publikacja obj one. kopiowanie i rozpowszechnianie ... · publikacja obj ta jest prawem autorskim....

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

RECENZENTProf. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa

PROJEKT OKŁADKIMarcin BruchnalskiNa okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium MedicumFot. Jacenty Urbaniak

OPRACOWANIE GRAFICZNE RYCINJacenty UrbaniakJerzy Walocha

© Copyright by Jerzy Walocha, Janusz Gorczyca& Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved

Nowa edycja Anatomii Prawidłowej Człowieka jest kontynuacją i rozwinięciem poprzednich wydań serii podręczników pod redakcją prof. Andrzeja Skawiny. Wprowadzono niezbędne poprawki merytoryczne i całość wzbogacono o nomenklaturę anglojęzyczną.

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicz-nych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3582-5

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325


Pamięci Profesora

dr. hab. med. Andrzeja Skawiny


SPIS TREŚCI

Okolice brzucha ..................................................................................................................................................... 11Ściany brzucha ....................................................................................................................................................... 14Pochewka mięśnia prostego brzucha ............................................................................................................ 21

Kresa biała ........................................................................................................................................................ 22Kanał pachwinowy ........................................................................................................................................ 23Więzadło pachwinowe ................................................................................................................................. 26Naczynia tętnicze ścian brzucha .............................................................................................................. 27Żyły ścian brzucha ......................................................................................................................................... 27Odpływ chłonki ze ścian brzucha ............................................................................................................ 28Nerwy ścian brzucha .................................................................................................................................... 28

Przepukliny .............................................................................................................................................................. 29Podział przepuklin ze względu na lokalizację .................................................................................... 30

Jama brzuszna ........................................................................................................................................................ 34Zachyłki jamy otrzewnowej ............................................................................................................................... 39Sieć mniejsza ........................................................................................................................................................... 41Sieć większa ............................................................................................................................................................. 42Torba sieciowa ........................................................................................................................................................ 43

Otwór sieciowy ............................................................................................................................................... 43Przedsionek torby sieciowej ...................................................................................................................... 43Cieśń ................................................................................................................................................................... 43Jama właściwa torby sieciowej ................................................................................................................. 44Zachyłek górny torby sieciowej ................................................................................................................ 44Zachyłek śledzionowy torby sieciowej .................................................................................................. 44

Przestrzeń przedotrzewnowa ........................................................................................................................... 47Struktury jamy brzusznej związane z wydzielaniem dokrewnym ....................................................... 48Rozwój cewy pokarmowej ................................................................................................................................. 49Losy rozwojowe krezek ....................................................................................................................................... 55Rozwój steku ........................................................................................................................................................... 56Rozwój wątroby ..................................................................................................................................................... 58Rozwój trzustki ....................................................................................................................................................... 60Rozwój śledziony ................................................................................................................................................... 61Żołądek ..................................................................................................................................................................... 62

Położenie .......................................................................................................................................................... 62Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 64Budowa ............................................................................................................................................................. 64Umocowanie (więzadła otrzewnowe żołądka) .................................................................................. 66Unaczynienie ................................................................................................................................................... 67Unerwienie ....................................................................................................................................................... 70

Jelito bezkrezkowe – dwunastnica ................................................................................................................. 71Położenie .......................................................................................................................................................... 71Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 72Budowa ............................................................................................................................................................. 74


8

Wątroba .................................................................................................................................................................... 75Położenie .......................................................................................................................................................... 75Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 76 Budowa ............................................................................................................................................................. 76Powierzchnia trzewna .................................................................................................................................. 78Umocowanie ................................................................................................................................................... 80Otrzewna wątroby ......................................................................................................................................... 80Unaczynienie ................................................................................................................................................... 82Unerwienie ....................................................................................................................................................... 84

Krążenie wrotne wątroby ................................................................................................................................... 85Żyła wrotna ...................................................................................................................................................... 85Krążenie oboczne. Połączenia krążenia systemowego i krążenia wrotnego wątroby ......... 88

Drogi żółciowe ........................................................................................................................................................ 91Pęcherzyk żółciowy ....................................................................................................................................... 91Przewód żółciowy wspólny ........................................................................................................................ 93

Trzustka ..................................................................................................................................................................... 96Położenie .......................................................................................................................................................... 96Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 97Budowa ............................................................................................................................................................. 97Umocowanie ................................................................................................................................................... 98Unaczynienie ................................................................................................................................................... 99Unerwienie ....................................................................................................................................................... 99

Śledziona .................................................................................................................................................................. 100Położenie .......................................................................................................................................................... 100Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 101Budowa ............................................................................................................................................................. 101Umocowanie ................................................................................................................................................... 101

Pień trzewny ............................................................................................................................................................ 102Tętnica żołądkowa lewa .............................................................................................................................. 103Tętnica wątrobowa wspólna ...................................................................................................................... 103Tętnica śledzionowa ..................................................................................................................................... 105

Jelito cienkie............................................................................................................................................................ 107Jelito krezkowe – jelito czcze i kręte ....................................................................................................... 108Unaczynienie ................................................................................................................................................... 111Unerwienie ....................................................................................................................................................... 111Uchyłek Meckela ............................................................................................................................................ 112

Zastawka krętniczo-kątnicza ............................................................................................................................. 113Położenie ......................................................................................................................................................... 113Budowa ............................................................................................................................................................. 113

Jelito grube .............................................................................................................................................................. 114Budowa ściany jelita grubego ................................................................................................................... 114Jelito ślepe, kątnica ....................................................................................................................................... 115Wyrostek robaczkowy .................................................................................................................................. 117Okrężnica wstępująca .................................................................................................................................. 119Zgięcie wątrobowe okrężnicy ................................................................................................................... 120Okrężnica poprzeczna ................................................................................................................................. 121Zgięcie śledzionowe okrężnicy ................................................................................................................. 122


9

Okrężnica zstępująca.................................................................................................................................... 122Okrężnica esowata ........................................................................................................................................ 123Odbytnica ......................................................................................................................................................... 124

Unerwienie jelita grubego ................................................................................................................................. 131Odpływ chłonki z jelita grubego ..................................................................................................................... 132Różnice między jelitem cienkim a jelitem grubym ................................................................................... 133

Morfologiczne i czynnościowe cechy mięśniówki przewodu pokarmowego ....................... 134Tętnica krezkowa górna ...................................................................................................................................... 135Tętnica krezkowa dolna ...................................................................................................................................... 137Układ chłonny brzucha ....................................................................................................................................... 139Przestrzeń zaotrzewnowa .................................................................................................................................. 142Nerka .......................................................................................................................................................................... 144

Położenie .......................................................................................................................................................... 144Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 144Budowa ............................................................................................................................................................. 146Przekrój czołowy nerki ................................................................................................................................. 148Powstawanie moczu ..................................................................................................................................... 152Wady rozwojowe nerki ................................................................................................................................ 153Umocowanie ................................................................................................................................................... 153Unaczynienie ................................................................................................................................................... 153

Moczowód ............................................................................................................................................................... 155Położenie .......................................................................................................................................................... 155Przebieg i sąsiedztwo ................................................................................................................................... 155Budowa ............................................................................................................................................................. 156Wady rozwojowe moczowodu ................................................................................................................. 156Unaczynienie ................................................................................................................................................... 156

Rozwój nerki ............................................................................................................................................................ 157Nadnercze, gruczoł nadnerczowy ................................................................................................................... 160

Położenie .......................................................................................................................................................... 160Sąsiedztwo ....................................................................................................................................................... 160Budowa ............................................................................................................................................................. 160Unaczynienie ................................................................................................................................................... 160Unerwienie ....................................................................................................................................................... 161

Aorta brzuszna ....................................................................................................................................................... 162Żyła główna dolna................................................................................................................................................. 165Splot trzewny .......................................................................................................................................................... 167Splot międzykrezkowy ........................................................................................................................................ 171Splot krezkowy dolny .......................................................................................................................................... 172Splot podbrzuszny górny ................................................................................................................................... 173

Piśmiennictwo ...................................................................................................................................................... 175Spis rycin ................................................................................................................................................................. 177


OKOLICE BRZUCHA(abdominal regions, regiones abdominis)

Pod pojęciem „brzuch” rozumiemy ściany brzucha i jamę brzuszną wraz ze znajdu-jącymi się w niej narządami.

Struktury szkieletowe, takie jak kręgosłup, łuki żebrowe, grzebienie biodrowe oraz kości łonowe, stanowią podłoże – miejsca przyczepu dla ścian jamy brzusznej. Służą jako miejsce przyczepu mięśni brzucha.

W jamie brzusznej znajdują się liczne narządy, które rzutujemy na ściany brzucha, a zwłaszcza na ścianę przednią. Znajduje się tutaj znaczna część przewodu pokarmo-wego, część struktur układu moczowego (nerki oraz części moczowodów), a także gruczoły (wątroba, trzustka, nadnercza) i narządy związane z krążeniem (śledzio-na). Część jelita cienkiego i grubego jest położona w miednicy. Z opisowego punktu widzenia istotne wydaje się wyróżnienie szczególnych okolic, które będą pomocne w umiejscowieniu – rzutowaniu poszczególnych struktur. Celem ułatwienia omawiania położenia narządów wyznacza się na przedniej ścianie brzucha umowne linie o prze-biegu poziomym (dwie) i pionowym (także dwie), które dzielą brzuch na okolice. Linie o przebiegu poziomym biegną:

• przez najniższe punkty łuków żebrowych (tzw. linia podżebrowa – subcostal line, linea subcostalis);

• przez kolce biodrowe przednie górne (tzw. linia międzykolcowa – interspinal line, linea interspinalis).

Linie te dzielą przednią ścianę jamy brzusznej na trzy poprzecznie ułożone pasy (okolice):

• nadbrzusze (epigastrium);• śródbrzusze (mesogastrium);• podbrzusze (hypogastrium).

Linie o przebiegu pionowym są wyznaczane przez brzegi boczne mięśni prostych brzucha (u dołu biegną one przez połowę długości więzadła pachwinowego).

W ten sposób wymienione powyżej okolice zostają podzielone na trzy części każda: a) nadbrzusze dzieli się na: nadbrzusze właściwe (epigastric region, regio epi-

gastrica), leżące w środku, oraz dwie okolice podżebrowe (hypochondriac region, regiones hypochondriacae) (ku tyłowi sąsiadują z okolicami podłopatkowymi);

b) śródbrzusze dzieli się na: okolicę pępkową (umbilical region, regio umbili-calis), leżącą w środku, i dwie okolice boczne (lateral region, regiones laterales) (ku tyłowi przedłużają się w okolice lędźwiowe);

c) podbrzusze dzieli się na: okolicę łonową (pubic region, regio pubica) i dwie okolice pachwinowe (inguinal regions, regiones inguinales).


12

Jama brzuszna ku górze sięga poza łuki żebrowe w obręb kostnych struktur klatki piersiowej. Jest zamknięta od góry przez przeponę. Ku dołowi natomiast przechodzi w miednicę większą, która stanowi dolne, niezamknięte zakończenie jamy brzusznej. Miednica większa (false pelvis, pelvis major) przechodzi w miednicę mniejszą (true pelvis, pelvis minor). Miednica mniejsza jest zamknięta od dołu przez mięśnie i powięzie.

Regio epigastrica – epigastric regionRegio hypochondriaca – hypochondriac regionRegio umbilicalis – umbilical region

Regio lateralis – lateral regionRegio inguinalis – inguinal regionRegio pubica – pubic region

Ryc. 1. Okolice przedniej ściany brzucha – według Graya


13

Granicą oddzielającą ścianę przednią brzucha od kończyny dolnej jest rowek pa-chwinowy (inguinal sulcus, sulcus inguinalis), któremu odpowiada leżące głębiej więzadło pachwinowe (inguinal ligament, ligamentum inguinale).

Charakterystyczną strukturą na ścianie przedniej brzucha jest pępek (umbilicus), będący blizną po zagojonym miejscu, w którym sznur pępowinowy dochodził do przedniej ściany jamy brzusznej; rzutujemy go na wysokości krążka międzykręgowego L3/L4 (jego położenie zależy od stanu napięcia powłok brzucha i obfitości tkanki podskórnej i tłuszczowej).


publikacja obj one. kopiowanie i rozpowszechnianie ... · publikacja obj ta jest prawem autorskim....

Documents