program / streszczenia ptms 2011.pdfwspomagania procesu treningowego, ortopedii i traumatologii,...

XXIX ZJAZD NAUKOWY POLSKIEGOTOWARZYSTWA MEDYCYNY SPORTOWEJ„MEDYCYNA W SPORCIE I AKTYWNOŚCI

FIZYCZNEJ”

13-15 października 2011, Bydgoszcz Centrum Kongresowe Opery Nova

PROGRAM / STRESZCZENIA

suplement:Layout 1 2011-10-04 16:03 Strona 1

SPONSOR STRATEGICZNY

2


ORGANIZATORZYPolskie Towarzystwo Medycyny Sportowej

PATRONAT HONOROWYMinisterstwo Zdrowia

KOMITET ORGANIZACYJNYWojewódzka Przychodnia Sportowo-Lekarska w Bydgoszczy

BIURO ORGANIZACYJNE ZJAZDU

KUJAWSKO-POMORSKI ODDZIAŁ PTMS W BYDGOSZCZYul. T. Rejtana 1, 85-032 Bydgoszcz

e-mail: [email protected]. 52 322-20-92 fax: 52 322-37-46

www.ptms.org.pl

Hurtownia Imprezul. Stary Rynek 15-21

85-105 Bydgoszcz 661-770-217

e-mail: [email protected]

3


Szanowni Państwo,Drogie Koleżanki i Koledzy

XXIX Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej „ Medycyna w sporcie i aktywności fizycznej” odbywa się jesienią, 13-15 października 2011 roku, w Bydgoszczy, w pięknym gmachu Opery Nova. Lokalnym organizatorem Zjazdu jest Kujawsko-PomorskiOddział PTMS na czele z jego Prezesem dr n. med. Andrzejem Rakowskim, który pełni obecniefunkcję Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny sportowej.

W programie naukowym Zjazdu znajdują się wybrane, ważne tematy medycyny sportowej. W kolejnych sesjach naukowych zostaną przedstawione zagadnienia związane nie tylko zesportem wyczynowym, ale z ideą aktywności fizycznej adresowanej do szerokiej grupyspołeczeństwa.

Korzystając z obecności na Zjeździe przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia, zwrócona zostanieuwaga na mocne i słabe strony przepisów prawnych dotyczących badań kwalifikacyjnych douprawiania sportu. Kolejne sesje Zjazdu będą dotyczyć zagadnień kardiologicznych medycynysportowej, wybranych tematów z biochemii i fizjologii wysiłku fizycznego, aktywności fizycznejosób starszych, urazów w sporcie i rekreacji ruchowej oraz nowoczesnych kierunkówpostępowania w rehabilitacji narządu ruchu. W czasie obrad odbędzie się sesja lekarzyolimpijskich związana z organizacją Olimpiady Londyn 2012 oraz sesje dotyczące dopingu,suplementacji i sposobu żywienia w sporcie, medycyny górskiej i treningu wysokogórskiego,wpływu niskich i wysokich temperatur na organizm człowieka oraz wybrane tematy z psychologii sportu. Sesje będą składały się z wykładów tematycznych oraz prezentacjioryginalnych prac badawczych.

Zaproszenie do udziału w tegorocznym Zjeździe przyjęli wybitni naukowcy i eksperci z medycyny sportowej, biochemii i fizjologii wysiłku fizycznego, specjaliści w zakresiewspomagania procesu treningowego, ortopedii i traumatologii, rehabilitacji medycznej,kardiologii, psychologii.

Jestem przekonana, że czas Zjazdu Naukowego w Bydgoszczy będzie nie tylko okazją do wymiany poglądów naukowych, omówienia aspektów praktycznych przedstawionychzagadnień, owocnych dyskusji w tym zakresie, ale również okazją do odświeżeniawcześniejszych i pozyskania nowych znajomości. Będziemy również podziwiać jak zmienia sięBydgoszcz, jak miasto staje się coraz piękniejsze.

Prof. dr hab. Anna JegierPrezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej

4


Drogie Koleżanki i Koledzy

Bydgoszcz gościła uczestników Zjazdu Naukowego po raz pierwszy w 1979 r. Po 32 latach od tejdaty mamy przyjemność ponownie powitać sympatyków medycyny sportowej w naszymmieście.

XXIX Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej „Medycyna w sporcie i aktywności fizycznej” zgromadzi około 400 uczestników. W 12 sesjach plenarnychprzewidujemy przedstawienie wielu zagadnień związanych z medycyną sportową, dotyczącychopieki nad sportowcami wyczynowymi, ale także osobami w każdym wieku, którzy trenująrekreacyjnie w celu zapobieżenia chorobom i urazom. Mamy nadzieję, że nowoczesne centrumkongresowe Opery Nova pozwoli na stworzenie wspaniałej atmosfery do wymiany doświadczeńzawodowych, nawiązania kontaktów naukowych i inspirację do aktywnego udziału w sesjachplenarnych.

Tematyka sesji obejmowała będzie zagadnienia, którymi na co dzień zajmuje się medycynasportowa. Są nimi: orzecznictwo sportowo-lekarskie w świetle nowych przepisów, kardiologiasportowa, zagadnienia biochemii i fizjologii wysiłku fizycznego, urazy w sporcie i rekreacjiruchowej oraz rehabilitacja narządu ruchu osób aktywnych fizycznie. Zbliżające się IgrzyskaOlimpijskie w Londynie zainspirowały nas do zorganizowania sesji lekarzy olimpijskich.Poruszymy w niej zagadnienia organizacyjne zespołu medycznego, odświeżymy wiedzędotyczącą dopingu, suplementacji i sposobu żywienia w sporcie. Mamy nadzieję nazainteresowanie uczestników zjazdu tematyką wpływu treningu wysokogórskiego, wysokich i niskich temperatur na organizm człowieka.

Życzę wszystkim uczestnikom Zjazdu miłego pobytu w naszym gościnnym mieście oraz wielupozytywnych wrażeń ze wspólnych obrad.

Dr. n med. Andrzej RakowskiPrzewodniczący Komitetu OrganizacyjnegoXXIX Zjazdu Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej

5


KOMITET HONOROWYMINISTERSTWO ZDROWIA RP

PREZYDENT MIASTA BYDGOSZCZYMARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO

WOJEWODA KUJAWSKO-POMORSKIPOLSKI KOMITET OLIMPIJSKI

KOMITET NAUKOWYPrzewodniczący:

prof. dr hab. med. Anna Jegierprof. dr hab. med. Tomasz Kostka

POLSKIE TOWARZYSTWO MEDYCYNY SPORTOWEJdr n. med. Andrzej Bugajski

dr Andrzej Czamaraprof. dr hab. med. Artur Dziak

dr n. med. Witold Furgałprof. dr hab. med. Krzysztof Klukowski

dr n. med. Hubert Krysztofiakprof. dr hab. med. Romuald Lewickiprof. dr hab. med. Krystyna Nazar

dr n. med. Andrzej Rakowskiprof. dr hab. med. Jerzy Smorawińskidr hab. prof. nadzw. Zbigniew Szyguła

dr n. med. Wiesław Tomaszewskidr hab. med. prof. nadzw. Tadeusz Trzaska

prof. dr hab. med. Jerzy Widuchowskidr hab. prof. nadzw. Andrzej Ziemba

COLLEGIUM MEDICUM W BYDGOSZCZYUNIWERSYTETU MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU

prof. dr hab. Małgorzata Tafil-Klaweprof. dr hab. med. Aleksander Araszkiewicz

dr hab. prof. nadzw. Wojciech Hagnerdr hab. n. med. Alina Woźniak

6


KOMITET ORGANIZACYJNYAndrzej Rakowski – Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego

Andrzej ChęsyGabriel Chęsy

Issa FaresMichał Gaca

Lidia Kaczmarek-WrońskaAgnieszka Kloc

Hubert KrysztofiakKamila Mras

Paweł RakowskiWojciech SikorskiArtur Szumlański

Mieczysław TomasikWiesław Tomaszewski

Elżbieta TylickaMagdalena Żyła

SEKRETARIAT ORGANIZACYJNYElżbieta Balcerek

Karolina Borzyszkowska

BIURO ORGANIZACYJNE ZJAZDUKUJAWSKO-POMORSKI ODDZIAŁ PTMS W BYDGOSZCZY

ul. T. Rejtana 1, 85-032 Bydgoszcze-mail: [email protected]. 52 322-20-92 fax: 52 322-37-46

7


INFORMACJE OGÓLNE

MIEJSCE OBRADCentrum Kongresowe Opery Nova w Bydgoszczy (ul. Marszałka Focha 5, 85-070 Bydgoszcz)

JĘZYK OBRADpolski

REJESTRACJA UCZESTNIKÓW W CZASIE TRWANIAW dniach 13-15 października rejestracja i biuro zjazdu funkcjonować będzie w Operze NovaHotline: 661 770 217Godziny pracy biura:13 października (czwartek): 12.00-18.0014 października (piątek): 7.00-18.3015 października (sobota): 8.00-11.00 Wszystkie materiały zjazdowe będą do odbioru w biurze. W oficjalnych hotelach będąznajdowały się punkty informacyjne.

OPŁATA REJESTRACYJNAOpłaty Do 30 lipca 2011 r. Po 30 lipca 2011 r.Członkowie PTMS – składka opłacona do 2011 r. 350,- 400,-Pozostali uczestnicy 450,- 500,- Sportowcy, studenci, doktoranci, stażyści, emeryci 200,- 250,-

Opłata rejestracyjna uczestnika uprawnia do:udziału w obradach naukowych i sesjach naukowo-szkoleniowych, otrzymania materiałów zjaz -dowych, streszczeń, certyfikatu uczestnictwa i punktów edukacyjnych, możliwości skorzystania z napojów w czasie przerw w obradach.

Opłaty wnoszone podczas zjazdu przyjmowane są wyłącznie gotówką. W przypad ku wpłaty narachunek bankowy biura organizacyjnego w krótkim terminie przed zjazdem, podczas odbiorumateriałów może być wymagany oryginał dowodu wpła ty do wglądu.

IDENTYFIKATORY I ZAPROSZENIA NA WYDARZENIA TOWARZYSZĄCEWstęp do miejsca obrad jest możliwy tylko dla posiadaczy identyfikatorów otrzymanychpodczas rejestracji. Etui z identyfikatorem zawiera również zaproszenie na ceremonię otwarciazjazdu w dniu 13 października 2011, opcjonalnie także zaproszenia na wydarzeniatowarzyszące.W przypadku zagubienia materiałów zjazdowych możliwe jest uzyskanie wyłączniezastępczego identyfikatora. Duplikaty zaproszeń nie będą wydawane.

8


PUNKTY EDUKACYJNEUczestnikom Zjazdu przysługuje 17 punktów edukacyjnych na podstawie RozporządzeniaMinistra Zdrowia z 6 października 2004 r. w sprawie sposobu dopełnienia obowiązkudoskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów oraz decyzji Naczelnej Izby Lekarskiej w Warszawie.

CERTYFIKATY I DYPLOMYCertyfikaty za udział w Zjeździe wydawane będą w Biurze Organizacyjnym Zjazdu wyłącznie pookazaniu imiennego identyfikatora – w recepcji Zjazdu 15 października 2011 r. po zakończeniuobrad. Dyplom za udział w kursie ergospirometrii i kardiografii impedancyjnej zostanie przesłany na adres uczestnika po zakończeniu zjazdu na podstawie podpisanej listy obecności. Kurs tenbędzie również elementem szkolenia w zakresie medycyny sportowej.

INFORMACJE DLA PRELEGENTÓWPrelegenci proszeni są o przekazanie swojej prezentacji obsłudze technicznej w PokojuWykładowców oznaczonym nazwą sali wykładowej, w której odbędzie się ich wykład. Prosimyo dostarczenie prezentacji z jak największym wyprzedzeniem, najpóźniej na jedną godzinęprzed rozpoczęciem sesji, w której zaplanowany jest wykład.Każda z sal obrad wyposażona jest w projektor multimedialny oraz komputer z programem„Power Point”. W przypadku prezentacji zawierających filmy, animacje itp. sugerujemysprawdzenie poprawności działania prezentacji przed rozpoczęciem sesji lub użycie własnegolaptopa (po uzgodnieniu z obsługą techniczną w odpowiedniej sali obrad).Do dyspozycji prelegentów będzie specjalnie wyznaczony pokój. Lokalizację (w bezpośrednimsąsiedztwie sal wykładowych) organizatorzy sprecyzują w miejscu obrad.UWAGA! Organizatorzy proszą o ścisłe przestrzeganie wyznaczonego czasu prezentacji. Po przekroczeniu limitu czasu moderator może zadecydować o przerwaniu prezentacji.

INFORMACJE DLA AUTORÓW PLAKATÓWPrezentacja plakatów w dniu 14 października rozpocznie się o godzinie 8.00 w miejscu obrad(Opera Nova w obrębie Sali Fidelio). Ocena plakatów i dyskusja odbędzie się w dniu 14 października (piątek) w godzinach od 16.30 do 17.30. Autor prezentowanego plakatu jestzobowiązany do obecności przy posterze w czasie trwania sesji, a także usunięcia plakatu po zakończeniu sesji.

KURSY SZKOLENIOWE1. Kurs wprowadzający do specjalizacji w dziedzinie medycyna sportowa „Doping a wspomaganie zdolności wysiłkowych organizmu” odbędzie się 15.10.2011 r. Szczegółoweinformacje w serwisie internetowym PTMS www.ptms.org.pl2. Kurs spiroergometryczny i kardiografii impedancyjnej – odbędzie się w dniu 15.10.2011 r., w godzinach 11.30-13.30. Moderatorzy: dr n. med. Robert Pietruszyński, dr inż. Jan Bazański,prof. dr hab. n. med. Romuald Lewicki, prof. dr hab. Tomasz Gabryś, mgr Michał Garnys.UWAGA! Uczestnictwo w kursie jest obowiązkowe dla lekarzy w trakcie specjalizacji w zakresie medycyny sportowej.

9


PUBLIKACJA PRAC (dotyczy prac prezentowanych w formie ustnej i plakatowej)Informujemy o możliwości opublikowania wszystkich prac prezentowanych podczas Zjazdu w kwartalniku naukowym „Medycyna Sportowa” (6 pkt MNiSzW) – po uprzednimprzygotowaniu materiału do publikacji zgodnie z Regulaminem Wydawniczym i spełnieniu ew. wymagań recenzentów.Gotowy manuskrypt prosimy przesłać drogą elektroniczną na adres [email protected] – z adnotacją ZJAZD PTMS.

Uwaga: Prace zaprezentowane podczas Zjazdu będą publikowane w pierwszej kolejności.

SPONSORZY I WYSTAWCYW dniach 13-15 października obradom Zjazdu towarzyszyć będzie ekspozycja firm i producentów sprzętu medycznego, odżywek etc. usytuowana na hallach w bezpośrednim sąsiedztwie sal wykładowych Manru i Fidelio.

Sponsor strategicznyAll Stars

WystawcyBTL Polska Sp. z o.o.

Croma-Pharma PolskaKRIOMEDPOL Sp. z o.o.

MDS Cardio Sp. z o.o.Medical SportMES Sp. z o.o.

PHU Technomex Sp. z o.o.Vitafon

POSIŁKI PODCZAS ZJAZDUKawa, herbata będą serwowane w bezpośrednim sąsiedztwie sal wykładowych Centrum Kongresowego Opery Nova.Obiady serwowane będą w godzinach 14.00-15.00 w dniu 14 października i o godzinie 14.15 w dniu 15 października.

CEREMONIA OTWARCIA ZJAZDUCeremonia otwarcia zjazdu odbędzie się w czwartek, 13 października, o godzinie 16.30, w SaliFidelio Opery Nova przy ul. Marszałka Focha 5. Po ceremonii otwarcia zapraszamy uczestnikówna koktajl powitalny w Hallu Centrum Kongresowego. W trakcie koktajlu odbędzie się wernisażmalarstwa dr. n. med. Mieczysława Tomasika, członka honorowego Polskiego TowarzystwaMedycyny Sportowej, długoletniego dyrektora Wojewódzkiej Przychodni Sportowo-Lekarskiejw Bydgoszczy.

10


SPOTKANIE TOWARZYSZĄCEUroczysta kolacja z koncertem-niespodzianką odbędzie się 14 października o godzinie 21.00 w Kompleksie Pałacowo-Parkowym Ostromecko przy ul. Bydgoskiej 9 (GPS 53.1779212952 N18.2992401123 E). Bezpłatny transport dla uczestników spod budynku Opera Nova o godzinie20.30.Wstęp za okazaniem zaproszenia. Dojazd własny – droga krajowa nr 80, kierunek Toruń, skrętw lewo za mostem przez Wisłę w miejscowości Strzyżawa (ok. 16 km z centrum Bydgoszczy).Liczba miejsc ograniczona. Biuro Zjazdu będzie prowadziło sprzedaż zaproszeń, w miaręwolnych miejsc, do godziny 14.00 w dniu 14 października. Koszt 170 złotych.

WALNE ZEBRANIE SPRAWOZDAWCZE CZŁONKÓW POLSKIEGO TOWARZYSTWAMEDYCYNY SPORTOWEJZebranie odbędzie się podczas Zjazdu w dniu 14 października 2011 r. w godz. 17.30 – I termin;17.45 – II termin

KOMUNIKACJA I PARKINGIZe względu na korzystne położenie Centrum Kongresowego w sercu miasta, organizatorzysugerują korzystanie z komunikacji publicznej lub spacer z hoteli z uwzględnieniem urokliwejWyspy Młyńskiej (Wenecja Bydgoska) usytuowanej w sąsiedztwie Opery Nova.Centrum Kongresowe dysponuje ograniczoną liczbą miejsc parkingowych.

ZAKWATEROWANIE

HOLIDAY INNul. Grodzka 3685-109 BydgoszczTel. 52 347 70 00, Fax: 52 347 70 01http://www.holiday.hgb.com.pl

Hotel „Pod Orłem”ul. Gdańska 14 85-006 BydgoszczTel. 52 583 05 30, Fax: 52 584 02 24http://www.hotelpodorlem.pl/

11


Hotel Brdaul. Dworcowa 985-010 BydgoszczTel. 52 585 01 00, Tel. 52 585 02 00, Fax: 52 585 05 85http://www.hotelbrda.com.pl

Hotel Słoneczny Młynul. Jagiellońska 9685-027 BydgoszczTel. 52 561 31 00, Fax: 52 561 32 00http://www.hotelslonecznymlyn.pl

Pokoje Gościnne WSGul. Garbary 2 85-229 BydgoszczTel. 52 567 00 00, Fax: 52 567 00 05http://www.rekrutacja.wsg.byd.pl/159,103,biuro-zakwaterowan-pokoje-goscinne-wsg

12


Program Naukowy XXIX Zjazdu Polskiego TowarzystwaMedycyny Sportowej w Bydgoszczy

Opera Nova, 13-15 października 2011

Czwartek, 13 października 2011

Sala ,,Fidelio”1630-1730 Oficjalne otwarcie Zjazdu

prof. dr hab. med. Anna Jegier, dr n. med. Andrzej RakowskiHistoria wychowania fizycznego w Polsce – Mieczysław TomasikDr Ernst Jokl – pionier medycyny sportowej – Ignacy Einhorn

Piątek, 14 października 2011

Sala ,,Manru” 830-1000 Badania kwalifikacyjne do uprawiania sportu w świetle obowiązujących przepisów

Moderatorzy: mgr Dagmara Korbasińska, mgr Wanda Szelachowska-Kluza, dr n. med. Andrzej Bugajski, dr n. med. Witold Furgał, dr n. med. Andrzej Rakowski

830-845 Medycyna sportowa w świetle nowych przepisów prawa – wprowadzenie do dyskusji – Andrzej Rakowski

845-900 Prawne aspekty ochrony zdrowia osób uprawiających sport – Wanda Szelachowska-Kluza

900-920 Odpowiedzialność cywilna lekarzy – Krzysztof Kordel920-930 Orzecznictwo sportowe w medycynie szkolnej – Witold Furgał930-945 Dyskusja945-1000 Wiele w jednym! Medycyna Ortomolekularna jako optymalny sposób uzupełnienia

niedoborów w organizmie jednostki – Krystyna Anioł-Strzyżewska

Sala ,,Manru”1000-1125 Zagadnienia kardiologiczne medycyny sportowej

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Anna Jegier, prof. dr hab. med. Wojciech Drygas

1000-1015 Charakterystyka ćwiczeń fizycznych dla osób z czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego – Anna Jegier

1015-1030 Czy ekstremalny wysiłek wytrzymałościowy może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka? – Wojciech Drygas

1030-1045 Patologie układu krążenia u dzieci i młodzieży uprawiających sport – Mariola Kalas-Nalewajk, Iwona Bolewicz-Planutis, Anna Karaszewska, Andrzej Rakowski

1045-1100 Odpowiedź presyjna układu krążenia na wysiłek fizyczny u młodych mężczyzn trenujących różne dyscypliny sportu – Katarzyna Szmigielska, Anna Jegier

1100-1110 Pomiar aktywności fizycznej za pomocą wybranych metod subiektywnych – Anna Lipert, Anna Jegier

1110-1125 Dyskusja

13


Sala ,,Fidelio”1000-1125 Doping, suplementacja i dietetyka w sporcie

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Jerzy Smorawiński, dr hab. prof. nadzw. Andrzej Ziemba, dr Andrzej Pokrywka

1000-1015 Exercise Pills – Inżynieria Genetyczna – Sport – Agnieszka Zembroń-Łacny1015-1030 Astma oskrzelowa wśród polskich sportowców – analiza przypadków zgłaszanych

do Komisji Zwalczania Dopingu w latach 2008-2010 – Jarosław Krzywański, Małgorzata Anusiewicz, Hubert Krysztofiak, Michał Rynkowski, Jerzy Smorawiński

1030-1045 Dopalacze a doping. Identyfikacja substancji z grupy tzw. dopalaczy w aspekcie badań antydopingowych – Anna Jarek, Damian Gorczyca, Ewa Turek-Lepa, Zuzanna Szczepańska, Małgorzata Pasik, Andrzej Pokrywka, Dorota Kwiatkowska

1045-1055 Czy 16α – hydroksyprednizolon jest dobrym wskaźnikiem nadużywania budezonidu u sportowców? – studium przypadku – Paweł Kaliszewski, Piotr Chołbiński, Danuta Kończak, Dorota Michalak, Zofia Zalewska, Danuta Stańczyk, Barbara Wojcikowska-Wójcik, Mariola Burstein, Dorota Kwiatkowska

1055-1110 Lista substancji i metod zabronionych w sporcie w 2012 roku – Andrzej Pokrywka1110-1125 Nowy pogląd na uzupełnienie suplementacji sportowców – Krystyna Anioł-Strzyżewska

1125-1140 Przerwa kawowa

Sala ,,Manru”1140-1255 Kardiologia sportowa

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Artur Mamcarz, dr hab. med. Marek Kuch

1140-1155 Medycyna sportowa – od traumatologii do kardiologii – Hubert Krysztofiak1155-1210 Wady wrodzone serca u sportowców – co powinien wiedzieć lekarz sportowy?

– Katarzyna Biernacka1210-1225 Wady nabyte – czy można uprawiać sport? – Wojciech Braksator, Wojciech Król1225-1240 Ekstremalne zwolnienia rytmu serca – kiedy wszczepiać stymulator? – Andrzej Folga1240-1255 Dyskusja

Sala ,,Fidelio”1140-1255 Biochemia i fizjologia wysiłku fizycznego

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Krystyna Nazar, dr hab. prof. nadzw. Zbigniew Szyguła

1140-1155 Utrata masy ciała i podwyższenie temperatury tympanalnej po meczu piłki nożnej – Zbigniew Obmiński, Tomasz Boraczyński, Michał Boraczyński

1155-1210 Zewnątrzkomórkowe sygnały aktywności komórek satelitarnych u sportowców – Joanna Ostapiuk-Karolczuk, Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska, Piotr Żurek, Elżbieta Hübner-Woźniak

1210-1225 Wpływ wieloletniego treningu fizycznego na system antyoksydacyjny i wybrane wskaźniki metaboliczne u mężczyzn – Joanna Karolkiewicz

1225-1240 Rezystyna, wisfatyna i wskaźniki metabolizmu węglowodanów u siatkarzy plażowych i triatlonistów w wybranych okresach rocznego cyklu treningowego – Ewa Śliwicka, Łucja Pilaczyńska-Szcześniak, Alicja Nowak

1240-1255 Dyskusja

Sala ,,Manru”1300-1400 Aktywność fizyczna u osób w starszym wieku

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Małgorzata Tafil-Klawe, prof. dr hab. med. Tomasz Kostka,dr Gabriel Chęsy

1300-1315 Regionalny Program Aktywności Fizycznej Seniorów – raport z badań – Paweł Rakowski, Gabriel Chęsy, Andrzej Chęsy, Andrzej Rakowski, Wojciech Sikorski,Katarzyna Dmitruk, Tomasz Zegarski, Małgorzata Tafil-Klawe

14


1315-1330 Ocena wpływu aktywności fizycznej na wybrane procesy poznawcze osób po 50 roku życia uczestniczących w Regionalnym Programie Aktywności Fizycznej Seniorów (RPAFS) – Magdalena Żyła, Gabriel Chęsy, Aleksander Araszkiewicz, Beata Augustyńska, Paweł Rakowski

1330-1345 Ocena zależności stężenia markerów przemiany kostnej ze wskaźnikami metabolizmuwęglowodanowego i lipidowego u kobiet po menopauzie poddanych systematycznym ćwiczeniom o charakterze aerobowym – Alicja Nowak, Anna Wieczorek-Baranowska, Monika Dalz, Edyta Michalak, Maria Laurentowska, Łucja Pilaczyńska-Szcześniak

1345-1400 Dyskusja

Sala ,,Fidelio”1300-1400 Psychiatria i psychologia w sporcie

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Aleksander Araszkiewicz, dr Marek Graczyk

1300-1310 Ocena funkcji poznawczych przed i po zastosowaniu krioterapii w treningu kajakarzy kadry narodowej – Beata Augustyńska, Aleksander Araszkiewicz, Monika Wiłkość, Andrzej Rakowski, Alina Woźniak

1310-1320 Ocena funkcji poznawczych przed i po cyklu treningów u kajakarzy kadry narodowej – Beata Augustyńska, Aleksander Araszkiewicz, Monika Wiłkość, Andrzej Rakowski, Alina Woźniak

1320-1335 Analiza psychologiczna sytuacji startowej sportowca oraz niekorzystne stany i fobie startowe – Marek Graczyk

1335-1350 Zaburzenia psychologiczne u sportowców wysokiego wyczynu – Agnieszka Bijakowska1350-1400 Dyskusja

1400-1500 Przerwa obiadowa

Sala ,,Manru”1500-1630 Medycyna górska. Trening wysokogórski. Korzyści i zagrożenia

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Krzysztof Klukowski, dr med. Piotr Kończakowski

1500-1510 Medycyna górska. Komisja Medyczna Polskiego Związku Alpinizmu – wprowadzenie – Piotr Kończakowski

1510-1525 Ostre niedotlenienie wysokościowe – granice możliwości fizjologicznych organizmu człowieka – Krzysztof Klukowski

1525-1540 Ostra choroba wysokogórska. Neurologia dużych wysokości – Wojciech Moskal1540-1555 Zabezpieczenie medyczne wypraw wysokogórskich – doświadczenia lekarza himalaisty

– Robert K. Szymczak1555-1605 Nagła śmierć sercowa w warunkach wysokogórskich. Czy choroby układu krążenia

stanowią przeciwwskazanie do pobytu w górach wysokich? – Piotr Kończakowski1605-1620 Trening wysokogórski czy wysokościowy? – Zbigniew Szyguła1620-1630 Dyskusja

Sala ,,Fidelio”1500-1630 Wpływ niskich i wysokich temperatur na organizm sportowca

Moderatorzy: dr hab. n. med. Alina Woźniak, dr n. med. Andrzej Rakowski

1500-1515 Wpływ sauny na równowagę oksydacyjno-antyoksydacyjną u osób regularnie i sporadycznie korzystających z kąpieli w zimnej wodzie – Celestyna Mila-Kierzenkowska, Alina Woźniak, Roland Wesołowski, Tomasz Boraczyński, Alicja Jurecka, Paweł Sutkowy

1515-1530 Wpływ zabiegów kriostymulacji ogólnoustrojowej na możliwości wysiłkowe – Andrzej T. Klimek, Anna Lubkowska, Zbigniew Szyguła, Barbara Frączek, Monika Chudecka

15


1530-1545 Stres oksydacyjny i procesy zapalne u osób uprawiających sport po jednorazowej kriostymulacji ogólnoustrojowej – Alicja Jurecka, Alina Woźniak, Celestyna Mila-Kierzenkowska, Paweł Sutkowy, Andrzej Rakowski, Beata Augustyńska, Aleksander Araszkiewicz

1545-1555 Aktywność enzymów lizosomalnych we krwi zdrowych mężczyzn po jednorazowym zabiegu sauny fińskiej – Paweł Sutkowy, Alina Woźniak, Celestyna Mila-Kierzenkowska, Alicja Jurecka

1555-1605 Wpływ wysokiej temperatury powietrza na wielkość utraty masy ciała u dorosłych mężczyzn – Tomasz Boraczyński, Robert Podstawski, Michał Boraczyński

1605-1615 Wpływ krioterapii ogólnoustrojowej i treningu sportowego na wybrane parametry w surowicy krwi kajakarzy – Andrzej Rakowski, Gerard Drewa, Gabriel Chęsy

1615-1630 Dyskusja

Sala ,,Fidelio”1630-1730 Sesja plakatowa

Skład Komisji: prof. dr hab. med. Romuald Lewicki, dr n. med. Andrzej Bugajski, dr Gabriel Chęsy

1. Biochemiczne parametry organizmu kobiety ujawniane podczas długotrwałych wysiłków sportowych – Teresa Socha, Ryszard Grzywocz

2. Analiza składu ciała regularnie korzystających z kąpieli w zimnej wodzie oraz osób nie- korzystających z tej formy rekreacji – Roland Wesołowski, Jarosław Paprocki, Alina Woźniak, Tomasz Boraczyński, Celestyna Mila-Kierzenkowska

3. Wpływ niskiej temperatury otoczenia na parametry morfotyczne krwi – Adrian Włodarski, Grzegorz Maruszak, Celestyna Mila-Kierzenkowska, Alina Woźniak

4. Status oksydacyjno-antyoksydacyjny osocza krwi podczas wysiłków submaksymalnych o różnej intensywności – Magdalena Więcek, Marcin Maciejczyk, Jadwiga Szymura, Zbigniew Szyguła, Jerzy Cempla

5. Porównanie wysiłkowych zmian równowagi oksydacyjno-antyoksydacyjnej u nietrenujących kobiet i mężczyzn – Magdalena Więcek, Marcin Maciejczyk, Jadwiga Szymura, Zbigniew Szyguła, Jerzy Cempla

6. Status spoczynkowy wybranych parametrów morfologicznych i biochemicznych krwi młodych zawodników gier zespołowych – Krystyna Anioł-Strzyżewska, Katarzyna Lerczak, Krystyna Burkhard-Jagodzińska, Maria Szczypaczewska, Bohdan Karpiłowski

7. Reakcja układu krążenia u utalentowanej młodzieży na trening w wymiarze wyczynowym w grach zespołowych – Krystyna Burkhard-Jagodzińska, Dariusz Sitkowski, Krystyna Anioł-Strzyżewska, Maria Szczypaczewska, Iwona Kaczmarek

8. Aktywność układu antyoksydacyjnego i poziom wskaźników hematologicznych w trakcie sezonu, u osób stosujących po raz pierwszy kąpiele zimowe – Anna Lubkowska, Barbara Dołęgowska, Zbigniew Szyguła, Małgorzata Stańczyk-Dunaj

9. Stopień przetrenowania młodego bramkarza na tle drużyny piłki nożnej w świetle kwestionariusza przetrenowania SFMS – Aleksander Błażkiewicz, Piotr Domaniecki

10. Wpływ suplementacji melatoniną na przebieg stresu oksydacyjnego i uwalnianie medistorów procesów zapalnych w grupie osób wyczynowo uprawiających sport – Jolanta Czuczejko, Łukasz Sielski, Mariusz Kozakiewicz, Karolina Szewczyk-Golec, Józef Kędziora

16


11. Analiza elektrokardiogramów spoczynkowych u młodzieży 16-letniej gimnazjum sportowego o profilu lekkoatletycznym – Zbigniew Krenc, Katarzyna Siniewicz-Luzeńczyk

Dyskusja

Sala ,,Manru”Walne zebranie sprawozdawcze członków PTMSI termin 1730

II termin 1745

2030 Wyjazd sprzed Opery Nova na uroczystą kolację2100 Uroczysta kolacja – Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku

Sobota, 15 października 2001

Sala ,,Manru”900-1000 Urazy w sporcie i rekreacji ruchowej

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Jerzy Widuchowski, dr n. med. Andrzej Bugajski

900-908 Epidemiologia uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego w materiale własnym (15223 artroskopii) – Piotr Łukasik, Jerzy Widuchowski, Wojciech Widuchowski, Ryszard Faltus, Grzegorz Kwiatkowski

908-915 Aktualny stan chirurgii więzadła krzyżowego przedniego – Piotr Łukasik, Jerzy Widuchowski, Wojciech Widuchowski

915-922 Leczenie uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego u sportowców rekreacyjnych 15-20 lat obserwacji – Piotr Łukasik, Jerzy Widuchowski, Wojciech Widuchowski, Ryszard Faltus, Grzegorz Kwiatkowski, Adam Mroczka

922-929 Diagnostyka i ogólne zasady leczenia uszkodzeń i schorzeń chrząstki stawowej – Wojciech Widuchowski, Jerzy Widuchowski, Piotr Łukasik

929-936 Kształtowanie się wybranych wad kończyn dolnych u piłkarzy KS 1905 – Krzanowice – Monika Sobolak, Roman Sonnek

936-943 Algorytm postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego w zmianach zwyrodnieniowych stawów biodrowych z zastosowaniem komórek macierzystych CD 34+ – Marek Krochmalski, Elżbieta Gauer, Marek Kozakiewicz, Anna Kuna, Jan Bielicki

943-950 Algorytm diagnostyczny w urazach sportowych – Dominik Sieroń950-1000 Dyskusja

Sala ,,Fidelio”900-1000 XXX Olimpiada Londyn 2012 – sesja lekarzy olimpijskich

Moderatorzy: dr n. med. Hubert Krysztofiak, dr n. med. Andrzej Rakowski, dr n. med. Wiesław Tomaszewski

900-915 Problemy okulistyczne u zawodników kadry letnich dyscyplin olimpijskich – Anna Chociszewska-Nitka, Hubert Krysztofiak

915-925 Sportowiec z astmą – problem medyczny czy dopingowy? – Janusz Jurczak, Hubert Krysztofiak

925-935 Projekt badawczo-wdrożeniowy „Hipoksja Przerywana” – Tomasz Mikulski935-950 Projekt przygotowania mentalnego sportowców: „SIOKO – Silna i odporna Kadra

Olimpijska Londyn 2012” – założenia teoretyczne i stan realizacji – Marek Graczyk950-1000 Dyskusja

17


Sala ,,Manru”1005-1105 Nowoczesne kierunki w rehabilitacji narządu ruchu

Moderatorzy: prof. dr hab. med. Artur Dziak, dr hab. med. prof. nadzw. Tadeusz Trzaska, dr Andrzej Czamara, dr hab. prof. nadzw. Wojciech Hagner

1005-1014 Osiągnięcia sportowe w pływaniu po przebytej w dzieciństwie chorobie Perthesa – Andrzej Wall, Andrzej Bugajski

1014-1023 Bark Pływaka – ocena funkcjonalna i rehabilitacja – Ryszard Biernat1023-1031 Rehabilitacja w przeciążeniach i obrażeniach więzadła rzepki „kolano skoczka”

– Andrzej Czamara, Tadeusz Trzaska 1031-1039 Kryteria powrotu do treningu sportowego pacjentów poddanych rehabilitacji

po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego stawu kolanowego – Andrzej Czamara, Wiesław Tomaszewski

1039-1047 Postępowanie lecznicze i rehabilitacyjne w artrofibrozie stawu kolanowego – Marek Krochmalski, Tomasz Stodulski, Kamil Klupiński, Maciej Stefański

1047-1055 Leczenie usprawniające w traumatologii sportowej – wybrane problemy – Jerzy Widuchowski, Wojciech Widuchowski, Piotr Łukasik

1055-1105 Dyskusja

1105-1130 Przerwa kawowa

Sala ,,Fidelio”1130-1330 Kurs spiroergometryczny i kardiografii impedancyjnej

Moderatorzy: dr n. med. Robert Pietruszyński, dipl-ing. Markus Siepmann, dr inż. Jan Bazański, dr inż. Jerzy Węglarz, mgr Michał Garnys, prof. dr hab. Tomasz Gabryś, prof. dr hab. n. med. Romuald Lewicki

Ocena całkowitej zdolności pochłaniania tlenu (VO2max) oraz wyznaczanie progów; Anaerobic Threshold (AT) i Respiratory Compensation Point (RCP) w sporcie wyczynowym z użyciem telemetrycznego systemu cpet MetaMax 3B ”breath-by-brath” firmy CORTEX Biophysik GmbH – Marcus Siepmann, Robert Pietruszyński

Praktyczne zastosowanie badań spiroergometrycznych (AT, RCP, LT, koszt energetyczny)– Tomasz Gabryś

Monitorowanie wybranych parametrów hemodynamicznych układu sercowo-naczyniowego sportowca podczas obciążenia wysiłkiem fizycznym z użyciem kardiografu impedancyjnego PhysioFlow Enduro firmy Manatec Biomefical Francja – Jan Węglarz

1345 Zakończenie Zjazdu prof. dr hab. med. Anna Jegier, dr n. med. Andrzej Rakowski

1415 Obiad

18


19

STRESZCZENIA

PA TO LO GIE UKŁA DU KRĄ ŻE NIA U DZIE CI I MŁO DZIE ŻY UPRA WIA JĄ CYCH SPORT

Ma rio la Ka las -Na le waj k1, Iwo na Bo le wicz-Pla nu ti s1, An na Ka ra szew ska1, An drzej Ra kow ski2

1 Od dział Pe dia trii i Kar dio lo gii, Pra cow nia Dia gno sty ki Nie in wa zyj nej Ukła du Krą że nia, Wo je wódz ki Szpi tal Dzie cię cy w Byd gosz czy

2 Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo-Le kar ska w Byd gosz czy

Wstęp. Ak tyw ność fi zycz na jest wa żna dla pra wi dło we go roz wo ju dzie ci i mło dzie ży. Zwy kle spor tow cówutożsa mia się z oso ba mi zdro wy mi, jed nak ta kże wśród nich roz po zna je się nie pra wi dło wo ści ukła du krą że nia.

Cel pra cy. Usta le nie lub wy klu cze nie pa to lo gii ukła du krą że nia u dzie ci i mło dzie ży tre nu ją cych w klu bach i szko łach spor to wych.

Materiał i metody. Ba da niem ob ję to 52 spor tow ców (14 dziew czy nek – 27%, 38 chłop ców – 73%) w wie ku 8-18 lat. Pa cjen ci zo sta li skie ro wa ni do Wo je wódz kie go Szpi ta la Dzie cię ce go w Byd gosz czy z Wo je wódz kiejPrzy chod ni Spor to wo-Le kar skiej w okre sie od lu te go 2008 do ma ja 2011. Po wo dem skie ro wa nia by ło po dej rze -nie pa to lo gii ukła du krą że nia (szmer nad ser cem, zabu rze nia ryt mu ser ca, nie pra wi dło wo ści w ekg, bó le w klat -ce pier sio wej, omdle nia, zła to le ran cja wy sił ku). U ka żde go pa cjen ta prze pro wa dzo no ba da nie pod mio to we i przed - mio to we, ekg i echo ser ca; w uza sad nio nych przy pad kach ekg me to dą Hol te ra i pró bę wy sił ko wą.

Wyniki. U 24 (46%) ba da nych wy klu czo no pa to lo gię ukła du krą że nia. U 28 (54%) stwier dzo no nie pra wi dło -wo ści: za bu rze nia ryt mu ser ca ko mo ro we – 10 osób (19%); nad ko mo ro we – 6 osób (11,5%); ze spół pre ek scy -ta cji ko mór – 3 chłop ców (5,7%); wa da ser ca (za staw ka aor tal na dwu płat ko wa i nie do my kal ność aor tal na IIstop nia, MVP i MI I stop nia, nie wiel ki prze ciek przez prze gro dę mię dzy przed sion ko wą) u 4 osób (7,7%); za bu -rze nia prze wo dze nia przed sion ko wo -ko mo ro we go (blok przed sion ko wo ko mo ro wy I -III stop nia) u 3 osób(5,7%); nad ci śnie nie tęt ni cze u 2 (3,8%); ob ser wa cja w kie run ku kar dio mio pa tii prze ro sto wej u 1 spor tow ca (9%).Roz po zna nie nie istot nej pa to lo gii ukła du krą że nia po zwo li ło na kon ty nu owa nie tre nin gów. Za ka za no wy czy no -we go upra wia nia spor tu pa cjen tom: z ze spo łem pre ek scy ta cji ko mór, za staw ką aor tal ną dwu płat ko wą z nie do -my kal no ścią tej za staw ki, po dej rze niem kar dio mio pa tii prze ro sto wej, blo kiem przed sion ko wo-ko mo ro wym IIIstop nia oraz zło żo ny mi za bu rze nia mi ryt mu ser ca, le czo ny mi B -blo ke rem.

Wnio ski. 1) U dzie ci i mło dzie ży tre nu ją cych wy czy no wo roz po zna je się nie pra wi dło wo ści ukła du krą że nia,mi mo prze pro wa dza nia ba dań le kar skich wstęp nych i okre so wych. 2) Do kład ne nie in wa zyj ne ba da nia ukła dukrą że nia po zwa la ją na wy od ręb nie nie osób, któ re nie po win ny upra wiać spor tu wy czy no we go.

OD PO WIEDŹ PRE SYJ NA UKŁA DU KRĄ ŻE NIA NA WY SI ŁEK FI ZYCZ NY U MŁO DYCH MĘ ŻCZYZN TRE NU JĄ CYCH RÓ ŻNE DYS CY PLI NY SPOR TU

Ka ta rzy na Szmi giel ska, An na Je gierZa kład Me dy cy ny Spor to wej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dziCen trum Me dy cy ny Spor to wej Cen tral ne go Szpi ta la Kli nicz ne go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Wstęp. Ce lem ba da nia by ło scha rak te ry zo wa nie od po wie dzi pre syj nej ukła du krą że nia na wy si łek fi zycz nyu spor tow ców tre nu ją cych ró żne dys cy pli ny spor to we.

Ma te riał i me to dy. Ba da niem ob ję to 487 chłop ców i mło dych mę żczyzn w wie ku od 9 do 25 lat (śred nia wie -ku 14,17±3,47 lat), tre nu ją cych ró żne dys cy pli ny spor tu mię dzy in ny mi: pił kę no żną, pły wa nie, ko szy ków kę, siat -ków kę, pił kę ręcz ną, rug by, spor ty wal ki. Ba da ne oso by tre no wa ły od 1,5 go dzi ny do 22 go dzin ty go dnio wo,śred nio 7,1 go dzin ±3,63 go dzin, ich staż tre nin go wy wy no sił od 1 ro ku do 15 lat, śred nio 4,45±2,9 lat. U wszyst -kich ba da nych wy ko na no pod mio to we i przed mio to we ba da nie le kar skie oraz stop nio wą, sub mak sy mal ną pró -bę wy sił ko wą na cy klo er go me trze ro we ro wym fir my Mo nark. Po miar ci śnie nia tęt ni cze go krwi wy ko ny wa no wspo czyn ku, w trze ciej mi nu cie ka żde go eta pu te stu wy sił ko we go oraz w okre sie re sty tu cji.

Wy ni ki. Skur czo we ci śnie nie tęt ni cze na szczy cie wy sił ku fi zycz ne go wy no si ło śred nio 196,23±15,43mmHg, na to miast roz kur czo we ci śnie nie tęt ni cze zmie rzo ne na szczy cie wy sił ku wy no si ło śred nio 87,6±7,3mmHg. War to ści te nie ró żni ły się istot nie sta ty stycz nie po mię dzy oso ba mi tre nu ją cy mi po szcze gól ne dys cy pli -


ny spor tu, ale by ły za le żne od wie ku. Za le żno ści ci śnie nia tęt ni cze go od ob cią że nia w cza sie te stu wy sił ko we -go przed sta wio no za po mo cą wzo ru re gre sji pro sto li nio wej.

Wnio ski. Ana li za uzy ska nych wy ni ków i opi sa nie war to ści re fe ren cyj nych dla do ko na nych po mia rów ci śnie -nia tęt ni cze go po zwo li w prak ty ce na wcze sną dia gno sty kę nad ci śnie nia tęt ni cze go lub nad ci śnie nia „bia łe gofar tu cha” u mło dych spor tow ców.

PO MIAR AK TYW NO ŚCI FI ZYCZ NEJ ZA PO MO CĄ WY BRA NYCH ME TOD SU BIEK TYW NYCH

An na Li pert, An na Je gierZa kład Me dy cy ny Spor to wej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Wstęp. Su biek tyw ne i obiek tyw ne me to dy po mia ru ak tyw no ści fi zycz nej po zwa la ją oce nić jej po ziomi po rów nać go z obo wią zu ją cy mi za le ce nia mi to wa rzystw na uko wych. Ce lem ba da nia by ła oce na dwóchkwe stio na riu szy za li cza nych do su biek tyw nych me tod po mia ru ak tyw no ści fi zycz nej w sto sun ku do kro ko -mie rza, któ ry zo stał wy bra ny spo śród pro stych me tod obiek tyw nych, ja ko punkt od nie sie nia.

Materiał i me to dy. W ba da niu udział wzię ło 81 kli nicz nie zdro wych mę żczyzn w wie ku 45-64 la ta (śred -nio 53,4 +/- 5,47 lat). U ka żdej oso by przed po mia rem ak tyw no ści fi zycz nej prze pro wa dzo no pod sta wo we po -mia ry an tro po me trycz ne i wy li czo no wskaź nik ma sy cia ła BMI oraz wskaź nik WHR (ob wód ta lii/ob wo du bio der).Ak tyw ność fi zycz na oraz wy da tek ener ge tycz ny na nią by ły mie rzo ne za po mo cą kro ko mie rza Di gi -Wal ker SW --700 fir my Yamax. Ka żda oso ba by ła zo bo wią za na do no sze nia kro ko mie rza przez okres 7 dni ca łą do bę z wy -łą cze niem po ry snu. Po 7 dniach ba da ni otrzy ma li do wy peł nie nia dwa kwe stio na riu sze: Kwe stio na riusz 7-dnio -wej Ak tyw no ści Ru cho wej (SDPAR) i Mię dzy na ro do wy Kwe stio na riusz Ak tyw no ści Fi zycz nej (IPAQ).

Wy ni ki. Ak tyw ność fi zycz na ba da nych mę żczyzn zmie rzo na przy po mo cy kwe stio na riu szy wy nio sła:284,1±187,7 kcal/do bę kwe stio na riu szem SDPAR i 344,2±73,3 kcal/do bę kwe stio na riu szem IPAQ (p<0,05).Wy da tek ener ge tycz ny na ak tyw ność fi zycz ną uzy ska ny z po mia ru kro ko mie rza wy niósł śred nio 320,5±285,02 kcal/do bę (6548,5± 4401,7 kro ków/do bę). Bio rąc pod uwa gę wskaź nik BMI (śred nio 27,9±4,41kg/m2), naj więk szy wy da tek ener ge tycz ny na ak tyw ność fi zycz ną osią gnę li mę żczyź ni o naj wy ższymwskaź ni ku BMI (n=22, BMI>30 kg/m2). W tej gru pie osób uzy ska no po miar licz by kro ków 7721,14±6309,8kro ków/do bę kro ko mie rzem oraz wy da tek ener ge tycz ny na ak tyw ność fi zycz ną 474,6±459,9 kcal/do bę.Po miar te go sa me go pa ra me tru kwe stio na riu szem SDPAR wy niósł 338±190,7 kcal/do bę kwe stio na riu -szem SDPAR, a kwe stio na riu szem IPAQ 352±78,2 kcal/do bę.

Wnio ski. W ca łej gru pie ba da nych naj więk sze ró żni ce istot ne sta ty stycz nie wy ni ków po mia ru ak tyw -no ści fi zycz nej stwier dzo no po mię dzy kro ko mie rzem i kwe stio na riu szem IPAQ. Wy ni ki ak tyw no ści fi zycz -nej uzy ski wa ne kwe stio na riu szem SDPAR w po rów na niu z kro ko mie rzem nie ró żni ły się istot nie sta ty -stycz nie. Naj więk sze ró żni ce w po mia rze ak tyw no ści fi zycz nej po mię dzy wy bra ny mi su biek tyw ny mi me to -da mi po mia ru ak tyw no ści fi zycz nej ob ser wo wa no w gru pie mę żczyzn z oty ło ścią.

EXER CI SE PILLS – IN ŻY NIE RIA GE NE TYCZ NA – SPORT

Agniesz ka Zem broń -Łac nyZa kład Me dy cy ny Spor tu, Za miej sco wy Wy dział Kul tu ry Fi zycz nej w Go rzo wie Wlkp., Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Po zna niu

W 2008 ro ku na ła mach cza so pi sma „Cell” opu bli ko wa no wy ni ki eks pe ry men tu prze pro wa dzo ne go przezze spół prof. Ro nal da Evan sa z Salk In sti tu te Ge ne Expres sion La bo ra to ry, do ty czą ce go wpły wu dwóch związ -ków ozna czo nych ja ko GW1516 i AICAR na wy trzy ma łość fi zycz ną zwie rząt do świad czal nych, na zwa nych pi -guł ka mi wy sił ku fi zycz ne go (ang. exer ci se pills). Wy ka za no, że oba pre pa ra ty wie lo kie run ko wo mo du lu ją me -ta bo lizm ener ge tycz ny i zmie nia ją fe no typ mię śni, cze go efek tem by ło zwięk sze nie pręd ko ści bie gu i wy dłu -że nie po ko na ne go dy stan su, w po rów na niu do my szy nie otrzy mu ją cych exer ci se pills.

W oba wie przed za in te re so wa niem spor tow ców exer ci se pills oraz bra ku ba dań do ty czą cych skut kówod dzia ły wa nia tych pre pa ra tów na or ga nizm spor tow ca pod da wa ne go du żym ob cią że niom fi zycz nym,Świa to wa Or ga ni za cja An ty do pin go wa wpro wa dzi ła GW1516 i AICAR na li stę sub stan cji i me tod nie do -zwo lo nych w spo rcie. Są to pierw sze pre pa ra ty, któ re zna la zły się na li ście środ ków do pin gu ją cych

20


w punk cie okre śla nym ja ko do ping ge no wy. Czy słusz nie? Jak do tąd nie prze pro wa dzo no ba dań po twier -dza ją cych do pin gu ją cy cha rak ter exer ci se pills u spor tow ców.

AST MA OSKR ZE LO WA WŚRÓD POL SKICH SPOR TOW CÓW – ANA LI ZA PRZY PAD KÓW ZGŁAS ZA NYCH DO KO MI SJI ZWALC ZA NIA DO PIN GU W LA TACH 2008-2010

Ja ro sław Krzy wań ski1,2, Mał go rza ta Anu sie wi cz1, Hu bert Krysz to fia k1, Mi chał Ryn kow ski2, Je rzy Smo ra wiń ski2

1 Cen tral ny Ośro dek Me dy cy ny Spor to wej2 Ko mi sja do Zwal cza nia Do pin gu w Spo rcie 3 In sty tut Me dy cy ny Do świad czal nej i Kli nicz nej, PAN

Ce lem pra cy jest ana li za przy pad ków ast my oskrze lo wej wśród pol skich spor tow ców zgła sza nychdo Ko mi sji do Zwal cza nia Do pin gu w Spo rcie pod ką tem: płci spor tow ców, sto so wa ne go le cze nia orazdys cy pli ny spor tu. Ana li zie pod da no 466 wnio sków o udzie le nie wy łą cze nia te ra peu tycz ne go na uży wa niesub stan cji za bro nio nej w spo rcie oraz de kla ra cji uży cia sub stan cji za bro nio nej. Ast ma oskrze lo wa do ty -czy ła 198 wnio sków (42,5%); 138 (69,7%) mę żczyź ni i 60 (30,3%) ko bie ty. Zgo dę na uży wa nie sub stan -cji za bro nio nej przy zna no w 143 (72%) przy pad kach, brak zgo dy w 55 (27%) przy pad kach. Gli ko kor ty ko -ste ro idy wziew ne uży wa ło 179 (90,4%) osób, krót ko dzia ła ją ce be ta -2 mi me ty ki 134 (67,6%) oso by, dłu -go dzia ła ją ce be ta -2 mi me ty ki 164 (91,6%) oso by. Wśród ana li zo wa nych wnio sków naj czę ściej wy stę po -wa ły dys cy pli ny spor to we: pły wa nie: 41 (20,7%), ko lar stwo 27 (13%) i lek ka atle ty ka 23 (11,6%).

DO PA LAC ZE A DO PING. IDEN TY FI KA CJA SUB STAN CJI Z GRU PY TZW. DO PA LAC ZY W ASPEK CIE BA DAŃ AN TY DO PIN GO WYCH

An na Ja rek, Da mian Gor czy ca, Ewa Tu rek -Le pa, Zu zan na Szcze pań ska, Mał go rza ta Pa sik, An drzej Po kryw ka, Do ro ta Kwiat kow skaIn sty tut Spor tu, Za kład Ba dań An ty do pin go wych, War sza wa

Cel pra cy. W ostat nich la tach w Pol sce du żą po pu lar no ścią, szcze gól nie wśród mło dych lu dzi, cie szy -ły się tzw. do pa la cze. Ich sto so wa nie czę sto po wo do wa ło nie po żą da ne efek ty zdro wot ne. Dzia ła nie praw ne,pod ję te w na szym kra ju w ce lu ogra ni cze nia do stęp no ści pro duk tów z gru py do pa la czy czę ścio wo za koń czy -ły się po wo dze niem. Wciąż jed nak, głów nie za po śred nic twem In ter ne tu, mo żna na być nie któ re pro duk ty. Ce -lem ba da nia by ło spraw dze nie czy w skład do pa la czy wcho dzą ta kże sub stan cje do pin gu ją ce.

Ma te ria ł i me to dy. Prze ba da no 50 ró żnych pro duk tów do stęp nych w skle pach z do pa la cza mi. W ana -li zie in stru men tal nej wy ko rzy sta no ukła dy chro ma to gra fii ga zo wej po łą czo nej ze spek tro me trią mas.

Wy ni ki. W 74% prze ba da nych pro duk tów zi den ty fi ko wa no związ ki, któ re al bo są wy mie nio ne na Li ściesub stan cji i me tod za bro nio nych w spo rcie, al bo po ten cjal nie speł nia ją de fi ni cję sub stan cji do pin gu ją cej.

Wnio ski. Sub stan cje do pin gu ją ce mo gą być skład ni ka mi nie któ rych pro duk tów z gru py tzw. do pa la czy.Za wod ni cy po win ni mieć na uwa dze fakt, że przyj mo wa nie ta kich pro duk tów, na wet wy łącz nie w ce lachre kre acyj nych, oprócz ne ga tyw ne go wpły wu na zdro wie oraz for mę spor to wą, mo że spo wo do wać po zy -tyw ny wy nik ba dań an ty do pin go wych.

CZY 16α-HY DROK SY PRED NI ZO LON JEST DO BRYM WSKAŹ NI KIEM NAD UŻY WA NIA BU DE ZO NI DU U SPOR TOW CÓW? – STU DIUM PRZY PAD KU

Pa weł Ka li szew ski, Piotr Choł biń ski, Da nu ta Koń czak, Do ro ta Mi cha lak, Zo fia Za lew ska, Da nu ta Stań czyk, Bar ba ra Wój ci kow ska -Wój cik, Ma rio la Bur ste in, Do ro ta Kwiat kow skaIn sty tut Spor tu, Za kład Ba dań An ty do pin go wych, War sza wa

Cel pra cy. Zgod nie z Li stą Za bro nio ną WA DA wszyst kie gli ko kor ty ko ste ro idy są za bro nio ne, je śli sąsto so wa ne do ust nie, do żyl nie, do mię śnio wo lub do od byt ni czo. W ce lu od ró żnie nia czy gli ko kr ty ko ste ro idy

21


zo sta ły po da ne w spo sób za bro nio ny czy nie (np. przez in ha la cje) zo sta ło okre ślo ne spe cy ficz ne stę że niepro gowe w mo czu, 30 ng/ml, do ty czą ce za rów no sub stan cji ak tyw nych, jak i ich me ta bo li tów. Ce lem ba dańby ło spraw dze nie czy po da nie bu de zo ni du po przez in ha la cje mo że pro wa dzić do osią gnię cia mak sy mal ne -go stę że nia 16α- hy drok sy pred ni zo lo nu, głów ne go me ta bo li tu bu de zo ni du, po wy żej stę że nia pro go we go.

Ma te ria ł i me to dy. Przy go to wa nie pró bek po le ga ło na hy dro li zie po chod nych glu ku ro ni do wych przyuży ciu β-glu ku ro ni da zy i za sa do wej eks trak cji ciecz -ciecz, przy uży ciu ete ru ety lo wo -tert -bu ty lo we go. Ana -li za pró bek by ła wy ko ny wa na przy uży ciu sys te mu chro ma to gra fii cie czo wej sprzę żo nej z tan de mo wąspek tro me trią mas z jo ni za cją po przez elek tro roz py la nie (ESI). Czte ry jo ny dia gno stycz ne w try bie MRMzo sta ły wy ko rzy sta ne do po mia ru stę że nia 16α-hy drok sy pred ni zo lo nu w mo czu.

Wy ni ki. Sie dem na sto let nia za wod nicz ka zo sta ła pod da na ba da niu i nad zo ro wa na przez pra cow ni kakon tro li an ty do pin go wej. Sześć pró bek mo czu zo sta ło po bra nych. Trzy z nich zo sta ły po bra ne przed po -da niem bu de zo ni du. Na stęp nie spor to wiec przy jął dwie daw ki bu de zo ni du po przez in ha la cję w łącz nejdaw ce 320 μg. Po bra no trzy prób ki mo czu: po 5, 8, 9 go dzi nach od przy ję cia le ku. Prób ki po bra ne przedpo da niem bu de zo ni du nie za wie ra ły – 16α-hy drok sy pred ni zo lo nu, pod czas gdy prób ki po bra ne po po da -niu tej sub stan cji za wie ra ły ten me ta bo lit w stę że niach od po wied nio: 191,2 ng/ml, 32,6 ng/ml i 25 ng/ml.W żad nej prób ce nie wy kry to sub stan cji ak tyw nej – bu de zo ni du.

Wnio ski. Po da wa nie bu de zo ni du w spo sób do zwo lo ny przez WA DA mo że skut ko wać po ja wie niem sięje go me ta bo li tu w stę że niu prze kra cza ją cym do zwo lo ny po ziom. Dla te go też za le ca się ubie ga nie o wy łą -cze nie do ce lów te ra peu tycz nych ta kże przez tych za wod ni ków, któ rzy przyj mu ją bu de zo nid po przez in -ha la cję.

UTRA TA MA SY CIA ŁA I POD WY ŻSZE NIE TEM PE RA TU RY TYM PA NAL NEJ PO ME CZU PIŁ KI NO ŻNEJ

Zbi gniew Ob miń ski1, To masz Bo ra czyń ski2, Mi chał Bo ra czyń ski2

1 Wy dział En do kry no lo gii, In sty tut Spor tu, Warszawa2 Olsz tyń ska Szko ła Wy ższa, Olsz tyn

Wstęp. Zwięk sze nie tem pa me ta bo li zmu pod czas wy sił ku pro wa dzi do utra ty wo dy w or ga ni zmie i wzro -stu tem pe ra tu ry cia ła. Hi per ter mia po wy sił ko wa po ja wia się u spor tow ców, gdy ich stro je spor to we utrud -nia ją prze pływ cie pła z or ga ni zmu do śro do wi ska ze wnętrz ne go ze wzglę du na ich wła ści wo ści izo la cyj nei/lub za po bie ga ją pa ro wa niu po tu (ho kej na lo dzie, fut bol ame ry kań ski). Po nad to, hi per ter mia jest czę stymzja wi skiem wśród ma ra toń czy ków i tria th lo ni stów, gdy kon ku ren cja od by wa się w kli ma cie cie płym i wil -got nym. Pod czas gry w pił kę no żną za wod ni cy wy ko nu ją sze reg prze ry wa nych wy sił ków o ró żnej in ten -syw no ści w cią gu 90-mi nu to we go me czu z 15-mi nu to wą prze rwę (2x45 min.) Mo żna po dej rze wać, że sto -pień utra ty wo dy i wzro stu tem pe ra tu ry w du żym stop niu za le ży od czyn ni ków śro do wi sko wych, tj. po go -dy. Ce lem ni niej szej pra cy by ło zba da nie utra ty ma sy cia ła oraz tem pe ra tu ry tym pa nal nej u za wod ni kówz dwóch dru żyn, któ rzy wzię li udział w to wa rzy skim me czu, trwa ją cym 90 mi nut.

Ma te riał i me to dy. 19 ama to rów pił ki no żnej (bez bram ka rzy) w wie ku 23-29 lat, o ma sie cia ła od 72do 89 kg by ło za an ga żo wa nych w ca łym me czu. Ich ma sy cia ła (BM) by ły wa żo ne przed (BM1) me czemi po nim (BM2). Zwa żo no na po je (BW), mie sza ni nę wo dy z so kiem, któ re gra cze pi li z bu tel ki w cza sie 15-mi nu to wej prze rwy po pierw szej po ło wie. Wa ga mo czu (UW) ze bra ne go pod czas tej sa mej prze rwy zo sta -ła ta kże okre ślo na. Utra ta ma sy cia ła (BML) zo sta ła ob li czo na we dług wzo ru: BML = BM1 -BM2 -BW + UW.Tem pe ra tu rę tym pa nal ną (Tty) mie rzo no przed me czem, po pierw szej po ło wie i po me czu za po mo cą ter -mo me tru elek tro nicz ne go (Ther mo Scan, Braun). Gra cze roz po czę li mecz o 16: 30, kie dy po go da by ła sło -necz na, bez wia tru w tem pe ra tu rze oto cze nia wy no szą cej 210 C, a za koń czy li gdy tem pe ra tu ra oto cze niaspa dła do 18.50 C. Ró żni ce mię dzy śred ni mi Tty ba da no za po mo cą jed no czyn ni ko wej ana li zy wa rian cjiz po wta rza ny mi po mia ra mi (ANO VA), a na stęp nie za sto so wa no test post -hock (Neu man -Keu les).

Wy ni ki. Po pierw szej po ło wie me czu Tty znacz nie wzro sła (for mu larz 36,6 ± 0,22 do 37,6 ± 0,45 0 C,ale znacz nie spa dła do 37,1 ± 0,25 0 C po za koń cze niu dru giej po ło wy me czu. Śred nia BM spa dła po ca -łym me czu z 80,0 ± 5,0 do 78,8 ± 5,1 kg, na to miast śred nie spo ży cie BW wy nio sło 0,25 ± 0,13 kg, a śred -nie wy da la nie UW 0,12 ± 0,08 kg. Czte rech gra czy nie od da ło mo czu. Bio rąc pod uwa gę za re je stro wa nąró żni cę w ma sie cia ła (BM1 -BM2), od da wa niem mo czu i przyj mo wa nia pły nów, śred nia rze czy wi stej utra -ty BM wy nio sła 1,64 ± 0,46. Od no to wa no ujem ną ko re la cję mię dzy ma są cia ła przed me czem i utra tą ma -sy cia ła (r = -0,33).

22


Wnio ski. Pił ka rze, któ rzy by li za an ga żo wa ni w peł nym wy mia rze cza su gry wy ka za li względ ną utra tęma sy cia ła śred nio o 2% i wzrost śred niej tem pe ra tu ry tym pa nal nej o 1,4%. Zmia ny te nie wy da ją się byćbar dzo wy so kie w po rów na niu do da nych zgła sza nych przez in nych ba da czy, któ rzy pro wa dzi li ba da niawśród spor tow ców tre nu ją cych dys cy pli ny wy trzy ma ło ścio we.

ZEW NĄ TRZ KO MÓR KO WE SY GNA ŁY AK TYW NO ŚCI KO MÓ REK SA TE LI TAR NYCH U SPOR TOW CÓW

J. Osta piuk -Ka rol czuk1, A. Zem broń -Łac ny1, A. Ka sper ska1, P. Żu rek1, E. Hübner -Woź niak2

1 Za kład Me dy cy ny Spor tu i Bio che mii, Za miej sco wy Wy dział Kul tu ry Fi zycz nej w Go rzo wie Wiel ko pol skim, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Po zna niu,

2 Za kład Bio che mii, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w War sza wie, Pol ska

Wstęp. Mię śnie szkie le to we po sia da ją zdol ność do re ge ne ra cji po ich uszko dze niu. Pro ces ten jest na -stęp stwem ak ty wa cji mię śnio wych ko mó rek pre kur so ro wych, zwa nych ko mór ka mi sa te li tar ny mi, któ re mo -gą na mna żać się i ró żni co wać two rząc no we mio tu by. Klu czo wą ro lę w tych pro ce sach od gry wa ją: tle nekazo tu, nad tle nek wo do ru, cy to ki ny oraz czyn ni ki wzro sto we po cho dzą ce za rów no z uszko dzo nych włó kienmię śnio wych, jak i ner wów ru cho wych oraz ko mó rek za pal nych. W okre sie re ge ne ra cji mię śni więk szośćtych czą ste czek jest uwal nia na do krą że nia i mo że być wy ko rzy sty wa na w ob ser wa cji re ge ne ra cji mię śniu spor tow ców (Haw ke i Gar ry 2001; Zo ladz i Pilc 2010).

Ce lem ba dań by ła oce na ze wną trz ko mór ko wych sy gna łów ak tyw no ści ko mó rek sa te li tar nych w eli tar -nej gru pie za pa śni ków w sty lu kla sycz nym, w okre sie przy go to waw czym i star to wym.

Materiał i metody. Za pa śni ków, człon ków ka dry na ro do wej, ob ser wo wa no pod czas dwóch se zo nówtre nin go wych ró żnią cych się ty pa mi i in ten syw no ścią ćwi czeń. We krwi mie rzo no kon cen tra cję: nad tlen kuwo do ru (H2O2), tlen ku azo tu (NO), pro za pal nych cy to kin (IL -1β oraz TNFα) in su li no po dob ne go czyn ni kawzro stu (IGF -1), płyt ko po chod ne go czyn ni ka wzro stu (PDGF -BB) oraz mó zgo po chod ne go czyn ni ka wzro -stu (BDNF). Po ziom ki na zy kre aty no wej (CK) wy ko rzy sta no ja ko wskaź nik uszko dzeń mię śni.

Wyniki. Wzrost po zio mu NO i IL -1β za ob ser wo wa no wów czas, gdy w tre nin gu do mi no wa ły ćwi cze nia ae -ro bo we. H2O2, TNFα oraz czyn ni ki wzro sto we naj wy ższe war to ści osią gnę ły pod czas tre nin gu spe cjal ne go,w któ rym do mi no wa ły ele men ty wal ki za pa śni czej. W obu okre sach tre nin go wych za ob ser wo wa no ko re la cjęmię dzy czą stecz ka mi sy gna ło wy mi H2O2 i NO a czyn ni ka mi wzro sto wy mi. In dy wi du al ne ana li zy IGF -1, PDGF --BB oraz BDNF wy ka za ły, że naj bar dziej zna czą ce zmia ny tych czyn ni ków za ob ser wo wa no u naj wy żej kwa li -fi ko wa nych za wod ni ków. Spor tow cy, u któ rych od no to wa no bar dzo wy so kie war to ści IL -1β oraz TNFα, po sia -da li ni ski po ziom czyn ni ków wzro sto wych, a re ge ne ra cja uszko dzeń mię śnio wych był opóź nio na.

Wnioski. Prze pro wa dzo ne ba da nia po ka zu ją, że tre ning za pa śni czy o wy so kiej in ten syw no ści po sia -da zna czą cy wpływ na czyn ni ki wzro sto we któ re mu to wa rzy szy wzrost po zio mu nad tlen ku wo do ru oraztlen ku azo tu. Po nad to, po ziom uwal nia nych cy to kin pro za pal nych oraz czyn ni ków wzro sto wych za le ży odstop nia spraw no ści spor tow ca oraz wpły wa na tem po re ge ne ra cji mię śnio wej.

WPŁYW WIE LO LET NI EGO TRE NIN GU FI ZYCZ NE GO NA SYS TEM AN TY OK SY DA CYJ NY I WY BRA NE WSKAŹ NI KI ME TA BO LICZ NE U MĘ ŻC ZYZN

Jo an na Ka rol kie wiczZa kład Hi gie ny, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Po zna niu

Wstęp. W ce lu okre śle nia wpły wu tre nin gu spor to we go na wy bra ne wskaź ni ki sys te mu an ty ok sy da cyj -ne go, an tro po me trycz ne i me ta bo licz ne pod ję to ba da nia u mę żczyzn tre nu ją cych za wod ni czo i nie tre nu -jąch żad nej dys cy pli ny spor to wej, w wie ku 18-92 lat.

Materiał i metody. Ba da nia mi ob ję to 191, z cze go 92. to za wod ni cy upra wia ją cy lek ko atle ty kę i tria -tlon, a po zo sta łych 99. mę żczyzn nie po dej mo wa ło żad ne go tre nin gu. Za rów no mę żczyzn tre nu ją cych re -gu lar nie swo ją dys cy pli nę, jak i nie tre nu ja cych po dzie lo no ze wzglę du na wiek na trzy gru py. Pierw szą sta -no wi li mę żczyź ni w wie ku 60 ≥ lat, dru gą w wie ku ≥ 40 ≤ 59 lat, trze cią, w wie ku ≥18 ≤ 26 lat. Gru pa osóbtre nu ją cych skła da ła się z za wod ni ków -we te ra nów, któ rzy uczest ni czy li w Mi strzo stwach Eu ro py We te ra -

23


nów w Lek kiej Atle ty ce oraz lek ko atle tów i tria tlo ni stów – se nio rów po cho dzą cych z re pre zen ta cji ka dry na -ro do wej Pol ski. Mę żczyź ni nie tre nu ją cy re kru to wa li się z Do mu Opie ki Spo łecz nej w Po zna niu, ze sto wa -rzy sze nia Uni wer sy te tu Trze cie go Wie ku, dzia łu tech nicz ne go Aka de mii Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Po -zna niu oraz po znań skich szkół wy ższych.

We wszyst kich ba da niach do ko na no po mia rów an tro po me trycz nych (ma sa i wy so kość cia ła oraz ob -wód ta lii i bio der) i po mia ru skła du cia ła oraz po bra no krew na czczo w ce lu ozna cze nia: stę że nia glu ko -zy, in su li ny biał ka C -re ak tyw ne go (CRPhs) oraz ozna cze nia li pi do gra mu krwi. Wy li czo no wskaź nik ry zy kamia żdży cy AIP, TG/HDL i opor no ści in su li no wej HO MA IR. W he mo li za cie krwi nek czer wo nych ozna czo nostę że nie zre du ko wa ne go glu ta tio nu (GSH) i ak tyw ność pe rok sy da zy glu ta tio no wej (GPx). Do dat ko wow gru pach mę żczyzn tre nu ją cych do ko na no ozna cze nia mak sy mal ne go po bo ru tle nu me to dą bez po śred -nią przy uży ciu ze sta wu kom pu te ro we go CPX -D Me di cal Gra phics Cor po ra tion.

Wyniki i Wnioski. Uzy ska ne re zul ta ty ba dań wska zu ją, że wie lo let ni tre ning fi zycz ny mo du lu je spraw -ność me cha ni zmów obro ny an ty ok sy da cyj nej krwi nek czer wo nych, dzia ła pro tek cyj nie na or ga nizmprzed nie ko rzyst ny mi zmia na mi zwią za ny mi z pro ce sem sta rze nia, cze go wy ra zem jest mniej sza in su lio -no por ność i ko rzyst niej szy li pi do gram krwi u naj star szych mę żczyzn tre nu ją cych oraz re gu lu je pro por cjeskła du cia ła w kie run ku wzro stu ma sy bez tłusz czo wej i ob ni że nia tłusz czo wej a tym sa mym wa run ku jepra wi dło wą war tość wskaź ni ka BMI i WHR.

RE ZY STY NA, WIS FA TY NA I WSKAŹ NI KI ME TA BO LIZ MU WĘ GLO WO DA NÓW U SIAT KAR ZY PLA ŻO WYCH I TRIA TLO NI STÓW W WY BRA NYCH OKRE SACH ROCZ NE GO CY KLU TRE NIN GO WE GO

Ewa Śli wic ka, Łu cja Pi la czyń ska -Szcze śniak, Ali cja No wakZa kład Hi gie ny, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Po zna niu

Wstęp. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu tre nin gu spor to we go na wskaź ni ki me ta bo li zmu wę glo wo da -nów oraz stę że nie wy bra nych adi po kin u za wod ni ków tre nu ją cych siat ków kę pla żo wą i tria tlon.

Materiał i metody. Ba da nia mi ob ję to 20 osób płci mę skiej w wie ku od 16 do 27 lat, w tym 10 za wod -ni ków upra wia ją cych tria tlon oraz 10 tre nu ją cych siat ko wą pił kę pla żo wą. Ba da nia prze pro wa dzo now dwóch okre sach rocz ne go cy klu tre nin go we go: przej ścio wym i przy go to waw czym.

W ka żdym ter mi nie ba dań do ko na no po mia ru cech so ma tycz nych oraz skła du cia ła. W krwi żyl nej, po -bra nej na czczo, ozna czo no stę że nie in su li ny, glu ko zy, re zy sty ny oraz wis fa ty ny. Ob li czo no war tośćwskaź ni ka in su li no opor no ści HO MA IR. Wy zna czo no ta kże pu łap tle no wy.

Wyniki. W ka żdym ter mi nie ba dań u siat ka rzy pla żo wych od no to wa no istot nie ni ższe war to ści stę że -nia in su li ny (p≤0,01) oraz in dek su HO MA IR (p≤0,01). W okre sie przy go to waw czym stę że nie re zy sty nyi wis fa ty ny u ba da nych siat ka rzy by ło istot nie ni ższe (p<0,05) w po rów na niu z tria tlo ni sta mi.

W okre sie przej ścio wym, u tria tlo ni stów wy ka za no do dat nią za le żność po mię dzy stę że niem re zy sty nyi ma są cia ła (p<0,05) oraz ujem ną po mię dzy stę że niem wis fa ty ny i VO 2max (p<0,05). Na to miast u siat ka -rzy pla żo wych od no to wa no ujem ny zwią zek stę że nia re zy sty ny z in dek sem HO MA IR (p<0,05) oraz stę że -nia wis fa ty ny z BMI (p≤0,01).

W okre sie przy go to waw czym, u tria tlo ni stów stę że nie re zy sty ny by ło ujem nie sko re lo wa ne ze stę że -niem wis fa ty ny (p<0,05). Po nad to wy ka za no ujem ną za le żność stę że nia wis fa ty ny ze stę że nia mi in su li nyi glu ko zy (p<0,05). U siat ka rzy pla żo wych stę że nie wis fa ty ny wy ka zu je ujem ny zwią zek ze stę że niem in -su li ny (p<0,05) oraz re zy sty ny (p<0,05).

Wnioski. Ni niej sze ba da nia wy ka za ły, że:• po ziom adi po kin jest de ter mi no wa ny skła dem cia ła, o czym świad czy do dat nia ko re la cja re zy sty ny

z ma są cia ła u tria tlo ni stów i ujem na za le żność wis fa ty ny z BMI u siat ka rzy pla żo wych,• stę że nie adi po kin we krwi jest za le żne od cha rak te ru upra wia nej dys cy pli ny spor to wej.

24


RE GIO NAL NY PRO GRAM AK TYW NO ŚCI FI ZYCZ NEJ SE NIO RÓW – RA PORT Z BA DAŃ

Pa weł Ra kow ski2, Ga briel Chę sy1, An drzej Chę sy2

1 Ka te dra Fi zjo lo gii Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Mi ko ła ja Ko per ni ka, Byd gosz cz2 Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo-Le kar ska, Byd gosz cz

Wstęp. Re gio nal ny Pro gram Ak tyw no ści Fi zycz nej Se nio rów (RPAFS) jest re ali zo wa ny w Wo je wódz -twie Ku jaw sko Po mor skim z środ kó w U rzę du Mar szał kow skie go w To ru niu. Uczest ni ka mi pro gra mu jest27 po wia tów i gmin wo je wódz twa. Uczest ni cy pro gra mu od by wa ją le kar skie ba da nia kwa li fi ka cyj ne orazte sty spraw no ści fi zycz nej. Do po mia ru ak tyw no ści ru cho wej słu żą me to dy obiek tyw ne i su biek tyw ne.

Cel. pod su mo wa nie dzia łal no ści RPAFS na pod sta wie ze bra nych wy ni ków ba dań spraw no ści fi zycz -nej se nio rów z wy bra nych gmin wo je wódz twa ku jaw sko-po mor skie go.

Ma te ria ł i me to dy. Ba da nia mi ob ję to zor ga ni zo wa ne gru py ak tyw nych fi zycz nie miesz kań ców miast i gminwo je wódz twa ku jaw sko-po mor skie go. Na po cząt ku pro gra mu prze pro wa dzo no te sty spraw no ści fi zycz nej. W ko lej nych mie sią cach ba da ni uczest ni czy li w zor ga ni zo wa nym 3 mie sięcz nym pro gra mie ak tyw no ści fi zycz nej, któ re go ce lem by ła po pra wa spraw no ści krą że nio wo od de cho wej (wy dol no ści) si ły mię -śni oraz gib ko ści. Za ję cia od by wa ły się sys te ma tycz nie 3x w ty go dniu. Na za koń cze nie pro gra mu prze pro wa -dzo no kon tro l ne te sty spraw no ści fi zycz nej, któ rych ce lem by ła oce na za kre su zmian ba da nych pa ra me trów.

Oce na spraw no ści prze pro wa dzo no z za sto so wa niem na ste pu ją cych te stów:1) Ba da nie si ły koń czyn:

• 30 se kun do wy test zgi na nia w sta wie łok cio wym z ob cią że niem• 30 se kun do wy test wsta wa nia z krze sła• Si ła ści sku z wy ko rzy sta niem dy na mo me tru me cha nicz ne go

2) Test gib ko ści mię śni klat ki pier sio wej, ra mion oraz mię sni ud:• Za sięg na ple cach• Siedź i się gnij

3) te sty spraw no ści krą że nio wo od de cho wej• 2 mi nu to wy test mar szu; okre śla ją cy pa ra me try pra cy ser ca przy uży ciu mier ni ka tęt na• Wstań i idź 2,5 me tra

4) te sty ko or dy na cji i re ak cji ru cho wej• Ba da nie cza su re ak cji przy po mo cy pro gra mu kom pu te ro we go• Szyb kość do ty ka nia krą żków• Test rów no wa gi z za mknię ty mi ocza miWy ni ki i Wnio ski. Wy ni ki ba dań na za koń cze nie pro gra mu wska zu ją, że oso by pod da ne sys te ma tycz -

nym ćwi cze niom fi zycz nym wy ka zu ją znacz ną po pra wę ba da nych pa ra me trów (si ła koń czyn, gib kość mię -śni, cza su re ak cji, te stów rów no wa gi).

OCE NA WPŁY WU AK TYW NO ŚCI FI ZYCZ NEJ NA WY BRA NE PRO CE SY PO ZNAW CZE OSÓB PO 50. RO KU ŻY CIA UCZEST NI CZĄ CYCH W RE GIO NAL NYM PRO GRA MIE AK TYW NO ŚCI FI ZYCZ NEJ SE NIO RÓW (RPAFS)

Mag da le na Ży ła1, Ga briel Chę sy2, Alek san der Arasz kie wicz3, Be ata Au gu styń ska3, Pa weł Ra kow ski1

1 Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo-Le kar ska w Byd gosz czy2 Ka te dra Fi zjo lo gii Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Mi ko ła ja Ko per ni ka w Byd gosz czy3 Ka te dra i Kli ni ka Psy chia trii Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Mi ko ła ja Ko per ni ka w Byd gosz czy

Wstęp. Po wszech nie wia do mo, że re gu lar ne ćwi cze nia fi zycz ne ma ją do bro czyn ny wpływ na cia łoczło wie ka na ka żdym eta pie je go ży cia. W pro ce sie sta rze nia w or ga ni zmie za czy na się wie le ne ga tyw -nych zmian, pro wa dzą cych w kon se kwen cji do po gor sze nia spraw no ści fi zycz nej i psy chicz nej. Z pew ne -go punk tu wi dze nia ak tyw ność fi zycz na wy da je się być jed ną ze sku tecz niej szych i wa żnych me tod wal kiczło wie ka z nie unik nio ny mi kon se kwen cja mi te go pro ce su.

Cel. Ce lem ba da nia jest oce na wpły wu sys te ma tycz ne go pro gra mu ak tyw no ści fi zycz nej, na wy bra ne pro ce -sy po znaw cze tj. zdol no ści ucze nia się, kon cen tra cję, pa mięć krót ko trwa łą i ko or dy na cję wzro ko wo -ru cho wą.

25


Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to gru pę 159 osób po 50 ro ku ży cia, uczest ni czą cych w 3- mie sięcz -nym pro gra mie tre nin go wym, pro wa dzo nym w ra mach Re gio nal ne go Pro gra mu Ak tyw no ści Fi zycz nej Se -nio rów. Kan dy da ci do pro gra mu, po prze pro wa dze niu ba dań kwa li fi ka cyj nych, tre nu ją w gru pach 14-16oso bo wych, 3 ra zy w ty go dniu po 45-60 mi nut. Tre ning obej mu je ćwi cze nia, któ re ma ją po pra wić spraw -ność fi zycz ną i psy chicz ną or ga ni zmu m.in.:• spraw ność krą że nio wo -od de cho wą• si łę i wy trzy ma łość mię śnio wą • gib kość • rów no wa gę i ko or dy na cję• spraw ność ko gni tyw ną.

Po mia ry prze pro wa dzo no przed roz po czę ciem cy klu tre nin go we go i po je go za koń cze niu. W ba da niuwy ko rzy sta no test „sym bo le cyfr”, któ ry jest jed nym z pod te stów ska li bez słow nej w ba te rii te stów In te li -gen cji We chsle ra.

Wy ni ki i Wnio ski. Wy ni ki prze pro wa dzo nych po za koń cze niu pro gra mu ba dań wska zu ją, że u 67%ćwi czą cych osób na stą pi ła po pra wa w za kre sie ucze nia się, kon cen tra cji, pa mię ci krót ko trwa łej i ko or dy -na cji wzro ko wo -ru cho wej, co mo że wska zy wać na to, że re gu lar ne ćwi cze nia fi zycz ne ma ją po zy tyw nywpływ na pro ce sy po znaw cze ba da nych.

OCE NA ZA LE ŻNO ŚCI STĘ ŻE NIA MAR KE RÓW PRZE MIA NY KOST NEJ ZE WSKAŹ NI KA MI ME TA BO LI ZMU WĘ GLO WO DA NO WE GO I LI PI DO WE GO U KO BIET PO ME NO PAU ZIE POD DA NYCH SYS TE MA TYCZ NYM ĆWI CZE NIOM O CHA RAK TE RZE AE RO BO WYM

Ali cja No wak, An na Wie czo rek -Ba ra now ska, Mo ni ka Dalz, Edy ta Mi cha lak, Ma ria Lau ren tow ska, Łu cja Pi la czyń ska -Szcze śniak Ka te dra Fi zjo lo gii, Bio che mii i Hi gie ny, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Po zna niu

Wstęp. Naj now sze ba da nia prze pro wa dzo ne na mo de lu zwie rzę cym wska zu ją na wza jem ne po wią za -nia ho me osta zy ener ge tycz nej ustro ju z me ta bo li zmem tkan ki kost nej. Wy ka za no, że wy twa rza na przezoste obla sty nie kar bok sy lo wa na oste okal cy na na si la pro li fe ra cję ko mó rek β trzust ki, sty mu lu je eks pre sję i se -kre cję in su li ny oraz in du ku je eks pre sję adi po nek ty ny w ady po cy tach. Ce lem ba dań jest oce na za le żno ścimię dzy stę że niem mar ke rów ob ro tu kost ne go i wskaź ni ka mi me ta bo li zmu wę glo wo da no we go oraz li pi do we -go u ko biet po me no pau zie oraz wpły wu sys te ma tycz nej ak tyw no ści fi zycz nej na wy mie nio ne wskaź ni ki.

Materiał i metody. Ba da nia mi ob ję to 59 ko biet po me no pau zie. Oce nia no stę że nie oste okal cy ny, kost -nej frak cji fos fa ta zy za sa do wej (bALP), C -koń co we go te lo pep ty du ko la ge nu ty pu I (CTX), in su li no po dob -ne go czyn ni ka wzro stu 1 (IGF -1), biał ka wią żą ce go in su li no po dob ny czyn nik wzro stu (IG FBP -3), cho le ste -ro lu cał ko wi te go, frak cji cho le ste ro lu HDL, tria cy lo gli ce ro li, in su li ny, glu ko zy oraz ob li cza no wskaź nik in su -li no opor no ści HO MA -IR i po ziom frak cji cho le ste ro lu LDL. Spo śród ba da nych osób część ko biet uczest ni czy -ła w ośmio ty go dnio wym pro gra mie tre nin go wym na cy klo er go me trze (gru pa tre nu ją ca), a po zo sta łe oso by niepo dej mo wa ły re gu lar nej ak tyw no ści fi zycz nej w wy mie nio nym okre sie ba dań (gru pa kon tro l na). Ak tyw ność po -dej mo wa no 3 ra zy w ty go dniu, z in ten syw no ścią na po zio mie 70-80% pro gu wen ty la cyj ne go.

Wyniki. Za le żność mię dzy me ta bo li zmem wę glo wo da nów i tkan ki kost nej, w pre zen to wa nych ba da niach,od zwier cie dla ujem na ko re la cja mię dzy stę że niem oste okal cy ny oraz stę że niem in su li ny i wskaź ni kiem HO MA -IR oraz do dat nia ko re la cja oste okal cy ny ze stę że niem IG FBP -3, od no to wa na w ca łej gru pie ba da nych ko bietprzed przy stą pie niem do pro gra mu tre nin go we go. Nie od no to wa no istot nych ko re la cji mar ke rów prze mia nykost nej ze stę że niem wskaź ni ków me ta bo li zmu li pi do we go. Sys te ma tycz ny tre ning cy klo er go me trycz ny do pro -wa dził do istot ne go zmniej sze nia stę że nia oste okal cy ny i wzro stu ak tyw no ści bALP w sto sun ku do war to ści od -no to wa nej w pierw szym ter mi nie ba dań, jed na kże nie spo wo do wał istot nych zmian stę że nia mar ke ra re sorp cjiko ści – CTX. Mi mo ten den cji ob ni ża nia się stę że nia in su li ny, nie od no to wa no sta ty stycz nie istot nych zmian wy -mie nio ne go hor mo nu, na to miast za ob ser wo wa no istot ne zmniej sze nie war to ści wskaź ni ka in su li no opor no ści– HO MA IR. oraz stę że nia IGF -1. W gru pie kon tro l nej nie od no to wa no istot nych zmian w od nie sie niu do ba da -nych wskaź ni ków bio che micz nych mię dzy dwo ma ter mi na mi ba dań.

Wnioski. Uzy ska ne re zul ta ty ba dań po zwa la ją stwier dzić, że za sto so wa ny tre ning cy klo er go me trycz ny u ko -biet po me no pau zie nor ma li zu je go spo dar kę wę glo wo da no wą. Od no to wa na za le żność mię dzy stę że niem oste -

26


okal cy ny i in dek sem HO MA IR oraz stę że niem IG FBP -3 w ba da nej po pu la cji ko biet po twier dza wy ni ki ba dań do -ku men tu ją ce współ za le żność me ta bo li zmu kost ne go z me ta bo li zmem wę glo wo da nów.

OCE NA FUNK CJI PO ZNAW CZYCH PRZED I PO ZA STO SO WA NIU KRIO TE RA PII W TRE NIN GU KA JA KA RZY KA DRY NA RO DO WEJ

Be ata Au gu styń ska1, Alek san der Arasz kie wi cz1, Mo ni ka Wił ko ść1, An drzej Ra kow ski2,Ali na Woź nia k3

1 Ka te dra Psy chia trii2 Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo -Le kar ska3 Za kład Bio lo gii Me dycz nej

Wstęp. Uzna je się co raz po wszech niej sto so wa nie krio sty mu la cji ogól no ustro jo wej w me dy cy nie spor -to wej tak w sze ro ko po ję tej od no wie bio lo gicz nej, jak w pro fi lak ty ce prze tre no wa nia. Do tych cza so we ba -da nia wska zu ją, iż za sto so wa nie krio te ra pii w tre nin gu spor tow ców mo że mieć ko rzyst ny wpływ na prze -bieg ich przy go to wań do za wo dów.

Cel. Ce lem ba da nia by ła oce na spraw no ści funk cji po znaw czych w za kre sie szyb ko ści psy cho mo to -rycz nej oraz pro ce sów uwa gi przed krio te ra pią i po krio te ra pii w gru pie ka ja ka rzy, za wod ni ków re pre zen -ta cji Pol ski.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to gru pę 17 ka ja ka rzy, za wod ni ków Ka dry Olim pij skiej, któ rzy prze -by wa li na zgru po wa niach szko le nio wych w Wał czu.

Ba da nie funk cji po znaw czych zo sta ło wy ko na ne bez po śred nio przed cy klem krio te ra pii i bez po śred niopo jej za koń cze niu. Krio te ra pie pro wa dzo no zgod nie z po da nym sche ma tem.

Tab. 1. Prze bieg mi kro cy klu tre nin go we go bez za sto so wa nia krio sty mu la cji.

Za wod ni cy Ka dry Olim pij skiej prze by wa li na zgru po wa niu szko le nio wych w Wał czu. Przez pierw szychdzie sięć ko lej nych dni za wod ni cy by li dwu krot nie w cią gu dnia pod da wa ni krio sty mu la cji ogól no ustro jo wej.Pod czas jed nej se sji od by wa ją cej się w go dzi nach ran nych 930–1000 i po po łu dnio wej 1530-1600 ka ja ka -rze prze by wa li w ko mo rze ni skich tem pe ra tur przez 3 mi nu ty. W ko lej nych dniach we dług usta lo ne go pro -

27


to ko łu ba dań sto so wa no tem pe ra tu ry ma le ją ce –120–145 OC.(Ta bIV -4) W go dzi nach ran nych i po po łu -dnio wych, re ali za cja pro gra mu tre nin go we go prze bie ga ła zgod nie z za ło że nia mi cy klu szko le nio we go.

Ba da nie funk cji po znaw czych prze pro wa dzo no przy uży ciu ba te rii te stów QMT – Qu ick Mind Te sting(Wił kość i wsp. 2009). Wy ko na ne zo sta ły: test SRT (sim ple re ac tion ti me) do oce ny cza su re ak cji, test Go -No Go do oce ny se lek tyw no ści uwa gi i in hi bi cji po znaw czej, test UWA GA do oce ny prze szu ki wa nia po lawzro ko we go oraz se lek tyw no ści uwa gi oraz test CPT do oce ny cią gło ści uwa gi.

Wy ni ki i Wnio ski.

Tab. 2. Po rów na nie wy ni ków oce ny funk cji po znaw czych u za wod ni ków wy ko na ne te stem QMT – Qu ickMind Te sting przed roz po czę ciem 10-dnio we go cy klu krio te ra pii i po za koń cze niu krio te ra pii.

Uzy ska ne re zul ta ty wska zu ją na istot ną po pra wę w za kre sie po praw nych od po wie dzi we wszyst kichtrzech czę ściach te stu UWA GA po krio te ra pii w po rów na niu z wy ni ka mi przed krio te ra pią, co mo że wska -zy wać na ko rzyst ny wpływ tej me to dy na funk cje uwa go we ta kie jak: prze szu ki wa nie po la per cep cyj ne gooraz se lek tyw ność. Nie stwier dzo no istot nych zmian po mie sią cu od za koń cze nia krio te ra pii, co mo żewska zy wać, że uzy ska na po pra wa by ła utrzy ma na w za ło żo nym cza sie przy go to wań tre nin go wych.

OCE NA FUNK CJI PO ZNAW CZYCH PRZED I PO CY KLU TRE NIN GÓW U KA JA KA RZY KA DRY NA RO DO WEJ

Be ata Au gu styń ska1, Alek san der Arasz kie wi cz1, Mo ni ka Wił ko ść1, An drzej Ra kow ski2, Ali na Woź nia k3

1 Ka te dra Psy chia trii2 Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo -Le kar ska3 Za kład Bio lo gii Me dycz nej

Wstęp. Pod kre śla się zna czą cą ro lę sto so wa nia psy chia trii i psy cho lo gii w spo rcie. Oce na wpływu tre -nin gu na funk cje uwa go we u osób upra wia ją cych sport wy czy no wo wy da je się być wa żną dla opty ma li za -cji efek tów uzy ski wa nych przez za wod ni ków.

Cel. Ce lem ba da nia by ła oce na spraw no ści funk cji po znaw czych w za kre sie szyb ko ści psy cho mo to -rycz nej oraz pro ce sów uwa gi przed i po cy klu tre nin gów w gru pie ka ja ka rzy, za wod ni ków re pre zen ta cjiPol ski.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to gru pę 13 za wod ni ków Ka dry Olim pij skiej, któ rzy prze by wa li nazgru po wa niach szko le nio wych w Wał czu.

28


Tab. 1. Prze bieg mi kro cy klu tre nin go we go bez za sto so wa nia krio sty mu la cji.

Ba da nie funk cji po znaw czych zo sta ło wy ko na ne na po cząt ku i po za koń cze niu cy klu tre nin gów. Ba da -nie prze pro wa dzo no przy uży ciu ba te rii te stów QMT – Qu ick Mind Te sting (Wił kość i wsp. 2009). Wy ko na -ne zo sta ły: test SRT (sim ple re ac tion ti me) do oce ny cza su re ak cji, test Go No Go do oce ny se lek tyw no ściuwa gi i in hi bi cji po znaw czej, test UWA GA do oce ny prze szu ki wa nia po la wzro ko we go oraz se lek tyw no ściuwa gi oraz test CPT do oce ny cią gło ści uwa gi.

Wy ni ki.

Tab. 2. Wy ni ki te stów QMT – Qu ick Mind Te sting wy ko na ne u za wod ni ków na po cząt ku cy klu tre nin go we -go i po dwóch mie sią cach cy klu tre nin gów.

Oso by ba da ne po za koń cze niu cy klu tre nin gów po peł ni ły istot nie mniej nie po praw nych re ak cji Go i No -Go, a ta kże zna czą co wię cej po praw nych re ak cji No Go w te ście Go No Go w po rów na niu z wy ni ka mi na po -cząt ku tre nin gu, co wska zu je na po pra wę w za kre sie se lek tyw no ści uwa gi i in hi bi cji po znaw czej. Za ob ser wo -wa no też istot ną ró żni cę w pa ra me trze po praw nych od po wie dzi w dwóch czę ściach te stu UWA GA.

Wnio ski. 1. Po dwóch mie sią cach cy klu tre nin gów w oce nie funk cji po znaw czych uzy ska no po pra wę w za kre sie

prze szu ki wa nia po la wzro ko we go i se lek tyw no ści uwa gi. 2. Uzy ska ne wy ni ki mo gą wska zy wać na ko rzyst ny wpływ tre nin gu na funk cje uwa go we.

29


ANA LI ZA PSY CHO LO GICZ NA SY TU ACJI STAR TO WEJ SPOR TOW CA ORAZ NIE KO RZYST NE STA NY I FO BIE STAR TO WE

Ma rek Gra czykCen tral ny Ośro dek Me dy cy ny Spor to wej w War sza wie, Ko mi sja Me dycz na PKOL

Ce lem pre zen ta cji nie jest po głę bia nie dys ku sji na te mat kon dy cji pol skie go spor tu, czy też szu ka nieprzy czyn po ra żek wy stę pu Po la ków pod czas głów nych za wo dów. Pra gnie my je dy nie zwró cić uwa gęna ro lę men tal ne go przy go to wa nia za wod ni ka na po zio mie mi strzow skim oraz je go prak tycz nych aspek -tów i wy ko rzy sta nie ich w wie lo let nim tre nin gu. Ka żdy spor to wiec mu si być go to wy do pod ję cia wal ki spor -to wej by ją wy grać. Lep sze zro zu mie nie pro ce sów przed star to wych i star to wych ja kie prze ży wa za wod -nik, po zwo li szko le niow com zop ty ma li zo wać ich me to dy kę za jęć oraz le piej do sto so wać środ ki tre nin go -we do pre dys po zy cji i mo żli wo ści psy cho fi zycz nych spor tow ca uwa run ko wa nych ró żni ca mi in dy wi du al ny -mi, cze go efek tem i we ry fi ka cją mu szą być, wcze śniej czy póź niej, lep sze wy ni ki pol skich spor tow cówna głów nych im pre zach mię dzy na ro do wych.

Sport kwa li fi ko wa ny na po zio mie mi strzow skim jest swo istym po li go nem ludz kich mo żli wo ści wewszyst kich aspek tach: fi zycz nych, psy chicz nych, fi zjo lo gicz nych i tech nicz nych (Gra czyk, Pę czak, 2004).Spe cy fi ką tej dzia łal no ści jest wy stęp pu blicz ny, a więc sy tu acja fa cy li ta cji spo łecz nej, w któ rej, ze wzglę -du na ob ser wa cję i oce nę przez in nych, za da nia su biek tyw nie i obiek tyw nie ła twe wy ko nu je my le piej,a trud ne go rzej. Tre ning spor to wy ma m.in. spra wić, że za da nie, któ re ma wy ko nać za wod nik, przy naj -mniej w su biek tyw nym od czu ciu jest trak to wa ne przez nie go ja ko ła twe. Sy tu acja star to wa jest więc naj -trud niej szą sy tu acją z ob sza ru sy tu acji aser tyw nych, gdzie za cho wa nie za wod ni ka spro wa dza się do obro -ny je go praw czy li pra wa do zwy cię stwa. Ze wzglę du na bez po śred nie za gro że nie „ja” (ego) psy chicz ne -go do cho dzi wów czas do uru cho mie nia me cha ni zmów obron nych ta kich sa mych jak pod czas za gro że niafi zycz ne go. Dla te go sy tu acja star to wa od stro ny ob cią że nia psy cho fi zycz ne go, po rów ny wal na jest do sy -tu acji dzia łań wo jen nych, ak tów ter ro ry stycz nych czy klęsk ży wio ło wych (Gra czyk, 2005, 2007). Sy tu acjafa cy li ta cji spo łecz nej spra wia więc, że spor to wiec funk cjo nu je ja ko jed ność psy cho fi zycz na. Stąd w spo r -cie, szcze gól nie na po zio mie mi strzow skim, błę dem jest dzie le nie za wod ni ka na to co so ma tycz ne, psy -chicz ne, fi zjo lo gicz ne czy mo to rycz ne. W sy tu acji fa cy li ta cji spo łecz nej ja ką jest sy tu acja star to wa, spor -to wiec funk cjo nu je ja ko ca łość (ge stalt), w któ rej głów nym ste row ni kiem me cha ni zmów je go za cho wa niajest psy chi ka. Stąd wszel kie pro ce sy star to we na le ży po prze dzić przed rost kiem psy cho -: psy cho fi zjo lo gia,psy cho mo to ry ka, psy cho so ma ty ka, psy cho im mu no lo gia itd. W tej spe cy ficz nej sy tu acji trud nej, ka żdy za -wod nik prze ja wia styl re ago wa nia i mo żna ją przy rów nać do sty lów re ago wa nia w stre sie. Ten styl po wo -du je re ak cję mo bi li za cyj ną or ga ni zmu (IPOGS) lub jej prze ci wień stwo okre śla ne fo bia mi star to wy mi o cha -rak te rze hi per - lub hi po- mo bi li za cyj nym. Opi sa nie tych sta nów jest przed mio tem te go wy stą pie nia.

OSTRE NIE DO TLE NIE NIE WY SO KO ŚCIO WE – GRA NI CE MO ŻLI WO ŚCI FI ZJO LO GICZ NYCH OR GA NI ZMU CZŁO WIE KA

Krzysz tof Klu kow ski

W spor tach lot ni czych (szy bow nic two, ba lo niar stwo, spa do chro niar stwo, lot niar stwo) pod czas wy ko ny -wa nia ewo lu cji po wietrz nych na du żych wy so ko ściach (pow. 3000 m n. p. m) ist nie je ry zy ko wy stą pie niaob ja wów ostre go nie do tle nie nia wy so ko ścio we go. Stąd nie zbęd nym wy mo giem jest obo wiąz ko we uży wa -nie apa ra tu ry tle no wej. Rów nież istot nym czyn ni kiem jest eli mi no wa nie ze spor tów lot ni czych osób o ob -ni żo nej to le ran cji hi pok sji. W me dy cy nie lot ni czej opor ność na nie do tle nie nie wy so ko ścio we (hi pok sja hi -po ba rycz na) ba da się w ko mo rach ni skich ci śnień (np. wy so kość 5000 m; 30 min; oce na wskaź ni ków fi -zjo lo gicz nych) lub okre śla się tzw. czas re zer wo wy (TUC – Ti me of Use ful Con scio usness; 8000 m), czy liczas uży tecz nej świa do mo ści i zdol no ści do pra cy. TUC mo żna rów nież oce niać w nor mo ba rii, sto su jącmie sza ni ny ubo go tle no we (7,1% O2, ok. 7500 m n. p. m.). Wy mie nio ne te sty mo gą być rów nież wy ko rzy -sta ne przy oce nie kan dy da tów do wy praw wy so ko gór skich. Uwzględ nia jąc sy tu acje awa ryj ne w spor tachwy so ko ścio wych, wa żna jest zna jo mość gra nic mo żli wo ści fi zjo lo gicz nych czło wie ka w wa run kach ostre -go nie do tle nie nia, de cy du ją ca o je go spraw no ści psy cho fi zycz nej oraz mo żli wo ści prze ży cia.

30


OSTRA CHO RO BA WY SO KO ŚCIO WA. NEU RO LO GIA DU ŻYCH WY SO KO ŚCI

Woj ciech Mo skal

Pre zen ta cja oma wia pro ble my zwią za ne z ostrą cho ro bą wy so ko ścio wą, ze szcze gól nym uwzględ nie -niem jej neu ro lo gicz nych aspek tów. Omó wio na zo sta nie więk szość ob ja wów neu ro lo gicz nych mo gą cychwy stą pić na du żych wy so ko ściach oraz praw do po dob ne przy czy ny ich po wsta wa nia, jak rów nież za sa dyich le cze nia. Pra ca ma cha rak ter po glą do wy i ad re so wa na jest nie tyl ko do le ka rzy, ale rów nież do sze ro -kie go krę gu od bior ców za in te re so wa nych pro blemem prze by wa nia na du żej wy so ko ści.

ZA BEZ PIE CZE NIE ME DYCZ NE WY PRAW WY SO KO GÓR SKICH – DO ŚWIAD CZE NIA LE KA RZA HI MA LA ISTY

Ro bert K. Szym cza k Ka te dra i Kli ni ka Me dy cy ny Ra tun ko wej i Ka ta strof, Gdań ski Uni wer sy tet Me dycz ny

Cel pra cy. Przed sta wie nie pro ble mów zwią za nych z or ga ni za cją za bez pie cze nia me dycz ne go wy prawwy so ko gór skich.

Au tor. Uczest nik eks pe dy cji w gó ry wy so kie. Na pod sta wie wła snych do świad czeń przed sta wi stan -dard za bez pie cze nia me dycz ne go wy pra wy wy so ko gór skiej.

Ma te riał i me to dy. Da ne do ty czą ce za bez pie cze nia me dycz ne go zgro ma dzo ne pod czas trek kin gówi wy praw w gó rach wy so kich: Hi ma la je (Dhau la gi ri 8167m, Nan ga Par bat 8125m, An na pur na 8091m, Is landPe ak 6189m, Lo bu che East 6119m), Ka ra ko rum (Bro ad Pe ak 8047m, Pas su Sar 7478m), gó ry Pa mir (PikLe ni na 7134m), Tien szan (Chan Ten gri 7010m), Al py (Mo unt Blanc 4810m), Kau kaz (El brus 5642m).

Wy ni ki: Two rze nie za bez pie cze nia me dycz ne go wy pra wy wy so ko gór skiej mo żna po rów nać z or ga ni -za cją od dzia łu ra tun ko we go w ska li mi kro. Wy zwa nie, ja kie stoi przed le ka rzem eks pe dy cji to umie jęt nośćpo go dze nia ogra ni czeń wy ni ka ją cych z wa run ków na tu ral nych, za so bów ludz kich, sprzę to wych i fi nan so -wych wy pra wy z po zio mem i mo żli wo ścia mi sys te mu ra tow nic twa w da nym re jo nie gór skim. To po wo du -je, iż ka żdy „wy so ko gór ski od dział ra tun ko wy” w za le żno ści od re jo nu i cha rak te ru wy pra wy jest in ny. Bu -do wa za bez pie cze nia me dycz ne go to przede wszyst kim okres przed eks pe dy cją po le ga ją cy na usta le niulo gi sty ki ak cji ra tun ko wej, stwo rze niu ap tecz ki ba zo wej, kwa li fi ka cji me dycz nej uczest ni ków, przy go to wa -niu al pi ni stów w za kre sie wie dzy me dycz nej, oraz za dba nie o od po wied ni po ziom wy dol no ści.

Wa run ki śro do wi sko we ta kie jak: hi pok sja hi po ba rycz na, ni ska tem pe ra tu ra, wiatr, za gro że nie la wi no weoraz trud no ści wspi nacz ko we po wo du ją, iż al go ryt my po stę po wa nia ra tun ko we go wy ma ga ją mo dy fi ka cji.

Wnio ski. W do bie roz wo ju ko mer cyj nej tu ry sty ki w gó rach wy so kich stwo rze nie: wy tycz nych za bez pie -cze nia me dycz ne go trek ki gów i wy praw wy so ko gór skich, oraz ram kwa li fi ka cji me dycz nej do upra wia niahi ma la izmu, to wa żne za da nie, któ re stoi przed me dy cy ną ra tun ko wą i me dy cy ną spor to wą.

NA GŁA ŚMIERĆ SER CO WA W WA RUN KACH WY SO KO GÓR SKICH. CZY CHO RO BY UKŁA DU KRĄ ŻE NIA STA NO WIĄ PRZE CIW WSKA ZA NIE DO PO BY TU W GÓ RACH WY SO KICH?

Piotr Koń cza kow ski Za kład Me dy cy ny Spor to wej i Fi zjo lo gii Wy sił ku Fi zycz ne go Ślą skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ka to wi cach Ko mi sja Me dycz na Pol skie go Związ ku Al pi ni zmu

Ob sza ra mi wy so ko gór ski mi na zy wa my po wierzch nie wzno szą ce się po wy żej 2400 m po nad po ziommo rza. Dzie li my je na gó ry wy so kie od 2400-4300 me trów nad po zio mem mo rza, bar dzo wy so kie od 4300-5600 m n. p. m. oraz skraj nie wy so kie od 5600-8848 m n. p. m. Ob sza ry te zaj mu ją 40 mln km tj. 2, 27%po wierzch ni Zie mi, za miesz ku je je 38 mln sta łych miesz kań ców, na stęp ne 100 mln to oso by rocz nie od -wie dza ją ce ob sza ry wy so ko gór skie.

31


Na głą śmierć ser co wą de fi niu je my jak śmierć na tu ral ną z przy czyn ser co wych, któ rej za po wie dzią jestutra ta przy tom no ści wy stę pu ją ca w cią gu go dzi ny od po ja wie nia się ob ja wów. Na pod sta wie ba da nia Fra -min gham (okres trwa nia 26 lat) na gła śmierć wy stę pu je w po pu la cji ogól nej w 13% ja ko przy czy na zgo -nów na tu ral nych z cze go 88% to zgo ny z przy czyn ser co wych. U spor tow ców na głe zaś zgo ny ser co westa no wią po nad 92% wszyst kich zgo nów, bez po śred nią przy czy ną są na ogół za bu rze nia ryt mu ser ca. Zewzglę du na licz ne obiek tyw ne i su biek tyw ne nie bez pie czeń stwa gór od se tek na głych zgo nów ser co wychzwią za nych z po dej mo wa niem ak tyw no ści fi zycz nej w śro do wi sku gór skim mu si być ni ższy. W ba da niachopu bli ko wa nych przez Au stria ków w1993 ro ku od se tek ten sta no wi 30% wszyst kich zgo nów, któ re zda rza -ją się pod czas upra wia nia „spor tów gór skich”

W prze pro wa dzo nej prze ze mnie ana li zie 147 przy pad ków zgo nów, któ re mia ły miej sce w sło wac kichTa trach Wy so kich w la tach 1990-2000 la tach na pod sta wie da nych HZS (sło wac kich gór skich słu żb ra tow -ni czych) re jo nu Tatr Wy so kich w okre sie 1990-2000 zna la złem 11 przy pad ków, tj. 7.5%, któ re naj praw do -po dob niej od po wia da ją na głym zgo nom ser co wym.

Dru ga część pre zen ta cji oma wia za le ce nia Ko mi sji Me dycz nej UIAA od no śnie po by tu pa cjen ta z roz -po zna ny mi cho ro ba mi ukła du krą że nia w śro do wi sku wy so ko gór skim.

TRE NING WY SO KO GÓR SKI CZY WY SO KO ŚCIO WY?

Zbi gniew Szy gu łaZa kład Me dy cy ny Spor to wej, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Kra ko wie

Wy ko rzy sta nie hi pok sji ja ko do dat ko we go czyn ni ka sty mu la cji tre nin go wej ma w spo rcie już swo ją hi -sto rię. Wy bór Mek sy ku, mia sta le żą ce go na wy so ko ści 2240 m n. p. m. na miej sce IO w 1968 r. spo wo -do wał ogrom ne za in te re so wa nie wpły wem śro do wi ska wy so ko gór skie go i zwią za ne go tym nie do tle nie niana or ga nizm i mo żli wo ści wy sił ko we czło wie ka. Od te go cza su wzro sło ta kże za in te re so wa nie spor tow cówtre nin giem wy so ko gór skim (kon cep cja tre nin gu LH -TH – li ve high -tra in high – miesz kaj wy so ko -tre nuj wy so -ko), któ ry, jak się oka za ło ma wie le za let, ale ta kże mi nu sów. Wy ka za no, że tre ning w hi pok sji wy so ko gór skiej(hi pok sja hi po ba rycz na) dzia ła po bu dza ją co na szpik kost ny, ale mo że być ta kże przy czy ną roz tre no wa niaspor tow ca. Oka za ło się, że ko rzyst niej szą for mą jest prze by wa nie/miesz ka nie na wy so ko ści 2000-3000 m n.p. m. i tre no wa nie na znacz nie ni ższych wy so ko ściach, zbli żo nych do po zio mu mo rza – kon cep cja tre nin guLH -TL (li ve high–tra in low – miesz kaj wy so ko -tre nuj ni sko). Obec nie, dzię ki po stę po wi na uki i tech ni ki, wa run -ki wy so ko gór skie po tra fi my już stwo rzyć na po zio mie mo rza (hi pok sja nor mo ba rycz na w ko mo rach). W tenspo sób, ob ni ża jąc kosz ty przed się wzię cia, mo żna re ali zo wać wska za nie tre nin go we: li ve high – tra in low.

Czy ko mo ry hi pok sycz ne za stą pią tre ning wy so ko gór ski? Ce lem pre zen ta cji jest do star cze nie ak tu al nych in -for ma cji na te mat ak tu al nie sto so wa nych me tod tre nin gu w hi pok sji oraz wska zań do ty czą cych ich sto so wa nia.

WPŁYW SAU NY NA RÓW NO WA GĘ OKSY DA CYJ NO -AN TY OK SY DA CYJ NĄ U OSÓB RE GU LAR NIE I SPO RA DYCZ NIE KO RZY STA JĄ CYCH Z KĄ PIE LI W ZIM NEJ WO DZIE

Ce le sty na Mi la -Kie rzen kow ska1, Ali na Woź nia k1, Ro land We so łow ski1, To masz Bo ra czyń ski2, Ali cja Ju rec ka1, Pa weł Sut ko wy1

1 Ka te dra Bio lo gii Me dycz nej, Col le gium Me di cum w Byd gosz czy, UMK w To ru niu2 Cen tral ne La bo ra to rium Ba daw cze, Olsz tyń ska Szko ła Wy ższa w Olsz ty nie

Wstęp. Sau na jest me to dą od no wy bio lo gicz nej wy ko rzy sty wa ną w spo rcie i re kre acji, któ ra wszech -stron nie od dzia łu je na or ga nizm czło wie ka. Ce lem pra cy by ło okre śle nie wpły wu ką pie li w sau nie na ak tyw -ność dys mu ta zy po nad tlen ko wej (SOD), ka ta la zy (CAT) i pe rok sy da zy glu ta tio no wej (GPx) oraz stę że nie sub -stan cji re agu ją cych z kwa sem tio bar bi tu ro wym (TBARS) u osób re gu lar nie ko rzy sta ją cych z ką pie li w zim nejwo dzie i z sau ny („mor sy”) oraz u osób spo ra dycz nie ko rzy sta ją cych z te go ty pu za bie gów (ama to rzy).

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 51 osób: 34 mor sów (śred nia wie ku 42 la ta) i 19 ama to rów (śred niawie ku 26 lat). Ba da ni spę dzi li 30 mi nut (bez przerw) w sau nie o tem pe ra tu rze 85°C i wil got no ści 40%. Krewdo ba dań po bra no przed wej ściem do sau ny oraz 5 i 30 min po ką pie li w sau nie. W ery tro cy tach ba da nych osóbzmie rzo no ak tyw ność SOD, CAT i GPx. Stę że nie TBARS ozna czo no za rów no w ery tro cy tach, jak i oso czu krwi.

32


Wy ni ki. Za rów no u mor sów, jak i ama to rów ak tyw ność ka ta la zy wzro sła 5 min po wyj ściu z sau ny w po -rów na niu z ak tyw no ścią przed ką pie lą w sau nie. 30 min po za bie gu w sau nie z ko lei ak tyw ność CAT ob -ni ży ła się i by ła po rów ny wal na do war to ści przed sau ną oraz ni ższa, niż 5 mi nut po sau nie. U ama to rówstę że nie TBARS w oso czu krwi by ło wy ższe po ką pie li w sau nie (po 5 i 30 min), niż przed za bie giem, na -to miast u mor sów nie wy ka za no istot nych sta ty stycz nie zmian.

Wnio ski. Eks po zy cja or ga ni zmu na wy so ką tem pe ra tu rę pod czas za bie gu w sau nie jest przy czy nąwzmo żo nej ge ne ra cji wol nych rod ni ków tle no wych i źró dłem stre su oksy da cyj ne go. Re gu lar ne ko rzy sta -nie z sau ny wpły wa na zwięk sze nie to le ran cji or ga ni zmu na stres ter micz ny.

WPŁYW ZA BIE GÓW KRIO STY MU LA CJI OGÓL NO USTRO JO WEJ NA MO ŻLI WO ŚCI WY SIŁ KO WE

An drzej T. Kli me k1, An na Lub kow ska2,3, Zbi gniew Szy gu ła1, Bar ba ra Frą cze k1, Mo ni ka Chu dec ka2

1 In sty tut Fi zjo lo gii Czło wie ka, AWF, Kra ków2 Uni wer sy tet Szcze ciń ski, Szcze cin, 3 Po mor ski Uni wer sy tet Me dycz ny

Cel. Ce lem ba dań by ło zba da nie wpły wu po je dyn cze go i po wta rzal nych za bie gów krio sty mu la cji ogól -no ustro jo wej (KRIO) na po ziom wy dol no ści ae ro bo wej i ana ero bo wej.

Ma te riał i me to dy. W ba da niach uczest ni czy ło 15 ko biet i 15 mę żczyzn w wie ku ok. 21 lat. W I czę ściba dań ozna czo no dy na mi kę zmian mak sy mal nej mo cy ana ero bo wej mię śni (MAP) koń czyn dol nychprzy po mo cy 20 sek. te stu Win ga te, po jed no ra zo wym 3 min. za bie gu KRIO w ko mo rze krio ge nicz nej (-130°C), w re la cji do zmian tem pe ra tu ry wy bra nych po wierzch ni koń czyn dol nych. Ka żdy ba da ny pod -czas 6-tyg. cy klu ba dań, wy ko nał sied mio krot nie test Win ga te: w temp. po ko jo wej oraz w ko lej no ści lo so -wej w 15, 30, 45, 60, 75 i 90 mi nu cie po KRIO. Bez po śred nio po KRIO ba da no ka me rą ter mo wi zyj ną tem -pe ra tu rę po wierzch ni ud. W II czę ści ba dań do ko na no oce ny wpły wu dzie się ciu za bie gów KRIO na po -ziom wy dol no ści ae ro bo wej (cy klo er go me trycz ny test o stop nio wo wzra sta ją cej in ten syw no ści wy ko ny wa -ny „do od mo wy”) i ana ero bo wej (test Win ga te). W tym ce lu po rów ny wa no wy ni ki uzy ski wa ne przez ba da -nych w te stach wy sił ko wych prze pro wa dzo nych po za koń cze niu se rii za bie gów do da nych wyj ścio wych.

Wy ni ki. W cz. I wy ka za no ob ni że nie śred niej tem pe ra tu ry po wierzch ni ud za rów no u mę żczyzn, jaki u ko biet po KRIO, a na stęp nie stop nio wy jej wzrost aż do 75 mi nu ty. Zmia ny MAP po KRIO mia ły po dob -ny prze bieg u przed sta wi cie li oboj ga płci, z wy jąt kiem okre su mię dzy 15 i 30 mi nu tą. Po za bie gach KRIOza ob ser wo wa no spa dek MAP u ko biet, pod czas gdy u mę żczyzn za no to wa no nie wiel ki wzrost MAP, acz -kol wiek zmia ny te nie by ły istot ne sta ty stycz nie. W cz. II ba dań stwier dzo no, że udział w se rii dzie się ciuza bie gów KRIO nie po wo do wał istot nych zmian w po zio mie wy dol no ści ae ro bo wej, za rów no u mę żczyzn,jak i u ko biet, na to miast spo wo do wał wzrost wy dol no ści ana ero bo wej u mę żczyzn.

Wnio ski. Po je dyn cze za bie gi KRIO mo gą mieć nie wiel ki wpływ na zdol ność do wy ko ny wa nia krót ko -trwa łych wy sił ków fi zycz nych o su pra mak sy mal nej in ten syw no ści, na to miast se ria 10 za bie gów mo że jużbyć sku tecz ną me to dą wspo ma ga ją cą wzrost wy dol no ści bez tle no wej, co ma szcze gól ne zna cze nieu przed sta wi cie li szyb ko ścio wo -si ło wych kon ku ren cji spor to wych.

STRES OKSY DA CYJ NY I PRO CE SY ZA PAL NE U OSÓB UPRA WIA JĄ CYCH SPORT PO JED NO RA ZO WEJ KRIO STY MU LA CJI OGÓL NO USTRO JO WEJ

Ju rec ka Ali cja1, Woź niak Ali na1, Mi la -Kie rzen kow ska Ce le sty na1, Sut ko wy Pa we ł1, Ra kow ski An drze j2, Be ata Au gu styń ska3, Alek san der Arasz kie wi cz3

1 Ka te dra Bio lo gii Me dycz nej, Col le gium Me di cum w Byd gosz czy, Uni wer sy tet Mi ko ła ja Ko per ni ka w To ru niu2 Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo-Le kar ska w Byd gosz czy3 Ka te dra Psy chia trii, Col le gium Me di cum w Byd gosz czy, Uni wer sy tet Mi ko ła ja Ko per ni ka w To ru niu

Cel pracy. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu jed no ra zo wej krio sty mu la cji ogól no ustro jo wej (KO) po prze -dza ją cej wy si łek fi zycz ny na wskaź ni ki stre su oksy da cyj ne go oraz stę że nie wy bra nych cy to kin we krwiosób upra wia ją cych sport.

33


Materiał i metody. Ba da nia mi ob ję to 12 ko szy ka rzy i 23 ama to rów, któ rych pod da no ae ro bo we mu wy -sił ko wi fi zycz ne mu. Wy si łek po prze dzo no 2-3-min wej ściem do ko mo ry krio ge nicz nej (temp. -130°C).Po upły wie dwóch ty go dni prze pro wa dzo no wy si łek fi zycz ny kon tro l ny, bez KO. Ma te riał do ba dań sta no -wi ła krew żyl na po bra na czte ro krot nie: przed roz po czę ciem ba dań (przed KO), bez po śred nio po wyj ściuz krio ko mo ry, po wy sił ku prze pro wa dzo nym bez po śred nio po KO oraz po wy sił ku, któ re go nie po prze dzo -no krio sty mu la cją (kon tro la). W ery tro cy tach ozna czo no ak tyw ność: dys mu ta zy po nad tlen ko wej, ka ta la zyi pe rok sy da zy glu ta tio no wej. Stę że nie sub stan cji re agu ją cych z kwa sem tio bar bi tu ro wym ozna czo now ery tro cy tach i oso czu krwi. W oso czu krwi zmie rzo no rów nież po ziom sprzę żo nych die nów oraz wi ta minA i E, zaś w su ro wi cy krwi stę że nie cy to kin: IL -1β, IL -6, TNF-α oraz nad tlen ków li pi do wych.

Wyniki. Nie ob ser wo wa no zmian po zio mu wskaź ni ków stre su oksy da cyj ne go we krwi ba da nych mę -żczyzn pod da nych jed no ra zo wej KO i/lub wy sił ko wi fi zycz ne mu. Wy ka za no na to miast wy ższe stę że nie IL -1β w su ro wi cy ama to rów (p < 0,05) i ko szy ka rzy (p<0,001) po wy sił ku fi zycz nym kon tro l nym w po rów -na niu ze stę że niem przed KO. Za rów no po ziom Il -1β w su ro wi cy krwi ko szy ka rzy (p<0,01), jak rów nież Il --6 u ama to rów (p<0,01) po wy sił ku z KO był ni ższy w po rów na niu do po zio mu po wy sił ku kon tro l nym. Wy -ka za no ta kże wy ższe stę że nie Il -6 u ko szy ka rzy po wy sił ku fi zycz nym kon tro l nym w ze sta wie niu ze stę -że niem zmie rzo nym po KO (p<0,01). W ka żdym ter mi nie ba da nia wy stą pi ły po nad to istot ne sta ty stycz nieko re la cje po mię dzy ozna cza ny mi pa ra me tra mi.

Wnioski. Jed no ra zo wa krio sty mu la cja ogól no ustro jo wa nie wpły wa istot nie na po ziom wskaź ni kówstre su oksy da cyj ne go u osób re gu lar nie po dej mu ją cych ak tyw ność fi zycz ną zwią za ną ze spor tem. Sty mu -la cja or ga ni zmu ko szy ka rzy/ama to rów skraj nie ni ski mi tem pe ra tu ra mi re gu lu je prze bieg po wsta ją cej pod -czas wy sił ku fi zycz ne go lo kal nej re ak cji za pal nej.

AK TYW NOŚĆ EN ZY MÓW LI ZO SO MAL NYCH WE KRWI ZDRO WYCH MĘ ŻC ZYZN PO JED NO RA ZO WYM ZA BIE GU SAU NY FIŃ SKIEJ – DO NIE SIE NIE WSTĘP NE

Sut ko wy Pa weł, Woź niak Ali na, Mi la -Kie rzen kow ska Ce le sty na, Ju rec ka Ali cjaKa te dra Bio lo gii Me dycz nej, Col le gium Me di cum, Uni wer sy tet Mi ko ła ja Ko per ni ka, Byd goszcz

Cel. Ce lem pra cy by ło zba da nie wpły wu jed no ra zo we go za bie gu sau ny fiń skiej na ak tyw ność kwa śnejfos fa ta zy (AcP), ary lo sul fa ta zy (ASA), ka tep sy ny D (CTS) i in hi bi to ra pro te az α-1-an ty tryp sy ny (AAT) wekrwi zdro wych mę żczyzn.

Ma te riał i me to dy. Ba da nych mę żczyzn (n=7) pod da no dzia ła niu sau ny (3 wej ścia, ka żde 10 min)w tem pe ra tu rze 90oC i 10% względ nej wil got no ści po wie trza. Po ka żdym wyj ściu z sau ny mę żczyź nischła dza li ca łe cia ło pod zim nym prysz ni cem. Krew po bra no z ży ły łok cio wej przed wej ściem do sau nyoraz 15 i 60 min po za bie gu. Uzy ska ne wy ni ki ak tyw no ści AcP, AAT i ASA pod da no ana li zie sta ty stycz nejza po mo cą te stu ANO VA. Ana li zę sta ty stycz ną ak tyw no ści CTS D wy ko na no te stem Man na -Whit neya.Zmia ny na po zio me p<0,05 uzna no za istot ne sta ty stycz nie.

Wy ni ki. Wy ka za no istot ne sta ty stycz nie (p<0,01) ob ni że nie ak tyw no ści CTS D o 51,4% 60 min po sau -nie w po rów na niu do ak tyw no ści CTS D przed wej ściem do sau ny (kon tro la). Wy ka za no po nad to ten den -cję do ob ni że nia ak tyw no ści CTS D i AcP 60 min po sau nie w po rów na niu do ak tyw no ści tych en zy mów 15min po za bie gu (p>0,05). Po rów nu jąc ak tyw ność AcP, ASA, CTS D oraz AAT 15 min po sau nie z ich ak -tyw no ścią przed sau ną, wy ka za no, że ak tyw ność ob ni ży ła się (p>0,05). Ak tyw ność AAT i ASA nie znacz -nie wzro sła 60 min po sau nie fiń skiej w po rów na niu do ak tyw no ści zmie rzo nej 15 min po za bie gu.

Wnio sek. Jed no ra zo wy za bieg sau ny fiń skiej zwiększa sta bil ność błon li zo so mal nych.

WPŁYW WY SO KIEJ TEM PE RA TU RY PO WIE TRZA NA WIEL KOŚĆ UTRA TY MA SY CIA ŁA U DO RO SŁYCH MĘ ŻCZYZN

To masz Bo ra czyń ski1, Ro bert Pod staw ski2, Mi chał Bo ra czyń ski1

1 Wy dział Wy cho wa nia Fi zycz ne go, Olsz tyń ska Szko ła Wy ższa im. Jó ze fa Ru siec kie go, Olsz tyn 2 Stu dium Wy cho wa nia Fi zycz ne go i Spor tu, Uni wer sy tet War miń sko -Ma zur ski, Olsz tyn

Wstęp. Utrzy ma nie względ nie sta łej tem pe ra tu ry we wnętrz nej or ga ni zmu, nie za le żnie od zmian tem -pe ra tu ry oto cze nia, mo żli we jest dzię ki zło żo nym pro ce som re gu la cyj nym, two rzą cym układ ter mo re gu la -

34


cji. Układ ten do sto so wu je ilość cie pła wy twa rza ne go w or ga ni zmie i ilość cie pła wy mie nia ne go mię dzy or -ga ni zmem a oto cze niem do po trzeb bi lan su ciepl ne go ustro ju. W wa run kach eks po zy cji do wy so kiej tem -pe ra tu ry po wie trza je dy nym me cha ni zmem usu wa nia cie pła z or ga ni zmu jest pa ro wa nie wo dy z po -wierzch ni skó ry, pę che rzy ków płuc nych i błon ślu zo wych dróg od de cho wych.

Cel. Ce lem ni niej szej pra cy by ła oce na wiel ko ści utra ty ma sy cia ła do ro słych mę żczyzn, pod wpły wemeks po zy cji na wy so ką tem pe ra tu rę oto cze nia, w za le żno ści od bu do wy so ma tycz nej.

Ma te riał i me to dy. W ba da niach wzię ło udział 221 zdro wych mę żczyzn w wie ku 20,9±1,3 lat. Zmie rzo -no wy so kość cia ła (BH=181,3±7,2 cm), ma sę cia ła (BM=77,9±10,5 kg), ob li czo no wskaź nik ma sy cia ła(BMI= 23,6±2,3 kg/m2) oraz wskaź nik wy so kość/ma sa cia ła (BH/BM=2,36±0,25). Trzy dzie stu ośmiu (17,2%)spo śród ba da nych mę żczyzn cha rak te ry zo wa ło się war to ścią BMI prze kra cza ją cą 25 kg/m2, okre ślo ną przezWHO ja ko gór na gra ni ca nor my. Po ziom ak tyw no ści fi zycz nej wszyst kich mę żczyzn, okre ślo ny na pod sta -wie Mię dzy na ro do we go Kwe stio na riu sza ak tyw no ści Fi zycz nej (IPAQ), był nie wy star cza ją cy. Mę żczyź nipod da ni zo sta li dzia ła niu czyn ni ka ter micz ne go (tem pe ra tu ra po wie trza 90o C, względ na wil got ność 35%).Mę żczyź ni dwa ra zy prze by wa li w sau nie po 10-mi nut, z prze rwą 5-mi nu to wą. Po wyj ściu z sau ny ba da niwy tar li pot z po wierzch ni skó ry, a na stęp nie zo sta li po wtór nie zwa że ni. Mię dzy po mia ra mi ma sy cia ła ba -da ni nie przyj mo wa li po sił ków i na po jów oraz nie od da wa li mo czu.

Ob li czo no war to ści współ czyn ni ków ko re la cji li nio wej r Pe ar so na mię dzy zmien ny mi oraz istot ność ró -żnic utra ty ma sy cia ła mię dzy mę żczy zna mi z dwóch skraj nych grup, BMI>25 oraz BMI<22 kg/m2.

Wy ni ki. Śred nia wiel kość utra ty ma sy cia ła w ca łej ba da nej gru pie (n=221) wy nio sła 0,48±0,23 kg(0,60±0,24%). W przy pad ku utra ty ma sy cia ła wy ra żo nej w war to ściach bez względ nych (kg) od no to wa noistot ne ko re la cje z ma są cia ła – BM (r=0,71), wskaź ni kiem wy so kość/ma sa cia ła – BH/BM (r=-0,61), wy -so ko ścią cia ła – BH (r=0,60) oraz BMI (r=0,48). W przy pad ku utra ty ma sy cia ła wy ra żo nej w war to ściachwzględ nych (%) od no to wa no istot ne ko re la cje z wy so ko ścią cia ła – BH (r=0,49), ma są cia ła – BM (r=0,48),wskaź ni kiem wy so kość/ma sa cia ła – BH/BM (r=-0,38), oraz BMI (r=0,25).

Utra ta ma sy cia ła w gru pie 38 mę żczyzn z nad wa gą i oty łych (BMI = 27,5±2,0 kg/m2) wy nio sła 0,67±0,24kg (0,71±0,19%). Utra ta ma sy cia ła w gru pie 45 naj lżej szych mę żczyzn cha rak te ry zu ją cych się BMI<22(śred nio 21,1±1,22 kg/m2) wy nio sła 0,41±0,22 kg (0,58±0,30%). Ró żni ca utra ty ma sy cia ła mię dzy ty migru pa mi by ła istot na sta ty stycz nie za rów no w war to ściach bez względ nych – kg (p=0,0000), jak i w war to -ściach względ nych – % (p=0,0296).

Wnio ski. Wiel kość utra ty ma sy cia ła pod wpły wem czyn ni ka ter micz ne go za le żna jest w więk szymstop niu od wy mia rów cia ła (BH, BM), niż od wskaź ni ków smu kło ści BMI, BH/BM).

WPŁYW KRIO TE RA PII OGÓL NO USTRO JO WEJ I TRE NIN GU SPOR TO WE GO NA WY BRA NE PA RA ME TRY W SU RO WI CY KRWI KA JA KAR ZY

An drzej Ra kow ski, Ge rard Dre wa, Ga briel Chę sy, Ka te dra Bio lo gii Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Mi ko ła ja Ko per ni ka w Byd gosz czy Wo je wódz ka Przy chod nia Spor to wo -le kar ska w Byd gosz czy

Wstęp. Wy si łek fi zycz ny o ró żnej in ten syw no ści wy wo łu je zmia ny wie lu pa ra me trów bio che micz nychm.in. mor fo lo gii krwi, zmia nę ak tyw no ści wie lu en zy mów, stę że nia hor mo nów oraz wskaź ni ków od po wie -dzi im mu no lo gicz nej, ob ra zu krwi nek bia łych i im mu no glo bu lin. Nie wie le pu bli ka cji zaj mu je się pro ble ma -ty ką hi po ter mii sto so wa nej w ce lach kli nicz nych a frag men ta rycz ne są do nie sie nia do ty czą ce wpły wu krio -sty mu la cji na or ga nizm spor tow ca.

Materiał i metody. W pra cy przed sta wio no wy ni ki pro jek tu ba daw cze go zre ali zo wa ne go z udzia łem czo -ło wych za wod ni ków Re pre zen ta cji Na ro do wej Ka ja ka rzy. Ob ser wa cję pro wa dzo no w okre ślo nych dniach4 ty go dnio we go (28 dni) cy klu tre nin go we go. Za wod ni cy uczest ni czy li w czte rech cy klach rocz ne go pro gra -mu szko le nia. w dwóch gru pach ba da nych. Pierw sza gru pa (kon tro la) tre no wa ła w Ośrod ku Przy go to wańOlim pij skich w Wał czu (COS), za wod ni cy re ali zo wa li ru ty no wy tre ning spor to wy bez za sto so wa nia krio sty mu -la cji. Dru ga gru pa prze by wa ła trzy krot nie na zgru po wa niu, któ re go za ło że niem by ło za sto so wa nie dwa ra zydzien nie trzy mi nu to wych za bie gów krio sty mu la cji ogól no ustro jo wej, któ re po prze dza ły tre ning spor to wy.

Ce lem pra cy by ło:• Okre śle nie za kre su zmian wy bra nych pa ra me trów mor fo lo gii krwi, ak tyw no ści en zy mów, hor mo nów

i im mu no glo bu lin w or ga ni zmie gru py spor tow ców wy czy no wych, u któ rych za sto so wa no dzie się cio -dnio wą krio sty mu la cję ogól no ustro jo wą

35


• Oce na wpły wu dzie się cio dnio wej krio te ra pii ogól no ustro jo wej i in ten syw ne go tre nin gu na po wy ższe pa -ra me try w trak cie krio sty mu la cji oraz w ko lej nych 18 dniach od jej za koń cze nia cią gu 28 dnio we go cy -klu szko le nia.

• Po rów na nie za kre su zmian ba da nych pa ra me trów po in ten syw nym tre nin gu u za wod ni ków eks po no -wa nych na tem pe ra tu ry krio ge nicz ne z za wod ni ka mi tre nu ją cych bez jej za sto so wa nia.Wyniki i Wnioski. Wy ni ki ba dań świad czą ze mie sięcz ny cykl szko le nia spor to we go z za sto so wa niem

krio sty mu la cji wy wie ra ko rzyst ny wpływ or ga nizm spor tow ców. U za wod ni ków po zba wio nych tej me to dy od -no wy or ga ni zmu ob ser wo wa no przez ca ły okres cy klu tre nin go we go na ra sta nie nie ko rzyst nych zmian ba da -nych pa ra me trów.

BIO CHE MICZ NE PA RA ME TRY OR GA NIZ MU KO BIE TY UJAW NIA NE POD CZAS DŁU GO TRWA ŁYCH WY SIŁ KÓW SPOR TO WYCH

Te re sa So cha, Ry szard Grzy woczKa te dra Spor tów In dy wi du al nych, Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go im. Je rze go Ku kucz ki w Ka to wi cach

Wstęp. Prze ciw wska za nia, czy wręcz za ka zy do upra wia nia przez ko bie ty spor tów wy trzy ma ło ścio -wych uza sad nia ne by ły mniej szy mi mo żli wo ścia mi funk cjo nal ny mi i istot ny mi za gro że nia mi dla zdro wiai ma cie rzyń skich funk cji. Mi mo za ka zów, ko bie ty po dej mo wa ły jed nak upra wia nie co raz dłu ższych wy sił -ków spor to wych. Ta kim przy kła dem mo gą być bie gi 12-go dzin ne i dłu ższe, ujaw nia ją ce zdu mie wa ją ce mo -żli wo ści or ga ni zmu ko biet, bez za gro żeń dla zdro wia. Pra ca ukie run ko wa na jest na po zna wa nie re ak cji or -ga ni zmu ko biet, wy stę pu ją cych pod czas dłu go trwa łych wy sił ków spor to wych.

Ma te riał i me to dy. Za sad ni czym ce lem pod ję tych ba dań by ło do ko na nie cha rak te ry sty ki po rów naw -czej re ak cji or ga ni zmu na ob cią że nia wy sił ko we w bie gu ma ra toń skim i 12-go dzin nym bie gu u ko bie ty,mię dzy in ny mi uczest nicz ki Spar ta th lo nu (240 km). Do oce ny re ak cji or ga ni zmu na dłu go trwa ły wy si łekspor to wy wy ko rzy sta no pa ra me try he ma to lo gicz ne – Hb i Ht, po ziom ak tyw no ści en zy mów CK i LDH orazstę że nie mle cza nu -LA [ac ti vi ties of cre ati ne ki na se (CK), lac ta te de hy dro ge na se (LD) and con cen tra tionsof lac ta te (LA)].

Wy ni ki i Wnioski. Uzy ska ne wy ni ki su ge ru ją, że re ak cje or ga ni zmu ko bie ty na 12 go dzin ny wy si łekspor to wy, są in ten syw niej sze, niż na wy sił ki w bie gu ma ra toń skim, trwa ją ce po ni żej 4 go dzin. Su ge ru je towie lo krot ny wzrost CK po 12 go dzin nym wy sił ku.

ANA LI ZA SKŁA DU CIA ŁA OSÓB RE GU LAR NIE KOR ZY STA JĄ CYCH Z KĄ PIE LI W ZIM NEJ WO DZIE ORAZ OSÓB NIEKOR ZY STA JĄ CYCH Z TEJ FOR MY RE KRE ACJI

Ro land We so łow ski1, Ja ro sław Pa proc ki1, Ali na Woź nia k1, To masz Bo ra czyń ski2, Ce le sty na Mi la -Kie rzen kow ska1

1 Ka te dra Bio lo gii Me dycz nej, Col le gium Me di cum w Byd gosz czy, UMK w To ru niu2 Cen tral ne La bo ra to rium Ba daw cze, Olsz tyń ska Szko ła Wy ższa w Olsz ty nie

Cel pra cy. „Mor so wa nie” to for ma re kre acji ru cho wej po le ga ją ca na ko rzy sta niu z ką pie li w zim nychakwe nach wod nych, w okre sie zi mo wym. Udo wod nio no ko rzyst ne dzia ła nie ta kich ką pie li na zmniej sze -nie czę sto ści cho rób in fek cyj nych i do le gli wo ści bó lo wych oraz po pra wę sa mo po czu cia. Ce lem ni niej szejpra cy by ła ana li za skła du cia ła osób re gu lar nie ko rzy sta ją cych z ką pie li w zim nej wo dzie.

Ma te ria ły i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 20 mę żczyzn, z któ rych po ło wa (śr. wie ku 27 lat) od co naj mniejro ku re gu lar nie ko rzy sta ła z ką pie li w zim nej wo dzie (mor si), na to miast resz ta (śr. wie ku 28 lat) ni gdywcze śniej nie ko rzy sta ła z te go ty pu za bie gów (gru pa kon tro l na). U wszyst kich ba da nych ozna czo no pro -fil skła du cia ła obej mu ją cy: in deks ma sy cia ła (BMI), ma sę cia ła (BM kg), pro cen to wą za war tość tłusz czu(BF%), ma sę tkan ki tłusz czo wej (FM kg), bez tłusz czo wą ma sę cia ła (FFM kg), sto su nek ma sy tkan ki tłusz -czo wej do bez tłusz czo wej ma sy cia ła (FM/FFM), cał ko wi tą za war tość wo dy w or ga ni zmie (TBW% i TBWkg) oraz ma sę mię śni (MM% i MM kg). Po mia ry wy ko na no za po mo cą ana li za to ra skła du cia ła Ta ni ta– BC 418 MA z wy ko rzy sta niem me to dy BIA (Bio elec tric Im pe dan ce Ana ly sis).

36


Wy ni ki. W pra cy wy ka za no istot nie sta ty stycz nie wy ższą war tość pa ra me tru BMI (p<0,05) w gru pie mor -sów niż w gru pie kon tro l nej. Po nad to, w gru pie mor sów wy ka za no wy ższą war tość BF% (p<0,05), wy ższysto su nek FM/FFM (p<0,05) oraz ni ższą war tość MM% (p<0,05) w po rów na niu z oso ba mi z gru py kon tro l nej.

Wnio ski. Wy ka za ne w ni niej szej pra cy wy ższe śred nie war to ści tłusz czo wych skład ni ków cia ła u mor -sów przy ni ższej ma sie mię śnio wej po zwa la ją przy pusz czać, że oso by te chęt niej ko rzy sta ją z ką pie liw zim nej wo dzie, dzię ki wy ższej za war to ści tkan ki tłusz czo wej, któ ra sta no wi war stwę izo la cyj ną chro nią -cą przed utra tą cie pła.

WPŁYW NI SKIEJ TEM PE RA TU RY OTOC ZE NIA NA PA RA ME TRY MOR FO TYCZ NE KRWI

Ad rian Wło dar ski, Grze gorz Ma ru szak, Ali na Woź niak, Ce le sty na Mi la -Kie rzen kow ska Ka te dra Bio lo gii Me dycz nej, Col le gium Me di cum w Byd gosz czy, UMK w To ru niu

Wstęp. Wpływ bodź ców w po sta ci ni skich tem pe ra tur wy wo łu je sze reg re ak cji ada pta cyj nych w or ga -ni zmie, szcze gól nie w ukła dzie krą że nia. Ce lem ni niej szej pra cy by ło ozna cze nie wpły wu ką pie li w zim nejwo dzie na mor fo lo gię krwi.

Ma te riał i Me to dy. Ba da nia mi ob ję to 30 osób, z któ rych czter na ście re gu lar nie ko rzy sta ło z ką pie liw zim nej wo dzie – mor si (śred nia wie ku ok. 33 lat), a szes na ście nie ko rzy sta ło wcze śniej z te go ty pu za -bie gów – ama to rzy (śred nia wie ku ok. 26 lat). W dniu eks pe ry men tu wszy scy ba da ni spę dzi li 3 min w wo -dzie o temp. 0°C przy temp. oto cze nia -4°C. Krew do ba dań po bra no przed eks po zy cją na ni skie tem pe -ra tu ry (kon tro la) oraz 5 i 30 min po ką pie li w zim nej wo dzie. We krwi ozna czo no pod sta wo we pa ra me trymor fo lo gii krwi ob wo do wej: RBC, HGB, HCT, MCV, MCH, MCHC, WBC i PLT przy uży ciu au to ma tycz ne -go ana li za to ra he ma to lo gicz ne go.

Wy ni ki. W pra cy wy ka za no istot ne sta ty stycz nie zmia ny pa ra me trów mor fo lo gicz nych krwi. 30 minpo ką pie li w zim nej wo dzie za ob ser wo wa no nie znacz ny wzrost śred nie go stę że nia he mo glo bi ny w ery tro -cy tach (MCHC) u mor sów i ob ni że nie wskaź ni ka śred niej ob ję to ści krwin ki czer wo nej (MCV) u ama to róww po rów na niu z ba da niem kon tro l nym. Po rów nu jąc gru pę mor sów i ama to rów wy ka za no wy ższą war -tość MCV u mor sów 5 min po ką pie li w zim nej wo dzie, a 30 min po eks po zy cji na ni ską tem pe ra tu rę wy -ższą licz bę leu ko cy tów u ama to rów.

Wnio ski. Ką piel w zim nej wo dzie wpły wa na nie któ re pa ra me try mor fo lo gicz ne krwi, co mo że wy ni kaćze zmian ob ję to ści krwi krą żą cej i/lub za bu rzeń pro ce su he mo glo bi ni za cji w wa run kach ni skiej tem pe ra tu -ry oto cze nia. Więk sza licz ba leu ko cy tów ob ser wo wa na u ama to rów świad czy o po ja wie niu się u ak ty wa -cji ukła du od por no ścio we go po ochło dze niu or ga ni zmu.

STA TUS OKSY DA CYJ NO -AN TY OK SY DA CYJ NY OSO CZA KRWI POD CZAS WY SIŁ KÓW SUB MAK SY MAL NYCH O RÓ ŻNEJ IN TEN SYW NO ŚCI

Mag da le na Wię ce k1, Mar cin Ma ciej czy k1, Ja dwi ga Szy mu ra2, Zbi gniew Szy gu ła3, Je rzy Cem pla1

1 In sty tut Fi zjo lo gii Czło wie ka, Za kład Fi zjo lo gii i Bio che mii, AWF, Kra ków2 Ka te dra Re ha bi li ta cji Kli nicz nej, AWF, Kra ków3 In sty tut Fi zjo lo gii Czło wie ka, Za kład Me dy cy ny Spor to wej, AWF, Kra ków

Cel pra cy. Ce lem ba dań by ło po rów na nie zmian sta tu su oksy da cyj no -an ty ok sy da cyj ne go oso cza osóbnie tre nu ją cych, pod czas wy sił ków sub mak sy mal nych o ta kim sa mym cza sie trwa nia i ró żnej in ten syw no ści.

Materiał i me to dy. W ba da niach uczest ni czy ło 6 mę żczyzn w wie ku 19-23 lat, o pra wi dło wej struk tu -rze cia ła i wy so kiej wy dol no ści fi zycz nej, jed nak nie upra wia ją cych wy czy no wo spor tu (BMI: 24,1±1,8;•BM -1: 60,3±6,1 ml•kg-1). Te sty wy sił ko we. Ba da ni, w od stę pach ty go dnio wych, wy ko na li trzy te sty wy sił ko -we na bie żni me cha nicz nej: test stop nio wa ny oraz dwa sub mak sy mal ne te sty 45-mi nu to we ró żnią ce sięin ten syw no ścią (TEST I, TEST II). Pręd kość bie gu, w obu te stach 45-mi nu to wych by ła ta ka sa ma, wy zna -czo na in dy wi du al nie na pod sta wie wy ni ków te stu stop nio wa ne go. Wzrost in ten syw no ści wy sił ku wy ni kałze zmia ny ką ta na chy le nia bie żni.

TEST I: 45 min – kąt 0°(50%), TEST II: 30 min – kąt 0°(50%) + 15 min – kąt 4.5°(70%).

37


W oso czu krwi ozna cza no: to tal an tio xi da ti ve sta tus (TAS), to tal oxi da ti ve sta tus (TOS), stę że nie kwa -su mo czo we go oraz stę że nie mle cza nu. Krew żyl ną po bie ra no bez po śred nio przed oraz 10 mi nut po za -koń cze niu TE STU I i TE STU II.

Wy ni ki. Pod czas TE STU I ob ser wo wa no nie znacz ny spa dek stę że nia mle cza nu w oso czu krwi (15%,p>0.05). Wy ższa in ten syw ność wy sił ku pod czas TE STU II wy wo ła ła przy rost stę że nia mle cza nu w oso czuo 141% (p<0.05). Po ziom TAS wzrósł je dy nie o 0.6% w przy pad ku TE STU I i o 3.2% w TE ŚCIE II. Ró żni -ce po mię dzy zmia na mi stę że nia mle cza nu i TAS w obu te stach by ły istot ne sta ty stycz nie. W obu wy sił -kach ob ser wo wa no po dob ny, istot ny sta ty stycz nie przy rost TOS (o 35.2% i 30.4% od po wied nio dla TE -STU I i TE STU II). Nie stwier dzo no istot nych ró żnic w po zio mie, ani w przy ro stach stę że nia kwa su mo czo -we go w obu te stach.

Wnio ski. Wy si łek sub mak sy mal ny o sta łej i zmien nej in ten syw no ści wy wo łu je po dob ny wzrost sta tu suoksy da cyj ne go oso cza. Wzrost in ten syw no ści wy sił ku wpły wa na ak ty wa cję ukła dów an ty ok sy da cyj nych.

Pra ca zre ali zo wa na w ra mach gran tu NCN: N N404 071240

PO RÓW NA NIE WY SIŁ KO WYCH ZMIAN RÓW NO WA GI OKSY DA CYJ NO -AN TY OK SY DA CYJ NEJ U NIE TRE NU JĄ CYCH KO BIET I MĘ ŻCZYZN

Mag da le na Wię ce k1, Mar cin Ma ciej czy k1, Ja dwi ga Szy mu ra2, Zbi gniew Szy gu ła3, Je rzy Cem pla1

1 In sty tut Fi zjo lo gii Czło wie ka, Za kład Fi zjo lo gii i Bio che mii, AWF, Kra ków2 Ka te dra Re ha bi li ta cji Kli nicz nej, AWF, Kra ków3 In sty tut Fi zjo lo gii Czło wie ka, Za kład Me dy cy ny Spor to wej, AWF, Kra ków

Cel pra cy. Ce lem ba dań by ło po rów na nie wy sił ko wych zmian sta tu su oksy da cyj ne go oso cza u nie tre -nu ją cych ko biet i mę żczyzn.

Materiał i me to dy. W ba da niach uczest ni czy ło 6 ko biet i 6 mę żczyzn w wie ku 19-23 lat ak tyw nych fi -zycz nie, jed nak nie upra wia ją cych wy czy no wo spor tu (•BM -1: 46,2±3,3 ml•kg-1 i 60,3±6,1 ml•kg -1, od po -wied nio dla ko biet i mę żczyzn) o pra wi dło wej struk tu rze cia ła (BMI od po wied nio: 20,3±2,5 i 24,1±1,8).U ko biet stwier dzo no pra wi dło wy, dwu fa zo wy prze bieg cy klu men stru acyj ne go. Test wy sił ko wy. Ba da ni wy -ko na li 45 mi nu to wy test bie go wy na bie żni me cha nicz nej skła da ją cy się z dwóch na stę pu ją cych bez po -śred nio po so bie eta pów: 1) 30 mi nut – kąt 0°, 2) 15 mi nut – kąt 4.5°. Pręd kość bie gu by ła sta ła w trak cieca łe go te stu i do bra na in dy wi du al nie, tak aby w bie gu pła skim zwięk sza ła po bór tle nu do war to ści 50-55%.Ko bie ty wy ko na ły test dwu krot nie: w po ło wie fa zy fo li ku lar nej oraz w po ło wie fa zy lu te al nej cy klu men stru -acyj ne go. W oso czu krwi ozna cza no: to tal an tio xi da ti ve sta tus (TAS), to tal oxi da ti ve sta tus (TOS), stę że -nie kwa su mo czo we go oraz stę że nie mle cza nu. Krew żyl ną po bie ra no bez po śred nio przed oraz 10 mi nutpo za koń cze niu te stu.

Wy ni ki i Wnio ski. W gru pie ko biet nie stwier dzo no istot nych ró żnic mię dzy fa zo wych w za kre sie ana -li zo wa nych wskaź ni ków. W dal szej ana li zie uwzględ nio no wy ni ki z fa zy fo li ku lar nej. Po rów nu jąc po ziomozna cza nych wskaź ni ków, od no to wa no istot nie wy ższe war to ści TAS i stę że nia kwa su mo czo we go orazzna czą co ni ższe war to ści TOS w gru pie mę żczyzn w po rów na niu z ko bie ta mi za rów no przed jak i po wy -sił ku. W obu gru pach ob ser wo wa no po dob ny wy sił ko wy wzrost TAS, TOS, stę że nia kwa su mo czo we goi mle cza nu (p<0.05). Stwier dzo no istot ną do dat nią ko re la cję po mię dzy po zio mem TAS (r=0.83) i istot nąujem ną ko re la cję po mię dzy po zio mem TOS (r= -0.83) a wy dol no ścią ba da nych osób.

Pra ca zre ali zo wa na w ra mach gran tu NCN: N N404 071240

38


STA TUS SPO CZYN KO WY WY BRA NYCH PA RA ME TRÓW MOR FO LO GICZ NYCH I BIO CHE MICZ NYCH KRWI MŁO DYCH ZA WOD NI KÓW GIER ZE SPO ŁO WYCH

Kry sty na Anioł -Strzy żew ska1, Ka ta rzy na Ler czak2, Kry sty na Bur khard -Ja go dziń ska1, Ma ria Szczy pa czew ska1, Boh dan Kar pi łow ski3

1 Przy chod nia Spor to wo -Le kar ska, In sty tut Spor tu, War sza wa2 Za kład Bio che mii, In sty tut Spor tu, War sza wa3 Za kład Kon struk cji Spor to wych, In sty tut Spor tu, War sza wa

Wstęp. W ro ku 2010 mło da ge ne ra cja naj lep szych za wod ni ków gier ze spo ło wych by ła pod da wa na ba -da niom spe cja li stycz nym w In sty tu cie Spor tu w War sza wie w ra mach Pro gra mu: Iden ty fi ka cja i wspie ra -nie ta len tów spor to wych. Wła ści wy do bór mło dych kan dy da tów do upra wia nia spor tu, wa run ku je ich po -myśl ny roz wój psy cho fi zycz ny i jest gwa ran tem wy so kiej sku tecz no ści szko le nia. Asump tem do ni niej sze -go opra co wa nia by ło stwier dze nie licz nych od chy leń, od norm re fe ren cyj nych, war to ści ró żnych pa ra me -trów we krwi żyl nej. Ce lem pra cy by ło okre śle nie ska li pro ble mu.

Ma te riał i me to dy. Krew żyl ną po bie ra no jed no ra zo wo, w wa run kach stan dar do wych. Ba da niom pod -da no 148 osób, w tym: 31 siat ka rek, 45 siat ka rzy, 12 pił ka rek ręcz nych, 16 pił ka rzy ręcz nych i 44 ho ke -istów. Śred nie wie ku w wy mie nio nych gru pach ba da nych wy no si ły 15,8 -18,5 lat, śred nie sta żu tre nin go -we go 4,6-9,3 lat. Śred nie wy so ko ści cia ła to: od 176,3 cm dla pił ka rek ręcz nych do 193,7 cm dla siat ka -rzy. Śred nia ma sa cia ła to: od 69,8 kg dla siat ka rek – do 83,6 kg dla siat ka rzy.

Ob ser wa cjom pod da no wy bra ne pa ra me try mor fo lo gii krwi: WBC, Hgb, RBC, MCV, Hct, pa ra me try bio -che micz ne: biał ko cał ko wi te, mocz nik, glu ko za, bi li ru bi na, cho le ste rol cal ko wi ty, frak cje HDL - i LDL -cho le -ste ro lu, tri gli ce ry dy, pa ra me try go spo dar ki że la zem: że la zo cał ko wi te, fer ry ty nę, cał ko wi tą zdol ność wią -za nia że la za i re cep tor trans fe ry ny, ak tyw ność en zy mów wskaź ni ko wych: CK, GOT, GPT, GGT, za so by jo -nów: so du, po ta su, ma gne zu i wap nia oraz po ziom za sa do wo ści krwi. Łącz nie wy bra no 26 pa ra me trówokre śla ją cych spo czyn ko we za so by krwi za wod ni ków.

Wy ni ki i Wnioski. W ka żdej z ba da nych grup od chy le nia wy ni ków od za kre sów norm re fe ren cyj nychdla da ne go wskaź ni ka wy no si ły po wy żej 10%. Naj wię cej od chy leń stwier dzo no u za wod ni ków pił ki ręcz -nej mę żczyzn: 18,8%.

Naj licz niej szym od chy le niem by ło ob ni że nie za sa do wo ści krwi – u 27,7% ba da nych, na stęp nie – za bu -rze nia go spo dar ki że la zem u 18,2% i za bu rze nia w mor fo lo gii krwi u 10,9% oraz nie do bo ry w za so bachjo nów u 13% ba da nych.

Za bu rze nia me ta bo licz ne w po sta ci hy per bi li ru bi ne mii stwier dzo no u 25 ba da nych (16,9%), hy po gli ke -mię – u 17 (11,5%), hy per cho le ste ro le mię – u 34 ba da nych (22,9%).

We wszyst kich przy pad kach stwier dzo nych od chy leń wy sto so wa no za le ce nia ob ser wa cji i po now nejkon tro li sta tu su spo czyn ko we go krwi, a w przy pad kach stwier dzo nych nie do bo rów lub za bu rzeń czyn no -ścio wych – nie zwłocz ne go ich wy rów na nia.

RE AK CJA UKŁA DU KRĄ ŻE NIA U UTA LEN TO WA NEJ MŁO DZIE ŻY NA TRE NING W WY MIA RZE WY CZY NO WYM W GRACH ZE SPO ŁO WYCH

Kry sty na Bur khard -Ja go dziń ska, Da riusz Sit kow ski, Kry sty na Anioł -Strzy żew ska, Ma ria Szczy pa czew ska, Iwo na Kacz ma rekPrzy chod nia Spor to wo -Le kar ska, In sty tut Spor tu, War sza wa

Wstęp. Mło dzież upra wia ją cą gry ze spo ło we; pił kę siat ko wą, pił kę ręcz ną i ho kej na lo dzie pod da nokom plek so wym ba da niom dia gno stycz nym w re ali za cji Pro gra mu „Iden ty fi ka cja i wspie ra nie ta len tówspor to wych”. Ce lem pra cy by ło okre śle nie u mło dzie ży wpły wu tre nin gu na czyn ność ukła du krą że niaw aspek cie; roz wo ju spor to wej prze bu do wy ser ca i me cha ni zmów ada pta cyj nych do wy sił ku fi zycz ne goo ró żnym ro dza ju, in ten syw no ści i wiel ko ści ob cią żeń, jak rów nież wy stę po wa nia nie pra wi dło wo ści zwią -za nych z cho ro bą ser ca czy na czyń.

Ma te riał i me to dy. Ba da no 31 dziew cząt tre nu ją cych; pił kę siat ko wą, sport z kla sy I B. Wiek 15-18 lat.Staż tre nin go wy 5-7 lat. In ten syw ność tre nin gów 8-12 jed no stek tre nin go wych w ty go dniu + mecz, pił kęręcz ną sport z kla sy II C, 12 dziew cząt wszyst kie w wie ku 16 lat. Staż 5-7 lat. In ten syw ność tre nin gu 10 j. w ty go dniu + mecz. Ba da ni chłop cy tre nu ją cy p. siat ko wą ha lo wą i pla żo wą, łącz nie 45 za wod ni ków

39


w wie ku 16-23 la ta. Staż 3-10 lat. tre ning 6-11 j. w ty go dniu + mecz, p. ręcz ną 16 chłop ców wszy scy w wie -ku 16 lat. Staż 2- 6 lat, tre ning 7- 8 j. w tyg, ho kej na lo dzie sport z kla sy II C, 44 chłop ców w wie ku 15-18lat, staż 4-12 lat, in ten syw ność tre nin gu 8-12 j. tyg. + mecz. Wy ko ny wa no u mło dzie ży ba da nie le kar skieobej mu ją ce wy wiad oso bi sty i ro dzin ny, ba da nie przed mio to we. Ba da nie EKG 12 od pro wa dze nio we,w spo czyn ku. Wy ni ki ba da nia EKG in ter pre to wa no we dług ogól nie przy ję tych kry te riów. Wy stę po wa nieprze ro stu le wej ko mo ry ser ca ana li zo wa no w ba da niu EKG we dług kry te riów am pli tu do wych w od pro wa dze -niach koń czy no wych i przed ser co wych. Kla sy fi ko wa no stwier dzo ne zmia ny w EKG wg. za le ceń przy ję tychprzez Sec tions of Sports Car dio lo gy of the Eu ro pe an As so cia tion of Car dio va scu lar Pre ven tion and Re ha bi -li ta tion oraz Gro up of My ocar dial and Pe ri car dial Di se ase of the Eu ro pe an So cie ty of Car dio lo gy.

Wy ni ki. W ba da niu le kar skim w wy wia dach oso bi stych ne go wa no wy stę po wa nie cho ro by ukła du krą -że nia. W wy wia dach ro dzin nych 13 ba da nych po da wa ło wy stę po wa nie cho rób ukła du krą że nia, w więk -szo ści by ło to nad ci śnie nie tęt ni cze. W przed mio to wym ba da niu le kar skim z od chy leń od sta nu pra wi dło -we go przy osłu chi wa niu ser ca sły szal ny był szmer skur czo wy na ko niusz ku i w punk cie Er ba u 1 pił kar kiręcz nej i 5 ba da nych ho ke istów Nie wiel kie go stop nia pod wy ższo ne war to ści skur czo we go ci śnie nia tęt ni -cze go wy stę po wa ły u 2 pił ka rek ręcz nych. Pod wy ższo ne war to ści skur czo we go ci śnie nia tęt ni cze go 130-160 mmHg/60-80 mmHg za no to wa no u 57 za wod ni kówz ba da nych dys cy plin, od se tek pro cen to wy 58%,w ko lej no ści siat ka rze, ho ke iści i pił ka rze ręcz ni (7osób). In ter pre ta cja ba dań EKG; w gru pie ba da nychdziew cząt pra wi dło wy za pis EKG stwier dzo no w od set ku pro cen to wym 48.8%, bra dy kar dia za to ko wa bezcech in nych zmian w EKG 46.5%, ce chy prze ro stu le wej ko mo ry ser ca 37%, bra dy kar dia z to wa rzy szą cy -mi ce cha mi prze ro stu le wej ko mo ry ser ca 25,5%, blok AVI0 stwier dzo no u 1 za wod nicz ki, któ ra jestpod opie ką kar dio lo ga w Przy chod ni Spor to wo -Le kar skiej. Wy żej wy stę pu ją ce nie pra wi dło wo ści w za pi sieEKG są kla sy fi ko wa ne w I -ej gru pie ja ko czę sto spo ty ka ne i zwią za ne z tre nin giem. Zmia ny wy ma ga ją cezdia gno zo wa nia rza dziej wy stę pu ją ce to blok AV II0 u 2 za wod ni czek oraz przed wcze sne po bu dze nia ko -mo ro we u 1 za wod nicz ki. Za le co no kon sul ta cję kar dio lo gicz ną w Przy chod ni Spor to wo -Le kar skiej. W gru -pie 105 ba da nych chłop ców pra wi dło wy za pis EKG stwier dzo no w od set ku pro cen to wym 14,2%, bra dy -kar dia za to ko wa bez in nych zmian w EKG 5,7%, ce chy prze ro stu le wej ko mo ry ser ca 81,9%, bra dy kar diaz to wa rzy szą cy mi ce cha mi prze ro stu le wej ko mo ry ser ca 44,7%, Nie zu pel ny blok pra wej od no gi pęcz kaHi sa 9,5%, blok AV I° wy ste po wał u 1 oso by. Po wy ższe zmia ny kla sy fi ko wa ne są w I -ej gru pie i wią żą sięz tre nin giem. Po nad to stwier dzo no za bu rze nia prze wo dze nia sród ko mo ro we go wy stę pu ją ce w 20,9%,Bra dy kar dia z to wa rzy szą cy mi ce cha mi prze ro stu le wej ko mo ry ser ca i z za bu rze nia mi prze wo dze niaśród ko mo ro we go 6,6%, po bu dze nia przed wcze sne wy stę pu ją ce u 3 za wod ni ków. Za wod ni cy z wy żej wy -mie nio ny mi zmia na mi zo sta li skie ro wa ni do Przy chod ni Spor to wo -le kar skich w miej scu za miesz ka niaw ce lu wy ko na nia po sze rzo nej dia gno sty ki kar dio lo gicz nej.

Wnio ski. Wnio ski wy ni ka ją ce z na szych ob ser wa cji to: 1. Sys te ma tycz ny tre ning w wy mia rze wy czy -no wym pro wa dzo ny u dziew cząt w mniej szym stop niu niż u chłop ców wy wo łu je zmia ny w ukła dzie ser co -wo -na czy nio wym. 2. Re ak cja ukła du krą że nia u chłop ców jest bar dziej dy na micz na na sto so wa ny tre ning,po ja wia ją ce się nie pra wi dło wo ści w ukła dzie na czy nio wym i czyn no ści ser ca wy ma ga ją ob ser wa cji, dia -gno sty ki kar dio lo gicz nej i kon tro li le kar skiej, któ ra nie ogra ni czy się tyl ko do okre so wych ba dań w Przy -chod niach Spor to wo -Le kar skich.

AK TYW NOŚĆ UKŁA DU AN TY OK SY DA CYJ NE GO I PO ZIOM WSKAŹ NI KÓW HE MA TO LO GICZ NYCH W TRAK CIE SE ZO NU, U OSÓB STO SU JĄ CYCH PO RAZ PIERWS ZY KĄ PIE LE ZI MO WE

An na Lub kow ska1,2, Bar ba ra Do łę gow ska3, Zbi gniew Szy gu ła4, Mał go rza ta Stań czyk -Du na j2

1 De part ment of Phy sio lo gy, Fa cul ty of Na tu ral Scien ces, Szcze cin Uni ver si ty, Szcze cin2 Cha ir and De part ment of Bio che mi stry and Me di cal Che mi stry, Po me ra nian Me di cal Uni ver si ty, Szcze cin3 De part ment of La bo ra to ry Dia gno stics and Mo le cu lar Me di ci ne Po me ra nian Me di cal Uni ver si ty4 De part ment of Sports Me di ci ne, In sti tu te of Hu man Phy sio lo gy, Uni ver si ty Scho ol of Phy si cal Edu ca tion

Wstęp. Przy za ło że niu, że zdro wy or ga nizm, w ce lu za cho wa nia ho me osta zy pro ok sy da cyj no -an ty ok sy da -cyj nej, od po wia da na po wta rza ją cą się eks po zy cję na czyn nik stre so wy o nie wiel kim na tę że niu na si le niem an -ty ok sy da cyj nych me cha ni zmów obron nych, na su wa się przy pusz cze nie, że w trak cie ca łe go se zo nu zi mo wychką pie li do cho dzić mo że do ko rzyst nych zmian ada pta cyj nych. Cel ba dań: oce na ewen tu al ne go wpły wu ką pie lizi mo wych na układ czer wo no - i bia ło krwin ko wy oraz ak tyw ność pod sta wo wych en zy mów an ty ok sy da cyj nych.

40


Ma te riał i me to dy. W ba da niach uczest ni czy ło 14 mło dych, zdro wych mę żczyzn w wie ku 22±1,4. Przedroz po czę ciem se zo nu, w po ło wie i na ko niec se zo nu po bra no od uczest ni ków krew żyl ną. We krwi peł nejwy ko na no mor fo lo gię. W krwin kach czer wo nych ozna czo no ak tyw ność dys mu ta zy po nad tlen ko wej, ka ta -la zy, trans fe ra zy glu ta tio no wej, pe rok sy da zy glu ta tio no wej, re duk ta zy glu ta tio no wej oraz po ziom zre du ko -wa ne go i utle nio ne go glu ta tio nu. Do dat ko wo przed se zo nem ką pie lo wym i po je go za koń cze niu ana li zo -wa no skład cia ła uczest ni ków ba dań me to dą bio im pe den cji (Bio ana li za tor 1500 Akern).

Wy ni ki. Stwier dzo no istot ne ob ni że nie stę że nia he mo glo bi ny krwi, bez zmian w ilo ści krwi nek czer wo -nych i licz by he ma to kry to wej po za koń cze niu se zo nu. Ob ni że niu ule gła ta kże MCV z rów no cze snym wzro -stem RDW. Od no to wa no zmniej sze nie pro cen to we go udzia łu frak cji lim fo cy tów oraz mo no cy tów, i to wa -rzy szą cy wzrost po zio mu gra nu lo cy tów. Nie za ob ser wo wa no istot nych zmian w cał ko wi tej licz bie krwi nekbia łych. Za ob ser wo wa ne zmia ny w ukła dzie an ty ok sy da cyj nym do ty czy ły istot ne go wzro stu ak tyw no ścika ta la zy, dys mu ta zy po nad tlen ko wej i re duk ta zy glu ta tio no wej w po ło wie se zo nu, przy czym pod wy ższo -ny po ziom CAT i R -GSSG utrzy my wał się do je go za koń cze nia. Jed no cze śnie w po ło wie se zo nu do szłodo ob ni że nia ak tyw no ści pe rok sy da zy glu ta tio no wej.

Wnio ski. Zmia ny w ob rę bie po szcze gól nych frak cji krwi nek bia łych mia ły cha rak ter po zy tyw ny, po wo -du jąc mniej sze zró żni co wa nie we wnątrz gru po we i zbli ża jąc war to ści do re fe ren cyj nych u osób, u któ rychpo cząt ko wo od nich od bie ga ły. Ką piel zi mo we wy wo łu ją zmia ny ada pta cyj ne w ukła dzie an ty ok sy da cyj -nym w or ga ni zmie czło wie ka.

STO PIEŃ PRZE TRE NO WA NIA MŁO DE GO BRAM KA RZA NA TLE DRU ŻY NY PIŁ KI NO ŻNEJ W ŚWIE TLE KWE STIO NA RIU SZA PRZE TRE NO WA NIA SFMS (SO CIÉTÉ FRANÇAISE DE MÉDE CI NE DU SPORT)

Alek san der S. Bła żkie wicz1, Piotr Do ma niec ki2

1 Wy dział Re ha bi li ta cji AWF J. Pił sud skie go w War sza wie, Ka te dra Fi zjo te ra pii2 Klub Pił kar ski Le gia War sza wa

Wstęp. Ana li za li te ra tu ry po świę co nej za wod ni kom pił ki no żnej wy ka za ła, że po zy cja bram ka rza czę -sto jest po mi ja na, a on sam trak to wa ny jest ja ko za wod nik z po la. Cha rak te ry sty ka wy sił ku i ob cią że nia tejpo zy cji w trak cie ca łe go me czu po ka zu je jed nak, że jest ona od mien na, niż w przy pad ku za wod ni ków in -nych for ma cji. Pra ca bram ka rza pod czas me czu wy wie ra ta kże in ny wpływ na or ga nizm oraz na pro cesre sty tu cji po wy sił ko wej, przez co stan prze tre no wa nia bram ka rza i po zo sta łych człon ków dru ży ny mo żesię ró żnić. Brak jest jed nak sto sow nych ba dań po twier dza ją cych tę teo rie.

Cel ba da nia. Zba da nie sta nu prze tre no wa nia bram ka rza na tle po szcze gól nych for ma cji dru ży ny pił -kar skiej przy wy ko rzy sta niu kwe stio na riu sza prze tre no wa nia SFMS.

Ma te riał i me to dy. Ba da niu pod da no za wod ni ków dru ży ny pił kar skiej rocz ni ka 1992/93 Aka de mii Pił -kar skiej KP Le gia War sza wa z uwzględ nie niem ich po zy cji bo isko wych (1 bram karz, 4 obroń ców, 5 po -moc ni ków i 3 na past ni ków). Da ne ze bra no przed roz po czę ciem run dy wio sen nej se zo nu 2010/2011przy po mo cy kwe stio na riu sza prze tre no wa nia SFMS i uśred nio no. Oprócz prze tre no wa nia zba da no ta kżestan przy go to wa nia spor to we go za wod ni ków.

Wy ni ki. Wy ni ki uzy ska ne przez dru ży nę w kwe stio na riu szu prze tre no wa nia SFMS pre zen to wa ły sięna stę pu ją co:

Wy ni ki do ty czą ce bez po śred nio prze tre no wa nia uzy ska ne przez bram ka rza i resz tę dru ży ny (od po -wied nio 1 i 9) nie wy ka za ły praw do po do bień stwa wy stą pie nia prze tre no wa nia u mło dych za wod ni ków pił -ki no żnej (wy nik <20). Oce na sta nu przy go to wa nia spor to we go za wod ni ków wy ka za ła, że le piej przy go to -wa ni do gry od za wod ni ków z po la są bram ka rze.

41


Wnio ski. Mło dzi za wod ni cy pił ki no żnej nie są szcze gól nie na ra że ni na skut ki prze tre no wa nia, a bram -karz dru ży ny pił ki no żnej nie od czu wa ich pra wie wca le. Wią zać mo że się to z od mien ną spe cy fi ką tej po -zy cji bo isko wej, a ta kże z lep szym przy go to wa niem bram ka rza do gry.

WPŁYW SU PLE MEN TA CJI ME LA TO NI NĄ NA PRZE BIEG STRE SU OKSY DA CYJ NE GO I UWAL NIA NIE ME DIA TO RÓW PRO CE SÓW ZA PAL NYCH W GRU PIE OSÓB WY CZY NO WO UPRA WIA JĄ CYCH SPORT

Jolanta Czuczejko1, Łukasz Sielski2, Mariusz Kozakiewicz1, Karolina Szewczyk-Golec1, Józef Kędziora1

1 Katedra i Zakład Biochemii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy 2 Katedra i Klinika Rehabilitacji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum

w Bydgoszczy

Wstęp. Wśród wie lu ró żnych czyn ni ków wa żną ro lę w uszko dze niu mię śni pod czas in ten syw ne go wy -sił ku fi zycz ne go od gry wa re ak cja za pal na wraz z to wa rzy szą cą ge ne ra cją re ak tyw nych form tle no wych(RFT). Ce lem pra cy by ło zba da nie, czy su ple men ta cja me la to ni ną mo że od gry wać ro lę w mo du lo wa niu pro -ce sów za pal nych i za po bie ga niu skut kom dzia ła nia RFT na or ga nizm osób wy czy no wo upra wia ją cych sport.

Ma te riał i me to dy. Gru pę ba da ną sta no wi ło 47 pił ka rzy wy czy no wo upra wia ją cych sport (śred nia wie -ku 22 la ta), któ rzy by li su ple men to wa ni me la to ni ną – 5 mg przed snem przez 30 dni. W po bra nej krwiozna czo no stę że nie biał ka C -re ak tyw ne go, mar ke ry stre su oksy da cyj ne go – stę że nie dial de hy du ma lo no -we go (MDA) oraz izo pro sta nów (8-iso -PGF2α), a ta kże an ty ok sy dan ty – stę że nie me la to ni ny i zre du ko -wa ne go glu ta tio nu (GSH) oraz ak tyw ność pe rok sy da zy glu ta tio no wej (GSH -Px), cy to pla zma tycz nej dys -mu ta zy po nad tlen ko wej (SOD -1), re duk ta zy glu ta tio no wej (GR) i trans fe ra zy glu ta tio no wej (GST).

Wy ni ki. Po po da ży me la to ni ny za ob ser wo wa no zna mien ny sta ty stycz nie wzrost stę że nia hor mo nu(p<0,01) oraz ak tyw no ści GSH -Px (p<0,01) i SOD -1 (p<0,05). 30-dnio wa su ple men ta cja spo wo do wa ła na -to miast spa dek stę że nia biał ka C -re ak tyw ne go (p<0,01), MDA (p<0,01) oraz 8-iso -PGF2α (p<0,01).W przy pad ku GSH, GR i GST war to ści nie ró żni ły się zna mien nie przed i po po da ży me la to ni ny.

Wnio ski. Su ple men ta cja me la to ni ną osób wy czy no wo upra wia ją cych sport po pra wi ła u ba da nych wy -dol ność an ty ok sy da cyj ną or ga ni zmu i ob ni ży ła stę że nie pro duk tów pe rok sy da cji li pi dów. Do dat ko wo ob ni -że nie stę że nia biał ka ostrej fa zy wska zu je na ochron ne dzia ła nie hor mo nu, po le ga ją ce na wy ci sza niu pro -ce sów za pal nych w or ga ni zmie spor tow ca. Za tem su ple men ta cja hor mo nem szy szyn ki mo że prze ciw dzia -łać uszko dze niom mię śni po przez wpływ na prze bieg stre su oksy da cyj ne go i pro ce sów za pal nych pod -czas in ten syw ne go wy sił ku fi zycz ne go.

ANA LI ZA ELEK TRO KAR DIO GRA MÓW SPO CZYN KO WYCH U MŁO DZIE ŻY16-LET NIEJ GIM NA ZJUM SPOR TO WE GO O PRO FI LU LEK KO ATLE TYCZ NYM

Zbi gniew Krenc, Ka ta rzy na Si nie wicz-Lu zeń czykPra cow nia Kar dio lo gii Spor to wej przy Kli ni ce Pe dia trii, Kar dio lo gii Pre wen cyj nej i Im mu no lo gii Wie ku Roz wo jo we go UM w Ło dzi

Wstęp. Sys te ma tycz na oce na ukła du krą że nia u spor tow ców, w tym oce na pa ra me trów elek tro kar dio -gra mu spo czyn ko we go słu ży, z jed nej stro ny, mo ni to ro wa niu zmian ada pta cyj nych za cho dzą cych podwpły wem dłu go trwa łe go tre nin gu spor to we go, z dru giej zaś iden ty fi ka cji spor tow ców z cho ro bą ser ca wy -ma ga ją cych po głę bio nej dia gno sty ki kar dio lo gicz nej.

Cel pra cy. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu dłu go trwa łe go wy sił ku fi zycz ne go na elek tro kar dio gramspo czyn ko wy u mło dych lek ko atle tów

Ma te riał i me to dy. Ba da niem ob ję to 25 uczniów (w tym 16 chłop ców i 9 dziew cząt) koń czą cych edu -ka cję w Gim na zjum Spor to wym o pro fi lu lek ko atle tycz nym w Alek san dro wie Łódz kim. Re je stra cja EKG by -ła po prze dzo na wy peł nie niem an kie ty (uwzględ nia ją cej m.in. wy wiad ro dzin ny w kie run ku cho rób ukła duser co wo -na czy nio we go) oraz ba da niem fi zy kal nym obej mu ją cym ba da nie ser ca me to dą osłu chi wa nia,oce nę tęt na udo we go oraz po miar ci śnie nia tęt ni cze go.

42


Wy ni ki. Elek tro kar dio gra my ba da nych spor tow ców cha rak te ry zu je po śred nie usta wie nie osi elek trycz -nej, rytm za to ko wy o pra wi dło wej czę sto ści z ce cha mi nie mia ro wo ści od de cho wej. U 3 osób elek tro kar -dio gram speł niał kla sycz ne kry te ria prze ro stu le wej ko mo ry So ko lo wa -Lyon, a u 1 oso by – prze ro stu pra -wej ko mo ry. Rów nież u 1 ba da ne go ob ser wo wa no ukształ to wa nie ze spo łu ST -T o ty pie ze spo łu wcze snejre po la ry za cji ogra ni czo ne do od pro wa dzeń V5 -V6. Od stęp QTc mie ścił się w gra ni cach nor my (po ni -żej 450 ms) u wszyst kich ba da nych. U żad ne go z ba da nych nie stwier dzo no pa to lo gicz ne go usta wie niaosi elek trycz nej ser ca, cech prze ro stu przed sion ków, pa to lo gicz nych za łam ków Q, ani też blo ków przed -sion ko wo -ko mo ro wych i śród ko mo ro wych.

Wnio ski. 1. In ten syw ny, dłu go trwa ły tre ning spor to wy nie pro wa dzi u mło dych spor tow ców do istot nychzmian w elek tro kar dio gra mie spo czyn ko wym. 2. Ob ser wo wa ne w EKG zmia ny ma ją cha rak ter zmian ła -god nych wska zu ją cych na fi zjo lo gicz ny prze bieg pro ce sów ada pta cyj nych ukła du krą że nia.

EPI DE MIO LO GIA USZKO DZEŃ WIĘ ZA DŁA KRZY ŻO WE GO PRZED NIE GO W MA TE RIA LE WŁA SNYM (15223 AR TRO SKO PII)

Piotr Łu ka sik, Jerzy Wi du chow ski, Wojciech Wi du chow ski, Ryszard Fal tus, Grzegorz Kwiat kow ski Wo je wódz ki Szpi tal Chi rur gii Ura zo wej im. dr J. Da aba, Pie ka ry Ślą skie

Wstęp. W pra cy przed sta wio no epi de mio lo gię uszko dzeń wię za dła krzy żo we go przed nie go (ACL)w ma te ria le wła snym. Ma te riał prze ana li zo wa no w od nie sie niu do me cha ni zmu uszko dze nia, ty pu uszko dze nia,wy stę po wa nia in nych uszko dzeń, wie ku pa cjen ta w mo men cie ura zu oraz upra wia nej dys cy pli ny spor to wej.

Ma te riał i metody. W la tach 1991-2010 w Re gio nal nym Ośrod ku Ar tro sko pii, Chi rur gii Ko la na i Trau -ma to lo gii Spor to wej wy ko na no 15223 ar tro sko pii sta wu ko la no we go. Uszko dze nie ACL stwier dzo no w 5160(33.9%) przy pad kach. Uszko dze nia zo sta ły za kwa li fi ko wa ne ja ko „czę ścio we”, gdy przy naj mniej 50% włó -kien wię za dła zo sta ło za cho wa nych lub „cał ko wi te”, gdy uszko dzo ne jest wię cej niż 50% włó kien.

Wy ni ki. W ana li zo wa nym ma te ria le by ło 1460 ko biet i 3700 mę żczyzn. Śred ni wiek pa cjen tów wy niósł26.9 lat. W trak cie za bie gu ar tro sko po we go stwier dzo no: 1724 (33.42%) czę ścio wych uszko dzeń ACLoraz 3436 uszko dzeń cał ko wi tych. U 2952 pa cjen tów zdia gno zo wa no ta kże in ne uszko dze nia śród sta wo -we, naj częst szą pa to lo gią to wa rzy szą cą uszko dze niu ACL by ła pa to lo gia łą ko tek (1244 pa cjen tów).W 3777 (73.2%) przy pad kach do uszko dze nia ACL do cho dzi ło w cza sie upra wia nia spor tu, szcze gól nieo cha rak te rze re kre acyj nym. Naj czę ściej upra wia ną dys cy pli ną spor tu by ła pił ka no żna (1348 pa cjen tów)oraz nar ciar stwo zjaz do we.

Wnio ski. 1. Uszko dze nia ACL do ty czą głów nie osób mło dych upra wia ją cych ak tyw ność spor to wą,szcze gól nie o cha rak te rze re kre acyj nym. 2. Uszko dze nia ACL w więk szo ści przy pad ków ma ją cha rak tercał ko wi ty oraz nie izo lo wa ny. Naj częst szą pa to lo gią to wa rzy szą cą jest uszko dze nie łą kot ki.

AK TU AL NY STAN CHI RUR GII WIĘ ZA DŁA KRZY ŻO WE GO PRZED NIE GO

Piotr Łu ka sik, Jerzy Wi du chow ski, Wojciech Wi du chow skiWo je wódz ki Szpi tal Chi rur gii Ura zo wej im. dr J. Da aba, Pie ka ry Ślą skie

Jed nym z wa żnych czyn ni ków de cy du ją cych o pra wi dło wej funk cji sta tycz nej i dy na micz nej sta wu ko -la no we go jest je go sta bil ność. Pra wi dło wą sta bil ność ko la na za pew nia ją sta bi li za to ry: czyn ne – mię śnieota cza ją ce staw ko la no wy – oraz bier ne, do któ rych na le żą wię za dła two rzą ce staw ko la no wy, wśród któ -rych wię za dło krzy żo we przed nie (ACL) jest jed nym z naj wa żniej szych. Jed no cze śnie jest ono wię za dłem,któ re naj czę ściej ule ga uszko dze niu. Po wo du je to, że spo sób po stę po wa nia w uszko dze niach ACL na dalpo zo sta je nie ja sny a mo żli wo ści le cze nia, szcze gól nie ope ra cyj ne go, są bar dzo roz le głe.

W pra cy przed sta wio no ak tu al ne po glą dy na te mat spo so bów po stę po wa nia w uszko dze niach ACL,szcze gól nie u spor tow ców, oraz me tod le cze nia chi rur gicz ne go.

43


LE CZE NIE USZKO DZEŃ WIĘ ZA DŁA KRZY ŻO WE GO PRZED NIE GO U SPOR TOW CÓW RE KRE ACYJ NYCH – 15-20 LAT OB SER WA CJI

Piotr Łu ka sik, Jerzy Wi du chow ski, Wojciech Wi du chow ski, Ryszard Fal tus, Grzegorz Kwiat kow ski, Adam Mrocz ka Wo je wódz ki Szpi tal Chi rur gii Ura zo wej im. dr J. Da aba, Pie ka ry Ślą skie

Wstęp. Ce lem pra cy jest po rów na nie wy ni ków le cze nia ope ra cyj ne go i nie ope ra cyj ne go u pa cjen tówz uszko dze niem wię za dła krzy żo we go przed nie go (ACL) w 15-20-let nim okre sie ob ser wa cji.

Ma te riał i metody. Ma te riał sta no wi 192 cho rych (127 mę żczyzn i 65 ko biet, śred ni wiek: 23.4 lat),u któ rych w la tach 1990-1995 w trak cie wy ko ny wa nia ba da nia ar tro sko po we go sta wu ko la no we go roz po -zna no izo lo wa ne, cał ko wi te uszko dze nie ACL. 102 cho rych le czo no na stęp nie ope ra cyj nie (gru pa OP)– wy ko na no re kon struk cję ACL z uży ciem au to lo gicz ne go prze szcze pu po bra ne go z wię za dła rzep ki. Po -zo sta li cho rzy zo sta li pod da ni le cze niu za cho waw cze mu (gru pa NON -OP). W 2010 ro ku prze pro wa dzo nou wszyst kich cho rych ba da nie kon tro l ne, któ re skła da ło się z: ba da nia przed mio to we go (z za sto so wa niemRo li me tra), ba da nia z za sto so wa niem skal sto so wa nych po wszech nie w chi rur gii or to pe dycz nej (ska la Ly -shol ma, Te gne ra i IKDC) oraz ba da nia ra dio lo gicz ne go. U ka żde go cho re go wy ko na no zdję cie obu sta -wów ko la no wych na sto ją co w pro jek cji przed nio -ty lnej oraz bocz nej. Wy ko na ne ra dio gra my oce nia noz za sto so wa niem ska li Kel l gre na & Law renc’a.

Wy ni ki. Śred ni czas ob ser wa cji wy niósł 17.4 lat. 1. Roz luź nie nie sta wu ko la no we go oce nia no z za sto so wa niem Ro li me tra. Ró żni ca po mię dzy zdro wym

ko la nem a oce nia nym wy nio sła śred nio 1,8 mm. w gru pie OP oraz 5,3 mmw gru pie NON -OP (p<0.05). 2. W ba da niu z za sto so wa niem ska li Ly shol ma śred nia wy ni ków w gru pie OP wy nio sła 87.3 punk tów,

przy 70.6 punk tów w gru pie NON -OP. 3. W od nie sie niu do ska li IKDC w gru pie OP od no to wa no 44,1 % nor mal nych i 25,6 % pra wie nor mal nych

wy ni ków, pod czas gdy w gru pie NON -OP licz by te wy nio sły od po wied nio tyl ko 18,1% i 31,9%. 4. Oce nia jąc wy ko na ne ra dio gra my wy ka za no obec ność znacz nych zmian zwy rod nie nio wych ba da nych

sta wów ko la no wych (II, III i IV sto pień w ska li Kel l gre na&Law renc’a) w 52,8% w gru pie OP i tyl ko 45,4%w gru pie NON -OP.

5. Ak tyw ność spor to wą cho rych oce nia no z za sto so wa nie ska li Te gne ra. W trak cie ba da nia koń co we goak tyw ność spor to wa w od nie sie niu do ska li Te gne ra wy nio sła 5,2 w gru pie OP i 4,9 w gru pie NON -OP. Wnio ski.

1. Za sto so wa na me to da le cze nie nie ma wpły wu (w dłu gim okre sie ob ser wa cji) na ak tyw ność spor to wącho rych. Obie z nich po zwa la ją cho rym na po wrót do ak tyw no ści spor to wej.

2. W gru pie cho rych, u któ rych za sto so wa no le cze nie ope ra cyj ne stwier dza no znacz nie lep szą funk cjęi sta bil ność sta wu ko la no we go w dwu let niej ob ser wa cji w po rów na niu do gru py pod da nej le cze niu za -cho waw cze mu.

3. Le cze nie ope ra cyj ne nie chro ni sta wów ko la no wych przed wy stą pie niem w póź niej szym okre sie zmianzwy rod nie nio wych. U cho rych le czo nych ope ra cyj nie wy stę pu ją one czę ściej niż w przy pad ku za sto so -wa nia po stę po wa nia za cho waw cze go.

DIA GNO STY KA I OGÓL NE ZA SA DY LE CZE NIA USZKO DZEŃ I SCHO RZEŃ CHRZĄST KI STA WO WEJ

Woj ciech Wi du chow ski, Je rzy Wi du chow ski, Piotr Łu ka sik

Osta nie dwa dzie ścia lat to okres burz li we go roz wo ju me tod le cze nia uszko dzeń chrząst ki sta wo wejoraz tech nik ma ją cych na ce lu jej re ge ne ra cję. Pra ca przed sta wia ak tu al ne mo żli wo ści roz po zna wa niaoraz kie run ki roz wo ju me tod le cze nia uszko dzeń ura zo wych i scho rzeń chrząst ki sta wo wej.

44


KSZ TAŁ TO WA NIE SIĘ WY BRA NYCH WAD KOŃC ZYN DOL NYCH U PIŁ KAR ZY KS 1905 KRZA NO WI CE

Mo ni ka So bo lak, Ro man Son nekKar ko no ska Pań stwo wa Szko ła Wy ższa w Je le niej Gó rze, Wy ższa Szko ła Hu ma ni stycz na we Wro cła wiu

Wstęp. Pił ka no żna to pięk na, po pu lar na i chęt nie prak ty ko wa na dys cy pli na spor tu. Nie ste ty spe cy fi kai dy na mi ka gry, opar ta w głów nej mie rze na bie ga niu z szyb ki mi zmia na mi kie run ku, licz nych sko kach i kop -nię ciach, jest nie zwy kle ob cią ża ją ca dla ukła du ru chu, a w szcze gól no ści koń czyn dol nych (sta wów ko la no -wych i stóp). Ce lem pra cy by ła oce na kształ to wa nia się wad koń czyn dol nych u za wod ni ków pił ki no żnej.

Materiał i metody. Ba da niem ob ję to pił ka rzy KS 1905 Krza no wi ce, po dzie lo nych na dwie gru py wie -ko we: tramp ka rzy (N=15) i se nio rów (N=15). Na pod sta wie wskaź ni ka Roh re ra wy zna czo no typ bu do wyso ma tycz nej za wod ni ków, wg kwa li fi ka cji Kret sch me ra. Stan wy skle pie nia po dłu żne go i po przecz ne go łu -ków sto py scha rak te ry zo wa no za po mo cą wskaź ni ka ką to we go Clar ke’a oraz wskaź ni ka „W” Wejs flo ga.W ce lu zmie rze nia stop nia szpo ta wo ści sta wów ko la no wych, do ko na no po mia ru ta śmą cen ty me tro wą od -le gło ści mię dzy kłyk cia mi przy środ ko wy mi ko ści pisz cze lo wych.

Wyniki. Pił ka rze z dłu ższym sta żem tre nin go wym ma ją szpo ta we usta wie nie sta wów ko la no wych(100%) oraz sto py wy drą żo ne (do mi nu ją ca – 47%, nie do mi nu ją ca – 53%). Wśród tramp ka rzy za ob ser wo wa -no ta kże du ży od se tek wad stóp i ko lan, choć w mniej szej licz bie niż u se nio rów. Ma ły od se tek za wod ni kówtre nu ją cych pił kę no żną cha rak te ry zu je się pra wi dło wą bu do wą sta wów ko la no wych (13% tramp ka rzy).

Wnioski. Dłu go trwa łe upra wia nie tej dys cy pli ny spor tu pro wa dzi do de for ma cji wy skle pie nia stóp w łu -ku po dłu żnym w po sta ci nad mier ne go wy drą że nia sto py (nie do mi nu ją cej) pod po ro wej oraz szpo ta we gousta wie nia sta wów ko la no wych, dla te go za sad nym wy da je się uzu peł nie nie tre nin gu o ćwi cze nia kom pen -sa cyj no -ko rek cyj ne.

ALGORYTM POSTĘPOWANIA LECZNICZO-REHABILITACYJNEGO W ZMIANACH ZWYRODNIENIOWYCH STAWÓW BIODROWYCH Z ZASTOSOWANIEM KOMÓREK MACIERZYSTYCH CD34+ – PROPOZYCJA

Ma rek Kroch mal ski, Elżbie ta Gau er, Ma rek Ko za kie wicz, An na Ku na, Jan Bie lic kiMedical Magnus Clinic

Wstęp. Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych prowadzi do znacznego ograniczenia zakresu ichruchu, występowania dolegliwości bólowych i pogorszenia jakości życia. Aktualnie jest leczona operacyjnie.

Cel. Pro po no wa ne po stę po wa nie nie ope ra cyj ne ma na ce lu zwięk sze nie za kre su ru chu, po pra wę funk -cji w co dzien nym ży ciu oraz zmniej sze nie do le gli wo ści bó lo wych w sta wach bio dro wych ob ję tych zmia na -mi zwy rod nie nio wy mi.

Materiał i metody. Do ce lów ba daw czych za kwa li fi ko wa no 10 osób (2 mę żczyzn oraz 8 ko biet) w ró -żnym sta dium cho ro by zwy rod nie nio wej i ró żnym stop niu nie spraw no ści. Metoda po le ga na za sto so wa niual go ryt mu lecz ni czo -re ha bi li ta cyj ne go nie ope ra cyj ne go z za sto so wa niem ko mó rek ma cie rzy stych CD34+.Ko mór ki CD34+ uzy ski wa no dro gą afe re zy apa ra tem Ba xter z wła snej krwi ob wo do wej pa cjen ta. Przedpo da niem ko mó rek ma cie rzy stych oraz w trak cie po stę po wa nia re ha bi li ta cyj ne go wy ko ny wa no po miar ką -to wy za kre sów ru chu, a ta kże oce nio no mo żli wo ści ży cia co dzien ne go pa cjen tów (an kie ta). Ko mór kido sta wów po da wa no pod kon tro lą USG.

Wyniki. We wszyst kich przy pad kach, po za sto so wa niu al go ryt mu lecz ni czo-re ha bi li ta cyj ne go z za sto -so wa niem ko mó rek ma cie rzy stych CD34+, wy stą pi ła zna czą ca po pra wa we wszyst kich pa ra me trach ob -ję tych ba da niem.

Wnioski. Są dzi my, że me to da ta mo że przy wró cić pa cjen tom od po wied nią ja kość co dzien ne go ży ciai bezbó lo wą ak tyw ność ru cho wą w co dzien nym ży ciu oraz unik nąć le cze nia pro te zo pla sty ką zmian zwy -rod nie nio wych sta wów bio dro wych.

45


AL GO RYTM DIA GNO STYCZ NY W URA ZACH SPOR TO WYCH

Dominik Sie roń

Cel pra cy. Ce lem pra cy jest przed sta wie nie do bo ru me tod dia gno stycz nych dla wy bra nych grup ura -zów w za kre sie me dy cy ny spor to wej.

Materiał i me to dy. Obec nie wy ko rzy sty wa ne w me dy cy nie spor to wej spek trum dia gno stycz ne jest co -raz szer sze i bar dziej do stęp ne. Wy ró żnić tu taj mo że my w pierw szej ko lej no ści ba da nia USG, RTG, TK,MRI czy scyn ty gra fię. Ka żda z wy żej wy mie nio nych me tod jest de dy ko wa na do od po wied nich ty pów ura -zów po zwa la jąc na ce lo wa ną dia gno sty kę i te ra pię.

Pod su mo wa nie. W ura zach spor to wych do bór od po wied niej me to dy dia gno stycz nej jest wa żny zewzglę du na re la cję ro dza ju ura zu i mo żli wo ści dia gno stycz nych oraz na re la cję do kład nej oce ny efek tówle cze nia i wy bo ru te ra pii, a ta kże na czas po wro tu do czyn ne go upra wia nia spor tu.

PRO BLE MY OKU LI STYCZ NE U ZA WOD NI KÓW KA DRY LET NICH DYS CY PLIN OLIM PIJ SKICH

Anna Cho ci szew ska -Nit ka, Hubert Krysz to fiakCen tral ny Ośro dek Me dy cy ny Spor to wej w War sza wie

Cel pra cy. Ce lem pra cy by ła ana li za pro ble mów oku li stycz nych u za wod ni ków ka dry let nich dys cy plinolim pij skich, prze pro wa dzo na na pod sta wie ma te ria łu Cen tral ne go Ośrod ka Me dy cy ny Spor to wej w War -sza wie w la tach 2008-2011.

Ma te riał i me to dy. Do ko na no re tro spek tyw nej ana li zy do ku men ta cji me dycz nej 190 za wod ni ków, uwzględ -nia jąc ro dzaj upra wia nej dys cy pli ny spor tu, wiek, płeć, wzrost, cię żar cia ła, wy wiad ogól ny i oku li stycz ny,ostrość wzro ku, ci śnie nie we wnątrz gał ko we, ba da nie przed nie go od cin ka i dna oczu oraz wdro żo ne po -stę po wa nie dia gno stycz no -te ra peu tycz ne.

Wy ni ki. Naj częst szym pro ble mem oku li stycz nym by ły wa dy wzro ku, wy stę po wa ły u 55 ba da nych (29%),z cze go bli sko 80% sta no wi ła krót ko wzrocz ność. Na dru gim miej scu zna la zły się zmia ny zwy rod nie nio wesiat ków ki, któ re wy kry to u 34 ba da nych (bli sko 18%), z cze go po ło wa wy ma ga ła pro fi lak tycz ne go za opa trze -nia la se ro te ra pią siat ków ki. In ne scho rze nia to: prze wle kłe za pa le nie brze gów po wiek (2 oso by), ze spół su -che go oka (3 oso by), aler gicz ne se zo no we za pa le nia spo jó wek (3 oso by), przy mgle nia po za pal ne ro gó wek(1 oso ba), po wi kła nia ro gów ko we po so czew kach kon tak to wych (1 oso ba), po ura zo wy wy lew krwi do ko mo -ry przed niej jed ne go oka (1 oso ba), stan po ope ra cji na wro to we go skrzy dli ka (1 oso ba), zmęt nie nia w so -czew kach wła snych pa cjen ta (3 oso by), nad ci śnie nie oczne i ob ser wa cja w kie run ku ja skry (2 oso by), re ti -no pa tia cu krzy co wa pro sta (1 oso ba). Naj groź niej szym od no to wa nym po wi kła niem po wsta łym pod czas wy -ko ny wa nia ak tyw no ści spor to wej by ła utra ta gał ki ocznej w wy ni ku ura zu prze ni ka ją ce go.

Wnio ski. Wni kli we ba da nie oku li stycz ne, uwzględ nia ją ce szcze gó ło wą oce nę dna oczu, ko niecz ne jestdo wcze sne go wy kry wa nia zmian zwy rod nie nio wych siat ków ki, pre dys po nu ją cych do jej od war stwie nia,oraz do wdro że nia od po wied nie go po stę po wa nia dia gno stycz no -te ra peu tycz ne go.

PRO JEKT PRZY GO TO WA NIA MEN TAL NE GO SPOR TOW CÓW: „SIO KO – SIL NA I OD POR NA KA DRA OLIM PIJ SKA LON DYN 2012” – ZA ŁO ŻE NIA TEO RE TYCZ NE I STAN RE ALI ZA CJI

Ma rek Gra czykAka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go i Spor tu w Gdań sku Cen tral ny Ośro dek Me dy cy ny Spor to wej w War sza wie

W cza sie i po Igrzy skach let nich, zwy kle na rze ka my na nie wy ko rzy sta nie szans me da lo wych (np. I. O.w Pe ki nie – 60 fi na łów/10 me da li), wzra sta roz cza ro wa nie me diów, spo łe czeń stwa itp. Z wie lu ana liz wy -ni ków ba dań wia do mo, że te ułam ki se kund czy cen ty me trów, któ re de cy du ją, to kwe stia lep szej od por no -ści psy chicz nej. Ana li za i ba da nia MSiT po Igrzy skach w Pe ki nie po da ją, że „po wa żnym pro ble mem w pol -skim spo rcie jest za nie cha nie i za nie dba nie sta łe go do sko na le nia i do kształ ca nia za wo do we go tre ne rów

46


na naj wy ższym po zio mie świa to wym przez in sty tu cje od po wie dzial ne za ten pro ces tzn. głów nie AWF -y(…)” źró dło: Fo rum Tre ne ra (1 [8]/2008, /6-23/MSiT). Na 12 Świa to wym Kon gre sie Psy cho lo gii Spor tuISSP w czerw cu 2009 r., w Ma ra ke szu (ISSP Świa to we To wa rzy stwo Psy cho lo gii Spor tu) pre zen to wa nona ro do we pro gra my przy go to wa nia men tal ne go spor tow ców do Igrzysk Olim pij skich Pe kin 2008 oraz Van -co uver 2010 i Lon dyn 2012. Szcze gól nie in te re su ją ce by ły po ka zy Chiń czy ków, któ rzy prze ka za li bar dzodo kład ne da ne do ty czą ce ca łe go pro gra mu przy go to wa nia men tal ne go do Igrzysk w Pe ki nie. Pro grampsy cho edu ka cji, któ ry zo stał opra co wa ny w 2000 r. re ali zo wa ło 62 psy cho lo gów. Sta no wił on, szcze gól niew koń co wej fa zie przy go to wań do I. O. w Pe ki nie 2008, naj wa żniej szy i al ter na tyw ny do sto so wa nia nie -do zwo lo ne go do pin gu, na któ ry nie mo gli so bie go spo da rze po zwo lić, ele ment kształ to wa nia go to wo ścistar to wej. Po dob ne pro gra my i sys te my psy cho edu ka cyj ne pre zen to wa li An gli cy, Ame ry ka nie, Fran cu zi,Wło si, Gre cy i Ka na dyj czy cy.

Pro jekt „Sil na i od por na Ka dra Olim pij ska – SIO KO/MNiSW/IV/4.1.1./, współ fi nan so wa ny ze środ kówunij nych z EFS, zo stał opra co wa ny przez AW FiS Gdańsk, Ze spół ds. Psy cho lo gii KM PKOl (part ner), Sek -cję Psy cho lo gii Spor tu PTP (part ner) oraz COMS (pod wy ko naw ca).

W za ło że niach pro jek tu jest współ pra ca z MSiT, COS i COMS oraz pol ski mi związ ka mi spor to wy miw za kre sie psy cho edu ka cji i przy go to wa nia men tal ne go w aspek cie kształ to wa nia „In te gral nej Po sta wyOpty mal nej Go to wo ści Star to wej – IPOGS”, 500 za wod ni ków, 60 tre ne rów, 40 le ka rzy i fi zjo te ra peu tóww la tach 2010, 2011 i 2012. Pu bli ka cja i wy stą pie nie przed sta wia ją za ło że nia i szcze gó ły pro gra mo we pro -jek tu oraz stan na pół met ku je go re ali za cji.

OSIĄ GNIĘ CIA SPOR TO WE W PŁY WA NIU PO PRZE BY TEJ W DZIE CIŃ STWIE CHO RO BIE PER THE SA

An drzej Wall, An drzej Bu gaj skiIn sty tut Fi zjo te ra pii, Wy ższa Szko ła Fi zjo te ra pii we Wro cła wiu

W pra cy przed sta wio no 13-let nią ob ser wa cję chłop ca, po cząt ko wo pra wi dło wo roz wi ja ją ce go się, u któ re -go w trze cim ro ku ży cia roz po zna no cho ro bę Per the sa (II okres wg Re in ber ga i IV gr. wg Cat ta ra la). Wpro -wa dzo no cał ko wi ty za kaz cho dze nia. Pod ję to le cze nie w po sta ci wy cią gów po śred nich za obie koń czy nydol ne. Wpły nę ło to na spo wol nie nie roz wo ju mo to rycz ne go w od nie sie niu do wie ku. Ba da nie rtg po 6 mie -sią cach wy ka za ło frag men ta cję ją dra kost nie nia gło wy ko ści udo wej. W le cze niu sto so wa no na dal wy cią -gi, ćwi cze nia czyn ne i bier ne kdl, ćwi cze nia w śro do wi sku wod nym. Ba da nie rtg po ro ku wy ka za ło roz po -czy na ją cą się re wa sku la ry za cję gło wy ko ści udo wej, ko lej ne w od stę pach pół rocz nych, wy raź ne go je niesię i prze bu do wę ją dra kost nie nia. Zwięk szo no in ten syw ność ćwi czeń zwłasz cza pły wa nia. Pod ko niec 5r. ż. stwier dzo no po stę pu ją cą prze bu do wę ją dra kost nie nia gło wy ko ści udo wej z od two rze niem kształ tu.Zwięk szo no ob ję tość tre nin gu pły wac kie go. Pro ces cho ro bo wy uzna no za za koń czo ny. W rok po za koń -cze niu le cze nia, pod ko niec 6 r. ż. ob raz rtg pra wi dło wy.

Po 2-let nim okre sie po stę po wa nia an ty gra wi ta cyj ne go, przy ak tyw nej ki ne zy te ra pii, na stą pił bar dzo dy -na micz ny roz wój mo to ry ki chłop ca, któ ry do pie ro w 10 r. ż. osią gnął po ziom na le żny do wie ku. Roz po cząłpły wa nie od 4 r. ż., a na stęp nie upra wiał in ne spor ty. Na prze strze ni na stęp nych je de na stu lat do pro wa -dzi ło to do zna czą cych suk ce sów spor to wych w pły wa niu i po wo ła nia go do Ka dry Na ro do wej w pły wa niu.

Ak tu al ny ob raz rent ge now ski przed sta wia pra wi dło wy stan sta wów bio dro wych.

BARK PŁY WA KA – OCE NA FUNK CJO NAL NA I RE HA BI LI TA CJA

Ry szard Bier nat Olsz tyń ska Szko ła Wy ższa im. J. Ru siec kie go

Bark pły wa ka ja ko jed nost ka kli nicz na jest ty po wą kon tu zją prze cią że nio wą wy ni ka ją cą z wie lo krot nie,cy klicz nie po wta rza ne go ru chu ra mie nia pod czas pły wa nia. Ob ja wia się naj czę ściej bó lem w przed nimprze dzia le ob rę czy bar ko wej. „Bark pły wa ka”, we dług ró żnych źró deł, wy stę pu je u od 27 do 87% pły wa -ków. W gru pie wie ko wej 13-14-let nich spor tow ców pro blem ten do ty czy oko ło 10% pły wa ków, za bu rza jącre gu lar ne uczest nic two w tre nin gu.

47


Ce lem pra cy jest przed sta wie nie no wo cze sne go spo so bu dia gno sty ki funk cjo nal nej oraz po stę po wa -nia re ha bi li ta cyj ne go przed sta wio ne go na przy kła dzie 12-let nie go pły wa ka ze zdia gno zo wa nym kon flik temw sta wie pod bar ko wym.

Do CRR zgło sił się 12-let ni pły wak, z bó lem bar ku unie mo żli wia ją cym kon ty nu owa nie tre nin gów. Bólzlo ka li zo wa ny był w przed nim prze dzia le kom plek su bar ko we go. Na pod sta wie wy ko na nych te stów Ne erai Haw kin sa po sta wio na zo sta ła dia gno za kon flik tu w sta wie pod bar ko wym. Spor to wiec pod da ny zo stałszcze gó ło wej ana li zie funk cjo nal nej, ma ją cej na ce lu zna le zie nie przy czy ny wy stą pie nia kon flik tu pod bar -ko we go. Stwier dzo no za bu rze nia w ob rę bie par mię śnio wych od po wia da ją cych za neu tral ne usta wie nieło pat ki. Za bu rze nia w na pię ciu po szcze gól nych par do pro wa dzi ły do we wnętrz nej ro ta cji ło pat ki, do zwięk -sze nia ką ta przed nie go po chy le nia ło pat ki, do przy kur czu mię śnia na ra mien ne go, wy wo łu ją ce go nad mier -ne si ły cią gną ce gło wę ko ści ra mien nej ku gó rze. Efek tem tych zmian na pięć by ło zmniej sze nie prze strze -ni pod bar ko wej i w efek cie kon flikt w tym ob sza rze.

Ce lem po stę po wa nia re ha bi li ta cyj ne go by ło zba lan so wa nie na pięć par mię śni, co po zwo li ło na po wrótdo neu tral ne go usta wie nia ło pat ki i od two rze nie pra wi dło wej prze strze ni pod bar ko wej. Po 12 ty go dniach pre -cy zyj nie na ce lo wa ne go po stę po wa nia, spor to wiec wzno wił tre nin gi spor to we, bez oznak bó lu. Po nad to za -wod nik otrzy mał za le ce nia kon ty nu owa nia ćwi czeń w ce lu utrwa le nia pra wi dło wych wzor ców ru cho wych.

Pre cy zyj na dia gno sty ka funk cjo nal na po zwa la na wy szu ka nie przy czyn za bu rzeń pro wa dzą cych dopo wsta nia „bar ku pły wa ka” i jed no cze śnie uła twia ko rek cję na pięć wo kół par mię śnio wych od po wia da ją -cych za neu tral ne usta wie nie ło pat ki. Sku tecz ność po stę po wa nia re ha bi li ta cyj ne go zwięk sza się, mi ni ma -li zu jąc ry zy ko na wro tu kon tu zji.

KRY TE RIA PO WRO TU DO TRE NIN GU SPOR TO WE GO PA CJEN TÓW PO RE KON STRUK CJI WIĘ ZA DŁA KRZY ŻO WE GO PRZED NIE GO (ACLR)

Andrzej Czamara, Wiesław TomaszewskiWyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu, Wrocław

Wstęp. Ce lem ba dań by ło wy ko rzy sta nie Spor to we go Wy znacz ni ka Oce ny Funk cjo nal nej (SPWOF) dooce ny po zio mu przy wra ca nej spraw no ści fi zycz nej pa cjen tów po ACLR, któ rych ce lem kom plek so we gopo stę po wa nia chi rur gicz no-fi zjo te ra peu tycz ne go był po wrót do tre nin gu spor to we go.

Ma te riał i me to dy. Ba da niem ob ję to 63 pa cjen tów (19-35 lat), któ rzy upra wia li przed cał ko wi tym uszko -dze niem ACL ró żne dys cy pli ny spor to we, za rów no na po zio mie ama tor skim i za wo do wym (25 ko biet – I gru -pa i 38 mę żczyzn – gru pa II). Ba da ni po ACLR re ali zo wa li peł ny za kres czte rech eta pów re ha bi li ta cji. Dla uzu -peł nie nia wy ni ków oce ny kli nicz nej le cze nia ope ra cyj ne go i efek tów re ha bi li ta cji u pa cjen tów, któ rzy chcie li po -wró cić do tre nin gu spor to we go za sto so wa no SPWOF. Przed sta wio no ta kże szer szą ana li zę wy ni ków in dy wi -du al nych dla po trzeb po wro tu pa cjen ta – pro fe sjo nal ne go bie ga cza do upra wia nia spor tu.

Wy ni ki. W obu gru pach ba da nie kli nicz ne wy ka za ło sta bil ność ope ro wa nych ko lan. Ba da ni w 24 ty go -dniu po ACLR wy ko na li bieg na bie żni ru cho mej, wy sko ki jed no nóż, bieg w gó rę i w dół na prze mian ope -ro wa ną i nie ope ro wa ną koń czy ną. Ba da nym przy wró co no ta kże war to ści mak sy mal nych mo men tów siłmię śnio wych (IT) ope ro wa nych ko lan do wy ni ków ko lan bez ob ra żeń. In dy wi du al ne wy ni ki ba dań pa cjen -ta wy ko na ne po mię dzy 24 a 27 ty go dniem re ha bi li ta cji wy ka za ły w te ście izo ki ne tycz nym i w sta ty ce zbli -żo ne war to ści szczy to wych mo men tów sił (PT) i IT mię śni ope ro wa nych ko la na do wy ni ków nie ope ro wa -ne go ko la na. Ba da ny w 24 ty go dniu osią gnął pręd kość bie gu 6,67 m/s, po ko nu jąc dy stans 180 m. W 7mie sią cu po ACLR wy ko nał mak sy mal ną licz bę wy sko ków jed no nóż koń czy ną ope ro wa ną i osią gnął war -to ści sił re ak cji pod ło ża (dla skła do wej pio no wej) zbli żo ne do koń czy ny nie ope ro wa nej [1].

Wnio ski.1. Przy wró ce nie po zio mu spraw no ści fi zycz ną na po zio mie ama tor skim SPWOF osią gnę ło 63 pa cjen tów -

po zre ali zo wa niu 6 mie się cy re ha bi li ta cji po ACLR.2. Po wrót spraw no ści fi zycz nej bie ga cza do tre nin gu spor to we go na za awan so wa nym po zio mie spor to -

wym mia ło miej sce po 7 mie sią cach re ha bi li ta cji, co skut ko wa ło za le ce niem do dat ko wych spe cja li stycz-nych ćwi czeń z po wo du de fi cy tu IT mię śni ro tu ją cych pod udzie.

3. Od no to wa no prak tycz ną przy dat ność SPWOF w oce nie re ha bi li ta cji, za rów no gru po wej, jak i in dy wi -du al nej, uwzględ nia jąc ró żny po ziom ak tyw no ści spor to wej.

48


POSTĘPOWANIA LECZNICZE I REHABILITACYJNE W ARTROFIBROZIE STAWU KOLANOWEGO

Ma rek Kroch mal ski, To masz Sto dul ski, Ka mil Klu piń ski, Ma ciej Ste fań ski Medical Magnus Clinic

Wstęp. Ar tro fi bro za to za bu rze nie go je nia tka nek cza sa mi wy stę pu ją ce po ura zie czy za bie gu ope ra -cyj nym, np. ar tro sko pii. Cha rak te ry zu je się nad mier nym roz ro stem tkan ki włók ni stej w sa mym sta wie lubje go oko li cy. W kon se kwen cji do cho dzi do ogra ni cze nia ru cho mo ści sta wu i nie peł no spraw no ści cho re go.

Cel. Zwięk sze nie ru cho mo ści sta wu ko la no we go z za sto so wa niem ar tro sko pii po łą czo nej z re ha bi li ta -cją w sy tu acji kie dy ist nie je znacz ne ogra ni cze nie ru cho mo ści ko la na, któ rej nie da ło się zwięk szyć je dy -nie po stę po wa niem re ha bi li ta cyj nym.

Materiał i metody. Do le cze nia za kwa li fi ko wa no 12 pa cjen tów, u któ rych ogra ni cze nie ru cho mo ści sta -wu ko la no we go po ja wi ło się po le cze niu ope ra cyj nym lub z in nej przy czy ny. W pierw szej ko lej no ści ba da -no za kre sy ru chów sta wu. Na stęp nie – ar tro sko po wo oczysz cza no staw z tkan ki włók ni stej oraz wdra ża -no pro gram re ha bi li ta cyj ny ma ją cy na ce lu utrzy ma nie, a na wet po pra wę osią gnię te go śród o pe ra cyj nie za -kre su ru chu. Na koń cu oce nia no uzy ska ny za kres ru chu.

Wyniki. Pro po no wa ne przez nas le cze nie do pro wa dzi ło do znacz ne go, trwa łe go zwięk sze nia za kre suru chu sta wu. Po lep sze niu ule gła ja ko ść co dzien ne go ży cia. Ustą pi ły do le gli wo ści bó lo we.

Wnioski. Pre cy zyj ne le cze nie ar tro sko po we czę sto przy wra ca ru cho mość sta wu w peł nym za kre sie. Re -ha bi li ta cja po ope ra cyj na jest ko niecz nym eta pem utrzy ma nia, a na wet zwięk sze nia za kre su ru chu sta wu.

LE CZE NIE USPRAW NIA JĄ CE W TRAU MA TO LO GII SPOR TO WEJ – WY BRA NE PRO BLE MY

Je rzy Wi du chow ski, Woj ciech Wi du chow ski, Piotr Łu ka sik

Ce lem po stę po wa nia lecz ni cze go w ura zo wych uszko dze niach na rzą du ru chu jest przy wró ce nie pra -wi dło wych sto sun ków ana to micz nych i czyn no ścio wych uszko dzo nej tkan ki, sta wu, koń czy ny. Obej mu jeono: pra wi dło we roz po zna nie, le cze nie (za cho waw cze, ope ra cyj ne), le cze nie uspraw nia ją ce. Le cze nie uspraw -nia ją ce sta no wi bar dzo wa żną po zy cję w kom plek so wym le cze niu ura zo wych ob ra żeń ukła du mię śnio wo-szkie -le to we go, szcze gól nie u spor tow ców. Le cze nie uspraw nia ją ce jest eta po we, a szcze gól nie istot ny jest mo -ment je go roz po czę cia oraz wy bór od po wied nich me tod w za le żno ści od fa zy pro ce su re pa ra cyj ne go. Wa -żne jest za cho wa nie okre ślo nych faz le cze nia, co ma zwią zek z ogól no bio lo gicz ny mi pro ce sa mi kom pen sa -cji i ada pta cji za cho dzą cy mi w cza sie uspraw nia nia. W ko lej nych fa zach le cze nia uspraw nia ją ce go na le żydą żyć do: uzy ska nia sta nu bez bó lo we go w za kre sie miej sca uszko dze nia, osią gnię cia pra wi dło we go na pię -cia mię śnio we go i ru cho mo ści naj bli ższych sta wów oraz przy wró ce nia ko or dy na cji ru cho wej w za kre sie koń -czy ny i ca łe go na rzą du ru chu. W ura zo wych ob ra że niach ukła du mię śnio wo -szkie le to we go u spor tow cówle czo nych za cho waw czo lub ope ra cyj ne, le cze nie uspraw nia ją ce po win no być pro wa dzo ne przez zna ją -ce go do brze spe cy fi kę tych ob ra żeń do świad czo ne go fi zjo te ra peu tę. W prze ciw nym wypad ku le cze nie tomo że spo wo do wać wie le szkód, zde cy do wa nie za ha mo wać pro ces lecz ni czy i znacz nie opóź nić po wrótcho re go do po przed niej ak tyw no ści fi zycz nej.

PUBLIKACJA PRAC (dotyczy prac prezentowanych w formie ustnej i plakatowej)Informujemy o możliwości opublikowania wszystkich prac prezentowanych podczas Zjazdu w kwartalniku naukowym „Medycyna Sportowa” (6 pkt MNiSzW) – po uprzednimprzygotowaniu materiału do publikacji zgodnie z Regulaminem Wydawniczym i spełnieniu ew. wymagań recenzentów.Gotowy manuskrypt prosimy przesłać drogą elektroniczną na adres [email protected] – z adnotacją ZJAZD PTMS.

Uwaga: Prace zaprezentowane podczas Zjazdu będą publikowane w pierwszej kolejności.

49


50

Notatki


program / streszczenia ptms 2011.pdfwspomagania procesu treningowego, ortopedii i traumatologii,...

Documents