projekt edukacji przyrodniczej „przyroda jak...

1

PROJEKT EDUKACJI PRZYRODNICZEJ

„Przyroda jak przygoda”

Opracowanie: Magdalena Osińska

2

I. OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROJEKTU

Projekt edukacji przyrodniczej „Przyroda jak przygoda” przeznaczony jest do

realizacji w szkole podstawowej na I etapie edukacyjnym, obejmującym klasy I, II, III.

Powstał on na podstawie analizy licznej literatury oraz doświadczeń zdobytych

w gromadzie zuchowej oraz drużynie harcerskiej

Dzieci, które dopiero przekraczają próg szkolny do końca nie wiedzą czego mogą

się spodziewać w nowej sytuacji życiowej. Mają pewne wyobrażenie na temat szkoły, ale

najczęściej odczuwają niepewność. Nauczyciele powinni tak pokierować dziećmi, by

zniwelować lęk i obawy przed nieznanym. Ważne jest, aby pokazać, że w szkole można

miło i ciekawie spędzać czas. W tym celu należy stworzyć odpowiednie sytuacje

dydaktyczno – wychowawcze, które wpłyną pozytywnie na dziecko i zachęcą do

codziennego przebywania, właśnie w naszej szkole i klasie.

Projekt „Przyroda jak przygoda” to zajęcia dydaktyczno-wychowawcze zmierzające

do zintegrowania grupy i zainteresowania bogatym światem przyrody. Dla wszystkich

dzieci grupa szkolna powinna być autentycznym zintegrowanym środowiskiem życia,

aktywności i rozwoju. Nabiera to szczególnego znaczenia, gdy dochodzimy do wniosku,

że „wszystko to, czego wymaga szkoła w zakresie zachowań i norm, dochodzi do uczenia

poprzez specyficzne warunki życia w klasie…Bo właśnie tam bez przerwy, od początku do

końca pobytu w szkole przebiegają istotne interakcje, tam odbywa się gra o prestiż, o

znaczenie, o wpływ innych, o zachowanie własnej twarzy, o podmiotowość. Tam właśnie

można poćwiczyć kierowanie innymi, podporządkowanie, decydowanie, manipulowanie

i bycie manipulowanym… Tam można znaleźć poklask dla własnych inicjatyw. Tam toczy

się gra przygotowująca do życia – tego prawdziwego, już po szkole…” (Janowski A.,

1988).

Powyższe cele będą zdobywane podczas działań przyrodoznawczych. Współczesna

sytuacja na świecie skłania nas do uczenia dzieci, już od najmłodszych lat, jak ważne jest

to, co nas otacza. Co należy robić, by to chronić. Równie ważne jest obserwowanie,

pokazywanie, odkrywanie tego, co ciekawe i warte głębszego poznania.

Zajęcia ujęte w projekcie zawierają się w konkretnych dniach tematycznych.

Projekt realizowany będzie raz w miesiącu, tak by DZIEŃ GALILEO stał się szkolnym

rytuałem. Po zakończeniu konkretnych działań, w danym miesiącu – dzieci otrzymają

odpowiedni stempel w Legitymacji Galileo, która została stworzona na potrzeby projektu.

W projekcie wykorzystano specyficzne formy pracy, charakterystyczne dla

gromad zuchowych. Poszczególne elementy zuchowe bardzo dobrze sprawdzają się

w pracy szkolnej. Zuchowa specyfika pracy sprzyja w osiąganiu celu, jakim jest lepsze

poznanie siebie samego oraz pozostałych członków społeczności szkolnej, a także

otaczającej nas rzeczywistości i tajników natury.

W scenariuszach zajęć, często wyszczególnione są konkretne formy pracy,

określona obrzędowość, które można, a nawet należałoby stosować podczas codziennych

dni aktywności szkolnych, by zajęcia w ramach projektu nie były odczuwane jako inne od

pozostałych.

3

II. OGÓLNE CELE PROJEKTU

1. Budowanie atmosfery współpracy, życzliwości, akceptacji i poczucia

bezpieczeństwa w grupie klasowej.

2. Integracja grupy klasowej poprzez wzmocnienie pozytywnych zachowań.

3. Rozbudzenie zainteresowań przyrodniczych.

4. Dostrzeganie zmian zachodzących w przyrodzie w różnych porach roku.

5. Rozwijanie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i wyciągania

wniosków.

6. Zrozumienie zależności: człowiek-człowiek, przyroda-przyroda, człowiek-

przyroda.

7. Dostrzeganie i zrozumienie związków pomiędzy elementami przyrody.

8. Wyrabianie szacunku dla przyrody i jej piękna.

9. Poznanie swojego najbliższego otoczenia.

10. Umiejętność dostrzegania zagrożeń środowiska przyrodniczego.

11. Poznanie sposobów ochrony przyrody.

12. Kształtowanie postaw ekologicznych i prozdrowotnych.

13. Zdobywanie i doskonalenie umiejętności obserwowania i analizowania

zjawisk przyrodniczych.

14. Wdrażanie do samodzielnego przeprowadzania doświadczeń.

15. Wyrabianie umiejętności współpracy i komunikacji, kształtowanie umiejętności

budowania zaufania i odpowiedzialności za siebie.

16. Kształtowanie twórczej ekspresji opartej o różne środki wyrazu: plastykę,

muzykę, słowo, ruch, działania teatralne jako sposobu przekazywania swoich

odczuć, myśli i sądów.

4

III. BLOKI TEMATYCZNE

1. NA TROPIE PANI JESIENI - WRZESIEŃ

Cel ogólny: Poszukiwanie charakterystycznych cech jesieni.

Cel operacyjny - uczeń:

a. dostrzega zmiany zachodzące w przyrodzie,

b. wymienia i rozpoznaje dary jesieni,

c. rozpoznaje kształty i kolory,

d. rozwiązuje zadanie matematyczne - przelicza elementy, tworzy zbiory,

e. wykonuje pracę z wykorzystaniem materiałów przyrodniczych.

2. KOSMICZNA PODRÓŻ - PAŹDZIERNIK

Cel ogólny: Zdobywanie wiedzy o pracy kosmonauty i jego pojeździe, rozbudzenie

zainteresowania tym co nieznane i ciekawe, wzbogacenie słownictwa o nowe pojęcia.

Cel operacyjny- uczeń:

a. zna pracę kosmonauty,

b. utrwala i systematyzuje wiedzę na temat pojazdów kosmicznych,

c. odczytuje zaszyfrowaną mapę,

d. rozwija ekspresję ruchową,

e. wykonuje formę przestrzenną według własnego pomysłu,

f. twórczo rozwiązuje zadania.

3. EKOLOGICZNE POGOTOWIE DOMOWE – ATAK ŚMIECIUCHA I - LISTOPAD

Cel ogólny: Uświadomienie potrzeby bycia ekologiem w środowisku domowym,

rodzinnym.


a. dostrzega potrzebę dbania o czystość najbliższego otoczenia,

b. wymienia sposoby ekologicznego życia domowego,

c. stosuje tajny szyfr w działaniach grupowych,

d. wie jak oszczędzać wodę, energię elektryczną i segregować śmieci,

e. wykonuje pracę z wykorzystaniem plastikowych odpadów,

f. kreatywnie uczestniczy w tworzeniu teatru samorodnego.

5

4. PODRÓŻ DO KRAINY ESKIMOSÓW –GRUDZIEŃ

Cel ogólny: Zdobywanie informacji na temat warunków życia i obyczajów

Eskimosów.


a. aktywnie uczestniczy w przyswajaniu tematycznych okrzyków, piosenek

i pląsów, poznając specyfikę życia Eskimosów,

b. rozpoznaje i nazywa wyposażenie polarnika,

c. przedstawia teatralnie zaszyfrowane hasło,

d. buduje igloo z dostępnych materiałów,

e. pokonuje eskimoską próbę.

5.ZNAWCA ZIMOWEJ AURY - STYCZEŃ

Cel ogólny: Badanie warunków panujących zimą oraz przypomnienie zasad

bezpiecznej zabawy.


a. wykazuje inicjatywę – wie jak pomoc naukowcom,

b. przeprowadza pomiary meteorologiczne,

c. odbywa przeszkolenie, wykazując się odpowiednimi umiejętnościami

i utrwala zasady bezpiecznej zabawy zimą,

d. tworzy tematyczną pracę plastyczną,

e. przyswaja hymn Stacji Badawczej „SZRON” i aktywnie uczestniczy

w jego odśpiewaniu.

6. W MAGICZNYM ŚWIECIE CHEMII -LUTY

Cel ogólny: Odkrywanie praktycznego wykorzystania chemii w życiu codziennym.


a. wskazuje produkty chemiczne w swoim otoczeniu,

b. współuczestniczy w tworzeniu Magicznej Księgi,

c. wykonuje atrament sympatyczny,

d. rozpoznaje zapachy i smaki,

6

e. bada rozpuszczalność danego produktu w wodzie,

f. analizuje skład śniegu, przeprowadzając odpowiednie badania.

7. EKO – NA POMOC, ATAK ŚMIECIUCHA II - MARZEC

Cel ogólny: Uświadomienie jak ważna jest ochrona środowiska każdego dnia.


a. aktywnie uczestniczy w proekologicznej konferencji,

b. bierze udział w redagowaniu listu,

c. wykonuje pracę plastyczną propagującą ekologiczne zachowania,

d. utrwala i systematyzuje sposoby ochrony środowiska.

8. W GARŚCI OBIEŻYŚWIATA- KWIECIEŃ

Cel ogólny: Odkrywanie odgłosów, zapachów i obrazów przyrody.


a. analizuje mapy,

b. sporządza mapę swojej okolicy,

c. aktywnie uczestniczy w badawczym zwiadzie (poddaje badaniom glebę,

wybrane drzewo, napotkaną zwierzynę),

d. wykazuje pozytywne nastawienie do napotkanej przyrody.

9. ZNAWCA PSZCZELARSKIEJ RODZINY- MAJ

Cel ogólny: Zdobywanie wiedzy na temat historii pszczelarstwa, rodzajów pszczół

i miodu.


a. rozwiązuje zagadki dydaktyczne,

b. wykonuje tematyczną pracę przestrzenną,

c. smakuje miód pszczeleli,

d. aktywnie uczestniczy w przyswajaniu tematycznych okrzyków, piosenek

i pląsów, poznając specyfikę życia pszczół,

e. systematyzuje zdobytą wiedzę podczas turnieju „Pszczeli miliard w rozumie”.

7

10. UCZEŃ GALILEO- PODSUMOWANIE- CZERWIEC

Cel ogólny: Podsumowanie całorocznych działań w poznawaniu przyrody.


a. relaksuje się na łonie natury słuchając bajki o tematyce przyrodniczej,

b. aktywnie uczestniczy w zabawach integracyjnych,

c. wymienia osoby, które spotkał podczas obcowania z przyrodą,

d. opisuje sytuacje, w których uczestniczył zdobywając stemple Galileo.

IV. ZUCHOWE FORMY PRACY

Gawęda i jej formy wymienne

Gawęda jest uważana za jedną z najtrudniejszych form pracy z zuchami.

Jest to „swobodne, barwne opowiadanie, traktujące o zachowaniach ludzkich, która

oddziałuje na wyobraźnię dzieci. Wygłasza ją ktoś dla innych, opisując krótkie epizody

z życia codziennego, postawy bohaterów. Jej zadaniem jest wywołanie osobistego

stosunku do omawianych spraw, wydarzeń, ludzkich zachowań. Powinno z niej wynikać

dalsze działanie, dyskusja, może być sposobem rozstrzygania problemów czy sporów”

(Silny M., 2003, s.14; Wołowska Z., 2001, s.189-190).

Gawęda odgrywa ważną funkcję wychowawczą i poznawczą dla zuchów. Dzieci

poprzez taką formę poznają świat, zjawiska i prawa przyrody, poszerzają swoją wiedzę.

Bohaterowie opowiadań pomagają zrozumieć prawa moralne, wprowadzić do gromady

normy postępowania nieprzyjęte jeszcze przez dzieci. To właśnie poprzez gawędę można

pokazać wzorce postępowania w życiu dorosłych, rozbudzać wyobraźnię i przygotować

do życia społecznego poprzez utożsamianie się zuchów z bohaterami gawędy (Tkocz B.,

2004, s.51-52; Silny M., 2003, s.14).

W różnych sytuacjach, przy różnych rodzajach zbiórek można posłużyć się także

różnymi rodzajami gawęd. Każdy z tych rodzajów ma do spełnienia inne zadanie, inny cel

można dzięki niemu uzyskać. Poradnik metodyczny „Zuchy. Zarys metodyki” wymienia

aż osiem typów gawęd:

- Gawęda klasyczna: najczęściej stosowana gawęda wśród drużynowych

zuchowych, opowiada o bohaterze, który przezwycięża wszelkie trudności,

aż wreszcie odnosi zwycięstwo. Bohaterem może być postać fikcyjna bądź

autentyczna (zwierzę, człowiek, postać z bajki). Na niej opiera się cała

zbiórka. Udział zuchów w gawędzie jest niewielki, ponieważ ogranicza się do

słuchania.

- Gawęda sytuacyjna: w trakcie jej opowiadania drużynowy przygotowuje

zabawę tematyczną lub teatr zuchowy, w których to formach pracy zuchy

przedstawiają sytuacje z gawędy.

8

- Gawęda rozmowa: rozmowa z zuchami na zaproponowany temat lub

wywołany w trakcie zbiórki przez zuchy. Dzięki niej drużynowy ma możliwość

poznania poglądów i stanowisk „swoich” dzieci.

- Gawęda wspólne opowiadanie: wszyscy kolejno opowiadają fragmenty

książki lub filmu albo tworzą swoje własne opowiadanie rozpoczęte przez

drużynowego i powstające przez dopowiadanie przez zuchy.

- Gawęda scenariusz zbiórki: należy do najtrudniejszego rodzaju gawędy,

łączy ona poszczególne elementy zbiórki i przeplatając je tworzy klamry

przypominające narratora.

- Gawęda gościa: aby uatrakcyjnić zbiórkę, można zaprosić na nią ciekawego

gościa lub odwiedzić go w jego miejscu pracy.

- Gawęda obrzęd: wygłaszana podczas jakiegoś obrzędu lub uroczystości,

- np. przy Obietnicy. Zazwyczaj po niej następuje najważniejszy moment

obrzędu. Taka gawęda powinna mieć charakter wielkiej mowy, wygłoszonej

w poważnym, podniosłym nastroju.

- Gawęda wykład: wykorzystywana przy tłumaczeniu zuchom czegoś

niezbędnego do zabawy (Kasza A., 2003, s.22-23).

Najważniejsze w tej klasyfikacji nie jest to, jak się nazywają poszczególne typy gawęd,

lecz jak można je wygłaszać, ubarwiając w ten sposób tę formę pracy.

Chociaż jest tak dużo różnych form gawęd jednak nie zawsze trzeba i można

z nich korzystać. Czasami lepszym i atrakcyjniejszym źródłem mogą się okazać takie

formy jak czytanie fragmentów książek, oglądanie w telewizji lub na wideo, DVD

programu telewizyjnego, filmu, przedstawienia teatralnego, teatru telewizyjnego dla

dzieci, filmu w kinie, oglądanie i opowiadanie o tym, co przedstawiają slajdy,

albumy czy dzieła sztuki (Kiewicz A., 1986, s.45).

Jak pisze podharcmistrzyni Małgorzata Silny „nie jest sztuką same układanie

i wygłaszanie gawęd, lecz wykorzystanie pięknej opowieści w dalszym toku zbiórki tak,

aby wynikały z niej kolejne działania” (Silny M., 2003, s.17).

Drużynowy musi pamiętać, aby fabuła gawędy była ciekawa, zgodna

z zainteresowaniami zuchów i miała logiczny sens. Ważne jest w gawędzie, by

eksponowała wartości, które dzieci powinny przyjąć za własne. Oczywiste jest, aby

słownictwo było zrozumiałe, a jeżeli wystąpią nowe terminy – należy je zuchom od razu

wytłumaczyć. Dobra gawęda powinna mieć jasny cel wychowawczy, jednocześnie nie

powinna moralizować, a jedynie dzieci powinny wychwycić morał opowiadania (Kiewicz

A., 1986, s.48-50).

Zwiad

Formą pracy pobudzającą poznawczą aktywność dzieci jest właśnie zwiad –

czynności służące poznaniu nowych miejsc, zjawisk, rzeczy, słów (Kowalczyk A.P.,

www.kragrady.ezhp.pl). Jak podaje Słownik Języka Polskiego – zwiad jest zbieraniem

wiadomości na jakiś temat, często wśród większej liczby ludzi na większym terenie (Mały

Słownik Języka Polskiego, 1990, s.1023 ).

Wyróżnia się kilka typów zuchowych zwiadów (Kulczyk E.,2006, s.10):

zwiad – zadanie międzyzbiórkowe: gdy zuchy muszą samodzielnie

dowiedzieć się czegoś od najbliższych, rówieśników, nauczycieli, innych

http://www.kragrady.ezhp.pl/

9

dorosłych, albo zaobserwować coś, co jest w ich okolicy, ewentualnie

przeczytać a następnie podzielić się z innymi, zdobytymi informacjami,

zwiad – element zbiórki: kiedy cała gromada podczas określonej części

zbiórki (10 – 30min.) idzie coś zobaczyć, poznać, dowiedzieć się czegoś,

zwiad – wycieczka: w tym przypadku czas jest mniej ograniczony, zwykle

zajmuje całą zbiórkę lub nawet cały dzień, ponieważ drużyna wychodzi na

wycieczkę, czy to do muzeum, do lasu, a nawet innej miejscowości; celem

jest dokładniejsze poznanie czegoś lub kogoś, zazwyczaj nieznanego

zuchom.

Zwiad, to doskonała okazja do zobaczenia czegoś nowego i interesującego, zdobycia

nowej umiejętności. Zwiad może pomóc drużynowemu w „wypukleniu” jakiegoś

problemu.

Gry i ćwiczenia

Wielu autorów podaje różne podziały gier i ćwiczeń. Jednak według

S. Rudzińskiego dla rozwoju zucha istotne są trzy rodzaje gier i ćwiczeń. Pierwsze z nich,

to gry i ćwiczenia orientacyjne, kształtujące i rozwijające zmysły. Rozwijając

spostrzegawczość, pogłębiając wrażliwość zmysłów można wzbogacić świat dziecka o

pełniejsze przeżywanie przyrody, coraz lepsze odczuwanie świata dźwięków i woni.

Następne, to gry i ćwiczenia ruchowe, które są najbardziej atrakcyjne i potrzebne dla

zuchów. Wśród nich wyróżnia się biegi i gry bieżne, skoki i gry skoczne, rzuty, ćwiczenia

i gry siłowe oraz gry i ćwiczenia kopne. Odrębną grupą gier są gry zespołowe, do których

między innymi można zaliczyć „dwa ognie”. Przy tym rodzaju gier należy zadbać o

odpowiednio dużą powierzchnię. W tym przypadku można połączyć ruch ze świeżym

powietrzem. Ostatnią grupą są gry i ćwiczenia umysłowe, które są bardzo potrzebne,

ale nie należy z nimi przesadzać (Rudziński S., 2004, s.62 – 63).

Gry i ćwiczenia będą w pełni odpowiadały założeniom i wychowawczym

wymaganiom, tylko wtedy gdy zostaną przeprowadzone według odpowiednich zasad,

o których przede wszystkim powinien pamiętać drużynowy. A należą do nich:

- zasada rozumienia przepisów: dzieci powinny zapoznać się z przepisami gry

czy ćwiczenia oraz je zrozumieć,

- zasada bezwzględnego przestrzegania prawideł gry: drużynowy na wszelkie

odstępstwa od prawideł gry powinien zareagować, pamiętając, że w ferworze

zabawy dziecko może złamać jakich przepis nieświadomie. Do obowiązku

instruktora należy wpajanie zuchom zasad „czystej” gry:

zwycięstwo ma wartość tylko, gdy zostało osiągnięte uczciwie;

zwycięstwo liczy się tylko wtedy, gdy siły są równe;

szlachetne jest ustąpić w sporze;

obrażanie się nie przystoi zuchom;

zwycięstwo traci swoją wartość, jeśli zwycięzcy wyśmiewają się

z pokonanych;

szóstka jest całością, przegrywa nie tylko dlatego, że wśród

zuchów jest ktoś mniej sprawny, ale i dlatego, że najsprawniejsi

nie dali z siebie wszystkiego;

10

zasada stopniowania trudności: na początku powinny odbyć się

gry i ćwiczenia łatwiejsze, prostsze, następnie stopniowo

bardziej skomplikowane;

zasada równomiernego rozkładania zwycięstw: ciągłe

zwycięstwa i ciągłe porażki nie są czynnikiem

sprzyjającym wychowaniu . Zuch, który ciągle przegrywa, zwątpi w swoje siły, a do tego nie

można dopuścić. Dlatego tak trzeba dobierać konkurencję, aby

każdy miał szansę kiedyś wygrać,

zasada ostrożności w stosowaniu współzawodnictwa: serce

zucha jest jeszcze nieproporcjonalnie małe w stosunku do jego

wagi, w wyniku czego bardzo szybko się męczy. Do

drużynowego należy zadbanie o odpowiednią przemienność gier

spokojnych i dynamicznych oraz o

uświadomienie dzieciom, że nie tylko dla zwycięstw bierze się

udział w grach, ale również dla zabawy,

zasada higieny i bezpieczeństwa: należy zawsze dobierać gry

i ćwiczenia do miejsca w których one powinny się odbywać.

Każda zabawa musi zawsze być sprawdzona pod kontem

ewentualnych zagrożeń przy ich przeprowadzaniu (Kasza A.,

2003, s.28; Kiewicz A., 1986, s. 78-79; Kowalczyk A.P.,

www.kragrady.ezhp.pl).

Prawie zawsze gry i ćwiczenia uzupełniają konspekt zbiórki. Dobiera się je do jej

głównego tematu. Mogą zawierać różnorodne treści, które pomogą zuchom zdobyć lub

utrwalić wiadomości, a tym samym pozwolą drużynowemu poznanie dzieci (Słysz S.,

1977, s. 14).

Majsterka

Ważnym aspektem majsterkowania jest właściwa organizacja pracy. Zazwyczaj

zajęcia tego typu odbywają się indywidualnie, ale nie jest to reguła, ponieważ niektóre

prace wymagają grupowej współpracy. Podczas majsterki każdy zuch musi mieć

przydzielone dla siebie zadanie, własne miejsce i materiały do pracy. Drużynowy przy

wprowadzaniu dzieci do „świata majsterkowania”, powinien przedstawić im zasady

bezpiecznej pracy z narzędziami oraz nauczyć oszczędności materiałów.

Z bezpieczeństwem wiąże się również kwestia czystości, bo przecież jeżeli maluje się

rękami, to trzeba pamiętać aby po zakończonej pracy dokładnie je umyć. Podobnie jest

podczas przygotowywania różnych potraw przez dzieci. W takich sytuacjach uczą się, że

przed przygotowywaniem posiłków myjemy ręce, a jeżeli jest taka potrzeba –

opłukujemy również warzywa i owoce. Zuch dowiaduje się również, że należy zachować w

czystości swoje stanowisko pracy, na miarę możliwości, podczas jej wykonywania, ale

także po jej zakończeniu (Brzózka I., 2003).

Według Bogny Łasicy oraz Ewy Prędkiej „dość praktycznym rozwiązaniem podczas

majsterek jest tzw. fabryka zuchowa” (Łasica B., Prędka E., 2004, s.81). We

wspomnianej fabryce każdy posiada swoje stanowisko w „cyklu produkcyjnym” i

określone zadanie – np. jedni zajmują się wycinaniem, inni klejeniem, a jeszcze inni

malowaniem. Podany przykład pozwala uniknąć zamieszania, pożyczania, zabierania

nożyczek, itp. Taki sposób pracy sprawdza się szczególnie w sytuacjach, gdy do

wykonania jest wiele takich samych rzeczy, przedmiotów, np. czapek Św. Mikołaja.


11

Istnieje wiele różnorodnych rodzajów majsterek. Dzielą się one przede

wszystkim na dwie części:

- majsterkę minutkę (łatwe majsterki, które można wykonać w czasie

nie przekraczającym 10 min., np. składanki z papieru),

- majsterkę długą (może zajmować nawet całą zbiórkę, wymaga większego

nakładu pracy).

Specyficznym rodzajem majsterki jest tworzenie różnych konstrukcji

do obrzędowości. Zaliczają się do niej prace wykonywane na początku, które towarzyszą

gromadzie przez cały okres jej istnienia. Są to: totem, skarbiec, kronika, pieczęć, bank

oraz pacholik (Brzózka I,. Piekarz A., 2005, s.14).

Natomiast ze względu na materiały, które wykorzystujemy do wykonania

majsterki, wyróżniamy następujące typy (Półtorak A.,2007, s.21-22):

- majsterki plastyczne:

rysowanie (np. kredką ołówkową, świecową, węglem, kredą, mazakiem na

kartce lub płótnie, tuszem na brystolu lub na mokrej kartce, świecą na kartce),

malowanie (np. farbami plakatowymi na kartce, tkaninie pędzlem, gąbką,

wacikiem, farbami akwarelowymi z dodatkiem pasty do zębów, atramentem,

malowanie za pomocą dmuchania i rysowania patykiem z plamy farby),

- majsterki z papieru:

wydzieranki (np. z kolorowych gazet, kolorowego papieru),

wycinanki (np. z kolorowego papieru, kartonu, wycinanie z gotowych

elementów z szablonów, witraże, maski, lampiony, czapki),

orgiami, kirinami (z koła, kwadratu, trójkąta, przestrzenne),

konstrukcje (np. makiety, modele samochodów, samolotów, mebelków, kwiaty

z bibuły, papieru, pacynki),

- majsterki przyrodnicze:

stemplowanie (np. ziemniakami, liśćmi, płatkami kwiatów, piórami, muszlami),

konstruowanie (np. ludzików z kasztanów, szyszek, żołędzi, warzyw, owoców,

korka, tratwy z patyczków, szałasy, ikebany, łódki z kory, korale z jarzębiny,

szyszek),

obrazki (np. witraże liści, płatków kwiatów, obrazki z kamyków, kolage z

roślin, wyklejanki z nasion, i kaszy, mozaika ze skorupek),

plecionki (np. ze słomy, siana, wikliny, rafii),

papier czerpany

- majsterki szyte:

szycie (wyszywanie, przeszywanie guzików, proste haftowanie, materiałowe

laleczki),

wyplatanie (np. bransoletki z koralików, włóczki, żyłki, sznurka, makrama,

tkanie na krosnie),

wyklejanie (np. wyklejanie, obrazków tkanin, włóczki, pisanki obklejane

włóczką),

- kucharzenie: gotowanie, robienie prostych sałatek, surówek, kanapek, ciasteczek,

deserów z leśnych owoców, podpłomyków, prostych napojów,

- lepienie: płaskie i przestrzenne lepienie z plasteliny, modeliny, masy

solnej, masy plastycznej, masy papierowej, gliny,

- majsterki z drewna:

zdobnictwo kolonijne (łuki, oszczepy, tarcze, tablice, domki, pióropusze,

wigwam,

12

zdobnictwo obrzędowe (totem, skarbiec, bank, kronika, pieczęć, bank,

pacholik),

do sprawności (np. sanki, szczudła, kije do hokeja, karmniki, poidełka dla

ptaków, budki lęgowe, latawiec),

- majsterki z tworzyw sztucznych (rzeczy wykonane z pustych opakowań po

kosmetykach, artykułach spożywczych) (Łasica B., Prędka E., 2004, s.82-83; Półtorak

A., 2007, s. 21-22).

Piosenki i pląsy

Te dwie formy odgrywają istotną rolę podczas zuchowych zbiórek. Są łącznikiem

pomiędzy różnymi jej częściami. Zaproponowane piosenki powinny wiązać się z treścią

gawędy i fabułą tego, w co dzieci aktualnie się bawią (Wegnerowicz M., 2005, s.12).

Piosenki i pląsy prowadzą do wszechstronnego rozwoju dzieci. Spełniają wiele

funkcji, do których można zaliczyć:

- rozwijanie wyobraźni, inwencji twórczej,

- pobudzanie poczucia smaku estetycznego,

- umuzykalnianie, kształtowanie poczucia rytmu, melodii,

- ćwiczenie koordynacji ruchowej,

- ćwiczenie pamięci, koncentracji uwagi,

- wprowadzanie nastroju,

- ujawnianie przeżyć emocji,

- integrowanie grupy (Świerczewski K., Silny M., 2005, s.9; Prędka E.,

Szczepańczyk J., 2004, s.89).

Dzięki śpiewaniu dzieci mogą w przyjemny sposób odpocząć po ruchliwej i pełnej

szaleństwa zabawie. Piosenki i pląsy pozwalają poznać otaczający świat, nawiązać

kontakt z drugim człowiekiem oraz przyjazny stosunek do przyrody.

W drużynach zuchowych piosenek uczy się ze słuchu. Polega, to na

zapamiętywaniu tekstu podanego przez drużynowego, poznając jednocześnie melodię i

tekst. Metodyka zuchowa proponuje naukę tekstów na różne sposoby, a należą do nich

m.in.:

- Układanka: każde słowo piosenki napisane jest na innej kartce. Z otrzymanych

kartek zuchy układają kolejność tekstu piosenki. Można wprowadzić

współzawodnictwo pomiędzy szóstkami.

- Rebus: drużynowy układa rebus z tekstu piosenki, a zuchy go rozszyfrowują.

- Szukanie brakujących słów: z tablicy szkolnej lub z kartonu zuchy

odczytują wcześniej napisany tekst piosenki. Sukcesywnie

drużynowy wymazuje lub zakrywa kolejne wyrazy.

- Głuchy telefon: drużynowy przekazuje szeptem (do ucha najbliższej osoby)

poszczególne słowa piosenki. Ów w ten sam sposób przekazuje je dalej, aż

dojdą one z powrotem do drużynowego.

- Zapamiętywanie wyrazu: drużynowy szepce do ucha każdemu zuchowi jeden

wyraz piosenki. Następnie głośno recytuje tekst piosenki, a zuchy

przedstawiające dany wyraz szybko ustawiają się przed drużynowym w

jednym szeregu.

13

- Rysunki: dzieci rysują dowolną techniką plastyczną treść piosenki lub

drużynowy w trakcie recytacji słów – pokazuje obrazki ilustrujące jej treść.

- Zabawa piłką: zuchy stoją w kręgu, a drużynowy rzuca do jednego z nich

piłkę, wypowiadając pierwszy wyraz piosenki. Zuch łapie piłkę, mówi głośno

drugi wyraz i odrzuca piłkę prowadzącemu, który podaje ją następnej osobie,

aż wszystkie słowa piosenki zostaną wypowiedziane.

- Rozkładanie sylab: zuchy kolejno recytują sylaby zrytmizowanego tekstu

piosenki. Kto się pomyli – wypada z gry lub daje fant.

- Sztafeta: w trakcie pokonywania zadań sztafetowych w sprawnościowych

grach i ćwiczeniach zuchy mogą podczas zmiany partnerów wypowiadać

kolejny wyraz lub wers piosenki.

- Wyliczanka: drużynowy wykorzystuje słowa piosenki jako wyliczankę przed

zabawą.

- Puzzle

- Echo: drużynowy śpiewa kilka słów piosenki, które zuchy powtarzają (Kiewicz

A., 1986, str.95-97; Prędka E., Szczepańczyk J., 2004, s.95; Świerczewski K.,

Silny M., 2005, s.10-11).

Ruchem towarzyszącym często piosence jest pląs, który powstaje z prostego

układu elementów tanecznych. Pląs nie jest popisem przed publiką, dlatego może być

swobodny, wesoły, w czasie którego zuchy mogą się rozluźnić. Rozróżnia się trzy rodzaje

pląsów:

- Taneczne: wszystkie dzieci tańczą wykonując pewne kroki oraz proste figury

taneczne.

- Inscenizacyjne: ruchami przedstawia się treść śpiewanej piosenki.

- Rytmiczne: wykonywane ruchy nie są związane z treścią śpiewanej piosenki,

a podkreślają tylko jej rytm (Kasza A., 2003, s.24).

Pożyteczne prace

Mówiąc w sposób najprostszy, pożyteczne prace, to wykonywanie jakichś

czynności na rzecz innych lub dla dobra ogółu. Mogą to być działania, które mają

przynieść korzyść samej gromadzie, środowisku lokalnemu lub najbliższym (Kiewicz A.,

1986, s.109).

Pożyteczne prace posiadają wiele walorów wychowawczych. Przede wszystkim

uczą dzieci bezinteresowności, kształtują postawę poszanowania wspólnego dobra,

wyrabiają nawyk dostrzegania potrzeb innych ludzi. Dzięki nim zuchy mogą zauważyć, że

praca wykonywana dla kogoś może przynieść wiele radości i satysfakcji.

A dodatkowo, kiedy podczas działań społecznych bierze udział cała gromada,

wzmacnia się poczucie przynależności w gromadzie, a zuchy uczą się współdziałania w

grupie.

Teatr

Teatr jako zuchową formę pracy można podzielić na dwa rodzaje. A głównym

kryterium, które bierze się pod uwagę jest czas jego trwania. Tych dwóch form używa się

w zależności od chęci i predyspozycji zuchów, tak by zabawa w teatr była kształcąca,

a jednocześnie sprawiała radość i dawała zadowolenie (Kasza A., 2003, s.26).

14

Pierwszym z nich jest teatr samorodny, trwający kilka minut. Jak sama nazwa

wskazuje – „sam się rodzi”. Zuchy najczęściej w szóstkach odgrywają krótkie scenki. Przy

tej formie teatru nie wymagane są duże przygotowania. Zuchy nie muszą uczyć się ról na

pamięć ani przygotowywać strojów, kostiumów. Szóstki dostają chwilę na ustalenie tego,

co chcą przedstawić, po czym następują prezentacje. Tę formę teatru można stosować na

zbiórce według trzech sposobów:

- Wszystkie szóstki inscenizują to samo i nawzajem się oceniają.

- Każda szóstka inscenizuje inny fragment wspólnej całości.

- Każda szóstka interpretuje zupełnie inny tekst.

Teatr samorodny może być podsumowaniem zwiadu, gdzie zuchy zaprezentują to,

czego dowiedziały się lub przedstawią jakąś napotkaną przygodę. Zuchy mogą również

próbować pokazać treść piosenki, a jeżeli spodoba się dany pomysł gromadzie – może

powstać nowy pląs (Zielińska M., Rudziński S., 2004, s.108).

Drugim rodzajem jest teatr wielki, podniosłe wydarzenie w życiu gromady. Ma ono

miejsce raz na kilka zbiórek. Istnieje cały proces tworzenia takiego przedstawienia,

wymaga on zarówno od dzieci, jaki i od drużynowego wielu działań. Pierwszym krokiem

jest wybór scenariusza, który będzie adekwatny do poziomu rozwoju i zainteresowań

dzieci oraz sytuacji, święta podczas których będzie wystawiany. Gdy zuchy zapoznają się

ze scenariuszem, muszą podzielić się rolami oraz ustalić plan przygotowań, w których

powinny brać udział wszystkie dzieci. Zuchy uczą się odczytywać (teatr lalek, cieni)

lub recytować teksty (teatr aktorski). Na widownię najczęściej zapraszani są rodzice,

zaprzyjaźnione gromady, drużyny harcerskie (Zielińska M., Rudziński S., 2004, s.108).

Często zdarza się, że gromada wystawia swoje przedstawienie w różnych instytucjach,

domach opieki społecznej i w ten sposób wiąże to z pożyteczną pracą.

V. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW:

Uczeń:

prowadzi proste obserwacje,

15

wykonuje proste oświadczenia i eksperymenty przyrodnicze,

systematyzuje wiedzę na temat pojazdów, stacji kosmicznych i polarnych,

dostrzega cykliczność życia na ziemi,

zna słownictwo o treści przyrodniczo-ekologicznej,

prowadzi obserwację zmian zachodzących w przyrodzie w zależności od pory roku,

promuje zdrowy styl życia, dba o bezpieczeństwo swoje i innych w różnych porach

roku,

przewiduje i ocenia skutki swoich działań,

dostrzega pozytywny i negatywny wpływ człowieka na przyrodę,

potrafi segregować domowe śmieci i nakłania do zbiórki surowców wtórnych,

rozumie potrzebę oszczędzania wody i energii,

dostrzega problemy ekologiczne w najbliższym otoczeniu i regionie,

umie wyciągać odpowiednie wnioski,

propaguje działania ekologiczne w klasie, rodzinie, szkole i miejscu zamieszkania,

wykorzystuje wiedzę ekologiczną i dzieli się nią z innymi podczas różnorodnych

doświadczeń życiowych, działań ogólnoszkolnych i środowiskowych,

jest odpowiedzialny za działanie grupy i klasy,

stosuje zdobytą wiedzę w życiu codziennym,

umie wykorzystać materiały odpadowe do zajęć artystycznych,

prezentuje swoje umiejętności podczas konkursów wiedzy, wystaw prac

plastycznych na terenie szkoły.

VI. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW:

Nauczyciel inspiruje ucznia i wspiera go w samodzielnej pracy. Dlatego też zastosowane

zostaną następujące metody nauczania:

METODY:

1. Metody podające (pogadanka, opowiadanie, odczyt, wyjaśnienie).

2. Metody aktywizujące (drama, zabawy, burza mózgów, metoda projektu).

3. Metody eksponujące (film, ekspozycja, pokaz, prezentacja).

4. Metody praktyczne (pokaz, wycieczki, spacery, doświadczenia, ćwiczenia,

eksperymenty, prace wytwórcze).

16

5. Metody zuchowe (gawęda, zwiad, majsterka, teatr samorodny, tańce i pląsy, gry

i ćwiczenia).

FORMY PRACY:

1. Praca indywidualna - zróżnicowana.

2. Praca zbiorowa zróżnicowana:

- praca w grupach,

- praca z całą klasą.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

W procesie nauczania środki dydaktyczne ułatwiają uczniom poznanie otaczającej

rzeczywistości, pozwalają na zdobycie określonej wiedzy i sprawności.

Środki dydaktyczne:

- wzrokowe: przedmioty naturalne, modele, schematy, symbole, slajdy, rozsypanki

wyrazowe, obrazki, znaki ze szklakami turystycznymi,

- słuchowe: płyty CD,

- wzrokowo-słuchowe: film dźwiękowy.

Środki proste:

- środki słowne: teksty drukowane,

- proste środki wzrokowe: mapy, obrazy, ilustracje.

Środki techniczne: odtwarzacz CD, tablica interaktywna.

Niezbędne materiały i przybory: lupy, świeca, termometr, miara, róża wiatrów,

skakanki, szarfy, puzzle, nici, igły, mydła, wełna, kredki, markery, taśma klejąca,

nożyczki, farby, papier, gazety, kartony, materiały przyrodnicze, plastikowe przedmioty,

produkty spożywcze, strój Alchemika,

VII. KONTROLA OSIĄGNIĘĆ

Najważniejszym celem edukacji jest zapewnienie każdemu dziecku warunków

optymalnego rozwoju, wśród których na uwagę zasługuje kontrola i ocena. Nauczyciel

pracując z uczniami stwarza im takie warunki, by mogli oni osiągnąć sukces. Ocena

osiągnięć uczniów w trakcie realizacji programu odbywać się będzie na bieżąco. Nastąpi

ona poprzez:

odpowiedzi ustne i pisemne,

zaangażowanie i wysiłek ucznia,

obserwację zachowań w określonych sytuacjach,

aktywność na zajęciach,

17

samodzielność w poszukiwaniu informacji i ciekawostek ekologicznych,

umiejętność stawiania pytań, formułowania problemów,

ocenę wytworów pracy,

znajomość omawianych zagadnień,

umiejętność współpracy w grupie,

postępowanie według zasad prawdziwego ekologa.

Uczniowie po realizacji kolejnych bloków tematycznych otrzymują odpowiednie stemple

w swojej legitymacji Galileo.

VIII. LEGITYMACJA GALILEO

LEGITYMACJA

Ucznia

Projekt „Przyroda jak przygoda”

WRZESIEŃ PAŹDZIERNIK

LISTOPAD GRUDZIEŃ

STYCZEŃ LUTY

MARZEC KWIECIEŃ

MAJ CZERWIEC

1. NA TROPIE PANI JESIENI

W podsumowaniu dnia uczeń, który opanował wiadomości dotyczące jesieni, wykonał

zadanie matematyczne oraz wie jak pomagać innym otrzymuje stempel „Kasztanowego

pomocnika”.

2. KOSMICZNA PODRÓŻ

Stempel „Kosmonauty” otrzymuje dziecko za zdobycie podstawowych informacji

na temat kosmosu.

18

3. EKOLOGICZNE POGOTOWIE DOMOWE- Atak Śmieciucha I

Stempel „Domowego Ekoludka” świadczy o wyrobieniu u dzieci ekologicznych nawyków,

dotyczących przede wszystkim segregacji śmieci, gaszenia zbędnego oświetlenia,

zbierania makulatury, oszczędzania wody.

4. PODRÓŻ DO KRAINY ESKIMOSÓW –GRUDZIEŃ

Stempel „Mieszkańca eskimoskiej wioski” zdobywa dziecko posiadające informacje na

temat warunków życia Eskimosów i ich obyczajów.

5. ZNAWCA ZIMOWEJ AURY - STYCZEŃ

Każdy uczeń otrzymujący stempel „Dokładnego meteorologa” umie dokonywać

obserwacji zimowej pogody oraz wie, jak się zachowywać i co robić, by zabawa zimą była

bezpieczna.

6. W MAGICZNYM ŚWIECIE CHEMII –LUTY

Stempel „Mądrego chemika” otrzymuje dziecko, które wie, jakie miejsce w życiu

człowieka odgrywa chemia, interesuje się jej praktycznym wykorzystaniem oraz potrafi

wskazać produkty chemiczne w swoim otoczeniu.

7. EKO – NA POMOC, ATAK ŚMIECIUCHA II - MARZEC

Stempel „Eko-pomocnika” uświadamia dzieciom ekologiczne postawy oraz potrzebę bycia

ekologiem każdego dnia.

8. W GARŚCI OBIEŻYŚWIATA- KWIECIEŃ

Stempel „Przyrodoznawcy” świadczy o poznaniu przez dziecko charakterystycznych cech

wiosennej przyrody.

9. ZNAWCA PSZCZELARSKIEJ RODZINY- MAJ

Stempel „Znawcy pszczelarskiej rodziny” otrzymuje dziecko, które zapoznało się

z historią pszczelarstwa, wie jakie funkcje pełnią poszczególne pszczoły i oraz zna różne

rodzaje miodu, które posmakował i wie jakie ma zastosowanie. Poznał również historie

bohaterów, którzy z miodem mają bardzo dużo wspólnego.

10. PODSUMOWANIE- CZERWIEC

Uczniowie, którzy zdobyli wszystkie stemple otrzymują wpis do legitymacji Dzielny

Uczeń Galileo, potwierdzony pieczęcią szkoły.

X. EWALUACJA

Wyniki ewaluacji posłużą usprawnieniu metod i form pracy z dziećmi, aby osiągnąć

zamierzone w programie cele. Narzędziami sprawdzającymi i badającymi zmiany między

osiągnięciami końcowymi a początkowymi będą: obserwacje dzieci, wywiady, testy,

ankiety, analiza wytworów dzieci.

Po zrealizowaniu założeń programu uczniowie podsumowują i oceniają zajęcia

z projektu.

19

KRĄG PYTAŃ I ODPOWIEDZI

Uczniowie siedząc w kręgu losują kartki z rozpoczętymi zdaniami i kończą je.

W czasie Dni Galileo najbardziej podobało mi się...

Dzięki tym zajęciom bardziej poznałem...

Dowiedziałem się, że …

Szkoda, że...

Najprzyjemniej było mi gdy...

Myślę, że...

Nie udało mi się….

KARTA OBSERWACYJNA

Imię i nazwisko ucznia/uczennicy.............................................................................

Obserwacje prowadzimy 2 razy w semestrze i wpisujemy do tabeli umowne symbole

według proponowanej skali.

Skala osiągnięć i umiejętności:

A – wspaniale sobie radzi

B – dobrze sobie radzi

C – przejawia trudności

D – wymaga znacznej pomocy ze strony nauczyciela

Dziedzina

aktywności

Objawy zachowania się dziecka Miesiące

X I III VI

Edukacja

środowisko

wa

1. Obserwuje zjawiska przyrodnicze.

2. Potrafi wyciągnąć proste wnioski

ze swoich obserwacji.

3. Rozumie zależności występujące

w przyrodzie.

4. Posiada bogatą wiedzę o środowisku.

5. Zna sposoby segregacji odpadów.

6. Wie jak chronić środowisko.

7. Przeprowadza eksperymenty

badawcze.

8. Potrafi opowiedzieć o życiu Eskimosów.

9. Wie skąd się bierze miód.

20

10. Potrafi wykorzystać środki naturalne

i wtórne do wykonania pracy

plastycznej.

21

JAK DZIŚ PRACOWAŁEM?

Pokoloruj odpowiednią ilość gwiazdek

SŁUCHAŁEM CO MÓWIĄ INNI

WSPÓŁPRACOWAŁEM Z KOLEGAMI

MIAŁEM DOBRE POMYSŁY

JESTEM Z SIEBIE ZADOWOLONY

Znaczki dobierane tematycznie .

22

Bibliografia

1. Brzózka I., Piekarz A. (2005), Majsterka zuchowa, Zuchowe Wieści, nr 2/05

2. Brzózka I. (2003), Majsterka, Gazeta Zuchowa, nr 4/2/03

3. Janowski A. (1988), Ukryty program polskiej szkoły, Res Publica, nr 4/1988

4. Kasza A., Kozubska A., Kulczyk E., Poraj A., Wyspiańska M. (2003), Zuchy. Zarys

metodyki, HBW Horyzonty, Warszawa

5. Kiewicz A. (1986), Zuchowe ABC, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa

6. Kowalczyk A. P., Zuchowe formy pracy, WWW.kragrady.ezhp.pl

7. Kulczyk E., Zuchowe imieniny, WWW.zhp.pl

8. Łasica B., Prędka E. (2004), Majsterka zuchowa, Prędka E., Rudziński S. (red.),

Poradnik drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa

9. Mały Słownik Języka Polskiego (1990), PWN, Warszawa

10. Półtorak A. (2007), Majsterka zuchowa, Zuchowe Wieści, nr 4/07

11. Prędka E., Szczepańczyk J. (2004), Piosenki i pląsy, Prędka E., Rudziński S. (red.),


12. Rudziński S. (2004), Gry i ćwiczenia, Prędka E., Rudziński S. (red.), Poradnik

drużynowego gromady zuchowej, HBW Horyzonty, Warszawa

13. Silny M. (2003), Sztuka wywijania języka, Zuchowe wieści, nr 1/03

14. Słysz S. (1977), Gry i zabawy, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa

15. Swierczewski K., Silny M. (2005), Kilka słów o zuchowej piosence, Zuchowe Wieści,

nr 1/05

16. Tkocz B. (2004), Gawęda i jej formy wymienne, Prędka E., Rudziński S. (red.),


17. Wegnerowicz M. (2005), Śpiewanie i zuchy, Zuchowe Wieści, nr 1/05

18. Wołowska Z. (2001), Opowiadania zuchowe, Zwolakowska J. (red.), W gromadzie

zuchów, ZHR, warszawa

19. Zielińska M., Rudziński S. (2004), Zuchowy teatr, Prędka E., Rudziński S. (red.),



http://www.zhp.pl/

projekt edukacji przyrodniczej „przyroda jak...

Documents