Podręczniki Prawnicze

C. H. Beck

PrawoprywatnemiędzynarodoweJacek Gołaczyński

3. wydanie

PODRĘCZNIKI PRAWNICZE

Jacek Gołaczyński • Prawo prywatne międzynarodowe

W sprzedaży:

K. Bagan-KurlutaPRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE, wyd. 3Wykłady Becka

P. Łaski (red.)PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE. PYTANIA EGZAMINA-CYJNE. TESTY. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3Repetytoria C. H. Beck

M. Fedorowicz, K. NiziołPRAWO FINANSOWE POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ Wykłady i Ćwiczenia

M. M. Kenig-Witkowska (red.)PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 5Podręczniki Prawnicze

A. Łazowski, A. ZawidzkaPRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 2Podręczniki Prawnicze

E. SkibińskaPRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 6Teksty Ustaw Becka

PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Z WPROWADZENIEM, wyd. 17Twoje Prawo

(red. nauk.) P. Machnikowski, J. GołaczyńskiWSPÓŁCZESNE PROBLEMY PRAWA PRYWATNEGO. KSIĘGA PAMIĄTKOWA KU CZCI PROFESORA EDWARDA GNIEWKAInne

www.sklep.beck.pl

Prawo prywatnemiędzynarodowe

Prof. dr hab. Jacek GołaczyńskiUniwersytet Wrocławski

3. wydanie

WYDAWNICTWO C. H. BECKWARSZAWA 2011

Redakcja: Magdalena Cymerska

© Wydawnictwo C.H. Beck 2011

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. BeckDruk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-3357-1

ISBN e-book 978-83-255-3358-8

str-tyt.indd IV 2011-11-14 12:50:37

Spis treści

Str. Nb.Wykaz skrótów ......................................................................................................... XIIIWykaz literatury ....................................................................................................... XVWstęp .....................................................................................................................XVII

Rozdział I. Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego .............................. 1 1§ 1. Defi nicja ..................................................................................................... 1 1§ 2. Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim i szerokim ...... 2 3§ 3. Prawo obcych ............................................................................................. 11 8§ 4. Przepisy wymuszające swoją właściwość ................................................. 11 9

Rozdział II. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego ............................. 12 10§ 5. Uwagi ogólne ............................................................................................. 12 10§ 6. Prawo wewnętrzne ..................................................................................... 12 11§ 7. Umowy międzynarodowe .......................................................................... 17 12

I. Umowy międzynarodowe wielostronne o kolizyjnym charakterze 18 13 II. Umowy międzynarodowe zawierające normy merytoryczne .......... 19 14 III. Konwencje międzynarodowe z zakresu międzynarodowego

postępowania cywilnego ................................................................... 20 15 IV. Umowy międzynarodowe dwustronne ............................................. 21 16

§ 8. Prawo Unii Europejskiej ............................................................................ 24 17 I. Źródła międzynarodowego postępowania cywilnego ...................... 24 17 II. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego ................................ 25 18

Rozdział III. Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego .......... 29 19§ 9. Budowa normy kolizyjnej ......................................................................... 29 19§ 10. Rodzaje łączników normy kolizyjnej ........................................................ 31 23

I. Uwagi ogólne .................................................................................... 31 23 II. Łącznik personalny (osobisty) .......................................................... 32 25

1. Łącznik obywatelstwa ................................................................... 32 262. Łącznik domicylu ......................................................................... 33 273. Przynależność osoby prawnej ...................................................... 35 28

III. Łączniki przedmiotowe ..................................................................... 35 291. Łącznik miejsca położenia rzeczy ................................................ 35 292. Łącznik miejsca dokonania czynności prawnej ........................... 36 303. Łącznik lex causae ....................................................................... 36 314. Łącznik siedziby sądu .................................................................. 36 325. Łącznik subiektywny .................................................................... 37 33

§ 11. Rodzaje norm kolizyjnych ......................................................................... 38 34

VI Spis treści

Str. Nb.Rozdział IV. Stosowanie prawa prywatnego międzynarodowego .................... 39 36

§ 12. Uwagi ogólne ............................................................................................. 40 36§ 13. Kwalifi kacja pojęć prawnych .................................................................... 40 37

I. Kwalifi kacja według lex fori ................................................................................ 41 37II. Kwalifi kacja według lex causae ........................................................................ 41 37III. Kwalifi kacja według metody porównawczej (autonomicznej prawa

prywatnego międzynarodowego) ..................................................... 42 37§ 14. Odesłanie ................................................................................................... 42 38§ 15. Klauzula porządku publicznego ................................................................ 47 44§ 16. Niejednolite prawo .................................................................................... 49 48

I. Konfl ikt interlokalny ............................................................................................. 49 49II. Konfl ikt interpersonalny ...................................................................................... 51 50

§ 17. Konfl ikt przechodni ................................................................................... 51 51§ 18. Zmiana statutu ........................................................................................... 51 52§ 19. Kwestia wstępna ........................................................................................ 54 55§ 20. Stosowanie obcego prawa merytorycznego ............................................. 55 56

I. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 55 56II. Stosowanie obcego prawa publicznego .............................................................. 57 59III. Zabiegi kwalifi kacyjne ....................................................................................... 59 60

§ 21. Obejście prawa .......................................................................................... 60 62

Rozdział V. Międzynarodowe postępowanie cywilne ......................................... 61 63

§ 22. Uwagi ogólne ............................................................................................ 61 63§ 23. Zasady międzynarodowego postępowania cywilnego ............................. 63 64

I. Zasada priorytetu umów międzynarodowych ...................................................... 63 64II. Zasada równouprawnienia cudzoziemców w zakresie ochrony sądowej .......... 63 65III. Zasada respektowania jurysdykcji sądów zagranicznych ................................. 63 66IV. Zasada wzajemności ........................................................................................... 64 67

§ 24. Jurysdykcja ................................................................................................ 64 68 I. Pojęcie ................................................................................................ 64 68 II. Jurysdykcja krajowa .......................................................................... 66 69 III. Umowa jurysdykcyjna ...................................................................... 67 72 IV. Zwolnienie spod jurysdykcji krajowej ............................................. 68 73

§ 25. Wykonalność i uznanie orzeczenia sądu zagranicznego .......................... 70 74§ 26. Międzynarodowa pomoc prawna .............................................................. 72 76§ 27. Międzynarodowy arbitraż handlowy ......................................................... 73 77§ 28. Stanowisko cudzoziemca w procesie cywilnym ....................................... 75 78

I. Zdolność sądowa i zdolność procesowa .......................................... 75 78 II. Zabezpieczenie kosztów procesu ...................................................... 75 79 III. Zwolnienie cudzoziemca od kosztów sądowych ............................. 76 80

§ 29. Europejskie międzynarodowe postępowanie cywilne .............................. 77 81 I. Rozporządzenie Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji,

uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych („Bruksela I”) ........................................... 77 811. Zakres przedmiotowy ................................................................... 77 822. Zakres terytorialny i czasowy ...................................................... 78 833. Jurysdykcja ogólna ....................................................................... 78 84

VIISpis treści

Str. Nb.4. Jurysdykcja szczególna ................................................................. 79 855. Jurysdykcja w sprawach ubezpieczeniowych .............................. 81 956. Jurysdykcja w sprawach konsumenckich .................................... 82 997. Jurysdykcja wyłączna ................................................................... 83 1028. Uznanie i stwierdzenie wykonalności .......................................... 84 104

II. Rozporządzenie Nr 2201/2003 o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich i dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej uchylające rozporządzenie Nr 1347/2000 („Bruksela II bis”) ..................................................... 85 1051. Zakres zastosowania ..................................................................... 85 1062. Terytorialny i czasowy zakres zastosowania ............................... 86 1073. Jurysdykcja w sprawach dotyczących rozwodu, separacji lub

unieważnienia małżeństwa ........................................................... 87 1084. Jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności

rodzicielskiej ................................................................................. 87 1095. Jurysdykcja w odniesieniu do środków tymczasowych

i zabezpieczających ...................................................................... 88 1106. Badanie jurysdykcji ...................................................................... 88 1117. Badanie dopuszczalności postępowania ....................................... 89 1128. Uznanie i stwierdzenie wykonalności .......................................... 89 1139. Tryb uznania orzeczeń .................................................................. 91 11610. Postępowanie o stwierdzenie wykonalności .............................. 92 11711. Postępowanie odwoławcze ......................................................... 92 11812. Zniesienie exequatur ................................................................... 93 119

III. Europejski Tytuł Egzekucyjny dla roszczeń bezspornych ............... 93 1201. Zakres stosowania rozporządzenia ............................................... 94 1212. Zakres terytorialny ........................................................................ 95 1223. Czasowy zakres obowiązywania ................................................. 95 1234. Zakres terytorialny zastosowania ................................................. 95 1245. Czasowy zakres zastosowania ...................................................... 96 1256. Europejski Tytuł Egzekucyjny ..................................................... 96 1267. Skutki wydania zaświadczenia Europejskiego

Tytułu Egzekucyjnego .................................................................. 98 1288. Egzekucja w państwie członkowskim wykonania ....................... 98 1299. Odmowa wykonania egzekucji .................................................... 98 13010. Stosunek do innych regulacji ..................................................... 99 131

IV. Postępowanie w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty ............... 99 1321. Zakres przedmiotowy ................................................................... 100 1332. Rozpoznanie sprawy ..................................................................... 101 1343. Europejski Nakaz Zapłaty ............................................................ 102 1354. Wykonalność Europejskiego Nakazu Zapłaty ............................. 103 1365. Wniosek o ponowne zbadanie Europejskiego Nakazu Zapłaty .. 104 137

V. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń ............... 104 1381. Zakres przedmiotowy ................................................................... 105 1392. Rozpoznanie sprawy ..................................................................... 106 1403. Środki odwoławcze ....................................................................... 108 1414. Wykonalność orzeczenia ............................................................... 108 1425. Wniosek o ponowne zbadanie orzeczenia ................................... 109 143

VI. Pomoc prawna po wejściu Polski do Unii Europejskiej ................. 110 144

VIII Spis treści

Str. Nb.Rozdział VI. Rys historyczny prawa prywatnego międzynarodowego ............ 119 162

§ 30. Zasada personalizmu i terytorializmu ....................................................... 119 162§ 31. Prawo rzymskie ......................................................................................... 119 164§ 32. Wczesne średniowiecze ............................................................................. 120 165§ 33. Szkoła statutowa ........................................................................................ 120 166§ 34. Krytyka szkoły statutowej ......................................................................... 122 173§ 35. Nowa szkoła włoska .................................................................................. 123 174§ 36. Współczesna nauka prawa prywatnego międzynarodowego ................... 123 175§ 37. Polska nauka prawa prywatnego międzynarodowego ............................. 124 179

Rozdział VII. Osoby fi zyczne, osoby prawne ...................................................... 127 182

§ 38. Osoby fi zyczne ........................................................................................... 127 182 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 127 182 II. Zdolność prawna osób fi zycznych ................................................... 130 183 III. Zdolność prawna cudzoziemców ...................................................... 133 185 IV. Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu ..................................... 134 186 V. Zdolność do czynności prawnych osób fi zycznych ......................... 137 187 VI. Zdolność wekslowa i czekowa ......................................................... 141 188

§ 39. Osoby prawne ............................................................................................ 143 189 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 143 189 II. Zakres zastosowania statutu personalnego ....................................... 149 193

1. Zakres podmiotowy dyrektywy (zdolność do transgranicznego łączenia) ........................................................................................ 152 196

2. Zasada stosowania do transgranicznego łączenia prawa właściwego dla każdej z łączących się spółek .......................... 152 197

III. Zmiana statutu ................................................................................... 157 204 IV. Właściwość prawa siedziby przedsiębiorstwa ................................. 157 205 V. Ułomne osoby prawne ...................................................................... 157 206 VI. Międzynarodowe osoby prawne ....................................................... 159 207

§ 40. Dobra osobiste osoby fi zycznej i prawnej ............................................... 163 214 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 163 214 II. Nazwisko osoby fi zycznej i jego ochrona ....................................... 164 215 III. Nazwa osoby prawnej i jej ochrona ................................................. 164 216

Rozdział VIII. Czynności prawne, przedstawicielstwo, przedawnienie ........... 167 217

§ 41. Czynności prawne ...................................................................................... 167 217 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 167 217 II. Forma czynności prawnych .............................................................. 169 218 III. Zakres prawa właściwego dla formy czynności prawnej ................ 171 220

§ 42. Przedstawicielstwo ..................................................................................... 171 221 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 171 221 II. Przedstawicielstwo ustawowe ........................................................... 171 222 III. Pełnomocnictwo ................................................................................ 172 223

§ 43. Przedawnienie ............................................................................................ 174 224 I. Prawo właściwe dla przedawnienia .................................................. 174 224 II. Zakres prawa właściwego dla przedawnienia .................................. 175 225

IXSpis treści

Str. Nb. III. Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży

towarów ............................................................................................. 176 225a

Rozdział IX. Zobowiązania ................................................................................... 177 226

§ 44. Zobowiązania umowne .............................................................................. 178 226 I. Pojęcie autonomii woli w prawie prywatnym międzynarodowym . 178 226

1. Uwagi ogólne ................................................................................ 178 2262. Wybór prawa jako łącznika normy kolizyjnej ............................. 178 2273. Charakter prawny wyboru ............................................................ 179 2284. Sposób i chwila dokonania wyboru prawa .................................. 179 2295. Przedmiot wyboru ......................................................................... 180 2306. Dopuszczalność i ograniczenia wyboru prawa ............................ 181 2317. Ważność wyboru prawa ................................................................ 182 2338. Wybór częściowy i złożony ......................................................... 183 2349. Wybór prawa pod warunkiem i z zastrzeżeniem terminu .......... 183 23510. Klauzule „usztywniające” właściwość prawa ............................ 183 23611. Zmiana statutu zobowiązaniowego w drodze wyboru prawa ... 184 23712. Dopuszczalność i ważność wyboru w prawie polskim ............. 185 24013. Stosowanie prawa wybranego .................................................... 186 241

§ 45. Statut kontraktowy w przypadku niedokonania przez strony wyboru prawa według stanu prawnego pod rządami ustawy z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe ............................................................ 188 242

I. Uwagi ogólne ................................................................................ 188 242 II. Zobowiązania dotyczące nieruchomości .......................................... 188 243 III. Regulacja ustawowa zobowiązań niedotyczących nieruchomości .. 189 244 IV. Poszczególne łączniki ....................................................................... 195 247

1. Chwila zawarcia umowy .............................................................. 195 2472. Miejsce zawarcia umowy ............................................................. 195 2483. Miejsce zamieszkania i siedziba strony ....................................... 196 249

V. Umowy mieszane i nienazwane ....................................................... 197 250§ 46. Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według konwencji

rzymskiej i rozporządzenia „Rzym I” ....................................................... 200 251 I. Informacje ogólne o konwencji ........................................................ 200 251 II. Zakres stosowania konwencji i rozporządzenia ............................... 201 252 III. Wybór prawa ..................................................................................... 203 254 IV. Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa ................................ 204 255 V. Regulacje szczególne ........................................................................ 205 256

1. Nieruchomości .............................................................................. 205 2572. Umowy przewozu towarów .......................................................... 205 2583. Umowy konsumenckie ................................................................. 206 2614. Indywidualne umowy o pracę ...................................................... 208 2625. Przelew wierzytelności ................................................................. 209 2636. Przejście wierzytelności z mocy prawa ....................................... 210 264

VI. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie ..................................... 210 265 VII. Ważność oświadczeń woli co do wyboru prawa ............................. 212 266 VIII. Zakres statutu kontraktowego ........................................................... 214 267 IX. Wyłączenie odesłania ........................................................................ 214 268 X. Dowody ............................................................................................. 215 269

spis.indd IX 2011-11-10 14:52:26

X Spis treści

Str. Nb. XI. Porządek publiczny ........................................................................... 215 270 XII. Wykładnia konwencji ........................................................................ 216 271 XIII. Państwa nieposiadające jednolitego systemu prawnego .................. 216 272

§ 47. Zobowiązania wynikające ze zdarzeń niebędących czynnościami prawnymi .................................................................................................... 217 273

I. Uwagi ogólne .................................................................................... 217 273 II. Czyny niedozwolone ......................................................................... 220 277

1. Prawo właściwe dla deliktów ....................................................... 220 2772. Zakres prawa właściwego dla deliktów ....................................... 224 278

§ 48. Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych według rozporządzenia „Rzym II” ......................................................................... 225 279

I. Uwagi ogólne .................................................................................... 225 279 II. Pojęcie zobowiązania pozaumownego ............................................. 226 280 III. Zakres zastosowania .......................................................................... 226 281 IV. Zakres prawa właściwego ................................................................. 228 282 V. Czyny niedozwolone ......................................................................... 229 283 VI. Przepisy właściwe dla poszczególnych typów czynów

niedozwolonych ................................................................................. 231 2841. Odpowiedzialność za produkt ...................................................... 231 2852. Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną

konkurencję ................................................................................... 232 2863. Szkody w środowisku naturalnym ............................................... 234 2874. Naruszenie praw własności intelektualnej ................................... 234 2885. Spory zbiorowe ............................................................................. 235 289

VII. Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych innych niż czyn niedozwolony ..................................................................................... 236 2901. Bezpodstawne wzbogacenie ......................................................... 236 2912. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia ................................... 236 2923. Culpa in contrahendo ................................................................... 237 293

VIII. Swoboda wyboru prawa .................................................................... 238 294 IX. Zasady wspólne dla czynów niedozwolonych i zobowiązań

pozaumownych niebędących czynami niedozwolonymi ................. 239 2951. Przepisy wymuszające swoje zastosowanie ................................. 239 2952. Zasady bezpieczeństwa i postępowania ....................................... 239 2963. Bezpośrednie powództwo przeciwko ubezpieczycielowi osoby

odpowiedzialnej ............................................................................ 239 2974. Subrogacja ..................................................................................... 239 2985. Odpowiedzialność kilku osób ...................................................... 240 2996. Ważność ze względu na formę ..................................................... 240 3007. Ciężar dowodu .............................................................................. 240 3018. Wyłączenie odesłania .................................................................... 240 3029. Państwa posiadające niejednolity system prawny ....................... 241 30310. Porządek publiczny państwa siedziby sądu ............................... 241 304

§ 49. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia ................................................ 241 305§ 50. Bezpodstawne wzbogacenie ...................................................................... 242 306§ 51. Zbieg roszczeń kolizyjnych dotyczących odpowiedzialności deliktowej

i kontraktowej ............................................................................................ 248 307

XISpis treści

Str. Nb.Rozdział X. Prawo rzeczowe ................................................................................. 249 308

§ 52. Statut rzeczowy .......................................................................................... 249 308 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 249 308 II. Łącznik położenia rzeczy .................................................................. 252 315 III. Pojęcie praw rzeczowych .................................................................. 255 322 IV. Zakres statutu rzeczowego ................................................................ 256 323 V. Zmiana statutu rzeczowego .............................................................. 258 331

§ 53. Statut praw na dobrach niematerialnych .................................................. 260 335 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 260 335 II. Prawo na dobrach niematerialnych w konwencjach ........................ 260 336

Rozdział XI. Prawo rodzinne i opiekuńcze ......................................................... 265 347

§ 54. Uwagi ogólne ............................................................................................. 265 347§ 55. Zawarcie małżeństwa ................................................................................. 265 348

I. Materialne wymogi zawarcia małżeństwa ....................................... 266 349 II. Formalne wymogi zawarcia małżeństwa ......................................... 267 353

§ 56. Unieważnienie małżeństwa ........................................................................ 269 358§ 57. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami ................................ 270 360§ 58. Rozwód i separacja .................................................................................... 272 366

I. Rozwód .............................................................................................. 272 366 II. Separacja ............................................................................................ 283 388

§ 59. Pochodzenie dziecka .................................................................................. 284 391§ 60. Stosunki prawne między rodzicami a dzieckiem ..................................... 290 410§ 61. Przysposobienie .......................................................................................... 294 419

I. Prawo właściwe ................................................................................. 294 419 II. Stosunek normy z art. 22 § 2 do normy z art. 22 § 1 PrPrywM

z 1965 r. ............................................................................................. 297 428 III. Zakres statutu adopcyjnego .............................................................. 298 430

§ 62. Alimentacja ................................................................................................ 300 442 I. Prawo właściwe ................................................................................. 300 442 II. Zakres stosowania prawa właściwego według ustawy

z 12.11.1965 r. – Prawa prywatnego międzynarodowego ............... 306 455§ 63. Opieka i kuratela ........................................................................................ 307 460

I. Prawo właściwe ................................................................................. 307 460 II. Zakres statutu opieki i kurateli ......................................................... 309 465

Rozdział XII. Sprawy spadkowe .......................................................................... 310 467

§ 64. Prawo właściwe ......................................................................................... 310 467§ 65. Zakres statutu spadkowego ....................................................................... 312 470

I. Przesłanki dziedziczenia ................................................................... 312 470 II. Ustalenie zawartości spadku ............................................................. 314 476

§ 66. Powołanie do dziedziczenia ...................................................................... 314 479§ 67. Nabycie spadku ......................................................................................... 316 486

I. Sposób dziedziczenia ........................................................................ 316 486 II. Przyjęcie lub odrzucenie spadku ...................................................... 316 487 III. Stosunki między współspadkobiercami – odpowiedzialność za

długi spadkowe .................................................................................. 317 489

XII Spis treści

Str. Nb. IV. Ochrona dziedziczenia ...................................................................... 317 492 V. Rezerwa lub zachowek ..................................................................... 318 493 VI. Zapis testamentowy ........................................................................... 318 495 VII. Wykonawca testamentu ..................................................................... 319 497

§ 68. Dział spadku .............................................................................................. 319 498§ 69. Statut czynności prawnych na wypadek śmierci ...................................... 320 505

I. Prawo właściwe ................................................................................. 320 505 II. Zakres statutu czynności prawnych na wypadek śmierci ................ 322 511

§ 70. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego położonego w Polsce .................... 323 514

Rozdział XIII. Stosunki pracy .............................................................................. 325 516

§ 71. Prawo właściwe ......................................................................................... 325 516 I. Uwagi ogólne .................................................................................... 325 516 II. Wybór prawa ..................................................................................... 326 518 III. Prawo właściwe w wypadku braku wyboru .................................... 328 527

§ 72. Zakres stosowania statutu stosunku pracy ................................................ 334 538

Aneks ..................................................................................................................... 345

Indeks rzeczowy ...................................................................................................... 503

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

CudzU ............................ ustawa z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 ze zm.)

KC .................................. Kodeks cywilnyKonstytucja RP .............. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78,

poz. 483 ze zm. i ze sprost.)KP .................................. Kodeks pracyKPC ............................... Kodeks postępowania cywilnegoKSH ............................... Kodeks spółek handlowychPrCzek ........................... ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283

ze zm.)PrLot .............................. ustawa z 3.7.2002 r. – Prawo lotnicze (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r.

Nr 100, poz. 696 ze zm.)PrPrywM ........................ ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U.

Nr 80, poz. 432)PrPrywM z 1965 r. ........ ustawa z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U.

Nr 46, poz. 290 ze zm.)PrWeksl .......................... ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282

ze zm.)TofUE ............................. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolido-

wana, Dz.Urz. UE C 83/2010, s. 4)TWE ............................... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r.

(Dz.Urz. UE C 321E/2006, s. 1)ZNKU ............................ ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst

jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 152, poz. 1503 ze zm.)

2. Czasopisma i publikatory

AICr ............................... Archivum Iuridicum CracovienseDz.U. .............................. Dziennik UstawDz.Urz. ........................... Dziennik UrzędowyEPS ................................. Europejski Przegląd SądowyFI .................................... Folia IuridicaKPP ................................ Kwartalnik Prawa PrywatnegoKSP ............................... Krakowskie Studia PrawniczeMoP ................................ Monitor PrawniczyM.P. ................................ Monitor Polski

XIV Wykaz skrótów

NP . ................................. Nowe PrawoOSNC ............................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba CywilnaOSP ................................ Orzecznictwo Sądów PolskichPal. ................................. PalestraPiP .................................. Państwo i PrawoPiZS................................ Praca i Zabezpieczenia SpołecznePN UŚl .......................... Prace Naukowe Uniwersytetu ŚląskiegoPPH ................................ Przegląd Prawa HandlowegoPPHZ ............................. Problemy Prawne Handlu ZagranicznegoPr. Gosp. ........................ Prawo GospodarczePS ................................... Przegląd Sejmowy PSM ............................... Przegląd Stosunków MiędzynarodowychRej. ................................ RejentRPEiS ............................. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznyR.Pr................................. Radca PrawnyRzeczp. ........................... RzeczpospolitaSC ................................... Studia CywilistyczneSI .................................... Studia IuridicaSIS ................................. Studia Iuridica SilesianaSP .................................. Studia PrawniczeSPE ................................. Studia Prawno-EkonomiczneSt. et Doc. ...................... Studia of DocumentaZb.Orz. ........................... Zbiór OrzeczeńZNUAM ......................... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Po-

znaniuZNUJ .............................. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu JagiellońskiegoZP UKSW ...................... Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskie-

go w Warszawie

3. Inne skróty

ENZ ................................ Europejski Nakaz ZapłatyETE ................................ Europejski Tytuł EgzekucyjnyCFR ................................ Wspólne Ramy Odniesień (ang. Common Frame of References)uchwała (7) .................... uchwała w składzie 7 sędziówUE .................................. Unia Europejska

Wykaz literatury

K. Bagan-Kurluta, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2011J. Gilas, Prawo międzynarodowe prywatne, Warszawa 2002J. Gołaczyński, Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europej-

skiej, Warszawa 2007J. Jakubowski, Prawo międzynarodowe prywatne. Zarys wykładu, Warszawa 1984J. Jakubowski, M. Tomaszewski, A. Tynel, A. W. Wiśniewski, Zarys międzynarodowego prawa

prywatnego, Warszawa 1983K. Kruczalak, Zarys międzynarodowego prawa prywatnego, Gdańsk 2001W. Ludwiczak, Międzynarodowe prawo prywatne, Warszawa 1990 (Poz nań 1996 – oprac.

K. Kruczalak)M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2010M. Pazdan (red.), Międzynarodowe prawo handlowe, Warszawa 2007M. Sośniak, Prawo prywatne międzynarodowe, Katowice 1991M. Sośniak, B. Walaszek, E. Wierzbowski, Międzynarodowe prawo rodzinne, Wrocław–War-

szawa 1969B. Walaszek, M. Sośniak, Zarys prawa międzynarodowego, Warszawa 1973E. Wierzbowski, Międzynarodowy obrót prawny w sprawach cywilnych, Warszawa 1971A. Wróbel (red.), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Warszawa 2004

Wstęp

Podręcznik ten stanowi omówienie zagadnień prawa prywatnego międzynaro-dowego oraz wybranych zagadnień międzynarodowego postępowania cywilnego. Jest on adresowany do studentów prawa oraz aplikantów i zawiera podstawowe in-formacje dotyczące przepisów prawa prywatnego międzynarodowego: kolizyjnego i merytorycznego, a także wybrane poglądy doktryny i judykatury.

Podręcznik składa się z 13 rozdziałów, zawierających omówienie zagadnień ogólnych oraz szczegółowych. Ustawa z 12.11.1965 r. oraz ustawa z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe zostały zaprezentowane wyczerpująco. Nato-miast konwencje międzynarodowe, ze względu na ich liczbę i niekiedy szczegóło-wą materię, zostały omówione skrótowo. Każdy rozdział zawiera także krótki wy-kaz literatury, który może służyć jako pomoc w poszukiwaniu dalszych informacji dotyczących omawianej kwestii.

Trzecie wydanie podręcznika zostało wzbogacone o omówienie unormowań Unii Europejskiej dotyczących międzynarodowego postępowania cywilnego oraz prawa prywatnego międzynarodowego, ale przede wszystkim omówienie nowej ustawy z 4.2.2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe. W tym zakresie podręcz-nik został wzbogacony o dość licznie cytowane przypisy, co ma ułatwić Czytelni-kowi lekturę.

Chciałbym podziękować doktorantom Studium Doktoranckiego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego – Magdalenie Wa-sylkowskiej i Łukaszowi Goździaszkowi – za pomoc w zebraniu materiałów do czę-ści podręcznika poświęconej prawu unijnemu.

Wrocław, wrzesień 2011 r. Jacek Gołaczyński

Rozdział I. Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego

Literatura: J. Gilas, Prawo międzynarodowe prywatne, Warszawa 2002; J. Jakubowski, Funkcje i zakres prawa prywatnego międzynarodowego, PiP 1966, z. 11; tenże, Nowe dro-gi rozwoju międzynarodowego prawa prywatnego, PiP 1975, z. 12; K. Kruczalak, Zarys międzynarodowego prawa prywatnego. Część ogólna, Gdańsk 2001; W. Ludwiczak, Między normą kolizyjną a prawem jednolitym, RPEiS 1958, z. 1; M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2001; K. Przybyłowski, Prawo prywatne międzynarodowe. Część ogólna, Lwów 1935; H. Trammer, Zasięg obowiązywania prawa prywatnego między-narodowego, PiP 1966, z. 12.

§ 1. Defi nicja

W sytuacji, gdy obywatel polski nawiązuje pewien stosunek cywilnopraw-ny z obywatelem innego państwa lub gdy osoba prawna mająca siedzibę w Pol-sce zawiera umowę z osobą prawną mającą siedzibę za granicą, wtedy po-wstaje zagadnienie kolizji między systemami prawnymi różnych państw. Ta kolizja jest rozstrzygana za pomocą norm prawa prywatnego międzynaro-dowego. Nikogo nie trzeba już dzisiaj przekonywać, że znaczenie prawa pry-watnego międzynarodowego stale rośnie, co jest następstwem zwiększającego się obrotu międzynarodowego zarówno prywatnego (np. ruch turystyczny), jak i gospodarczego (profesjonalnego). Już od dawna socjologowie nazywają współczesny świat „globalną wioską”. Istotnie, zmniejszają się wszelkie odle-głości i bariery między ludźmi poprzez wykorzystanie nowoczesnych środków transportu oraz – a może przede wszystkim – poprzez rozwój komunikacji elektronicznej (Internetu, telefonii komórkowej, stacjonarnej, środków poro-zumiewania się na odległość, takich jak faksy, telefaksy, telewizję satelitarną, interaktywną itp.). Te wszystkie zjawiska dzisiejszego świata powodują także ujednolicanie naszych przyzwyczajeń, mód, sposobów spędzania czasu, a tak-że prawa. Trudno jednak przypuszczać, aby kiedykolwiek nastąpiło ujednoli-cenie prawa, nawet na ograniczonym obszarze, jakim jest Europa czy Stany Zjednoczone Ameryki.

Jeżeli zatem pojawi się sytuacja prawna (stosunek prawny), w którym bę-dą istniały wątpliwości, jakie prawo materialne należy stosować dla jego oce-

11

Nb. 1