przewodnik dydaktyczny - wf.wum.edu.pl · wykonać analizę ilościową związków leczniczych...

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

DLA STUDENTÓW II ROKU

KIERUNKU FARMACJA

Rok akademicki 2018/2019

2

WSTĘP

Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy II roku studiów na

Wydziale Farmaceutycznym z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Warszawskiego

Uniwersytetu Medycznego.

Zgodnie z programem ministerialnym, studentów II roku obowiązują następujące

przedmioty: chemia analityczna, chemia organiczna, chemia fizyczna, fizjologia, historia

filozofii, identyfikacja związków organicznych, psychologia z socjologią, patofizjologia,

ekonomika i zarządzanie w farmacji, technologia informacyjna, higiena i epidemiologia oraz

podstawy naukowej informacji medycznej i farmaceutycznej.

Oddany do użytku studentów II roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo

przedstawia organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych

przedmiotów, cele i formy nauczania, regulamin oraz piśmiennictwo w zakresie

podręczników i czasopism naukowych.

Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom II roku w poznaniu ich obowiązków

i warunków studiowania.

Przewodniczącym Rady Pedagogicznej II roku studiów jest Dr Jerzy Żabiński

z Zakładu Chemii Organicznej.

Dziekan Wydziału Farmaceutycznego

z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej

Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

3

SPIS TREŚCI

WSTĘP ....................................................................................................................................... 2

WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO .............................. 4

DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY

LABORATORYJNEJ ................................................................................................................ 5

CHEMIA ANALITYCZNA ...................................................................................................... 6

CHEMIA FIZYCZNA ............................................................................................................. 11

CHEMIA ORGANICZNA ....................................................................................................... 16

EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE W FARMACJI ................................................................ 20

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA .............................................................................................. 23

FIZJOLOGIA ........................................................................................................................... 25

PATOFIZJOLOGIA ................................................................................................................. 30

HISTORIA FILOZOFII ........................................................................................................... 35

PODSTAWY NAUKOWEJ INFORMACJI MEDYCZNEJ I FARMACEUTYCZNEJ .. 37

PSYCHOLOGIA Z SOCJOLOGIĄ ......................................................................................... 40

IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH .......................................................... 42

TECHNOLOGIA INFORMACYJNA .................................................................................... 44

4

WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

REKTOR

prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOŚ

Prorektor ds. Dydaktyczno-Wychowawczych

prof. dr hab. BARBARA GÓRNICKA

Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą

prof. dr hab. JADWIGA TURŁO

Prorektor ds. Klinicznych, Inwestycji i Współpracy z Regionem

dr hab. WOJCIECH BRAKSATOR

Prorektor ds. Kadr

prof. dr hab. ANDRZEJ DEPTAŁA

Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju

prof. dr hab. KRZYSZTOF FILIPIAK

DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO


prof. dr hab. PIOTR WROCZYŃSKI

Prodziekan ds. dydaktyczno-wychowawczych

dr hab. JOANNA KOLMAS

Prodziekan ds. nauki

dr hab. MARCIN SOBCZAK

Prodziekan ds. Oddziału Medycyny Laboratoryjnej

prof. dr hab. GRAŻYNA NOWICKA

Prodziekan do spraw Umiędzynarodowienia i Rozwoju

dr hab. PIOTR LULIŃSKI

5

DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO


ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa

KIEROWNIK ZASTĘPCA KIEROWNIKA

mgr Katarzyna Stańczyk

pokój 07

tel.: (0-22) 57 20 788

fax: (0-22) 57 20 773

[email protected]

mgr Aneta Markucińska

pokój 06

tel.: (0-22) 57 20 713

fax: (0-22) 57 20 773

[email protected]

TOK STUDIÓW KIERUNKU FARMACJA – pokój 010

sprawy I roku, rekrutacja na studia mgr inż. Joanna Sypuła

tel.: (0-22) 57 20 790

[email protected]

sprawy toku studiów II-IV roku,

praktyki po III i IV roku studiów

Anna Ołtuszewska

tel.: (0-22) 57 20 772

[email protected]

sprawy toku studiów V i VI roku

mgr Małgorzata Pyzel

tel.: (0-22) 57 20 771

[email protected]

plany studiów farmacji mgr Grzegorz Wasztewicz

tel.: (0-22) 57 20 727

[email protected]

FINANSE, DELEGACJE

mgr Anna Artymiuk

pokój 05

tel.: (0-22) 57 20 739

[email protected]

mailto:[email protected]







6

CHEMIA ANALITYCZNA

Katedra Chemii Analitycznej i Biomateriałów

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax: 5720 784, 5720 787

Kierownik katedry: Prof. dr hab. Wacław Kołodziejski

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: 9:00 – 14:00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Agnieszka Kaflak

Roczny wymiar wykładów, ćwiczeń i seminariów: ogółem 180, w tym: wykładów 45,

seminariów 15, ćwiczeń 120

Miejsce wykładów, ćwiczeń i seminariów: Wydział Farmaceutyczny WUM, ul. Banacha 1,

Warszawa

Liczba punktów ECTS: 13

CEL NAUCZANIA PRZEDMIOTU:

Celem nauczania chemii analitycznej ilościowej jest zaznajomienie studentów

z podstawowymi wiadomościami z zakresu analizy ilościowej metodami klasycznymi

i instrumentalnymi.

Chemia analityczna stanowi podstawę metodyczną realizacji zadań praktycznych

w ramach takich przedmiotów jak: chemia leków, analiza leku, biochemia, bromatologia,

toksykologia etc. Wymienione dyscypliny posługują się bowiem metodami chemicznej

analizy jakościowej i ilościowej, stąd też zarówno podstawy teoretyczne, jak i umiejętności

praktyczne z zakresu chemii analitycznej są niezbędne dla studentów w toku dalszych

studiów oraz pracy zawodowej.

Student po zakończeniu zajęć z chemii analitycznej powinien umieć:

dokonać oceny przydatności metody analitycznej w zależności od rodzaju badanego

związku oraz celu analizy;

pobrać i przygotować próbki do badań;

przygotować roztwory o żądanym stężeniu oraz roztwory mianowane do oznaczeń

miareczkowych;

wykonać analizę ilościową związków leczniczych (nieorganicznych i organicznych)

metodami klasycznymi (wagowymi i miareczkowymi) oraz instrumentalnymi

(spektroskopowymi, chromatograficznymi oraz elektrochemicznymi);

obliczyć wyniki analizy ilościowej z wykorzystaniem metod matematycznych

i graficznych;

ocenić statystycznie wyniki analizy ilościowej oraz stosowane metody analityczne;

zastosować w praktyce podstawy walidacji metod analitycznych.

Zasadnicze treści przedmiotu:

Tematyka wykładów

I. Analiza ilościowa metodami klasycznymi

1. Wprowadzenie

7

Cel i metody analizy ilościowej. Kierunki rozwoju metod klasycznych chemii

analitycznej ilościowej. Literatura chemii analitycznej. Dobór metody oznaczania,

Pobieranie i przygotowanie próbek do analizy. Błędy pomiarów. Dokładność, precyzja,

czułość.

2. Analiza miareczkowa

a) Podział metod miareczkowych. Równowagi w roztworach.

b) Alkacymetria

Teoria kwasów i zasad. Podstawy teoretyczne miareczkowania alkacymetrycznego.

Wskaźniki. Roztwory buforowe. Substancje podstawowe. Krzywe miareczkowania.

Miareczkowanie kwasów wieloprotonowych. Miareczkowanie alkacymetryczne

w środowisku niewodnym.

c) Analiza strąceniowa

Podstawy teoretyczne miareczkowania strąceniowego. Argentometria - krzywe

miareczkowania, wskaźniki, przykłady oznaczeń.

d) Redoksometria

Podstawy teoretyczne. Krzywe miareczkowania. Wskaźniki. Manganometria

i jodometria - przykłady oznaczeń. Inne działy redoksometrii: bromianometria,

cerometria, chromianometria.

e) Kompleksometria

Podstawy teoretyczne miareczkowania kompleksometrycznego. Kompleksonometria -

miareczkowanie roztworem EDTA; krzywe miareczkowania, wskaźniki, przykłady

oznaczeń.

3. Analiza wagowa

a) Iloczyn rozpuszczalności. Wpływ różnych czynników na rozpuszczalność osadu.

b) Strącanie osadów, sączenie, przemywanie, suszenie i prażenie. Wagi i ważenie.

c) Przykłady oznaczeń - analiza wagowa fosforanów, wapnia, miedzi; analiza złożona

/stopy, minerały/.

II. Analiza ilościowa metodami instrumentalnymi

1. Wprowadzenie

Porównanie metod klasycznych i instrumentalnych. Czynniki wpływające na wybór

metody. Statystyczna ocena wyników. Walidacja.

2. Metody elektrochemiczne.

Potencjometria - równanie Nernsta. Rodzaje elektrod /omówienie elektrod: wodorowej,

chinhydronowej, antymonowej, kalomelowej/. Elektroda szklana - budowa, zasada

działania; pomiar pH przy użyciu elektrody szklanej. Elektrody jonoselektywne.

Miareczkowanie potencjometryczne - metoda klasyczna, miareczkowanie do punktu

zerowego; zastosowanie miareczkowania potencjometrycznego.

3. Spektroskopia:

a.) Wstęp do spektroskopii atomowej i molekularnej.

Absorpcja/emisja/rozproszenie. Zakresy spektroskopowe promieniowania

elektromagnetycznego. Poziomy energetyczne atomów i cząsteczek. Widma

spektroskopowe – liniowe i pasmowe. Parametry pasma spektroskopowego.

Przyczyny poszerzenia linii atomowych oraz pasm w spektroskopii molekularnej.

Rodzaje poziomów energetycznych cząsteczek i ich obsadzenie. Rodzaje technik

spektroskopowych w analizie elementarnej oraz analizie jakościowej i ilościowej

związków chemicznych. Termy atomowe. Linia rezonansowa i linia ostatnia.

Porównanie cech analitycznych różnych technik spektroskopowych analizy

8

elementarnej. Spektrometria ICP-MS jako metoda alternatywna do technik

spektroskopii atomowej. Mineralizacja próbek stałych.

b.) Spektroskopia atomowa F-AES.

Schemat eksperymentu. Nebulizer. Zjawiska zachodzące w płomieniu palnika. Palnik

szczelinowy i rozkład temperatury w jego płomieniu. Wybór gazu palnego

i utleniającego. Zależność natężenia atomowej linii emisyjnej od dopływu próbki

i obszaru emisji w płomieniu palnika. Wykonanie analizy. Źródła błędów i zjawiska

przeszkadzające w oznaczeniach.

c.) Spektroskopia atomowa ICP-AES.

Schemat eksperymentu. Plazma. Zalety i wady atomizacji w plazmie. Zasada

działania i budowa palnika z plazmą sprzężoną indukcyjnie. Budowa, działanie

i elementy składowe spektrometrów. Wykonanie analizy. Źródła błędów i zjawiska

przeszkadzające w oznaczeniach.

d.) Spektroskopia molekularna UV/Vis.

Zakres i podzakresy UV/Vis. Schemat eksperymentu absorpcyjnego. Pomiar

względny – rola odnośnika. Transmitancja i absorbancja. Prawa absorpcji.

Współczynnik absorpcji. Odchylenia od prawa Lamberta-Beera. Podstawy teorii

elektronowych widm cząsteczkowych. Efekty rozpuszczalnikowe. Aparatura i jej

komponenty. Zagadnienia analityczne – technika prowadzenia pomiarów, oznaczenia

jednoskładnikowe i wieloskładnikowe, metoda dodatku wzorca. Precyzja

i dokładność metody – metody zwiększające precyzję oznaczenia. Zastosowania

spektrofotometrii UV/Vis.

e.) Spektroskopia molekularna IR.

Zakres i podzakresy spektroskopii IR. Klasyczna i fourierowska spektroskopia IR.

Transformacja Fouriera. Budowa i działanie interferometru. Rola lasera. Korzyści

z zastosowania techniki fourierowskiej. Źródła promieniowania i detektory IR. Teoria

widm oscylacyjnych cząsteczek. Zakresy analityczne IR: grup funkcyjnych

i daktyloskopowy. Częstości charakterystyczne grup funkcyjnych i ich

wykorzystanie w analizie jakościowej. Metody przypisania pasm. Wpływ wiązań

wodorowych na widmo IR. Charakterystyczność drgań – omówienie sprzężeń na

podstawie pasm amidowych (pasma białek). Praktyka wykonywania analiz, w tym

omówienie różnych technik pomiarowych. Mikroskop IR. Spektroskopia IR

w zakresie bliskiej podczerwieni i jej wykorzystanie w analizie farmaceutycznej.

f.) Spektroskopia Ramana jako metoda komplementarna do spektroskopii IR.

4. Chromatografia:

a) Podstawy teoretyczne - chromatografia adsorpcyjna, podziałowa, jonowymienna.

b) Chromatografia cienkowarstwowa / TLC /

Współczynnik R f . Sorbenty stosowane w TLC. Techniki rozwijania chromatogramów.

c) Chromatografia gazowa

Adsorbent, detektory, dane retencji.

d) Chromatografia cieczowa wysokociśnieniowa /HPLC/ - wiadomości ogólne.

e) Detektory elektrochemiczne.

Tematyka ćwiczeń

I. Analiza ilościowa metodami klasycznymi

1. Analiza miareczkowa:

a) Sprawdzenie pojemności kolby i pipety; nauka ważenia.

b) Alkacymetria - oznaczanie mocnego kwasu, mocnej zasady, Na2CO3 ,NaOH obok

Na2CO3.

9

c) Manganometria - oznaczanie Fe3+, H2O2.

d) Jodometria - oznaczanie K2Cr2O7 , Cu2+.

e) Kompleksonometria - oznaczanie Zn.

f) Analiza strąceniowa - oznaczanie chlorków metodą Mohra lub bromków metodą

Volharda.

2. Analiza wagowa

a) Zapoznanie się z podstawami analizy wagowej - oznaczanie wody krystalizacyjnej.

II. Analiza ilościowa metodami instrumentalnymi

1. Metody elektrochemiczne

a) Potencjometria:

- pomiar pH / wyznaczanie pH na podstawie pomiaru SEM; bezpośredni pomiar pH

po wykalibrowaniu aparatu na bufory wzorcowe /;

- miareczkowanie potencjometryczne metodą klasyczną: alkacymetryczne i

redoksometryczne;

- oznaczanie Ag metodą krzywej wzorcowej.

2. Spektroskopia

a) Spektrofotometria absorpcyjna:

- oznaczanie metali w zakresie Vis;

- oznaczanie związków organicznych w zakresie UV-Vis;

- oznaczanie wybranych jonów metali metodą miareczkowania spektrofotometrycznego.

b) Fotometria płomieniowa

- elementy walidacji metody;

- oznaczanie sodu.

c.) Spektroskopia w podczerwieni – możliwości wykorzystania spektroskopii IR w analizie

substancji leczniczych i w medycynie. Demonstracja różnych technik spektroskopii IR

dla cieczy i ciał stałych na próbkach leków, tkanek twardych i złogów patologicznych

(tkanka kostna, zęby, kamienie nerkowe).

3. Chromatografia

a) Chromatografia cienkowarstwowa:

- identyfikacja barwników;

- sposoby rozwijania chromatogramów; zjawisko demiksji;

- oznaczenie z zastosowaniem densytometrii.

b) Chromatografia gazowa - jakościowe i ilościowe oznaczanie alkoholi alifatycznych.

c) Chromatografia cieczowa wysokociśnieniowa – identyfikacja i oznaczanie pochodnych

ksantyny/słodzików.

Tematyka seminariów

1. Alkacymetria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników analizy,

analizy jedno- i dwuskładnikowe.

2. Obliczanie pH słabych kwasów i słabych zasad – cząsteczkowych i jonowych.

3. Obliczanie pH roztworów buforów.

4. Kompleksometria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników

analizy, miareczkowanie odwrotne.

5. Redoksometria: przygotowanie i mianowanie roztworów, obliczanie wyników

analizy, miareczkowanie podstawieniowe. Wpływ pH na potencjał redoks.

6. Miareczkowa analiza strąceniowa: przygotowanie i mianowanie roztworów,

obliczanie wyników analizy, ustalanie odpowiedniego stężenia wskaźnika.

7. Wpływ wspólnego jonu na rozpuszczalność osadu.

10

8. Analiza wagowa: obliczanie wyników analizy, wielkości odważki, ilości odczynnika

strącającego. Mnożnik analityczny - wagowy.

9. Powtórzenie materiału.

10. Kolokwium

FORMY KONTROLI I OCENIANIA WYNIKÓW NAUCZANIA

Zaliczenia w postaci sprawdzianów pisemnych, kolokwiów oraz egzaminu.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

- Skrypt „Miareczkowa analiza ilościowa. Materiały do ćwiczeń”. S. Baranowska,

Wydawnictwo WUM, 2015.

- Skrypt „Ćwiczenia z instrumentalnej analizy chemicznej”, praca zbiorowa pod redakcją

Prof. Wacława Kołodziejskiego, Wydawnictwo WUM, 2013.

- Skrypt „Zadania z potencjometrii”. M. Żołnowski, Wydawnictwo WUM, 2005.

- J. Minczewski, Z. Marczenko „Chemia analityczna” tom 3. Wydawnictwo Naukowe

PWN, 2001.

- W. Szczepaniak „Metody instrumentalne w analizie chemicznej”. Wydawnictwo

Naukowe PWN, 2005.

- A. Cygański „Podstawy metod elektroanalitycznych”, WNT, 2009.

LITERATURA ZALECANA

- Z. Witkiewicz Z. „Podstawy chromatografii”, WNT, 2005.

- A. Cygański „Metody spektroskopowe w chemii analitycznej”, WNT, 2009.

- Z. Galus „Ćwiczenia rachunkowe z chemii analitycznej”, Wydawnictwo Naukowe

PWN, 2002.

11

CHEMIA FIZYCZNA

Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy

Zakład Chemii Fizycznej

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. (22) 57 20 950

Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Dariusz Maciej Pisklak

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: podane są na tablicy ogłoszeń w Zakładzie.

Osoby odpowiedzialne za dydaktykę:

Kierownik Ćwiczeń laboratoryjnych: dr hab. n. farm. Katarzyna Paradowska

Kierownik Ćwiczeń rachunkowych: dr n. chem. Tomasz Gubica

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godz., seminaria 15 godz., ćwiczenia 60

godz.

Miejsce wykładów i ćwiczeń: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem

Medycyny Laboratoryjnej WUM oraz Zakład Chemii Fizycznej

Punkty ECTS: 7

Cel nauczania i zakres przedmiotu

Chemia fizyczna to dział nauki obejmujący termodynamikę, kinetykę, statystykę,

elektrochemię, spektroskopię i modelowanie molekularne. Znajomość tej tematyki jest

niezbędna do zrozumienia mechanizmów chemicznych, biochemicznych i technologicznych,

z którymi studenci spotykają się w dalszym toku studiów. Chemia fizyczna daje także

podstawy dla farmakokinetyki, farmakologii, technologii postaci leków oraz farmacji

przemysłowej, zatem jest konieczna do rozwiązywania problemów, z którymi farmaceuta

będzie miał do czynienia w przyszłej pracy zawodowej.

Zakres przedmiotu obejmuje wysłuchanie wykładów z tematów objętych programem

nauczania, udział w obowiązkowych seminariach (ćwiczenia rachunkowe) oraz wykonanie

10 ćwiczeń na pracowni. Ich celem jest zapoznanie z aparaturą i metodą pomiaru, np. ciepła

rozpuszczania, temperatury wrzenia mieszanin, skręcalności właściwej, przewodnictwa,

widm UV-vis i NMR.

Program nauczania

Wykłady:

1. Układ, równanie stanu, I zasada termodynamiki, definicja energii wewnętrznej i entalpii.

Termochemia: ciepło molowe, ciepło reakcji, prawa Kirchoffa i Hessa.

12

2. II zasada termodynamiki, definicja entropii. Zmiana entropii i entalpii w procesie

odwracalnym i nieodwracalnym. Energia swobodna i entalpia swobodna, związki

między funkcjami U, H, G, F i S, kryteria samorzutności procesów.

3. Termodynamika procesów nieodwracalnych (termodynamika równowagowa, nierówno-

wagowa: liniowa i nieliniowa; struktury dyssypatywne, kryteria samoorganizacji

a powstanie życia).

4. Powinowactwo chemiczne, równanie Gibbsa-Helmholtza. Potencjał chemiczny, reguła

faz, równanie Clausiusa-Clapeyrona, ciepła przemiany fazowej, diagramy fazowe.

5. Statyka. Stałe równowagi, prawo działania mas, metody wyznaczania stałej równowagi.

Reguła przekory. Izobara oraz izochora van't Hoffa. Równowagi Donnana.

6. Chwilowa i średnia szybkość reakcji chemicznej. Równania reakcji I, II, III oraz

ułamkowego i zerowego rzędu. Stale szybkości. Czasy połówkowe. Metody

wyznaczania rzędu reakcji i stałych szybkości. Reakcje równolegle i następcze. Reakcje

odwracalne.

7. Wpływ temperatury na szybkość reakcji. Równanie Arrheniusa. Teoria zderzeń

aktywnych i kompleksu aktywnego. Energia aktywacji i metody jej wyznaczania.

Reakcje z udziałem katalizatorów. Kataliza: dodatnia i ujemna, homogeniczna,

heterofazowa, autokataliza. Kinetyka reakcji enzymatycznych, równanie Michaelisa-

Menten.

8. Prawo Daltona, prawo Henry'ego. Roztwór cieczy w cieczy o nieograniczonej

rozpuszczalności. Prawa Raoulta, homozeotropia dodatnia i ujemna. Układy ciekłe

z ograniczoną mieszalnością. Wpływ temperatury na mieszalność. Heterozeotropia

dodatnia i ujemna. Ciecze niemieszające się.

9. Roztwory ciał stałych w cieczach. Obniżenie prężności pary nad roztworem.

Podwyższenie temperatury wrzenia, obniżenie temperatury krzepnięcia. Dwuskładni-

kowe układy z ograniczoną i całkowitą niemieszalnością. Układy trójskładnikowe

ciekłe, trójkąt Gibbsa. Prawo podziału Nernsta.

10. Elektrochemia. Oddziaływanie jon-rozpuszczalnik, jon-jon, ruchliwość jonów, przewo-

dnictwo w roztworach, podwójna warstwa elektryczna, rodzaje półogniw, ogniwa, siła

elektromotoryczna i jej pomiar, elektroliza, zjawiska elektrokinetyczne.

11. Zjawiska na granicy faz. Lepkość, napięcie powierzchniowe, adsorpcja fizyczna

i chemiczna. Rodzaje koloidów, własności optyczne, kinetyczne i elektryczne koloidów,

13

koagulacja, elektroforeza. Układy dyspersyjne: emulsje, żele, zawiesiny, mikrocząstki,

liposomy.

12. Spektroskopia molekularna. Polaryzowalność i momenty dipolowe molekuł, rotacje

i oscylacje. Widma absorpcyjne w podczerwieni i widma Ramana. Widma elektronowe,

absorpcyjne UV-vis. Luminescencja, fluorescencja, fosforescencja. Fotochemia: Prawo

Grotthusa-Drapera. Równoważnik fotochemiczny. Wydajność kwantowa reakcji

fotochemicznej. Przykłady reakcji fotochemicznych.

13. Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego. Przesunięcie chemiczne i stała

sprzężenia spinowo-spinowego. Widma 1H, 13C, 15N, 31P NMR, identyfikacja związków

biologicznie czynnych i leków. NMR in vivo, tomografia magnetyczno-rezonansowa.

14. Spektroskopia elektronowego rezonansu paramagnetycznego (EPR). Współczynnik

rozszczepienia spektroskopowego i stała sprzężenia spinowo-spinowego. Widma EPR

prostych rodników organicznych, rodniki tlenowe i ich rola. Wolne rodniki

w organizmach, atmosferze oraz w materiałach medycznych i żywności sterylizowanej

radiacyjnie. Znaczniki spinowe, pułapki spinowe.

15. Modelowanie molekularne. Budowa przestrzenna molekuł: długości wiązań, kąty

walencyjne, kąty torsyjne. Oddziaływania wewnątrz- i międzycząsteczkowe.

Konfiguracja, konformacja. Kryteria optymalizacji geometrii. Podstawy mechaniki

molekularnej. Zastosowanie metod komputerowych w projektowaniu leków.

Ćwiczenia laboratoryjne:

W ramach ćwiczeń laboratoryjnych student wykonuje 10 z poniższych ćwiczeń:

1. Badanie równowagi reakcji metodą spektrofotometryczną

2. Wyznaczanie współczynnika podziału kwasu organicznego

3. Badanie równowagi ciecz-para w układzie dwuskładnikowym

4. Wyznaczenie krzywej binoidalnej w układzie trójskładnikowym

5. Wyznaczenie wartości funkcji termodynamicznych reakcji elektrodowej. Wyznaczanie

wartości stopnia dysocjacji kwasu metodą potencjometryczną

6. Wyznaczanie stałej dysocjacji słabego kwasu metodą konduktometryczną

7. Wyznaczanie molowego ciepła rozpuszczania kwasu w wodzie

8. Kinetyka reakcji pierwszego rzędu: badanie kinetyki reakcji rozkładu nadtlenku wodoru

w roztworach wodnych katalizowanych jonami Fe3+

9. Kinetyka reakcji odwracalnych. Pomiar polarymetryczny kinetyki mutarotacji glukozy

14

10. Wyznaczanie izotermy adsorpcji w układzie węgiel medyczny - wodny roztwór kwasu

11. Wyznaczanie izotermy adsorpcji Gibbsa metodą pomiaru napięcia powierzchniowego

12. Wyznaczanie punktu izoelektrycznego wodnego roztworu koloidu metodą pomiaru

lepkości

13. Interpretacja widm 1D i 2D 1H i 13C NMR wysokiej rozdzielczości

14. Teoretyczny opis cząsteczek, obliczenia wybranych właściwości fizykochemicznych,

w tym parametrów geometrycznych i energetycznych

Seminaria (ćwiczenia rachunkowe):

Student rozwiązuje zadania rachunkowe z następujących działów chemii fizycznej:

1. I zasada termodynamiki

2. Termochemia

3. Adiabatyczne przemiany gazu doskonałego

4. II zasada termodynamiki

5. Inne funkcje termodynamiczne

6. Roztwory i równowagi fazowe

7. Równowagi chemiczne

8. Kinetyka chemiczna

9. Elektrochemia

Metody organizacji pracy

Wykłady i seminaria odbywają się w salach wykładowych i seminaryjnych. Ćwiczenia

laboratoryjne wykonywane są w grupach dwuosobowych. Przed rozpoczęciem zajęć

studenci zdają kolokwium wejściowe, które dopuszcza do wykonania ćwiczenia.

Formy kontroli i ocena wyników nauczania

Kontrola i ocena wyników nauczania prowadzona jest w formie 2 kolokwiów pisemnych

z ćwiczeń rachunkowych oraz w formie 10 kolokwiów wejściowych (ustnych bądź

pisemnych) odbywających się przed każdym zajęciami z ćwiczeń laboratoryjnych. Oceniane

są również sprawozdania z ćwiczeń laboratoryjnych. Ponadto na seminariach (ćwiczenia

rachunkowe) oceniane są odpowiedzi ustne i aktywność na zajęciach. Na koniec semestru

przeprowadzany jest egzamin w formie pisemnej obejmujący tematykę wykładów,

15

seminariów (ćwiczeń rachunkowych) i ćwiczeń laboratoryjnych. Warunkiem dopuszczenia

do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń rachunkowych i laboratoryjnych.

Piśmiennictwo obowiązkowe:

1. T.W. Hermann (red.), Chemia fizyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

2007.

2. T. Gubica (red.), Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej, skrypt dla studentów

farmacji i analityki medycznej, Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2015.

3. S. Warycha, K. Zawada, Ćwiczenia rachunkowe z chemii fizycznej, skrypt dla studentów

farmacji, Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2013.

Piśmiennictwo zalecane:

1. P.W. Atkins, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.

2. P.W. Atkins, Podstawy chemii fizycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2009.

3. K. Pigoń, Z. Ruziewicz, Chemia fizyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2009.

4. L. Komorowski, A. Olszowski (red.), Chemia fizyczna. Laboratorium fizykochemiczne,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

5. R.M. Silverstein, F.X. Webster, D.J. Kiemle, Spektroskopowe metody identyfikacji

związków organicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

6. Z. Kęcki, Podstawy spektroskopii molekularnej, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1992.

16

CHEMIA ORGANICZNA

ZAKŁAD CHEMII ORGANICZNEJ ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, parter

- Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska

- Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałki 1100-1200

- Kierownik ćwiczeń: dr Kinga Ostrowska

- Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń:

60 godzin wykładów, 15 godzin seminariów, 135 godzin laboratorium

- Miejsce wykładów: sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym,


miejsce ćwiczeń i seminariów: Zakład Chemii Organicznej, parter,


- Liczba punktów ECTS: 16

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania chemii organicznej jest uzyskanie podstaw do zrozumienia chemii

substancji leczniczych, biochemii, molekularnych podstaw farmakognozji,

toksykologii i bromatologii. Natomiast umiejętności praktyczne nabyte w czasie

realizacji programu mogą być wykorzystane w pracy zawodowej w przemyśle

farmaceutycznym oraz w laboratoriach analitycznych i badawczych.

W czasie zajęć student powinien opanować wiedzę dotyczącą reakcji chemicznych,

ich mechanizmów w powiązaniu ze strukturą związków organicznych. Powinien

poznać różne typy izomerii i ich związek z właściwościami biologicznymi

i fizykochemicznymi molekuł. Powinien umieć zaproponować teoretycznie możliwą

syntezę prostego związku na podstawie znajomości reaktywności poszczególnych

grup funkcyjnych, jak również zastosować w praktyce podstawowe zasady

nomenklatury związków organicznych. W trakcie zajęć praktycznych powinien

opanować umiejętność samodzielnej i bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym

(wraz z poznaniem aparatury chemicznej) oraz nabyć umiejętność przeprowadzenia

syntezy i oczyszczenia otrzymanego związku. Następnie powinien umieć potwierdzić

strukturę znanego związku oraz zidentyfikować nieznany związek zarówno

metodami spektroskopowymi jak i chemicznymi.

PROGRAM NAUCZANIA

Wykłady (60 godzin) obejmują chemię następujących grup funkcyjnych:

węglowodorów nasyconych i nienasyconych, halogenowęglowodorów, arenów,

alkoholi, eterów oraz ich analogów siarkowych, amin, fenoli, związków

karbonylowych oraz kwasów karboksylowych i ich pochodnych. Następnie zwięźle

przedstawiają budowę i reakcje aminokwasów, cukrów, tłuszczów, terpenów

i związków heterocyklicznych. Bardzo szczegółowo omawiane są mechanizmy

reakcji oraz izomeria molekuł. Podstawowy materiał wykładów zawarty jest

w podręczniku do chemii organicznej wydanym przez Oficynę Wydawniczą WUM

(D. Maciejewska, M. Langwald, „Chemia organiczna” T. 1 i T. 2.). Podręcznik

dostępny jest w formie elektronicznej (skrypty on-line). Podczas seminariów

(15 godzin) analizowane są wybrane zagadnienia teoretyczne będące przedmiotem

repetytoriów. Zakres poszczególnych repetytoriów jest następujący:

repetytorium 1 – wiązania chemiczne, alkany, cykloalkany, alkeny, alkiny.

17

repetytorium 2 – stereochemia, izomeria optyczna-chiralność molekuł, halogenki

alkilowe, substytucje nukleofilowe i eliminacje, alkadieny, węglowodory

aromatyczne

repetytorium 3 – alkohole, etery i epoksydy, chemia supramolekularna, tiole i sulfidy,

związki karbonylowe; aldehydy i ketony, addycja nukleofilowa do α, β- ienasyconych

związków karbonylowych.

repetytorium 4 – wybrane reakcje z udziałem karboanionów i enoli, kwasy

karboksylowe, pochodne kwasów karboksylowych, bezwodniki, halogenki kwasowe,

estry, amidy, nitryle, fenole.

repetytorium 5 – aminy alifatyczne i aromatyczne, związki heterocykliczne, związki

karbopolicykliczne, węglowodany, aminokwasy i peptydy, terpeny, steroidy, lipidy.

Natomiast w trakcie ćwiczeń laboratoryjnych (135 godzin) studenci zapoznają się

z zasadami bezpiecznej pracy w laboratorium chemicznym, ze szkłem

laboratoryjnym używanym w realizacji konkretnych procesów chemicznych,

metodami oczyszczania związków, wykonują 6 preparatów i potwierdzają strukturę

otrzymanych substancji metodami spektralnymi. Zapoznają się również z metodami

klasycznej analizy jakościowej wykonując 2 analizy. Ponadto uczą się

wykorzystywania baz literaturowych do poszukiwania metod syntezy wybranego

związku (7 preparat). Poniżej przedstawiono rodzaje preparatów wykonywanych

przez studentów z wyszczególnieniem treści dydaktycznych.

Rodzaje mechanizmów reakcji:

1) aromatyczna substytucja elektrofilowa: kwas sulfanilowy, p-nitroacetanilid,

p- romoacetanilid, bromobenzen, 1-nitronaftalen;

2) estryfikacja: chlorooctan etylu, p-nitrobenzoesan etylu, bezoesan metylu;

3) acylowanie: acetanilid, kwas acetylosalicylowy, acetofenon, p-metyloacetofenon,

octan fenylu, octan p-tolilu;

4) diazowanie: fenol, p-krezol, jodobenzen, 1-benzenoazo-2-

naftol,diazoaminobenzen, 2-benzenoazoimidazol;

5) kondensacje: dibenzylidenoaceton, benzylidenoanilina, acetylooctan etylu,

benzylidenoaceton (nowy), kwas trans-cynamonowy;

6) reakcja Dielsa - Aldera: bezwodnik 9,10-dihydroantraceno-(9,10-2,3)-

bursztynowy;

7) substytucja nukleofilowa: bromek n-propylu, kwas fenoksyoctowy, 2-metoksy-

naftalen, chlorek t-butylu;

8) redukcja: anilina, 1-fenyloetanol;

9) addycja elektrofilowa: trans-1,2-dibromocykloheksan, 1,1-dichloro-2-frnylo-2-

metylocyklopropan;

10) hydroliza: p-bromoanilina

11) utlenianie: dibenzoil, kwas p-nitrobenzoesowy.

Rodzaje technik laboratoryjnych:

1) destylacja prosta: octan fenylu, 2-metoksynaftalen, p-bromoanilina

2) destylacja frakcyjna: bromek n-propylu, chlorooctan etylu, acetanilid, anilina

3) destylacja próżniowa: acetofenon, p-metyloacetofenon, octan p-tolilu, fenol,

p- rezol, jodobenzen, acetylooctan etylu, benzylidenoaceton, trans-1,2-

dibromocykloheksan, benzylidenoaceton

4) destylacja z parą wodną: anilina, jodobenzen, kwas trans-cynamonowy,

2- etoksynaftalen

18

5) destylacja azeotropowa: chlorooctan etylu

6) mieszanie z użyciem mieszadła mechanicznego: acetofenon, p-metyloacetofenon,

trans-1,2-dibromocykloheksan, bromek n-propylu, fenol, p-krezol, jodobenzen,

benzylidenoaceton, dibenzylidenoaceton (w niektórych przypadkach można zastąpić

mieszadło mechaniczne mieszadłem magnetycznym)

7) krystalizacja: wszystkie ciała stałe (w tym krystalizacja z węglem aktywnym:

kwas sulfanilowy, acetanilid, p-nitrobenzoessan etylu, benzylidenoanilina,

bezwodnik 9,10-dihydroantraceno-9,10-2,3-bursztynowy, kwas fenoksyoctowy,

kwas trans-cynamonowy).

METODY ORGANIZACJI PRACY

Wykłady trwają cały roki są prowadzone równolegle z seminariami i ćwiczeniami

laboratoryjnymi. W czasie rocznej pracy w laboratorium student wykonuje 6 (7) preparatów

i 2 analizy jakościowe. Dopuszczenie studenta do kolejnych etapów pracy następuje po

pisemnych sprawdzianach z techniki laboratoryjnej i analizy jakościowej. Wykonywanie

każdego preparatu poprzedza ustny i/lub pisemny sprawdzian u bezpośredniego opiekuna

dydaktycznego. Podczas pracy laboratoryjnej student prowadzi dokumentację swoich

czynności i zapisuje wyniki analiz otrzymanego związku. Ostatni etap pracy laboratoryjnej

stanowi preparat zaliczający.

FORMY KONTROLI

Zdawane podczas laboratorium sprawdziany oraz wykonane preparaty są oceniane punktowo

(można uzyskać maksymalnie 95 punktów). Wiadomości zdobyte podczas wykładów są

sprawdzane na 5 repetytoriach (po 20 punktów każde) przeprowadzanych w ciągu całego

roku trwania zajęć. W czasie wykładów przewidziane są kartkówki, które umożliwiają

zdobycie dodatkowych punktów, doliczanych do repetytoriów. Po uzyskaniu wymaganej

ilości punktów z części praktycznej student przystępuje do końcowego zaliczenia pracowni

(preparat zaliczeniowy). Po uzyskaniu wymaganej ilości punktów student dopuszczany jest

do sesji egzaminacyjnej w semestrze letnim. Egzamin końcowy jest pisemny i zawiera

7 tematów po 10 punktów każdy. Studenci, którzy uzyskali wysoką ilość punktów

z repetytoriów (podawaną przed rozpoczęciem zajęć) i końcowego preparatu zaliczającego

są zwalniani z egzaminu pisemnego i uzyskują ocenę bardzo dobrą. Dokładny regulamin

przedmiotu jest wywieszony w gablocie w Zakładzie Chemii Organicznej. Wszystkie

informacje dotyczące przedmiotu znajdują się na stronie internetowej Zakładu:

http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/ w zakładce: Informacje dla studentów kierunku

farmacja.


1. D. Maciejewska, M. Langwald, „Chemia organiczna, T.1 i T.2”, Oficyna

Wydawnicza WUM Warszawa 2009

2. M. Langwald, D. Maciejewska, Przewodnik po laboratorium chemii organicznej,

Wydawnictwo WUM, Warszawa 2008

3. J. McMurry, Chemia organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000

LITERATURA ZALECANA

http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/

19

1. H. Hart, L.E. Craine, D.I. Hart, Chemia organiczna, krótki kurs. Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa 1999

2. R.T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1994

3. P. Mastalerz, Chemia organiczna, Wydawnictwo Chemiczne, Wrocław 2000

4. M. Mąkosza, Synteza organiczna, PWN 1972

20

EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE W FARMACJI

ZAKŁAD FARMAKOEKONOMIKI 02-091

Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 81, tel. (22) 5720855

Kierownik zakładu: Prof. dr hab. n.farm Zbigniew Fijałek

Odpowiedzialny za dydaktykę: prof. dr hab. Tomasz Hermanowski

Roczny wymiar zajęć: 30 godz. – wykłady w semestrze wiosennym Miejsce wykładów: aula wykładowa Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.

Liczba punktów ECTS – 2


Celem nauczania jest zapoznanie studentów II roku z podstawowymi zagadnieniami za-

rządzania i ekonomiki farmacji. Nacisk położony jest na wyjaśnieniu zasad i metod

ekonomicznej oceny programów ochrony zdrowia, roli ubezpieczeń zdrowotnych,

mechanizmu podejmowania decyzji przez płatników oraz funkcjonowania rynku świadczeń

zdrowotnych, ze szczególnym uwzględnieniem wytwarzania, ustalania cen i refundacji,

dystrybucji oraz promocji leków. Pozwoli to na wykorzystanie w przyszłości nabytej wiedzy

w pracy zawodowej.

PROGRAM NAUCZANIA:

1. Ekonomiczna ocena usług zdrowotnych

1.1. Medycyna Oparta na Dowodach Naukowych – EBM

1.2. Ubezpieczenia zdrowotne

1.3. Szacowanie wartości życia i zdrowia, koncepcja kapitału zdrowia

1.4. Pojęcie hazardu moralnego i metody jego ograniczania

2. Przemysł farmaceutyczny

2.1. Ochrona własności intelektualnej w sektorze farmaceutycznym

2.2. Leki innowacyjne i generyczne

2.3. Koncentracja produkcji i obrotu lekami, fuzje i przejęcia

3. Marketing leków

3.1. Zarządzanie cyklem życia produktów leczniczych

3.2. Zasady ustalania cen, systemy finansowania i refundacji leków

3.3. Formy promocji leków

3.4. Ewolucja kanałów dystrybucji leków, import równoległy, dostawy bezpośrednie,

Internet i sprzedaż wysyłkowa leków

4. Medycyna Oparta na Marketingu - MBM

5. Zintegrowane systemy informatyczne w opiece zdrowotnej i farmaceutycznej -

Otwarty System Opieki Zdrowotnej

6. Skoordynowana opieka farmaceutyczna w Ameryce Północnej i krajach

skandynawskich

7. Typy analiz farmakoekonomicznych

7.1. Rodzaje kosztów w ochronie zdrowia,

7.2. Analiza kosztów choroby, metody szacowania kosztów pośrednich

7.3. Analiza efektywności kosztów, użyteczności kosztów, wydajności kosztów

21

7.4. Koncepcja gotowości do płacenia

7.5. Ocena jakości życia

8. Narzędzia statystyczne w analizach farmakoekonomicznych

8.1. konieczność stosowania formalnych metod ilościowych

8.2. metody ilościowe w kolejnych etapach oceny technologii medycznych, istotność statystyczna a istotność kliniczna

9. Wytyczne oceny technologii medycznych

9.1. Koncepcja oceny ekonomicznej procedur leczniczych.

9.2. Podstawy metodyki oceny technologii medycznych.

9.3. Rola i zadania Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji

.


Przewidzianą formą prowadzenia zajęć są wykłady. Obecność na wykładach nie jest

obowiązkowa. Studenci podczas pierwszego wykładu zapoznawani są z wykazem

piśmiennictwa, stanowiącego pomoc w nabyciu wiedzy, o której mowa w programie nauczania.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Zaliczenie na ocenę na podstawie pisemnego testu zaliczeniowego lub krótkiej pracy (mini-

eseju) na wybrany temat. Szczegółowe warunki oraz terminy zaliczenia przedmiotu

podawane są podczas pierwszych zajęć, dodatkowo zamieszczana jest stosowna informacja

na tablicy ogłoszeń Zakładu.


1. Getzen T.E. Ekonomika zdrowia – teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa, 2000.

2. Koszty, Jakość i Wyniki w Ochronie Zdrowia, leksykon podstawowych pojęć ISPOR,

(redaktorzy polskiego wydania: J. Lis, K. Jahnz-Różyk, T. Hermanowski, M. Czech), Polskie

Towarzystwo Farmakoekonomiczne, Warszawa, 2009.

3. Drummond M.F., Torrence G.W. O’Brien B.J., Stoddart G.L., Metody badań

ekonomicznych programów ochrony zdrowia, Via Medica, Gdańsk, 2003.

4. Czech M. Farmakoekonomika jako narzędzie zarządzania w gospodarowaniu lekami w

Polsce, Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, Warszawa 2006.

5. Orlewska E., Nowakowska E. Farmakoekonomika dla studentów i absolwentów

Akademii Medycznych, Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,

Poznań, 2004.

6. Gajewski P., Jaeschke R., Brożek J., Podstawy EBM, czyli medycyny opartej na danych

naukowych dla lekarzy i studentów medycyny. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2008.

7. Wytyczne przeprowadzania Oceny Technologii Medycznych (HTA), Agencja Oceny

Technologii Medycznych i Taryfikacji, Warszawa, (dostępne na stronach

www.aotm.gov.pl).

8. Michalik M., Pilarczyk B., Mruk H. Marketing strategiczny na rynku farmaceutycznym,

Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2008.

22

PIŚMIENNICTWO ZALECANE

1. Bruce N., Pope D., Stanistreet D., “Quantitative methods for Health Research – a

practical interactive guide to epidemiology and statistics”, Wiley, 2008

2. C. Begg, J. Berlin (1988): “Publication bias: a problem in interpreting medical data”,

Journal of the Royal Statistical Society. Series A, 151(3), ss . 419-463

3. C. Abernethy (1997): “Grapefruits and drugs: when is statistically significant

clinically significant?”, J. Clin. Invest. 99, ss. 2297-2298

4. Spielmans G.I, Parry P.I., From Evidence-based Medicine to Marketing-based

Medicine: Evidence from Internal Industry Documents, Bioethical Inquiry, DOI

10.1007/s11673-010-9208-Springer Science+Business Media , Published online: 21 January

2010

23

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax: (22) 5720 795

Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: codziennie 10–12.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Roczny wymiar zajęć: 30 godzin.

Wykłady odbywają się w sali wykładowej Wydziału Farmaceutycznego WUM, ćwiczenia

w salach ćwiczeniowych Zakładu Badania Środowiska, ul. Banacha 1, gmach II, piętro 2.



Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym

czynników środowiska naturalnego i zmienionego działalnością człowieka na organizm

i populacje oraz oceną jakości zdrowotnej stanu środowiska i możliwościami działań

profilaktycznych.

Ma to na celu stworzenie podstaw do kompleksowego ujmowania zagadnień ochrony

zdrowia niezbędnych absolwentom kierunku farmacja.

TEMATYKA WYKŁADÓW (10 godz.)

1. Zadania i cele higieny i ekologii. Czynniki i elementy środowiska;

2. Zanieczyszczenia środowiska związane z działalnością człowieka;

3. Higiena elementów środowiska (powietrza, wody i gleby) i środowiska zamieszkania;

4. Higiena środowiska pracy – choroby zawodowe;

5. Podstawy epidemiologii – planowanie i strategia badań epidemiologicznych;

6. Środowiskowe czynniki ryzyka chorób nowotworowych.

TEMATYKA SEMINARIÓW (5 godz.)

1. Zaprojektowanie i prezentacja badania epidemiologicznego oceniającego wpływ

czynników środowiskowych i swoistych czynników etiologicznych na konkretne

jednostki chorobowe. Zastosowanie podstawowych technik epidemiologicznych w celu

wykrycia i oceny czynników ryzyka powodujących wystąpienie danej jednostki

chorobowej; sposoby obliczania ryzyka względnego i przypisanego.

TEMATYKA ĆWICZEŃ (15 godz.)

1. Badanie właściwości genotoksycznych i mutagennych substancji chemicznych;

2. Badanie wybranych czynników środowiska pracy;

24

3. Badanie wybranych czynników fizykochemicznych i biologicznych środowiska

zamieszkania.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych,

indywidualnych prezentacji na seminariach oraz wyniku pisemnego zaliczenia końcowego

obejmującego materiał ćwiczeniowy i wykładowy.

PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZUJĄCE:

1. Nałęcz-Jawecki G. [red.]. A. Bonisławska, B. Świętochowska, K.

DemkowiczDobrzański. Higiena i Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska,

Akademia Medyczna w Warszawie, 2007.

2. Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań. PZWL, Warszawa,

1999.

3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. Epidemiologia w zdrowiu publicznym. PZWL.

2010.

4. Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd.

Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2010.

PIŚMIENNICTWO ZALECANE:

1. Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL,

Warszawa, 2000. 2. Brzeziński Z.J., Szamotulska K. Epidemiologia kliniczna. PZWL,

Warszawa, 1997.

3. Hermanowicz W., Dojlido J., Dożańska W., Koziorowski B., Zerbe J.

Fizycznochemiczne badanie wody i ścieków. Arkady, Warszawa, 1999.

4. Van Loon G.W., Duffy S.J. Chemia środowiska. PWN, Warszawa, 2007.

5. Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B. Podstawy ekotoksykologii. PWN,

Warszawa, 2002. 6. Nałęcz-Jawecki G. [red.]. Bonisławska A., Skrzypczak A.,

Demkowicz-Dobrzański K. Ekotoksykologia. Testy oceny toksyczności i

genotoksyczności. Zakład Badania Środowiska, Warszawski Uniwersytet Medyczny.

2010.

25

FIZJOLOGIA

Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii

Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego

Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B

02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl

Kierownik Zakładu: ?

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63

- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64

- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64

- dr Bartłomiej Szulczyk: czwartek 13.00-14.00, tel. 22 116 61 63

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Ewa Nurowska, email:

[email protected], tel. 22 116 61 63;

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 45 godzin.


Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie

internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –

www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Fizjologia Człowieka


Celem nauczania fizjologii jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania

organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym i systemowym. Zakres

nauczania obejmuje m.in.: układ nerwowy, krążenia, oddechowy, pokarmowy, moczowy,

płciowy i hormonalny człowieka.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów:

1. Fizjologia błon komórkowych.

2. Mechanizm przekazywania sygnału w obszarze pojedynczej komórki nerwowej.

3. Fizjologia synaps nerwowych.

http://zfc.wum.edu.pl/


26

4. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami.

5. Fizjologia układu autonomicznego.

6. Fizjologia układu czuciowego.

7. Fizjologia układu ruchowego.

8. Fizjologia układu hormonalnego.

9. Fizjologia serca.

10. Kontrola funkcji serca przez układ autonomiczny oraz przez odruchy neuronalne.

11. Fizjologia układu naczyniowego.

12. Fizjologia układu pokarmowego.

13. Fizjologia układu oddechowego.

14. Fizjologia nerek.

15. Fizjologia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.

Tematy ćwiczeń/seminariów:

1. Fizjologia komórki. Fizjologia krwi. Fizjologia i regulacja procesu krwiotworzenia.

Fizjologia i regulacja procesu krzepnięcia krwi. Transport substancji odżywczych

i metabolitów przez krew. Demonstracja komputerowa transportu substancji

odżywczych i metabolitów przez krew.

2. Fizjologia komórek pobudliwych. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych.

Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego. Fizjologia

propagacji potencjału czynnościowego wzdłuż aksonu. Demonstracja komputerowa

mechanizmów działania kanałów jonowych i potencjałów czynnościowych.

3. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami. Mechanizm skurczu

mięśni. Przekazywanie informacji na drodze chemicznej: synaptycznej,

parakrynowej, endokrynowej, za pośrednictwem feromonów. Klasyfikacja synaps

nerwowych. Budowa i mechanizm działania synapsy nerwowo-mięśniowej. Blokery

i aktywatory synapsy nerwowo-mięśniowej. Sprzężenie elektrochemiczne.

Potencjały czynnościowe mięśni poprzecznie prążkowanych. Sprzężenie

elektromechaniczne. Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.

Elektromiogram. Regulacja siły skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.

Demonstracja oceny siły mięśniowej w skali Lovett'a. Komputerowa demonstracja

mechanizmu działania złącza nerwowo-mięśniowego i modelu ślizgowego skurczu

mięśnia poprzecznie prążkowanego.

27

4. Fizjologia układu czuciowego. Klasyfikacje receptorów czuciowych. Klasyfikacje

dróg czuciowych ośrodkowych. Budowa kory czuciowej. Badanie czucia

dyskryminacji przestrzennej bodźca, badanie czucia powierzchniowego i głębokiego.

Badanie rozmieszenia receptorów czuciowych na powierzchni skóry przy pomocy

włosów von Frey’a. Struktura i funkcja narządów zmysłów: smaku i węchu.

5. Fizjologia układu czuciowego narządy zmysłów. Struktura i funkcja narządów

zmysłów: wzrok, słuch, narząd równowagi. Demonstracja przewodzenia kostnego

i powietrznego. Odruch źrenic na światło i nastawność – anatomia, fizjologia,

znaczenie diagnostyczne odruchu. Oglądanie dna oka przy pomocy oftalmoskopu.

Demonstracja złudzeń wzrokowych, kolorów dopełniających, istnienia plamki ślepej.

Badanie dominacji oka. Demonstracja komputerowa anatomii i fizjologii narządu

słuchu.

6. Układ ruchowy. Funkcja i klasyfikacja odruchów neuronalnych. Odruch na

rozciąganie. Odruch z ciałek ścięgnistych Golgiego. Funkcja alfa i gamma

motoneuronów. Klasyfikacja i funkcja dróg ruchowych rdzeniowych. Struktura

i funkcja jąder podkorowych. Struktura i funkcja móżdżku. Objawy uszkodzenia

móżdżku. Fizjologia kory ruchowej. Demonstracja i badanie odruchów rdzeniowych.

Demonstracja prób móżdżkowych.

7. Seminarium sprawdzające; powtórzenie omówionego materiału.

8. Układ hormonalny. Podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca,

przytarczyce, grasica, trzustka, nadnercza, jądra, jajniki.

9. Fizjologia układu oddechowego. Objętości i pojemności oddechowe. Opór

i podatność w układzie oddechowym. Dyfuzja gazów w pęcherzykach płucnych.

Nerwowa kontrola układu oddechowego: regulacja funkcji mięśnia przeponowego

i mięśni międzyżebrowych przez nerwy somatyczne, regulacja funkcji mięśniówki

gładkiej i gruczołów dróg oddechowych przez nerwy układu autonomicznego.

Odruchowa kontrola mięśni oddechowych poprzecznie prążkowanych, mięśniówki

gładkiej i gruczołów dróg oddechowych. Pojęcie centralnego generatora

oddechowego. Komputerowa prezentacja cyklu oddechowego, demonstracja zmian

ciśnienia zewnątrzopłucnowego i wewnątrzopłucnowego w czasie cyklu

oddechowego. Spirometria.

10. Fizjologia serca. Struktura i funkcja układu bodźcoprzewodzącego serca.

Elektrofizjologia komórek układu bodźcoprzewodzącego serca. Potencjały

28

czynnościowe komórek mięśnia sercowego. EKG. Sprzężenie elektromechaniczne

w komórkach mięśnia serca. Unerwienie układu bodźcoprzewodzącego i mięśnia

sercowego przez układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny. Regulacja

funkcji mięśnia sercowego przez odruch z baroreceptorów tętniczych,

chemoreceptorów tętniczych i receptorów czuciowych mięśnia sercowego. Praca

mechaniczna mięśnia sercowego. Autoregulacyjna odpowiedź mięśnia sercowego na

obciążenie. Rejestracja EKG. Demonstracja niemiarowości oddechowej.

Komputerowa demonstracja mechanizmu powstawania potencjału czynnościowego

w komórkach mięśnia sercowego i szerzenia się pobudzenia w mięśniu sercowym.

11. Fizjologia układu krążenia. Biofizyka przepływu krwi. Struktura i organizacja

naczyń krwionośnych. Regulacja nerwowa, regulacja miejscowa i autoregulacja

mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych. Mikrokrążenie. Regulacja układu

krążenia przez odruch z baroreceptorów tętniczych i odruch z chemoreceptorów

tętniczych. Odrębność regulacji mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych

wieńcowych, nerkowych, mięśniowych, płucnych i układu pokarmowego. Pomiar

ciśnienia tętniczego krwi. Osłuchiwanie serca.

12. Fizjologia układu pokarmowego. Ogólna struktura układu pokarmowego

człowieka. Mechanizm rozdrabniania i absorbcji substancji pokarmowych. Struktura,

funkcja i mechanizmy kontroli działania żołądka. Regulacja i rola wydzielania

trzustkowego. Regulacja i rola wydzielania żółci. Struktura, funkcja, kontrola funkcji

jelita cienkiego i jelita grubego.

13. Fizjologia nerek. Anatomia czynnościowa nerek. Struktura i funkcja nefronu.

Mechanizmy tworzenia i zagęszczania moczu. Demonstracja komputerowa

mechanizmu filtracji kłębuszkowej i mechanizmu funkcjonowania nefronu.

14. Seminarium sprawdzające, powtórzenie omówionego materiału.

15. Gospodarka wodno-elektrolitowa. Równowaga kwasowo-zasadowa. Fizjologia

cyklu menstruacyjnego.

REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH

1. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest

zaliczenie wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych

nieobecności (zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu

semestru: 2. Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u asystenta

29

prowadzącego zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu

w przypadku braku usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie

nieobecności usprawiedliwionych jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.

2. Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich.

Odrabianie zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe

w uzasadnionych przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody kierownika

Zakładu.

3. Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach,

w trakcie których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć

konsultacje dotyczące zajęć z przedmiotu.

4. Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć, aby w pełni

wykorzystać czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń

i seminariów może być sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).

5. Każdy student zobowiązany jest do przygotowania raz w semestrze 10 minutowego

wystąpienia (wraz z prezentacją w PowerPoint) poświęconego omówieniu zagadnień

ze wskazanego artykułu naukowego; wskazanie artykułu oraz daty wystąpienia

nastąpi na pierwszych zajęciach.

6. W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie

pisemnej (test lub pytania otwarte).

7. Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz

uzyskanie pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.

8. Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia

do egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.

9. Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z seminariów

sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w terminie zerowym

po uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem Zakładu.

10. Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w sesji zimowej w formie

testowej lub zastosowania pytań otwartych.

11. W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych

i fotografowania książeczek testowych i kart odpowiedzi.

30

PATOFIZJOLOGIA

Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii

Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego

Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B

02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl

Kierownik Zakładu:

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63

- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64

- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64

- dr Bartłomiej Szulczyk, czwartki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 63

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Ewa Nurowska, email:

[email protected], tel. 22 116 61 63;

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 60 godzin.


Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie

internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –

www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Patofizjologia Człowieka


Celem nauczania patofizjologii jest poznanie mechanizmów zaburzeń czynnościowych

organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym, tkankowym, narządowym

i systemowym. Zakres nauczania obejmuje układ nerwowy, krążenia, oddechowy,

pokarmowy, moczowy i hormonalny człowieka. W trakcie nauczania podkreślane będą

zagadnienia związane z zaburzonymi mechanizmami regulacyjnymi ustroju i zaburzonym

działaniem substancji biologicznie czynnych na komórki.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów:

16. Molekularne podłoże patofizjologii nerwów obwodowych, synapsy

nerwowomięśniowej i mięśni poprzecznie prążkowanych.

http://zfc.wum.edu.pl/

31

17. Patofizjologia małych neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny, noradrenaliny,

acetylocholiny (podłoże chorób psychiatrycznych).

18. Neurobiologia uzależnień.

19. Ból.

20. Patofizjologia chorób neurozwyrodnieniowych.

21. Bóle głowy. Fizjologia i patofizjologia snu.

22. Choroby naczyniowe mózgu.

23. Cukrzyca.

24. Zaburzenia hemodynamiki serca.

25. Podłoże molekularne nadciśnienia tętniczego.

26. Patofizjologia układu oddechowego.

27. Patofizjologia układu pokarmowego.

28. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.

29. Patofizjologia funkcji nerek.

30. Biologia nowotworów.

Tematy ćwiczeń/seminariów:

16. Patofizjologia krwi. Klasyfikacja i mechanizm powstawania niedokrwistości

niedoborowych i niedokrwistości aplastycznych, zaburzeń różnicowania elementów

morfotycznych krwi (białaczki, chłoniaki). Zaburzenia układu krzepnięcia.

17. Patofizjologia stanu zapalnego. Komputerowa prezentacja procesu zapalnego.

18. Patofizjologia układu ruchowego (uszkodzenia górnego i dolnego motoneuronu,

choroby jednostki ruchowej). Mechanizmy molekularne odpowiedzialne za

powstawania zaburzeń pre- i postsynaptycznych płytki nerwowo-mięśniowej,

(Miasthenia gravis, zespół Lamberta-Eatona, zatrucia toksyną tężca i toksyną

botulinową). Patofizjologia mięśni poprzecznie prążkowanych (dystrofie mięśniowe,

miotonie). Degeneracja i regeneracja nerwów. Kanałopatie nerwów obwodowych

i mięśni poprzecznie prążkowanych. Demonstracje filmowe skutków uszkodzeń

górnego i dolnego motoneuronu.

19. Patofizjologia wybranych chorób układu pozapiramidowego. Demonstracje

filmowe specyficznych zaburzeń układu pozapiramidowego. Patomechanizmy

neurodegeneracyjnych chorób układu ruchowego: choroba Parkinsona, choroba

Huntingtona, drżenie samoistne, ataksje móżdżkowe, MSA. Patofizjologia układu

32

autonomicznego. Zatrucie muskaryną. Zatrucie związkami fosforoorganicznymi.

Zespół Hornera. Zespół nadmiernej potliwości.

20. Patofizjologia, objawy kliniczne chorób afektywnych, zespołu nadaktywności

psychoruchowej, stresu pourazowego. Demonstracje filmowe zaburzeń

osobowości na podstawie wybranych filmów fabularnych.

21. Inne zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego (padaczka, zespoły otępienne,

choroby demielinizacyjne). Demonstracje filmowe napadowych zaburzeń

neurologicznych.

22. Seminarium sprawdzające; podsumowanie omówionego materiału.

23. Patofizjologia układu hormonalnego. Zaburzenia czynności wydzielniczej

przysadki mózgowej (gigantyzm, akromegalia, hiperprolaktynemia, choroba

Cushinga). Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Zaburzenia funkcji kory i rdzenia

nadnerczy. Demonstracje filmowe skutków zaburzeń układu hormonalnego.

24. Patofizjologia układu krążenia. Miażdżyca naczyń. Nadciśnienie tętnicze

pierwotne i wtórne. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Zatorowość płuc.

Demonstracje filmowe koronarografii, angioplastyki.

25. Patofizjologia układu pokarmowego Molekularne podłoże choroby wrzodowej

żołądka i dwunastnicy. Patofizjologia wątroby. Patofizjologia trzustki. Otyłość,

niedożywienie, awitaminozy. Mechanizmy odpowiedzialne za powstawanie chorób

przewodu pokarmowego (achalazja, refluks żołądkowo-przełykowy, choroba

Leśniowskiego - Crohna, colitis ulcerosa). Demonstracja filmowa gastroskopii,

kolonoskopii, zabiegów laparoskopowych.

26. Patofizjologia serca I. Niewydolność serca ostra i przewlekła; mechaniczne

wspomaganie pracy serca, opcje operacyjne leczenia niewydolności serca.

Demonstracje filmowe przykładów niewydolności serca i wad rozwojowych. Echo

serca, rezonans serca.

27. Patofizjologia serca II. Choroby mięśnia sercowego: kardiomiopatie, zapalenie

mięśnia sercowego. Zaburzenia rytmu serca i przewodzenia. Demonstracja filmowa

aparatów do krążenia pozaustrojowego. Demonstracja filmowa i wyjaśnienie zasady

działania defibrylatorów umieszczonych w miejscach publicznych.

28. Patofizjologia układu oddechowego. Astma. Przewlekła obturacyjna choroba płuc

(POCHP). Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa. Zespół snu z bezdechem.

Wpływ palenia papierosów na układ oddechowy. Choroba wysokogórska.

33

Demonstracje filmowe i symulacje komputerowe patomechanizmów obturacyjnych

bezdechów podczas snu.

29. Seminarium sprawdzające; podsumowanie omówionego materiału.

30. Patofizjologia nerek. Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Kłębuszkowe

zapalenia nerek: zespół nefrytyczny, zespół nerczycowy. Nadciśnienie

nerkopochodne.

REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH

12. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest

zaliczenie wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych

nieobecności (zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu

semestru - 2. Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u asystenta

prowadzącego zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu

w przypadku braku usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie

nieobecności usprawiedliwionych jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.

13. Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich.

Odrabianie zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe

w uzasadnionych przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody kierownika

Zakładu.

14. Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach,

w trakcie których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć

konsultacje dotyczące zajęć z przedmiotu.

15. Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć aby w pełni

wykorzystać czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń

i seminariów może być sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).

16. Każdy student zobowiązany jest do przygotowania raz w semestrze 10 minutowego

wystąpienia (wraz z prezentacją w PowerPoint) poświęconego omówieniu zagadnień

ze wskazanego artykułu naukowego; wskazanie artykułu oraz daty wystąpienia

nastąpi na pierwszych zajęciach.

17. W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie

pisemnej (test lub pytania otwarte).

34

18. Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz

uzyskanie pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.

19. Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia

do egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.

20. Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z seminariów

sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w terminie zerowym

po uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem Zakładu.

21. Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w sesji zimowej w formie

testowej lub zastosowania pytań otwartych.

22. W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych

i fotografowania książeczek testowych i kart odpowiedzi.

LITERATURA

Literatura obowiązkowa:

1. Sławomir Maśliński, Jan Ryżewski: „Patofizjologia” tom 1-2, PZWL. 2012

Literatura uzupełniająca:

1. Jan W. Guzek: „Patofizjologia człowieka w zarysie”, PZWL. 2015

2. Stefan Silbernagl, Florian Lang, (red. pol.) Barbara Malinowska, Anna Hryniewicz,

Hanna Kozłowska: „Atlas Patofizjologii”. MedPharm. 2011

KOŁO NAUKOWE

Przy Zakładzie Fizjologii i Patofizjologii Człowieka działa Studenckie Koło Naukowe

CEREBRUM (https://cerebrum.wum.edu.pl/). Opiekunem naukowym koła jest

dr Przemysław Kurowski, email: [email protected], tel.: 22 116 61 69; -

64.

35

HISTORIA FILOZOFII

ZAKŁAD BIOETYKI I HUMANISTYCZNYCH PODSTAW MEDYCYNY

02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 81, tel./fax 22-5720568

Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Tomasz Pasierski

e-mail: [email protected]

Konsultacje: poniedziałki godz. 1100-1300.

Odpowiedzialny za dydaktykę: jak wyżej

Roczny wymiar godzin – 15 godzin wykładów.

Miejsce wykładów – sala wykładowa na terenie Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.


CEL NAUCZANIA

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z teoriami filozoficznymi naszej cywilizacji ze

szczególnym uwzględnieniem dziedzin antropologii, epistemologii i bioetyki.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów

Wprowadzenie (Filozofia jako typ poznania i jej działy. Filozofia a nauka, sztuka i religia.

Klasyfikacje nauk. Kryteria spełniane przez nauki przyrodnicze. Zasada weryfikacji

i falsyfikacji.). Formowanie się problematyki filozoficznej w Grecji (Ateny-Rzym-Jerozolima.

Tales i jońscy filozofowie przyrody. Spór o prazasadę: Heraklit, Parmenides, Demokryt.).

Sokratejska antropologia i etyka (Moralność cnót. Koncepcja psyche.). Idealizm Platona

(Idealistyczna koncepcja bytu. Natywistyczna koncepcja poznania.). Realizm Arystotelesa

(Kategorie. Logika i metodologia nauk przyrodniczych.). Początki Filozofii chrześcijańskiej.

Św. Augustyn. (Wpływ filozofii greckiej na myśl chrześcijańską. Platonizm Ojców Kościoła.).

System filozoficzny Św. Tomasza z Akwinu (Powrót arystotelizmu. Arystotelesowska logika

i metafizyka w tomizmie. Filozoficzne dowody na istnienie Boga i teoria analogii bytowej).

Spór o uniwersalia (Zagadnienie istnienia i przedmiotu pojęć ogólnych.). Racjonalizm

kartezjański (Pytanie o metodę naukową. Poszukiwanie wiedzy pewnej. „Duch w maszynie”.).

Podstawy nowożytnego empiryzmu (Epistemologiczny program Johna Locke’a. Rozwój

empiryzmu w filozofii Hume’a.). Filozofia krytyczna Kanta (Aprioryczne formy poznania.

Krytyka metafizyki. Imperatyw kategoryczny i kantowska etyka.). Empiryzm i pozytywizm

XIX wieku (Odmiany empiryzmu. Scjentyzm.). Filozofia analityczna (Koło Wiedeńskie,

L. Wittgenstein, B. Russell, G.E. Moore) Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska oraz

warszawska szkoła lekarzy-filozofów.

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA

Zasady zaliczania: zaliczenie pisemne podczas jednego z ostatnich wykładów w semestrze

letnim. Termin konsultowany z opiekunem roku.


36


1. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii (dowolne wydanie) lub B. Russell, Mądrość

Zachodu, Warszawa 1995 (przekład Marka Wichrowskiego i Witolda Jacórzyńskiego).

2. P. Vardy, Etyka, dowolne wydanie.

LITERATURA NADOBOWIĄZKOWA: podawana jest podczas poszczególnych wykładów

i dotyczy kwestii szczegółowych.

37

PODSTAWY NAUKOWEJ INFORMACJI MEDYCZNEJ

I FARMACEUTYCZNEJ

BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU

MEDYCZNEGO

02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, Informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08


http://www.biblioteka.wum.edu.pl

Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata


GODZINY PRZYJĘĆ: wt.- czw. 10.00-15.00

OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA DYDAKTYKĘ: mgr Irmina Utrata

ROCZNY WYMIAR ZAJĘĆ:

Szkolenie online

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:

Przygotowanie do samodzielnego, efektywnego korzystania z dostępnych źródeł

informacji z zakresu medycyny i nauk pokrewnych oraz do samodzielnego wyboru źródeł

wiedzy adekwatnych do aktualnych potrzeb w zakresie informacji. Kształtowanie

umiejętności oceny wiarygodności źródeł informacji oraz nawyków korzystania z

materiałów źródłowych z poszanowaniem praw autorskich. Uświadomienie potrzeby

ustawicznego kształcenia i rozwoju zawodowego.

Program nauczania:

najważniejsze pojęcia z zakresu informacji naukowej

źródła informacji – podział i charakterystyka

dostępność i architektura źródeł informacji w ofercie Biblioteki Uczelnianej, ze

szczególnym uwzględnieniem e-zasobów zgromadzonych na stronie

www.biblioteka.wum.edu.pl

praktyczne sposoby wyszukiwania naukowych zasobów medycznych

ocena wiarygodności i jakości źródeł

rzetelność naukowa

Internet jako źródło informacji naukowej

Metody organizacji pracy:

szkolenie online

http://www.biblioteka.wum.edu.pl/


38

Formy kontroli i ocena wyników nauczania:

test online - udzielenie 67% poprawnych odpowiedzi

POLECANE STRONY WWW:

http://www.biblioteka.wum.edu.pl

Program szczegółowy

1. Ważne pojęcia (słowo kluczowe, hasło przedmiotowe, MeSH, przypis, abstrakt, ISBN,

ISSN, itp.)

2. Źródła informacji

2.1. Instytucjonalne

2.1.1. Oddział Informacji Naukowej

2.1.2. Wypożyczalnia Międzybiblioteczna

2.1.3. Inne biblioteki naukowe

2.2. Nieinstytucjonalne

2.2.1. Pierwotne (książki, artykuły)

2.2.2. Pochodne (bazy bibliograficzne, bibliografie tradycyjne, katalogi)

2.2.3. Mieszane (bazy bibliograficzno-pełnotekstowe, bazy e-booków)

3. Sesje wyszukiwawcze

3.1. Katalogi (katalog online BG WUM, katalogi online innych bibliotek, katalogi

centralne)

3.2. Medyczne bazy danych

3.2.1. Definicja, podział baz

3.2.2. Praktyczne wykorzystanie baz, np. PubMed, Polska Bibliografia Lekarska,

Scopus, Science Direct

3.3. e-czasopisma

3.4. Platforma ibuk.pl

3.5. Zasoby internetowe

3.5.1. Jakość źródeł internetowych

3.5.2. Ukryty internet

3.5.3. Wyszukiwarki naukowe

3.5.4. Biblioteki cyfrowe

3.5.5. Open Access

http://www.biblioteka.wum.edu.pl/

39

3.5.6. Narzędzia pomocnicze (strona i katalog BG WUM, system HAN, lokalizator

e-czasopism, multiwyszukiwarka PRIMO)

4. Ocena wiarygodności i jakości źródeł

5. Rzetelność autorska

40

PSYCHOLOGIA Z SOCJOLOGIĄ

ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII

02-007 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. 22-629-02-43

Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Józef Knap

Odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. hum. Cecylia Łabanowska

Przedmiot obejmuje 15 godzin wykładów.

Wykłady odbywają się w Sali Koskowskiego, Wydział Farmacji.


CEL NAUCZANIA:

■ Zapoznanie studentów z wybranymi prawidłowościami i mechanizmami psychologicznymi

dotyczącymi ludzkiej psychiki i zachowań.

■ Umożliwienie studentom przyswojenia podstawowych pojęć pozwalających opisywać

i rozumieć złożone zachowania własne i innych ludzi.

■ Pobudzenie refleksji nad możliwościami spożytkowania wiedzy psychologicznej

i socjologicznej dla lepszego rozumienia ludzi i radzenia sobie w trudnych sytuacjach

życiowych.

Tematyka wykładów:

1. Jak myślimy o świecie społecznym? Schematy poznawcze i heurystyki. Zmiany

schematów. Błędy w myśleniu potocznym (efekt pierwszeństwa, dysonans poznawczy,

efekt fałszywej powszechności, wpływ norm i miejsca w strukturze społecznej). Sądy

o przyczynach. Korelacje pozorne. Samospełniające się proroctwa. Charakterystyka

wiedzy potocznej a naukowej. Specyfika nauk o człowieku. Wyjaśnianie

a przewidywanie.

2. Kim jesteśmy? Ważność „ja” dla jednostki. Rola samooceny. Motywy związane ze

strukturą „ja” (autowaloryzacja, autoweryfikacja, samopoznanie, samonaprawa). Źródła

„ja”. Podstawowe elementy struktury społecznej. Konsekwencje odgrywania ról

społecznych. Role a tożsamość jednostki. Socjalizacja. Osobowość zintegrowana.

Osobowość a porządek społeczny.

3. Czy jesteśmy altruistami? Biologiczna a społeczna geneza zachowań prospołecznych.

Socjobiologia. Teoria wymiany społecznej. Teoria empatii. Typy zachowań

prospołecznych. Działanie norm społecznych. Sytuacyjne determinanty zachowań

prospołecznych (płeć, obecność innych osób, autokoncentracja, nastrój). Przyjmowanie

pomocy a udzielanie pomocy.

4. Kiedy jesteśmy konformistami? Facylitacja społeczna. Pobudzenie psychiczne a skutki

oceny naszych działań. Działanie indywidualne a zespołowe. Tłum i deindywiduacja.

Konformizm informacyjny. Odmiany zbiorowości ludzkich. Konformizm normatywny

i publiczny. Grupy odniesienia. Typy identyfikacji z grupą. Konformizm a cechy

osobowości.

41

5. Jak kilku może wpływać na wielu? Typy wpływu społecznego. Podstawowe

mechanizmy ulegania i posłuszeństwa. Typy władzy. Bezreflesyjny konformizm

normatywny. Reguły psychologiczne sterujące przebiegiem ludzkiego zachowania

(wzajemności, zaangażowania i konsekwencji, społecznego dowodu słuszności,

lubienia i sympatii, niedostępności).

Techniki wywierania wpływu. Obrona przed manipulacją.

6. Jak podejmowane są decyzje w grupie? Typy zadań rozwiązywanych przez grupę.

Straty ponoszone w toku procesu decyzyjnego. Organizacja grupy. Style dowodzenia

grupą. Myślenie grupowe. Polaryzacja grupowa. Wpływ mniejszości na grupę.

Podziemny świat wzajemnych relacji. Kontekst społeczno-kulturowy.

7. Jak komunikować się efektywnie? Konflikt o sumie zerowej i konflikt motywów

mieszanych. Przyczyny niepowodzeń w komunikowaniu się. Modele efektywnej

komunikacji. Umiejętności związane z komunikowaniem się. Bariery wewnętrzne

i zachowania zakłócające słuchanie. Przyczyny zakłóceń komunikacji werbalnej.

Zachowania zakłócające przekaz informacji. Komunikacja niewerbalna i niespójność

przekazu. Strategie rozwiązywania konfliktów gdy komunikacja werbalna jest możliwa

i gdy nie jest.

OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA:

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie pozytywnej oceny z testu końcowego.

Zaliczenie odbywa się w terminie zatwierdzonym przez Radę Pedagogiczną. Test zawiera

pytania zamknięte i otwarte. Za każdą niepoprawną odpowiedź na pytanie zamknięte jest

odejmowany 1 punkt. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy uzyskać 51% z możliwych do

uzyskania punktów.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Podawana na końcu każdego z wykładów.

LITERATURA ZALECANA:

Wybrane rozdziały z następujących pozycji:

1. P. Sztompka: Socjologia, Wyd. „Znak”, Warszawa, 2002.

2. E. Aronson, T. Wilson, R. Akert: Psychologia społeczna, Wyd. Zysk i Sp-ka,

Warszawa, 2006.

3. G. Mietzel: Wprowadzenie do psychologii, Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne, 2001.

42

IDENTYFIKACJA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH

ZAKŁAD CHEMII ORGANICZNEJ ul. Banacha 1, parter, 02-097 Warszawa

- Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska

- Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek 1100-1200

- Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 15 godzin wykładów,

- Miejsce wykładów: sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym,


- Liczba punktów ECTS: 1


Celem nauczania jest zdobycie umiejętności z zakresu identyfikacji związków organicznych

metodami spektroskopii molekularnej. Zdobyta wiedza będzie wykorzystywana w analizie

substancji leczniczych, podczas wykonywania pracy magisterskiej oraz w pracy zawodowej

w laboratoriach farmaceutycznych. Wykłady obejmują skrótowo podstawy fizyczne

i metodykę spektroskopii 1H i 13C NMR, IR oraz spektrometrii mas. Omawiane są

przykładowe widma poszczególnych grup związków organicznych oraz wpływ na nie

warunków pomiaru. Pokazane są możliwości wykorzystania metod spektroskopowych w

analizie ilościowej i jakościowej substancji leczniczych oraz ważnych biomolekuł.

PROGRAM NAUCZANIA

Podczas wykładów są omawiane skrótowo podstawy teoretyczne spektroskopii 1H i 13C

NMR, IR, spektrometrii mas oraz sposoby rejestracji widm i ich parametry. Następnie

interpretowane są zmiany położenia i intensywności pasm w widmach zależne od budowy

związków organicznych oraz metod rejestracji widm.


Studenci uczestniczą w wykładach, a następnie analizują wspólnie z wykładowcą

przykładowe widma IR, 1H i 13C NMR oraz mas.

FORMY KONTROLI

Wykład kończy się sprawdzianem zaliczającym, który obejmuje 3 zagadnienia ze wszystkich

omawianych rodzajów technik spektralnych oraz identyfikację nieznanego związku na

podstawie widm 1H i 13C NMR, IR oraz spektrometrii mas. Wszystkie informacje dotyczące

przedmiotu znajdują się na stronie internetowej Zakładu:

http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/ w zakładce: Informacje dla studentów kierunku

farmacja.


1. M. Langwald, D. Maciejewska, Przewodnik po laboratorium chemii organicznej,

Wydawnictwo WUM, Warszawa 2009, str. 20 - 72

2. Praca zbiorowa pod redakcją W. Zielińskiego, A. Rajcy, Metody spektroskopowe

i ich zastosowanie do identyfikacji związków organicznych, Wydawnictwo

Naukowo-Techniczne WT, Warszawa 2000

http://chemiaorganiczna.wum.edu.pl/

43

LITERATURA ZALECANA

4. Z. Kęcki, Podstawy spektroskopii molekularnej, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1998

5. R.M. Silverstein, F.X. Webster, D. Kiemle, Metody spektroskopowe i ich

zastosowanie do identyfikacji związków organicznych, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2007

44

TECHNOLOGIA INFORMACYJNA

Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy

Zakład Chemii Fizycznej

Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. 5720-950

Kierownik Katedry: Profesor dr hab. Piotr Wroczyński

Kierownik Pracowni: Dr Jarosław Bukowicki

Email: [email protected]

Odpowiedzialny za dydaktykę: dr Jarosław Bukowicki - godziny konsultacji zostaną podane

na początku semestru.

Roczny wymiar zajęć: 30 godzin

Ćwiczenia – 30 godz.

Miejsce ćwiczeń: pracownia komputerowa

Punkty ECTS - 2


Celem nauczania jest przygotowanie studentów do korzystania z komputerów

i zasobów Internetu. Studenci poznają obsługę komputerowych programów biurowych

z pakietu Microsoft Office i aplikacji przydatnych w farmacji. Program ćwiczeń umożliwia

studentom praktyczne opanowanie umiejętności samodzielnego napisania pracy

dyplomowej, wykonania niezbędnych obliczeń, zastosowania elementów statystyki do

analizy danych i interpretacji obserwacji oraz pomiarów w praktyce laboratoryjnej,

przygotowania wykresów, rysowania złożonych struktur chemicznych. Ważną częścią

programu nauczania jest korzystanie, tworzenie i obsługa baz danych (Access).

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy ćwiczeń obejmują następujące zagadnienia:

I. Edytor tekstu MS Word

a) edycja tekstu – kopiowanie/przenoszenie/wklejanie

b) formatowanie tekstu – ustawienia stylu, marginesów, orientacji strony, akapity

c) listy numerowane, punktowe, symbole

d) tabulatory, tworzenie kolumn, style

e) tabele – wstawianie, scalanie komórek, style tabeli

45

f) podział dokumentu na sekcje, nagłówki i stopki, numeracja stron

g) tworzenie przypisów, spisu treści, podpisów tabel i rysunków, indeksy, kody pól

h) edytor równań matematycznych

i) rysowanie i wstawianie grafiki

j) tworzenie bibliografii

II. Arkusz kalkulacyjny MS Excel

a) pojęcia i opis środowiska arkusza kalkulacyjnego

b) wprowadzanie danych liczbowych i tekstu, formatowanie

c) tworzenie i edycja formuł

d) adresowanie względne, bezwzględne i mieszane w formułach

e) stosowanie sortowania i filtrowania danych, listy, konspekty

f) podstawowe zagadnienia oraz funkcje statystyczne

g) narzędzia dodatku Analysis Tool Pack

h) tworzenie i formatowanie wykresów

i) tabele i wykresy przestawne

j) wprowadzenie do programowania w VBA

III. Program BIOVIA Draw

a) rysowanie struktur chemicznych

b) korzystanie z szablonów

c) struktury DNA i białek

d) określenie właściwości i nazwy chemicznej

e) łączenie z dokumentami tekstowymi

IV. Program MS PowerPoint

a) tworzenie szablonów prezentacji

b) wstawianie tekstu, wykresów i grafiki do slajdów

c) ustawienie slajdów do pokazu

d) tworzenie animacji i przejść między slajdami

e) sposoby poprawnego wystąpienia i przygotowania prezentacji

V. Program MS Access

a) tworzenie bazy danych – podstawy teoretyczne i terminologia

b) tworzenie tabel (omówienie rodzajów danych i atrybutów pól)

c) tworzenie formularzy

d) tworzenie kwerend (podstawy języka SQL)

http://accelrys.com/products/informatics/cheminformatics/draw/index.html

46

e) tworzenie raportów

f) tworzenie relacji między tabelami

Metody Organizacji Pracy:

Ćwiczenia odbywają się w grupach 10 osobowych – każdy student ma indywidualny

dostęp do komputera. Do prowadzenia zajęć wykorzystywany jest projektor multimedialny.

Ćwiczenia prowadzone są raz w tygodniu. Każde ćwiczenie poprzedzone jest krótkim

wprowadzeniem do tematu, po czym studenci wykonują samodzielnie zadania i projekty.

Studenci korzystają z pakietu MS Office 2016 oraz programu BIOVIA Draw 2018.

FORMY KONTRTOLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Kontrola i ocena wyników nauczania przeprowadzana jest w formie kolokwium,

obejmującego większość elementów z realizowanego programu nauczania. Ponadto,

studenci wykonują prace domowe, np. prezentacja przy użyciu MS PowerPoint, których

wyniki są uwzględniane w końcowej ocenie z przedmiotu.

LITERATURA ZALECANA.

1. ABC MS Office 2016 PL, Adam Jaronicki, 2016,

2. Access 2016 PL. Kurs, Danuta Mendrala, Marcin Szeliga, 2016,

3. Microsoft Word 2016. Krok po kroku, Lambert Joan, 2016,

4. Excel 2016 PL. Biblia, John Walkenbach, 2016,

5. Excel 2016 PL. Programowanie w VBA. Vademecum Walkenbacha, Michael

Alexander, Richard Kusleika, 2016,

6. Pierwsze kroki z SQL. Praktyczne podejście dla początkujących, Thomas Nield,

2016.