs tu bhütale || cakñ uñ mantas tu te proktäù prabhoù pärçvaà vrajanti ca ||

änanda-vå ndävana-campväà dvité ya-stavake (17-19)—

evaà paripürëa-maìgala-guëatayä düñ aëa-dväparänte dväparänte nirantaräla-bhädrapade bhädrapade mäsi mäsite pakñ e’pakñ epa-rahite hite rasamaye guëa-gaëa-rohiëé à rohiëé à sarati sudhäkare sudhäkare yoge yogeçvareçvaro madhye kñ aëadäyäù kñ aëadäyäù pürëänandatayä jé vavaj-janané -jaö hara-saàbandhäbhäväd bandhäbhäväc ca kevalaà vilasat-karuëayäruëayä tathävidha-lé lälé -läsikayä kayäcana purandara-dig-aìganotsaìga iva rajané karaù sva-prakäçatayä prädurbhävam eva bhävayan agre pürva-pürvajani janita-tapaù saubhägya-phalenopalabdhi-pitå -mätå -bhävayoù çré -vasudeva-devakyor väsudeva-svarüpeëävirbhävaà bhävayitvä stanandhayatväbhimänam eva kñ aëaà tayoù prakaö ayya paçcän nitya-siddha-pitå -mätå -bhävayoù çré -nanda-yaçodayor api çré -govinda-priya-ramaëé -gaëeñ u mukhyä rädheyaà trijagati räjate svayaà çré ù priyäli-premonnä janimäpa jananyäù |

atha çré -vä manä bhiñ ekä di | atha çarat-paurëamä syä à, yathä—

ghana-praëaya-medurau çarad-amanda-candränanau kiré ö a-mukuö e dhå tau vidhå ta-né la-pé tämbarau | çrat-sukhada-känane sarasa-yoga-pé ö häsane puraù kalaya nägaro madhura-rädhikä-mädhavau || çarac-candramasau rätrau çré mantaà nandanandanam | çrama-yuktaà räsa-läsyät priyayä ca sakhé -gaëaiù || divya-mälyämbara-dharaà naö a-veçocitaà harim | dhyäyed vå ndävane ramye yamunä-puline vane || prapänakädi-çé tännaà nänä-pakvänna-saàyutam | sädhako bhojayitvä taà santuñ ö aù sa-sakhé -gaëam | çeñ ännaà cädareëätha gå hëé yäd vaiñ ëavaiù saha ||

athä mä vasyä dé pa-dä naà, yathä—

amäväsyä kärttiké yaà viçeñ ät çubha-däyiné | yatra dé pa-pradänena tuñ ö o bhavati keçavaù || cala cala naya naya bho bho govinde copaòhaukanam | divyaà paçyämo mukha-padmaà däsyämo dé pa-mälikäs tatra || iti kå tvä pragäyanti pralapanti punaù punaù | puraväsi-janäù sarve viçeñ äd vraja-väsinaù ||

agrataù på ñ ö hataù pärçve muëòakopari veçmani | dé pa-mäläù pradäsyanti govinda-pré ti-däyikäù || yamunäyäs taö e kecit té rthe kecij jale tathä | vå ndävane prakurvanti dé pamälä-mahotsavam || divi deva-gaëäù sarve prabhor äjïä-paräyaëäù | däsyanti väïchitän teñ äà dé pa-mäläà prakurvatäm || vande’haà çré la-govindaà bhaktänugraha-vigraham | darçanäd dé pa-mäläyäù prasannänanda-locanam ||

[atha anna-küö am –] anna-küö aà samäyäntaà kärttike paramotsavam | jïätvä samutsukäù sarve govinda-priya-pärñ adäù || kartuà bhojana-sämagré à paramänanda-däyiné m | çré mad-govinda-devasya govardhana-dharasya ca || nänänna-vyaïjanaà püpa-piñ ö akair bahudhä kå tam | tat-tad-dravyädi-bhedena caturaiù päcakädibhiù || tair anna-küö aà saàsthäpya yathä govardhano giriù | tasya pärçve dhå taà sarvaà vyaïjanädikam uttamam || pakvännäni tathänyäni bahu-yatna-kå täni ca | go-rasänäà bahuvidhaà rasälädika-bhedataù || çré mad-bhagavato’gre tat küö aà yatna-kå taà kå tam | yad anna-küö aà saàvé kñ ya santuñ ö o bhavati prabhuù || bhuìkte bahu-pré ta-manä devänäà janayan sukham | prabhor agre tu tat küö aà ye paçyanti narä bhuvi || bhägya-bhäjas tu te loke triñ u lokeñ u durlabhäù | dadhy-ädinänna-püpais tad anna-küö aà çubhaà mahat || parikramaëakaà kå tvä tato bandhu-janaiù saha | mahad-ärätrikaà näma ye paçyanti janä bhuvi || teñ äà bhägyaà na vaktavyaà sahasra-vadanair api | dhana-dhänyädi-saàyuktäù putra-dära-samanvitäù || mahad-bhogaà bhuri kå tvä cänte vaikuëö ham äpnuyuù | prasädam anna-küö asya ye janäù param ädarät | vaiñ ëavän bhojayanto vai bhuïjeyur bhakti-tat-paräù || teñ äà vrata-phalaà devi koö i-koö i-guëaà bhavet | svalaìkå tänäà tu gaväà püjä käryä tataù çubhä ||

atha gopä ñ ö amé -darçanaà, yathä (10.21.5)—

barhäpé òaà naö avara-vapuù karëayoù karëikäraà bibhrad-väsaù kanaka-kapiçaà vaijayanté à ca mäläm | randhrän veëor adhara-sudhayä pürayan gopa-vå ndair vå ndäraëyaà sva-pada-ramaëaà präviçad gé také rtiù ||

tad-darçana-phalam—

gopäñ ö myäà tu devasya ye paçyanti harer mukham | dürän naçyanti päpäni tasmin bhaktiç ca jäyate || dhyäyed govinda-devaà nava-ghana-madhuraà divya-lé läà naö antam ity ädi pürvavat |

prabodhanyä à yugala-darçanaà, yathä—

prabodhanyäs tu govindaà ye paçyanti priyäyutam | naräëäà kñ é ëa-päpänäà tad-bhaktir acalä bhavet ||

yathä (Premendu 12)— prabodhiné niçänå tya-mähätmya-bhara-darçiné |

candrakänti-caré sarva-gändharva-bakula-pävané || dvädaçyäà kärttikädi-vrata-mahotsavaù kartavyaù | märga-çé rñ e pauñ e khecaòännaà, yathä—

pauñ e tuñ ära-ghore’smin rasikaiù kå ñ ëa-pärñ adaiù | suvicärya kå taà tatra khecaòännaà prabhu-priyam || divya-väsam até dhänya-taëòulaà mudgakaà tathä | samabhägaà tu kiïcid vä viñ amaà parikalpitam || himartau vihitaà yuktaà loka-çästra-vidhänataù | hiìguà trijätaà maricaà lavaëaà cädrakaà tathä || loka-prasiddhaà yac cänyad viçeñ äc chuddha-go-ghå tam | caturaiù karmakäraiç ca tathä catura-päcakaiù || yathäyogyaà tu tair dravyaiù pacyate bahu-yatnataù | sudarçané ya sukhadaà rocakaà puñ ö i-kärakam || sumiñ ö aà dadhikaà caiva tathänyad vyaïjanädikam | pré tito loka-paryäyam ati praëayakaà hareù | lavaìgailendu-maricaiù saàyutaiù çarkarä-cayaiù | nänä-deça-bhavair nänä-phala-çasya-cayais tathä || kå taà laòòu-varaà yatnäd bahu-prema-bhareëa ca | yad då ñ ö vä bhojanät kå ñ ëo jäyate hy atiharñ itaù || prabhor harñ ät tu bhaktänäm atiharñ aiù prajäyate | kurvann anudinaà tat tu govinda-pré ti-däyakam || tulyäntaré ya-vasträdi tathä caivägni-sevanam || vande’haà çré la-govindaà trikäle nitya-vigraham | bhajanäd yasya nityatvaà nityatve tasya kä kathä || drañ ö uà na yogyä vaktuà vä triñ u lokeñ u te’dhamäù | çré -govinda-pada-dvandve vimukhä ye bhavanti hi || govinda-pärñ adän vande tadvat käla-traye sthitän | yeñ äà smaraëa-mätreëa sarväbhé ñ ö a-phalaà labhet || yeñ äà govinda-devasya naityiké värñ iké tathä | sevä saàkñ epato mukhyä mayätra pariké rtitä ||

kià ca (BRS 2.1.49)—

rägaù saptasu hanta ñ aö sv api çiçor aìgeñ v alaà tuìgatä vistäras triñ u kharvatä triñ u punar gambhé ratä ca triñ u | dairghyaà païcasu kià ca païcasu sakhe saàprekñ yate sükñ matä dvätriàçad-vara-lakñ aëaù katham asau gopeñ u sambhävyate ||

räga iti vrajeçvaraà prati kvacit tat-sama-vayaso gopasya väkyam idam | saptasu netränta-pädaka-rata-latälpa-dharoñ ö ha-jihvä-nakheñ u | ñ aö su vakñ aù skandha-nakha-näsikä-kaö i-mukheñ u | païcasu näsä-bhuja-netra-hanü-jänuñ u | punaù païcasu tvak-keçäìguli-dantäìguli-parvasu | tathaiva mahä-puruñ a-lakñ aëaà sämudraka-prasiddheù | dvätriàçad varäëi tal-lakñ aëebhyo’nyebhyo’pi çreñ ö häni lakñ aëäni yasya saù | gopeñ u katham iti bhagavad-avatärädiñ u etädå çé atväçravaëäd iti bhävaù |

karayoù kamalaà tathä rathäìgaà sphuö a-rekhämayam ätmajasya paçya | pada-pallavayoç ca vallavendra dhvaja-vajräìkuça-mé na-paìkajäni || (BRS 2.1.51)

karayor iti kasyäçcid vå ddha-gopyä vacanam | upalakñ aëäny evaitäni cihnäni padma-puräëädi-då ñ ö yänyäny apy asädhäraëäni jïeyäni | täni yathä padma-puräëe—

çå ëu närada vakñ yämi padayoç cihna-lakñ aëam | bhagavan kå ñ ëa-rüpasya hy änandaika-sukhasya ca || avatärä hy asaìkhyätäù kathitä me tavägrataù | paraà samyak pravakñ yämi kå ñ ëas tu bhagavän svayam ||

devänäà kärya-siddhy-artham å ñ é ëäà ca tathaiva ca | ävirbhütas tu bhagavän svänäà pirya-ciké rñ ayä || yair eva jïäyate devo bhagavän bhakta-vatsalaù | täny ahaà veda nänyo’pi satyam etan mayoditam || ñ oòaçaiva tu cihnäni mayä då ñ ö äni tat-pade | dakñ iëenäñ ö a-cihnäni itare sapta eva ca || dhvajäù padmaà tathä vajram aìkuço yava eva ca | svastikaà cordhva-rekhä ca añ ö a-koëas tathaiva ca || saptänyäni pravakñ yämi sämprataà vaiñ ëavottama | indra-cäpaà trikoëaà ca kalasaà cärdha-candrakam || ambaraà matsya-cihnaà ca goñ padaà saptamaà små tam | aìkäny etäni bho vidvan då çyante tu yadä kadä || kå ñ ëäkhyaà tu paraà brahma bhuvi jätaà na saàçayaù | dvayaà vätha trayaà vätha catväraù païca eva vä || då çyante vaiñ ëava-çreñ ö ha avatäre kathaïcana || ñ oòaçaà tu tathä cihnaà çå ëu devarñ i-saptam | jambü-phala-samäkäraà då çyate yatra kutracit ||

çästräntare tu çaìkha-cakra-cchaträëi jïeyäni |

atha kara-dhyä nam— çaìkhärdhendu-yaväìkuçair ari-gadä-chatra-dhvajaiù svastikair yüpäbja-siàhalair dhanuù pavighaö eù çré -vå kñ amé neñ ubhiù | nandävarta-cayais tathäìguli-gatair etair nijair lakñ aëaiù bhrätaù çré -puruñ ottamatva-gamakair jäné hi rekhäìkitaiù ||

atha manda-hä syaà (kå ñ ëa-karëämå te 99)—

akhaëòa-nirväëa-rasa-pravähair vikhaëòitäçeñ a-rasäntaräëi | ayantritodvänta-sudhärëaväni jayanti çé täni tava smitäni || padmädi-divya-ramaëé -kamané ya-gandhaà gopäìganä-nayana-bhå ìga-nipé yamänam | kå ñ ëasya veëu-ninadärpita-mädhuré kam äsyämbuja-smita-marandam ahaà smarämi ||

(brahma-saàhitäyäà 5.31)—

älola-candraka-lasad-vanamälya-vaàçé - ratnäìgadaà praëaya-keli-kalä-viläsam | çyämaà tri-bhaìga-lalitaà niyata-prakäçaà govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi ||

çré -hari-bhakti-viläse (18.31-37)—

evaà puräëa-tanträdi då ñ ö vätredaà vilikhyate | laläö äc civukäntaà syät çré mukhaà dvädaçäìgulam || tatränanaà bhäga ekas tatraiva caturaìgulam | laläö aà näsikä tadvad gulpham ardhäìgulaà bhavet || ardhäìgulo’dharas türdhvo’paraç caikäìgulo mataù | dvy-aìgulaà cibukaà cätha gré vä syät caturaìgulä || vakñ o-bhogo bhaved anyas tasmän näbhy-avadhiù paraù | tato’paraç ca meòhräntas tasmäd uru-vibhägakau || tathä dvibhägike jaìghe jänuné caturaìgule | pädau ca tat-samäv itthaà dairghya-bhägä navoditäù ||

kuträpy uccät laläö asyopariñ ö ätry-aìgulaà çiraù | tadvad gré vä jänu-pädäs tathäpi syur navaiva te || iti syät sarvato dairghye säñ ö ottara-çatäìguläù ||

tad yathä idam eva rahasyam—yadyapi tiryaì-narädiñ u bhagavato janma, tathäpi svecchayä gauòa-deçe tad-deçé yän brähmaëän sarva-çreñ ö hän vijïäya teñ äà kule çré -kå ñ ëa-caitanya-nityänandädvaitädayo janma své kurvantaù | ato mahäprabhuëäìgé kå teñ u gauòotkala-däkñ iëätya-päçcätyeñ u gauòa-deça-niväsina eva bahavaù pärñ adäù | te khalu mahat-kula-prasütäs teñ äà bhojanädi-vyavahäraù sat-kula-prasütän gauòé yän brähmaëän vinä na sambhavati | tathä hi—nijatve gauòé yän iti jïätvä sarvajïa-çiromaëir mahäprabhuù çré -rüpa-sanätanau nijäntaraìgau vijïäpya tayoù sarva-çaktià saàcärya paçcima-deçe své ya-vitaraëa-bhakta-bhüpatvena sthäpitavän | tad-dvärä nija-prakaö ana-hetu-bhütaà väïchä-traya-samullasita-paramäntaraìga-rüpasyätula-bhajana-ratnasya lupta-té rthädeç ca prakaö anät, svayaà prakäça-çré -govindädi-svarüpa-räja-sevä prakäçäc ca | täbhyäà ca punaù çré -vå ndävanaà gatvä çré -çré -sevädikaà pariväre tat samarpitam | na tu nija-pärçva-vartiñ u çré -gopäla-bhaö ö a-çré -raghunätha-däsädiñ u svato bhagavan-mantra-gå hé ta-sva-bhrätuñ putra-çré -jé va-gosvämiñ u ca | aho parama-bhägavatänäà maryädä-rakñ aëa-svabhävaù svayaà caite sevä-samaye mandire na praviçanti ca | kim utänyat | etat tu çré -caitanya-caritämå tädau prasiddhaà vartate | iti çré -govinda-deva-sevädhipati-çré -haridäsa-gosvämi-caraëänujé vi-rädhäkå ñ ëa-däsodé ritä sädhana-

dé pikä dvité yä kakñ ä ||2||

(3)

tå té ya-kakñ ä atha dhé ra-lalitasya çré mad-govinda-devasya (BRS 2.1.63)—

vayaso vividhatve’pi sarva-bhakti-rasäçrayaù | dharmé kiçora evätra nitya-nänä-viläsavän ||

tad yathä (BRS 2.1.308-312)—

vayaù kaumära-paugaëòa-kaiçoram iti tat tridhä || kaumäraà païcamäbdäntaà paugaëòaà daçamävadhi | ä-ñ oòaçäc ca kaiçoraà yauvanaà syät tataù param || aucityät tatra kaumäraà vaktavyaà vatsale rase | paugaëòaà preyasi tat-tat-khelädi-yogataù || çraiñ ö hyam ujjvala eväsya kaiçorasya tathäpy adaù | präyaù sarva-rasaucityäd atrodähriyate kramät || ädyaà madhyaà tathä çeñ aà kaiçoraà trividhaà bhavet ||

tatra madhyaà yathä (BRS 2.1.320-324)

üru-dvayasya bähvoç ca käpi çré r urasas tathä | mürter mädhurimädyaà ca kaiçore sati madhyame ||

yathä – spå hayati kari-çuëòä-daëòanäyoru-yugmaà garuòa-maëi-kaväö é -sakhyam icchaty uraç ca | bhuja-yugam api dhitsaty argalävarga-nindäm abhinava-taruëimnaù prakrame keçavasya || mukhaà smita-viläsäòhyaà vibhramottarale då çau | tri-jagan-mohanaà gé tam ity ädir iha mädhuré ||

yathä – anaìga-naya-cäturé -paricayottaraìge då çau mukhämbujam udaïcita-smita-viläsa-ramyädharam | acaïcala-kuläìganä-vrata-viòambi-saìgé takaà hares taruëimäìkure sphurati mädhuré käpy abhüt ||

vaidagdhé -sära-vistäraù kuïja-keli-mahotsavaù | ärambho räsa-lé läder iha ceñ ö ädi-sauñ ö havam ||

ö é kä çré maj-jé va-gosvämi-caraëänäà madhye çeñ a-vayasa-präyaù sarvatra samänatvam | iha madhye ceñ ö ädi-sauñ ö havaà, yathä (BRS 2.1.325)–

vyaktälakta-padaiù kvacit pariluö hat-piïchävataàsaiù kvacit talpair vicyuta-käïcibhiù kvacid asau vyäké rëa-kuïjotkarä | prodyan-maëòala-bandha-täëòava-ghaö älakñ mollasat-saikatä govindasya viläsa-vå ndam adhikaà vå ndäö avé çaàsati ||

dhé ra-lalita-lakñ aëam (BRS 2.1.230-2) –

vidagdho nava-täruëyaù parihäsa-viçäradaù | niçcinto dhé ra-lalitaù syät präyaù preyasé -vaçaù ||

yathä -- väcä sücita-çarvaré -rati-kalä-prägalbhyayä rädhikäà vré òä-kuïcita-locanäà viracayann agre sakhé näm asau | tad-vakñ o-ruha-citra-keli-makaré -päëòitya-päraà gataù kaiçoraà saphalé -karoti kalayan kuïje vihäraà hariù ||

govinde prakaö aà dhé ra-lalitatvaà pradarçyate | udäharanti näö ya-jïäù präyo’tra makara-dhvajam ||

ataeva dhé ra-lalita-lakñ aëasthäyika-çré -govinda-deve madhya-kaiçoraà vyakaà då çyate |

antaùpuras tu devasya madhye püryä manoharam | maëi-präkära-saàyuktaà vara-toraëa-çobhitam || vimänair gå hamukhyaiç ca präsädair bahubhir vå tam | divyäpasarogaëaiù stré bhiù sarvataù samalaìkå tam || madhye tu maëòapaà divyaà räjasthänaà mahotsavam | mäëikya-stambha-sahasra-juñ ö aà ratna-mayaà çubham || nitya-muktaiù samäké rëaà säma-gänopaçobhitam | madhye siàhäsanaà ramyaà sarva-veda-mayaà çubham || dharmädi-daivatair nityair vå taà vedamayätmakaiù | dharma-jïäna-mahaiçvarya-vairägyaiù päda-vigrahaiù || vasanti madhyame tatra vahni-sürya-sudhäàçavaù | kürmaç ca nägaräjaç ca vainateyas trayé çvaraù || chandäàsi sarva-manträç ca pé ö ha-rüpatvam ästhitäù | sarväkñ ara-mayaà divyaà yoga-pé ö ham iti små tam || tan-madhye’ñ ö a-dalaà padmam udayärka-sama-prabham | tan-madhye karëikäyäà tu sävitryäà çubha-darçane || é çvaryä saha deveças taträsé naù paraù pumän | indé vara-dala-çyämaà sürya-koö i-sama-prabhaù ||

iti tå té ya-kakñ ä ||3||

(4)

caturtha-kakñ ä atha çré -gopäla-deva-mantra-mähätmyam |

manträs tu kå ñ ëa-devasya säkñ äd bhagavato hareù | sarvävatära-bé jasya sarvato vé ryavattamä ||

tathä ca bå had-gautamé ye çré -govinda-vå ndävanäkhye—

sarveñ äà mantra-varyäëäà çreñ ö ho vaiñ ëava ucyate | viçeñ ät kå ñ ëa-manavo bhoga-mokñ aika-sädhanam || yasya yasya ca mantrasya yo yo devas tathä punaù | abhedät tan-manünäà ca devatä saiva bhäñ yate || kå ñ ëa eva paraà brahma saccidänanda-vigrahaù | små ti-mätreëa teñ äà vai bhukti-mukti-phala-pradaù || taträpi bhagavattäà sväà tanvato gopa-lé layä | tasya çreñ ö hatamä manträs teñ v apy añ ö ädaçäkñ araù ||

athäñ ö ädaçäkñ ara-mähätmyaà täpané -çrutiñ u

oà munayo ha vai brahmäëam ücuù | kaù paramo devaù | kuto må tyur bibheti | kasya jïänenäkhilaà jïätaà bhavati | kenedaà viçvaà saàsaraté ti | tän u hoväca brähmaëaù -- kå ñ ëo vai paramaà daivatam | govindän må tyur bibheti | gopé -jana-vallabha-jïänenäkhilaà jïätaà bhavati | svähayedaà saàsaraté ti | tam u hocuù | kaù kå ñ ëo govindaù ko’sau gopé -jana-vallabhaù kaù kä sväheti | tän uväca brähmaëaù päpa-karñ aëo go-bhümi-veda-vidito veditä gopé -janävidyä-kalä-prerakas tan-mäyä ceti | sakalaà paraà brahmaiva tat | yo dhyäyati rasati bhajati so’må to bhavati so’må to bhavaté ti | te hocuù -- kià tad-rüpaà kià rasanaà kathaà väho tad-bhajanaà | tat sarvaà vividiñ atäm äkhyähé ti | tad u hoväca hairaëyaù -- gopa-veçam abhräbhaà taruëaà kalpa-drumäçritam || (GTU 1.2-8) kià ca, tatraivä gre -- bhaktir asya bhajanam | tad ihämutropädhi-nairäsyenaivämuñ min manaù-kalpanam | etad eva ca naiñ karmyam | kå ñ ëaà taà viprä bahudhä yajanti govindaà santaà bahudhärädhayanti | gopé jana-vallabho bhuvanäni dadhre svähäçrito jagad ejayjat sva-retäù ||161|| (GTU 1.14-15) väyur yathaiko bhuvanaà praviñ ö o janye janye païca-rüpo babhüva | kå ñ ëas tathaiko’pi jagad-dhitärthaà çabdenäsau païca-pado vibhäti ||162|| iti | (GTU 1.16)

kià ca tatraivopä sana-vidhi-kathanä nantaram –

eko vaçé sarvagaù kå ñ ëa é òya eko’pi san bahudhä yo vibhäti | taà pé ö hasthaà ye’nubhajanti dhé räs teñ äà sukhaà çäçvataà netareñ äm ||163|| (GTU nityo nityänäà cetanaç cetanänäm eko bahünäà yo vidadhäti kämän | taà pé ö hagaà ye’nubhajanti dhé räs teñ äà siddhiù çäçvaté netareñ äm ||164|| etad viñ ëoù paramaà padaà ye nitya-muktäù saàyajante na kämän |

teñ äm asau gopa-rüpaù prayatnät prakäçayed ätma-padaà tadaiva ||165|| yo brahmäëaà vidadhäti pürvaà yo vidyäs tasmai gopäyati sma kå ñ ëaù | taà ha daivam ätma-buddhi-prakäçaà mumukñ ur vai çaraëam anuvrajeta ||166||

japa-saìkhyä yathä gautamé ya-tantre (15.4)—anena lakñ a-jäpena kå ñ ëaà paçyati cakñ uñ ä | aneneti pratyakñ eëa svarüpeëa svapnena vä kå ñ ëa-säkñ ätkäro bhavaté ty arthaù | puraçcaraëädi-vidhis tu çré -brahma-saàhitä-gopäla-tâpané -hari-bhakti-viläsa-ö é käyäà drañ ö avyaù | sa tu viçeñ ato yoga-pé ö he drañ ö avyaù |

oàkäreëäntaritaà ye japanti govindasya païcapadaà manum | teñ äm asau darçayed ätma-rüpaà tasmän mumukñ ur abhyasen nitya-çäntyai ||167|| tasmäd anye païcapadäd abhüvan govindasya manavo mänavänäm | daçärëädyäs te’pi saìkrandanädyair abhyasyante bhüti-kämair yathävat ||168|| kià ca tatraiva— tad u hoväca brähmaëo’säv anavarataà me dhyätaù stutaù parärdhänte so’budhyata | gopa-veço me puruñ aù purastäd ävirbabhüva | tataù praëatena mayä’nukülena hå dä mahyam añ ö ädaçärëaà svarüpaà så ñ ö aye dattväntarhitaù | punaù siså kñ ä me prädurabhüt | teñ v akñ areñ u bhaviñ yaj-jagad-rüpaà prakäçayat | tad iha käd äpo | lät på thivé | é to’gniù | bindor induù | tan-nädäd arka iti klé à-käräd aså jam | kå ñ ëäd äkäçaà yad väyur ity uttarät surabhià vidyäà prädurakärñ am | tad-uttarät tad-uttarät stré -pumädi cedaà sakalam idaà iti ||169||

tathä ca gautamé ye—

klé à-käräd aså jad viçvam iti präha çruteù çiraù | la-kärät på thivé jätä ka-käräj jala-sambhavaù ||170|| é -käräd vahnir utpanno nädäd äyur ajäyata | bindor äkäça-sambhütir iti bhütätmako manuù || svä-çabdena ca kñ etrajïo heti cit-prakå tiù parä | tayor aikya-samudbhütir mukha-veñ ö ana-varëakaù || ataeva hi viçvasya layaù svähärëake bhavet ||171||

punaç ca sä çrutiù --

etasyaiva yajanena candra-dhvajo gata-moham ätmänaà vedayitvä oàkäräntarälakaà manum ävartayat saìga-rahito’bhyänayat | tad viñ ëoù paramaà padaà sadä paçyanti sürayaù | divé va cakñ ur ätatam | tasmäd enaà nityam abhyaset ||172|| ity ädi |

tatraivägre --

yasya pürva-padäd bhümir dvité yät salilodbhavaù | tå té yät teja udbhütaà caturthäd gandha-vähanaù ||173|| païcamäd ambarotpattis tam evaikaà samabhyaset | candra-dhvajo’gamad viñ ëuù paramaà padam avyayam ||174|| tato viçuddhaà vimalaà viçokam açeñ a-lobhädi-nirasta-saìgam | yat tat padaà païca-padaà tad eva sa väsudevo na yato’nyad asti ||175||

tam ekaà govindaà sac-cid-änanda-vigraham païca-padaà vå ndävana-sura-bhüruha-taläsé naà satataà sa-marud-gaëo’haà paramayä stutyä toñ ayämi ||176|| iti |

kià ca stuty-anantaram -- amuà païcapadaà mantram ävartayed yaù sa yäty anäyäsataù kevalaà tat padaà tat | anejad ekaà manaso javé yo naitad devä äpnuvan pürvam arçät | tasmät kå ñ ëa eva paro devas taà dhyäyet taà raset taà yajed iti oà tat sad iti |

trailokya-saàmohana-tantre ca, devé à prati çré -mahädevoktäñ ö ädaçäkñ ara-prasaìga eva –

dharmärtha-käma-mokñ äëäm é çvaro jagad-é çvaraù | santi tasya mahäbhägä avatäräù sahasraçaù || teñ äà madhye’vatäräëäà bälatvam atidurlabham | amänuñ äëi karmäëi täni täni kå täni ca || çäpänugraha-kartå tve yena sarvaà pratiñ ö hitam | tasya matnraà pravakñ yämi säìgopäìgam anuttamam || yasya vijïäna-mätreëa naraù sarvajïatäm iyät | puträrthé putram äpnoti dharmärthé labhate dhanam || sarva-çästrärtha-pärajïo bhavaty eva na saàçayaù | trailokyaà ca vaçé kuryät vyäkulé kurute jagat || mohayet sakalaà so’pi märayet sakalän ripün | bahunä kim ihoktena mumukñ ur mokñ am äpnuyät || yathä cintämaëiù çreñ ö ho yathä gauç ca yathä saté | yathä dvijo yathä gaìgä tathäsau mantra uttamaù || yathävad akhila-çreñ ö haà yathä çästraà tu vaiñ ëavam | yathä susaàskå tä väëé tathäsau mantra uttamaù ||

kià ca --

ato mayä sureçäni pratyahaà japyate manuù | naitena sadå çaù kaçcid jagaty asmin caracare ||

sanatkumära-kalpe’pi –

gopäla-viñ ayä manträs trayastriàçat prabhedataù | teñ u sarveñ u mantreñ u mantra-räjam imaà çå ëu || suprasannam imaà mantraà tantre sammohanähvaye | gopané yas tvayä mantro yatnena muni-puìgava || anena mantra-räjena mahendratvaà purandaraù | jagäma deva-deveço viñ ëunä dattam aïjasä || durväsasaù purä çäpäd asaubhägyena pé òitaù | sa eva subhagavatvaà vai tenaiva punar äptavän || bahunä kim ihoktena puraçcaraëa-sädhanaiù | vinäpi japa-mätreëa labhate sarvam é psitam ||

prabhuà çré -kå ñ ëa-caitanyaà taà nato’smi gurüttamam | kathaïcid äçrayäd yasya präkå to’py uttamo bhavet ||

iti çré -hari-bhakti-viläse mantra-mähätmya-kathane çré -gopäla-mantra-mähätmya-kathanam | tatra mantroddhäraëaà ca yathä brahma-saàhitäyäà (5.24) ca—

kämaù kå ñ ëäya govinda ìe gopé -jana ity api | vallabhäya priyä vahner mantram te däsyati priyam ||

ka-käro lé lä-çaktiù | la-käro bhü-çaktiù | é -käraù çré -çaktiù ma-käras tattva-viçiñ ö aù | kå ñ ëäyeti sarva-cittäkarñ akäyeti | athavä—

kå ñ i-çabdaç ca sattärtho ëaç cänanda-svarüpakaù | sukha-rüpo bhaved ätmä bhävänanda-mayatvataù || iti |

govindäyeti pürvavat | gäm indriya-kulaà vindaté ti govindaù | gäà govardhanam uddhå tya paramaiçvarya-pradatvena rakñ ati pälayaté ti govindas tasmai | gopé -jana-vallabhäyeti—

gopé ti prakå tià vidyäj janas tattva-samühakaù | anayor äçrayo vyäptyä käraëatvena ceçvaraù |

pürvärthe svähety asya tathä-tathäbhütäyätmänaà samarpayämi | tatra krama-dé pikäyäm (1.1)—

kalätta-mäyä-lavakätta-mürtiù kala-kvaëad-veëu-ninäda-ramyaù | çrito hå di vyäkulayaàs triloké çriye’stu gopé -jana-vallabho vaù ||

atha saàmohana-tantroddhäraëam—

väg-bhavaà madana-çaktim indirä- saàyutaù sakala-vidyayäïcitaù | mantra eñ a bhuvanärëa é rito vyatyayena sakala iñ ö a-sädhakaù ||

atha mantra-siddhi-lakñ aëaà—

ädäv å ñ y-ädi-nyäsaù syät kara-çuddhis tataù param | aìgulé -vyäpaka-nyäso hå dädi-nyäsa eva ca || täla-trayaà ca dig-bandhaù präëäyämas tataù param | dhyäna-püjä japaç caiva sarva-tantreñ v ayaà vidhiù ||

nyäsa-vidhiù—çré -vrajäcärya-çré mad-rüpa-gosvämi-bhajanänusäreëa | ahaìkärädhiñ ö hätå tväd bhüta-çuddher adhideväya saìkarñ aëäya namaù | he saìkarñ aëa-deva prasé da kå päà kuru | asya janasya deha-rüpeëa pariëataà bhüta-païcakaà yathä sadyaù çudhyed upäsanopayuktaà syät tathä kå päà kuru | atha mä tå kä -dhyä nam—

cikura-kalita-piïchäà pé na-tuìga-stanäbhyäà kara-jala-ruhi vidyäà dakñ iëe padma-rüpäm | dadhi-ghaö am api savye bibhraté à tuìga-vidyäm amå ta-kiraëa-käntià mätå kä-mürtim é òe ||

keçava-ké rtikä di-dhyä nam—

koëenäkñ ëoù på thu-ruciù mitho häriëä lihyamänäv ekaikena pracura-pulakenopaguòhau bhujena | gauré -çyämau va sana-yugalaà çyäma-gauraà vasänau rädhä-kå ñ ëau smara-vilasitoddäma-tå ñ ëau smarämi ||

tat-tan-mäsasya väsudevo’dhiñ ö hätä | sa stoka-kå ñ ëo’tra jïeyaù | tasya dhyänam ucyate—

abhra-çyämaà vidyud-udyad-dukülaà smeraà lé lämbhoja-vibhräji-hastam | piïchottaàsaà väsudeva-svarüpaà kå ñ ëa-preñ ö haà stoka-kå ñ ëaà namämi ||

änanda-ghanaà smaren manasvé | tatra kuö ö ima-vare sphuö a-dé pta-yoga-pé ö haà vicintya—

tasmäj jvaläyäm urukarëikäyäà viräjitäyäà sthiti-saukhya-bhäjo |

navyämbuda-svarëa-viòambi-bhäsau kå ñ ëaà ca rädhäà ca vicintayämi || manträrthaà mantra-caitanyaà yoni-mudräà na vetti yaù | çata-koö i-japenäpi tasya siddhir na jäyate ||

punaç ca mantroddhäraëe yathä daça-saàskäräù (säradä-tilake)—

jananaà jé vanaà ceti täòanaà rodhanaà tathä | athäbhiñ eko vimalé karaëäpyäyane punaù | tarpaëaà dé panaà guptir daçaitä mantra-saàskriyäù ||

punaç ca—

upäyäs tatra kartavyäù sapta çaìkara-bhäñ itäù | bhrämaëaà rodhanaà vaçyaà pé òanaà poñ a-çoñ aëe || dahanäntaà kramät kuryät tataù siddho bhaven manuù | japät siddhir japät siddhir japät siddhir na saàçayaù || aharniçaà japed yas tu mantré niyata-mänasaù | sa paçyati na sandeho gopa-veça-dharaà harim ||

atha khaëòa-puraçcaraëa-vidhiù—

süryodayät samärabhya yävat süryodayäntaram | tävat kälaà manuà japtvä sarva-siddhé çvaro bhavet ||

prathamam udayodayam | dvité ye udayästam | tå té ye niñ kämäëäà prati satodayam | caturthe astästam | tatra—

niñ kämäëäm anenaiva säkñ ätkäro bhaviñ yati | artha-siddhiù sakämänäà sarvä vai bhaktim älabhet || païcäìgam etat kurvé ta yaù puraçcaraëaà budhaù | sa vai vijayate loke vidyaiçvarya-sutädibhiù ||

evaà gräsäd vimukti-paryantam ityädi-khaëòa-karoparägädi-puraçcaraëädi-prayogam äha | vaiçä kha-kå tyaà bå had-gautamé ye—

anena lakñ a-jäpena kå ñ ëaà paçyati cakñ uñ ä | vaiçäkha-kå ñ ëa-pratipady ärabhya paurëamäsé -paryantam ||

atha païca-divasé -prayogam äha—

caitre’thavä vaiçäkhe çuklaikädaçyäm ärabhya paurëamäsé -paryantam | japa-niyamam ayuta-dvayaà manau tathä catvariàçat sahasraà daçärëe || iti |

pürva-sevä khya-puraçcaraëa-prayogam äha krama-dé pikäyäà (5.49-69)—

säyähne väsudevaà yo nityam eva yajen naraù | sarvän kämän aväpyänte sa yäti paramäà gatim || rätrau cen manmathäkränta-mänasaà devaké -sutam | yajed räsa-pariçräntaà gopé -maëòala-madhyagam || på thuà suvå ttaà maså ëaà vitasti- mätronnataà kau vinikhanya çaìkum | äkramya padbhyäm itaretarätta-

hastair bhramo’yaà khalu räsa-goñ ö hé ||51|| sthala-né raja-süna-paräga-bhå tä laharé -kaëa-jäla-bhareëa satä | marutä paritäpahå tädhyuñ ite vipule yamunä-puline vimale ||52|| açaré ra-niçänta-çaronmathita- pramadä-çata-koö ibhir âkulite | uòunätha-karir viçadé kå ta-dik- prasare vicarad-bhramaré -nikare ||53|| vidyädhara-kinnara-siddha-suraiù gandharva-bhujaìgama-cäraëakaiù | däropahitaiù suvimäna-gataiù svasthair abhivå ñ ö a-supuñ pa-cayaiù ||54|| itaretara-baddha-kara-pramadä- gaëa-kalpita-räsa-vihära-vidhau | maëi-çaìku-gam apy amunävapuñ ä bahudhä vihita-svaka-divya-tanum ||55|| sudå çäm ubhayoù på thag-antaragaà dayitä-gaëa-baddha-bhuja-dvitayam | nija-saìga-vijå mbhad-anaìga-çikhi- jvalitäìga-lasat-pulakäli-yujäm ||56|| vividha-çruti-bhinna-manojïatara- svarasaptaka-mürcchana-täla-gaëaiù | bhramamäëam amübhir udära-maëi- sphuö a-maëòana-çiïjita-cärutaram ||57|| iti bhinna-tanuà maëibhir militaà tapané ya-mayir iva bhärakatam | maëi-nirmita-madhyaga-çaìku-lasad- vipuläruëa-paìkaja-madhya-gatam ||58|| atasé -kusumäbha-tanuà taruëaà taruëäruëa-padma-paläça-då çam | nava-pallava-citra-suguccha-lasac- chikhi-piccha-pinaddha-kaca-pracayam ||59|| caö ula-bhruvam indu-samäna-mukhaà maëi-kuëòala-maëòita-gaëòa-yugam | çaça-rakta-sadå k-daçana-cchadanaà maëi-räjad-aneka-vidhäbharaëam ||60|| asana-prasava-cchadanojjvalasad- vasanaà suviläsa-niväsa-bhuvam | nava-vidruma-bhadra-karäìghri-talaà bhramaräkula-däma-viräji-tanum ||61|| taruëé -kuca-yuk-parirambha-milad- ghuså ëäruëa-vakñ asam ukñ a-gatim | çiva-veëu-samé rita-gäna-paraà smara-vihvalitaà bhuvanaika-gurum ||62|| prathamodita-pé ö ha-vare vidhivat

prayajed iti rüpam arüpam ajam | prathamaà paripüjya tad-aìga-vå ttià mithunäni yajed rasagäni tataù ||63|| dala-ñ oòaçake svaram üti-gaëaà saha-çaktikam uttama-räsa-gatam | saramä-madanam sva-kalä-sahita- mithunähvam athendrapa-vipra-mukhän ||64|| iti samyag amuà paripüjya harià caturävå ti-saàvå tam ärdra-matiù | rajatäracite cañ ake sa-sitaà suçå taà supayo’sya nivedayatu ||65|| vibhave sati k¸ aàsyamayeñ u på thak cañ akeñ u tu ñ oòaçasu kramaçaù | mithuneñ u nivedya payaù sa-sitaà vidadhé ta purovad atho sakalam ||66|| sakala-bhuvana-mohnaà vidhià yo niyatam amuà niçi niçy udära-cetäù | bhajati sa khalu sarva-loka-püjyaù çriyam atuläà samaväpya yäty anantam ||67|| niçi vä dinänta-samaye prapüjayen nityaço’cyutaà bhaktyä | samapahalam ubhayaà hi tataù saàsäräbdhià samuttité rñ ati yaù ||68|| ity evaà manu-vigrahaà madhu-ripuà yo vä trikälaà yajet tasyaiväkhila-jantu-jäta-dayitasyämbhodhijä-veçmanaù | haste dharma-sukhärtha-mokñ a-taravaù sad-varga-samprärthitäù sändränanda-mahä-rasa-drava-muco yeñ äà phala-çreëayaù ||69||

nitya-kå tya-prayogam ä ha—

oà namaù çré -kå ñ ëäya | om asya çré -bhagavad-gé tä-mälä-matrasya bhagavän veda-vyäsa å ñ or anuñ ö up-chandaù çré -kå ñ ëaù paramätmä devatä jape viniyogaù | açocyän anvaçocas tvaà prajïävädäàç ca bhäñ ase (2.11) iti bé jam | sarva-dharmän parityajya mäm ekaà çaraëaà vraja (18.66) iti çaktiù | ahaà tvä sarvapäpebhyo mokñ ayiñ yämi mä çucaù (18.66) iti ké lakam | ürdhva-mülam adhaù-çäkham açvatthaà prähur avyayam (15.1) iti kavacam| amuka-karmaëi viniyogaù | nainaà chindanti çasträëi nainaà dahati pävakaù (2.27) ity aìguñ ö äbhyäà namaù | na cainaà kledayanty äpo na çoñ ayati märutaù (2.27) iti tarjané bhyäà namaù | acchedyo’yam adähyo’yam akledyo’çoñ ya eva ca (2.24) iti madhyamäbhyäà namaù | nityaù sarvagataù sthäëur acalo’yaà sanätanaù (2.24) iti anämikäbhyäà namaù | paçya me pärtha rüpäëi çataço’tha sahasraçaù (11.5) iti kaniñ ö häbhyäà namaù | nänävidhäni divyäni nänävarëäkå té ni ca (11.5) iti kara-tala-på ñ ö häbhyäà namaù | nainaà chindanti çasträëi iti hå dayäya namaù | na cainaà kledayanty äpo iti çirase svähä | acchedyo’yam adähyo’yam iti çikhäyai vañ aö | nityaù sarvagataù sthäëuù iti kavacäya hüà | paçya me pärtha rüpäëi iti netra-trayäya vauñ aö | nänävidhäni divyäni ity asträya phaö | çré -kå ñ ëa-pré ty-arthaà jape viniyogaù |

(çré -gé tä -mä hä tmyam)—

pärthäya pratibodhitäà bhagavatä näräyaëena svayaà vyäsena grathitäà puräëa-muninä madhye mahäbhärate | advaitämå ta-varñ iëé à bhagavaté m añ ö ädaçädhyäyiné à amba tväm anusandadhämi bhagavad-gé te bhava-dveñ iëé m || namo’stu te vyäsa viçäla-buddhe phulläravindäyätapatra-netre | yena tvayä bhärata-taila-pürëaù prajvalito jïänamayaù pradé paù || prapanna-parijätäya totra-vetraika-päëaye | jïäna-mudräya kå ñ ëäya gé tämå ta-duhe namaù || sarvopaniñ ado gävo dogdhä gopäla-nandanaù | pärtho vatsaù sudhé r bhoktä dugdhaà gé tämå taà mahat || vasudeva-sutaà devaà kaàsa-cäëüra-mardanam | devaké -paramänandaà kå ñ ëaà vande jagad-gurum || bhé ñ ma-droëa-taö ä jayadratha-jalä gändhäré -né lotpalä çalya-grähavaté kå peëa vahiné karëena veläkula | açvattäma-vikarëa-ghora-makarä duryodhanävartiné sotté rëä khalu päëòavärëava-nadé kaivartakaù keçvaù || päräçarya-vacaù sarojam amalaà gé tärtha-gandhotkaö aà nänäkhyänaka-keçaraà hari-kathä-sambodhanäbodhitam | loke sajjana-ñ aö padair aharahaù pepé yamänaà mudä bhüyäd bhärata-paìkajaà kalimala-pradhvaàsanaà çreyase || mükaà karoti väcälaà paìguà laìghäyate girim | yat-kå pä tam ahaà vande paramänanda-mädhavam || yaà brahmä varuëendra-rudra-marutaù stunvanti divyaiù stavair vedaiù säìga-pada-kramopaniñ adair gäyanti yaà säma-gäù | dhyänävasthita-tad-gatena manasä paçyanti yaà yogino yasyäntaà na viduù suräsura-gaëä deväya tasmai namaù || (12.13.1)

iti nyäsa-vidhiù | kärpaëya-doñ opahata-svabhävaù på cchämi tväà dharma-saàmüòha-cetäù | yac chreyaù syän niçcitaà brühi tan me çiñ yas te’haà çädhi mäà tväà prapannam || (2.7)

japa-niyama-saìkhyä añ ö ottara-çatam | athavä sahasram | prayogam äha—

(çré -gopä la-kavacam |)

pulastya uväca— bhagavan sarva-dharmajïa kavacaà yat prakäçitam | trailokya-maìgala näma kå payä brahmaëe purä || brahmaëä kathitaà mahyaà paraà snehäd vadämi te | atiguhyatamaà tattvaà brahma mantrogha-vigraham || yad dhå tvä paö hanäd brahmä så ñ ö ià vitanute sadä | yad dhå tvä paö hanäd päti mahä-lakñ mé r jagat trayam || paö hanäd dhäraëäc chambhuù saàhartä sarva-tattva-vit |

trailokya-janané durgä mahiñ ädi-mahäsurän || vara-då ptän jaghänaiva paö hanäd dhäraëäd yataù | evam indrädayaù sarve sarvaiçvaryam aväpnuyuù || çiñ yäya bhakti-yuktäya sädhakäya prakäçayet | çaö häya para-çiñ yäya nindakäya tathaiva hi || haribhakti-vihé näya para-dära-ratäya ca | kå paëäya kuçé läya dattvä må tyum aväpnuyät || trailokya-maìgalasyäpi kavacasya prajäpatiù | å ñ iç chandaç ca gäyatré devo näräyaëaù svayam || dharmärtha-käma-mokñ eñ u viniyogaù praké rtitaù | oà praëavo me çiraù pätu namo näräyaëäya ca | bhälaà päyän netra-yugmam añ ö ärëo bhakti-muktidaù || klé à päyäc chrotra-yugmaà caikäkñ araù sarva-mohanaù | klé à kå ñ ëäya sadä ghräëaà govindäyeti jihvikäm | gopé -jana-padaà vallabhäya svähänanaà mama || añ ö ädaçäkñ aro mantraù kaëö haà päyäd daçäkñ araù | gopé -jana-padaà vallabhäya svähä bhuja-dvayam || klé à glauà klé à karau päyät klé à kå ñ ëäyäìgajo’vatu | hå dayaà çré -bhuvaneçaù klé à kå ñ ëäya klé à stanau mama || gopäläyägnijäyäà taà kukñ i-yugmaà sadävatu | klé à kå ñ ëäya sadä pätu pärçva-yugmaà manüttamaù | kå ñ ëa-govindakau pätäà smarädyau ìe-yutau manü || añ ö ädaçäkñ araù pätu näbhià kå ñ ëeti dvy-akñ aro manuù | på ñ ö haà klé à kå ñ ëa-kaìkälaà klé à kå ñ ëäya dvi-ö häntakaù | sakthiné satataà pätu çré à hré à klé à ö ha-dvayam || urü saptäkñ araù pätu trayodaçäkñ aro’vatu || çré à hré à klé à padato gopé -jana-padaà tataù | vallabhäya sväheti pätu klé à hré à çré à ca daçärëakaù || jänuné ca sadä pätu hré à çré à klé à ca daçäkñ araù | trayodaçäkñ araù pätu jaìghe cakrädyudäyudhaù | añ ö ädaçäkñ aro hré à-çré à-pürvako viàçad-arëakaù || sarväìgaà me sadä pätu dvärakä-näyako balé | namo bhagavate paçcäd väsudeväya tat-param || täräd yo dvädaçärëo’yaà präcyäà mäà sarvadävatu | çré à hré à klé à daçavarëas tu klé à hré à çré à ñ oòaçäkñ araù || gadädyadäyudho viñ ëur mäm agner diçi rakñ atu | hré à çré à daçäkñ aro mantro dakñ iëe mäà sadävatu || täraà namo bhagavate rukmiëé -vallabhäya ca | sväheti ñ oòaçärëo’yaà nairå tyäà diçi rakñ atu || klé à padaà hå ñ é keçäya namo mäà väruë’vatu | añ ö ädaçärëaù kämänto väyavye mäà sadävatu | çré à mäyä käma-kå ñ ëäya hré à govindäya dvi-ö ho manuù | dvädaçärëätmako viñ ëur uttare mäà sadävatu || väg bhavaà käma-kå ñ ëäya hré à govindäya tataù param || çré à gopé -jana-vallabhäya svähä iti tataù param | dvätriàçad-akñ aro mantro mäm aiçänye sadävatu | kälé yasya phaëä-madhye divyaà nå tyaà karoti tam | namämi devaké -putraà nitya-räjänam acyutam || dvätriàçad-akñ aro mantro’py ädyo’dho mäà sarvato’vatu | klé à käma-deväya vidmahe puñ pa-bäëäya dhé mahi | tan no’naìgaù pracodayäd eñ a mäà pätu cordhvataù || trailokya-maìgalaà näma kavacaà brahma-rüpiëam | iti te kathitaà vipra sarva-mantrauñ adha-vigraham | brahmeça-pramukhädhé çair näräyaëa-mukhäc chrutam || tava snehän mayäkhyätaà pravaktavyaà na kasyacit | guruà praëamya vidhivat kavacaà prapaö hed yadi || sakå d-dis-trir-yathä-jïänaà so’pi sarva-tapomayaù | mantreñ u sakaleñ v eva deçiko nätra saàçayaù ||

çatam añ ö ottaraà säsya puraçcaryä-vidhiù små taù | havanädé n daçäàçena kå tvä tat sädhayed dhruvam | yadi cet siddhi-kavaco vibhur eva bhavet svayam || mantra-siddhir bhavet tasya puraçcaryä-vidhänataù | çraddhä-çuddha-mates tasya lakñ mé -väëé vasen mukhe || puñ päïjaly-añ ö akaà dattvä mülenaiva paö het sakå t | daça-varñ a-sahasräëäà püjäyäù phalam äpnuyät || bhürje vilikhya guö ikäà svarëasthäà dhärayed yadi kaëö he vä dakñ iëe bähau so’pi viñ ëur na saàçayaù || açvamedha-sahasräëi väjapeya-çatäni ca | mahä-dänäni yäny eva prädakñ iëye bhavas tathä || kaläà närhanti täny eva sakå d uccädaëädataù | kavacasya prasädena jé van-mukto bhaven naraù || trailokyaà kñ obhayaty eva trailokya-vijayé bhavet | idaà kavacam ajïätvä bhajed yaù puruñ ottamam | çata-lakñ a-prajapto’pi na mantraù siddhi-däyakaù ||

iti sanat-kumära-tantre navama-paö ale çré -närada-païcarätre (4.5)

trailokya-maìgalaà näma çré -gopäla-kavacaà samäptam |

atha puraçcaraëa-saìkalpä di-vidhiù | çré -viñ ëur viñ ëur namo’sya amuka-mäse amuka-pakñ e bhäskare amuka-tithau amuka-gotro’muka-däsas trailokya-saàmohana-tantrokta-çré -kå ñ ëa-devatäyäs trailokya-saàmohana-kavaca-siddhi-kämas tat kavacasyäñ ö ottara-çata-japa-tad-daçäàça-homa-tad-daçäàça-tarpaëa-tad-daçäàçäbhiñ eka-tad-daçäàça-brähmaëa-bhojana-rüpa-puraçcaraëam ahaà kariñ ye | eka-divase kärya-siddhiù | prayogaù çré mad-bhägavatänusäreëa daçärëa-mantra-prathame çré -bhägavata-maìgaläcaraëe | [The following section is perhaps not in all manuscripts.] atha chä yä -puruñ a-darçana-phalam äha—

pürvähne sürya-bimbärkaà på ñ ö he kå tvä naraù çuciù | animiñ o hi sva-cchäyäà galäd ürdhvaà vilokayet || tatra cchäyä-samudbhütaà puruñ aà yadi paçyati | sarvävayava-saàyuktaà çubhaà varñ ävadhià små tam || adå ñ ö e hasta-karëasya pärayäà hå daye naraù || jé vasyärkäçva-dik-candra-vahni-netra-samäù kramät | çirasy ädå ñ ö e ñ aëmäsaà sarandhre hå di saptakam || etaj-jïänaà mahä-divyaà duñ ö a-çiñ yäya no vadet ||

iti çré -kaàsäri-miçra-yaçodhara-viracita-daivajïa-cintämaëau tå té ya-prakäçaù samäptaù | gäyatré -mantro rädhäyä mantraù kå ñ ëasya tat-param | mahäprabhor mantra-varo hari-näma tathaiva ca | mänasé vara-sevä ca païca-saàskära-saàjïakaù ||

ahaìkärädhiñ ö hätå tväd bhüta-çuddher adhideväya saìkarñ aëäya namaù he saìkarñ aëa sadyaù çudhyed upäsanopayuktaà syät tathä kå päà kuru | atha mä tå kä -dhyä nam—

cikura-kalita-piïchäà pé na-tuìga-stanäbhyäà kara-jala-ruhi vidyäà dakñ iëe padma-rüpäm | dadhi-ghaö am api savye bibhraté à tuìga-vidyäm amå ta-kiraëa-käntià mätå kä-mürtim é òe ||

keçava-ké rtikä di-dhyä nam—

koëenäkñ ëoù på thu-ruciù mitho häriëä lihyamänäv ekaikena pracura-pulakenopaguòhau bhujena | gauré -çyämau vasana-yugalaà çyäma-gauraà vasänau rädhä-kå ñ ëau smara-vilasitoddäma-tå ñ ëau smarämi ||

tatra nyäsasya väsudevo’dhiñ ö hätä sa stoka-kå ñ ëo’tra jïeyas tad-dhyänam ucyate |

abhra-çyämaà vidyud-udyad-dukülaà smeraà lé lämbhoja-vibhräji-hastam | piïchottaàsaà väsudeva-svarüpaà kå ñ ëa-preñ ö haà stoka-kå ñ ëaà namämi ||

präëäyäme nijäbhé ñ ö a-devau tau paricintayet |

anyo’nya-skandha-vandé kå ta-pulaki-bhujau hiìgula-svarëa-varëaà kauçeyänäà catuñ kaà dhå ta-ruci dadhatau phulla-vakträravindau | äcinvänau vihäraà parijana-ghaö ayä saàbhå täraëya-bhüñ au gaura-çyämäìga-bhäsau smita-madhura-mukhau naumi rädhä-mukundau ||

kara-kacchapikäà kå tvä tato dhyäyet sva-devate |

iddhaiù siddha-tridaça-munibhiù prañ ö um apy apragalhbair düre svasthair vihita-natibhiù sambhramaiù stüyamänä | vaikuëö hädyair api parijanaiù saspå haà prekñ ita-çré r mädhuryeëa tirbhuvana-camatkära-vistära-dé kñ ä || navé na-yavasäìkura-prakara-saìkula-droëibhiù parisphurita-mekhalair akhila-dhätu-lekhä-çriyä | upaskå ta-guhägå hair giribhir uccalan nirjharaiù kvacit kvacid alaìkå täsphuö am anuñ ö häné va sthalä || vikaca-kamala-ñ aëòotküja-käraëòavänäà niravadhi dadhi-dugdhoòhäti-mugdhämbu-bhäjäm | laghu-lahari-bhujägronmå ñ ö até va drumäëäà vighaö ita-ghana-dharmäà nimnagänäà ghaö äbhiù || mada-valita-valgu-särasaiù sarasänäà muhur aïjasä rasaiù | sarasé -ruha-rüòha-rociñ äà sarasé näà visareëa räjitä || (line missing?) gandhänandita-sindhujä-sahacaré -vå ndaiù kñ aëäd vé kñ itaiù | bälärka-pratima-praväla-suñ amä-pürëaiù sudhä-mädhuré darpa-dhvaàsi-phalaiù paläçibhir atisphé tair niruddhätapä || madhülé bhir mädyan-madhukara-vadhü-jhaìkå ti-ghaö ä- kå tänanìgäräti-pramada-vana-bhaìgé -jaòimabhiù | samantäd utphulla-stavaka-bhara-labdhävanatibhir latä-viïcholé bhiù på thubhir abhito läïchita-taö ä || kapiïjala-valäkikä-caö aka-cätakopayañ ö ikaiù pikair madana-särikä-çuka-kaliìga-pärävataiù | çata-cchada-çita-cchadaiù karaö a-khaïjaré ö ädibhiù çakuntibhir akuëö hita-dhvanibhir antar udbhäñ itä || äbhé räëäm änanda-vå ndäni cakoraiç candrätmatvä lälasayä hätum açakyä |

täsäà labdhaà kuntala-sämyaà piïcha-samühair yadbhir nå tyänuccair matta-mayüra-prakaraiù | kiö i-kiré ö ibhiù çalyair bhalla-plavaìga-kuraìgamaiù så mara-camarair goläìgulaiù samürucamürubhir urubhir urubhiù päré ndroghaiù saräru-bhayojjhitaiù paçubhir açubhonmuktair iva sthagitäntarä gaòòarair jaòima-òämara-çå ìgaiù kñ é riëé bhir api ca cchagalé bhiù | gaëòa-çaila-små ti-saìgamäbhiù käsaré -tatibhir apy avaruddhä || sthalaiù kvacana nisthalaiù sphaö ika-kuö ö ima-dyotibhir harin-maëi-mayair iva kvacana çädvalair ujjvalä | nija-pravala-mädhuré -må dita-harmya-çriyä prasüna-bhara-maïjulä vara-nikuïja-puïjena ca || ärädhitä kila kalinda-sutäravinda- syandänubandha-rasikena samé raëena | änanda-tundila-caräcara-jé va-vå ndä vå ndäö avé prathamam ucca-rucir vicityäm || kulakam | muhur avikala-kala-jhaìkriyä-kaläpair ali-nikarasya karambitäà smareyam | iha ghana-makaranda-sikta-müläà parimala-digdha-diçaà prasüna-väö é m || iha vidruma-vidrumaà harin-maëi-patraà vara-hé ra-korakam | kuruvinda-phalaà çravat-sudhä-prasaraà kalpa-taruà smared budhaù ||

å tubhir mahitasya tasya nityaà prakaö aà hema-taö é -madhye vicintya—

mahé ñ ö am añ ö apatram udayan-mihiräbhaà cintayed iha saroruha-varyam | maëi-kuö ö imam atra visphurantaà paramänanda-ghanaà smaren manasvé ||

tatra kuö ö ima-vare sphuö a-dé ptau yogapé ö ham api vincintya—

tasyojjvaläyäm uru-karëikäyäà viräjitäyäà sthita-saukhya-bhäjau | navyämbuda-svarëa-viòambi-bhäsau kå ñ ëaà ca rädhäà ca vicintayämi || çikhara-baddha-çikhaëòa-visphurat- kuö ila-kuntala-veëu-kå ta-çriyau | tilakita-sphurad-ujjvala-kuìkuma- må gamadäcita-cäru-viçeñ akau || manojïatara-saurabha-praëaya-nandad-indindiraà sphurat-kusuma-maïjaré -viracitävataàsa-tviñ au | calan-makara-kuëòala-sphurita-phulla-gaëòa-sthalaà vicitra-maëi-karëikä-dyuti-vilé òha-karëäïcaläm || çarad-abhimuditära-vinda-dyuti- damanäyata-lohitäïcaläìkam alaghu-caö ula-dé rgha-då ñ ö i-khelä- madhurima-kharvita-khaïjaré ö a-yuväm vala-laläö a-kå tärdha-çaçi-prabhuà dvi-kalasé ti-kara-sphuritälikäm |

kusuma-kärmuka-kärmuka-vibhramo- ddhati-vidhünana-dhurya-tara-bhruvo citra-paö ö a-ghaö ikopama-sphurat- päça-varya-parivé ta-mastakam näsikä-çikhara-lambi-vartula- sthüla-mauktika-rucäïcitänanäm räkä-çärada-çarvaré ça-suñ amä-jaitränana-çré -yujau navydé rëa-tila-prasüna-damana-çré -näsikä-rociçau | räjad-bimba-viòambikävara-rucau gaëòasthalé -nyakkå te pronmé lan-maëi-darpaëoru-mahasau susmeratä-sampadau || divya-dundubhi-gabhé ra-nisvanaà snigdhakaëö ha-kala-kaëö ha-jalpitäà phulläbhinava-vallibhir valayita-skandhaiù prasünävalé | suñ ö hu-labdha-paripäka-däòimé - bé ja-räja-vijayi-dvijärciñ e | kambukaëö ha-viluö han-maëi-ratna- ratna-niñ ka-pariçobhita-kaëö häm | unnati-prathima-sulalitäàsaà snigdhayor ucita-rämavanamräm | dé prän yugena bhujayor bhujagän hasantaà keyüriëä vilasatä çriyam äkñ ipanté m | ratnormikä-sphurita-cäru-taräìgulibhir vidyota-kaìkaëaka-raïjita-päëi-bhäjau || harinmaëi-kaväö ikodbhaö a-kaö hora-vakñ a-sthalé - viläsi-vana-mälikä-milita-hära-guïjävalim | sphuran-niviòa-däòimé -phala-viòambi-vakñ oruha- dvaya-çikhara-çekharé -bhavad-amanda-muktä-latäm || alola-madhupävali-vijayi-roma-räjé valad- valé -tritaya-maëòita-pratanu-madhya-ramyäkå tim | yama-svasari saàpatat-sura-sarid-varävarta-jid- gabhé ratara-näbhi-bhägam uru-tunda-lakñ mé -bhå tau || ghana-jaghana-viòambita-ratna-käïcé - valayita-pé ta-duküla-maïju-läbham | maëimaya-rasanäòhya-çoëa-paö ö ä- mbara-parirambhi-nitamba-ramyäm || atinava-mada-bhara-manthara-sindhura-kara-bandhuroru-vimänau jaìghäbhyäà racita-rucau suvartuläbhyäà güòhenäpy anupama-gulpha-yugmakena padbhyäm apy aruëa-nakhojjvaläbhyäà maëimaya-nüpuräïcitäbhyäà | ämå ñ ö a-på ñ ö ham abhito dayitä-bhujena tiñ ö hantam utphulikinä kila dakñ iëena | käntasya savya-bhuja-müla-kå tottamäìgäà tad-vaktra-padma-taö a-valgad-apäìga-yugmäm || tiro-nyasta-gré vaà kim api dayitä-vaktra-kamale valad-dé rghäpäìgaà sphurad-adhara-küjan-muralikam | bhayan-madhyaà savyopari parimilad-dakñ iëa-padaà calac-cillé -mälaà bhuja-taö a-gatottaàsa-kusumam || rüpe kaàsaharasya mugdha-nayanäà sparçe’tihå ñ yat-tvacaà väëyäm utkalita-çrutià parimale saàspå ñ ö a-näsä-puö äm |

ärajyad-rasanäà kilädhara-puö e nyaïcan-mukhämbhoruhäà dambhodgé rëa-mahä-dhå tià bahir api prodyad-vikäräkuläm || mukha-stokodgé rëänila-vilasitämå ñ ö a-muralé - viniñ krämad-gräma-glapita-jagaté -dhairya-vibhavam | priyä-sparçenäntaù-paravaçatayä khaëòitam api svaräläpaà bhaìgyä sapadi gamayantaà sva-samayam || né vé -bandhe’py atiçithilite sveda-sandoha-maitré - ruddha-çroëé -pulina-rasanäm unnatä-raìga-raìgäm | ädya-drava-dravad-abhihå däà vismå täçeñ a-bhäväà gäòhotkaëö hä-nicaya-racitoddäma-vaiklavya-vijïäm || pulakita-vapuñ au çrutäçru-dhärä snapita-mukhämburuhau prakampa-bhäjau | kñ aëam atigüòha-gadgadäòhya-väcau madana-madonmada-cetasau smarämi || navabhiù çuçirair viräjitä guravé -bé ja-samäna-varñ mabhiù | aruëena vibhüñ itädhara- kara-bhäjäà saralena veëunä || suçläghyayäntar-nija-muñ ö imeyayä hasta-trayé -mäna-manojïa-rüpayä | bhüyiñ ö ayä çyämala-känti-juñ ö ayä yañ ö yädy-avañ ö ambhita-dakñ a-kürparam || asitena vibhaìgurätmanä på thu-mülena kå tena cägrataù | dhaö i-käïcala-baddha-mürtinä vara-çå ìgena püro niñ evitam || bhå ìgän suhå d-vadana-gandha-bhareëa lolän lé lämbujena må dulena nivärayantyä | udvé kñ yamäëa-mukha-candramasau rasaugha- vistäriëä lalitayä nayanäïcalena || cämarabha-nava-maïju-maïjaré - bhräjamäna-karayä viçäkhayä | citrayä ca kila dakñ a-vämayor vé jyamäna-vapuñ au viläsataù || näga-valli-dala-baddha-vé ö ikä- sampuö a-sphurita-päëi-padmayä | campakädilatayä sakampayä då ñ ö a-på ñ ö a-taö a-rüpa-sampadau || ramyendulekhä-kala-gé ta-miçritair vaàçé -viläsänu-guëair guëa-jïayä | vé ëä-ninäda-prasaraiù purasthayä prärabdha-raìgau kila tuìgavidyayä || taraìgad-aìgyä kila raìga-devyä savye sudevyä ca çanair asavye | çlakñ ëäbhimarçana-vimå jyamäna- svedäçru-dhärau sicayäïcalena ||

smaraëa-maìgala-stotram

çré -rädhä-präëa-bandhoç caraëa-kamalayoù keça-çeñ ädy-agamyä yä sädhyä prema-sevä vraja-carita-parair gäòha-laulyaika-labhyä | sä syät präptä yayä täà prathayitum adhunä mänasé m asya seväà bhävyäà rägädhva-pänthair vrajam anucaritaà naityikaà tasya naumi ||1|| kuïjäd goñ ö haà niçänte praviçati kurute dohanännäçanädyäà prätaù säyaà ca lé läà viharati sakhibhiù saìgave cärayan gäù | madhyähne cätha naktaà vilasati vipine rädhayäddhäparähne goñ ö haà yäti pradoñ e ramayati suhå do yah sa kå ñ ëo’vatän naù || 2 || rätryante trasta-vå nderita-bahu-viravair bodhitau ké ra-çäré - padyair hå dyair ahå dyair api sukha-çayanäd utthitau tau sakhé bhiù | då ñ ö au hå ñ ö au tadätvodita-rati-lalitau kakkhaö é -gé ù-saçaìkau rädhä-kå ñ ëau sa-tå ñ ëäv api nija-nija-dhämny äpta-talpau smarämi ||3|| rädhäà snäta-vibhüñ itäà vraja-payähütäà sakhé bhiù prage tad-gehe vihitänna-päka-racanäà kå ñ ëävaçeñ äçanäm | kå ñ ëaà buddham aväpta-dhenu-sadanaà nirvyüòha-go-dohanaà susnätaà kå ta-bhojanaà sahacarais täà cätha taà cäçraye || 4 || pürvähne dhenu-mitrair vipinam anuså taà goñ ö ha-lokänuyätaà kå ñ ëaà rädhäpti-lolaà tad-abhiså ti-kå te präpta-tat-kuëòa-té ram | rädhäà cälokya kå ñ ëaà kå ta-gå ha-gamanäryayärkärcanäyai diñ ö äà kå ñ ëa-pravå ttyai prahita-nija-sakhé -vartma-neträà smarämi || 5 || madhyähne’nyonya-saìgodita-vividha-vikärädi-bhüñ ä-pramugdhau vämyotkaëö hätilolau smara-makha-lalitädy-äli-narmäpta-çätau | doläraëyämbu-vaàçé -hå ti-rati-madhu-pänärka-püjädi-lé lau rädhä-kå ñ ëau sa-tå ñ ëau parijana-ghaö ayä sevyamänau smarämi || 6 || çré rädhäà präptagehäà nijaramaëakå te k.lptanänopahäräà susnätäà ramyaveçäà priyamukhakamalälokapürëapramodäm | kå ñ ëaïcaiväparähëe vrajamanucalitaà dhenuvëdairvayasyaiù çré rädhälokatå ptaà pitå mukhamilitaà mätå må ñ ö aà smarämi || 7 || säyaà rädhä sva-sakhyä nija-ramaëa-kå te preñ itäneka-bhojyäà sakhyäné teça-çeñ äçana-mudita-hå daà täà ca taà ca vrajendum | susnätaà ramya-veçaà gå ham anu janané lälitaà präpta-goñ ö haà nirvyüòhosräli-dohaà sva-gå ham anu punar bhuktavantaà smarämi || 8 || rädhäà sälé gaëäntämasitasitaniçäyogyaveçäà pradoñ e dütyä vå ndopadeçädabhiså tayamunäté rakalpägakuïjäà | kå ñ ëaà gopaiù sabhäyäà vihitaguëikalälokanaà snigdhamäträ yatnädäné ya saàçäyitamatha nibhå taà präptakuïjaà smarämi || 9 || täv utkau labdha-saìghau bahu-paricaraëair vå ndayärädhyamänau gänair narma-prahelé -sulapana-naö anaiù räsa-läsyädi-raìgaiù | preñ ö hälé bhir lasantau rati-gata-manasau må ñ ö a-mädhvé ka-pänau kré òä-cäryau nikuïje vividha-rati-raëa uddhatya vistäritäntau || 10 || tämbülair gandha-mälyair vyajana-hima-payaù-päda-saàvähanädyaiù premëä saàsevyamänau praëayi-sahacaré -saïcayenäpta-çätau | väcä käntairaëäbhir nibhå ta-rati-rasaiù kuïja-suptäli-saìghau rädhä-kå ñ ëau niçäyäà su-kusuma-çayane präpta-nidrau smarämi || 11 ||

iti çré -rüpa-gosvämi-viracitä smaraëa-paddhatiù |

çré -rüpo jayati | iti smaraëa-maìgalaà samäptam |

iti caturtha-kakñ ä

païcama-kakñ ä atha paramaiçvarya-mädhurya-pé yüñ ämå ta-väridheù svayaà bhagavataù katamaà tad-dhäma yaträsau bhagavän viharati | ity apekñ äyäm ähäkare—

yasya väsaù puräëädau khyätaù sthäna-catuñ ö aye | vraje madhupure dväravatyäà goloka eva ca ||

tathä hi skände—

yä yathä bhuvi vartante puryo bhagavataù priyäù | täs tathä santi vaikuëö he tat-tal-lé lärtham ädå täù || ity ädi |

tad-vyavasthäm ähäkäre (LBhäg 1.4.497-8, 502)—

dhämäsya dvividhaà proktaà mäthuraà dvärvaté tathä | mäthuraà ca dvidhä prähur gokulaà puram eva ca || yat tu goloka-näma syät tac ca gokula-vaibhavam | tad-ätma-vaibhavatvaà ca tasya tan-mahimonnateù ||

asyärthaù—gokula-vaibhavaà goikulaiçvaryaà prakäça-rüpam | tasya gokulasya tad-ätma-vaibhavatvaà sa goloka ätmanaù svasya vaibhavaà yasya | tan-mahimonnates tasmäd golokän mahimonnater hetoù | anyathä golokasya gokuläprakaö a-prakäçatve sthäna-catuñ ö ayatä-siddhiù | yady aprakaö atvena sthänatvät tadä madhupuré -dvärakayor aprakaö a-prakäçäbhyäà sthäna-ñ aö tä syät | tarhi golokasya kutra sthitir ity äha | para-vyomopari sarvordhva-bhäga eva | çré -brahma-saàhitäyäm—

goloka-nämni nija-dhämni tale ca tasya devi maheça-hari-dhämasu teñ u teñ u | te te prabhäva-nicayä vihitäç ca yena govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi || [BrahmaS 5.43] iti |

çriyaù käntäù käntaù parama-puruñ aù kalpa-taravo | ity ädi | sa yatra kñ é räbdhiù sravati surabhé bhyaç ca su-mahän nimeñ ärdhäkhyo vä vrajati na hi yaträpi samayaù | bhaje çvetadvé paà tam aham iha golokam iti yaà vidantas te santaù kñ iti-virala-cäräù katipaye || ity ädi |

ataeva çré -bhägavate (10.2.7) gaccha devi vrajaà bhadre iti, çré -caitanya-caritämå te (ädi 4.29) mo-viñ aye gopé -gaëra upapati-bhäve ity ädi prakaö a-lé länusäreëa çré -goloka-nätha-väkyam | atra goloke çry-ädayo’nuväda-rüpäù | käntädayo vidheya-rüpäù | param apé ti goloke çvetadvé pa-vaikuëö hädayo’py anuväda-rüpäù | vå ndävana-gokulädayo vidheya-rüpäù | tataù kå ñ ëo’yaà näräyaëasya viläsé goloka-para-vyomopari vartata iti då ñ ö yä janänäà jhaö iti pravå tti-durghaö ä syät | ataeva tad-gata parikaräëäm ayaà sarveçvaro’smäkaà prabhur iti sadä sphürtiù | kià ca, goloka-gata kaiçora-lé läyä aiçvarya-mayatvät tal-lé lä-valitasya goloka-näthasya bälya-paugaëòa-dharmäbhävät kaiçora-gatatvena lé läyä eka-vidhatvam | tasmiàç ca sati, ayaà parama-puruñ aù çaktimän vayam asya çaktayaù iti sphürteù päëi-grahaëäbhäväc ca dänäbhisärädayo lé lä na santi | tatra nimeñ ärdhäkhyo vä vrajati na hi yaträpi samayaù iti |

dina-rätrer abhäväd rätri-viläsitväbhävena tal-lé länäm abhävaù | gauëa-samaïjasa rati-maté bhis tad-gata-stré bhis tad ayogyatvät | tasmäd dvärakäto’pi golokasya nyünatvam | tathäpi çré -däsa-gosväminaù çré -stavävalyäà (vraja-viläse 5)—

vaikuëö häd api sodarätmaja-vå tä dväravaté sä priyä yatra çré -çata-nindi-paö ö a-mahiñ é -vå ndaiù prabhuù khelati | prema-kñ etram asau tato’pi mathurä çreñ ö hä harer janmato yatra çré -vraja eva räjatitaräà täm eva nityaà bhaje ||

evaà paraspara-sambandhatvena mathuräto’pi dvärakäyä nyünatvam | atha çruti-små ti-saàmataà sarvotkå ñ ö aà tu mäthuram | yathä padma-puräëe—

aho madhupuré dhanyä vaikuëö häc ca garé yasé | evaà sapta-puré ëäà tu sarvotkå ñ ö aà tu mäthuram | çrüyatäà mahimä devi vaikuëö ha-bhuvanottamaù || iti |

ataeva çré -bå had-bhägavatämå te goloka-gata-gopa-kumärasya tad-gata-parikaräëäà saïjäyamänädara-gaurava-darçanena sva-mano na tå pyet | tad yathä (2.4.110-113)—

tam eva sarvajïa-çiromaëià prabhuà vaikuëö ha-näthaà kila nanda-nandanam | lakñ myädi-käntaà kalayämi rädhikä- mukhäç ca däsädi-gaëän vrajärbhakän || tathäpy asyäà vraja-kñ mäyäà prabhuà sa-parivärakam | viharantaà tathä nekñ e bhidyate tena manmathaù || kadäpi tatropavaneñ u lé layä tathä lasantaà niciteñ u go-gaëaiù | paçyämy amüà karhy api sthitaà nijäsane sva-prabhuvac ca sarvathä || tathäpi tasmin parameça-buddher vaikuëö ha-näthe kila nanda-nandane | saïjäyamänädara-gauraveëa tat-prema-hänyä sva-mano na tå pyet ||10

çré -stava-mäläyäà ca (nandäpaharaëaà 19)—

loko ramyaù ko’pi vå ndäö avé to nästi kväpé ty aïjasä bandhu-vargam | yo vaikuëö haà suñ ö hu sandarçya bhüyo ninye goñ ö haà pätu sa tväà mukundaù ||

yathä çré -daçame (10.28.10)—

nandas tv até ndriyaà då ñ ö vä lokapälamahodayam | kå ñ ëe ca sannatià teñ äà jïätibhyo vismito’bravé t ||

atha ö é kä—vismitaù parama-mädhuryäviñ ö atvenaiçvaryänusandhänäbhävät | ataù parama-käruëikaù çré -kå ñ ëaù sva-bandhu-vargaà nandädikaà golokaà sandarçya punar gokulaà né tavän | golokaà bhü-vå ndävanädikaà çré -daçame nandädé näà vaikuëö ha-darçanänantaraà vrajägamanaà vyaktam evästi | ataeva svayaà-prakäça-bhü-vå ndävanasya sadä prakaö äprakaö atve viräjamänatve sasmäd gokuläkhyäd vå ndävanäd golokaya på thaktvaà nyünatvaà ca spañ ö am madhuraiçvaryayor abhävät |

10 The readings on these verses are at quite great variance from the edition of Båhad-bhägavatämåtam I have in my possession.

madhuraiçvaryaà ca—ye daityä duùçakä hantuà ity ädeù | kvacid aiçvarya-sämyena dhämnor goloka-goñ ö hayor aikyaà darçitam indrädyair mädhuryäëäm akovidaiù | aikyaà tu golokasya gokula-vaibhava-prakäça-rüpatvät | prakäças tu na bhedeñ u gaëyate sa hi no på thak (LBhäg 1.1.20), tatra ca karoti yäù prakäçeñ u koö iço’prakaö eñ v api (LBhäg 1.5.451) | yadyapi svayaà-prakäça-prakäçyänäà madhye bhedo gaëyate tathäpi caitanya-caritämå te (madhya 8.83) taö astha ha-iyä vicärile äche taratama | tatra ca mahä-räsa-prasaìge tära madhye eka mürti rahe rädhä-päça iti pürve vicärito’sti | yad vä viçeñ ato çré -caritämå te madhya-lé läyäà viàçati-paricchede çré -sanätana-gosvämi-çikñ ä-prasaìge vivå tam asti | athavä acintya-çakti-prabhäveëa samädheyaù | kià ca—

yathä caturbhujatve’pi na tyajet kå ñ ëa-rüpatvam | ataù prakäça eva syät tasyäsau dvibhujasya ca || (LBhäg 1.1.23)

ity-ädi-nyäyät brahma-mohanädi-kartå tväbhävät mathurä-dvärakä-gata-çré -kå ñ ëa-prakäçe çré -gokula-gata-pürëatama-rüpa-mädhuryäbhäve’pi prakäçatvam, tathä goloke’pi çré -vå ndävana-gata-madhuraiçvarya-mädhuryayor abhäve’pi prakäçatvam | aprapaïca-prapaïca-gocaratvam apräkå ta-präkå ta iva çré -gokula-bhürüpo’nuvädatayä cintämaëy-ädi-rüpo vidheyatayä, sa tu mäthura-bhü-rüpaù paricchinno’py athädbhutaù ity ädeù | mäthuro çré -gokulaù—

mäthuraà ca dvidhä prähur gokulaà puram eva ca (LBhäg 1.5.497) ity ädeù | ateväsya pädme ca çrüyate nitya-rüpatä | nityaà me mathuräà viddhi vanaà vå ndävanaà tathä iti | atraiväjäëòamäläpi paryäptim upagacchati | vå ndävana-praté ke’pi yänubhütaiva vedhasä || ity ato räsa-lé läyäà puline tatra yämune | pramadä-çata-koö yo’pi mamür yat tat kim adbhutam || svaiù svair lé lä-parikarair janair då çyäni näparaiù | tat-tal-lé lädy-avasare prädurbhävocitäni hi || äçcaryam ekadaikatra vartamänäny api dhruvam | parasparam asaàpå kta-svarüpäëy eva sarvathä || kå ñ ëa-bälyädi-lé läbhir bhüñ itäni samantataù | çaila-goñ ö ha-vanädé näà santi rüpäëy anekaçaù || lé läòhyo’pi pradeço’sya kadäcit kila kaiçcana | çünya evekñ ate då ñ ö i-yogyair apy aparair api || ataù prabhoù priyäëäà ca dhämnaç ca samayasya ca | avicintya-prabhävatväd atra kià ca na durghaö am || (LBhäg 1.5.506-7, 509-515)

caturdhä mädhuré tasya vraja eva viräjate | aiçvarya-kré òayor veëos tathä çré -vigrahasya ca || (LBhäg 1.5.526)

tasmät yä yathä bhuvi vartante ityädi-diçä dvärakä mathurä-gokula-nämäni svatanväëy eva bhagavato dhämäni | gokula-tad-vaibhava-prakäçatvena prasiddho goloka iti näma para-vyomoparé ti çästra-prasiddhaà, yathä hari-vaàçe çakra-vacanam—

svargäd ürdhvaà brahma-loko brahmarñ i-gaëa-sevitaù | tatra soma-gatiç caiva jyotiñ äà ca mahätmanäm || tasyopari gaväà lokaù sädhyäs taà pälayanti hi | sa hi sarva-gataù kå ñ ëa mahäkäça-gato mahän || upary upari taträpi gatis tava tapomayé | yäà na vidmo vayaà sarve på cchanto’pi pitämaham | gatiù çama-damäòhyänäà svargaù sukå ta-karmaëäm || brähmye tapasi yuktänäà brahma-lokaù parä gatiù | gaväm eva tu yo loko duräroho hi sä gatiù || sa tu lokas tvayä kå ñ ëa sé damänaù kå tätmanä |

dhå to dhå timatä vé ra nighnatopadravän gaväm || [HV 2.19.29-35] iti | indras tu brahma-mohanädau gokula-paramaiçvaryaà jïätväpi parama-mädhurya-darçanena brahmaëa iva punar mohitaù san tasyaiväçcarya-prakäçaà golokaà varëayitvä tasyäpi gokulena sahäbhedavan nirdeçenäha-- sa tu lokas tvayä kå ñ ëa iti | ataù çré -kå ñ ëa-väkyaà çré -bhägavate (10.25.18)—

tasmän mac-charaëaà goñ ö haà man-näthaà mat-parigraham | gopäye svätma-yogena so’yaà me vrata ähitaù || iti |

tasmäd yuktam eva—yasya väsaù puräëädau khyätaù sthäna-catuñ ö aye iti | kià ca— mac-charaëaà man-näthaà mat-parigraham iti viçeñ aëäd atra brahmädé näm apy adhikäro nästi, kä kathänyeñ äm ? då çyate cänyatra daça-yojanätmake çré -puruñ ottama-kñ etre çaìkäkäre kroça-païcake tad-deçädhipateù svatantreëädhikäro nästi | kià bahunä, ataù svayaà-prakäça-bhü-vå ndävanasya parama-präpyatvaà parama-rahasyatvaà parama-ramaëé yatvaà ca tathä çré -bhägavate (10.21.10)—

vå ndävane sakhi bhuvo vitanoti ké rtià yad devaké -suta-padämbuja-labdha-lakñ mi |

punas tatraiva brahma-stave (10.14.34)—

tad bhüri-bhägyam iha janma kim apy aö avyäà yad gokule’pi katamäìghri-rajo’bhiñ ekam | yaj jé vitaà tu nikhilaà bhagavän mukundas tv adyäpi yat-pada-rajaù çruti-må gyam eva ||

punas tatraiva çré mad-uddhavoktau (10.47.61)—

äsäm aho caraëa-reëu-juñ äm ahaà syäà vå ndävane kim api gulma-latauñ adhé näm | iti |

ädi-puräëe—

trailokye på thivé dhanyä yatra vå ndävanaà puré | taträpi gopikä pärtha yatra rädhäbhidhä mama ||

tathä hi—

vraja na gopikä bhinnä mattaù paçyanti kevalam | gopä gävaç ca tatratyä mamaivänanda-vigrahäù || ye vrajasthän aho bhinnän mat paçyanti tu kecana | na teñ äà müòha-buddhé näà gatir naiva paratra ca ||

brahma-saàhitäyäm (5.56)—

drumä bhümiç cintämaëi-gaëa-mayi toyam amå tam | kathä gänaà näö yaà gamanam api vaàçé priya-sakhi cid-änandaà jyotiù param api tad äsvädyam api ca ||

çré -gopäla-täpanyäà ca (2.36)—täsäà madhye säkñ äd brahma gopäla-puré iti | bå had-gautamé ye—

idaà vå ndävanaà ramyaà mama dhämaiva kevalam | atra ye paçavaù pakñ i-vå kñ ä ké ö ä narämaräù | ye vasanti mamädhiñ ëye må tä yänti mamälayam || atra yä gopa-kanyäç ca nivasanti mamälaye | yoginyas tä mayä nityaà mama sevä-paräyaëäù ||

païca-yojanam evästi vanaà me deha-rüpakam | kälindé yaà suñ umnäkhyä paramämå ta-vähiné || atra deväç ca bhütäni vartante sükñ ma-rüpataù | sarva-deva-mayaç cähaà na tyajämi vanaà kvacit || ävirbhävas tirobhävo bhaven me 'tra yuge yuge | tejo-mayam idaà ramyam adå çyaà carma-cakñ uñ ä || vå ndävanaà dvädaçamaà vå ndayä parirakñ itam | hariëädhiñ ö hitaà tac ca brahma-rudrädi-sevitam ||

skände—

tato vå ndävanaà puëyaà vå ndä-devé -samäçritam | hariëädhiñ ö hitaà tac ca brahma-rudrädi-sevitam || yathä lakñ mé ù priyatamä yathä bhakti-parä naräù | govindasya priayatamaà tathä vå ndävanaà bhuvi ||

tatra çré -vå ndävane çré -govinda-sthaläkhyaà | yathä çré -govinda-lé lämå te (21.28)—

çré -govinda-sthaläkhyaà taö am idam amalaà kå ñ ëa-saàyoga-pé ö haà vå ndäraëyottamäìgaà krama-natam abhitaù kürma-pé ö ha-sthaläbham | kuïja-çreëé -daläòhyaà maëimaya-gå ha-sat-karëikaà svarëa-rambhä- çreëé -kiïjalkam eñ ä daça-çata-dala-räjé va-tulyaà dadarça ||

ataeva smaraëa-maìgale kuïjät ity atra kuïjäd iti kuïja-prädhänyät çré -govinda-sthala-gataù kuïjo jïeya iti | skände mathurä-khaëòe (Mathurä-mähätmye 399-401)—

tasmin vå ndävane puëyaà govindasya niketanam tat-sevaka-samäké rëaà tatraiva sthé yate mayä | bhuvi govinda-vaikuëö haà tasmin vå ndävane nå pa | yatra vå ndädayo bhå tyäù santi govinda-lälasäù || vå ndävane mahä-sadma yair då ñ ö aà puruñ ottamaiù | govindasya mahé -päla te kå tärthä mahé tale ||

tatra yoga-pé ö he çré -govinda-devasya dhyänaà, yathä krama-dé pikäyäm (3.1-36)—

atha prakaö a-saurabhodgalita-mädhvé kotphullasat- prasüna-nava-pallava-prakara-namra-çäkhair drumaiù | praphulla-nava-maïjaré -lalita-vallaré -veñ ö itaiù smarec chiçiritaà çivaà sita-matis tu vå ndävanam ||1 vikäçi-sumano-ramäsvädana-maïjulaiù saïcarac- chilimukhodgatair mukharitäntaraà jhaìkå taiù | kapota-çuka-çärikäpara-bhå tädibhiù patribhir viräëitam itas tato bhujaga-çatru-nå tyäkulam ||2 kalinda-duhituç calal-lahari-vipruñ äà vähibhir vinidra-sarasé -ruhodara-rajaç cayoddhüsaraiù | pradé pita-manobhava-vraja-viläsiné -väsasäà vilolana-parair niñ evitam anärataà märutaiù ||3 praväla-nava-pallavaà marakata-cchadaà vajra-mau- ktika-prakara-korakaà kamala-räga-nänä-phalam | sthaviñ ö ham akhila-rtubhiù satata-sevitaà kämadaà tad-antaram api kalpakäìghripam udaïcitaà cintayet ||4 suhema-çikharävaler udita-bhänuvad-bhäsvaräm

adho’sya kanaka-sthalé m amå ta-çé karäsäriëaù | pradé pta-maëi-kuö ö imäà kusuma-reëu-puïjojjvaläà smaret punar atandrito vigata-ñ aö tanaìgäà budhaù ||5 tad-ratna-kuö ö ima-niviñ ö a-mahiñ ö ha-yoga- pé ö he’ñ ö a-patram aruëaà kamalaà vicintya | udyad-virocana-sarocir amuñ ya madhye saïcintayet sukha-niviñ ö ham atho mukundam ||6 süträma-ratna-dalitäïjana-megha-puïja- pratyagra-né la-jalajanma-samäna-bhäsam | susnigdha-né la-ghana-kuïcita-keça-jälaà räjan-manojïa-çiti-kaëö ha-çikhaëòa-cüòam ||7 äpürëa-çärada-gatäìkuça-çäìka-bimba- käntänanaà kamala-patra-viçäla-netram | ratna-sphuran-makara-kuëòala-raçmi-dé pta- gaëòa-sthalé -mukuram unnata-cäru-näsam ||8 sidnüra-sundaratarädharam indu-kunda- mandära-manda-hasita-dyuti-dé pitäìgam | vanya-praväla-kusuma-pracayävakÿ pta- graiveyakojjvala-manohara-kambu-kaëö ham ||9 matta-bhramara-juñ ö a-vilambamäna- santäna-kapra-sava-däma-pariñ kå täàsam | härävalé -bhagaëa-räjita-pé varoro- vyoma-sthalé -lasita-kaustubha-bhänumantam ||10 çré vatsa-lakñ aëa-sulakñ itam unnatäàsam äjänu-pé na-parivå tta-sujäta-bähum | äbandhurodaram udära-gambhé ra-näbhià bhå ìgäìganä-nikara-maïjula-roma-räjim ||11 nänä-maëi-praghaö itäìgada-kaìkaëormi- graiveya-sära-sana-nüpura-tunda-bandham | dvyäìga-räga-paripaïjaritäìga-yañ ö im äpé ta-vastra-parivé ta-nitamba-bimbam ||12 cärüru-jänum anuvå tta-manojïa-jaìgha- käntonnata-prapada-nindita-kürma-käntim | mäëikya-darpaëa-lasan-nakharäji-räjad- ratnäìguli-cchadan-sundara-päda-padmam ||13 matsyäìkuçäradara-ketu-yaväbja-vajra- saàlakñ itäruëa-karäìghri-taläbhirämam | lävaëya-sära-samudäya-vinirmitäìga- saundarya-nirjita-manobhava-deha-käntim ||14 äsyäravinda-paripürita-veëu-randhra- lolat-karäìguli-samé rita-divya-rägaiù | çaçvad-dravé -jå ta-vikå ñ ö a-samasta-jantu- santäna-santatim ananta-sukhämbu-räçim ||15|| atha sulalita-gopa-sundaré ëäà på thu-nivivé ñ a-nitamba-mantharäëäm | guru-kuca-bhara-bhaìgurävalagna- trivali-vijå mbhita-roma-räji-bhäjäm ||23||

tad-atimadhura-cäru-veëu-vädyä- må ta-rasa-pallavitäìgajäìghri-pänäm | mukula-visara-ramya-rüòha-romod- gama-samalaìkå ta-gätra-vallaré ëäm ||24|| tad-atirucira-manda-häsa-candrä- tapa-parijå mbhita-räga-väriëäçeù | taralatara-taraìga-bhaìga-vipruö - prakara-sama-çrama-bindu-santatänäm ||25|| tad-atilalita-manda-cilli-cäpa cyuta-niçitekñ aëa-mära-väëa-vå ñ ö yä | dalita-sakala-marma-vihvaläìga- praviså ta-duùsaha-vepathu-vyathänäm ||26|| tad-atirucira-karma-rüpa-çobhä- må ta-rasa-päna-vidhäna-lälasäbhyäm | praëaya-salila-püra-vähiné näm alasa-vilola-vilocanämbujäbhyäm ||27|| viçraàsat-kavaré -kaläpa-vigalat-phulla-prasüna-çravan- mädhvé -lampaö a-caïcaré ka-ghaö ayä saàsevitänäà muhuù | märonmäda-mada-skhalan-må du-giräm älola-käïcy-uchvasan- né vé -viçlathamäna-cé na-sicayäntävirnitamba-tviñ äm ||28|| skhalita-lalita-pädämbhoja-mandäbhighäta- kvaëita-maëi-tuläkoö yäkuläçä-mukhänäm | calad-adhara-dalänäà kuòmalat-pakñ maläkñ i- dvaya-sarasi-ruhaëäm ullasat-kuëòalänäm ||29|| dräghiñ ö ha-çvasana-samé raëäbhi-täpa- pramläné -bhavad-aruëoñ ö ha-pallavänäm | nänopäyana-vilasat-karämbujänäm älé bhiù satata-niñ evitaà samantät ||30|| täsäm äyata-lola-né la-nayana-vyäkoça-né lämbuja- sragbhiù samparipüjitäkhila-tanuà nänä-viläsäspadam | tan-mugdhänana-paìkaja-pravigalan-mädhvé -rasäsvädané à bibhräëaà praëayonmadäkñ i-madhukå n-mäläà manohäriëé m ||31||

gopé -gopa-paçünäà bahiù smared agrato’sya gé rväëa-ghaö äà | vittärthiné à viriïci-trinayana- çatamanyu-pürvikäà stotra-paräm ||32|| tad-dakñ iëato muni-nikaraà då òha-dharma-väïcham ämnäya-param | yogé ndrän atha på ñ ö he mumukñ a- mäëän samädhinä sanakädyän ||33|| savye sakäntän atha yakñ a-siddha- gandharva-vidyädhara-cäraëäàç ca | sakinnarän apsarasaç ca mukhyäù kämärthino nartana-gé ta-vädyaiù ||34|| çaìkhendu-kunda-dhavalaà sakalägamajïaà saudämané -tati-piçaìga-jaö ä-kaläpam |

tat-päda-paìkaja-gatäm acaläïca bhaktià väïchantam ujjhitataränya-samasta-saìgam ||35|| nänä-vidha-çruti-gaëänvita-sapta-räga- gräma-trayé -gata-manohara-mürchanäbhiù | saàpré ëayantam uditäbhir amuà mahatyä saïcintayen nabhasi dhätå -sutaà muné ndram ||36||

iha padma-puräëé yaç cädhyäyo (5.69.4-118) likhyate kramät—

pärvaty uväca - ananta-koö i-brahmäëòa-tad-bähyäbhyantara-sthiteù | viñ ëoù sthänaà paraà teñ äà pradhänaà varam uttamam ||4|| yat paraà nästi kå ñ ëasya priyaà sthänaà manoramam | tat sarvaà çrotum icchämi kathayasva mahä-prabho ||5|| é çvara uväca - guhyäd guhyataraà guhyaà paramänanda-kärakam | atyadbhutaà rahaù sthänam änandaà paramaà param ||6|| durlabhänäà ca paramaà durlabhaà mohanaà param | sarva-çakti-mayaà devi sarva-sthäneñ u gopitam ||7|| sätvatäà sthäna-mürddhanyaà viñ ëor atyanta-durlabham | nityaà vå ndävanaà näma brahmäëòopari-saàsthitam ||8|| pürëa-brahma sukhaiçvaryaà nityam änandam avyayam | vaikuëö hädi tadaàçäàçaà svayaà vå ndävanaà bhuvi ||9|| golokaiçvaryaà yat kiïcid gokule tat-pratiñ ö hitam | vaikuëö ha-vaibhavaà yad vai dvärikäyäà pratiñ ö hitam ||10|| yad brahma paramaiçvaryaà nityaà vå ndävanäçrayam | kå ñ ëa-dhäma paraà teñ äà vana--madhye viçeñ ataù ||11|| tasmät trailokya-madhye tu på thvé dhanyeti viçrutä | yasmän mäthurakaà näma viñ ëor ekänta-vallabham ||12|| sva-sthänam adhikaà näma-dheyaà mäthura-maëòalam | nigüòhaà vividhaà sthänaà pury-abhyantara-saàsthitam ||13|| sahasra-patra-kamaläkäraà mäthura-maëòalam | viñ ëu-cakra-paribhrämäd dhäma vaiñ ëavam adbhutam ||14|| karëikä-parëa-vistäraà rahasya-drumam é ritam | pradhänaà dvädaçäraëyaà mähätmyaà kathitaà kramät ||15|| bhadra-çré -loha-bhäëòé ra-mahä-täla-khadé rakäù | bakulaà kumudaà kämyaà madhu vå ndä vanaà tathä ||16|| dvädaçaitävaté saàkhyä kälindyäù sapta-paçcime | pürve païca-vanaà proktaà taträsti guhyam uttamam ||17|| mahäraëyaà gokuläkhyaà madhu vå ndä-vanaà tathä | anyac copavanaà proktaà kå ñ ëa-kré òä-rasa-sthalam ||18|| kadamba-khaëòanaà nanda-vanaà nandé çvaraà tathä | nanda-nandana-khaëòaà ca paläçäçoka-ketaké ||19|| sugandha-mänasaà kailam amå taà bhojana-sthalam | sukha-prasädhanaà vatsa-haraëaà çeñ a-çäyikam ||20|| çyäma-pürvo dadhi-grämaç cakra-bhänu-puraà tathä | saàketaà dvipadaà caiva bäla-kré òana-dhüsaram ||21|| käma-drumaà sulalitam utsukaà cäpi känanam | nänä-vidha-rasa-kré òä nänä-lé lä-rasa-sthalam ||22|| näga-vistära-viñ ö ambhaà rahasya-drumam é ritam | sahasra-patra-kamalaà gokuläkhyaà mahat-padam ||23|| karëikä tan mahad dhäma govinda-sthänam uttamam | tatropari svarëa-pé ö he maëi-maëòapa-maëòitam ||24|| karëikäyäà kramäd dikñ u vidikñ u dalam é ritam | yad dalaà dakñ iëe proktaà paraà guhyottamottamam ||25|| tasmin dale mahä-pé ö haà nigamägama-durgamam | yogé ndrair api duñ präpaà sarvätmä yac ca gokulam ||26||

dvité yaà dalam ägneyyäà tad rahasya-dalaà tathä | saàketaà dvipadaà caiva kuö é dvau tat-kule sthitau ||27|| pürvaà dalaà tå té yaà ca pradhäna-sthänam uttamam | gaìgädi-sarva-té rthänäà sparçäc chata-guëaà små tam ||28|| caturthaà dalam aiçänyäà siddha-pé ö he'pi tat- padam | vyäyämanütanägopé tatra kå ñ ëaà patià labhet ||29|| vasträlaìkäraharaëaà taddalesamudähå tam | uttarepaïcamaà proktaà dalaà sarvadalottamam ||30|| dvädaçädityamatraivadalaà cakarëikäsamam | väyavyäà tu dalaà ñ añ ö haà tatra kälé -hradaù små taù ||31|| dalottamottamaà caiva pradhänaà sthänam ucyate | sarvottama-dalaà caiva paçcime saptamaà små tam ||32|| yajïa-patné -gaëänäà ca tad-é psita-vara-pradam | aträsuro’pi nirväëaà präpa tridaça-durlabham ||33|| brahma-mohanam atraiva dalaà brahma-hradävaham | nairå tyäà tu dalaà proktam añ ö amaà vyoma-ghätanam ||34|| çaìkhacüòa-vadhas tatra nänä-keli-rasa-sthalam | çrutam añ ö a-dalaà proktaà vå ndäraëyäntara-sthitam ||35|| çré mad-vå ndävanaà ramyaà yamunäyäù pradakñ iëam | çiva-liìgam adhiñ ö hänaà då ñ ö aà gopé çvaräbhidham ||36|| tad-bähye ñ oòaça-dalaà çriyä pürëaà tam é çvaram | sarväsu dikñ u yat proktaà prädakñ iëyäd yathä kramam ||37|| mahat-padaà mahad-dhäma sva-dhämädhäva-saàjïakam | prathamaika-dalaà çreñ ö haà mähätmyaà karëikä-samam ||38|| tatra govardhana-girau ramye nitya-rasäçraye | karëikäyäà mahä-lé lä tal-lé lä-rasa-gahvarau ||39|| yatra kå ñ ëo nitya-vå ndä-känanasya patir bhavet | kå ñ ëo govindatäà präptaù kim anyair bahu-bhäñ itaiù ||40|| dalaà tå té yam äkhyätaà sarva-çreñ ö hottamottamam | caturthaà dalam äkhyätaà mahädbhuta-rasa-sthalam ||41|| nandé çvara-vanaà ramyaà tatra nandälayaù små taù | karëikä-dala-mähätmyaà païcamaà dalam ucyate ||42|| adhiñ ö hätä'tra gopälo dhenu-pälana-tat-paraù | ñ añ ö haà dalaà yad äkhyätaà tatra nanda-vanaà små tam ||43|| saptamaà bakuläraëyaà dalaà ramyaà praké rtitam | taträñ ö amaà täla-vanaà tatra dhenu-vadhaù små taù ||44|| navamaà kumudäraëyaà dalaà ramyaà praké rtitam | kämäraëyaà ca daçamaà padhänaà sarva-käraëam ||45|| brahma-prasädhanaà tatra viñ ëu-cchadma-pradarçanam | kå ñ ëa-kré òä-rasa-sthänaà pradhänaà dalam ucyate ||46|| dalam ekädaçaà proktaà bhaktänugraha-käraëam | nirmäëaà setu-bandhasya nänä-vana-maya-sthalam ||47|| bhäëòé raà dvädaça-dalaà vanaà ramyaà manoharam | kå ñ ëaù kré òä-ratas tatra çré -dämädibhir ävå taù ||48|| trayodaçaà dalaà çreñ ö haà tatra bhadra-varaà små tam | caturdaça-dalaà proktaà sarva-siddhi-prada-sthalam ||49|| çré -vanaà tatra ruciraà sarvaiçvaryasya käraëam | kå ñ ëa-kré òä-dala-mayaà çré -känti-ké rti-vardhanam ||50|| dalaà païcadaçaà çreñ ö haà tatra loha-vanaà små tam | kathitaà ñ oòaça-dalaà mähätmyaà karëikä-samam ||51|| mahä-vanaà tatra gé taà taträsti guhyam uttamam | bäla-kré òä-ratas tatra vatsa-pälaiù samävå taù ||52|| pütanädi-vadhas tatra yamalärjuna-bhaïjanam | adhiñ ö hätä tatra bäla-gopälaù païcamäbdikaù ||53|| nämnä dämodaraù proktaù premänanda-rasärëavaù | dalaà prasiddham äkhyätaà sarva-çreñ ö ha-dalottamam ||54|| kå ñ ëa-kré òä ca kiïjalké vihära-dalam ucyate | siddha-pradhäna-kiïjalka-dalaà ca samudähå tam ||55||

pärvaty uväca - vå ndäraëyasya mähätmyaà rahasyaà vä kim adbhutam | tad ahaà çrotum icchämi kathayasva mahä-prabho ||56|| é çvara uväca - kathitaà te priyatame guhyäd guhyottamottamam | rahasyänäà rahasyaà yad durlabhänäà ca durlabham ||57|| trailokya-gopitaà devi deveçvara-supüjitam | brahmädi-väïchitaà sthänaà sura-siddhädi-sevitam ||58|| yogé ndrä hi sadä bhaktyä tasya dhyänaika-tat-paräù | apsarobhiç ca gandharvair nå tya-gé ta-nirantaram ||59|| çré mad-vå ndävanaà ramyaà pürëänanda-rasäçrayam | bhüri-cintämaëis toyam amå taà rasa-püritam ||60|| vå kñ aà guru-drumaà tatra surabhé -vå nda-sevitam | stré à lakñ mé à puruñ aà viñ ëuà tad-daçäàça-samudbhavam ||61|| tatra kaiçora-vayasaà nityam änanda-vigraham | gati-näö yaà kaläläpa-smita-vaktraà nirantaram ||62|| çuddha-sattvaiù prema-pürëair vaiñ ëavais tad-vanäçritam | pürëa-brahma sukhe magnaà sphurat-tan-mürti-tan-mayam ||63|| matta-kokila-bhå ìgädyaiù küjat-kala-manoharam | kapola-çuka-saìgé tam unmattäli-sahasrakam ||64|| bhujaìga-çatru-nå tyäòhyaà sakalämoda-vibhramam | nänä-varëaiç ca kusumais tad-reëu-paripüritam ||65|| pürëendu-nityäbhyudayaà süryamaàdäàçusevitam | aduùkhaà duùkha-vicchedaà jarä-maraëa-varjitam ||66|| akrodhaà gata-mätsaryam abhinnam anahaìkå tam | pürëänandämå ta-rasam pürëa-prema-sukhärëavam ||67|| guëäté taà mahad-dhäma pürëa-prema-svarüpakam | vå kñ ädi-pulakair yatra premänandäçru-varñ itam ||68|| kià punaç cetanä-yuktair viñ ëu-bhaktaiù kim ucyate | govindäìghri-rajaù sparçän nityaà vå ndävanaà bhuvi ||69|| sahasra-dala-padmasya vå ndäraëyaà varäö akam | yasya sparçana-mätreëa på thvé dhanyä jagat-traye ||70|| guhyäd guhyataraà ramyaà madhye vå ndävanaà bhuvi | akñ araà paramänandaà govinda-sthänam avyayam ||71|| govinda-dehato'bhinnaà pürëa-brahma sukhäçrayam | muktis tatra rajaù sparçät tan-mähätmyaà kim ucyate ||72|| tasmät sarvätmanä devi hå di-sthaà tad vanaà kuru | vå ndävana-vihäreñ u kå ñ ëaà kaiçora-vigraham ||73|| kälindé cäkarod yasya karëikäyäà pradakñ iëäm | lé lä-nirväëa-gambhé raà jalaà saurabha-mohanam ||74|| änandämå ta-tan-miçra-makaranda-ghanälayam | padmotpalädyaiù kusumair nänä-varëa-samujjavalam ||75|| cakraväkädi-vihagair maïju-nänä-kala-svanaiù | çobhamänaà jalaà ramyantaraà gäti-manoramam ||76|| tasyobhaya-taö é -ramyä çuddha-käïcana-nirmitä | gaìgä-koö i-guëä proktä yatra sparça-varäö akaù ||77|| karëikäyäà koö i-guëo yatra kré òä-rato hariù | kälindé -karëikä kå ñ ëam abhinnam eka-vigraham ||78|| pärvaty uväca govindasya kim äçcaryaà saundaryäkå ta-vigraha | tad ahaà çrotum icchämi kathayasva dayä-nidhe ||79|| é çvara uväca madhye vå ndävane ramye-maïju-maïjé ra-çobhite | yojanäçrita-sad-vå kñ a-çäkhä-pallava-maëòite ||80|| tan-madhye maïju-bhavane yoga-pé ö haà samujjavalam | tad-añ ö a-koëa-nirmäëaà nänä-dé pti-manoharam ||81|| tasyopari ca mäëikya-ratna-siàhäsanaà çubham | tasmin nañ ö a-dalaà padmaà karëikäyäà sukhäçrayam ||82||

govindasya paraà sthänaà kim asya mahimocyate | çré mad-govinda-mantra-stha-ballavé -vå nda-sevitam ||83|| divya-vraja-vayo-rüpaà kå ñ ëaà vå ndävaneçvaram | vrajendraà santataiçvaryaà vraja-bälaika-vallabham ||84|| yauvanodbhinna-kaiçoraà vayasädbhuta-vigraham | anädim ädià sarveñ äà nanda-gopa-priyätmajam ||85|| çruti-må gyam ajaà nityaà gopé -jana-manoharam | paraà dhäma paraà rüpaà dvibhujaà gokuleçvaram ||86|| ballavé -nandanaà dhyäyen nirguëasyaika-käraëam | suçré mantaà navaà svacchaà çyäma-dhäma manoharam ||87|| navé na-né rada-çreëé -susnigdhaà maïju-kuëòalam | phullendé vara-sat-känti-sukha-sparçaà sukhävaham ||88|| dalitäà jana-puïjäbha-cikkaëaà çyäma-mohanam | susnigdha-né la-kuö iläçeñ a-saurabha-kuntalam ||89|| tad-ürdhvaà dakñ iëe käle çyäma-cüòä-manoharam | nänä-varëojjvalaà räjac-chikhaëòi-dala-maëòitam ||90|| mandära-maïju-go-pucchä-cüòaà cäru-vibhüñ aëam | kvacid bå had-dala-çreëé -mukuö enäbhimaëòitam ||91|| aneka-maëi-mäëikya-kiré ö a-bhüñ aëaà kvacit | lolälaka-vå taà räjat-koö i-candra-samänanam ||92|| kastüré -tilakaà bhräjan-maïju-go-rocanänvitam | né lendé vara-susnigdha-sudé rgha-dala-locanam ||93|| änå tyad-bhrü-latäçleñ a-smitaà säci-niré kñ aëam | sucärünnata-saundarya-näsägräti-manoharam ||94|| näsägra-gaja-muktäàçu-mugdhé kå ta-jagat-trayam | sindüräruëa-susnigdhädharauñ ö ha-sumanoharam ||95|| nänä-varëollasat-svarëa-makaräkå ti-kuëòalam | tad-raçmi-puïja-sad-gaëòa-mukuräbha-lasad-dyutim ||96|| karëotpala-sumandära-makarottaàsa-bhüñ itam | çré -vatsa-kaustubhoraskaà muktä-hära-sphurad-galam ||97|| vilasad-divya-mäëikyaà maïju-käïcana-miçritam | kare kaìkaëa-keyüraà kiìkiëé -kaö i-çobhitam ||98|| maïju-maïjé ra-saundarya-çré mad-aìghri-viräjitam | karpüräguru-kastüré -vilasac-candanädikam ||99|| gorocanädi-saàmiçra-divyäìga-räga-citritam | snigdha-pé ta-paö é -räjat-prapadäà dolitäà janam ||100|| gambhé ra-näbhi-kamalaà roma-räjé -nata-srajam | suvå tta-jänu-yugalaà päda-padma-manoharam ||101|| dhvaja-vajräìkuçämbhoja-karäìghri-tala-çobhitam | nakhendu-kiraëa-çreëé -pürëa-brahmaika-käraëam ||102|| kecid vadanti tasyäàçaà brahma cid-rüpam advayam | tad-daçäàçaà mahä-viñ ëuà pravadanti mané ñ iëaù ||103|| yogé ndraiù sanakädyaiç ca tad eva hå di cintyate | tri-bhaìgaà lalitäçeñ a-nirmäëa-sära-nirmitam ||104|| tiryag-gré va-jitänanta-koö i-kandarpa-sundaram | vämäàsärpita-sad-gaëòa-sphurat-käïcana-kuëòalam ||105|| sahäpäìgekñ aëa-smeraà koö i-manmatha-sundaram | kuïcitädhara-vinyasta-vaàçé -maïju-kala-svanaiù ||106|| jagat-trayaà mohayantaà magnaà prema-sudhärëave | çré -pärvaty uväca - paramaà käraëaà kå ñ ëaà govindäkhyaà mahat-padam ||107|| vå ndävaneçvaraà nityaà nirguëasyaika-käraëam | tat tad rahasya-mähätmyaà kim äçcaryaà ca sundaram ||108|| tad brühi devadeveça çrotum icchämy ahaà prabho | é çvara uväca - yad-aìghri-nakha-candräàçu-mahimänto na gamyate ||109|| tan-mähätmyaà kiyad devi procyate tvaà mudä çå ëu | ananta-koö i-brahmäëòe ananta-triguëocchraye ||110||

tat-kalä-koö i-koö y-aàçä brahma-viñ ëu-maheçvaräù | så ñ ö i-sthity-ädinä yuktäs tiñ ö hanti tasya vaibhaväù ||111|| tad-rüpa-koö i-koö y-aàçäù kaläù kandarpa-vigrahäù | jagan-mohaà prakurvanti tad-aëòäntara-saàsthitäù ||112|| tad-deha-vilasat-känti-koö i-koö y-aàçako vibhuù | tat-prakäçasya koö y-aàça-raçmayo ravi-vigrahäù ||113|| tasya sva-deha-kiraëaiù paränanda-rasämå taiù | paramämoda-cid-rüpair nirguëasyaika-käraëaiù ||114|| tad-aàça-koö i-koö y-aàçä jé vanti kiraëätmakäù | tad-aìghri-paìkaja-dvandva-nakha-candra-maëi-prabhäù ||115|| ähuù pürëa-brahmaëo’pi käraëaà veda-durgamam | tad-aàça-saurabhänanta-koö y-aàço viçva-mohanaù ||116|| tat-sparça-puñ pa-gandhädi-nänä-saurabha-sambhavaù | tat-priyä prakå tis tv ädyä rädhikä kå ñ ëa-vallabhä ||117|| tat-kalä-koö i-koö y-aàçä durgädyäs tri-guëätmikäù | tasyä aìghri-rajasaù sparçät koö i-viñ ëuù prajäyate ||118|| tat-päda-paìkaja-sparçäd dhanyäsi tvaà varänane ||

iti padma-puräëe çré -vå ndävana-mähätmyam | yathä bå had-gautamé ye—

devé kå ñ ëamayé proktä rädhikä para-devatä | sarva-lakñ mé -mayé sarva-käntiù sammohiné parä || iti |

tathä mätsya-skändäbhyäm—

väräëasyäà viçäläkñ é vimalä puruñ ottame | rukmiëé dväravatyäà tu rädhä vå ndävane vane ||

[atha puruñ a-bodhiné çrutiù]

çré -çré -rädhä-govindau jayataù |

prathamaù prapä ö hakaù oà atha suñ uptau rämaù subodham ädhäya iva kià me devi kväsau kå ñ ëaù, yo’yaà mama bhräteti | tasya känti-cchäye brühé ti | sä vaiñ ëavy uväca—räma ! çå ëu | bhür bhuvaù svar mahaù janas tapaù satyam atalaà vitalaà sutalaà rasätalaà talätalaà mahätalaà pätälam eva païcäçat-koö i-yojana-bahulaà svarëäëòaà brahmäëòam iti | ananta-koö i-brahmäëòänäm upari käraëa-jalopari mahä-viñ ëor nitya-sthalaà vaikuëö ham | sa på cchati—kathaà çünya-maëòale nirälambanam | säpy uktä—padmäsanäsé naù kå ñ ëa-dhyäna-paräyaëaù çeñ a-devo’sti | tasyänanta-roma-küpeñ u ananta-koö i-brahmäëòäni ananta-koö i-käraëa-jaläni | tasya mastakopari sahasräçramitä phaëäni | phaëopari rudra-lokaà çiva-vaikuëö ham iti daça-koö i-yojana-visté rëaà rudra-lokam | tad upari viñ ëulokaà, sapta-koö i-yojana-visté rëaà viñ ëu-lokam | trad-upari sudarçana-cakraà tri-koö i-yojana-visté rëaà, tad-upari gokuläkhyaà mathurä-maëòalaà sudhä-maya-samudreëäveñ ö itam iti | taträñ ö a-dala-keçara-madhye maëimaya-saptävaraëakaà kià rüpaà sthänaà, kià padmaà kià yantraù kià sevakäù kim ävaraëäù ity ukte säpy uktä—gokuläkhye mathurä-maëòale vå ndävana-madhye sahasra-dala-padma-madhye kalpa-taror müle añ ö a-dala-keçare govindo’pi çyämaù

pé tämbaro dvibhujo mayüra-piccha-çiro veëu-vetra-hasto nirguëaù saguëo niräkäraù säkäro niré haù saceñ ö o viräjate iti | dve pärçve candrävalé rädhä ceti yasyäàçena lakñ mé -durgädikä çaktir iti paçcime sammukhe lalitä, väyavye çyämalä, uttare çré mati, aiçanyäà haripriyä, pürve viçäkhä, cägnau çraddhä, yämyäà padmä nairå tyäà bhadrä | ñ oòaça-dalägre candrävalé , tad-väme citrarekhä, tat-pärçve çré -çaçirekhä, tat-pärçve kå ñ ëapriyä, tat-pärçve kå ñ ëa-vallabhä, tat-pärçve candrävaté , tat-pärçve manoharä, tat-pärçve yogänandä, tat-pärçve paränandä, tat-pärçve premänandä citra-karä, tat-pärçve madana-sundaré nandä, tat-pärçve satyänandä, tat-pärçve candrä, tat-pärçve kiçoré vallabhä, karuëä, kuçalä evaà vividhä gopyaù kå ñ ëa-seväà kurvanté ti veda-vacanaà bhavaté ti veda-vacanaà bhavati | mänasa-püjayä japena dhyänena ké rtanena stuti-mänasena sarveëa nitya-sthalaà präpnoti nänyeneti nänyeneti |

ity atharvaëé ya-puruñ a-bodhinyäà prathamaù prapäö hakaù || ||1||

dvité yaù prapä ö hakaù säpy uktä—tasya bähye çata-dala-patreñ u yoga-pé ö heñ u räma-kré òänuraktä gopyas tiñ ö hanti | *** | etac caturdväraà lakñ a-sürya-samujjvalam | tatra samäké å ëaù | tatra prathamävaraëe paçcime saàmukhe svarëa-maëòape gopa-kanyä | dvité ye çré dämädiù | tå té ye kiìkiëy-ädiù | caturthe lavaìgädiù | païcame kalpataror müle uñ ä-sahito’niruddho’pi | ñ añ ö he deväù | saptame rakta-varëo viñ ëur iti dvärapälam | etad bähye rädhä-kuëòam | tatra snätvä rädhäìgaà bhavati, é çvarasya darçana-yogyaà bhavati | tatra snätvä närada é çvarasya nitya-sthala-samé pa-yogyo bhavati | rädhä-kå ñ ëayor ekäsane eka-buddhir ekaà mana ekaà jïänam eka ätmä eka-padmaikäkå tir ekaà brahmatayäsanaà hema-muralé à vädayan hema-svarüpäm anuräga-saàvalitäà kalpa-taror müle surabhi-vidyäm arakñ ita-vimaläçrur iva paramä siddhä sättvikä çuddhä sättviké guëäté ta-sneha-bhäva-rahitä | ataeva dvayor na bhedaù käla-mäyä-guëäté taà syät | tad eva spañ ö ayati atheti | athänantaraà maìgale vä | atra çré -vå ndävana-madhye å g-yajuù-säma-svarüpaà rüpätmako ma-käraù | yajur-ätmaka u-käraù | çré -räma-rasätmako’pi a-käraù | çré -kå ñ ëo’rdhamäträtmako’pi yaçodä iva bidnuù para-brahma-saccidänanda-rädhä-kå ñ ëayoù paraspara-sukhäbhiläñ a-rasäsvädana iva tat saccidänandämå taà kathyate | etal-lakñ aëaà yat praëavaà brahma-viñ ëuà çivätmakaà svecchäkhya-jïäna-çakti-niñ ö haà käyika-väcika-mänasika-bhävaà sattva-rajas-tamaù-svarüpaà satya-tretä-dväparänugé taà turé yaà gokula-mathurä-dvärakäëäà turé yam eva tad divyaà vå ndävanam iti puraivoktaà sarva-sampradäyänugataà trayam |

ity atharvaëé ya-puruñ a-bodhinyäà dvité yaù prapäö hakaù || ||2||

tå té yaù prapä ö hakaù athänantaram—

bhadra-çré -loha-bhäëòé ra-mahä-täla-khadirakäù | bahulä-kumudä-kämyaà madhu-vå ndävanäni ca ||

dvädaça-vanäni | kälindyäù paçcime sapta-vanäni pürve païca-vanäni | uttare tu guhyam asté ti | mahä-vanaà gokuläkhyaà mathurä madhuvanam iti | khadiravanaà bhäëòé ravanaà nandé çvara-vanaà nandanänanda-khaëòeva vanaà paläçäçoka-vanaà ketadruma-bhadravana-çeñ a-çäyi-kré òä-vana utsava-vanäny eteñ u caturaç caturviàça vanäni nänä-lé layä nitya-sthaläni kå ñ ëaù kré òati | tasya vasanta-å tu-sevitaà nandädy-upavana-yuktam | tatra duùkhaà nästi, sukhaà nästi, jarä nästi, maraëaà nästi, krodhaà nästi | tatra purëänanda-mayaù çré -kaiçoraù kå ñ ëaù çikhaëòa-dala-lambita-triyugma-guïjävataàsa-maëimaya-kiré ö é -çiro gorocanä-tilakaù karëayor makara-kuëòale

vanya-sragvé mälaté -däma-bhüñ ita-çaré raù kare kaìkaëaù keyüraà kaö yäà kiìkiëé -pé tämbara-dharo gambhé ra-näbhi-kamalaù suvå tta-näsä-yugalo dhvaja-vajrädi-cihnita-päda-padmas tad-aàçäàçena koö i-mahä-viñ ëur iti | evaà-rüpaà kå ñ ëa-candraà cintayen nityaçaù sudhé r iti | tasya ädyä prakå tiù rädhikä nityä nirguëä sarvälaìkära-çobhitä prasannä aneka-lävaëya-sundaré | evaà bhütasya siddhi-mahimnä sukha-sindhur açonotpanna iti mänasa-püjayä japena dhyänena ké rtanena stuti-mänasena sarveëa nitya-sthalaà präpnoté ti nänyeneti nänyeneti veda-vacanaà bhavaté ti veda-vacanaà bhavaté ti veda-vacanaà bhavaté ti |

ity atharvaëé ya-puruñ a-bodhinyäà tå té yaù prapäö hakaù || ||3||

caturthaù prapä ö hakaù atha puruñ ottamasyäniçaà turé yaà säkñ äd brahma | yatra parama-saànyäsa-svarüpaù kå ñ ëa-nyagrodhaù kalpa-pädapaù | yatra lakñ mé r jämbavaté -rädhikä-vimalä-candrävalé -sarasvaté -lalitädibhir iti säkñ äd brahma-svarüpo jagannäthaù | ahaà subhadräçeñ äàço jyoté rüpaù sudarçano bhaktaç ca | evaà brahma païcadhä vibhütir yatra mathurä-gokula-dvärakä-vaikuëö ha-puré -çvetadvé pa-puré -rämapuré | etäù devatäs tiñ ö hanti | yatra surasä-pätäla-gaìgä-çveta-gaìgä-rohiëé -kuëòam amå ta-kuëòam ity ädi nänäpuré | yatrännaà siddhännaà brahma-sparçäd doñ a-rahitaà çüdrädi-saàskäräpekñ ä-rahitam | yatra çré -jagannäthasya yogyam ity arthaù | anya-varëodé rita-nänäbhyäsé sé dati mantraù | annapät te’nnasya iti mantraù | annädyäya vyühadhvaà somo räjäya magaman sa me sukhaà pramäyaà tejasä ca balena ca ity anena mantraù | viçva-karmaëe svähä iti mantreçäyojyo raso’må taà brahme bhür bhuvaù svar om | på thvé te pätrandho’pidhänaà brähmaëasya mukhe amitaà amå taà juhomi svähä | ity anena mantreëa anna-brahmeti çrutir iti vaikalpaà muktir ucyate | yatrännaà brahma paramaà pavitraà çänto rasaù kaivalyaà muktiù siddhä bhür buddhir hi tattvam ity ädi | yatra bhärgavé yamunä samudram amå ta-mayaà väso vå ndävanäni né la-parvato govardhanaà | siàhäsanaà yoga-pé ö ha-präsäda-maëi-maëòapaà vimalädi-ñ oòaça-caëòikä gopé | yatra samudra-té re niraàçakä mäghano’ñ ö edaà | yatra nå siàhädayo devatä ävaraëäni | yatra na jarä na må tyur na kälo na bhaìgo na yamo na vivädo na hiàsä na bhräntir na svapna evaà lé lä-käma-bharä svavinodärthaà bhaktäù sotkaëö hitäù | asyäà kré òati kå ñ ëaù |

eko devo nitya-lé länurakto bhakta-vyäpé bhakta-hå dayäntarätmä | karmädhyakñ aù sarva-bhütädi-väsaù

säkñ é cetäù kevalo nirguëaç ca ||

mänasa-püjayä japena dhyänena ké rtanena stuti-mänasena sarveëa nitya-sthalaà präpnoté ti nänyeneti nänyeneti veda-vacanaà bhavaté ti veda-vacanaà bhavaté ti veda-vacanaà bhavaté ti |

ity atharvaëé ya-puruñ a-bodhinyäà caturthaù prapäö hakaù || ||4||

iti païcama-kakñ ä |

ñ añ ö ha-kakñ ä

çré -rädhikäyai namaù vande’haà çré la-rädhäyäù pada-cintämaëià sadä | çré -ké rtidä-garbha-khani-prädurbhütaà subhäsvaram ||1|| çré -govinda-priyatamä vareyaà vå ñ abhänujä | tat sukhaà nityam icchanté vapuñ ä vacasä dhiyä ||2||

sa yathä gokule säkñ äd vrajendra-suta é ryate | tasya käntä tathä säkñ äd vå ñ abhänu-sutä små tä ||3|| yadä yathecchä bhavati nija-priyatamasya hi | tadä tathaiva kurvaté tenaiva saha dé vyati ||4|| mauna-mudräà dhå te kå ñ ëe vraje’smin prakaö aà gate | svayä tan-maudrayä yuktä tat pürvaà prakaö aà gatä ||5|| aträpi çrüyate käcit kathä paurätané çubhä | vipro bå had-bhänu-nämä däkñ iëätyaù su-vaiñ ëavaù ||6|| oòra-deça-niväsé sa rädhä-nagara-grämake | puà-stré -bhävena teneyaà kati varñ äëi sevitä | yad iyaà karuëä yasyäs tatra kiïcin na durghaö am ||7|| çré -govinda-sthäläväsé çré -gopälo dayämbudhiù | säkñ yaà dätuà brähmaëasya svapadäbhyäà yato gataù ||8|| adyäpi räjate oòra-deçe’sau bhakta-vatsalaù | kartuà na kartuà tat kartuà samartho harir é çvaraù | yathä haris tathä seyaà tat-priyä parameçvaré ||9|| tataù kiyad dinänte’smin brähmaëe’prakaö aà gate | tad-gräma-väsibhir güòhaà sevyate vå ñ abhänujä ||10|| tataù çré -rüpa-gosvämi-dväräsmin vå ndikä-vane | govinde prakaö aà gate säkñ äd gopendra-nandane ||11|| çré mat-pratäparudrasya putraù parama-sundaraù | mahä-bhägavato dhé raù saàmataà sädhu-maëòalaiù ||12|| çré mat-paëòita-gosvämi-çiñ yas taträdhikäravän | tasminn äjïäbhavad rätrau çré -govinda-priyä-maëeù ||13|| mat-präëanätho govindaù säkñ äc chré -nandanandanaù | rüpa-dvärä vraje tasminn idäné à prakaö aà gataù ||14|| çé ghraà yäsyämi taträhaà nocitätra sthitir mama | nämnä gadädharaù khyäto mad-rüpaù paëòitaù sudhé ù ||15|| prasthäpayatu mäà yatra çiñ ya-dvärä tvaränvitaù | so’pi tad-vacanaà çrutvä räjä parama-vismitaù ||16|| tadänenaiva rüpeëa çré çvaré präpitä vraje | rädhä-gadädhara-priya-çiñ ya-yugmena dhé matä ||17|| pathi saàsevya saàsevya säné tä parameçvaré | yadä mad-é çvaré rädhä govinda-väma-pärçvagä | bhavet tadaiväsya çobhä-viçeñ o hi vivardhate ||18|| atra pramäëaà çré -govinda-lé lämå te (13.32)—

rädhä-saìge yadä bhäti tadä madana-mohanaù | anyathä viçva-moho’pi svayaà madana-mohitaù ||

çré -bhägavate ca taträtiçuçubhe täbhiù (10.33.6) iti | asyäù saundarya-mädhurya-sauçé lyädikam eva yat | darçanäd eva jïätavyaà tasmän nätra vilikhyate ||19||

yathä rädhä tathä viñ ëos tasyäù kuëòaà priyaà tathä | sarva-gopé ñ u saivaikä viñ ëor atyanta-vallabhä || iti pädmoktät |

sattvaà tattvaà paratvaà ca tattva-trayam ahaà kila | tri-tattva-rüpiëé säpi rädhikä mama vallabhä || prakå teù para evähaà säpi mac-chakti-rüpiëé |

iti bå had-gautamé ye çré -kå ñ ëa-vacanät |

kaå ñ ëavan nitya-saundarya-vaidagdhyädi-guëäçrayä | gopé -gaëa-mahiñ é -gaëa-lakñ mé -gaëa-prakäçikä ||

sadaiva madhyälakñ aëäkräntä, tathä kamaläñ ö a-dala-bhägbhiù arva-sakhé -varga-mukhyäbhiù parameñ ö äbhiù çré -lalitädy-añ ö a-sakhé bhiù saha viräjamänä çré -rädhikaiva çré -vå ndävaneçvaré mahäräjïé , yathä bå had-gautamé ye—

devé kå ñ ëa-mayé proktä rädhikä para-devatä | sarva-lakñ mé -mayé sarva-käntiù saàmohiné parä || iti |

yathä mätsya-skändäbhyäm—

väräëasyäà viçäläkñ é vimalä puruñ ottame | rukmiëé dväravatyäà ca rädhä vå ndävane vane || iti |

çré -vå ndävaneçvaré rädhikä | tasyäm eva parmotkarñ a-paräkäñ ö häyä darçitatvät | çré -pré ti-sandarbhe ca—tat prema-vaiçiñ ö yaà tad eva mukhyam iti | prema-vaiçiñ ö yaà yathä çré mad-ujjvale (5.98)—

kartuà çarma kñ aëikam api me sädhyam ujjhaty açeñ aà cittotsaìge na bhajati mayä datta-khedäpy asüyäm | çrutvä cäntarvidalati må ñ äpy ärti-värtä-lavaà me rädhä mürdhany akhila-sudå çäà räjate sad-guëena ||

çré -bhägavate ca (10.30.28)—

anayärädhito nünaà bhagavän harir é çvaraù | iti |

yäà gopé m anayat kå ñ ëo vihäyänyäù striyo vane | sä ca mene tadätmänaà variñ ö haà sarva-yoñ itäm || (10.30.36)

täpané bhyaç ca (2.12)—

täsäà madhye gändharvä çreñ ö hä iti ca |

kevalaà yo bhajed bhakto mädhavaà rädhikäà vinä | mädhavo naiva tuñ ö aù syät sädhanaà tad vå thä bhavet || iti |

evaà däna-keli-kaumudyäà (77)—

nändé mukhé : sahi citte suëähi imäe bundäe gadua bhaabadé biëëattä “hanta joesari, bundäbaëa-rajje ahisiïcajjau rähé | (sakhi citre çåëu anayä våndayä gatvä bhagavaté vijïaptä “hanta yogeçvari, våndävana-räjye abhiñ icyatäà rädhä |”)

mattaëòa-mahisé e bhaëidaà bhaabadi, aëadikka-maëijjaà tumha-säsaëaà ëiccidaà kkhu amhehià sire gahé daà, kintu kahià mahiö ö hä esä bacchä rähé , kahià bä solaha-kohamettabitthiëëaà edaà bundäbaëa-rajjaà tti ëa suö ö hu pasé dai me hiaam | (tataù kaniñ öhayä märtaëòa-mahiñ yä chäyayä bhaëitaà bhagavati anatikramaëé yaà yuñ mat-çäsanaà niçcitaà khalu asmäbhiù çirasi gåhé taà kintu kva mahiñ öhä eñ ä rädhä kva vä ñ oòaça-kroça-mätra-visté rëam idaà våndävana-räjyam iti | na suñ öhu prasé dati me hådayaà | tena sarva-brahmäëòädhipatya eväbhiñ icyatäm iti bhävaù |)

(iti saàskå tena) sakhi savarëe samäkarëaya— ämnäyädhvara-té rtha-mantra-tapasäà svargäkhila-svargiëäà siddhé näà mahatäà dvayor api tayoç cicchakti-vaikuëö hayoù | vé ryaà yat prathate tato’pi gahanaà çré -mäthure maëòale dé vyat tatra tato'pi tundilataraà vå ndävane sundari ||

kià ca çré -rädhikä-madhyäyäm eva (ujjvale 5.42)—

präyaù sarva-rasotkarñ o madhyäyäm eva yujyate | yad asyäà vartate vyaktä maugdhya-prägalbhyayor yutiù || iti |

tathä hi (narahari-sarakärasya rädhikäñ ö ake, 6)—

bhaktià na kå ñ ëa-caraëe na karomi cärtià rädhä-padämbuja-rajaù-kaëa-sähasena | tasyä då g-aïcala-nipäta-viçeñ a-vettä daiväd ayaà mayi kariñ yati däsa-buddhim ||

punaù çré -kå ñ ëa-sandarbhe (289) ca—-vå ndävane çré -rädhikäyäm eva svayaà-lakñ mé tvam | ataeva saté ñ v anyäsv api mukhyäbhipräyeëaiva tasyä eva vå ndävanädhipatyena näma-grahaëam | tathä çré -laghu-gaëoddeçe (135)—

äbhé ra-subhruväà çreñ ö hä rädhä vå ndävaneçvaré | asyäù sakhyaç ca lalitä-viçäkhädyäù suviçrutäù ||

tathä hi pädme kärttika-mähätmye (5.77.39) brahma-närada-saàväde—

vå ndävanädhipatyaà ca dattaà tasyai pratyuñ yatä | kå ñ ëenänyatra devé tu rädhä vå ndävane vane || iti |

anyatra sädhäraëa-deçe devy-evädhikäriëé çré -vå ndävanäbhidha-vane çré -rädhikaivety arthaù | atha çré -ürdhvämnäye—

é çvara uväca— athätaù saàpravakñ yämi rädhikäyä manün çubhän | yeñ äà vijïäna-mätreëa vaçé kuryäd vrajädhipam ||1|| kämo ramä rädhikä ca ëetä pävaka-vallabhä | añ ö äkñ aro mahä-mantraù sarvajïatva-pradäyakaù ||2|| agastyo munir etasya chandas tu jagaté små tam | devatä sundaré proktä rädhikä parameçvaré ||3|| mäyä-bé jaà parä çaktiù svähä çaktir udé ritä | ké lakaà käma-bé jäkhyaà ñ aò-dé rtha-svara-bhedataù ||4|| çré -bé jena ñ aò-aìgäni kuryät sarvärtha-siddhaye | dhyänam asyäù pravakñ yämi çré -kå ñ ëa-pré ti-kärakam ||5|| açoka-vana-madhyasthäà sarvävayava-sundaré m | gopé à ñ oòaça-varñ é yäà pé nonnata-payodharäm ||6|| dakñ a-hasta-samäkränta-kå ñ ëa-kaëö hävalambiné m | väma-hastena kamalaà bhrämayanté à sulocanäm ||7|| né lämbara-paré dhänäà taòit-käïcana-vigrahäm | saìketa-vaö a-succhäya-ratna-vedé -paristhitäm ||8|| rahasya-ceö ikä-yugma-på ñ ö ha-deçänusevitäm | mithaç cumbanam äläpa-paré rambha-paräyaëäm ||9|| sampürëa-candra-sähasra-vadanäà rucira-smitäm | evaàvidhäà maheçäni bhävayed vå ñ abhänujäm ||10||

çuklä-caturdaçé taù kå ñ ëäñ ö amé -paryantaà lakñ a-japa-vidhir daça-divasa-prayogaù | lakñ a-mätraà japen mantraà çubhe deçe susaàyutaù | rädhä-kuëòe’tha saìkete çré mad-govardhanäcale ||11|| kià vä mänasa-gaìgäyäà yamunäyäs taö e’thavä | vå ndävane mahä-kuïje mädhavé -maëòapäntare ||12|| vaiçäkhe kärttike väpi mäse caivägrahäyaëe | sarva eva çubhaù kälaù puraçcaryä-japädiñ u ||13|| campakai rakta-padamair vä daçäàçaà juhüyät tataù | yathokta-vihite kuëòe tri-madhv-äktair maheçvari ||14|| bilvé -dalaiù kiàçukair vä çarkarätila-sarpiñ ä | tat-tat-kämena hotavyaà tais tair dravyair vidhänataù ||15||

räjya-kämena hotavyaà padmäkñ aiù päyasena ca | vidyä-kämena hotavyaà brahma-vå kñ a-prasünakaiù ||16|| lakñ mé -kämena hotavyaà viçeñ ät tila-sarpiñ ä | stambhanärthé ca juhuyät kiàçukaiç campakais tathä ||17|| vaçyärthé juhuyäd devi dräkñ ayä sitayä punaù | uccäö e ketaké -patraiù sarvatra tila-sarpiñ ä ||18|| bhüti-kämena hotavyaà madhunä sarpiñ ä tathä | evaà siddha-manur mantré sädhayet sakalepsitäm ||19|| viçeñ äd amunä nünaà kå ñ ëa-vaçyatvam äpnuyät | yo na jänäti rädhäyä mantraà sarvärtha-sädhakam ||20|| tasya koö i-prajapto’pi gopälo nätra siddhidaù | tasmäd yathokta-vidhinä sädhayed vå ñ abhänujäm ||21||

[rädhikäñ ö ottara-çata-näma-stotram]

athaiva sampravakñ yämi nä mnä m añ ö ottaraà çatam | yasya saàké rtanäd eva çré -kå ñ ëaà vaçayed dhruvam ||1|| rädhikä sundaré gopé kå ñ ëa-saìgama-käriëé | caïcaläkñ é kuraìgäkñ é gändharvé vå ñ abhänujä ||2|| vé ëä-päëiù smitamukhé raktäçoka-latälayä | govardhana-caré gopyä gopé -veça-manoharä ||3|| candrävalé -sapatné ca darpaëäsyä kalävaté | kå pävaté upraté kä taruëé hå dayaìgamé ||4|| kå ñ ëa-priyä kå ñ ëa-sakhé viparé ta-rati-priyä | pravé ëä surata-pré tä candräsyä cäru-vigrahä ||5|| kekaräkñ é hareù käntä mahä-lakñ mé ù sukeliné | saìketa-vaö a-saàsthänä kamané yä ca käminé ||6|| vå ñ abhänu-sutä rädhä kiçoré lalitä-latä | vidyudvallé käïcanäbhä kumäré mugdha-veçiné ||7|| keçiné keçava-sakhé navané taika-vikrayä | ñ oòaçäbdä kalä-pürëä järiëé jära-saìghiné ||8|| harñ iëé varñ iëé vé rä dhé rädhé rä dharädhå tiù | yauvanasthä vanasthä ca madhurä madhuräkå tiù ||9|| vå ñ abhänu-puräväsä mäna-lé lä-viçäradä | däna-lé lä-däna-dätré daëòa-hastä bhruvonnatä ||10|| sustané madhuräsyä ca bimboñ ö hé païcama-svarä | saìgé ta-kuçalä sevyä kå ñ ëa-vaçyatva-käriëé ||11|| täriëé häriëé hé rlä çé lä-lé lä-lalâmikä | gopälé dadhi-vikretré prauòhä mugdhä ca madhyakä ||12|| svädhé napatikä coktä khaëòitä cäbhisärikä | rasikä rasiné rasyä rasa-çästraika-çevadhiù ||13|| pälikä lälikä lajjä lälasä lalanä-maëiù | bahurüpä surüpä ca suprasannä mahämatiù ||14|| maräla-gamanä mattä mantriëé mantra-näyikä | mantra-räjaika-saàsevyä mantra-räjaika-siddhidä ||15|| añ ö ädaçäkñ ara-phalä añ ö äkñ ara-niñ evitä | ity etad rädhikä devyä nämnäm añ ö ottaraà çatam ||16|| ké rtayet prätar utthäya kå ñ ëa-vaçyatva-siddhaye | ekaika-nämoccäreëa vaçé bhavati keçavaù ||17|| vadane caiva kaëö he ca bähvor urasi codare | pädayoç ca krameëärëän nyasen mantrodbhavän på thak ||

klé à çré à rädhikäyai svähä | asya çré -rädhikä-mantrasyägastya-å ñ ir jagaté chandaù | çré -rädhikä parameçvaré devatä klé à bé jaà svähä çaktiù klé à çré à ké lakaà çré -kå ñ ëavaçyartha-jape viniyogaù | agastya-å ñ aye namaù (çirasi) | jagaté -chandase namaù (mukhe) | rädhikä-devatäyai namaù (hå daye) | klé à bé jäya namaù (guhye) | çré à svähä-çaktaye namaù (pädayoù) | klé à çré à ké lakäya namaù (sarväìgebhyaù) | klé à aìguñ ö häbhyäà namaù | klé à tarjané bhyäà namaù | klé à madhyamäbhyäà namaù | klé à anämikäbhyäà namaù | klé à kaniñ ö häbhyäà namaù | klé à çré -rädhikäyai svähä kara-

tala-på ñ ö häbhyäà namaù | klé à hå dayäya namaù | çré à çirase svähä | rädhikäyai svähä çikhäyai vañ aö | klé à kavacäya hüà | çré à rädhikäyai svähä asträya phaö | dhyätvä japet | lakñ a-mätraà puraçcaraëam | kalau catur-lakñ aà japtvä ca kuçalé bhavet | çré à rädhikäyai vidmahe klé à vå ñ abhänujäyai dhé mahi tan no gopé pracodayät | priyä gäyatryä brahmä å ñ ir gäyatré chandaù çré -rädhikä devatä çré -kå ñ ëa-pré taye jape viniyogaù | çré -çré -rädhikäyai vidmahe aìguñ ö häbhyäà namaù | klé à vå ñ abhänujäyai dhé mahi tarjané bhyäà svähä | tan no gopé pracodayät madhyamäbhyäà vañ aö | çré à rädhikäyai vidmahe anämikäbhyäà huà | klé à vå ñ abhänujäyai dhé mahi kaniñ ö häbhyäà vañ aö | tan no gopé pracodayät kara-tala-kara-på ñ ö häbhyäà phaö | evaà hå dayädiñ v api | atha dhyä nam |

sürya-maëòala-madhyasthäà lkehané -pustikänvitäm | çré -kå ñ ëa-sahitäà dhyäyet tri-sandhyaà rädhikeçvaré m ||

athäñ ö ädaçäkñ ara-mahärä ja-mantra-prayogaù | oà asya çré -añ ö ädaçäkñ ara-çré -rädhikä-mantrasya saàmohana-å ñ ir anuñ ö up-chandaù çré -rädhä devatä svähä çaktiù klé à ké lakaà çré -kå ñ ëa-pré ty-arthe jape viniyogaù | saàmohana-å ñ aye namaù (çirasi) | anuñ ö up-chandase namaù (mukhe) | çré -rädhä devatäyai namaù (hå daye) | räà rädhike kavacäya huà | kå ñ ëa-vallabhe çikhäyai vañ aö | gäyatré sarväìge | çré -rädhikäyai vidmahe kå ñ ëa-vallabhäyai dhé mahi tan no gopé pracodayät | atha aìga-nyä saù | çré à aìguñ ö häbhyäà namaù | rädhikäyai tarjané bhyäà namaù | vidmahe madhyamäbhyäà namaù | kå ñ ëa-vallabhäyai anämikäbhyäà namaù | dhé mahi kaniñ ö häbhyäà namaù | tan no gopé pracodayät kara-tala-kara-på ñ ö hikäbhyäà namaù | çré à hå dayäya namaù | rädhikäyai çirase svähä | vidmahe kavacäya hüà | kå ñ ëa-vallabhäyai dhé mahi netra-trayäya vauñ aö | tan no gopé pracodayät asträya phaö | atha dhyänam—

tapta-hema-prabhäà né la-kuïcitäbaddha-maulikäm | çarac-candra-mukhé à nå tyac cakoré -cäru-locanäm || sarvävayava-saundaryäà sarväbharaëa-bhüñ itäm | né lämbara-dharäà kå ñ ëa-priyäà kiçoré m äçraye ||

hré à çré à klé à räà rädhikäyai kå ñ ëa-vallabhäyai gopyai svähä | japa-niyamaà lakñ a-mätram | puraçcaraëaà kalau caturguëam | säkñ ätkäräya bhaved ity arthaù | mäyä-bé jam antaraìgä-bahiraìgä-cic-chakti-svarüpam | lakñ mé -bé jaà para-brahmänanda-sarva-lakñ mé -sarva-çakti-svarüpam | käma-bé jaà säkñ än-manmatha-manmatha-lé lä-viläsa-çré -kå ñ ëa-svarüpam | ra-käraù çukla-bhäskara-rüpaù | ä-käraù samastaiçvarya-rüpaù | binduù samasta-mädhurya-rüpaù | kalä samasta-saàyoga-rüpaù | tatra—

kaläyä nitya-saàyogo bindur mädhuryam iñ yate | näräyaëon nijaiçvaryaà ra-käraù çukla-bhäskaraù ||

kià ca, präëäyama-vidhiù—ekenäpürayed väme caturbhiù | kumbhayed atha | é òädi-kramato mantré tato dväbhyäà virecayet | atha çré -rädhikäyäù priyatama-çré -païcäkñ aré -mantra-vidhänaà pürvavat |

atha çré -gopeçvaré -sä dhanam

athäsyäù sädhanaà vakñ ye gopeçvaryä viçeñ ataù | räkäyäà pürëa-candre tu säyam ärabhya yatnataù ||1|| nitya-kå tyaà nirvartya japa-homädikaà tathä | tato madhya-divaà gate çé ta-bhänau sumaëòale ||2||

adhaù saàropayet pätraà viçälaà räjatädikam | tan-madhye pürayet toyaà yämunaà gäìgam eva vä ||3|| dvir-ävå ttyä mätå kayä ärohäd avarohataù | athavä puñ karädau ca vimale té rtha-väriëi ||4|| prapaçyet sumanä bhütvä sampürëaà candra-maëòalam | bimbitaà susthiré bhütaà pé ö ha-buddhyä vibhävayet ||5|| dig-bandhaà vidhinä kå tvä vighnän utsärayet sudhé ù | pé ö ha-nyäsaà tataù kuryät sampürëe candra-maëòale ||6||11 prakå tià caiva kürmaà ca sudhä-sindhu-mahoharam | maëi-dé paà tathä divyaà cintä-maëi-gå haà tathä ||7|| pärijätaà tasya müle ratna-vedé suvistaräm | ratna-pé ö haà caturdikñ u gopa-kanyäù sv-alaìkå täù ||8|| kuraìga-çävakäàç cäpi ratna-daëòän manoharän | dharmaà jïänaà ca vairägyam aiçvaryaà cäàsakoruñ u ||9|| adharmädé n nyased vaktre väma-pärçve ca näbhitaù | dakñ a-pärçve tathä divya-gopé -rû pän vicintya ca ||10|| änanda-maya-kandaà ca nälaà caitanya-rüpakam | sarvätmakaà tathä pädmaà parëän prakå ti-rüpiëaù ||11|| keçaräàç ca vicäräkhyän karëikäà mätå kä-mayé m | vahny-arka-candra-bimbäni upary upari vinyaset ||12|| sattvaà rajas tamaç caiva nairguëyäïcäpi vinyaset | ätmänam antarätmänaà paramätmänam eva ca ||13|| lakñ mé -rati-sarasvatyaù pré tiù ké rtiç ca çäntikä | tuñ ö iù puñ ö is tathä caitä vinyaset pé ö ha-madhyataù ||14|| madhye ca vinyasec chré mad vå ñ abhänu-purälayam | tatra saìketa-kuïjäntar divyäçoka-latä vane ||15|| bhävayen né la-vasanäà sarvävayava-çobhitäm | sarväbharaëa-çobhäòhyäà sahitäà nanda-sünunä ||16|| sämänyärdhaà tataù kå tvä çuddhena té rtha-väriëä | pädyärghyäcamané yaà ca madhuparkätiñ ecane ||17|| müla-mantreëa saàsthäpya vikñ epärghyaà vidhäpayet | sé topala-jalenäpi pakvena payasäthavä ||18|| tan-madhye nikñ ipej jäté -lavaìga-ghuså ëädikam | elä-bé jäni karpüraà mülenaiväbhimantrayet ||19|| ädhäre bhojane kñ é re vahny-arka-çaçi-maëòalam | püjayitvä candanädyais tata ävähayet priyäm ||20|| tulasé -puñ pa-saàyukta-puñ päïjalim upädadat | vahan näsäpuö äà tejo-rüpäà çré -vå ñ abhänujäm ||21|| äné ya püjä-pé ö häntaù püjayed upacärakaiù | pädyädià tu tatas tat-tan-mudrayäpy äyayettaräm ||22|| viçeñ ärghya-stha-sudhayä müla-mantreëa saptadhä | gandha-puñ paà tathä dhüpaà dé paà naviedya-bhäjanam ||23|| kalpayet parayä bhaktyä tathä çré -nanda-sünave | añ ö ädaçärëa-mantreëa upacärän på thak på thak ||24|| ké rtià ca vå ñ bhänuà ca yaçodäà nandam eva ca | anyäç ca mätå kä gopé s tayoù på ñ ö he prapüjayet ||25|| saìketaà püjayed bhaktyä vå ñ abhänupuraà tathä | varasänuà prapüjyätha nandé -çailaà prapüjayet ||26|| nanda-grämaà ca sampüjya açoka-vana-vallaré m | pé yüñ a-väpikäà püjya püjet mäna-sarovaram ||27|| tato bhänusara iñ ö vä püjayet puñ pa-väö ikäm | rädhäyäù paritaù paçcät püjayed añ ö a täù sakhé ù ||28|| rädhä kå ñ ëä ca lalitä viçäkhä caïcalä tathä | citrä miträ ca muditä ity etäù püjayet kramät ||29||

11 Haridas Shastri cites the following verse interpolated here: upaväsaà tértha-yäträà sannyäsaà vrata-dhäraëam | varëäçramäcära-karma rädhäyäà ña vivarjayet ||

tad-bähye püjayed gopé à viçäläà subhagäà tathä | raìgavidyäà raìgadevé à gändharvé à gäyikäà tathä ||30|| sundaré à subhagäà çobhäà paurëamäsé à ca candrikäm | vé räà vå ndäà ca viditäà vanditäà nanditäà tathä ||31|| tad-bähye püjayed yatnäd gopikäù sarva-saukhyadäù | candrä candraprabhä kämyä mädhuré madhurä priyä ||32|| preyasé preñ itä preñ yä modiné çyämalämalä | çyämä kämä ramä rämä ramaëé ratna-maïjaré ||33|| çå ìgära-maïjaré çé lä ratnaçälä rasä ruñ äù | raìgiëé mäniné manyä dhé rä dhanyä dharä dhå tiù ||34|| bhämä suvarëa-vallé ca ity etäù kramaço yajet | tad-bähye campakalatä-mälaté -malli-käruëäù ||35|| açoka-lalitä lolä mé näkñ é madanämatiù | sumatiù supraté kä ca sukhadä kalikä kalä ||36|| kädambiné kiçoré ca yugmikä yugalä yugä | vallabhä vallikä velä velliné ratna-vallaré ||37|| kamalä komalä kulyä kalyäëé valayävalä | dharmä sudharmä sänandä sunandä-sumukhä-mukhäù ||38|| suçré ù surüpä kumudä kaumudé -susmitämitäù | kokilä kokiläläpä bhävané suprabhä prabhä ||39|| madaneçé mälilkä ca kanakä kanakävaté | né lä lalämä lalanä mädhavé madhu-vibhramä ||40|| väsantikä ca sunasä premä premavaté parä | çå ìgäriëé çå ìgané ca sukacä maëòanävalé ||41|| catuùñ añ ö hi ramäù püjyä viçeñ ärghya-sudhä-yutaiù | gandhaiù puñ pais tathä dhüpair dé pair naivedyakaiù på thak ||42|| tad-bähye püjayed bhüri çré mad-vå ndävanaà mahat | govardhanaà ratna-çailaà hema-çailaà sudhäcalam ||43|| indrädé n püjayet paçcäd uttarottarataù sudhé ù | evaà püjä-vidhià kå tvä kuryäd ärätrikaà mahat ||44|| ätmärpaëaà tataù kå tvä saàhära-mudrayä muhuù | rädhikäà nanda-sünuà ca nije hå di visarjayet ||45||

nijeñ ö a-mantra-japa-püjayä ardha-rätri-paryantaà vidhänam |

iti çré -ürdhvämnäye mahä-tantre çré mad-gopeçvaré -vidhänaà samäptam |

atha sammohana-tantre païca-bä ëeçvaré -vidhä nam |

vå ñ abhänu-sutä saiva païca-bäëeçvaré svayam | saàkñ obhaëaà drävaëaà ca tathaiväkarñ aëaà priye ||1|| vaçé karaëam eväpi unmädanam anuttamam | ete païca mahä-bäëä nanda-sünor manaù spå çaù ||2|| rädhikäyäù kaö äkñ epe manmathasya vyavasthiteù | atré ça-vahni-päçaiç ca saàkñ obhaëam udähå tam ||3|| tad eva väma-neträòhyaà drävaëaà näma ké rtanam | äkarñ aëaà käma-bé jaà vaçé karaëam ucyate ||4|| pa-varga-tå té yaà på thvé väma-karëe subhüñ itäù | bhå guù sargé maheçäni unmädanam udähå tam ||5|| oà namo rädhikäyai ca gopeçvaryai çuci-priyä | añ ö ädaçäkñ aro mantraù sarva-siddhi-pradäyakaù ||6|| durväsä å ñ ir etasya chando’nuñ ö up praké rtitam |

praëavo bé jam etasya svähä çaktir udähå tä | dhyäna-püjädikaà cäsya pürvavat pariké rtitam ||7|| atisita-vasanäà viçäla-neträà vividha-viläsa-paräà priyeëa säkam | suvipula-maëi-pé ö hagäà kiçoré à hå di vå ñ abhänu-sutäà smareta nityam ||8|| khaëòa-trayeëa mantrasya dvir-ävå ttyä ñ aò-aìgakam | imäà vidyäà samäsädya vyäsädyä å ñ i-puìgaväù ||9|| brahmädyä devatäç cäpi indrädyäç ca dig-é çvaräù | näräyaëas tathaivähaà lakñ mé ù çeñ as tathä smaraù ||10|| anye ca sakalä deväù sakalaiçvaryam äpnuvan | tantreñ u gopitä pürvaà mayä tubhyaà prakäçitä ||11|| na deyä yasya kasyäpi putrebhyo’bhipragopayet | deyä vipräya bhaktäya sädhave çuddha-cetase ||12|| alolupäya puëyäya bhakti-çraddhäparäya ca | anyathä siddhi-häniù syät tasmäd yatnena gopayet ||13|| päëòityaà sukavitvaà ca raëe väde jayaà tathä | vaçé käraà vibhütià ca svargaà caiväpavargakam | anäyäsena deveçi präpnuvanti na saàçayaù ||15||

tathä hi—

saàkñ obha-drävaëäkarñ a-vaçyonmädana-rüpiëaù | ämbraà jambu ca bakulaà campakäçoka-pädapäù ||16||

puñ pavati vasante ca—iti bé jaà pratikrämya ra-yutaà tathä müla-mantra-lakñ a-japena siddhiù syät |

iti sammohana-tantre païca-bäëeçvaré -çré -rädhikä-mantra-kathanam |

[ürdhvä mnä ya-tantre païcä kñ aré -sä dhanam]

athähaà sampravakñ yämi rädhäà païcäkñ arätmikäm | yasyä vijïäna-mätreëa çré -kå ñ ëaà vaçayen naraù ||1|| ramä-bé jaà samuccärya rädhike param uccaret rasäntä rädhikä vidyä bhaktänäà cintitärthadä ||2|| sanako’sya å ñ iù prokto jagaté cchanda é ritam | çré -rädhä devatä proktä viniyogo’khiläptaye ||3|| dvir ävå ttyä tu mantrasya ñ aò-aìga-nyäsam äcaret | dhyäyet padmakaräà gauré à kñ é ra-sägara-té ragäm ||4|| kå ñ ëa-kaëö härpita-karäà smayamäna-mukhämbujäm | mürdhni locanayor äsye hå daye ca pravinyaset ||5|| ekaika-kramato varëän païcäkñ aram anüdbhavän | mülädhäre ramäà nyaset svädhiñ ö häne ca räm iti ||6|| maëipüre tå té yaà ca nyaset türyam anähate | viçuddhe ca ramäà nyasyed äjïäyäà sarva-mantrakam ||7|| tri-koëaà bindu-saàyuktamm añ ö a-koëaà tato likhet | tato bhüpuram älikhya pé ö ha-püjäà samäcaret ||8|| bindau prapüjayet säkñ äd vå ñ abhänu-sutäà paräm | trikoëe püjayec chyämäà viçäkhäà lalitäm api ||9|| karpüra-maïjaré à rüpa-maïjaré à rasa-maïjaré m | lavaìga-maïjaré à prema-maïjaré à raìga-maïjaré m ||10|| änanda-maïjaré à caiva tathaiva rati-maïjaré m | añ ö a-koëe samäpüjya bhüpure ca dig-é çvarän ||11|| siddhäñ ö aka-samäyuktäàs tataù puñ päïjalià kñ ipet | evaà kå tvärcanaà mantré japed ayuta-mätrakam ||12|| yathokta-vihite mantre païca-varëa-prapürite |

dé pa-rajaà tu saàsthäpya saurabheya-ghå tänvitam ||13|| daçabhiù sütrakair varti saàyojyäkhaëòa-rüpiëé m | sauvarëaà räjataà väpi tämraà käàsya-mayaà tathä ||14|| abhäve märtikaà väpi divyaà dé paà prakalpayet | sädhäraà sthäpayed yantraà kürcikäà cäpi tan-mayé m ||15|| kanyä-kartita-sütreëa vratikäà parikalpayet | yävat païca-dinaà kuryäd evaà vidhim anuttamam ||16|| sarvän mano-gatän kämän aväpnoti na saàçayaù | saàgräme viñ aye caiva viväde’rtha-sädhane ||17|| amüà prayogam äcarya sadyaù siddhim aväpnuyät | anyeñ v api ca käryeñ u kuryäd evaà vidhià naraù ||18|| laà raà maà kñ aà vaà yaà saà haà hré à çré à eka-varëam | laà indräya devädhipataye säyudhäya sa-vähanäya sa-çaktikäya sa-pariväräya çré -rädhikä-pärñ adäya namaù | indra-pädukäà püjayämi namas tarpayämi namaù |

ity ürdhvämnäye païcäkñ aré -sädhanaà samäptam |

tatra prä ëä yä maù—

ädäv å ñ ädi-nyäsaù syät kara-çuddhis tataù param | aìguli-vyäpaka-nyäso hå d-ädi-nyäsa eva ca || täla-trayaà ca dig-bandhaù präëäyämas tataù param | dhyäna-püjä japaç caiva sarva-tantreñ v ayaà vidhiù ||

präëäyämaù—dakñ iëa-näsä-puö aà nirudhya vämanäsä-puö ena caturväraà pürake, ñ oòaça-väraà kumbhake, dvayaà näsä-puö aà nirudhyäñ ö a-väraà dakñ a-näsayä väyuà recayet | atha saìkalpa-vidhiù – çré -viñ ëur viñ ëur namo’dya amuka-mäsi amuka-tithau amuka-gotro’muka-däsaù çré -rädhikä-devatä amuka-mantra-siddhi-kämo’muka-puraçcaraëa-japam ahaà kariñ ye | asya çré -rädhikä-païcäkñ aré -mantrasya sanaka-å ñ iù jagaté -cchandaù çré -rädhä devatä akhiläptaye viniyogaù | çré à aìguñ ö äbhyäà namaù | räà tarjané bhyäà namaù | dhé à madhyamäbhyäà namaù | keà anämikäbhyäà namaù | çré à kaniñ ö häbhyäà namaù | çré -rädhike çré -kara-tala-kara-på ñ ö häbhyäà namaù | çré à hå dayäya namaù | räà çirase svähä | dhià çikhäyai vañ aö | keà kavacäya hüà | çré à netra-trayäya vauñ aö | çré à rädhike çré à aträya phaö | iti ñ aò-aìga-nyäsaù | çré à mürdhni | räà dakñ a-netre | dhià väma-netre | keà mukhe | çré à hå daye | iti varëa-nyäsaù | çré à caturdala-mülädhäre | vaà çaà ñ aà saà | räà ñ aò-dale svädhiñ ö häne kaà bhaà maà yaà raà laà | dhià daça-dale maëi-püre | òaà òhaà ëaà taà thaà daà dhaà naà paà phaà | keà dvädaça-dale anähate | kaà khaà gaà ghaà ìaà caà chaà jaà jhaà ïaà ö aà ö haà | çré à ñ oòaça-dale viçuddhe | aà äà ià é à uà üà å à è à ÿ à ÿ ÿ à eà aià oà auà aà aù | çré -rädhike çré -rädhike çré -dvidale | lakñ aà | äjïäyäm iti ñ aö -cakrätmaka-tan-nyäsaù | dhyä nam—

dhyäyet padma-karäà gauré à kñ é ra-sägara-né ragäm | kå ñ ëa-kaëö härpita-karäà smayamäna-mukhämbujäm || iti dhyänam |

iti pürvaà kå tvä guru-mantra-devatänäm aikyaà vibhävya mantra-japaà kuryät | kå taitat-tan-mantra-japasya amuka-saìkhyätmakasya daçäàça-homaà tad-daçäàçaà tarpaëaà tad-daçäàçaà märjanam | tad-daçäàçam abhiñ ekam | tad-daçäàçaà brähmaëa-bhojana-dänam ahaà kariñ ye | gandhäkñ ata-kuçodakam ädäya sarva-nyäsa-jälaà vidhäya çré -rädhikä-devyä väma-haste ---

guhyätiguhya-goptré taà gå häëäsmat kå taà japam | siddhir bhavatu me devi prasé da çré -rameçvaré ||

iti mantreëa japädi-däna-phalaà samarpayet |

atha dé pa-dä na-prayogam ä ha—

çiva uväca— çå ëu devi pravakñ yämi dé pa-däna-vidhià çubham | yasmin kå te bhavet siddhiù païcäkñ ara-manor dhruvam ||1|| nayayonyätmakaà cakraà madhye bindu-vibhüñ itam | tad-agre vilikhet padmam añ ö a-patraà manoharam ||2|| dharaëé -valayopetaà vidikñ v asra-vibhüñ itam | lalitäyai namaù procya maëòaleçé à prapüjayet ||3|| (4-7) ävähanaà sthäpanaà ca sannidhäpanam eva ca | sannirodhanam eväpi cakra-devyäù prakalpayet ||8|| tat-tan-mudräbhir äcarya puñ päïjalià vinikñ ipet | atha dé paà samäné ya sauvarëaà räjataà tathä ||9|| tämraà käàsyam ayaà cäpi må n-mayaà çubha-lakñ aëam | païca-tola-mitaà vaçye äkarñ e daça-tolakam ||10|| mohane païca-daçabhir märaëe viàça-tolakam | païca-viàçati-tolais tu sarva-kärye çubhävaham ||11|| dharmärtha-käma-mokñ eñ u saàgräme jaya-vädayoù | kärya-gauravam älakñ ya triàçat-tolädi-mänakam ||12|| astra-mantreëa saàkñ älya dhüpayen müla-mantrataù | püjayed gandha-puñ pädyair mülenaiväbhimantrayet ||13|| surabhé -ghå ta-dhäräbhiù pürayen müla-mantrataù | ugra-kärye maheçäni tailenäpi prapürayet ||14|| sugandhibhiù prasünädyair yathävad upakalpayet | ñ oòaçäìgula-mänena kuïcikäà tatra dhärayet ||15|| yad-dravyeëa kå to dé paù säpi tad-dravya-nirmitä | dé päntaraà vidhäyätha ñ aö -koëa-maëòalopari ||16|| hå dayädikam asträntaà püjayet tatra maëòale | pradé pe püjayet tasmin svayaà jyotiù sanätanam ||17|| sanätanäya svayaà jyotiñ e nama ity aïjalià kñ ipet | bhütale jvälayed dé paà püjayed upacärakaiù | gandhädibhiù ñ oòaçabhis tato dé paà pradé payet ||18|| väma-dakñ a-kramäd dé pa-vartikäà yugalätmikäm | akhaëòäm eva täà kuryäd yävat païca-dinävadhi ||19|| vana-kärpäsa-tülotthäà viçadäà då òha-vigrahäm | kanyä-kartita-sütreëa äkhaëòenha balé yasä ||20|| vämäà païcadaçaiù sütrair dakñ iëäà ñ oòaçair api | sarva-käryaà prasiddhy-arthaà kartavyaiva tu vartikä ||21|| vaçye’ñ ö ädaçabhiù sütrair dakñ iëä vartikä bhavet | vämä caikonaviàçais tair äkarñ e viàça-tärakaiù ||22|| dakñ iëaikädhikair vämä mohane caikaviàçakaiù | dakñ iëaikädhikä vämä märaëe ca dväviàçakaiù ||23|| dakñ iëaikädhikair vämä itthaà sarvatra kalpayet | atyähite gurau kärye vartikäà païcaviàçakaiù ||24|| triàçaiç catväriàça-saìkhyaiù païcäçadbhiù çatävadhi | kå ta-mätre dé pa-räje sarvaà käryaà prajäyate ||25|| yad yad hå di sthitaà väpi nälabhyaà bhuvana-traye | rädhä-kå ñ ëa-vaçé käraà tat-kñ aëät kurute janaù ||26|| ante ca mahaté à püjäà kå tvä dé paà visarjayet | puträrthé putram äpnoti dhanärthé labhate dhanam ||27|| ity ädi |

atha yugala-dé pa-dä na-prayogam ä ha—

çré -sanat-kumära uväca— dé pa-däna-vidhià brahman brühi vistarato mama | yasyänuñ ö häna-mätreëa rädhä-kå ñ ëau prasé dataù ||1|| brahmoväca—

çå ëu vatsa pravakñ yämi dé pa-dänaà viçeñ ataù | rädhä-kå ñ ëa-prasädaika-sädhanaà nätra saàçayaù ||2|| kärttike märgaçé rñ e vä pauñ e vä mägha-mäsake | vaiçäkhe vä prakartavyaà nitya-snäna-puraù saram ||3|| viçuddhaà sthänam äçritya siddha-kñ etraà manoharam | nanda-grämaà ca saìketaà vara-sänuà girià tathä ||4|| govardhanaà ca vimalaà yamunä-té ram adbhutam | eñ äm anyatamaà sthänaà samäçritya vidhir bhavet ||5|| pürvähne kå ta-nityädiù saìkalpya vidhivan naraù | maëòalaà vipulaà kuryäd dé pa-dänocitaà mune ||6|| binduà caturasra-yutaà tato’ñ ö äraà prakalpya ca | ñ oòaçästraà vidhäyätha sara-dvätriàçakaà kuru ||7|| catuñ añ ö hi-mitäsraà ca maëòalaà vipulaà kuru | bhü-bimbaà ca pravinyasya païca-varëair vidhänataù ||8|| tan-madhye sthäpayed dé paà ñ oòaçärëena vatsaka | sauvarëaà räjataà caiva yugätmänaà vidhäpayet ||9|| märtikaà ced vidhätavyaà varasänu-purotthayä | nandagrämotthayä caiva mudä dé paà prakalpayet ||10|| dvidhätu-sambhavaà dé paà dhätu-janyaà prakalpayet | taträjya-dhäräà surabhé -dvayotthäà paripätayet ||11|| kå ñ ëäyäç caiva çukläyä dhenor äjyaà nidhäpayet | abhimantryaiva mülena krama-vyutkrama-saàsthayä ||12|| kå tvä mätå kayä cäjyaà vartikäà tatra vinyaset | grämotthaà ca tulaà varëau käryärambhe prakalpayet ||13|| sthäpayitvä ghå te samyak karñ aëé à tatra tan-mayé m | evaà dé paà vinirvartya yantra-räjaà prapüjayet ||14|| añ ö ädaçärëa-mantreëa nanda-sünuà prapüjayet | ñ oòaçärëena vidhivad rädhikäà paripüjayet ||15|| sarvävaraëa-püjänte puñ päïjalià pravinyaset | atahvä mürti-rüpeëa rädhä-kå ñ ëau prapüjayet ||16|| tataù prakäçayed dé paà dé päntara-vidhänataù | yugalaà dé pa-madhyasthaà püjayet sva-sva-mantrataù ||17|| caturasre’rcayen nityaà lalitäà ca viçäkhikäm | rädhäà caivänurädhäà ca vidhivad gandha-puñ pakaiù ||18|| gopälé pälikä caiva dhyäna-niñ ö hä tathaiva ca | somäbhä tärakä caiva çaivyä padmä ca bhadrikä ||19|| añ ö äsre püjayed añ ö au vidhivad gandha-puñ pakaiù | yonimudräà tato vadhvä praëamet sädaraà mune ||20|| ñ oòaçäsre’rcayec chyämäà mädhavé à kamaläà tathä | kaläà candrakaläà candräà tathä capalatäà punaù ||21|| pramodäà padminé à pürëäà paramäà subhagäà çubhäm | capaläà vipuläà vämäà kramato gandha-puñ pakaiù ||22|| dvätriàçäsre’rcayed veëé à vaçiné à suprabhäà prabhäm | mäliné à çäliné à çäläà viçäläà kanaka-prabhäm ||23|| maëòiné à maëòalä-mukhyäà jyeñ ö häà çreñ ö häà ca bhäminé m | tvaritäà prärijäteçé à sukaläà surasäà rasäm ||24|| veçiné à keçiné à keçäà sukeçäà maïjaghoñ iëé m | çubhävaté à käntimaté à käntäà bhänumaté à mudäm ||25|| vasudhäà vasudhämäà ca kramato gandha-puñ pakaiù | catuùñ añ ö hi-mitäsre ca paddhé -puñ ö äà ca poñ iëé m ||26|| kaïja-prabhäà kaïja-hastäà varñ iëé à harñ iëé à haräm | häriëé à käriëé à dhäräà dhäriëé à citra-lepiné m ||27|| lalämäà lulitäà lobhadäà ca sulocanäm | rociné à surucià çobhäà çubhräà çobhävaté à sabhäm ||28|| rohitäà lohitäà lé läà çé läà caiva saçé likäm | patriëé à pallaväbhäsäà viçuddhäà viçadäà baläm ||29|| sudaté à sumukhé à vyomäà somäà sämäà tvaräturäm | ratnävalé à ratnanibhäà ratnadhämäà dayävaté m ||30||

prabhävaté à premagäà ca kñ emäà kñ emävaté à kñ amäm | maïjaré à khaïjaré ö äà ca lakñ aëäà ca sulakñ aëäm ||31|| kämäà kämavaté à vé ëäà hé näà vé ëäkaräà taläm | triyugäà çoëacaraëäà cäriëé à cärudantiné m ||32|| vicitrabhäñ iëé à caiva kramataù paripüjayet | gandhaiù puñ pais tathä düpair dé pair naivedyakais tathä ||33|| bhü-bimbe püjayed gopa-bälakän kramato’ñ ö a ca | subalaà ca subähuà çré dämaà çré -madhumaìgalam | mädhavaà citralekhaà ca çäradaà ca vibhävasum ||34|| tataù prapüjayec citräà prathmävaraëeçvaré m | dvité yävaraëe vå ndäà vé räà ca paripüjayet ||35|| tå té yävaraëçé à ca paurëamäsé à prapüjayet | caturthävaraëe pälé à çré mad-gändharvikä-sakhé m ||36|| païcamävaraëeçé à ca çyämaläà paripüjayet | ñ añ ö hävaraëa-räjïé à ca padmä-devé à prapüjayet ||37|| saptamävaraëeçé à ca çré maj-jyotsnävaté à çubhäm | dé pasya dakñ a-bhäge tu nandaà caiva yaçodikäà ||38|| väme sampüjayet ké rtià vå ñ abhänuà ca gopakam | maëòalaà paripüjyätha puñ päïjalià parikñ ipet ||39|| dé paà païca-dinaà väpi kuryäd daça-dinaà tathä | pakñ aà vä rakñ ayed dé paà mäsaà väpi muné çvara ||40|| tato visarjayed dé paà kå ta-nitya-kriyo budhaù | sampüjya dé pa-räjaà tu puñ päïjalim upakñ ipet ||41|| yamunädau çubhe né re dé paräjaà pravähayet | evaà kå tvä vidhià sadyaù sarvän kämän aväpnuyät ||42|| säkñ ät karoti yugalaà dé paräja-prabhävataù | püjanäd eva dé pasya näsädhyaà vidyate kvacit ||43||

iti sanat-kumära-saàhitäyäà yugala-dé pa-däna-vidhiù | païcama-paö alaù |

païca-bäëaiù puö é kå tya yo japed rädhikä-manum | tasya sarvärtha-siddhiù syät kå ñ ëaà paçyati tat-kñ aëät ||

hré à hré à klé à brüà saù kå ñ ëa-priye hräà hré à klé à svähä | iti ñ oòaçäkñ aro mantraù | catuùñ añ ö hi-yantra-dé pa-däna-prayogam äha | atha stavaù |

[çré rä dhä -kå pä -kaö ä kñ a-stava-rä jaù] muné ndra-vå nda-vandite tri-loka-çoka-häriëé prasanna-vaktra-paëkaje nikuïja-bhü-viläsini vrajendra-bhänu-nandini vrajendra-sünu-saìgate kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||1|| açoka-vå kñ a-vallaré -vitäna-maëòapa-sthite praväla-väla-pallava prabhä ruëäìghri-komale varäbhaya-sphurat-kare prabhüta-sampadälaye kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||2|| anaìga-raëga maìgala-prasaìga-bhaìgura-bhruväà savibhramaà-sasambhramaà då ganta-bäëa-pätanai nirantaraà vaçé -kå ta-praté ti-nanda-nandane kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||3|| taòit-suvarëa-campaka-pradé pta-gaura-vigrahe

mukha-prabhä-parästa-koö i-çäradendu-maëòale vicitra-citra-saïcarac-cakora-çäva-locane kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||4|| madonmadäti-yauvane pramoda-mäna-maëòite priyänuräga-raïjite kalä-viläsa-paëòite ananya-dhanya-kuïja-räjya-käma keli-kovide kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||5|| açeñ a-häva-bhäva-dhé ra-hé ra-hära-bhüñ ite prabhüta-çäta-kumbha-kumbha-kumbhi kumbha-sustani praçasta-manda-häsya-cürëa-pürëa-saukhya-sägare kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||6|| må ëäla-väla-vallaré taraìga-raìga-dor-late latägra-läsya-lola-né la-locanävalokane lalal-lulan-milan-manojïa mugdha-mohanäçrite kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||7|| suvarëa-mälikäïcita-tri-rekha-kambu-kaëö hage tri-sütra-maìgalé -guëa-tri-ratna-dé pti-dé dhiti salola-né la-kuntala prasüna-guccha-gumphite kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||8|| nitamba-bimba-lambamäna-puñ pa-mekhalä-guëe praçasta-ratna-kiìkiëé -kaläpa-madhya maïjule karé ndra-çuëòa-daëòikä-varoha-saubhagoruke kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||9|| aneka-mantra-näda-maïju-nüpurä-rava-skhalat samäja-räja-haàsa-vaàça-nikvaëäti-gaurave vilola-hema-vallaré -viòambi-cäru-caìkrame kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||10|| ananta-koö i-viñ ëu-loka-namra-padmajärcite himädrijä-pulomajä-viriïcajä-vara-prade apära-siddhi-å ddhi-digdha-sat-padäìgulé -nakhe kadä kariñ yasé ha mäà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam ||11|| makheçvari! kriyeçvari svadheçvari sureçvari triveda-bhäraté çvari pramäëa-çäsaneçvari rameçvari! kñ ameçvari pramoda känaneçvari vrajeçvari vrajädhipe çré rädhike namo’stu te ||12|| ité mam adbhutaà-stavaà niçamya bhänu-nandiné karotu santataà janaà kå pä-kaö äkñ a-bhäjanam bhavet tadaiva-saïcita-tri-rüpa-karma-näçanaà bhavet tadä-vrajendra-sünu-maëòala-praveçanam ||13|| räkäyäà ca sitäñ ö amyäà daçamyäà ca viçuddha-dhé ù | ekädaçyäà trayodaçyäà yaù paö het sa svayaà çivaù ||14|| yaà yaà kämayate kämaà taà tam äpnoti sädhakaù | rädhä-kå pä-kaö äkñ eëa bhuktvänte mokñ am äpnuyät ||15|| üru-daghne näbhi-daghne hå d-daghne kaëö a-daghnake | rädhä-kuëòa-jale sthitä yaù paö het sädhakaù çatam ||16|| tasya sarvärtha-siddhiù syäd väk-sämarthyaà tathä labhet | aiçvaryaà ca labhet säkñ äd då çä paçyati rädhikäm ||17|| tena sa tat-kñ aëäd eva tuñ ö ä datte mahävaram |

yena paçyati neträbhyäà tat-priyaà çyämasundaram ||18|| nitya-lé lä-praveçaà ca dadäti çré -vrajädhipaù | ataù parataraà prärthyaà vaiñ ëavasya na vidyate ||19||

iti çré mad-ürdhvämnäye çré -rädhikäyäù kå pä-kaö äkñ a-stotraà sampürëam | atha saàmohana-tantroktaà trailokya-vikrama-kavacaà likhyate—

çré -pärvaty uväca— yad gopitaà tvayä pürvaà tanträdau yämalädiñ u | trailokya-vikramaà näma rädhä-kavacam adbhutam ||1|| tan mahyaà brühi deveça yady ahaà tava vallabhä | sarva-siddhi-pradaà säkñ ät sädhakäbhé ñ ö a-däyakam ||2|| çré -mahädeva uväca— çå ëu priye pravakñ yämi kavacaà deva-durlabham | yac ca kasmaicid äkhyätuà gopitaà bhuvana-traye ||3|| yasya prasädato devi sarva-siddhé çvaro’smy aham | vägé çaç ca hayagré vo devarñ iç caiva näradaù ||4|| yasya prasädato viñ ëus trailokya-sthiti-kärakaù | brahmä yasya prasädena trailokyaà racayet kñ aëät ||5|| ahaà saàhära-sämarthyaà präptavän nätra saàçayaù | trailokya-vikramaà näma kavacaà mantra-vigraham ||6|| tac chå ëu tvaà maheçäni bhakti-çraddhä-samanvitä | trailokya-vikramasyäsya kavacasya å ñ ir hariù ||7|| chando’nuñ ö up devatä ca rädhikä vå ñ abhänujä | çré -kå ñ ëa-pré ti-siddhy-arthaà viniyogaù praké rtitaù ||8|| rädhikä pätu me çé rñ aà vå ñ abhänu-sutä çikhäm | bhälaà pätu sadä gopé netre govinda-vallabhä ||9|| näsäà rakñ atu ghoñ eçé vrajeçé pätu karëayoù | gaëòau pätu rati-kré òä oñ ö hau rakñ atu gopikä ||10|| dantän rakñ atu gändharvé jihväà rakñ atu bhäminé | gré väà ké rtisutä pätu mukha-vå ttaà haripriyä ||11|| bähü me pätu gopeçé pädau me gopa-sundaré | dakñ a-pärçvaà sadä pätu kuïjeçé rädhikeçvaré ||12|| väma-pärçvaà sadä pätu räsakelivinodiné | saìketasthä pätu på ñ ö haà näbhià vana-vihäriëé ||13|| udaraà nava-täruëyä vakñ o me vraja-sundaré | aàsa-dvayaà sadä pätu paraké ya-rasa-pradä ||14|| kakudaà pätu gopälé sarväìgaà gokuleçvaré | candränanä pätu guhyaà rädhä sarväìga-sundaré ||15|| mülädhäraà sadä pätu çré à klé à saubhägya-vardhiné | aià klé à çré -rädhike svähä svädhiñ ö hänaà sadävatu ||16|| kläà klé à namo rädhikäyai maëipüraà sadävatu | lakñ mé mäyä smaro rädhä pätu cittam anähatam ||17|| kläà klé à kämakalä rädhä viçuddhaà sarvadävatu | äjïäà rakñ atu rädhä me haàsaù klé à vahni-vallabhä ||18|| oà namo rädhikäyai svähä sahasräraà sadävatu | añ ö ädaçäkñ aré rädhä sarva-deçe tu pätu mäm ||19|| navärëä pätu mäm ürdhvaà daçärëävatu saàsadi | ekädaçäkñ aré pätu dyüte väda-vivädayoù ||20|| sarva-käle sarvadeçe dvädaçärëä sadävatu | païcäkñ aré rädhikeçé väsare pätu sarvadä ||21|| añ ö äkñ aré ca rädhä mäà rätrau rakñ atu sarvadä | pürëä païcadaçé rädhä pätu mäà vraja-maëòale ||22|| ity evaà rädhikäyäs te kavadaà ké rtitaà mayä | gopané yaà prayatnena sva-yonir iva pärvati ||23|| na deyaà yasya kasyäpi mahä-siddhi-pradäyakam | abhaktäyäpi puträya dattvä må tyuà labhen naraù ||24||

nätaù parataraà divyaà kavacaà bhuvi vidyate | paö hitvä kavacaà paçcäd yugalaà püjayen naraù ||25|| puñ päïjalià tato dattvä rädhä-säyujyam äpnuyät | añ ö ottara-çataà cäsya puraçcaryä praké rtitä ||26|| añ ö ottara-çataà japtvä säkñ äd devo bhavet svayam | kå ñ ëa-premäëam apy äçu durlabhaà labhate dhruvam ||27||

iti çré -saàmohana-tantre çré -rädhäyäs trailokya-vikramaà näma kavacaà sampürëam |

çré -rädhä-govindau jayataù

tathä hi—

govinda-sahitäà bhüri-häva-bhäva-paräyaëäm | yoga-pé ö heçvaré à rädhäà praëamämi nirantaram ||

atha caraëa-dhyä nam—(GLA 11.51)

çaìkhärdhendu-yaväbja-kuïjara-rathaiù sé räìkuçeñ u-dhvajaiç cäpa-svastika-matsya-tomara-mukhaiù sal-lakñ aëair aìkitam | läkñ ä-varmita-mähavopakaraëair ebhir vijityäkhilaà çré -rädhä-caraëa-dvayaà sukaö akaà sämräjya-lakñ myä babhau ||

atha kara-cihnam —(GLA 11.66)

bhå ìgärämbhoja-mälä-vyajana-çaçikalä-kuëòala-cchatra-yüpaiù çaìkha-çré -vå kñ a-vedyäsana-kusuma-latä-cämara-svastikädyaiù | saubhägyäìkair amé bhir yuta-kara-yugalä rädhikä räjate’sau manye tat-tan-miñ ät sva-priya-paricaraëasyopacärän bibharti ||

atha mada-hä syam—(GLA 11.88)

harer guëälé -vara-kalpa-vallyo rädhä-hå därämam anu praphulläù | lasanti yä yäù kusumäni täsäà smita-cchalät kintu bahiù skhalanti ||

atha çå ìgä raù—(UN 4.9)

snätä näsägra-jägran-maëi-rasita-paö ä sütriëé baddha-veëé sottaàsä carcitäìgé kusumita-cikura sragviëé padma-hastä | tämbüläsyoru-bindu-stavakita-cibukä kajjaläkñ é suciträ rädhälaktojjvaläìghriù sphuriti tilakiné ñ oòaçä-kalpiné yam ||

atha ä bharaëam—(UN 4.10)

divyaç cüòä-maëé ndraù puraö a-viracitäù kuëòala-dvandva-käïci- niñ käç cakré -çaläkä-yuga-valaya-ghaö äù kaëö ha-bhüñ ormikäç ca | häräs täränukära bhuja-kaö aka-tuläkoö ayo ratna-kÿ ptäs tuìgä pädäìguré ya-cchavir iti ravibhir bhüñ aëair bhäti rädhä ||

anyac ca— (ViM 1.10)

so’yam vasanta-samayaù yasmin purëaà tam içvaram upoòha-navänurägam | guòha-grahä rucirayä saha rädhayäsau raìgäya saìgamayitä niçi paurëamäsi ||

kià ca—(UN 15.4)

pürva-rägas tathä mänaù prema-vaicittyam ity api | praväsaç ceti kathito vipralambhaç catur-vidhaù ||

(15.191)— jätän saàkñ ipta-saìké rëa-sampanna-rddhimato viduù ||

tatra saìkñ iptaù (15.192)— yuvänau yatra saàkñ iptän sädhvasa-vré òitädibhiù | upacärän niñ evete sa saàkñ ipta ité ritaù ||

atha saìké rëaù (15.195)— yatra saìké ryamäëäù syur vyalé ka-smaraëädibhiù | upacäräù sa saìké rëaù kiïcit taptekñ u-peçalaù ||

atha sampannaù (15.198)— praväsät saìgate känte bhogaù sampanna é ritaù | dvidhä syäd ägatiù prädurbhävaç ceti sa saìgamaù ||

atha samå ddhimä n (15.206)— durlabhälokayor yünoù päratantryäd viyuktayoù | upabhogätireko yaù ké rtyate sa samå ddhimän ||

yathä—

vande çré -rädhikädé näà bhäva-käñ ö häm ahaà paräm | vinä viyogaà saàyogaà yä türyam udagäd yataù ||

tatra çré -bhägavate (10.31.15)— aö ati yad bhavän ahni känanaà truö ir yugäyate tväm apaçyatäm | kuö ila-kuntalaà çré -mukhaà ca te jaòa udé kñ itäà pakñ ma-kå t då çäm ||

iti çré mad-rädhä-govinda-deva-sevädhipati-çré -haridäsa-gosvämé -caraëänujé vi-çré -rädhä-kå ñ ëa-däsodé ritä bhakti-sädhana-dé pikäyäà ñ añ ö ha-kakñ ä |

||6||

(7)

saptama-kakñ ä atha—

çré -rädhä-präëa-bandhoç caraëa-kamalayoù keça-çeñ ädy-agamyä yä sädhyä prema-sevä vraja-carita-parair gäòha-laulyaika-labhyä |

yad-väïchayä çré r lalanäcarat tapo vihäya kämän suciraà dhå ta-vratä ity ädeù çré -kå ñ ëa-lé läyäà çré -rädhäyä anugatve çré mad-rädhä-govinda-caraëa-sevanaà sarvotkå ñ ö am | tat tu madhura-rasaà vinä na sambhavati | tato madhura-rasasya çreñ ö hatvam | yathä bhakti-rasämå ta-sindhau (2.5.38)—

yathottaram asau sväda-viçeñ olläsamayy api | ratir väsanayä svädvé bhäsate käpi kasyacit ||

çré mad-ujjvala-né lamaëau (1.2) ca—

mukhya-raseñ u purä yaù saàkñ epeëodito rahasyatvät | på thag eva bhakti-rasa-räö sa vistareëocyate madhuraù ||

iti hetor gaura-lé läyäm api tathaiva çré -rädhä-gadädharasyaivänugatye çré -gaura-govindasya bhajanaà sarvotkå ñ ö am | nanu çré -gadädharasya rädhätve çré -gaurasya govindatve kià pramäëam iti cet taträha—yathä svayaà bhagavataù çré -kå ñ ëasya para-brahmatvaà, güòhaà paraà brahma manuñ ya-liìgam ity ädeù, tato’pi güòhataraà çacé nandanasya, tato güòhatamaà preyasé näm | parama-çaktitvaà pärñ adänäà, tathä çré -çacé nandanasya çré -kå ñ ëatve ärñ a-pramäëäni bahüni santi | yathä—kå ñ ëa-varëaà tviñ äkå ñ ëaà säìgopäìgästra-pärñ adam, çré -bhägavate saptama-skandhe (7.9.78)—

itthaà nå -tiryag-å ñ i-deva-jhañ ävatärair lokän vibhävayasi haàsi jagat praté pän | dharmaà mahä-puruñ a päsi yugänuvå ttaà channaù kalau yad abhavas tri-yugo’tha sa tvam ||

kalau prathama-sandhäyäà lakñ mé känto bhaviñ yati | tathä, suvarëa-varëa-hemäìgo varäìgaç candanäìgadé | tathä, sannyäsa-kå c chamaù çänto niñ ö hä-çänti-paräyaëaù iti tu saìkñ epato likhitam | viçeñ atas tu smaraëa-maìgala-daça-çloké -bhäñ ye vivå tam asti ity ädé ni | preyasé näà parama-çaktitvam até va-güòhatvät muninä tatra tatra noktaà äptaiù khalu sväntaraìgän prati tad-dvärätidhanyän prati kå payä prakaö itam eva | tad yathä präkå ta-saàskå teñ u ca | tatra çré -karëapüra-gosvämino çré -gaura-gaëoddeçe (147)—

çré rädhä prema-rüpä yä purä vå ndävaneçvaré | sä çré -gadädharo gaura-vallabhaù paëòitäkhyakaù ||

tasyaiva tasyaiva çré -caitanya-candrodaya-näö ake (3.44)—

iyam eva lalitaiva rädhikälé na khalu gadädhara eñ a bhüsurendraù | harir ayam athavä svayaiva çaktyä tritayam abhüt sva-sakhé ca rädhikä ca ||

tatraiva gaëoddeçe (152)—

dhruvänanda-brahmacäré lalitety apare jaguù | sva-prakäça-vibhedena samé cé naà mataà tu tat || athavä bhagavän gauraù svecchayägätri-rüpatäm | ataù çré -rädhikä-rüpaù çré -gadädhara-paëòitaù ||

çré -caitanya-caritämå te (1.1.41)— gadädhara paëòitädi prabhura nija çakti | täì sabära caraëe mora sahasra praëati ||

punas tatraiva (1.12.90)—

paëòita gosäïira gaëa bhägavata dhanya | präëa-vallabha yäìra çré -ka-caitanya || ity ädi |

yad uktaà (1.10.15)— teìho lakñ mé -rüpä täìra sama keho näïi ||

tat tu müla-lakñ my-abhipräyeëa, yathä bå had-gautamé ye— devé kå ñ ëa-mayé proktä rädhikä para-devatä | sarva-lakñ mé -mayé sarva-käntiù saàmohiné parä || iti |

çré -brahma-saàhitäyäm ca—

çriyaù käntäù käntaù parama-puruñ aù kalpa-taravo drumä bhümiç cintämaëi-gaëa-mayé toyam amå tam | kathä gänaà näö yam iti | lakñ mé -sahasra-çata-sambhrama-sevyamänaà iti |

tatraiva— çré -väsudeva-rati-keli-kathä-sametam etaà karoti iti |

sandarbhe ca (kå ñ ëa-sandarbhe 189)—çré -vå ndävane çré -rädhikäyäm eva svayaà-lakñ mé tvam iti | çré -jagannätha-vallabha-näö ake çré -rämänanda-räya-caraëaiù (1.20)—yato gopäìganä-çatädhara-madhu-päna-nirbhara-keli-klamälasäpaghanaù kvacit prauòha-vadhüs tatnopadhäné ya-maëòita-hå daya-paryaìka-çäyé pé tämbaro näräyaëaù smäritaù | ity ädi | evaà çré -vidagdha-mädhave (4.52)—sundari ! näham kevalaà tavädhé naù | kintu mama daçävatäräç ca | ity ädi | evaà çré -govinda-lé lämå te ca (18.10)—

guëa-maëi-khanir udyat-prema-sampat-sudhäbdhis tribhuvana-vara-sädhvé -vå nda-vandyehita-çré ù | bhuvana-mahita-vå ndäraëya-räjädhi-räjïé vilasati kila sä çré -rädhikeha svayaà çré ù ||

saundarya-lakñ mé r ihakädhya lakñ mé ù saìgé ta-lakñ mé ç ca harer mude’sti ||

sva-niyama-daçake (10) çré -däsa-gosvämibhiç ca—

sphural-lakñ mé -vraja-vijayi-lakñ mé -bhara-lasad- vapuù-çré -gändharvä-smara-nikara-dé vyad-giri-bhå toù | vidhäsye kuïjädau vividha-varivasyäù sarabhasaà rahaù çré -rüpäkhya-priyatama-janasyaiva caramaù ||

çré -svarüpa-gosvämi-kaòacäyäm—

avani-sura-varaù çré -paëòitäkhyo yaté ndraù sa khalu bhavati rädhä çré la-gaurävatäre | narahari-sarakärasyäpi dämodarasya prabhu-nija-dayitänäà tac ca säraà mataà me || ity ädi |

çré -särvabhauma-bhaö ö äcäryaiù çata-näma-stotre (14)—

gadädhara-präëanätha ärtihä çaraëa-pradaù | ity ädi |

çré -sarakära-ö hakkureëa bhajanämå te—iha mataà me, yathä kali-yuga-pävanävatära-karuëämaya-çré -çré -caitanya-candraù vrajaräjakumäras tatahiva niùsé ma-çuddha-praëaya-sära-ghané bhüta-mahäbhäva-svarüpa-rasamaya-parama-dayitaù çré -gadädhara eva rädhä | vaiñ ëaväbhidhäne (4) ca—

gadädhara-präëanäthaà lakñ mé -viñ ëu-priyä-patim iti | çré -madhu-paëòita-gosväminokta-paramänanda-gosvämi-pädänäm añ ö ake ca—

gopé nätha-padäbje bhramati mano yasya bhramara-rüpatayä | taà karuëämå ta-jaladhià paramänandaà prabhuà vande ||

çré -paramänanda-gosvämi-pädair yathä—

kalinda-naga-nandiné -taö a-nikuïja-puïjeñ u yas tatäna vå ñ abhänujäkå tir analpa-lé lä-rasam | nipé ya vraja-maìgalo’yam iha gaura-rüpo’bhavat sa me diçatu bhävukaà prabhu-gadädharaù çré -guruù ||

çré -caitanya-carita-kävye (6.12-14)—

çré män gadädhara-mahämatir atyudära- çré laù svabhäva-madhuro bahu-çänta-mürtiù | ucce samé pa-çayitaù prabhuëä rajanyäà nirmälyam etad urasi prasäryam ebhyaù || itthaà sa yad yad adadät pramadena yasmai yasmai janäya tad idaà sa gadädharo’pi | prätar dadau satatam ullasitäya tasmai tasmai mahäprabhu-vimukta-mahä-prasädam || saìgrathya mälaya-nicayaà paricarya yatnät sad-gandha-sära-ghanasära-varädi-paìkam | aìgeñ u tasya parito jayati sma nityaà sotkaëö ham atra sa gadädhara-paëòitägrataù ||

tatra hi (5.55)—

çré väsas tad anu gadädharaà babhäñ e bhaö ö ädyaà sakalam amutra né yatäà tat | ity uktaù sa ca sakalaà ninäya tatra premärdro niravadhi vismå tätma-ceñ ö aù ||

tatra hi (5.128-9)—

sa tu gadädhara-paëòita-sattamaù satatam asya samé pa-susaìgataù | anudinaà bhajate nija-jé vata-priya- tamaà tam atispå hayä yutam || niçi tadé ya-samé pa-gataù sthiraù çayanam utsuka eva karoti saù | viharaëämå tam asya nirantaraà sad-upabhuktam anena nirantaram ||

tatra hi (11.22-24)—

nivå tte’smin tais taiù kalita-lalanä-bhümika-rucir gadädhå k-saàjïo’sau dhå ta-valaya-çaìkhojjvala-karaù | praviñ ö o gäyadbhir laghu laghu må daìge mukharite tathä tälair mänair naö ana-kalayä tatra vibhavau || tadä nå tyaty asmin dhå ta-madhura-veçojjvala-rucau må daìgälé -bhaìgé çata-madhura-saìgé ta-kalayä | janair bhüyo bhüyaù sukha-jaladhi-magnair vinimiñ aiù samantäd äsede jaòima-jaòimäìgaiù kim amå tam || vå ñ abhänu-sutä rädhä çyämasundara-vallabhä kalau gadädharaù khyäto mädhavänanda-nandanaù | mädhavasya gå he jäto mädhavasya kuhü-tithau

çré -rädhädbhuta-rüpeëa paëòitaù çré -gadädharaù ||

atha çré -väsudeva-ghoñ a-ö hakkuraù—

akhila brahma-para veda upara, nä jäne päñ aëòé mati-bhorä || nitya nityänanda caitanya govinda paëòita gadädhara rädhe | caitanya yugala-rüpa kevala rasera küpa avatära sadä-çiva sädhe || antare nava-ghana bähire gaura-tanu yugala-rüpa parakäçe | kahe väsudeva ghoñ a yugala-bhajana-rase janame janame rahu äçe || gauräìga vihara-i parama änande nityänanda kari saìge gaìgä-pulina-raìge hari hari bole nija-vå nde | käìcä käïcana-maëi gorä-rüpa tähe jini òagamagi-prema-taraìga | o nava kusuma-däma gale dole anupäma helana narahari aìga || bhäve bharala tanu pulaka kadamba janu garaha-i yaichana siàhe | priya gadädhara dhariyä se bäma kara nija-guëa-gäna govinde || aruëa-nayana-koëe é ñ at häsiyä khene royata kibä abhiläñ a | soìari se saba khelä çré -vå ndävana-rasa-lé lä ki bolaba väsudeva ghoñ e ||

atha väsaka-sajjä-rasaù (356)— aruëa-nayane dhärä bahe | aruëita mäla mäthe gora rahe || ki bhäva paòiyäche mane | bhümi gaòi paòe kñ aëe kñ aëe || kamala pallava bichäiyä | rahe gorä dheyäna kariyä || väsaka-sajjära bhäva kari | virale basiyä ekeçvaré || väsudeva ghoñ a tä dekhiyä | bole kichu caraëe dhariyä ||

atha däna-lé lä (gaurapada)—

äjura gorä-cäìdera ki bhäva paòila | nadé yära bäö e gorä däna sirajila || ki rasera däna cähe gorä dvija-maëi | beta diyä äguliyä räkhaye taruëé || däna deha bali ghane ghane òäke | nagara-nägaré yata paòila vipäke || kå ñ ëa-avatära ämi sädhiyächi däna | se bhäva paòila mane väsudeva gäna ||

atha jala-kré òä (2649)—

jala-kré òä goräcäìdera manete paòila | saìge laiyä pariñ ada jalete nämbila || gorä-aìge keho keho jala pheli märe | gauräìga pheliyä jala märe gadädhare || jala-kré òä kare gorä harañ ita mane | hulähuli tulätuli kari jane jane || gauräìga cäìdera lé lä kahana nä yäya | väsudeva ghoñ a ai gorä-guëa gäya ||

atha päçä-khelä (2671)—

päçä-khelä goräcäìdera mane ta paòila | päçä laiyä gorä khelä sirajila || priya gadädhara saìge gorä khele päçä säri | khelite lägila päçä häri jini kari || duyäcäri bali däna phele gadädhara | païca tina baliyä òäke gauräìga-sundara || dui jane magana bhela nava päçä rase |

jaya jaya diyä gäya väsudeva ghoñ e || atha candanam (gaurapada)—

aguru candana lepiyä gorä gäya | priya päriñ ada gaëa gorä guëa gäya || äni salila keha dhari nija kare | manera mänase òhäle gorära upare || cäìda jiniyä mukha adhika kari säje | mälaté -phulera mälä gorä-aìge säje || aruëa vasana säje nänä äbharaëe | väsudeva gorä-rüpa kare niré kñ aëe ||

atha phula-lé lä (1525)—

phula-vana gorä cäìda dekhiyä nayane | phulera samara gorära paòi gela mane || *** priya gadädhara saìge ära nityänanda | phulera samare gorära ha-ila änanda || gadädhara saìge pahuà karaye viläsa | väsudeva kahe rasa karala prakäça ||

atha holikä-khelä –

sahacara mili phägu märe gorä gäya | candana picakä bhari keho keho dhäya || nänä yantra sumeli kariyä çré niväsa | gadädhara ädi saìge karaye viläsa || hari buli bhuja tuli näce haridäsa | väsudeva ghoñ e rasa karila prakäça || äre more dvija-maëi rädhä rädhä bali gaurä loö äya dharaëé || rädhä näma jape gorä parama-yatane | sulalita dhärä bahe aruëa nayane | kñ aëe kñ aëe gorä cäìda bhüme gaòi yäya | rädhikära vadana heri kñ eëe muruchäya || pulaka pürala tanu gadagada bola | kahe väsu gorä mora baòa utarola || gauräìga viraha jvara hiyä chaö a phaö a kare

jé vane nä bäìdhaye thehä | nä heriyä cäìda mukha vidarite cähe buka kemana karite cähe nehä || präëera hari hari kaha more jé vana upäya | e dukhe dukhita ye e dukha jänaye se

ära ämi nivediba käya || gauräìga mukhera häsi sudhä khase räçi räçi tähä ämi nä päi dekhite | yata chila bandhu gaëa sabhe bhela nikaruëa ämi jé ye ki sukha khäite || gadädhara ädi kari nä dekhiyä präëe mari ma-ila ma-ilu madhumaté nä dekhiyä | ye more karita dayä se gela niö hura haïä väsu kene nä gela mariyä ||

yathä svayaà bhagavän çré -vrajendra-nandanaù svasya käya-vyüha-prakäça-viläsa-parävastha-präbhava-vaibhava-rüpaiù çré -baladeva-çré -mathurä-dvärakä-goloka-paravyoma-nätha-nå siàha-raghunäthädibhiù svävatärävalé bhis tat tat pärñ adaiç ca çré man-nityänandädvaita-çré väsaà kå tvä kalau çré -kå ñ ëa-caitanya-mahäprabhuù san kå payä prakaö o’bhüt | tathä tena rasika-maëòala-çekhareëa svasya mahä-çakti-hlädiné -sära-rüpä sarva-lakñ mé svarüpä-çré -vå ñ abhänu-nandiné çré maté rädhaiva çré -gopé -gaëa-mahiñ é -gaëa-lakñ mé -gaëaiù svaysa käya-vyüha-prakäça-rüpaiù sahitä çré -gadädhara-paëòita-rüpeëävatäritäbhüt | prabhutvät tasyaiva | çaktiç ca aghaö ana-ghaö anä-paö é yasé yogamäyä vaibhavena yadä yad icchäà karoti tat kim api durghaö aà na bhavati avaté rya saìké rtanänandäveçena tat tat pürva-bhävaà sva-sva-viläsa-çakti-pärñ adaà prati darçitavän | etat tu çré -karëapüra-çré -vå ndävana-däsa-çré -väsudeva-çré -narahari-ö hakkurädi-çré -rüpa-sanätana-çré -kå ñ ëadäsa-çré -kaviräja-çré -locanadäsa-prabhå tibhiù sva-sva-granthe likhitvä sthäpitam asti | tasmät sarveñ äà çré -kå ñ ëa-caitanya-pärñ adänäà mate çré -gadädhara-paëòita eva çré -vå ñ abhänu-nandiné çré -rädhä | kià bahu-vicäritena | kià ca, adyäpi çré -vå ndävane upäsanä-präpti-sthäne çré mad-rädhä-govinda-çré -rädhä-madana-gopäla-sevädhikäré çré -rüpa-sanätanänugatye rädhä-gadädhara-caritram eva då çyate | çré -caitanya-bhägavate çré -ö hakkura-vå ndävana-varëane madhya-khaëòe (18.101-119)—

prathama prahare ei kautuka viçeñ a | dvité ya prahare gadädhara paraveça || suprabhä tähäna sakhé kari nija-saìge | brahmänanda täìhära baòäi buòé raìge || häte laòi käìkhe òäli neta paridhäna | brahmänanda ye hena baòäi vidyamäna || òäki bole haridäsa ke saba tomarä | brahmänanda bole yäi mathurä ämarä || çré niväsa bole tui kähära banitä | brahmänanda bole kene jijïä väratä || çré niväsa bole jänibäre nä juyäya | haya bali brahmänanda mastaka òhuläya || gaìgädäsa bole äji kothäya rahibä | brahmänanda bole sthänakhäni tumi dibä || gaìgädäsa bole tumi jijïäsile baòa | jijïäsära käja nähi jhäö a tumi naòa || advaita bolaye eta vicära ki käja | mätå -samä para-näré kene deha läja || nå tya gé te pé ta baòa ämära ö häkura | ethäya näcaha dhana päibe pracura || advaitera väkya çuni parama hariñ e | gadädhara nå tya kare prema parakäçe || rasäveçe gadädhara näce manohara | samaya-ucita gé ta gäya anucara || gadädhara nå tya dekhi äche kona jana | vihvala haiyä nähi karaye krandana || prema-nadé bahe gadädharera nayane | på thivé ha-iyä sikta dhanya hena mäne || gadädhara hailä yena gaìgä mürtimaté | satya satya gadädhara kå ñ ëera prakå ti || äpane caitanya baliyächena bära bära | gadädhara mora vaikuëö hera parivära || ye gäya ye dekhe sabhe bhäsilena prema | caitanya prasäde keho bähya nähi jäne || hari hari boli käìde saba vaiñ ëava maëòala | sarva-gaëa la-iyä govinda kolähala || caudike çuniye kå ñ ëa-premera krandana | gopikära veçe näca mädhava-nandana ||

tathä hi— eka dina tämbüla la-iyä gadädhara | santoñ a äilä prabhu prabhura gocara || gadädhare dekhi prabhu karena jijïäsä | kothä kå ñ ëa ächena çyämala pé ta-väsä || se ärti dekhite sarva hå daya vidare | ke ki balibeka prabhu bädha nähi sphure || saàbhrame bolena gadädhara mahäçaya | niravadhi ächena kå ñ ëa tomära hå daya || hå daye ächena kå ñ ëa vacana çuniyä | äpana hå daya prabhu cire naka diyä || äste vyaste gadädhara prabhu-hasta dhare | ärti dekhi gadädhara mane ta vicäre || ei äsibena kå ñ ëa sthira hao khäni | gadädhara bole äi dekhaye äpani || baòa tuñ ö a hailä äi gadädhara prati | emata çiçura buddhi nähi ära kati || muïi bhaye nähi päro sammukha ha-ite | çiçu ha-i kemane prabodhilä bhäla mate || äi bole bäpa tumi sarvadä thäkibä | chäòiyä uhära saìga kothäha nä yäbä ||

tathä hi madhya-khaëòe –

prabhu bole kon jana gå hera bhitara | brahmacäré bolena tomära gadädhara || heìö a mäthä kari käìdena gadädhara | dekhiyä santoñ e prabhu bole viçvambhara || prabhu bole gadädhara tomarä sukå ti | çiçu haite kå ñ ëete ha-ilä då òha-mati || ämära se hena janma gela vå thä rase | nä päila amülya nidhi dé na-hé na doñ e ||

tathä hi madhya-khaëòe –

ei saba adbhuta sei navadvé pe haye | tathäpi o bhakta ba-i anya nä jänaye || madhya-khaëòera parama adbhuta saba kathä | må ta-dehe tattva-jïäna kahilena kathä || hena matae navadvé pe çré -gaurasundara | biharaye saìké rtana sukhe nirantara || prema-rase prabhura saàsära nähi sphure | anyera ki däya viñ ëu püjite nä päre || snäna kari baise prabhu çré -viñ ëu püjite | prema jale sakala çré -aìga vastra tite || bähira ha-iyä prabhu se vastra chäòiyä | puna anya vastra pari viñ ëu püje giyä || puna premänanda jale tite se vasana | puna bähiräi aìga kari prakñ älana || ei mata vastra parivarta kare mätra | preme viñ ëu püjite nä päre tila mätra || çeñ e gadädhara prati balilena väkya | tumi viñ ëu püja mora nähika saubhägya || ei mata vaikuëö ha näyaka bhakti-rase | bihara-i navadvé pa rätrite divase ||

tathä hi—

nityänanda-svarüpa sabhäre kari kole | siïcilä sabhära aìga nayanera jale || tabe jagannätha dekhi harñ e sarva-gaëe | änande calilä gadädhara daraçane || nityänanda- gadädhare ye pré ti antare | ihä kahibäre çakti é çvare se dhare || gadädhara-bhavane mohana gopé nätha | ächena ye hena nanda-kumära säkñ ät | äpane caitanya täìre kariyächena kole | atibaòa päñ aëòé se vigraha dekhi bhule || dekhi çré -muralé mukha aìgera bhaìgimä | nityänanda änanda-açrura nähi sé mä || nityänanda vijaya jäniyä gadädhara | bhägavata-päö ha chäòi äilä satvara || duìhe mätra dekhi doìhära çré -vadana | galä dhari läligena karite krandana || anyonya duìhu prabhu karena namaskära | anyonya duùhe bole mahimä doìhära || duìhu bole äji haila locana nirmala | duìhu bole janma äji ämära saphala || bähya jïäna nähi duìhu prabhura çaré re | duìhu prabhu bhäse nija änanda sägare || hena se haila prema-bhaktira prakäça | dekhi caturdike paòi käìde sarva-däsa || ki adbhuta pré ti nityänanda-gadädhare | ekera apriya äre sambhäñ ä nä kare || gadädhara devera saìkalpa ei rüpa | nityänanda nindakera nä dekhena mukha || nityänanda svarüpere pré ti yära näi | dekhä jo nä dena täre paëòita gosäïi || tabe dui prabhu sthira ha-i eka-sthäne | basilena caitanya-maìgala-saìké rtane ||

atha çeñ a-khaëòe—

hena mate sindhu-té re çré -gaurasundara | sarva-rätri nå tya kare ati manohara || niravadhi gadädhara thäkena saàhati | prabhu gadädharera biccheda nähi kati || ki bhojane ki çayane kibä paryaö ane | gadädhara prabhure sevena anukñ aëe || gadädhara sammukhe paòena bhägavata | çuni haya prabhu prema-rase mahä-matta || gadädhara väkye mätra prabhu sukhé haya | bhrame gadädhara saìge vaiñ ëava älaya ||

tathä hi –

ei mata prabhu priya gadädhara saìge | tän mukhe bhägavata kathä çune raìge || gadädhara paòena svamukhe bhägavata | prahläda-carita ära dhruvera carita || çatävå tti kariyä çunena sävahita | para-kärya prabhura nähika kadäcit || bhägavata-päö ha gadädharera viñ aya | dämodara-svarüpera ké rtana sadäya || ekeçvara çré -dämodara-svarüpa gäya |

vihvala haïä näce vaikuëö hera räya || açru kampa häsya mürcchä pulaka huìkära | yata kichu äche prema-bhaktira vikära || mürtimanta sabhe thäke é çvarera sthäne | näceta caitanya-candra ihäà sabha-sane || dämodara svarüpera ucca saìké rtane | çunile nä thäke bähya näce sei kñ aëe ||

tathä hi –

ye nä mäne bhägavata se yavana sama | tära çästä äche prabhu janme janme yama ||

tathä hi tatraiva –

sei rätri tathäha thäki tabe ära dine | gå he äilena prabhu lakñ mé devé sane || çré -lakñ mé sahite prabhu caòhiyä doläya | nadé yära loka saba dekhibäre dhäya || gandha-mälä alaìkära mukuö e candana | kajjale ujjvala doìhe lakñ mé näräyaëa ||

tathä hi tatraiva –

käçé nätha dekhi räja-paëòita äpane | basite äsana äni dilena sambhrame || parama-gaurave vidhi kari yathocita | ki kärye äile jijïäsilena paëòita || käçé nätha bolena ächaye kichu kathä | citte laya yadi tabe karaha sarvathä || viçvambhara paëòitere tomära duhitä | däna kara sambandha ucita sarvathä || tomära kanyära yogya sei divya pati | tähäne ucita patné ei mahäsaté || yena kå ñ ëa rukmiëé ye anyonya ucita | sei mata viñ ëu-priyä nimäi paëòita || çuni vipra patné ädi äpta-varga sahe | lägila karite yukti ke budhi ki kahe || sabhe bulilena ära ki kärya vicäre | sarvathä e karma giyä karaha satvare ||

tathä tatraiva—

bhojana kariyä sukha-rätri sumaìgale | lakñ mé -kå ñ ëa ekatra rahilä kutühale || sanätana paëòitera goñ ö hé ra sahite | ye sukha päilä tähä ke päre barëite || nagna-jita janaka bhé ñ maka jämbüvanta | pürve yena täìrä ha-ilä bhägyavanta || sei bhägya goñ ö hé ra sahita sanätana | päilena pürva-viñ ëu-sevära käraëa ||

tathä hi tatraiva –

nå tya-gé ta vädya puñ pa varñ ite varñ ite | parama änande äilena sarva pathe || tabe çubha kñ aëe prabhu sakala maìgale | putra vadhü gå he änilena harñ a ha-iyä ||

gå he äsi basilena lakñ mé näräyaëa | jaya jaya mahä-dhvani ha-ila takhana ||

atha çré -caitanya-caritämå te ca— bhagavänera bhakta yata çré väsa pradhäna täì'-sabhära päda-padme sahasra praëäma advaita äcärya prabhura aàça-avatära täìra päda-padme koö i praëati ämära nityänanda-räya prabhura svarüpa-prakäça täìra päda-padma vando yäìra muïi däsa gadädhara-paëòitädi prabhura nija-çakti täì'-sabära caraëe mora sahasra praëati çré -kå ñ ëa-caitanya prabhu svayaà-bhagavän täìhära padäravinde ananta praëäma

tathä hi tatraiva –

païca-tattvätmakaà kå ñ ëaà bhakta-rüpa-svarüpakam bhaktävatäraà bhaktäkhyaà namämi bhakta-çaktikam

tathä hi tatraiva –

antaraìgä bahiraìgä taö asthä kahi yäre | antaraìgä svarüpa-çakti sabära upare || çré -gadädhara-paëòita gosäïi çakti-avatära | antaraìga-svarüpa çakti gaëana yäìhära ||

tathä hi ädikhaëòe dvädaça-paricchede—

çré -gadädhara paëòita çäkhäte mahottama täìra upaçäkhä kichu kari ye gaëana paëòitera gaëa saba bhägavata dhanya präëa-vallabha sabära çré -kå ñ ëa-caitanya ei tina skandhera kailuì çäkhära gaëana yäì-sabä-smaraëe bhava-bandha-vimocana yäì-sabä-smaraëe päi caitanya-caraëa yäì-sabä-smaraëe haya väïchita püraëa ataeva täì-sabära vandiye caraëa caitanya-mälé ra kahi lé lä-anukrama

tathä hi madhya-khaëòe –

caëòé -däsa vidyäpati räyera näö aka gé ti karëämå ta çré gé ta govinda

mahäprabhu rätri dine svarüpa-rämänandera sane näce gäya parama änanda

puré gosäïira vätsalya mukhya rämänandera çuddha sakhya

govindädyera çuddha däsya rase gadädhara jagadänanda svarüpera mukhya rasänanda

ei cäri bhäve prabhu vaça ataù çré -bhagavat-kå ñ ëa-caitanya-devasyäntaraìga-çakti-varga-mukhyatamaù çré -gadädhara-paëòitaù | ataù çré -né läcale sva-sevädhi-käritvena çré -bhägavata-kathä-kathanädhikäritvena ca tena

sa ca nirüpitaù | evaà gauòa-deça-mukhya-pradeça-sva-prakaö a-sthala-navadvé pe tayä sarva-dhäma-pravara-çré -vå ndävane’pi | iti tu çré -caitanya-bhägavate çré -caitanya-caritämå tädau prasiddhaà vartate | tatra çré -caitanya-bhägavate çré -navadvé pa-lé läyäà çré mahäprabhor äjïä –

çeñ e gadädhara prati bulilena väkya | tumi viñ ëu püja mora nähika se bhägya ||

tathä cätra né läcale—

bhägavata-päö ha gadädharera viñ aya | dämodara svarüpera ké rtana sadäya ||

tatra ca çré -vå ndävane çré -çré -sevädhikäras tu pürvaà likhito’sti | tathä hi ñ oòaça-paricchede çré -vå ndävana-gamane (CC 2.16.130-144)–

gadädhara-paëòita yabe saìgete calilä kñ etra-sannyäsa nä chäòiha prabhu niñ edhilä paëòita kahe yähäì tumi sei né läcala kñ etra-sannyäsa mora yäuka rasätala prabhu kahe iìhä kara gopé nätha sevana paëòita kahe koö i-sevä tvat-päda-darçana prabhu kahe sevä chäòibe ämäya läge doñ a iìhä rahi sevä kara ämära santoñ aå paëòita kahe saba doñ a ämära upara tomä-saìge nä yäiba yäiba ekeçvara äike dekhite yäiba nä yäiba tomä lägi pratijä-sevä-tyäga-doñ a tära ämi bhägé å eta bali paëòita-gosäi på thak calilä kaö aka äsi prabhu täìre saìge änäilä paëòitera gauräìga-prema bujhana nä yäya pratijä çré -kå ñ ëa-sevä chäòila tå ëa-präya täìhära caritre prabhu antare santoñ a täìhära häte dhari kahe kari praëaya-roñ a pratijä sevä chäòibe e tomära uddeça se siddha ha-ila chäòi äilä düra deça ämära saìge rahite cäha vächa nija-sukha tomära dui dharma yäya ämära haya duùkha mora sukha cäha yadi né läcale cala ämära çapatha yadi ära kichu bala eta bali mahäprabhu naukäte caòilä mürcchita haïä paëòita tathäi paòilä paëòite laä yäite särvabhaume äjä dilä bhaö ö äcärya kahe uö ha aiche prabhura lé lä tumi jäna kå ñ ëa nija-pratijä chäòilä bhakta kå pä-vaçe bhé ñ mera pratijä räkhilä

tathä hi sva-nigamam apahäya mat-pratijïämå tam adhikartum (BhP 1.9.37) ity ädi | tathä hi saptama-paricchede (CC 3.7.148-173)—

vallabha-bhaö ö era haya vätsalya-upäsana bäla-gopäla-mantre teìho karena sevana paëòitera sane tära mana phirigela kiçora-gopäla-upäsanäya mana dila paëòitera ö häïi cähe manträdi çikhite paëòita kahe ei karma nahe ämä haite ämi paratantra ämära prabhu gauracandra täìra äjïä vinä ämi nä ha-i svatantra' tumi ye ämära ö häïi kara ägamana

tähätei prabhu more dena olähanaå ei-mata bhaö ö era katheka dina gela çeñ e yadi prabhu täre suprasanna haila nimantraëera dine paëòite boläilä svarüpa jagadänanda govinde päö häilä pathe paëòitere svarüpa kahena vacana paré kñ ite prabhu tomäre kailä upekñ aëa tumi kene äsitäìre nä dilä olähana bhé ta-präya haïä käìhe karilä sahana paëòita kahena prabhu svatantra sarvajïa-çiromaëi täìra sane’haö hakari bhäla nähi mäni yei kahe sei sahi nija-çire dhari äpane karibena kå pä guëa-doñ a vicäri eta balipaëòita prabhura sthäne äilä rodana kariyä prabhura caraëe paòilä é ñ at häsiyä prabhu kailä äliìgana sabäre çunäïä kahena madhura vacana å ämi cäläiluì tomä tumi nä calilä krodhe kichu nä kahilä sakala sahilä ämära bhaìgé te tomära mana nä calilä sudå òha sarala-bhäve ämäre kiniläå paëòitera bhäva-mudrä kahana nä yäya gadädhara-präëa-näthanäma haila yäya paëòite prabhura prasäda kahana nä yäya gadäira gauräìgabaliyäìre loke gäya caitanya-prabhura lé lä ke bujhite päre eka-lé läya vahe gaìgära çata çata dhäre paëòitera saujanya brahmaëyatä-guëa då òha prema-mudrä loke karilä khyäpana abhimäna-paìka dhuïä bhaö ö ere çodhilä sei-dvärä ära saba loke çikhäilä antare anugraha bähye upekñ ära präya bähyärtha yei laya sei näça yäya nigüòha caitanya-lé lä bujhite kä'ra çakti sei bujhe gauracandre yäìra då òha bhakti dinäntare paëòita kaila prabhura nimantraëa prabhu tähäì bhikñ ä kaila laïä nija-gaëa tähäìi vallabha-bhaö ö a prabhura äjïä laila paëòita-ö häïi pürva-prärthita saba siddhi haila ei takahiluì vallabha-bhaö ö era milana yähära çravaëe päya gaura-prema-dhana çré -rüpa-raghunätha-pade yära äça caitanya-caritämå ta kahe kå ñ ëadäsa

çré -caitanya-maìgale madhya-khaëòe— räga—baroòé (dhulä-khelä-jäta) ära aparüpa kathä çuna gorä-guëa-gäthä loke vede agocara väëé aveçera veçe kara bhakti-yoga paracäre karuëä vigraha guëa-maëi çuna kathä mana diyä äna kathä päsariyä aparüpa kahibära belä nija jana saìge kari çré -viçvambhara hari çré candraçekhara bäòi gelä kathä parasaìge kathä gopikära guëa-gäthä kahite se gadagada bhäñ a aruëa varuëa bhela du-nayane bhare jala sei rasäveçera viläsa

kamalä yähära pada sevä kare avirata hena pahuì bhäve gopikäre parasaìge haya bhorä hena bhakti kaila tärä kathä mätre se äveça dhare tabe viçvambhara hari gopikära veça dhari çré candraçekharäcärya ghare näcaye änande bhorä çré niväsa hena belä närada äveçe bhela täre prabhure praëäma kare vinaya vacane bole däsa kari jäniha ämäre e bola boliyä väëé tabe sei mahä-muni gadädhara paëòitere bole çunaha gopikä tumi ye kichu kahiye ämi äpanä marama kichu jäna apürva kahiye ämi jagate durlabha tumi tora kathä çuna sävadhäne ämi to sabhära kathä kahi çuna guëa-gäthä gokule janmila jane jane chäòi nija pati suta sevä kara avirata abhimata päïä vå ndävane aichana karili bhakti keho nä jänaye yukti parama nigüòha tina loke brahmä maheçvara kibä lakhimé ananta-devä tatodhika parasäda toke prahläda närada çuka sanätana sa-sanaka keho nä jänaye bhakti-leça trailokya lakhimé pati tore mäge piré ti aìge baraye vara-veça lakhimé jähära däsé tora prema prati äçé hå daye dharaye anuräga sakala bhuvana pati bhuläili piré ti dhani dhani bhäva to svabhäva torä se jänili tattva prabhura marma mahattva prié te bäìdhili bhäla-mate uddhava akrüra ädi saba tora pada sädhi anugraha nä chäòiha cite eteka kahila väëé çré niväsa dvijamaëi çuni änandita saba jana sakala vaiñ ëava mili kari kare koläkuli dekhi viçvambharera caraëa ächaye änande bhorä preme garagara tärä hena bele äilä haridäsa daëòa eka kari kare sammukhe däëòäyä bole guëa gäya parama ulläsa hari guëa ké rtana kara bhäi anukñ aëa ihä buli aö ö a aö ö a häse hari guëa gäne bhorä du-nayane bahe dhärä änande phiraye cäri diçe çuni haridäsa väëé sakala vaiñ ëava maëi amå ta siïcila yena gäya harañ ite näce gäya mäjhe kari gorä räya käìdiyä dharaye räìgä päya tabe sarva-guëa-dhäma advaita äcärya näma

äilä sarva vaiñ ëavera räjä rüpe älo kari mahé sammukhe däìòäiyä rahi prabhu aàçe janma mahä-tejä hari hari bali òäke camaka paòila loke änande näcaye prema-bhare

pulakita saba gäya äpäda mastaka yäya prema-väri du-nayane jhare viçvambhara caraëe neharaye ghane ghane huhuìkära märe mälasäö a sakala vaiñ ëava mili premera pasarä òäli pasärila aparüpa häö a

gaura-pada—

holi khelata gaura kiçora rasavaté näré gadädhara kora sveda-bindu mukhe pulaka çaré ra bhäva bhare galatahi locana né ra vraja rasa gäota narahari saìge mukunda muräri väsu näcata raìge kñ aëe kñ aëe muruccha-i paëòita kora hera-ite sahacaré sukhe bhela bhora nikuïja mandire pahuì karala bithära bhüme paòi kahe käìhä muralé hämära käìhä govardhana ära yamunära kula nikuïja mädhavé yuthé mälaté ka phula çivänanda kahe pahuì çuni rasa väëé yäìhä pahuì gadädhara täìhä rasa khäni

atha ö hakkura-vå ndävanasya—

gauräìga näce äpanära sukhe yäìhära anubhava se se jänaye kahane nä yäya çata mukhe gauräìga aìge çobhe kanayä kadamba aichana pulaka äbhä änande bhulala ö häkura nityänanda dkehiyä bhäiyära çobhä ke jäne kemana o cäìda vadana niçi diçi parakäçe väme rahala paëòita gadädhara òähine narahari däse hena avatäre ye jana vaïcita täre kå pä karu näthe çré -kå ñ ëa caitanya ö häkura nityänanda guëa gäna vå ndävana däse priya gadädhara saìge kari kautuke kaupé na pari veda nigüòha avatära ha-ila äkäça väëé avatära çiromaëi tribhuvane deya jaya jayakära prakäçila ñ aò-bhuja dekhila pratäparudra o rase vaïcita särvabhaume saìge nityänanda räya vå ndävana däsa gäya muïi se vaïcita gora-preme

tathä narottama-ö hakkura-kå ta-prärthanäyäm—

dhana mora nityänanda pati mora goracandra deva mora yugala kiçora advaita äcärya bala gadädhara mora kula narahari viläa ye mora parama käruëya dhäma nitya japa harinäma

çré -guru vaiñ ëava kari dhyäna çré -vaiñ ëava pada-dhuli tähe mora snäna keli tarapaëa täì sabhära näma hena anumäni mane bhakti rasa äsvädane madhyastha puräëa bhägavata vaiñ ëavera ucchiñ ö a tähe mora ha-u né ñ ö hä kuö umbitä tä sabhära sätha vå ndävane ca-utarä täìhä yäìu nitya tvarä mane rahuì sevä abhiläñ a muïi atihé na-jana mora ei nivedana kahe dé na narottama däsa

atha çré -govinda-kaviräjasya phäguyä-vasanta-äkhyäne (1465)—

né läcale kanakäcala gorä govinda phägu-raìge bhela bhorä deva kumäré näré gaëa saìga pulaka kadamba karambita aìga phäguyä khelata gaura tanu prema sudhä sindhu murati janu phägu aruëa tanu aruëahi cé ra aruëa nayäne bahe aruëahiì né ra kaëö hahiì lolata aruëita mäla aruëa bhakata saba gäoye rasäla kata kata bhäva vitharala aìga nayana òhuläota prema taraìga heri gadädhara lahu lahu häsa so nähi samujhala govinda däsa

atha vraje yaù svayaà bhagavataù çré -nanda-nandanasya käyavyühya [?] çré -balarämaù, yaç ca jagat-kartä mahä-viñ ëuù, sarve çré -prabhoù saìginaù çré -nityänandädvaitädi-rüpeëa jätä vartante | tatra pramäëaà çré -vå ndävana-däsädé näà çré -caitanya-bhägavate çré -caitanya-caritämå te ca prasiddham | tatra çré -caitanya-bhägavate—

ei mata nityänanda bälaka jé vana vihvala karite lägilena çiçu gaëa mäse keo çiçu gaëa nä kare ähära dekhite lokera citte läge camatkära ha-ilena vihvala sakala bhakta vå nda sabhära rakñ aka ha-ilena nityänanda putra präya kari prabhu sabhäre dhariyä karäyena bhojana äpane hasta diyä käreo vä bäìdhiyä räkhena nija päçe märena bäìdhena mahä aö ö a aö ö a häse eka dina gadädhara däsera mandire äilena täìra pré ti karibära tare gopé bhäve gadädhara däsa mahäçaya ha-iyächena vihvala paränanda maya mastake kariyä gaìgä jalera kalasa niravadhi òäkena ki kinibe go rasa çré -bäla gopälera mürti täna devälaya sarva gaëe hari dhvani viçäla karaya huìkära kariyä nityänanda malla räya karite lägilä nå tya gopäla lé läya däna khaëòa gäyena mädhavänanda ghoñ a çuni avadhüta siàha parama santoñ a bhägyavanta mädhavera hena divya dhvani çunite äviñ ö a hana avadhüta maëi sukå ti çré gadädhara däsa kari saìge däna khaëòa nå tya prabhu kare nija raìge gopé bhäve bähya nähi gadädhara däse niravadhi äpanäre gopé hena väse däna khaëòa lé lä çuni nityänanda räya ye nå tya karena tähä varëana nä yäya prema bhakti vikärera yata äche näma

sarva prakäçiyä nå tya kare anupäma vidyutera präya nå tya gatira bhaìgimä kibä se adbhuta bhuja cälana mahimä kibä se nayana bhaìgé ki sundara häsa kibä se adbhuta saba kemana viläsa eke eke kari dui caraëa sundara ki se jäòe jäòe lampha dena manohara ye dike cähena nityänanda prema rase sei dike kå ñ ëa rase stré puruñ a bhäse hena se karen kå pä då ñ ö i atiçaya paränande deha små ti käro nä thäkaya ye bhakti väïchaye yogé ndrädi muni gaëe nityänanda prasäde tähä bhuïje jane jane hasti sama jala nä khäila tina dina calite nä päre deha haya ati kñ é ëa eka mäsa eka çiçu nä kare ähära tathäpi siàhera präya sarva vyavahära hena çakti prakäçe çré -nityänanda räya tathäpi nä bujhe keho caitanya mäyäya ei mata katho dina premänanda rase gadädhara däsera mandire prabhu baise

tathä hi çré -caitanya-caritämå te (1.1.7)—

saìkarñ aëaù käraëa-toya-çäyé garbhoda-çäyé ca payobdhi-çäyé | çeñ aç ca yasyäàça-kaläù sa nityä- nandäkhya-rämaù çaraëaà mamästu || sei vé rabhadra-gosäïira la-inu çaraëa yäìhära prasäde haya abhé ñ ö a-püraëa çré -rämadäsa ära gadädhara däsa caitanya-gosäïira bhakta rahe täìra päça nityänande äjïä dila yabe gauòe yäite mahäprabhu ei dui dilä täìra säthe ataeva dui-gaëe duìhära gaëana mädhava-väsudeva ghoñ erao ei vivaraëa gadädhara däsa gopé bhäve pürëänanda yäìra ghare dänakeli kaila nityänanda

tathä hi tatraiva –

mahä-viñ ëur jagat-kartä mäyayä yaù så jaty adaù | tasyävatära eväyam advaitäcärya é çvaraù ||

tatraiva –

acyutänanda baòa çäkhä äcärya-nandana äjanma sevilä teìho caitanya-caraëa yei yei bhakta-gaëa la-ila acyutänandera mata sei äcäryera gaëa mahä-bhägavata sei sei äcäryera kå pära bhäjana anäyäse päila sei caitanya caraëa

evaà çré -caitanya-bhägavate çeñ a-khaëòe (3.4.xx)

kñ aëeke acyutänanda advaita kumära prabhura caraëe äsi haila namaskära

prema-jale dhuilena täìra kalevara acyutere prabhu nä dhäòena vakñ a haite acyuto praviñ ö a hailä caitanya dehete acyutere dekhi dekhi sarva-bhakta-gaëa preme sabhe lägilena karite krandana caitanyera yata priya päriñ ada-gaëa nityänanda svarüpera präëera samäna gadädhara paëòitera çiñ yete pradhäna ihäìre se bali yogya advaita nandana yena pitä yena putra ucita milana

kià ca yathä vraje païca-vidha-sakhé -varga-mukhyäbhiù çré -lalitä-viçäkhädyäbhiù sihitayä çré -rädhayä saha sukham äsvädyate, tathä çré -gaura-govinda-devaù çré -svarüpa-çré -rämänanda-räya-çré -narahari-sarakära-prabhå tibhiù saha tat sukham äsvädyate | tat tu çré -caitanya-caritämå tädau prasiddham eva | tataù keñ äàcit pärñ adänäà pürva-nämäni yathä-çrutäbhipräyeëa prakäçyate | tad yathä—

präëa-preñ ö ha-sakhé -madhye yä viçäkhä purä vraje | sädya svarüpa-gosvämé çré -caitanya-priyo varaù ||

yathä çré -gaura-gaëoddeçe (160)—

kaläm açikñ ayad rädhäà yä viçäkhä vraje purä | sädya svarüpa-gosvämé tat-tad-bhäva-viläsavän ||

tatraiva (120, 122)—

priya-narma-sakhä kaçcid arjuno yaù purä vraje | idäné à samabhüd rämänanda-räyaù prabhoù priyaù || lalitety ähur eke yat tad eke nänumanyante |

tatraiva (177)—

purä madhumaté präëa-sakhé vå ndävane sthitä | adhunä narahary-äkhyaù sarakäraù prabhoù priyaù ||

yathä çré -rüpa-kå ta-padyam—

çré -vå ndävana-väsiné rasavaté rädhä-ghana-çyämayoù | räsolläsa-rasätmikä madhumaté siddhänugä yä purä || so’yaà çré -sarakära-ö hakkura iha pramärtithaù premadaù | premänanda-mahodadhir vijayate çré khaëòa-bhükhaëòake ||

yathä çré -karëapüra-kå ta-padyam—

çré -caitanya-mahäprabhor atikå pä-mädhvé ka-sad-bhäjanaà sändra-prema-paramparäa-kavalitaà väci praphullaà mudä | çré khaëòe racita-sthitià niravadhi çré khaëòa-carcärcitaà vande çré -madhumaty-upädhi-valitaà kaàcin mahä-premajam || gadädhara-präëa-tulyo naraharis tasya so’dyataù | ubhayoù präëanäthaù çré -kå ñ ëa-caitanya é çvaraù ||

idam eva rahasyam— premämå tamaya-stotraiù paëòitaù çré -gadädharaù | svarüpa-guëam utké rtya vraja-räja-sutasya hi || patre vilihya tad dhé män prabhoù pärçvam upägataù | lajjä-bhaya-yutaà taà tu jïätvä sarvajïa-çekharaù ||

tad-dhastät patram äné ya stavaräjaà vilokya saù | äçväsa-yuktayä väëyä paëòitaà cävadat prabhuù || tvayi kå to mayä pürvaà çakteù saàcära eva yat | stavaräjas tato’yaà te mukha-dvärä prakäçitaù || ity uktvä çré -stavasyänte sva-nämäpy alikhat prabhuù || iti |

[çré -raghunandana-ö hakkurasya—

gopé näà kuca-kuìkumena nicitaà väsaù kim asyäruëaà nindat-käïcana-känti-räsa-rasikäçleñ eëa gauraà vapuù | täsäà gäòha-karäbhibandhana-vaçäl lomodgamo då çyate äçcaryaà sakhi paçya lampaö a-guroù sannyäsa-veñ aà kñ itau ||

tathä hi väyu-puräëe—

purä yoñ id-gaëaù sarva idäné à puruñ o’bhavat | iti yasmät kalau viñ ëus tad-arthe puruñ aà gataù ||]

iti çré mad-rädhä-govinda-deva-sevädhipati-çré -haridäsa-gosvämé -caraëänujé vi-çré -rädhä-kå ñ ëa-däsodé ritä bhakti-sädhana-dé pikä-saptama-kakñ ä sampürëa |

||7||

(8)

añ ö a-kakñ ä

çré -çré -rädhä-kå ñ ëäbhyäà namaù

çré mad-rüpa-padämbhoja-dvandvaà vande muhur muhuù | yasya prasädäd ajïo’pi tan-mata-jïäna-bhäg bhavet || yas tu çré -kå ñ ëa-caitanyasyäjïayä sva-gå haà hareù | tyaktvä svargopamaà sadya prayäge taà dadarça ha || taà då ñ ö vä parama-pré taù çré -çacé nandano hariù | snehät taà çikñ ayämäsa bhakti-siddhänta-mädhuré m || kå ñ ëa-tattvaà bhakti-tattvaà rasa-tattvaà på thak på thak | saïcärya çaktià sväà tasmin kå payä karuëä-nidhiù || punas taà kathayämäsa gaccha tvaà vå ndikä-vanam | seväà präkäçayas tatra çré -govindasya mohiné m || svayaà bagavatas tasya mauna-mudrä-dharasya tu | darçanäder janädé näà prema-bhaktir bhaviñ yati || lupta-té rtha-prakaö anaà bhakti-çästrasya tat tathä | akiïcanänäà bhaktänäà pälanaà sarvathäpi ca || mahäprabhor vacaù çrutvä çré -rüpo virahäturaù | patitvä daëòavad bhümau nanäma ca punaù punaù || prabhor äjïä-pälanärthaà gatvä vå ndävanäntare | na då ñ ö vä çré -vapus tatra cintitaù sväntare sudhé ù || vraja-väsi-janänäà tu gå heñ u ca vane vane | gräme gräme na då ñ ö vä tu roditaç cintito budhaiù || ekadä vasatas tasya yamunäyäs taö e çucau | vrajaväsi-janäkäraù sundara kaçcid ägataù || taà då ñ ö vä kathitaà tena he yate duùkhito nu kim | tac chrutvä vacanaà tasya sneha-karñ ita-mänasaù || prema-gambhé rayä väcä düré kå ta-manaù-klamaù | kathayämäsa taà sarvaà nideçaà çré -mahäprabhoù || sa çrutvä sarva-vå ttäntam ägaccheti dhruvann amum | gumäö ilä iti khyäte tatra né tväbravé t punaù ||

atra käcid gaväà çreñ ö hä pürvähne samupägatä | dugdha-çrävaà vikurväëäpy ahany ahani yäti bhoù || sva-manasi vimå çyaitad ucitaà kuru yämy aham | çré -rüpas tad-vacaù çrutvä rüpaà då ñ ö vä ca mürcchitaù || punaù kñ aëäntare dhé raù dhairyaà dhå tvopacintayan | jïäta-sarva-rahasyo’pi lokänukå ta-ceñ ö itaù || vraja-väsi-janän äha çré -govindo’tra vidyate | etac chrutvä tu te sarve prema-sambhinna-cetasaù || militvä bäla-vå ddhaiç ca täà bhümià samaçodhayat | yoga-pé ö hasya madhyasthaà paçyan taà kå ñ ëam é çvaram || säkñ äd vrajendra-tanayaà koö i-manmatha-mohanam | rurudhus täà dharäà yatnäd rämasyäjïänusärataù || brahma-kuëòa-taö opäntäd vå ndä-devé prakäçitä | prabhor äjïä-balenäpi çré -rüpeëa kå päbdhinä | gurau me hari-däsäkhye çré -çré -sevä samarpitä || tathä hi çré -caitanya-caritämå te –

paëòita gosäïira çiñ ya ananta äcärya kå ñ ëa-prema-maya-tanu udära mahä ärya täìhära ananta guëa ke karu prakäça täìhära priya çiñ ya paëòita haridäsa

tatraiva –

sevära adhyakñ a çré -paëòita haridäsa yäìra yaça guëa srava-jagate prakäça

tatraiva hi –

päïä yäìra äjïä-dhana vrajera vaiñ ëava-gaëa vando täìra mukhya haridäsa

çré mad-rüpa-pada-dvandve hå di me sphuratäà sadä | rägänugädhikäré syäd yat kå pälava-mätrataù || çré -rüpa-maïjaré kuryäd atuläà karuëäà mayi | vå ñ abhänu-sutä-päda-padma-präptir yayä bhavet || svarüpo haridäsaç ca rüpädyo raghunäthakaù | rüpaù sanätanaù çré män janma-janmani me gatiù || tatra akhila-bhagavad-dhämasu mukhyatama-brahmädi-vandya-lakñ myädy-apräpya-çruty-ädy-anveñ aëé ya-çré mad-rädhä-govinda-caraëaika-nilaya-çré mad-vraja-maëòaläcäryaù çré -rüpa eva çré -rädhikäyäù priya-narma-sakhé -vargeñ u çré -rüpa-rati-maïjary-ädiñ u mukhyä çré -rüpa-maïjaré | asyä evänugatye çré -rädhä-präëa-bandhoç caraëa-kamalayoù keça-çeñ ädy-agamyä iti yä prema-sevä saiva syät | atra pramäëäni çré -raghunätha-däsa-gosvämi-pädänäà manaù-çikñ äyäm—

manaù-çikñ ä-daikädaçaka-varam etan madhurayä girä gäyaty uccaiù samadhigata-sarvärthayati yaù | sa-yüthaù çré -rüpänuga iha bhavan gokula-vane jano rädhä-kå ñ ëätula-bhajana-ratnaà sa labhate ||

çré -vaiñ ëava-toñ aëyäm (10.1)—

çré mac-caitanya-rüpas te pré tyai guëavato’khilam | bhüyäd idaà yad ädeça-balenaiva vilikhyate ||

çré mad-bå had-bhägavatämå te (1.1.11)—

bhagavad-bhakti-çästräëäm ahaà särasya saìgrahaù | anubhütasya caitanya-deve tat-priya-rüpataù ||

tatraiva pürva-khaëòe ö é käyäà (1.1.1)—

namaç caitanya-deväya sva-nämämå ta-sevine | yad rüpäçrayaëäd yasya bheje bhakti-mayaà janaù ||

tatraiva ö é käyäà çeñ e—

svayaà pravartitaiù kå tsnair mamaital likhana-çramaiù | çré mac-caitanya-rüpo’sau bhagavän pré yatäà sadä ||

asya ö é kä—çré män caitanyaç caitanya-saàjïayä prasiddhaù çré -çacé nandanas tat-svarüpas tan-mürtir vä bhagavän çré -kå ñ ëa-devaù | pakñ e çré män caitanyasya tasyaiva priya-sevako rüpas tat-saàjïako vaiñ ëava-varaù | tataç ca bhagavän iti |

äyatià niyatià caiva bhütänäm ägatià gatim | vetti vidyäm avidyäà ca sa väco bhagavän iti || ity abhipräyeëeti dik |

yathä bhrätå -sambandhe çré -kå ñ ëa-lé läyäà kå ñ ëa-baladevau ca gaura-lé läyäà caitanya-nityänandau ca viräjataù, tat-tat-parikaratve tat-tad-anusäreëa rüpa-sanätanau prasiddhäv eva | yadyapi teñ äà madhye bhedaù ko’pi nästi, tathäpi lé lä-çakty-anusäreëa çré -kå ñ ëa-caitanya-rüpa-pädänäà mukhyaà matam idaà jïeyam | tathä hi caitanya-caritämå te çré -mahäprabhor äjïä—

äji ha-ite näma duìhära rüpa sanätana dainya chäòi tomära dainye phäö e mora mana

çré -sandarbhädye—

tau santoñ ayatä santau çré la-rüpa-sanätanau | däkñ iëätyena bhaö ö ena pnuar etad vivicyate ||

çré -däsa-gosväminaù sva-niyama-daçake (1)—

gurau mantre nämni prabhu-vara-çacé -garbhaja-pade svarüpe çré -rüpe gaëa-yuji tadé ya-prathamaje | ity ädi |

tathä hi, çré -sandarbha-çeñ e—çré -çré -bhagavat-kå ñ ëa-caitanya-deva-caraëänucara-viçva-vaiñ ëava-räja-sabhäjana-bhäjana-çré -rüpa-sanätanety ädi | tatra çré -kå ñ ëa-däsa-kaviräja-mahänubhävänäà—

hä rädhe kva nu kå ñ ëa kva lalite kva tvaà viçäkhe’si hä hä caitanya-mahäprabho kva nu bhavän hä çré -svarüpa kva vä | hä çré -rüpa-sanätanety anudinam ity ädi |

tatra—

çivänanda senera putra kavi karëapüra duìhära milana granthe likhiyächena pracura

tasya caitanya-candrodaya-näö ake dvayor milanaà, yathä (9.38)—

kälena vå ndävana-keli-värtä lupteti täà khyäpayituà viçiñ ya | kå pämå tenäbhiñ iñ eca devas tatraiva rüpaà ca sanätanaà ca ||

tatraiva çré -rüpe viçeñ ato, yathä (9.29)—

yaù präg eva priya-guëa-gaëair gäòha-baddho’pi mukto gehädhyäsäd rasa iva paro mürta eväpy amürtaù | premäläpair då òhatara-pariñ vaìga-raìgaiù prayäge taà çré -rüpaà samam anupamenänujagräha devaù ||9.29||

tatraiva çakti-saàcäro, yathä (9.30)—

priya-svarüpe dayita-svarüpe prema-svarüpe sahajäbhirüpe | nijänurüpe prabhur eka-rüpe tatäna rüpe svaviläsa-rüpe ||

tathä hi caitanya-caritämå te ca—

loka-bhiòa-bhaye gosäïi daçäçvamedha yäïä rüpa-gosäïike çikñ ä karän çakti saïcäriyä kå ñ ëa-tattva bhakti-tattva rasa-tattva pränta saba çikhäilä prabhu bhägavata-siddhänta

punas tatraiva madhya-lé länuväda-kathane –

tära madhye çré -rüpera çakti-saïcäraëa | viàçati-paricchede sanätanera milana ||

tatraiva çré la-rüpa-päda-kå ta-çlokaù—

priyaù so’yaà kå ñ ëaù sahacari kurukñ etra-militas tathähaà sä rädhä tad idam ubhayoù saìgama-sukham | tathäpy antaù-khelan-madhura-muralé -païcama-juñ e mano me kälindé -pulina-vipinäya spå hayati ||

müòha mora hå daya tumi jänilä kemane eta buli rüpe kailä premäliìgane sei çloka prabhu la-iyä svarüpe dekhäilä rüpera paré kñ ä lägi tähäre puchilä mora antara värtä rüpa jänila kemane svarüpa kahe tumi kå pä kariyächa äpane anyathä e artha käro nähi haya jïäna tumi pürve kå pä kariyächa kari anumäne prabhu kahe mohe ihoì prayäge mililä yogya-pätra jäni ihäìya mora kå pä hailä tabe çakti saïcäriyä kailuì upadeça tumiha kahiya ihära rasera viçeñ a svarüpa kahe yabe ei çloka dekhila tumi kå pä kariyächa tavahiì jänila ity ädi |

çré maj-jé va-gosvämi-caraëaiù (çré -mädhava-mahotsave 2.106)—

nikhila-jana-kupüyaà mäà kå pä-pürëa-cetä nija-caraëa-saroja-pränta-deçaà niné ya | nija-bhajana-padavyair vartayed bhüriço yas tam iha mahita-rüpaà kå ñ ëa-rüpaà niñ eve ||

çré -vaiñ ëava-toñ aëyäm (10.19.16)—

gopé näà paramänanda äsé d govinda-darçane iti ö é käyäm—bhäva-prema-sneha-praëaya-mäna-rägänuräga-mahäbhäväkhyatayä saptama-kakñ äm ärüòhäyä rateù prapäkaù çré mad-anuja-varair viracitojjvala-né lam anävalokané yaù |

tatraiva kå tvä tävantam ätmänaà yävaté r gopa-yoñ itaù iti ö é käyäà etac ca çré -lalita-mädhavädau mad-anuja-varaiù spañ ö aà likhitam | ö ippaëé ca—so’sau krama-janmato’nujaù paramärthato varaù | tathä hi manuù—

janmadaù brahma-dätä ca garé yän brahma-daù pitä |

rudra-yämale ca—

janmadaç ca guruù prokto brahmadaù paramo guruù | parätpara-gurus tasmät parameñ ö hé tataù param || ity ädi |

çré -hari-bhakti-viläse (1.2)—

bhakter viläsäàç cinute prabodhä- nandasya çiñ yo bhagavat-priyasya | gopäla-bhaö ö o raghunätha-däsaà santoñ ayan rüpa-sanätanau ca ||

prämäëikair apy uktam—

na rädhäà na ca kå ñ ëaà vä na gauräìgam ahaà bhaje | çré mad-rüpa-padämbhoje dhülir bhüyäà bhave bhave || ye kecid vå ñ abhänujä-caraëayoù sevä-paräù sajjanäù çré -nandätmaja-sevane’tirasikäç caitanya-pädäçritäù | te rüpänugatià sadä vidadhatas tiñ ö hanti vå ndävane çré -gopäla-sanätana-prabhå tayo hå ñ yanti cäsyäjïayä || saàskära-païcakair yukto’nya-devän na püjayet | jïäna-karmädi-rahitaù sa hi rüpänugaù sudhé ù || gäyatré -mantro rädhäyäà mantraù kå ñ ëasya tat-param | mahäprabhor mantra-varo hari-näma tathaiva ca | mänasé vara-sevä ca païca-saàskära-saàjïakaù || gopäla-bhaö ö o raghunätha-däsaù çré -lokanätho raghunätha-bhaö ö aù | rüpänugäs te vå ñ abhänu-putré - sevä-paräù çré la-sanätanädyäù ||

kià ca— çré -sanätana-pädäbja-dvandvaà vande muhur muhuù | yat prasäda-lavenäpi kå ñ ëe bhakti-raso bhavet ||

çré -ujjvala-né lamaëau ca (1.1)—

nämäkå ñ ö a-rasajïaù çé lenoddé payan sadänandam | nija-rüpotsava-däyé sanätanätmä prabhur jayati ||

tatra bhakti-rasämå ta-sindhau (1.1.3)—

viçräma-mandiratyä tasya sanätana-tanor mad-é çasya | bhakti-rasämå ta-sindhur bhavatu sadäyam pramodäya ||

anyatra—

govinda-päda-sarvasvaà vande gopäla-bhaö ö akam | çré mad-rüpäjïayä yena på thak sevä prakäçitä || çré -rädhä-ramaëo devaù seväyä viñ ayo mataù | kå tinä çré la-rüpeëa so’yaà yo’sau vinirmitaù ||

äjïäyäù käraëaà prämäëika-mukhäc chrutam | tat tu prasiddham eva |

çré mat-prabodhänandasya bhrätuñ putraà kå pälayam | çré mad-gopäla-bhaö ö aà taà naumi çré -vraja-väsinam || çré -rüpa-caraëa-dvandva-räginaà vraja-väsinam | çré -jé vaà satataà vande mandeñ v änanda-däyinam || rädhä-dämodaro devaù çré -rüpa-kara-nirmitaù | jé va-gosvämine dattaù çré -rüpeëa kå päbdhinä || çré mad-bhügarbha-gosvämi-pädä iha jayanti hi | lokanäthena sva-bhrätuñ putreëa vraja-maëòale || çré mad-rüpa-priyaà çré la-raghunäthäkhya-bhaö ö akam | yena vaàçé -kuëòalaà ca çré -govinde samarpitam ||

etat çré -caitanya-caritämå te varëitam asti—

rüpädvaita-tanuà vande däsa-gosväminaà varam | yat präëärbuda-sarvasvaà çré -govinda-pada-dvayam ||

tathä—

vande çré -paramänandaà bhaö ö äcäryaà rasäçrayam | rämabhadraà tathä väëé viläsaà copadeçakam || vå ndävana-priyän vande çré -govinda-padäçritän | çré mat-käçé çvaraà loka-näthaà çré -kå ñ ëa-däsakam || iti çré -vaiñ ëava-toñ aëyäm | çré -caitanya-priyatamaù çré mad-rädhä-gadädharaù | tat-parivära-rüpasya çré -govinda-prasevanam || tayoù sat-prema-sat-pätraà çré -rüpaù karuëämbudhiù | tat-päda-kamala-dvandve ratir me syäd vraje sadä || çré mad-gauré -däsa-nämä paëòitaù pärñ ado hareù | caitanyasya praëayavän paëòite çré -gadädhare || ataù çré -hå dayänanda-caitanyaà tasya sevakam | yäcitvä tu svayaà ninye tat-sauhärda-prakäçayan || svasya sevädhikäraà taà dattavän karuëämbudhiù | yaà çré mad-gauré däsaà çré -subalaà pravadanti hi ||

çré -karëapüra-gosväminäà (ärya-çatake 1)

çravasoù kuvalayam akñ ëor aïjanam uraso mahendra-maëi-däma | vå ndävana-ramaëé näm akhila-maëòanaà harir jayati ||

çré -muktä-carite (4)—

yasya saìga-balato’dbhutä mayä mauktikottama-kathä pracäritä | tasya kå ñ ëa-kavi-bhüpater vraje saìgatir bhavatu me bhave bhave ||

çré -karëapüra-gosväminäm—iha vilasati rädhä-kå ñ ëa-kuëòädhikäré ity ädi |

çré -premi-kå ñ ëa-däsäkhyam anantaà paramaà gurum | yat-kå pä-lava-mätreëa çré -govinde matir bhavet ||

prabhor äjïä-balenäpi çré -rüpeëa kå päbdhinä | gurau me hari-däsäkhye çré -çré -sevä samarpitä || yat-seväyä vaçaù çré mad-govindo nanda-nandanaù | payasä saàyutaà bhaktaà yäcate karuëämbudhiù ||

kià cäsmin kadäcid vasanta-väsarävasare rätrau räsa-maëòale bhramati sati saàcäriëyäù çré -vå ñ abhänu-sutäyä äçcarya-rüpaà då ñ ö vä tamälasya müle mürcchitavän iti prasiddhiù |

tasyaiva käntä-paricärako’sau tayoç ca däsaù kila ko’pi nämnä | svaké ya-lokasya tadé ya-däsye mati-praveçäya karoti yatnam || çré män pratäpé govinda-päda-bhakti-paräyaëaù | bhaktaç caitanya-pädäbje mäna-siàho narädhipaù || pratäparudras tv aiçvarya-sevä-lagna-manä hareù | ayaà mädhurya-seväyäà lobhäkränta-manä nå paù || mahä-mandira-nirmäëaà käritaà yena yatnataù | adyäpi nå pa-tad-vaàçyäù prabhu-bhakti-paräyaëäù ||

çré -raghunätha-gosvämi-pädänäà (prärthanämå te)—

çré -rüpa-rati-maïjaryor aìghri-sevaika-gå dhnunä | asaìkhyenäpi januñ ä vraje väso’stu me’niçam ||

kià çré -karëapüra-gosväminokta-gaura-gaëoddeçänusäreëa keñ äàcit pürva-nämäni likhyante (180-184)—

çré -rüpa-maïjaré khyätä yäsé d vå ndävane purä | sädya rüpäkhya-gosvämé bhütvä prakaå atäm iyät || yä rüpa-maïjaré -preñ ö hä puräsé d rati-maïjaré | sädya gauräbhinna-tanuù sarvärädhyaù sanätanaù | taà çré -lavaìga-maïjaré ty abravé t kaçcana paëòitaù | anaìga-maïjaré yäsé t sädya gopäla-bhaö ö akaù | bhaö ö a-gosväminaà kecit ähuù çré -guëa-maïjaré || raghunäthäkhyako bhaö ö aù purä yä räga-maïjaré | kå ta-çré -rädhikä-kuëòa-kuö é ra-vasateù prabhoù || däsa-raghunäthasya pärväkhyä rasa-maïjaré | bhügarbha-ö hakkurasyäsé t pärväkhyä prema-maïjaré .| lokanäthäkhya-gosvämé çré -lé lä-maïjaré purä || çivänanda-cakravarté lavaìga-maïjaré purä ||

çré -rädhä-kå ñ ëa-gaëoddeçe—

kalävaté rasolläsä guëatuìgä vrajasthitäù | çré -viçäkhä-kå taà gé taà gäyanti smädyatä matäù || govinda-mädhavänanda-väsudevä yathäkramam | räga-lekhä kaläkelau rädhä-däsyau purä sthite ||

etäù khalu pürväparair dehair abhinnäù çré -vå ñ abhänujäyäù priya-narma-sakhyo’pi päda-mardana-payodänäbhisärädikaà paricärikä iva kurvanti yathä stavävalyäà (vraja-viläsa-stave)—sväbhilañ ita-paricaraëa-viçeñ a-läbhäya raìgaëa-vallé -raìgaëa-mälä-prabhå tayaù | etäù parama-praëayi-sakhyo’pi paricärikä iva vyavaharanti | çré -govinda-lé lämå te—(1.86)

talpa-präntäd upädäya kaïculé à rüpa-maïjaré | priya-narma-sakhé sakhyai nirgatya nibhå taà dadau ||

yat tu çré -gaëoddeça-dé pikädau däsé tvenoktam asti | tat tu svayaà grantha-kå tatväd dainyenoktiù smaraëa-maìgala-daça-çloké -vaiñ ëava-raìga-bhäñ ye dhå tä | çré -govinda-lé lämå te varëanaà yathä (23.89-91)—

çré -rüpa-rati-maïjaryau päda-saàvähanaà tayoù | cakratuç cäparä dhanyä vyajanais täv avé jayan || kñ aëaà tau paricaryetthaà nirgatäù keli-mandirät | sakhyas täù suñ upuù sve sve kalpa-vå kñ a-latälaye || çré -rüpa-maïjaré -mukhyäù sevä-para-sakhé -janäù | tal-lé lä-mandira-bahiù kuö ö ime çiçyire sukham ||

kià ca—

çré -rädhä-präëa-tulyä priya-sahacaré maïjaré rüpa-pürvä tasyäù präëädhika-priyatayä viçrutänaìga-pürvä | vikhyätä yä kila hari-priyä-tat-pädäbjänugätve tat-pädäbje spå hayatitaräà maïjaré räsa-pürvä || çré -rüpa-maïjaré tasyä anugänaìga-maïjaré | haripriyäç ca täù santu räsa-maïjarikä hå di ||

atha çré -rüpa-maïjary-añ ö akam

aiça-buddhi-väsitätma-loka-vå nda-durlabhä vyakta-räga-vartma-ratna-däna-vijïa-vallabhä | sa-priyäli-goñ ö ha-päli-keli-ké ra-païjaré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||1|| bhakti-hé na-mänuñ eñ u sänukampa-cintayä çaçvad-unnacittatä-nisarga-visphurad-dayä | goñ ö ha-candra-ceñ ö itämå tävagäli-nirjharé mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||2|| çé la-sé dhu-sikta-värñ abhänavé -sakhé -gaëä nitya-tat-tad-änukülya-kå tya ucchalan-manäù | mädå çé ñ u müòha-dhé ñ u sarvataù çubhaìkaré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||3|| gauracandra-çäsanäd upetya vå ndikä-vanaà räga-märga-päntha-sädhu-maëòalaika-jé vanam | viçva-varti-bhakta-käma-pürti-kalpa-vallaré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||4|| dhé ratä-gambhé ratädi-sadguëaika-sat-khaniù svänuräga-raïjita-vrajendra-sünu-hå ë-maëiù | rädhikä-giré ndra-dhäri-nitya-däsikä-caré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||5|| sväìghri-paìkajäçayätra ye vasanti sajjanäs tan-nijeñ ö a-däna-käma-nitya-viklavan-manäù | sväså -tulyatä-praté ta-sarva-gopa-sundaré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||6|| prauòha-bhäva-bhävitäntar-udbhramäli-kampitä sarvadä tathäpi loka-ré tim etya lajjitä | kunda-vå nda-nindi-kå ñ ëa-ké rti-vädi-jhallaré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||7||

sarva-guhya-ramya-keli-rüpaëädi-sampadä tuñ ö a-sakhya-vairi-gopikäbhir ätta-sampadä | täbhir iñ ö a-kå ñ ëa-saìga-nå tya-raìga-carcaré mäm uré karotu nityadeha rüpa-maïjaré ||8|| rüpa-maïjaré -guëaika-leça-mätra-sücakaà yaù paö hed idaà nijärtha-säravit sad-añ ö akam | sa-priyeëa rädhikä-suvallabhena tuñ yatä dé yate’tra sväìghri-padma-sevane’sya yogyatä ||9||

kià ca—

matäd bahiñ kå tä ye ca çré -rüpasya kå pämbudheù | teñ u saìgo na kartavyo rägädhva-pathikaiù khalu || teñ äm annaà phalaà mülam anya-dänädikaà ca yat | näçitavyaà na pätavyaà präëaiù kaëö ha-gatair api || niñ ö häbhävät svädhikäre itare’pi ca kevalät | yeñ äà käpi gatir nästi çré -bhägavata-tatpare || rupeti näma vada bho rasane sadä tvaà rüpaà ca saàsmara manaù karuëä-svarüpam | rüpaà namaskuru çiraù sadayävalokaà tasyädvité ya-sutanuà raghunätha-däsam || yadi janma hy anekaà syät çré -rüpa-caraëäçayä | tac ca své kå tam asmäbhir nänyat çé ghram ihäpi ca || çré -rüpänaìga-maïjaryoù kå pä-pürëä hari-priyä | mamänanya-gateù svänte kå payä sphuratäà sadä ||

iti çré -govinda-deva-sevädhipati-çré -haridäsa-gosvämi-caraëänujé vi-

rädhäkå ñ ëadäsodé ritä sädhana-dé pikä

ity añ ö a-kakñ ä ||8||

(9)

navama-kakñ ä atha mukhyaà tattvaà nirüpyate | çré -bhägavate (1.2.11)—

vadanti tat tattva-vidas tattvaà yaj jïänam advayam | brahmeti paramätmeti bhagavän iti çabdyate ||

atra tat-tattva-trayeñ u bhagavän eva mukhyaù | bhagavän svayaà bhagavän | sa tu çré -kå ñ ëo vrajendra-nandano govinda eva | tatra pramäëam—

é çvaraù paramaù kå ñ ëaù saccidänanda-vigrahaù | anädir ädir govindaù sarva-käraëa-käraëam ||1||

yat tu brahma, tad asyaiva prabhä-rüpam, yathä—

yasya prabhä prabhavato jagad-aëòa-koö i- koö iñ v açeñ a-vasudhädi vibhüti-bhinnam | tad brahma niñ kalam anantam açeñ a-bhütaà govindam ädi-puruñ aà tam ahaà bhajämi ||40||

tatra bhagavad-gé tä brahmaëo hi pratiñ ö häham ity ädi | yaç ca paramätmä sa tu asya bhagavato’àçäàça-rüpaù, yathä dvité ye (2.2.8)—

kecit sva-dehäntar-hå dayävakäçe prädeça-mätraà puruñ aà vasantam | catur-bhujaà kaïja-rathäìga-çaìkha- gadä-dharaà dhäraëayä smaranti ||

kå ñ ëa-brahmaëor aikyam (BRS 2.3.218) kiraëärokopamäjuñ où ity ädeù | atas tat-tattva-trayeñ u parama-tattva-rüpasya svayaà-bhagavato mukhyatvaà då çyate | tasmäd yoga-trayeñ u bhakti-yoga eva mukhyaù | sa tu anyäbhiläñ itä-çünyam ity ädua uttamatvena gå hé taù | yathä çré -bhägavate (11.11.48)—

präyeëa bhakti-yogena sat-saìgena vinoddhava | nopäyo vidyate samyak präyaëaà hi satäm aham || ity ädeù |

[bhakti-rasämå ta-sindhau 1.2.1,5]—

sä bhaktiù sädhanaà bhävaù premä ceti tridhoditä | vaidhé rägänugä ceti sä dvidhä sädhanäbhidhä ||

tatra rägänugäyä mukhyatvam, yathä (BRS 1.2.281)—

räga-bandhena kenäpi taà bhajanto vrajanty amé | aìghri-padma-sudhäù prema-rüpäs tasya priyä janäù || vaiçiñ ö yaà pätra-vaiçiñ ö yäd ratir eñ opagacchati | iti (BRS 2.5.1)

yathävidha-svarüpänugatya-lakñ aëaà çré mat-prabhu-caraëaiù (BRS 1.2.270)—

viräjanté m abhivyaktäà vraja-väsé janädiñ u | rägätmikäm anuså tä yä sä rägänugocyate ||

iti pürvaà vicäritam asti | çré bhägavate ca (10.14.32)—

aho bhägyam aho bhägyaà nanda-gopa-vrajaukasäm | yan-mitraà paramänandaà pürëaà brahma sanätanam ||

atha rägänugä sä dvidhä sambandhänugä kämänugä ca | tatra kämänugä mukhyä | sä dvidhä sambhogecchämayé tat-tad-bhävecchämayé ca |

keli-tätparyavaty eva sambhogecchä-mayé bhavet | tad-bhävecchätmikä täsäm bhäva-mädhurya-kämitä || (BRS 1.2.299)

taträdhikäré —

çré -mürter mädhuré à prekñ ya tat-tal-lé läà niçamya vä | tad-bhäväkäëkñ iëo ye syus teñ u sädhanatänayoù | (BRS 1.2.3)

matto’sya sukhaà bhÿ äd iti sambhogecchämayé | matto’nayoù sukhaà bhüyäd iti tat-tad-bhävecchämayé ti dvayor bhedaù | yathä çré -bhägavate (10.44.14)

gopyas tapaù kim acaran yad amuñ ya rüpaà lävaëya-säram asamordhvam ananya-siddham | då gbhiù pibanty anusaväbhinavaà duräpam ekänta-dhäma yaçasaù çriya aiçvarasya ||

trailokye på thivé dhanyä yatra vå ndävanaà puré | taträpi gopikäù pärtha tatra rädhäbhidhä mama ||

çré -bhakti-rasämå ta-sindhau (2.5.38) ca—yathottaram asau ity ädi, ity uddhavädayo’py etaà väïchati bhagavat-priyäù | (1.2.286) iti | tad yathä (BhP 10.47.61)—

äsäm aho caraëa-reëu-juñ äm ahaà syäà vå ndävane kim api gulma-latauñ adhé näm | yä dustyajaà sva-janam ärya-pathaà ca hitvä bhejur mukunda-padavé à çrutibhir vimå gyäm ||

brahma-stutiù (10.14.34)—

tad bhüri-bhägyam iha janma kim apy aö avyäà yad gokule’pi katamäìghri-rajo’bhiñ ekam | ity ädi |

ato vraja-väsi-janädiñ u viräjamänäyä rägätmikäyä mukhyatvena rägänugäyä mukhyatvam | tad-anusäratvät | asyäm eva rägänugäyäà gå hasthodäsé na-bhedenädhikäriëo dvividhä då çyante | tatra udäsé nä mukhyäù | tad yathä çré -närada-väkye (BhP 1.5.5)—

tat sädhu manye’sura-varya dehinäà sadä samudvigna-dhiyäm asad-grahät | hitvätma-pätaà gå ham andha-küpaà vanaà gato yad dharim äçrayeta || ity ädi | kià väsanaà te garuòäsanäya kià bhüñ aëaà kaustubha-bhüñ aëäya | lakñ mé -kalaträya kim asti deyaà vägé ça kià te vacané yam äste || ity ädeù |

aiçvarya-mädhuryänubhavi-bhaktänäà divivdhatve’pi punaç caturvidhä bhaktäù çré -laghu-bhägavatämå te (2.5.39)—

yasya väsaù puräëädau khyätaù sthäna-catuñ ö aye | vraje madhupure dvära-vatyäà goloka eva ca ||

tatraiva (1.5.488-9)—

vrajeçäder aàça-bhütä ye droëädyä avätaran | kå ñ ëas tän eva vaikuëö he prähiëod iti sämpratam || preñ ö hebhyo’pi priayatamair janair gokula-väsibhiù | vå ndäraëye sadaiväsau vihäraà kurute hariù ||

bå had-gaëoddeça-dé pikäyäm (125)—sarvä eväkhilaà karma jänante ity ädeù | tathä hi laghu-bhägavatämå te (1.5.498)—yat tu goloka-näma syät tac ca gokula-vaibhavam iti | tathäpi stava-mäläyäà (nandäpaharaëam) ca—vaikuëö haà yaù suñ ö hu sandarçya ity ädi | çré -kå ñ ëa-sandarbhe (116) çré -vå ndävane çré -goloka-darçanaà tu tasyaiväparicchinnasya golokäkhya-vå ndävanäprakaö a-prakäça-viçeñ aù paryavasyaté ti mähätmyävalambanena bhajatäà sphuraté ti jïeyam | tat tu na kevalam upäsanä-sthänam evedaà präpti-sthänam idam eva | tatropäsakäç caturvidhäù—kevalaiçvaryänubhavinaù, mädhurya-miçraiçvaryänubhavinaù, aiçvarya-miçra-mädhuryänubhavinaù, kevala-mädhuryänubhavinaç ca | tatra kevalaiçvaryänubhavinäà sthänaà vaikuëö haà mädhurya-miçraiçvaryänubhavinäà mahä-vaikuëö ha-para-vyoma-golokam | aiçvarya-miçra-mädhuryänubhavinäà pura-dvayam | kevala-mädhuryänubhavinäà tu çré -vå ndävanam (BRS 1.2.303)—

riraàsäà suñ ö hu kurvan yo vidhi-märgeëa sevate | kevalenaiva sa tadä mahiñ é tvam iyät pure ||

kià ca svaké yä-paraké yayor madhye paraké yäyäm eva mukhyo raso jäyate iti pürvaà vicärito’sti | ato ratis tridhä—sädhäraëé samaïjasä samarthä ca | tatra sädhäraëé sambhogecchä-nidänä kubjädiñ u | samaïjasä tu patné bhäväbhimäna-mayé kvacid bhedita-sambhogecchä-sändrä rukimëy-ädiñ u | samarthä khalu sva-svarüpa-jätä çré -kå ñ ëa-sukha-svarüpä sändratamä çré -rädhikädiñ u | yathä (UN 14.53)—

sva-svarüpät tadé yäd vä jätä yat-kiàcid-anvayät | samarthä sarva-vismäri-gandhä sändratamä matä ||

kià ca mantra-mayé svärasikyor madhye svärasiké çreñ ö hä | svärasiké cätra çré -rädhä-präëa-bandhor ity atra mäsayäm api seväyäà sad-bhävät | ataeva gé täyäà (12.10)—

abhyäse’py asamartho’si matkarmaparamo bhava | madartham api karmäëi kurvan siddhim aväpsyasi ||

abhyäso näma mano-yogo mat-karma çravaëa-ké rtanädi | çré -hari-bhakti-viläse (20.382)—

evam ekäntinäà präyaù ké rtanaà smaraëaà prabhoù | kurvatäà parama-pré tyä ity ädi |

evaà bhakti-sandarbhe12--

sad-dharma-çäsako nityaà sadäcära-niyojakaù | sampradäyé kå pä-pürëo virägé gurur ucyate ||

ö é kä—virägé viçiñ ö a-rägavän | tasmäd doñ a-då ñ ö yä viñ aya-parityägaù sutaräà labhyate | tathä hi—

viñ ayäviñ ö a-cittänäà viñ ëv-äveçaù sudürataù | väruëé -dig-gataà vastu vrajann aindré à kim äpnuyät ||13 gå härambho hi duùkhäya na sukhäya kadäcana | iti ca |

çré -prahläda-väkye (7.5.5) ca—

tat sädhu manye’sura-varya dehinäà sadä samudvigna-dhyäm asad-grahät | hitvätma-pätaà gå ham andha-küpaà vanaà gato yad dharim äçrayeta ||

çré -bhägavate bhagavad-uktau (11.7.6)—

tvaà tu sarvaà parityajya snehaà sva-jana-bandhuñ u | mayy äveçya manaù samyak sama-då g vicarasva gäm ||

tyaktvä sva-dharmaà caraëämbujaà harer bhajann apakvo’tha patet tato yadi | yatra kva väbhadram abhüd amuñ ya kià ko värtha äpto’bhajatäà sva-dharmataù || iti |

12 This verse is not found in BhaktiS. Padma-puräëa 5.82.8. 13 Credited in Bhaktisandarbha 147 to Viñëu-puräëa.

(gé tä 18.65)—

sarva-dharmän parityajya mäm ekaà çaraëaà vraja |

(gé tä 9.30)— api cet suduräcäro bhajate mäm ananya-bhäk | sädhur eva sa mantavyaù samyag vyavasito hi saù ||

(gé tä 9.22)—

ananyäç cintayanto mäà ye janäù paryupäsate | teñ äà nityäbhiyuktänäà yoga-kñ emaà vahämy aham ||

ity ädeù bahuçaù | viçeñ ato rägänugädhikäri-lakñ aëaà darçayati (BRS 1.4.7)—

na patià kämayet kaïcid brahmacarya-sthitä sadä | tam-eva mürtià dhyäyanté candrakantir-varänanä ||

smaraëaà ké rtanaà keliù prekñ aëaà guhya-bhäñ aëam | saìkalpo’dhyavasäyaç ca kriyä-nirvå tir eva ca || etan-maithunam añ ö äìgaà pravadanti mané ñ iëaù | viparé taà brahmacaryam etad eväñ ö a-lakñ aëam || ity ädi |

ye tu bhagavat-parikaräëäà viñ ayä då çyante | te tu siddhänäà teñ äà bhava-bandhanäya na bhavanti | nitya-siddhä mukundavat ity ädeù | kià ca çré -svämi-caraëaiù gå ha-sthitasya punar äsakti-sambhavät ity ädeù | prasaìgät çiñ ya-lakñ aëam (HBV 1.59-62, mantra-muktävalyäm)—

çiñ yaù çuddhänvayaù çré män viné taù priya-darçanaù | satya-väk puëya-carito’dabhra-dhé r dambha-varjitaù || käma-krodha-parityägé bhaktaç ca guru-pädayoù | devatä-pravaëaù käya-mano-vägbhir divä-niçam || né rujo nirjitäçeñ a-pätakaù çraddhyänvitaù | dvija-deva-pitè ëäà ca nityam arcä-paräyaëaù || yuvä viniyatäçeñ a-karaëaù karuëälayaù | ity ädi-lakñ aëair yuktaù çiñ yo dé kñ ädhikäravän || ity ädi |

nanv anukärya-jïänaà vinä katham anusaraëa-jïänam | ity ata äha—

rägänugä-vivekärtham ädau rägätmikocyate || (BRS 1.2.271) ö é kä—atha svarüpa-lakñ aëa-taö astha-lakñ aëäbhyäà täm evopapädayati |

iñ ö e svärasiké rägaù paramäviñ ö atä bhavet | tan-mayé yä bhaved bhaktiù sätra rägätmikoditä || (BRS 1.2.272)

ö é kä—iñ ö e sväbhé psita-prema-viñ aye çré -nanda-nandane iti yävat | svärasiké sväbhäviké paramäviñ ö atä käyiké väciké mänasé ceñ ö ä | sä rägo bhavet | tan-mayé tan-mätra-preritä yä bhaktiù sä rägätimkoditeti yojanä | iñ ö e premamaya-gäòha-tå ñ ëeti svarüpa-lakñ aëam | iñ ö e svärasiké paramäviñ ö ateti taö astha-lakñ aëam | atha tasyä vibhägam äha (BRS 1.2.273)—

sä kämarüpä sambandha-rüpä ceti bhaved dvidhä || yadyapi käma-rüpäyäm api sambandha-viçeñ o’sty eva, tathäpi på thag-upädänaà vaiçiñ ö yäpekñ ayä |

tatra käma-rüpam äha (BRS 1.2.283)—

sä kämarüpä sambhoga-tå ñ ëäà yä nayati svatäm | yad asyäà kå ñ ëa-saukhyärtham eva kevalam udyamaù ||

atha sambandha-rüpä (BRS 1.2.288)–

sambandha-rüpä govinde pitå tvädy-äbhimänitä | atropalakñ aëatayä vå ñ ëé näà vallavä matäù ||

atra çuddha-sambandha-rüpäyäà sambandhäd vå ñ ëayaù (7.1.20) ity atra vå ñ ëé näm upalakñ aëatayä ye vallaväù präptäs ta evätra matäù | na tu mahima-jïäna-yuktä dvärakädi-nitya-siddha-bhaktä ity arthaù | tad vettum evopapädayati (1.2.288)—

yadaiçya-jïäna-çünyatväd eñ äà räge pradhänatä ||

atha pürvokta-rägänugä-bhakter vibhägam äha (1.2.290)—

rägätmikäyä dvaividhyäd dvidhä rägänugä ca sä | kämänugä ca sambandhänugä ceti nigadyate ||

tatra adhikäri-lakñ aëam (1.2.291)—

rägätmikäika-niñ ö hä ye vraja-väsi-janädayaù | teñ äà bhäväptaye lubdho bhaved aträdhikäravän ||

nanu rägänugäyäà lubdhaç ced adhikäravän tarhi lobha-jïänaà vinä kathaà pravå ttir ity ata äha lobha-svarüpam (BRS 1.2.292)—

tat-tad-bhävädi-mädhurye çrute dhé r yad apekñ ate | nätra çästraà na yuktià ca tal-lobhotpatti-lakñ aëaà ||

ö é kä—tat-tad-bhävädi-mädhurye çrute çré -kå ñ ëa-bhakta-mukhät çré -bhägavatädiñ u çravaëa-dvärä yat kiïcid anubhüte sati dhé r yan-mädhuryädikam apekñ ate kadä mama tad-bhäva-mädhurya-ceñ ö ä mädhuryaà ca bhavet iti tad eva lobhotpatter lakñ aëaà svarüpam | ata äçrayiñ yamäëe gurau tad-bhäva-mädhuryam äyätam | yataù (BhP 11.2.21) tasmäd guruà prapadyeta jijïäsuù çreya uttamam ity ekädaça-skandha-padya-ö é käyäà çré -çré dhara-svämibhir apy uktam | anyathä nyäyato bodha-saàcäräbhävät |

vikré òitaà vraja-vadhübhir idaà ca viñ ëoù çraddhänvito yaù çå ëuyäd atha varëayed vä | bhaktià paräà bhagavati parilabhya kämaà hå d-rogam äçv apahinoty acireëa dhé raù || (BhP 10.33.39)

ö é kä--hå d-rogaà kämädikam api çé ghram eva tyajati | atra sämänyato’pi paramatva-siddhes taträpi parama-çreñ ö ha-çré -rädhä-saàvalita-lé lä-maya-tad-bhajanaà tu paramatamam eveti svataù sidhyati | kintu rahasya-lé lä tu pauruñ a-vikäravad indriyaiù pitå -putra-däsa-bhävaiç ca nopäsyä své ya-bhäva-virodhät | rahasyatvaà ca tasyäù kvacid alpäàçena kvacit tu sarväàçeneti jïeyam | (Bhakti-sandarbhe 338) tatratya-bhakti-märgä darçitäù | tathä hi—sva-puàstva-bhävanäyäà tu naiva rägänugäà gatä çré -daçame çruty-adhyäye striya uragendra-bhoga-bhuja-daëòa-viñ akta-dhiyo [BhP 10.87.23] ity ädiù | çruta-mätro’pi yaù stré ëäà prasahyäkarñ ate manaù (BhP 10.90.26) | na patià kämayet kaïcid brahmacarya-sthitä sadä (BRS 1.4.7) | evaà veda-stutau (!0.87.21)—

duravagamätma-tattva-nigamäya tavätta-tanoç carita-mahämå täbdhi-parivarta-pariçramaëäù |

na parilañ anti kecid apavargam apé çvara te caraëa-saroja-haàsa-kula-saìga-viså ñ ö a-gå häù || (10.87.21)

ö é kä—yäni kuläni çiñ yopaçiñ yatayä teñ äà saìgena viså ñ ö a-gå häù | atha rägänugäìgäny äha (BRS 1.2.294-5, 309, 300-2, 307)—

kå ñ ëaà smaran janaà cäsya preñ ö haà nija-samé hitam | tat-tat-kathä-rataç cäsau kuryäd väsaà vraje sadä || sevä sädhaka-rüpeëa siddha-rüpeëa cätra hi | tad-bhäva-lipsunä käryä vraja-lokänusärataù || kå ñ ëa-tad-bhakta-käruëya-mätra-läbhaika-hetukä | puñ ö i-märgatayä kaiçcid iyaà rägänugocyate || puräëe çruyate pädme puàsam api bhaved iyam || purä maharñ ayaù sarve daëòakäraëya-väsinaù | då ñ ö vä rämaà harià tatra bhoktum aicchan suvigraham || te sarve stré tvam äpannäù samudbhütäç ca gokule | harià sampräpya kämena tato muktä bhavärëavät || tathäpi çruyate çästre kaçcit kurupuré -sthitaù | nanda-sünor adhiñ ö hänaà tatra putratayä bhajan | näradasyopadeçena siddho’bhüd vå ddha-vardhakiù ||

ö é kä—siddhi’bhüd iti bälavatsa-haraëa-lé läyäà tat-pitè ëäm eva siddhir jïeyä | evaà ca sati çruit-kanyä-candrakänti-prabhå té näà nitya-siddha-parkaränugatyäbhävät çré -nanda-nandanasya prakäça-rüpasyaiva präptir na tu tädå ça-svarüpasya | ataeva prämäëikair apy uktam dhämno’bhede’pi parikara-bhede prakäçaù | yathä täsäà madhye dvayor dvayoù (10.77.7) iti | nitya-siddhänugatänäà tu çré -nanda-nandanasya tädå ça-svarüpasyaiva präptir ity änugatyäpekñ ävaçyaké ti bhüyän viçeñ o’sté ti vibhävané yam | atha candrakänti-prabhå tiñ u rägänugé ya-guru-caraëävalambanasyädå ñ ö atväd rägänugäyäm etasya käraëatä na sambhavati cen na | sämänyatas tädå ça-guru-caraëävalambanasya käraëatäyäù säkñ ät paramparayä své kärät | yatra säkñ ätkäraëatä na sambhavati tatra janmäntaré ëa-käraëa-kalpanam phala-balät | ataevälaìkärikair bälaksaya kavitäyäà tathaiva kalpyate | ataù svayam eva vakñ yate (BRS 1.3.57)—

sädhanekñ äà vinä yasminn akasmäd bhäva é kñ yate | vighna-sthagitam atrohyaà präg-bhavé yaà susädhanaà ||

ataeva gopälopäsakäù pürvam apräptäbhé ñ ö a-siddhayaù ity ädikaà ca | atha bhävaù (BRS 1.3.1)—

çuddha-sattva-viçeñ ätmä prema-süryäàçu-sämya-bhäk | rucibhiç citta-mäså ëya-kå d asau bhäva ucyate ||

yathä tantre -- premëas tu prathamävasthä bhäva ity abhidhé yate | sättvikäù svalpa-mäträù syur aträçru-pulakädayaù ||

atha premä (BRS 1.4.1)— samyaì-maså ëita-svänto mamatvätiçayäìkitaù | bhävaù sa eva sändrätmä budhaiù premä nigadyate ||

yathä païcarätre— ananya-mamatä viñ ëau mamatä prema-saìgatä | bhaktir ity ucyate bhé ñ ma-prahlädoddhava-näradaiù ||

(BRS 1.4.15-16)— ädau çraddhä tataù sädhu-saìgo’tha bhajana-kriyä | tato’nartha-nivå ttiù syät tato niñ ö hä rucis tataù ||

athäsaktis tato bhävas tataù premäbhyudaïcati | sädhakänäm ayaà premnaù prädurbhäve bhavet kramaù ||

(BRS 2.1.4-6, 10)

athäsyäù keçava-rater lakñ itäyä nigadyate | sämagré -paripoñ ena paramä rasa-rüpatä || vibhävair anubhävaiç ca sättvikair vyabhicäribhiù | svädyatvaà hå di bhaktänäm äné tä çravaëädibhiù | eñ ä kå ñ ëa-ratiù sthäyé bhävo bhakti-raso bhavet || präktany ädhuniké cästi yasya sad-bhakti-väsanä | eñ a bhakti-rasäsvädas tasyaiva hå di jäyate || kå ñ ëädibhir vibhävädyair gatair anubhavädhvani | prauòhänanda-camatkära-käñ ö häm äpadyate paräm ||

tathä hi çrutiù—raso vai saù | rasaà hy eväyaà labdhvänandé bhavati iti | upapatau paraké yäyäm eva rasotkarñ aù | ataeva ujjvala-né lamaëau (1.19)

atraiva paramotkarñ aù çå ìgärasya pratiñ ö hitaù ||

ö é kä—atraiva upapatau | tathä ca bharatena (UN 1.20-21)—

bahu väryate khalu yatra pracchanna-kämukatvaà ca | yä ca mitho durlabhatä sä manmathasya paramä ratiù || laghutvam atra yat proktaà tat tu präkå ta-näyake | na kå ñ ëe rasa-niryäsa-svädärtham avatärini ||

punas tatraiva (UN 3.19)— kanyakäç ca paroòhäç ca paraké yä dvidhä matäù | vrajeça-vrajaväsinya etäù präyeëa viçrutäù |

tathä hi rudraù (UN 3.20)— vämatä durlabhatvaà ca stré ëäà yä ca niväraëä | tad eva païca-bäëasya manye paramam äyudham ||

viñ ëu-gupta-saàhitäyäà ca (UN 3.21)—

yatra niñ edha-viçeñ aù sudurlabhatvaà ca yan må gäkñ é ëäm | tatraiva nägaräëäà nirbharam äsajjate hå dayam ||

(UN 3.22)— äù kià vänyad yatas tasyäm idam eva mahämuniù jagau päramahaàsyäà ca saàhitäyäà svayaà çukaù ||

yathä çré -daçame (10.33.19)—

kå tvä tävantam ätmänaà yävaté r gopayoñ itaù | reme sa bhagaväàs täbhir ätmärämo’pi lé layä ||

ö é kä—gopé näà yoñ ita iti täsäà spañ ö am eva paraké yatvam |

tä väryamäëäù patibhiù pitå bhir bhätå -bandhubhiù | (BhP 10.33.19) yat patyapatyasuhå däm anuvå ttir aìga stré ëäà svadharma iti dharmavidä tvayoktam | (BhP 10.29.32) tad yäta mä ciraà goñ ö haà çuçrüñ adhvaà paté n saté ù | krandanti vatsä bäläç ca tän päyayata duhyata || (10.29.22) bhartuù çuçrüñ aëaà stré ëäà paro dharmo hy amäyayä | (10.29.24)

asvargyam ayaçasyaà ca kå cchraà bhayävaham | jugupsitaà ca sarvatra aupapatyaà kula-striyäù || (10.29.26)

tatraiva— sa kathaà dharma-setünäà vaktä kartäbhirakñ itä | praté pam äcarad brahman para-däräbhimarçanam || (10.33.27)

tathä çré -ekädaçe (11.12.13)— mat-kämä ramaëaà järam asvarüpa-vido’baläù ||

padma-puräëe ca—

gopa-näré bhir aniçaà yatra kré òati kaàsahä || krama-dé pikäyäà ca—

go-gopa-gopa-vanitä-nikaraiù paritam iti |

bå had-gautamé ya-tantre ca— atra yä gopa-patnyaç ca nivasanti mamälaye |

çré -gopäla-stave—

viciträmbara-bhüñ äbhir gopa-näré bhir ävå tam || iti | bå had-vämane ca—

jära-dharmeëa susnehaà sarvato’dhikam uttamam | mayi sampräpya sarvo’pi kå takå tyo bhaviñ yati || iti |

atha çré -räsa-païcädhyäyé -çré -bå had-vaiñ ëava-toñ aëyäà çré -sanätana-gosvämi-caraëair uktam (10.22.21)—

yätäbalä vrajaà siddhä mayemä raàsyatha kñ apäù | yad uddiçya vratam idaà cerur äryärcanaà saté ù ||

ö é kä—bharjitäù kvathitä dhänäù präyo bé jäya phaläntarotpädanäya neçate | kintu svayaà bhogyatäpattyä sadya eva parama-sukhäya samarthä bhavanté ty arthaù | ity evaà patitvena prema-viçeñ äsiddher upapatitvenaiva tat saàsiddher iti bhävaù | tad eväha yäteti | he abalä ity ätibälyaà sücayati | ato’dhunä raty-ayogyä iti bhävaù | yad vä pürvokta-nyäyena sarvato’dhika-çaktimatya ity arthaù | prakära-viçeñ eëa mad-vaçé kära-viçeñ ät | yataù siddhäù sampanna-kämitvät tad-até ta-phalä ity arthaù | imä nikaö a evaiñ yac charatkälé nä iti täsäà vidüravartitve’pi imä iti sannihitatayä uktiù säntvanärthä | anyat samänam | yad vä, hemantasyottara-mäsa-sambandhiné r ägaminé ù kñ apäù mayä saha ramaëaà präpsyatha iti | nanu asmat-saìkalpitaà tvayodvahana-sukhaà sidhyatu, tena räsa-kré òädiñ u sukhaà ca sampadyatäm | taträha yad iti | yad uddiçya äryäyäç cic-chakteù kätyäyanyä arcanaà vrataà cerur bhavatyaù, tad idaà mayoktam aupapatyena räsa-kré òädi-sukham evety arthaù | vivähena patitve räsa-kré òädi-sukha-viçeñ o na sampadyata iti bhävaù | saté ù he satya iti aupapatye’pi yüyaà sarvathä sädhvya eva | mad-eka-mätra-niñ ö hatväd iti bhävaù | tattvato’naupapayät vivähitäbhyo’py adhika-priyatvät | yad vä saté r iti kñ apä-viçeñ aëam | uttamä räsänandävirbhävikäù çäradäù çé toñ ëädi-rahitä jyotsnäç cety arthaù | yad vä tat kré òä-mähätmyam eväha yad yasmät satyo lakñ mé -dharaëädayaù | idaà räsa-kré òädi-sukham uddiçya äryärcana-vrataà cerur eva, na tu tat sukhaà präpur ity arthaù | yad ramaëam idaà vratam | anyat samänam |

çré maj-jé va-gosvämi-caraëaiù—atha vraje prakaö äyäà ca çré -kå ñ ëasyaupapatyaà nityam | çré -rädhikädé näà ca paraké yätvaà nityam | tayoù svarüpeëa dvaividhyaà nästi | kintu apräkå ta-dväpare präkå ta-dväparasya milane svayaà-rüpe çré -nanda-nandane vasudeva-nandanädiñ u prakäçeñ u militeñ u satsu lé läyäù präkaö yaà bhavati | yathoktam äkare (LBhäg 1.5.438)—

prapaïca-gocaratvena sä lé lä prakaö ä små tä | anyäs tv aprakaö ä bhänti tädå çyas tad-agocaräù ||

kià ca çré -kå ñ ëasyaupapatyäbhäve rasotkarñ äbhävaù syät | yathäkare (UN 1.19,21)—

atraiva paramotkarñ aù çå ìgärasya pratiñ ö hitaù || laghutvam atra yat proktaà tat tu präkå ta-näyake | na kå ñ ëe rasa-niryäsa-svädärtham avatärini ||

ataeva ekädaçe (11.12.13)—

mat-kämä ramaëaà järam asvarüpa-vido 'baläù | brahma mäà paramaà präpuù saìgäc chata-sahasraçaù ||

asya vyäkhyä sva-daça-çloké -bhäñ ye kå taiva | tatredaà bé jam | yatraupapatye loka-viruddhaà dharma-viruddhaà ca | tatraiva laghutvam | yatra tu tad-ubhayäbhävas tatra bahu-niväraëädi-hetubhiù çå ìgärasya paramotkarñ atä | tatra laukikaupapatye—paradärän na gacchec ca manasäpi kadäcana iti çästra-viruddhatvena päpa-sambhavät | dharma-viruddham ata eva nindäsambhavät lajjäkaratvena loka-viruddhatvaà ca | ataù svayaà çré -kå ñ ëenäpi (BhP 10.29.26) |

asvargyam ayaçasyaà ca kå cchraà bhayävaham | jugupsitaà ca sarvatra aupapatyaà kula-striyäù ||

ity anena tasyaiväsvargyädikam uktam | çré -vraja-devé bhir api niùsvaà tyajanti gaëikä järä bhuktvä ratäà striyam (10.47.7) iti tasyaivollekhaù kå taù | çré -kå ñ ëe tu çästra-virodhäbhävena päpäsambhavän na dharma-viruddhatvam | ataevänindyatvena lajjädy-asambhavän na loka-viruddhaà ca | pratyuta loke suñ ö hüpädeyatvam eveti bahu-niväraëädi-hetubhiù çå ìgärasya paramotkarñ ateti täsäà parama-duùsaha-loka-lajjänädareëa tad-eka-pré tyä pravå tter avagamät | tat-pré teç ca sarva-çästra-phala-rüpatvät | tatra (10.33.29)—

dharma-vyatikramo då ñ ö a é çvaräëäà ca sähasam | tejé yasäà na doñ äya vahneù sarva-bhujo yathä ||

ity ädi | vacana-prämäëyät na dharma-viruddham api, yathä—

go-cäraëäyänucaraiç carad vane yad gopikänäà kuca-kuìkumäìkitam

ity atra yad akrüreëa çré -kå ñ ëasyaupapatyasyollekhaù kå taù | tat khalu pitå vyatvena däsatvena cety ubhayathä na yujyate | kintu upädeyatvenaiva | na ca pré ti-viçeñ ollekha eva kå ta iti vaktavyam | tad-väcaka-çabdayänupädänät | yat khalu çré -bhägavatädi-puräëeñ u nänä-jäté ya-muni-räja-sabhädiñ u tad-aupapatya-pratipädikä räsa-lé lä gé yate tat tu suñ ö hüpädeyatvenaiva, nänyathä | täsäà tad-eka-sukhärtha-pravå ttis tu yat te sujäta ity ädi-çré -bhägavatokteù | tat-pré teù sarva-çästra-phala-rüpatvaà yathä tatraiva kurvanti hi tvayi ratià kuçaläù iti | kuçaläù çästra-nipuëäù iti ö é kä ca | paraké yätvaà codäharati cäkare (UN 3.18)—

rägolläsa-vilaìghitärya-padavé -viçräntayo’py uddhura- çraddhä-rajyad-arundhaté -mukha-saté -vå ndena vandyehitäù | äraëyä api mädhuré -parimala-vyäkñ ipta-lakñ mé -çriyas täs trailokya-vilakñ aëä dadatu vaù kå ñ ëasya sakhyaù sukham || iti |

käs tä ity apekñ äyäm äha (UN 3.19)—

kanyakäç ca paroòhäç ca paraké yä dvidhä matäù |

paramotkarñ am äha (UN 3.19)—

pracchanna-kämatä hy atra gokuendrasya saukhyatä ||

atra paraké yätva-viçeñ e iti | tasmät çré -kå ñ ëa-tad-dhäma-samaya-parikara-lé lädé näà sarva-laukikäté tatve’pi yathä lokaval lé läyäà sac-cid-änanda-maya-çré -vigrahe mutra-puré ñ otsargädikaà své kriyate tathä tal-lé lä-parikara-rüpäbhir manvädibhiù päëi-grahaëe ko doñ aù | saìgame tu doñ a eva, sa ca nästi | yathä (UN 3.32)--

na jätu vraja-devé näà patibhiù saha saìgamaù || ataeva (BhP 10.33.27)—

manyamänäù svapärçvasthän svän svän därän vrajaukasaù ||

iti pärçvasthän na tu saìgamocita-çayyä-sthänäni | tathäpi yogamäyayä vivähocitaà laukika-vaidikaà karma kärayitvä päëi-grahaëaà pratyäyitam | kià ca gokulasya prakaö äprakaö a-rüpeëa prakäça-dvaividhya-své käre sati lé läyä dvaividhyaà syät | tayoù svarüpeëa dvaividhyasyäbhävaù | ataù çré -rädhikädibhiù särdhaà prakaö a-vihäre’pi çré -kå ñ ëasyädhokñ ajatvät tat parivära-samaya-lé lädé näà tat-svarüpa-çaktiviläsatvena tat-samäna-dharmatväc ca tasya teñ äà ca prapaïcendriyäviñ ayatvam apräkaö yam | tataù svayaà prakäçatva-çaktyä svecchä-prakäçayä so’bhivyaktyo bhaven netre na netra-viñ ayas tv ataù iti nirdhäraëät tasya teñ äà ca prapaïcendriya-viñ ayatvaà präkaö yam | ataeva çré -laghu-bhägavatämå te (1.5.391-2)—

yad adyäpi didå kñ eran utkaëö härtä nija-priyäù | täà täà lé läà tataù kå ñ ëo darçayet tän kå pä-nidhiù || kair api prema-vaivaçya-bhägbhir bhägavatottamaiù | adyäpi då çyate kå ñ ëaù kré òan vå ndävanäntare ||

ity atraiva vå ndävane lé läyäù prapaïcägocaräyäù säkñ äd-darçanam | aprakaö a-vå ndävana-sattä-pakñ e tu brhama-hrada-né täù itivad atra tasya säkñ äd-darçanänupapattiù | kià cäprakaö a-vå ndävanasya sattve (utkalikä-vallaré 66)—

prapadya bhavadé yatäà kalita-nirmala-premabhir mahadbhir api kämyate kim api yatra tärëaà januù | kå tätra kujaner api vraja-vane sthitir me yayä kå päà kå paëa-gäminé à sadasi naumi täm eva väm ||

tathä çré -gändharva-samprärthanäñ ö ake (1) vå ndävane viharator iha keli-kuïje ity ädy-anupapattiù | evaà ca sati kalpa-vå kñ ädi-rüpäëäà nimbädi-rüpeëa yat praté tiù | tat tu (naiñ adhé ya-carite 3.94) pittena düne rasane sitäpi tiktäyate itivat | nayana-doñ ät çaìkhaà pé tam iva paçyaté tivat | prakäçaika-rüpäyäù sürya-känter ulükeñ u tamo’bhivyaïjakatä itivac ca säparädheñ v ayogyeñ u teñ u tasya svarüpäprakäça-präyikatväc ca | anena çré -kå ñ ëasyaupapatye çré -rädhikädé näà paraké yätve kecit punar evam ähuù—yaù khalüpapatyädy-utkarñ o varëitaù çré madbhir grantha-kå dbhiù sa tu parecchayaiva na tu sväbhimataù | tan na teñ äà prärthanä-virodhät | yathä hy utkalikä-vallaryäà (45)—

älé bhiù samam abhupetya çanakair gändharvikäyäà mudä goñ ö hädhé ça-kumära hanta kusuma-çreëé à harantyäà tava | prekñ iñ ye purataù praviçya sahasä güòha-smitäsyaà baläd äcchindänam ihottaré yam urasas tväà bhänumatyäù kadä ||

ity atra hi svaké yatvena tayä tayä tasya puñ pa-haraëam | tena ca tat-tat-sakhyä | uttaré yäkarñ aëaà na sambhavaté ti | tathä kärpaëya-païjikäyäà (35) ca—

gaveñ ayantäv anyo'nyaà kadä vå ndävanäntare | saìgamayya yuväà lapsye häriëaà päritoñ ikam ||

tathä (34)—

gurväyattatayä kväpi durlabhänyonya-vé kñ aëau | mithaù sandeça-sé dhubhyäà nandayisyämi väà kadä ||

aträpi parasparänveñ aëaà dulrabhänyo’nya-vé kñ aëaà ca paraké yäyäm eva sambhavaté ti | evaà çré man-mahäprabhoù paramäntaraìga-bhakta-çré -raghunätha-däsa-gosvämi-pädair yathä viläpa-kusumäïjalyäm (88)—

bhräträ goyutam atra maïju-vadane snehena dattvälayaà çré dämnä kå paëäà pratoñ ya jaö iläà rakñ äkhya-räkä-kñ aëe | né täyäù sukha-çoka-rodana-bharais te saàdravantyäù paraà vätsalyäj janakau vidhäsyata itaù kià lälanäà me’grataù ||

ity ädi bahuçaù |

kià ca vraje çré -kå ñ ëasya nava-yauvane samå ddhimän çå ìgäro jïeyaù | sa ca mahäbhäva-svabhävena cira-praväsaà vinä nikaö a-praväse’pi tat-sphürtyä sambhavati | truö ir yugäyate tväm apaçyatäm ity ädi nyäyena brahma-rätra-tativad virahe’bhüt ity ädi nyäyena çaraj-jyotsnä-räse vidhi-rajani-rüpäpi nimiñ ädi-nyäyena ca | ataeva çré mad-ujjvaja-né lamaëau (15.203) sampannasyodäharaëe çré -haàsadütasya padyaà dattam | ato vidagdha-mädhave (1.36) paugaëòatvena bhäsamänatvaà darçitam | yathä duddha-muhassa vacchassa däëià ko kkhu uvvähä-osaro | ity ädau | nava-yauvanasyaiva sadästhäyitvena dhyeyatvam | yathä stava-mäläyäà (utkalikä-vallaré 17) çyämayor nava-vayaù-suñ amäbhyäm ity ädau | ataù çré -kå ñ ëa-dugdha-mukhatvasya sadä sphürtyä çré -vrajeçvaryädibhis tasya pariëayodyamaù kväpi na kå taù | kim uta mahä-bhäva-prabhedädhirüòha-viçeñ a-mädana-bhäva-svabhäve | sa ca taà vinä sambhavaté ti vaktavyam | yathä çré -ärñ a-vacanam—

vande çré -rädhikädé näà bhäva-käñ ö häm ahaà param | vinä viyogaà sambhogaà yä turyam udapädayat ||

atra bhäva-käñ ö häà mädana-rüpäm | mädanasya lakñ aëam (UN 14.219, 226, 229)—

sarva-bhävodgamolläsé mädano’yaà parät paraù | räjate hlädiné -säro rädhäyäm eva yaù sadä || na nirvaktuà bhavec chakyä tenäsau muninäpy alam ||| sphuranti vraja-devé ñ u parä bhäva-bhidäç ca yäù | täs tarkäygocaratyä na samyag iha varëitäù ||

ity ädeç ca cira-nikaö a-praväse cira praväsa sphürtyä samå ddhimän sambhogo bhavaté ti kim äçcaryam | nanu tarhi kathaà çré -gosvämi-pädaiù samå ddhimän sambhogo nava-vå ndävane udähå taù ? tat tu spañ ö a-lé läyäà nandanandana-vasudeva-nandanayor ektaväbhimänät | tad yathä (11.12.13) mat kämä ramaëaà järam asvarüpa-vido’baläù | tathä (10.46.3) gacchoddhava vrajaà saumya pitror naù pré tim ävahan ity ädi | ataeva çré mad-ujjvala-né lamaëau (15.185-6)

harer lé lä-viçeñ asya prakaö asyänusärataù | varëitä virahävasthä goñ ö ha-väma-bhruväm asau || vå ndäraëye viharatä sadä räsädi-vibhramaiù | hariëä vraja-devé näà viraho’sti na karhicit ||

ataeva çré -rasämå ta-sindhau (2.5.128) çré -bhägavatädi-güòhärthaù çré -gosvämi-pädair darçitaù | yathä—

prokteyaà virahävasthä spañ ö a-lé länusärataù | kå ñ ëena viprayogaù syän na jätu vraja-väsinäm ||

yathä hi yämala-vacanaà—

kå ñ ëo’nyo yadu-sambhüto yaù pürëaù so’sty ataù param | vå ndävanaà parityajya sa kvacit naiva gacchati || iti |

spañ ö a-lké lä çré -nandanandana-vasudeva-nandanayor ekätma-vyaïjikäù | aspañ ö a-lé lä güòha-lé lä tayor bheda-vyaïjikä | ataeva çré -nanda-yaçodädé näà parikaraiù saha dväravatyädi-gamanaà vrajeçäder aàçabhütä ye droëädyä ity ädivat jïeyam | çré -lalita-mädhave (10.36) çré -rädhä-prärthanä--

yä te lé lä-rasa-parimalodgäri-vanyäparé tä dhanyä kñ auëé vilasati vå tä mäthuré mädhuré bhiù | taträsmäbhiç caö ula-paçupé -bhäva-mugdhäntaräbhiù saàvé tas tvaà kalaya vadanolläsi-veëur vihäram || 38 || kå ñ ëaù – priye tathästu |

rädhikä – kadhaà bia ? (kå ñ ëaù sthagitam iväpasavyato vilokate |) (praviçya gärgyä sahäpaö é kñ epeëa ekänaàçä |)

ekänaàçä—sakhi rädhe ! mätra saàçayaà kå thäù | yato bhavatyaù çré mati gokule tatraiva vartante kintu mayaiva käla-kñ epaëärtham anyathä prapaïcitam | tad etan manasy uanbhüyatäm | kå ñ ëo’py eñ a tatra gata eva praté yatäm | gärgé (svagatam)—phalidaà me täta-muhädo sudena |

çré -bhägavate yathä çré -nandanandana-vasudeva-nandanayor ekatva-vyaïjikä spañ ö ä | tathä çré -lalita-mädhave vindhyädära-prasütä-ké rtidä-prasütayor ekatva-vyaïjikä lé lä spañ ö ä | yathä güòha-lé läyäà çré -kå ñ ëo vasudeva-nandana-rüpeëa gatas tathä çré -rädhä satyabhämä-rüpeëa gatä | yathä spañ ö a-lé läyäà vasudeva-nandane nanda-nandanäveças tathä çré -satyabhämäyäà çré -rädhäveça iti | nanv aprakaö a-lé läyäà pürva-rägo nästé ti prakaö a-lé lä-viçeñ o’pekñ yaù | prakaö a-lé läyäà samå ddhimän sambhogo nästé ty aprakaö a-lé lä-viçeñ o’pekñ yaù | ataeva gokulasya prakaö äprakaö a-prakäçayoù svarüpeëa dvaividhyaà syät | evaà lé läyäç ca ? taträha samå ddhimän sambhogas tatra prakaö a-lé läyäà na jätaç cet, tad artham aprakaö a-lé lä-viçeñ o’pekñ yaù | sa tatra jäta eva yathä dantavakra-vadhänantaraà ramya-keli-sukhenätra mäsa-dvayam uväsa ha iti |

kià ca svaké yäsu samaïjasä ratiù, sä cänurägäntäù | tatra jäti-bhedena samå ddhimän sambhogo rasa-niryäsatvena na kathyate | paraké yäsu samarthä ratiù | sä ca bhäväntä | vaiçiñ ö yaà pätra-vaiçiñ ö yäd ratir eñ opagacchati (BRS 2.5.1) iti samarthä-rati-sthäyikaù samå ddhimän sambhogo rasa-niryäsatvena kathyate | ataeva prakaö a-lé läyäà pürva-räga-samå ddhimantau jätau | a prakaö a-lé lä-viçeñ a-své käreëa kià prayojanam ? kià ca jäta-präkaö yäù pürva-rägädi-gatä lé lä aprakaö ä adhunä vartante täsäà punaù präkaö ye kià punaù pürvarägädi-rüpaà nija-prayojanaà bhavati | lé läyäù prakaö äyäà samå ddhimata äsvädanam asty eva | tad arthaà prakaö a-lé lä-viçeñ a ity asaìgatir iti | kintu rasa-çästre sambhogasya rätri-prädhänyatvät | sa ca samå ddhimän räträv eva jäyate yathä nikaö a-düretyädi-pürvavat |

kecit tu dantavakra-vadhänantaraà prauòha-yauvane ##14 prauòha-yauvanaà vicäryate | änukramiké lé lä nityä | sä ca janma karma ca me divyam ity ädeù | tasyäà çré -nandanandanasya

14 Text missing here?

vayo-gaëanaà çré -vaiñ ëava-toñ aëyäm nirëé tam eva | tat tu païcaviàçaty-adhika-çata-varñ a-paryantam | tad-vyavasthä | vraje ekädaça-samäù | tatra sävitrya-janmäbhävena dharma-çästra-virodhäd viväho nästi | räsa-kré òä-sukha-sambhoge paraké yätvam evety arthaù | mathuräyäà caturviàçatiù varñ äù | taträpi nästi vivähaù | tataù sambhogäd anantaraà satyabhämädé näà | tataù ñ oòaça-sahasra-kanyänäm | tataù putra-pauträdayo bahavo jätäù | tato dantavakra-vadhänantaraà lé lävasäne vrajägamanam | taträpi keñ äàcin mate vivähaù çré -rädhädibhiù sammataù | tad asaìgatam | çré -bhägavate kuträpy avarëitatvät | bandhu-vargäer niñ edhäbhävena rasotkarñ äbhäväc ca | ataeva gocäraëädi-janya-virahäbhävas tato räsa-däna-mänädi-lé läder abhävena düté preñ aëäder abhävaù syät | ataeva çré -rüpa-pädair navayauvanasya sadädheyatvena varëitatvät çré -mahäprabhoù pärñ ada-vå ndair vivähasya kuträpy avarëitatväc ca | çré -padma-puräëa-mate lalita-mädhave viväha-varëanaà kalpa-bhedena samädheyam | tasmät sarveñ äà mate prakaö äprakaö a-lé läyäà paraké yaiva nityatvät | vivähaà své kå tya tenaiva lé läyä aparakaö atvaà matvä svaké yäyä nityatvaà manyate | tad asaìgatam | pürva-hetoù çré -vrajeçvarädé näà çré -kå ñ ëasya sadä dugdha-mukhatva-sphürtyä sävitra-janyäbhävena vivähäbhävät | nava-yauvana-saàvalita-pürëatamatvasya çré -rüpa-gosvämy-ädibhiù sadä dhyeyatväc ca | tat tu çré -kå ñ ëasya mathurädi-gamanäbhävät | sa ca kå ñ ëo’nyo yadu-sambhütaù ity ädi | mathurädi-gamane tu pürëataratvädipätät | nava-yauvanasya sadä dhyeyatvaà yathä stavamäläyäà (utkalikä-vallaré 17)—

çyämayor nava-vayaù-suñ amäbhyäà gaurayor amala-känti-yaçobhyäm | kväpi väm akhila-valgu-vataàsau mädhuré hå di sadä sphuratän me || ity ädeç ca |

asman-mate tu çré -vasudeva-nandana-rüpeëa mathurä-dvärakädau gatvä dantavakra-vadhänantaraà punar vrajam ägatya tatra tu svayaà-prakäça-rüpeëa çré -vrajendra-nandanena lé läyäù prakaö anaà kå tam | tat tu trimäsyäù paratas täsäà säkñ ät kå ñ ëena saìgatiù iti jätam | asya tu prakaö äprakaö e jätatvaà pürvam eva likhitam | tataù çré mad-vrajendra-nandane pürëatarädi-prakäçe | na tu mathurä-dvärakädau ca | ataù prakaö äprakaö e paraké yäyäù sad-bhävena nityatvät | tat tu jayati jananiväsa ity äder vartamäna-prayogä bahavaù santi | ataù çré -kå ñ ëa-caitanya-mahäprabhoù pariväreñ u çré man-nityänandädvaitädibhiù çré -bhägavatänusäreëa prakaö äprakaö e vraja-lé läyäà çré -kå ñ ëasyaupapatyaà nityatvena své kå tya sva-sva-pariväre pravartitaà då çyate | teñ u ca çré -gadädhara-svarüpa-rüpa-sanätana-bhaö ö a-raghunätha-däsa-karëapürädibhis tat-tan-matänusäreëa tatra tatraiva paraké yätvaà sva-sva-grantha-gaëe varëayitvä pravartitaà då çyate | lé lä-mätrasya nityatvät | tat tu jayati jananiväsaù ity ädeù | tathä çré -rämänujäcärya-madhväcärya-prabhå tibhiç ca lé lä-mätrasya nityatvaà sthäpyate | ato lé lä-mätrasya nityatvenänukramikyä lé läyä nityatve na doñ as tasmät prakaö äprakaö e paraké yäyä nityatvam | tat tu punaù paripäö yä vicäryate | svayaà bhagavän çré -vrajendra-nandanaù çré -kå ñ ëa-caitanyaù | sa ca saptottara-caturdaça-çata-çakäbde prakaö itaù | jagad-gurutväd äcäryatvam aìgé kå tavän | avatäre tu mukhya-käraëam äha (CC 1.1.6)—

çré -rädhäyäù praëaya-mahimä ké då ço vänayaivä- svädyo yenädbhuta-madhurimä ké då ço vä madé yaù | saukhyaà cäsyä mad-anubhavataù ké då çaà veti lobhät tad-bhäväòhyaù samajani çacé -garbha-sindhau haré nduù || ity ädi |

gauëa-käraëaà tu bhü-bhära-rüpa-mahä-päpinäm asura-svabhävaà düré kå tya kalau mukhya-dharma-näma-saìké rtana-pravartanam | tasya pramäëaà anugrahäya bhaktänäm (10.33.36) ity ädi | ataeva çré -nityänadädvaita-gadädhara-svarüpa-rüpa-sanätanädé n nija-pärñ adän prakaö ayya tad-dväreëa yuga-dharmaà pravartayitvä taiù saha punar añ ö a-catväriàçad-varñ a-paryantaà prakaö a-mukhya-käraëaà mukhya-rasäsvädanaà kå tavän | äsvädanaà tu sarva-vedänta-sära-çré -bhägavata-saàmatam | tat tu prakaö äprakaö e nityatvät | tatra ca (10.33.19)—

kå tvä tävantam ätmänaà yävaté r gopayoñ itaù | reme sa bhagaväàs täbhir ätmärämo 'pi lé layä ||

ity ädi bahuçaù | tasmäd vrajendra-nandanasya gopa-stré ñ üpapatitvaà täsäà tu tasmin paraké yätvaà krama-lé lävasäne prakaö aà nityam eva | yataù çré man-mahäprabhuù çré -kå ñ ëa-caitanyaù sarva-bhaktän tad eväsvädanaà kärayitvä svayam eväsvädanaà kå tavän | tatra svayam äsvädanaà yathä çré -caitanya-caritämå te (2.1.11)—

caëòé -däsa vidyäpati räyera näö aka gé ti karëämå ta çré gé ta govinda

mahäprabhu rätri dine svarüpa-rämänandera sane näce gäya parama änanda

etad-abhäve hå di yasya preraëayä pravartito’haà varäka-rüpo’pi iti vacanät | çré -mahäprabhunä nija-präkaö yasya prayojanasya çré mad-rüpa-gosvämi-kå ta-çré mad-ujjvala-né lamaëy-ädibhiù sampäditatvät | präkaö ya-mukhya-prayojanasya hänyä çré -mahäprabhoù präkaö yam aprayojakam | tasmät çré -mahäprabhoù kå täsvädanasya parama-vijïa-sevyatvam | yathä tatra çré -däsa-gosvämi-kå ta-stavävalyäà (çré -caitanyäñ ö ake 4)

anävedyäà pürvair api muni-gaëair bhakti-nipuëaiù çruter güòhäà premojjvala-rasa-phaläà bhakti-latikäm | kå pälus täà gauòe prabhu atikå päbhiù prakaö ayan çacé -sünuù kià me nayana-saraëé à yäsyati padam ||

ataeva çré -mahäprabhoù çakti-rüpaiù çré -rüpa-gosvämi-caraëaiù çré mad-ujjvala-né lamaëi-çré -vidagdha-mädhava-däna-keli-kaumudy-ädi-granthänäà samarthä-rati-viläsa-rüpäëäà sütra-rüpe çré -smaraëa-maìgale pratijïätam—çré -rädhä-präëa-bandhoù iti | evaà laghu-bhägavatämå te (1.5.448, 451)—

prapaïcägocaratvena sä lé lä prakaö ä matä || iti | atha prakaö atäà labdhe vrajendra-vihite mahe | tatra prakaö ayaty eñ a lé lä bälyädikä kramät | karoti yäù prakäçeñ u koö iço’prakaö eñ v api ||

evaà stava-mälä-stavävalé -gaëoddeça-dé pikädiñ u prakaö äprakaö e vartamänäù paraké yä lé läù prärthané yä vartante | evaà çré -mahäprabhu-pärñ ada-vargaiù kå teñ u saàskå ta-präkå ta-maya-grantha-nicayeñ u bahu-vidhäni pramäëäni vartante| tatra çré -mahäprabhu-parama-guru-çré -mädhavendra-puré -gosvämi-pädiaù çré -çré -bhagavat-präpti-käle prärthitavän—

ayi dé nadayärdra nätha he, mathuränätha kadävalokyase | hå dayaà tvad-aloka-kätaraà dayita bhrämyati kià karomy aham || ity ädi |

tat tu pärñ adäù çré -kå ñ ëa-caitanyasya prakaö äprakaö e sabhäsu svayam äsväditavantas teñ äà çiñ ya-praçiñ yädayas tad-grantha-dväreëedäné m apy äsvädayanti – jayati jananiväsa ity ädi-vartamäna-prayogair lé lä-mätrasya nityatvät | tatra pramäëäni yathä çré -rämänanda-räya-gosvämi-pädänäà jagannätha-vallabhäkhyaà näö akam, çré -svarüpa-gosvämi-pädänäà karacä, çré -gadädhara-paëòita-gosvämi-pädänäà premämå ta-stoträdi, çré -narahari-ö hakkura-pädänäà çré -kå ñ ëa-bhajanämå tädi, çré -väsudeva-ghoñ a-pädänäà padävaly-ädi, çré -räghava-paëòita-gosvämi-pädänäà çré -bhaktiratna-prakäçädi, çré -viñ ëu-puré -gosvämi-pädänäà bhakti-ratnävaly-ädi, çré -särvabhauma-bhaö ö äcärya-pädänäà çré man-mahäprabhoù çata-näma-stoträdi, çré -prabodhänanda-sarasvaté -pädänäà pädänäà çré -vå ndävana-çatakädi, çré -sanätana-gosvämi-pädänäà çré -vaiñ ëava-toñ aëy-ädi, çré -rüpa-gosvämi-pädänäà çré -bhakti-rasämå ta-sindhuù, çré -ujjvala-né lamaëiù, çré -vidagdha-mädhavädi, çré -gopäla-bhaö ö a-gosvämi-pädänäà çré -bhägavata-sandarbha-çré -kå ñ ëa-karëämå ta-ö é kädiù, çré -raghunätha-bhaö ö a-gosvämi-pädänäà tat-çiñ ya-dväreëa çré bhägavatädi-bhakti-çästra-paö hana-päö hanädikam, çré -raghunätha-däsa-gosvämi-pädänäà muktä-carita-stava-mälädi, çré -karëapüra-gosvämi-pädänäà çré -änanda-vå ndävana-campü-çré -kå ñ ëähnika-kaumudé -çré -gaura-gaëoddeça-çré -

caitanya-candrodaya-näö akädi, çré -bhägavatäcärya-pädänäà çré -kå ñ ëa-prema-taraìginé , tatra çré mad-anantäcärya-päda-çré -nayanänanda-pädädé näà padävaly-ädi | evaà ca çré -mahäprabhos tämbüla-carvita-janma-çré -nityänanda-prabhu-sevaka-çré -näräyaëé -putra-çré -vå ndävana-ö hakkura-varëita-çré -caitanya-bhägavatädi | tat tu çré -nityänanda-prabhunä säkñ ät preraëayä likhitaà bhavati | tathä hi çré -caitanya-caritämå te (1.8.) caitanya-lé lära vyäsa vå ndävana däsa ity ädi |

evaà çré -mahäprabhor mata-virodhinaù çré mad-acyutänandädi vinä çré mad-advaita-prabhu-puträù çré mad-advaitäcärya-pädais tyaktäù | tat tu çré -caitanya-caritämå tädau prasiddham | evam upamahatsu çré -locana-däsa-ö hakkura-kå ta-çré -caitanya-maìgala-durlabha-särädi, çré -kå ñ ëadäsa-kaviräja-mahänubhäva-kå ta-çré -govinda-lé lämå ta-çré -caitanya-caritämå ta-çré -kå ñ ëa-karëämåta-ö é kädi | çré niväsäcärya-kå ta-catuù-çloké -ö é kädi, çré -narottama-däsa-ö hakkura-çré -govinda-kaviräja-kå ta-padävaly-ädayaù sarvatra prasiddhäù | evam utkala-niväsi-çré -çyämänandädé näà padävalé prasiddhä | kià ca çré man-mahäprabhor mantra-sevakaù säkñ ät ko’pi çré -rüpa-sanätanädé näà ca | tatra çakti-saïcära-kå ta-sevakatve pramäëaà manaù-çikñ äyäà (7,12) yadé ccher äväsaà vraja-bhuvi sa-rägaà pratijanuù ity atraiva, sa-yütha-çré -rüpänuga iha bhavan gokula-vane ity ädi | çré -bå had-bhägavatämå ta-pürva-khaëòe (1.1.1)—

namaç caitanya-deväya sva-nämämå ta-sevine | yad rüpäçrayaëäd yasya ity ädi |

atha çré -jé va-gosvämi-pädaù çré mad-rüpa-pädasya bhrätuñ putras tasmät taà mantra-sevakaà kå tavän | tasya tu çré man-mahäprabhor darçanaà nästi çré mad-rüpädé näm aprakaö e paraké yätvaà svaké yätvaà ca mataà sva-granthe likhitaà tena | tatra svaké yätvaà çré mad-raghunätha-däsa-prabhå tayaù çré -caitanya-pärñ adäù çré -rüpädi-saìgino’naìgé -kå tavantaù | çré -jé va-pädasya tat tu svecchä-likhanaà na bhavati | kintu parecchä-likhanam | tat-päëòitya-balät likhana-paripäö é -darçanena paëòita-janäs tat své kurvanti | ye ca labdha-çré -mahäprabhu-kå pä labdha-çré -rüpädi-kå päs te tu sarvathä näìgé kurvanti | etan-mata-pravartanaà tu käla-kå tam eva | tat tu sarvaà käla-kå tam manye ity ädi | çreyäàsi bahu-vighnäni ity ädi ca | atas tu kecid evaà vadanti çré -jé va-pädas tu bhrätuñ putra eva çiñ yaç ca | tan-mataà svaké yätvam eva | tasmät brüyuù snigdhasya çiñ yasya guravo guhyam apy uta (1.1.8) ity-ädi-nyäyena çré mad-rüpa-päda-mataà svaké yätvam eva | evaà cet çré man-mahäprabhoù pärñ adeñ u viruddhaà jätam | çré man-mahäprabhuëä tu çré mad-rüpa-sanätanau prati svaké yätvam upadiñ ö am | anyeñ u tu paraké yätvam upadiñ ö am iti gurutaraà viruddhaà syät | çré mad-rüpa-gosvämi-pädänäà çakti-saïcäropadiñ ö a-çré maj-jé va-pädädi-çiñ yäëäà sarveñ äà paraké yaiva | kevalaà çré -jé va-gosvämi-päda-gaëa-madhye kvacit kvacid guru-viruddham äçcaryaà då çyate | yato’dyäpi teñ u santäneñ u evaà çiñ yeñ u sva-sva-grantheñ u prakaö e’prakaö e ca paraké yätvaà då çyate | tasmät çré man-mahäprabhos tat-pärñ adädé näà ca paraké yätvam eva matam | çré maj-jé va-pädena tu yat svaké yätvaà likhitam tat parecchayaiva | ataeva çré -kå ñ ëa-sandarbhe svaké yä-siddhäntänantaraà tad-doñ aù prärthanayä svayam eva kñ amäpitaù | tathä hi—

yad etat tu mayä kñ udratareëa taraläyitaà | kñ amatäà tat kñ amä-çé laù çré män gokula-vallabhaù ||

tatra çiñ ya-paramparä-çravaëam äha—gopäla-däsa-nämä ko’pi vaiçyaù çré -jé va-gosvämi-pädänäà priya-çiñ yaù | tat-prärthanä-paravaçena tena svaké yätvaà siddhäntitam | ataeva çré mad-rüpa-sanätana-pädädé näà grantheñ u kutra kuträpi chedanädikaà kå tam | kå tväpi tatra taträpi sva-doñ a-kñ amäpaëaà kå tam | yathä çré -kå ñ ëa-sandarbhe yad etat tu mayä kñ udratameëa taraläyitam | çré -laghu-vaiñ ëava-toñ aëyäà ca (sarväntime)—

lé lä-stavañ ö ippaëé ca seyaà vaiñ ëava-toñ aëé | yä saàkñ iptä mayä kñ udratareëäpi tad-äjïayä || abuddhyä buddhyä vä yad iha mayakälekhi sahasä

tath¸ a yad väcchedi dvayam api saheran param api | aho kià vä yad yan manasi mama visphoritam abhüd ambhobhis tan mätraà yadi balam alaà çaìkita-kulaiù ||

harinämämå te tan-näma spañ ö am evoö ö aìkitam | tad yathä—

harinämämå ta-saàjïaà yad artham etat prakäçayämäse | ubhayatra mama mitraà sa bhavatu gopäla-däsäkhyaù ||

çré -gopäla-campü-maìgaläcaraëe ca (GCP 1.5)—

çré -gopäla-gaëänäà gopälänäà pramodäya | bhavatu samantäd eñ ä nämnä gopäla-campür yä ||

çré mad-ujjvala-né lamaëi-ö é käyäà ca—

svecchayä likhitaà kiïcit kiïcid atra parecchayä | yat pürväpara-sambandhaà tat pürvam aparaà param ||

çré -bhägavata-sandarbhe ca—

tau santoñ ayatä santau çré la-rüpa-sanätanau | däkñ iëätyena bhaö ö ena punar etad vivicyate ||o|| tasyädyaà granthanälekhaà kräntam utkränta-khaëòitam | paryälocyätha paryäyaà kå tvä likhati jé vakaù ||o||

ity ädikaà ca | çré -kå ñ ëa-däsa-nämä brähmaëo gauòé yaù çré maj-jé va-vidyädhyayane çiñ yaù, na tu mantra-çiñ yaù | teñ äà çiñ yäkaraëät | çiñ ya-karaëe pravå ttiç cet tarhi çré niväsa-narottamädé näà çiñ yatvaà çré -jé vena katham atyäji | tasmät teñ v aprakaö eñ u svädhikärecchayä tan-mantra-çiñ yatva-prakaö anaà kå ñ ëa-däsena svenaiva kå tam | teñ äà grantheñ u chedanädi kutra kå taà, kuträpi pallavitam |

ataeva çré -vaiñ ëava-toñ aëy-ädiñ u kutra kuträpi saàçayäspadatvena na sarva-saàmatam | tasmäd ekasyäprämäëyenäny asyäprämäëyam iti nyäyät svaké yätva-siddhänte sarveñ äà çré -caitanya-pärñ adänäm asaàmatatvena çré maj-jé va-pädena tu paräpekñ ä-kå tena ca paraké yätvaà sarva-saàmataà matam iti saìgatam |

iti çré mad-rädhä-govinda-deva-sevädhipati-çré -haridäsa-gosvämé -caraëänujé vi-çré -rädhä-kå ñ ëa-däsodé ritä bhakti-sädhana-dé pikä-navama-kakñ ä

||9||

(10)

daçama-kakñ ä (BRS 1.1.10-17)

taträdau suñ ö hu vaiçiñ ö yam asyäù kathayituà sphuö am | lakñ aëaà kriyate bhakter uttamäyäù satäà matam ||

tad yathä—

anyäbhiläñ itä-çünyaà jïäna-karmädy-anävå tam | änukülyena kå ñ ëänuçé lanaà bhaktir uttamä ||

yathä

çré -närada-païcarätre -- sarvopädhi-vinirmuktaà tat-paratvena nirmalam |

hå ñ é keëa hå ñ é keça-sevanaà bhaktir ucyate || çré -bhägavatasya tå té ya-skandhe ca (3.29.11-13) --

lakñ aëaà bhakti-yogasya nirguëasya hy udähå tam | ahaituky avyavahitä yä bhaktiù puruñ ottame || sälokya-särñ ö i-sämé pya-särüpyaikatvam apy uta |

bhakter viçuddhatä-vyaktyä lakñ aëe paryavasyati ||

kleñ aghné çubhadä mokñ a-laghutä-kå t sudurlabhä |

dé yamänaà na gå hëanti vinä mat-sevanaà janäù || sa eva bhakti-yogäkhya ätyantika udähå taù | yenätivrajya triguëaà mad-bhäväyopapadyate || sälokyetyädi-padyastha-bhaktotkarñ a-ëirüpaëam |

sändränanda-viçeñ ätmä çré -kå ñ ëäkarñ iëé ca sä || (BRS 1.1.44-47)

agrato vakñ yamäëäyäs tridhä bhakter anukramät | dviçaù ñ aòbhiù padair etan mähätyaà pariké rtitam ||

kià ca - svalpäpi rucir eva syäd bhakti-tattvävabodhikä | yuktis tu kevalä naiva yad asyä apratiñ ö hatä ||

tatra präcé nair apy uktam - yatnenäpädito’py arthaù kuçalair anumätå bhiù | abhiyuktatarair anyair anyathaivopapädyate ||

(BRS 1.2.1-2)

sä bhaktiù sädhanaà bhävaù premä ceti tridhoditä || tatra sädhana-bhaktiù -

kå ti-sädhyä bhavet sädhya-bhävä sä sädhanäbhidhä | nitya-siddhasya bhävasya präkaö yaà hå di sädhyatä ||

(BRS 1.2.5-7)—

vaidhé rägänugä ceti sä dvidhä sädhanäbhidhä || tatra vaidhé --

yatra rägänaväptatvät pravå ttir upajäyate | çäsanenaiva çästrasya sä vaidhé bhaktir ucyate ||

yatha, dvité ye (2.1.6)—

tasmäd bhärata sarvätmä bhagavän é çvaro hariù | çrotavyaù ké rtitavyaç ca smartavyaç cechatäbhayam ||

tatra adhikäré (BRS 1.2.15-16)--

yaù kenäpy atibhägyena jäta-çraddho’sya sevane | nätisakto na vairägya-bhäg asyäm adhikäry asau ||

yathaikädaçe (11.20.28) --

yadå cchayä mat-kathädau jäta-çraddho’stu yaù pumän | na nirviëëo nätisakto bhakti-yogo’sya siddhidaù ||

atha rägänugä (BRS 1.2.270)–

viräjanté m abhivyaktäà vraja-väsé janädiñ u | rägätmikäm anuså tä yä sä rägänugocyate ||

ö é kä—abhivyaktaà suvyaktaà yathä syät tathä vraja-väsi-janädiñ u viräjanté à rägätmikäà bhaktim anuså tä yä bhaktiù | yä rägänugä ucyate iti yojanä | vraja-väsi-janädiñ v ity atra jana-padena manuñ ya-mätraà bodhitam | ädi-padena paçu-pakñ y-ädayo gå hyante | ataevoktaà—

trailokya-saubhagam idaà ca niré kñ ya rüpaà

yat go-dvija-druma-må gäù pulakäny abibhran | iti |

viräjanté m iti viçeñ eëa räjamänäm, na tu dhämäntara-parivära-bhaktivad aiçvarya-jïänädinäbhibhütäm | anuså tety atränusaraëaà nitya-siddha-vraja-väsi-jana-bhäva-ceñ ö änugamanätmakänukaraëam | tac ca çré -kå ñ ëa-preñ ö hänugata-niñ ö haà tad evänugatyam iti phalitärthaù | tac ca tad-anugatatve sati tädå ça-käya-väì-mänasé ya-sevä-kartå tvaà ceti | çré -kå ñ ëa-preñ ö hädhé natvaà yathaikädaçe (11.3.21)—

tasmäd guruà prapadyeta jijïäsuù çreya uttamam | çäbde pare ca niñ ëätaà brahmaëy upaçamäçrayam ||

ö é kä ca—uttamaà çreyo jijïäsuù | çäbde brahmaëi vedäkhye niñ ëätaà, anyathä saàçaya-niräsakatväyogyatväd dhetoù | pare brahmaëi aparokñ änubhave ca niñ ëätam | anyathä yato bodha-saàcäräbhävät | pare brahmaëi niñ ëätatve dyotakam äha upaçamäçrayam iti | tatraiva çré mad-uddhavaà prati çré -bhagavän (11.10.12)—

äcäryo’raëir ädyaù syäd ante-väsy uttaräraëiù | tat-sandhänaà pravacanaà vidyä-sandhiù sukhävahaù ||

ö é kä—ädyo’dharaù | tat-sandhänaà ca tayor madhyamaà manthana-käñ ö häà pravacanam upadeçaù | vidyä çästrotthaà jïätam | tatra sandhau bhavo’gnir iva | tathä ca çrutiù—äcäryaà pürva-rüpaù anteväsy uttara-rüpaù ity ädi | ataeva tad-vijïänärthaà sa gurum eväbhigacchet iti | äcäryavän puruñ o veda iti | naiñ ä tarkeëa matir äpaneyä ity ädi ca | tathä çré -kå ñ ëa-preñ ö ha-guru-saàsargeëaiva tad-bhävotpattiù syät | nänyatheti bhävaù | ataeva çré -bhägavate (11.17.27)—

äcäryaà mäà vijäné yän nävamanyeta karhicit | na martya-buddhyäsüyeta sarva-deva-mayo guruù ||

nitya-siddhasya bhävasya präkaö yaà hå di sädhyatä (BRS 1.2.2) iti nitya-siddhasya bhävasya sädhaka-bhaktänäà hå di svayaà prakaö anaà sädhyatä | tat-tad-bhävädi-mädhurye çrute dhé r yad apekñ ate (BRS 1.2.292) ity äçrayiñ yamäëe gurau tad-bhäva-mädhuryaà sutaräà då çyate | etädå çe çré -kå ñ ëa-rüpa-gurau då ñ ö e sati lobhaù svataù eva utpadyate | yathä (BRS 1.2.241)—

då g-ambhobhir dhautaù pulaka-patalé maëòita-tanuù skhalann antaù-phullo dadhad atipå thuà vepathum api | då çoù kakñ äà yävan mama sa puruñ aù ko’py upayayau na jäte kià tävan matir iha gå he näbhiramate ||

atha çravaëa-guru-bhajana-çikñ ä-gurvoù präyikam ekatvam iti | yathä tathaiväha çré -bhakti-sandarbhe (206)—

tatra bhägavatän dharmän çikñ ed gurv-ätma-daivataù | amäyayänuvå ttyä yais tuñ yed ätmätma-do hariù || (BhP 11.2.21) iti |

tatraiva bhagavän devaù | çikñ ä-guror apy ävaçyakatvam äha çré -daçame (10.87.33)—

vijita-hå ñ é ka-väyubhir adänta-manas tura-gaà ya iha yatanti yantum ati-lolam upäya-khidaù | vyasana-çatänvitäù samavahäya guroç caraëaà vaëija iväja santy akå ta-karëa-dharä jaladhau ||

ö é kä—ye guroç caraëaà samavahään äçrityätilola-madäntam adamitaà mana eva turagaà durgama-sämyäd vijitair indriyaiù präëaiç ca yantuà bhagavad-antarmukhé kartuà prayatante | te upäya-

khidas teñ u teñ üpäyeñ u khidyante | ato vyasana-çatänvitä bhavanti | ataeva iha saàsära-samudre santi tiñ ö hanti duùkham eva präpnuvanté ty arthaù | jaladhau akå ta-karëadharä asvé kå ta-nävikä vaëijo yathä tadvat | çré -guru-pradarçita-bhagavad-bhakti-bhajana-prakäreëa bhagavad-dharma-j¸ iäne sati tat-kå payä vyasanänabhibhütau ca satyäà çé ghram eva mano niçcalaà bhavaté ti bhävaù | atha brahma-vaivarte—

guru-bhaktyä sa milati smaraëät sevyate budhaiù | milito’pi na labhyate jé vair ahamikä-paraiù ||

ataeva närada-païcarätre tat-püjanasyävaçyakatvam uktaà, yathä—

vaiñ ëavaà jïäna-vaktäraà yo vidyäd viñ ëuvad gurum | püjayed väì-manaù-käyaiù sa çästrajïaù sa vaiñ ëavaù || çloka-pädasya vaktäpi yaù püjyaù sa sadaiva hi | kià punar bhagavad-viñ ëoù svarüpaà vitanoti yaù || ity ädi |

tasmät çré -guror ävaçyakatvam | tac-caraëävalambanaà vinä premotpattir na bhavaté ti niñ karñ ärthaù | çré -raghunätha-däsa-gosvämi-pädenokta-manaù-çikñ äyäà, yathä—

çacé -sünuà nandé çvara-pati-sutatve guru-varaà mukunda-preñ ö hatve smara ity ädi |

kälikä-puräëe çyämä-rahasye—

madhu-lobhäd yathä bhå ìgaù puñ pät puñ päntaraà vrajet | jïäna-lobhät tathä çiñ yo guror gurv-antaraà vrajet ||

stavävalyäà ca (manaù-çikñ ä 3,12)—

yadé ccher äväsaà vraja-bhuvi sa-rägaà pratijanur yuva-dvandvaà tac cet paricartium äräd abhilañ eù | svarüpaà çré -rüpaà sa-gaëam iha tasyägrajam api sphuö aà premëä nityaà smara nama tadä tvaà çå ëu manaù ||

sa-yüthaù çré -rüpänuga iha bhavan gokula-vane jano rädhä-kå ñ ëätula-bhajana-ratnaà sa labhate ||

(viläpa-kusumäïjalé , 14)—

yad-avadhi mama käcin maïjaré rüpa-pürvä vraja-bhuvi bata netra-dvandva-dé ptià cakära | tad-avadhi tava vå ndäraëya-räjïi prakämaà caraëa-kamala-läkñ ä-sandidå kñ ä mamäbhüt || iti |

ata etädå çänugatyaà vinä çré -nandanandanasya tathävidha-svarüpa-präptir na bhavati taträpi çré -rüpänugatyaà vinä çré -rädhä-kå ñ ëätula-bhajana-ratnaà na labhata iti niñ karñ ärthaù | prasaìgät äcärya-lakñ aëaà, yathä väyu-puräëe—

äcinoti yaù çästrärthän sväcäraiù sthäpayaty api | svayam äcarate yasmät tasmäd äcärya ucyate ||

yathä viñ ëu-små tau (HBV 1.45-46)— paricaryä-yaço-läbha-lipsuù çiñ yäd gurur nahi |

kå pä-sindhuù susampürëaù sarva-sattvopakärakaù || niùspå haù sarvataù siddhaù sarva-vidyä-viçäradaù | sarva-saàçaya-saàchettä nälaso gurur ähå taù ||

gautamé ye— na japo närcanaà naiva dhyänaà näpi vidhi-kramaù |

kià ca—

präyaù sarva-rasotkarñ o madhyäyäm eva yujyate || ity ädi |

kevalaà satataà kå ñ ëa-caraëämbhoja-bhävinäm || iti |

näyikänäà ca sarväsäà madhyä çreñ ö hatamä matä |

darçitam eva | kià ca—tvadé yatä-madé yatä-madhyayor madhye madé yatä çreñ ö hä |

iyaà çré -kå ñ ëa-lé lä ca çreñ ö hä sarva-pradäyikä | na dätavyä na prakäçyä jane tv anadhikäriëi ||

tathä hi (pädme)— mäà ca gopaya yena syät så ñ ö ir eñ ottarottarä | iti |

çré -bhägavate prathama-skandhe (1.1.8) brüyuù snigdhasya çiñ yasya guravo guhyam apy uta iti bå had-gautamé ye ca |

iti çré mad-rädhä-govinda-deva-sevädhipati-çré -haridäsa-gosvämé -caraëänujé vi-çré -rädhä-kå ñ ëa-däsodé ritä bhakti-sädhana-dé pikä-daçama-kakñ ä sampürëa |

çré -sädhan-dé pikä samäptä |

çré -çré mad-gurave samarpitam astu |