Prawo cywilne I

Ogólna charakterystyka praw rzeczowych

Posiadanie

Charakterystyka I

• Prawa majątkowe. Zaspokajają potrzeby gospodarcze

• Uprawniony ma bezpośrednią władzę nad rzeczą

• Inne podmioty mają obowiązek nienaruszania praw uprawnionego– Osoby trzecie – non facere, pati– Właściciel – facere, pati (ogr. Pr. Rzecz.)

Charakterystyka II

• Zasada pierwszeństwa praw rzeczowych– Przed prawami osobistymi– W przypadku konfliktu różnych praw

podmiotowych• Prawa powiązane z rzeczą, a nie z

osobą (zasadniczo)• Prawa o charakterze trwałym

Charakterystyka III WŁASNOŚC

• Najważniejsze prawo rzeczowe• Pełne faktyczne i prawne władztwo nad

rzeczą• Chronione jako prawo człowieka i

obywatela• Ograniczenia wynikają z ustaw• Wywłaszczenie dopuszczalne

wyjątkowo

Charakterystyka IV Ograniczone prawa rzeczowe• Ograniczają uprawnienia właściciela w

cudzym interesie– Zabezpieczenie– Korzystanie z rzeczy cudzej

• Numerus clausus– Użytkowanie– Służebności– Prawa zastawnicze i hipoteka– Spółdzielcze prawo do lokalu

Charakterystyka V Użytkowanie wieczyste

• Prawo rzeczowe pośrednie między własnością a ograniczonymi prawami rzeczowymi

• Może być ustanawiane na gruntach państwowych i samorządowych

• Jest prawem terminowym• „Rozszczepienie” własności gruntów i

budynków

POSIADANIE

• Władztwo nad rzeczą– Prawne – Faktyczne

• Posiadanie– Faktyczne władztwo nad rzeczą (corpus)– Wola władania rzeczą (animus)– Niezależne od tytułu prawnego do rzeczy

• Niektóre systemy prawne: tylko corpus

Przedmiot posiadania

• Rzecz (ruchomość lub nieruchomość)• Fizycznie wyodrębniona część rzeczy• Możliwe jest współposiadanie• Służebność czynna (dająca prawo do

korzystania z cudzej nieruchomości)• Użytkowanie wieczyste

– Prawo, nie rzecz– Czy odrębny rodzaj posiadania?

Posiadacz samoistny i zależny

• Posiadacz samoistny– Włada rzeczą tak, jak właściciel– Niezależnie od tytułu prawnego

• Posiadacz zależny– Włada rzeczą w zakresie innego prawa, niż

prawo własności– Niezależnie od tytułu prawnego– Może przekształcić swoje posiadanie w

samoistne

Posiadanie ze względu na cechy szczególne

• Zgodność ze stanem prawnym– Bezprawne– Prawne

• Sposób nabycia posiadania– Wadliwe (vitiosa possessio - per vi, clam,

precario)– Niewadliwe

• W dobrej lub złej wierze

Dzierżenie i prekarium

• Dzierżyciel– Włada faktycznie rzeczą– Za kogoś innego (animus pro alieno

possidendi)– Nie korzysta z ochrony sądowej

• Władztwo prekaryjne– Dotyczy stosunków „z grzeczności”– Nie jest wyodrębnione normatywnie– Wątpliwość co do sensu wyodrębnienia

Charakter prawny posiadania

• Stan faktyczny– Faktyczne władztwo– Regulacja poza prawami rzeczowymi– Ochrona tylko tymczasowa

• Prawo– Pogląd mniejszościowy– Istnieje ochrona– Można przenieść i dziedziczyć

Skutki posiadania

• Może prowadzić do nabycia prawa przez zasiedzenie

• Nabycie własności pożytków (art. 224)• Wykup działki zajętej pod budowę (art.

231)• Przesłanka nabycia prawa (155 par. 2,

169 par 1, 307 par. 1)• Domniemania (339 – 341)

Domniemania

• Kto rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem samoistnym

• Zgodność posiadania z prawem• Ciągłość posiadania

– Przeszkoda przemijająca nie przerywa ciągłości posiadania

– Posiadanie przywrócone uważa się za nieprzerwane

Ochrona posiadania

• Narzędzie walki z samowolą• Może służyć ochronie własności, jeżeli

wykazanie tytułu prawnego jest nadmiernie utrudnione

• Wyjątkowo ochronie podlega posiadanie połączone z osiąganiem określonych korzyści (np. pożytki)

• Generalny zakaz naruszania posiadania

Ochrona własna posiadacza

• Obrona konieczna• Samopomoc

– Nieruchomości• Niezwłocznie po naruszeniu• Bez stosowania przemocy

– Ruchomości• Niebezpieczeństwo niepowetowanej straty• Niezwłocznie po naruszeniu• Można stosować przemoc• Może stosować dzierżyciel

Ochrona sądowa roszczenia posesoryjne

• Przysługuje przeciwko osobie samowolnie naruszającej posiadanie– Wyzucie z posiadania– Zakłócenie posiadania

• Ochrona obiektywna• Legitymacja

– Czynna posiadacz lub współposiadacz– Bierna: naruszyciel i osoba, na czyją rzecz

nastąpiło naruszenie

Proces posesoryjny

• Czysty proces posesoryjny• Sąd nie bada tytułu prawnego i

niewadliwości posiadania• Nieskuteczne:

– Exceptio domini i exceptio iuris– Wyjątek: art. 344 par 1 (prawo stwierdzone

wyrokiem sądu lub in. organu zapadłym po naruszeniu posiadania)

Proces posesoryjny II

• Roszczenie o wstrzymanie budowy– Budowa mogłaby naruszyć posiadanie– Grozić wyrządzeniem szkody

• Wyrok– Musi nadawać się do egzekucji– Wskazywać sposób przywrócenia

posiadania

Nabycie i utrata posiadania

• Pierwotne– Objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej– Objęcie w vitiosa possessio

• Pochodne: przeniesienie posiadania– Wręczenie (traditio corporalis)– Wydanie symbolu posiadania (longa manu)– Constitutum possessorium– Umowa + zawiadomienie (art 350)– Dziedziczenie