PRAVO EVROPSKE UNIJE- Pitanja i odgovori za drugi kolokvijum-

1

1. CARINSKA UNIJA Carinska unija kao poseban oblik ekonomske integracije, u op tem smislu zna i ukidanje carina izme u dr ava lanica i uvo enje zajedni ke carinske tarife prema tre im licima. Prema odredbama lana 23. Rimskog ugovora o osnivanju, zajednica se zasniva na cerinskog uniji koja se odnosi na celokupnu robnu razmjenu koja obuhvata zabranu carina na uvoz ili izvoz izme u dr ava lanica i svih da bina koje imaju isto dejstvo, kao i uvo enje zajedni ke carinske tarife u njihovim odnosima prema tre im dr avama U pravnom smislu, upostavljanje carinske unije pretstavlja trostruku obavezu dr ava lanica: 1. da svojoj robi koja je proizvedena u jednoj dr avi lanici omogu i slobodan promet u svim dr avama lanicama bez pla anja carinskih da bina 2. da na svu robu koja je proizvedene izvan zajednice (roba koja vodi poreklo iz tre ih dr ava), prilikom uvoza u bilo koju dr avu lanicu, napla uju carinske da bine po istoj stopi, u skladu sa zajedni kom carinskom tarifom. 3. da robi koja legitimno uvozena iz tre ih dr ava u bilo koju dr avu lanicu, obezbedi slobodan promet (kretanje) u svim dr avam lanicama bez napla ivanje carina i da bina, koje imaju ekvivaletno dejstvo 2. ZONA SLOBODNE TRGOVINE Zona slobodne trgovine je zona u kojoj se uklonjene sve prepreke u trgovini izme u dr ava lanice, ali su lanice zadr ale slobodu vo enja sopstvene trgovinske politike prema tre im dr avama ne lanicama. 3. KARAKTERISTIKE I POJAM ZAJEDNI KOG I UNUTRA NJEG TR I TA POJAM UNUTRA NJEG TR I TA Rimski ugovor odre uje da zajedni ko tr i te po iva na 4 osnovne slobode ili na ela: 1. na elo slobodnog kretanja lica 2. na elo slobodnog prometa robe 3. na elo slobodnog vr enja usluga 4.na elo slobodnog kretanja kapitala2

i na po tovanju zajedni kih pravila poljoprivredne politike, konkurencije i dr avne pomo i. Tek je jedinstvenim evropskom aktom, unutra nje ili jedinstveno tr i te definisano na funkcionalan i dosta uo ten na in, kao prostor bez unutra njih granica u kome je obezbe eno slobodno kretanje roba, lica, usluge i kapitala, u skladu sa odredbama ugovora. U pravnoj teoriji su mi ljenja o zna enju pojma unutra nje tr i te iz ugovora o osnivanju podijeljena. U odre ivanju njegovog zna enja, mogu se razlikovati dva metodolo ka pristupa: Prvi medotolo ki pristup karakteri e da se sadr ina pojma unutra nje ili jedinstveno tr i te izvede iz njegovog pojma zajedni kog tr i ta, pri tome se mi ljenja razlikuju: 1. mi ljenje - Unutra njeg tr ita u i je pojam od pojma zajedni kog tr i ta, jer ne obuhvata sve politike (naprimer poljoprivrednu politiku) 2. mi ljenje Unutra nje tr i te je iri pojam od pojma zajedni kog tr i ta, zato to je na njemu dozvoljeno ne samo kretanje faktora proizvodanje, nego su mjerama derelugacije i nadnacionalne mjerama regulative otklonjene sve prepreke za ostvarenje etiri osnovne slobode jo iz Rimskog ugovora (sloboda kretanja ljudi, robe, usluga i kapitala) 3. mi ljenje Pojmovi unutra njeg i zajedni kog tr i ta su identi ni. Drugi metodolo ki pristup: Unutra nje tr i te se defini e ili s obzirom na krajnji cilj koji treba ostvariti na kraju prelaznog perioda (funkcionalni pristup) ili s obzirom na stepen individualnih ekonomskih sloboda i uslova njihovog ostvarivanja. Prema drugom pristupu koja polazi od obima individualnih ekonomskih sloboda, zajedni ko tr i te se odre uje kao prostor na kome su svi u esnici slobodni da investiraju, pozajmljuju novac, rade, nude, ili kupuju robu i usluge, u bilo kom mjestu u zajednici, u kome su ekonomski uslovi najpovoljniji, i na kojima se su eljava ponuda i tra nja svih dr ava lanica, bez bilo kakve diskriminacije od dr ava lanica ili drugih njenih u esnika po osnovu nacionalnosti ili bilo kakve drugo vitoperenje konkurencije.

3

4. Politi ka, carinska, ekonomska i monetarna unija Politi ka unija po pravnom i politi kom smislu podrazumjeva postojenje jedinstvene nacije i centralne vlasti koja bi sa autoritetom (nad)nacionalne vlade potpuno kontrolisala monetarnu i fiskalnu politiku koja bi u politi kom smislu odgovarala centralnom parlamentu. Carinska unija je vrlo sli na zoni slobodne trgone, ali su dr ave lanice obavezne da vode zajedni ku spoljnu politiku u trgovinskim odnosima, naprimer moraju usvojiti zajedni ki carinsku tarifu na uvoz robe koja vode porijeklo iz dr ava ne lanica. Ekonomska unija podrazumjeva da izme u dr ava lanica pored zajedni kog tr i ta ostvarena potpuna unifikacija monetarne i fiskalne politike, kao i da postoji centralna vlada koja to kontroli e kako bi postoje e dr ave lanice postale dijelovi ili regioni jedinstvenog entiteta. Monetarna unija: Monetarna unija predstavlja najvi u stepenicu u procesu ekonomske integracije dr ava. Obuhva a zajedni ku monetarnu politiku i usko koordinirane ekonomske politike zemalja lanica, tj. preno enje nadle nosti u odlu ivanju u ekonomskoj i monetarnoj politici s nacionalne na nadnacionalnu (supranacionalnu) razinu. Europska se monetarna unija (EMU) zasniva na jedinstvenom tr i tu. Ekonomska i monetarna unija utemeljena je Ugovorom iz Maastrichta, tj. Ugovorom o Europskoj uniji. Predstavlja anga man zemalja lanica u vo enju jedinstvene valute, kojom upravlja jedinstvena centralna banka. Ona podruzmjeva: 1. osiguranje potpune i nepovratne konvertibilnosti valuta, 2. potpunu liberalizaciju kapitalnih transakcija 3. punu integraciju bankarskih i drugih finanskih tr i ta, tako da se zajmovi, depoziti i investicije mogu vr iti na iroj komunitarnoj osnovi, bez prepreka na nacionalnim granicama dr ava lanica 4. uklanjanje margina fuktuacija i neopozivo utvr enje valutnih pariteta

4

5. FAZE MONETARNE UNIJE U izvje taju je preporu eno postepeno ostvarivanje ekonomske i monetarne unije u tri faze. Predvi eno je da prva faza po ne 1.7.1990. i da traje do 31.12.1993. Trajanje druge faze odre eno je na period od 1.1.1994. do 1.1.1997. ili najdu e 1999. Zavisno od trajanje druge faze, dr ave lanice su trebale da u u u poslednju fazu ili 1.1.1997 ili dve godine kasnije. Zadaci, mjere i akcije koje je trebalo poduzimati u odre enim fazama, odre eni su u izve taju i kasnije usvojeni Mastri kom ugovoru o Evropskoj uniji i Ugovor u evropskoj zajednici. U tom smislu je ugovor o evropskoj zajednici dopunjen novim naslovom VI ( lanovi 102A do 109) koji je ozna en kao Ekonomska i monetarna politika. Naslov je podijeljen u etiri u dijela koji su posve eni pitanjima ekonomske i monetarne politike, institucionalnim odredbama i prelaznim odredbama u kojima su detaljni predvi ena prava i obaveze zajednice i dr ava lanica. PRVA FAZA MONETARNE UNIJE Ugovorom je predvi eno da do kraja prve faze, odnosno najkasnije do 31.12.1993. dr ave lanice: a) ukinu sve restrikcije na kretanje kapitala izme u njih i prema tre im dr avama ne lanicama b) preispitaju propise kako bi se spre ilo da ESCB (Evropski sistem centralnih banaka) i centralne banke odobravaju minusni saldo odnosno bilo koji drugi tip kredita ustanovama ili organima zajednice, centralnim upravama, regionalnim, lokalnim ili drugim javnim organima i ostalim javnim organima i preduze ima, kao i da se zabrane sve mjere koje se ne zasnivaju na procjenama finanskih karaktera, a koje obezbe uju institucijama ili tijelima zajednice, regionalnih ili lokalnim upravama i ostalim javnim organima i tijelima povla teni pristup finanskim institucijama. c) koordiniraju svoje ekonomske politike sa savjetom, u cilju ostvarivanja zajedni kih ciljeva d) donose potrebne vi egodi nje programe, u cilju ostvarenja trajne konvergetnosti neophodne za realizaciju ekonomske i monetarne unije, posebno u oblasti stabilnosti cijena i obezbe ivanje zdrave finanski situacije u javnom sektoru5

DRUGA FAZA MONETARNE UNIJE U toku druge faze predvi ena je obaveza dr ava lanica da izbegavaju prekovremene javne deficite i da otpo nu sa osamostaljivanjem svojih centralnih banaka. Na po etku druge faze osnovan je evropski monetarni sistem EMI kojim je rukovodio i upravljao savjet sastavljen od predsednika i guvernera nacionalnih centralnih banaka. Predsjednika zajedni ki imenuju vlade dr ava lanica odlukom donijeto na nivou efova dr ave ili vlada, a na preporuka savjeta EMI i nakon konsultovanje evropskog parlamenta i savjeta. Zadatak EMI se sastoji u ja anju saradnje izme u nacionalnih centralnih banka, uskla ivanju monetarnih politika dr ava lanica, u cilju obezbe ivanja stabilnosti cijena, nadgledanju funkcionisanju evropskog monetarnog sistema, obavljanju konsultacija u vezi s pitanjima u nadle nosti nacionalnih centralnih banaka koje uti u na stabilnost finanskih institucija i tr i ta i preuzimanju funkcija koji je do tada obavljao evropski fond za monetarnu saradnju koji se raspu ta, kao i olak avanju kori tenja ekija i nadgledanju njegovog razvoja, uklju uju i i uspe no funkcionisanje sistema kompenazacija u ekijima/evrima. TRE A FAZA MONETARNE UNIJE Na osnovu izvje taja komisije i EMI u ostvarenom napretku dr ava lanica u ispunjavanju obaveza iz druge faze i dostignutog stepena trajne konvergencije, savjet kvalifikovanom ve inom procjenjuje za svaku dr avu lanicu da li ispunjava neophodne uslove za usvajanje jedinstve monete, kao i da li ve ina dr ava lanica ispunjava za to neophodne uslove. U skladu sa takvom procedurom, savjet je 3. Maja 1998. Donio odluku da 11 dr ava lanica ispunjavaju uslove za ulazak u tre u fazu koja je po ela 1. januara 1999. i trajala do 1. januara 2002. godine. U po etku su izvan tzv. Evrozone ostale 4 lanice: Gr ka, vedska, Danska i Velika Britanija. Gr ka zato to zato u to vreme nije ispunjavala predvi ene ekonomske kriterijume, vedska zbog toga to nije usaglasila svoje zakonodavstvo, dok su Danska i Velika Britanija i ovog puta elelje da sa ekaju razvoj doga aja i da zavisno od toga donesu odgovaraju u odluku. U me uvremenu, Gr ka je ispunila neophodne uslove i 1.1. 2001 prilju ila se Evrozoni. Od novoprimljenih dr ava lanica, u Evrozonu su u le Kipar, Malta i Slovenija.6

U tre oj fazi predvi eno je da vlade dr ava lanica koje nisu predmet izuze a imenuje predsjenika, potpresdnika i druge lanove izv nog odbora ECB(Evropska centralna banka). Nakon imenovanja izvr nog odbora, uspostavlja se ESCB (Evropski sistem centralnih banaka) i osniva ECB, koja po inju sa radom od prvog dana tre e fazi, a Evropski monetarni institu se ukida. 6. POJAM UNUTRASNJEG TRZISTA Unutrasnje ili jedinstveno trziste je definisano na funkcionalan i dosta uopsten nacin kao prostor bez unutrasnjih granica u kome je obezbijedjeno slobodno kretanje robe, uslova i kapitala.

7. PREPREKE Komisija je ove prepreke navela i u bijeloj knjizi i grupisala u 1.fizicke (navode se rampe na carinskim ispostavama kao najociglednija manifestacija da carinska teritorija zajednica nije smatrana jedinstvenom) 2.tehnicke (razlicite tehnicke i druge norme koje su na istom proizvode primjenjivane u drzavama clanicama, a opravdane su razlicitim razlozima) 3.poreske prepreke (su manifestovale kroz razlicite vrste poreza koji su postojale u drzavam clanicama, kao i primjenjivanje razlicitih osnova za njihov obracun i naplacivanje cime su sitirobu i usluge stavili u razlicit polozaj na nacionalnim trzistama drzava clanica). 8. NABROJITI TEHNIKE HARMONIZACIJE U teoriji se navode slede i metodi harmonizacije: 1. harmonizacija putem definisanja jedinstvenih normi na komunitarnom nivou 2. totalna harmonizacija 3. optirajuca harmonizacija 4. dijelimicna harmonizacija 5. minimalna harmonizacija 6. alternativna harmonizacija 7. harminazacija putem uzajamnog priznavanja prava kontrole7

8. harmonizacija putem priznavanje kontrole ovla tenih organa drugih dr ava lanica 9. harmonizacija upu ivanja na standard 10. MEHANIZMI HARMONIZACIJE Osim redovnih instrumenata harmonizacije, u praksi se koriste i prelazni instrumenti i mehanizmi harmonizacije, kao to su : 1. mehanizimi za spre avanje novih prepreka u trgovini 2. na elo uzajamnog priznavanje legalno priznate robe 3. tehni ko uskla ivanje zakonodavstva

11. TA SU KLAUZULE ZAMRZAVANJA Rimskim ugovorom o osnivanju bila su uspostavljena dva nacina za uspostavljanje carinske unije: 1.postovanje tzv. Klauzule zadrzavanja (drzave clanice su ugovorom obavezale da uzdrze od uvodjenja novih izvoznih i uvoznih carina sa istim dejstvom i da ne povecavaju one koje se vec primjenjuju u njihovim medjusobnim trgovinskim odnosima|) 2.oduzimanje mjera postepenog ukidanja postojecih dazbina (konkretno znaci obavezu drzava clanica da do najkasnije do kraja prelaznog perioda uvedu zajednicku carinsku tarifu) 12. POJAM CARINSKIH DAZBINA Carinske dazbine se u opstem smislu mogu definisati kao novcane dazbine koje namecu i ubiraju nadlezni drzavni organi na robu u izvozu i uvozu prilikom njenog prelaska carinske granice. Najveci broj slucajeva carina na uvoznu robu iz drzava neclanica ima zastitnu funkciju i mogu biti opravdane ako su nediskriminatorne.

8

13. POJAM DA BINA ISTOG DEJSTVA Na uvezenu robu isto dejstvo kao i carine mogu proizvesti i neke druge nov ane da bine koje u ugovoru o osnivanju ozna ene op tim imenom da bine istog dejstva kao carine. Sud pravde je pojam da bina istog dejstva u okviru zna enja lanova iz Rimskog ugovora o osnivanju dao u tzv. slu aju o statisti kim nametima u kojim ih je definisao kao svaku nov anu da binu, ma kako mala bila i bez obzira na na in ozna avanja i primjene koja je jednostrano nametnuta na doma u ili stranu robu, zbog toga to prelazi granicu, a koja nije carinska da bina u striktnom smislu, ak i kada nije nametnuta u korist dr ave, kada nema diskriminatorsko i za titno dejstvo i kada proizvod na koji je nametnuta nije u konkurenciji sa doma im proizvodima. Va no je da se da bina napla uju na robu koja prelazi granicu, da se takva nov ana na sli ne doma e proizvode, da dovodi do promjene cijene na isti na in kao carina, i s toga prestavlja prepreku slobodnom prometu robe. U praksi nastaju problemi zbog toga to se ne mo e povu i jasna razlika, ne samo izme u carina i da bina istog dejstva, nego i izme u izme u da bina istog dejstva i nekih rsta unutra njih posrednih poreza.

14. ZAJEDNI KA CARINSKA TARIFA Ona pretstavlja osnovnu spoljnu karakteristiku carinske unije. Kao dio zajedni ke trgovinske politike, uvedena je prvog jula 1968. , a primjenjuje se 2008. na robu uvezenu iz tre ih dr ava ne lanica. Pretstavlja listu proizvoda koji su klasifikovani u skladu sa zajedni kim pravilima nomenklature, vrijednosti i porijekla robe sa odgovaraju im carinskim stopama. Od pla anja odgovaraju e obaveze, izra eni u procentima od vrijednosti odnosne robe, dr ave lanice mogu odstupiti samo u slu aju opravdanih izuzetaka, u skladu sa komunitarnim pravom. Stopa zajedni ke carinske tarife utvr ena je u visini aritmeti ke sredine carinskih stopa koje se primjenjuju u 4 carinska podru ja Zajednice, u skladu sa odredbama Ugovora o osnivanju.

9

15. NABROJATI LANICE EU 1. Njema ka 2. Francuska 3. Italija 4. Belgija 5. Holandija 6. Luksemburg 7.Velika Britanija 8. Irska 9. Danska 10. Gr ka 11. vedska 12. Finska 13. Austrija 14. Estonija 15. Litvanija 16. Letonija 17. Poljska 18. e ka 19. Slova ka 20. Ma arska 21. Slovenija 22. Kipar 23. Malta 24. Bugarska 25. Rumunija 26. panija 27. Portugal 16. NABROJATI ZEMLJE LANICE EVROZONE (12)1. Austrija 2. Belgija 3. Cipar 4. Finska 5. Francuska 6. Gr ka 7. Irska 8. Italija 9. Luksemburg 10. Nizozemska 11. Njema ka 12. Malta 13. Portugal 14. Slova ka 15. Slovenija 16. panjolska

17. SREDSTVA ZA USPOSTAVLJANJE CARINSKE UNIJE Rimskim ugovorom o osnivanju su predvi ena 2 na ina za uspostavljanje carinske unije: 1. po tovanje tzv. klauzule o zadr avanju 2. preduzimanje mjera postepenog ukidanja postoje ih da bina U prvom slu aju dr ave lanice su samim ugovorom preuzele obavezu da se nakon stupanja na snagu ugovora o osnivanju uzdr e od uvo enja novih uvoznih ili izvoznih carina ili da bina sa istim dejstvom i da ne pove avaju one koje se ve primjenjuju u njihovim me usobnim trgovinskim odnosima, kao to je propisano10

Rimskim ugovorom. Dr ave lanice su se obavezale da i odgovaraju im mjerama uvozne da bine i da bine istog dejstva postepeno smanjuju prema dimanici koje odredi zajednica. U drugom slu aju to je zna ilo da dr ave lanice e se obavezati da do kraja prelaznog perioda uvedu zajedni ku carinsku tarifu, to predstavlja provo enje niza predhodnih mjera u pogledu klasifikacije i porijekla robe. 18. NA IN ODRE IVANJA VRIJEDNOSTI ROBE Sprovo enje na ela nediskrimacije i stavljanje sve robe u isti polo aj prilikom njenog ulaska u zajednicu podrazumjeva prije svega iste carinske da bine. Kako je visina carine i unutra njeg poreza naj e e bazirana na vrijednost robe (ad valoren), bilo je potrebno usvojiti ne samo jedinstvenu carinsku tarifu, ve i jedinstveni na in odre ivanja vrijednosti robe. Prije osnivanja evropske ekonomske zajednice vrijednost robe za carinske svrhe bila je odre ivana prema Briselskoj konvenciji iz 1950. koje su potpisale sve dr ave lanice. Kasnije je vrednost robe odre ivana novom uredbom savjeta broj 1224/80 bazirana na sporazumu postignutom u okviru Tokijske runde pregovora 1979. godine u kojoj je zajednica u estvovala ka pregovara ka strana. U uredbi je prihva en sistem normalne cijene tj. c.i.f. vrijednosti robe zasnovano na Tokijskom sporazumu i tamo prihva enom konceptu vrijednosti posla (transakciona vrijednost), kojim je vrijednost posla odnosno robe definisana kao cijena koja je stvarno pla ena ili je plativa za robu koja je prodata za izvoz na cirinsku teritoriju zajednice. Vrijednost posla ili normalna cijena odre uje se na jedan od 5 uredbom predvi enih na ina: 1. kao vrijednost posla konkretne robe 2. kao vrijednost posla identi ne robe 3. kao vrijednost posla sli ne robe 4. na osnovu deduktivne vrijednosti 5. prema procijenjenoj vrijednosti robe Transakciona vrijednost bazirana je na prodajnoj cijeni u vrijeme ulaska u zajednicu. Deduktivna vrijednost je zasnovana na prodajnoj cijeni posle ulaska, dok se procjenjena vrijednost zasniva na vrednosti proizvodnje. Ako se ni jednim11

od navedenih na ina ne mo e utvrditi vrijednost uvezene robe, primjenjuje se tzv. razumna vrijednost 19. VRSTE ZABRANJENIH UNUTRA NIH POREZA Postoje dvije vrste zabranjenih unutra njih poreza: 1. diskriminatorni 2. za titni Pod diskriminatornim porezima se podrazumjevaju takve da bine koje na direktan ili indirektan na in optere uju samo uvoznu robu ili se napla uju u ve em iznosu od onih koji se napla uju na iste ili sli ne doma e proizvode. Pod sli nim proizvodima se podrazumjevaju one koje imaju sli ne karakteristike i koje zadavoljavaju kod potro a a iste potrebe. Za titni unutra nji porezi su porezi koji se napla uju na proizvode iz drugih dr ava radi za tite ne istih, ve drugih doma ih proizvoda. Za tita se posti e na posredan na in tako to se unutra njim porezima optere uju oni strani proizvode, koji bez obzira to nisu isti kao doma i, mogu biti konkurencija doma im proizvodima KVANTITATIVNA OGRANICENJA Obuhvataju nacionalne mjere kojima se ogranicava obim ili iznos uvoza ili izvoza ali na vjestackim podizanjem troskova uvoza ili izvoza vec nametanjem direktnih ili indirektnih granica u pogledu fizickog kvantiteta robe koji se izvozi ili uvozi ili se utice na ostatak robe na trzistu. Najbolji primjer/ kvote. 20. MJERE KOJE IMAJU SLI NO DEJSTVO (shvatanja) Pod ovim mjerama se podrazumjevaju nacionalne mjere zakonske ili administrativne prirode kao to su akti legislativnih ili izvr nih organa naprimer u pogledu obilje avanja i pakovanja, koje prestavljaju prepreke trgovini jer uti e na koli inu uvezene robe. One obuhvataju ne samo otvorene za titne mjere, tj. mjere koje se primjenjuju na robu iz uvoza, a ne i na doma u robu, ime se diskrimini e12

uvoz, pa se nazivaju diskriminatorne ili nejednako primjenjive mjere, ve i mjere koje se primjenjuju i na doma e i na uvozne (izvozne) proizvode. Zabrana uvo enja i primjene ovih mjera je u teoriji razli ito shvatana: 1. u e shvatanje zabranjene su samo one mjere koje su primjenjuju na robu iz uvoza, a ne i na doma u robu, kojim se diskrimini e uvoz (diskriminatorne ili nejednako primjenljive mjere), dok se mjere koje se primjenjuje na doma e i na uvozne ili izvozne proizvode (podjednako primjenjive mjere) ne mogu smatrati zabranjenim. Prema jo u em shvatanju one prestavljaju i direktnu prepreku trgovini preko granica. 2. ire shvatanje mjere sli nog dejstva koje su prema ugovoru o osnivanju zabranjene, obuhvataju sve mjere koje pretstavljaju prepreka za uvoz ili izvoz, osim onih koje su opravdane lanom 30. Ugovora o osnivanju ili su regulisane nekom drugom odredbom ugovora o osnivanju 3. posebno shvatanje pod mjerama koje imaju isto dejstvo, kao i kvantitativna ograni enja smatra se primjenjivanje na proizvode koji su na zakonit na in proizvedeni i stavljani u promet u drugoj dr avi lanici onih nacionalnih propisa od strane doma e dr ave kojim se propisuju karakteristike koje se od takvih proizvoda zahtevaju na doma oj teritoriji.

21. OP TA ODSTUPANJA OD LANA 30 POJAM Prema odredbama lana 30. ugovora o osnivanju, odredbe lanova 28, 29, ne prestavljaju prepreku zabranama ili ograni enima uvoza, i izvoza ili tranzita robe ako se opradani razlozima javnog morala, javnog poretka ili javne bezbijednosti, za tite zdravlja i ivota ljudi, ivotinja ili biljaka, za tite nacionalnog kulturnog dobra, umjetni ke i istorijske vrijednosti i arheolo ke vrijednosti ili za tite industrijske i trgova ke sredine. Me utim, takve zabrane i ograni enja ne smije postati sredstvo svojevolje diskriminacije ili prikriveni oblik ograni avanja trgovina izme u dr ava lanica. Na ovaj na in je dr avama lanicama prakti no dozvoljeno da iz navedenih razloga i u navedenim situaijama primjenjuju mjere koji nisu u skladu komunitarnih na elom slobode prometa robe ako su takve mjere proporcionalne i ne prestavlaju sredstvo arbiterne diskrimacije. Po to sadr ina13

navedenih lanova nije mjenjena, sud pravde je razvio i svoju listu takozvanih imperativnih zahteva kojima se mora opravdati kori tenje pojedinih vrsta mjera. USLOVI KORI TENJA Sud pravde je uslove pod kojima su navedene mjere formulisao kao 4 principa kroz tzv. imprerativne zahtjeve: 1. takvim mjerama se ne mogu titi ekonomski interesi 2. teret dokazivanja da je mjera u pitanju obuhva ena odredbama lana 30 ugovora o osnivanju le i na strani koja se poziva na isti lan, to je obi no nadle ni dr avni organ koji je donio mjeru 3. da bi se izbeglo subjektivno kategorisanje mjera kao diskriminatornih,mora se dokazati da se njihovom primjenom tite i doma i proizvodi 4. i kada se poka e da je mjera upitanju zadovoljava sve gore navede uslove i dalje mo e biti smatrana prikrivenim oblikom ograni enja trgovine ako njeno dejstvo prevazilazi ono to je neophodno za efektivnu za titu op tih interesa u pitanju, a posebni ako se isti cilj mogao posti i manje ograni avaju em sredstvom (principi razumnosti i proporcionalnosti dejstva 5. budu i da je rije o izuzecima o op teg na ela slobode i prometa robe, odstupanja se prema op tem pravilu moraju tuma iti usko. Pravo na odstupanja od lana 30 ugovora o osnivanju je privremenog karaktera i dr ave lanice se mogu na njega pozivati samo dok se na komunitarnom nivou ne donesu odgovaraju e legislativne mjere harmonizacije u uklanjanjanu prepreka slobodno prometa robe. Prema odredbama lana 30 ugovora o osnivanju, dozvoljenim se smatraju mjere nacionalnih i zakonodavnih izvr nih vlasti, ako su donijete u cilju: 1. za tite javnog morala, javnog poretka i javne sigurnosti 2. za tita zdravlja i ivota ljudi ivotinja i biljaka 3. za tita nacionalnog nasle a 4. za tite industrijske i trgova ke svojine 22. POJAM SLOBODE KRETANJA LICA U op tem smislu, sloboda kretanja lica podrazumjeva pravo ulaska, pravo boravka i pravo izlazka svih lica sa teritorije jedne dr ave lanice na teritoriju ostalih dr ava lanice zajednice. Skup ovih normi ini imigraciono pravo14

zajednice. Kada su upitanju koja lica obavljaju neku ekonomsku aktivnost, kao to su radnici, samozaposlena lica, i davaoca i korisnici usluga, sloboda kretanja obuhvata i pravo ovih lica da u obavljanju svoje aktivnosti i u ivaju isti tretman kao i dr avljani doma e dr ave. Iako izme u njih postoje razlike u pogledu kori tenja slobode kretanja u ugovoru u evropskoj zajednici, sud pravde je poku ao da formuli e neke zajedni ke principe u njihovoj primjeni kroz pravila o odvijanju ulaska ili deportaciju, po tovanje nediskriminacije po osnovu dr avljanstva i principa obrnute diskriminacije.

23.POJAM NEDOZVOLJENE DR AVNE POMO I To su neke vrste pomo i ili vladine mjere okvalifikovane od strane komisije ili Suda pravde kao dr avna pomo , jo ne zna i da e se smatrati nedozvoljenim i automatski zabranjenim. Takve vrste pomo i e se smatrati nespojivim sa zajedni kim tr i tem u mjeri u kojoj ugro avaju trgovinu izme u dr ava lanica samo ako putem povla ivanja odre enih preduze a ili proizvodnih grana prijete da dovedu ili dovode do nedozvoljene nelojalne konkurencije. Oba navedena uslova, ugro avanje intrakomunitare trgovine i naru avanje lojalne konkurencije, moraju biti kumulativno ispunjena. Kao dozvoljene subvencije i u skladu sa zajedni kim tr i tem, Ugovorom o osnivanju predvi ene su slede e vrste pomo i: 1. socijalnog karaktera, date individualnin potro a ima, ako se pri tome ne pravi diskriminacija zasnovana na porijeklu robe 2. one koje se daju za naknadu tete nastale usred prirodnih nepogoda ili zbog drugih izuzetnih doga aja 3.one date privredi odre enih podru ja SR Njema ke pogo enih podjelom Njema ke, u meri u kojoj su potrebne da bi se nadoknadile ekonomske posledice prouzrokavane podjelom Na osnovu diskrecione odluke, Komisija mo e, uzimaju i u obzir ekonomske i socijalne efekte u komunitarnom kontekstu, dozvoljenim smatrati i slede e vrste dr avne pomo i: 1. subvencije za unapre enje ekonomskog razvoja podru ja u kojima ivotni standard izuzetno nizak ili u kojima postoji nezaposlenost15

2. subvencije za unapre enje va nih projekata od zajedni kog evropsog interesa ili za otklanjanje znatnog poreme aja u privrednom ivotu jedne dr ave lanice 3. subvencije za unapre ivanje razvoja odre enih privrednih djelatnosti ili odre enih privrednih grana, ako se time ne mijenjaju uslovi poslovanja u mjeri u kojoj je to suprotno zajedni kim interesima 4. subvencije namjenjene unapre enju kulture i o uvanju ba tine, ako ne uti u na uslove razmene i konkurencije u Zajednici u mjeri koja bi bila suprotna zajedni kom interesu i ostale subvencije koje odredi Savjet odlukom koju donosi kvalifikovanom ve inom

24. POJAM RADNIKA Pojam radnika nije odre en Ugovorom o osnivanju, a prema shvatanju Suda pravde izraz radnik i aktivnost zaposlenog lica ne smiju biti definisani upu ivanjem na nacionalna prava dr ava lanica, ve se moraju odrediti prema komunitarnom zna enju. Ako to ne bi bio slu aj, ostvarivanje komunitarnih propisa o slobodnom kretanju radnika bilo bi osuje eno, po to bi njihovo zna enje moglo biti fiksirano i jednostrano izmjenjeno nacionalnim zakonima, ime bi se mogle isklju iti odre ene kategorije lica od primjene Ugovora bez bilo kakve kontrole organa Zajednice. Pojam radnika iz lana 39. Ugovora o osnivanju obuhvata sve kategorije zaposlenih lica koja se bave tzv. nesamostalnim zanimanjima, tj. obavljanju poslove za drugoga uz naknadu, bez obzira da li vr e upravlja ke ili fizi ke funkcije (poslove) i bez obzira na pravni osnov njihovog anga ovanja ako se djelatnost obavlja u drugoj dr avi lanici razli itoj od one iji je dr avljanin. Pojam radnika ne obuhvata tzv. samozaposlena lica ( lica koja obavljaju kakvu djelatnost li nim radom ili vr e neku od tzv. slobodnih profesija) jer ona u ivaju slobodu iz preostalih prava: prava nastanjivanja i prava pru anja. Pored pojma radnika u punom smislu rije i, slobodu kretanja, ali u su enom obliku, u ivaju i druga lica koja se tako e smatraju radnicima u irem smislu rije i. To su slede a lica: 1. privremeni radnici 2.pograni ni radnici16

3. lica koja tra e zaposlenje 4. lica koja su mimo svoje volje ostala bez zaposlenja 5. privremeno nesposobna lica 6. stalno nesposobna i penzionisana lica 26. PREPREKE U SLOBODNOM KRETANJU RADNIKA Osnovne prepreke slobodnom kretanju radnika u okviru Zajednice ine: 1.diskriminatorski propisi i uslovi za rad i zapo ljavanje radnika iz drugih dr ava lanica 2. zakonski i podzakonski propisi i druge upravne mjere i aktivnosti kojima se radnicima iz drugih dr ava lanica name u obaveze razli ite od onih koje va e za doma e dr avljane 3. nedovoljna koordinacija u pogledu sistema socijalnog osiguranja na tetu radnika migranata

27. POJAM SAMOZAPOSLENIH LICASlobodu kretanja u ivaju i samozaposlena lica. Pod samozaposlenim licima ili licima koja djelatnost obavljaju li nim radom (self-employed persons) iz Ugovora o osnivanju podrazumjevaju se lanovi profesije, poslovni ljudi (biznismeni), trgovci na malo, zanatlije, pisci, umetnici nastanjuju primjenjuju se odredbe o pru anju usluga. Prema tome, pojam samozaposlenih lica u irem smislu rije i obuhvata slede a lica: 1. lica koja o ekuju samozaposlenje, odnosno lica koja ele da se nastane u dr avi imigracije, ali to jo nisu u inili. 2. privremeno nesposobna samozaposlena lica. U pitanju su kategorije lica koje su ekvivaletni kategoriji zaposlenih lica 3. Trajno nesposobna i o te ena samozaposlena lica, tj. lica koja se odre uju na sli an na in zaposlena lica. 4. lanovi porodice. Pod lanovima porodice zamosaposlenih lica podrazumjevaju se lanovi bilo koje od gore navedenih kategorije lica. Porodica je definisana na isti na in kao i porodica zaposlenih lica, izuzev to su kod potomaka osim dece17

isklju eni ostali, naprimer unuci, ako nisu finansiski zavisni od samozaposlenih lica.

28. EKONOMSKA SADR INA PRAVA KRETANJA RADNIKA Prava, odnosno ovla enja na koja mogu ra unati lica obuhva ena pojmom radnika odre eni su odredbama lana 49. ta ke 3. Ugovora o osnivanju: 1. pravo prihvatanja stvarno ponu enog zaposlenja 2. pravo slobdnog kretanja preko teritorija dr ava lanica u tom cilju 3. pravo boravka u dr avi lanici u cilju zapo ljavanja u skladu sa zakonskimi administrativnim propisima kojima su utvr eni uslovi zapo ljavanja radnika dr avljana tih dr ava lanica 4. pravo ostanka na podru ju dr ave lanice nakon zapo ljavanja u toj dr avi, pod uslovima koji e biti odre eni pravilima o sprovo enju donetim od strane Komisije.

29. POJAM USLUGA Pod uslugama se u smislu lana 50. Ugovora o osnivanju podrazumevaju one usluge koje se po pravilu, obavljaju uz naknadu, i obuhvataju usluge industrijskog, trgovinskog i zantaskog karaktera, kao i uslge koje se pru aju obavljanjem slobodnih profesija,pod uslovom da nisu obuhva ene odredbama o slobodnom kretanju lica i slobodnom prometu robe i kapitala. Prema granama u kojima se vr e, ove usluge se mogu podijeliti na: finansijske i poslovne usluge, saobra ajne i telekomunikacione i infomacione usluge. Pod finanskim uslugama se podrazumjevaju usluge u bankarstvu i osiguranju i promet hartija od vrednosti Pod poslovnim uslugama se podrazumjevaju usluge in eljera i usluge iz srodnih podru ja, kao to su : usluge arhitekata, urbanista, gra evinskih, ma inskih i elektro in enjera, usluge rokovo enja, usluge ekonomske propagande, odnosi sa18

javno u, obrada podataka, istra ivanja i razvoj, ra unovodsvene uslge i usluge pru anja pravne pomo i. U saobra ajne usluge spadaju usluge u drumskom, vazdu nom, pomorskomi saobra aju unutra njim vodenim putevima. Telekomunikacione i informacione usluge obuhvataju usluge koje se odnose na kori tenje nove telekomunikacione i infromacione opreme i tehnologije. Pored ovih tradicionalnih, u poslednje vreme sve vi e dobijaju na zna enju i nove vrste usluga: komercijalizacija informacija, audio-vizuelne usluge i druge.

30. KOJA LICA PORED RADNIKA MOGU BORAVITI U DRUGOJ DR AVI 1.Studenti 2. Penzioneri 31. PRAVO BORAVKA Sve dr ave lanice Zajednice du ne su da dr avljanima drugih dr ava lanica i lanovima njihovih porodica da dozvole boravak na sopstvenoj teritoriji isklju ivo na osnovu li ne karte ili paso a. U tom silju u skladu sa Uredbom saveta br. 1612/68, izdaje se posebna isprava pod nazivom dozvola boravka za dr avljanine dr ave lanice EEZ, koja slu i kao dokaz prava na boravak. Sadr inu isprave odre uju Upustvo br. 63/360. Dozvolom poravka se , me utim, samo dokazuje postojanje prava boravka, iji su izvor nalazi u direktnom primenljivim odgovaraju im odredbama Ugovora o osnivanju i iz njega izvedenom Zakonodavstvu. Pravo boravka podrazumeva pravo neograni enog ostanka na doma oj teritoriji i predstavlja centralno pravo u na elu slobode kretanja lica, ali ono je rezervisano samo za svrhe zapo ljavanja. Izdata dozvola boravka va i na teritoriji odnosne dr ave lanice za period od najmanje 5 godina, s tim to se nakon isteka tog perioda mo e automatski obnoviti. Osim redovnih dozvola boravka, Upustvom su odre eni i uslovi za izdavanje dozvola za privremen i sezonske radnike. Tako se radniku koji je na doma oj teritoriji zaposlen za period od tri meseca do jedne godine izdaje se privremena dozvola boravka, ija va nost je ograni ena na o ekivano vreme zaposlenja. Sli ni19

uslovi za dobijanje dozvole boraka su propisane i za samozaposlena lica koja su po ela sa svojim biznisom i profesionalnom aktivno u. PRAVO ULASKA Obuhvata pravo prelaska granice drzave clanice i pravo slobodnog kretanja na teritoriji odnosne drzave. PRAVO OSTANKA POSLIJE PRESTANKA ZAPOSLENJA Podrazumijeva u opstem znacenju prava radnika kao zaposlenih lica i clanova njihovih porodica da na teritoriji druge drzave clanice trajno ostanu nakon prestanka zaposlenja. 32. ZAPO LJAVANJE U JAVNOJ UPRAVI Ugovorom o osnivanju je izri ito predvi eno da se odredbe o slobodi kretanja radnika ne primenjuju na zapo ljavanje u javnoj upravi. Pojam javne uprave se mo e odre ivati tzv. institucionalnim i funkcionalnim testom. Sud pravde se u slu aju se u slu aju EC Comission v Belgium opredelio za funckionalni pristup, odre uju i da se izuzecima ne mogu pokrivati cele slu be, ve samo odre ena mesta u slu bama koje imaju javni karakter. U konkretnom slu aju, Sud je naveo da eleznice obavljaju tipi ne specifi ne aktivnosti javnih slu bi po to se koriste ovla te ima dobijenim javnim aktima i imaju odgovornost za o uvanje op tih interesa dr ave. Sud pravde je zauzeo stav da se izuzeci ne mogu primjenjivati na sva lica, kao to su napred navedena, ve samo na ona koja imaju odre enu ulogu u izvr avanju dodeljenih ili poverenih dr avnih ovla tenja ili imaju upravlja ka ili izvr na ovla tenja. Izuzecima su, me utim, pokriveni lokalni nadzornici, berzanski kontrolori, no ni uvari i arhitekti. Kada je u pitanju kretanje lica radi pru avanja usluga i kod prava nastanjivanja, odredbama lanova 45. 55. Ugovora o osnivanju su kao izuzeci predvi ene aktivnosti koje su u dr avi lanici makar i privremeno povezane sa vr enjem javne vlasti.

20

33. OGRANI ENJE SLOBODE KRETANJA U skladu sa odredbama lana 39(3). Ugovora o osnivanju, dr ave lanice mogu se ograni iti slobodu kretanja radnika iz razloga: 1. javnog poretka 2. javne sigurnosti 3. javnog zdavlja U odredbama lana 46. i 55. Ugovora o osnivanju, su isti razlozi navedeni kao dozvoljena odstupanja u vr enju prava nastanjivanja i slobode pru anja usluga. Tamo su navedena odstupanja su iscrpna i Sud pravde nije dato pravo da nalazi druga. Me utim, Sud je zahtevao od dr ava lanica da kod kori tenja navedenih odstupanja tako preduzete mere budu u skladu sa na elom proporcionalnosti i na elom po tovanja osnovnih ljudskih prava. OPRAVDANA ODSTUPANJA Sud je priznao da neki nacionalni interesi moraju biti zasticeni. U tom slucaju ima veci znacaj od nacela slobode kretanja lica. Kada je rijec o slobodi kretanja lica i vrsenja usluga takve mjere kojim se ogranicava sloboda kretanja moraju ispuniti sledeca 4 uslova : 1. da se primjenjuje na nediskriminatorni nacin 2. da su opravdani imperativnim zahtjevom u opstem interesu 3. da mogu da obezbijede ostvarenje cilja kome su namijenjena 4. da ne ide izvan onog sto je nuzno da bi se to postiglo Kod vrsenja usluga sud cijeni javni interes i stvara siroku listu. 34. KOJE JE OSNOVNO NA ELO KOD ZAPO LJAVANJA NEDISKRIMANCIJA PO OSNOVU DRZAVLJANSTVA Primjena ovog nacela prakticno znaci da pojedinci nakon sto udju na teritoriju neke drzava clanica ne mogu biti diskriminisani po osnovu drzavljanstva po pogledu ili vrsenja trgovine ili profesije. Pod pojam nediskriminacije se podrazumijeva potpuni ili perfektno jednak tretman u drzavi clanici lica ciji je polozaj regulisan komunitarnim pravom i drzavljana drzava clanica u pitanju. Prema nacinu na koji se vrsi ili ispoljava, diskriminacija moze biti: 1.direktna ili otvorena 2.indirektna Diskriminacija se moze vrsiti : 1.jednako primjenjivim 2.nejednako primjenjivim21

35. POLITICKA PRAVA NA OSNOVU GRADJANSTVA Osnovni cilj priznavanja gradjanstva bi trebalo vidjeti u jacanju politickih prava gradjanina pojedinca da kao drzavljanin drzava clanica ali nevezano od konkretne politicke veze sa maticnom drzavom utice u politickom zivotu unije. Prava i obaveze koja proizilaze iz gradjanstva EU : 1. osnovne slobode ( slobodno se krecu i borave na teritoriji drzava clanica pod ogranicenjem i mjerama odredjenim ugovorom) 2. politicka prava: a) aktivno i pasivno biracko pravo>Evropski parlament b)zastita diplomatskih konzularnih predstavnistva bilo koje drzave clanice pod istim uslovima kao drzavljanin te drzave c) peticije> Evropski parlament, zalba evropskom ombudsmanu, savjetodavne institucije... 3. sekundarna prava (podrazumijevaju se prava gradjana unije kao poreskih obveznika, korisnika socijalne pomoci i potrosaca) 36. POJAM I SUBJEKTI NASTANIVANJA Pravo ili sloboda nastanjivanja u op tem smislu obuhvata pravo lica da u u u dr avu lanicu i da se tamo nastane sa ciljem da u toj dr avi vr e odre ene ekonomske ativnosti razli ite od onih koje su obuhva ene ugovorom o zapo ljavanju iz fiksiranog ili fiksiranih mjesta u dr avi. Kad je rije o pravnim licima, obavljanje ovih aktivnosti podrazumijeva i postojanje poslovnih prostorija koje e u potpunosti ili djelimi no biti kori tene za njihovo obavljanje na neodre eno vrijeme. Na odredbe o pravu nastanjivanja mogu se pozvati fizi ka lica- dr avljani dr ava lanica i pravna lica predvi ena ugovorom o osnivanju. Pod fizi kim licima podrazumijevaju se tzv. samozaposlena lica koja obuhvataju dr avljane dr ava lanica, kao i lica koja borave u tre im dr avama ne lanicama. Pod pravnim licima se podrazumijevaju trgova ka dru tva koja su osnovana u skladu sa propisima dr ave lanice i koja imaju registrovano sjedi te, centralne organe upravljanja ili glavno mjesto poslovanja unutar Zajednice.

22

37. PRIMARNA I SEKUNDARNA PRAVA NASTANJIVANJA (PODJELA) Primarno nastanjivanje podrazumijeva pravo osnivanja i upravljanja preduze ima posebno kompanijama ili firmama u okviru zna enja drugog stava lana 48. Ugovora o osnivanju. Za fizi ka lica to prakti no zna i da pojedinac napu ta dr avu A kako bi se stalno nastanio u dr avi B radi obavljanja pomenutih aktivnosti koje obavlja kao novi posao. Sekundarno nastanjivanje ozna ava pravo fizi kih i pravnih lica da osnivaju agencije, filijale, poslovnice iz mjesta u kome su ve nastanjeni u drugoj dr avi lanici i u kojoj ve pru aju odre ene usluge. To prakti no zna i da e pojedinci stalno zadr ati stalno boravi te u dr avi lanici A, kao radnici ili samozaposlena lica, ali e u dr avi osnovati novu filijalu ili napraviti osnov za preduzimanje drugih poslova u dr avi. Kod ovakvog nastanjivanja se ne mijenja mjesto boravka, ono ostaje u dr avi A. 38. NA ELA SLOBODE VR ENJA USLUGA (POJAM,VRSTE,NA INI) ????? Sloboda pru anja usluga obuhvata pravo pravnih i fizi kih lica koja su nastanjena tj. imaju sjedi te, dr avljanstvo ili prebivali te, na teritoriji neke od dr ava lanica Zajednice da u u na teritoriju druge dr ave lanice i da tamo stalno ili privremeno pru aju ili primaju usluge, bez bilo kakvih zabrana i ograni enja koja bi proizilazila od unutra njeg zakonodavstva ili administrativne prakse, pod istim uslovima kao i doma a lica, ako se time ne kr e odredbe o pravu nastanjivanja. 39. USLOVI ZA PRU ANJE USLUGA Veliki broj upustava koja su doneta u toku prelaynog perioda imao je za cilj da omogu i pravno dejstvo Op teg programa, tj. da ukine ograni enja iz III dijela programa. Isto tako, upustva su imala za cilj i da u nacionalna prava dr ava lanica unesu konkretne odredbekojima bi se omogu ilo ostvarivanje slobode pru avanja usluga i da reguli u posebna pitanja koja nastaju zbog toga to davaoci usluga nisu stalno nastanjeni u dr avi u kojoj pru aju uslugu, pa zbog toga ne mogu u svemu ispuniti zahteve profesionalnih organizacija u toj dr avi.23

Novim upustvima je trebalo konkretizovati na elo slobode pru anja usluga na posebne oblasti. U tom cilju su usvojena brojna upustva za konkretne usluge, koje su razvrstane prema Standardnoj me unarodnoj klasifikaciji svi ekonomskih aktivnosti) u kojima su propisani uslovi za vr enje odnosne usluge. U upustvima su propisani uslovi za pru anje usluga a to su slede a upustva koja sadr e slede e odredbe: 1. o doma aju primjene odnosno licima na koja se odnose, sa tim to se izme u njih ne pravi razlika bazirana na dr avljanstvu 2. vremenu stupanja na snagu odnosno periodu u kome su dr ave lanica du ne su da donesu odgovaraju e mere za njihovo konkretno sprovo enje 3. o dokazu dobre reputacije i finansijskom polo aju 4. priznanju kvalifikacija za pru anja konkretne usluge 5. kao i odredbe o nadle nim organima koji su ovla teni da izadju odgovaraju e dokaze o tome. 40. SLOBODA KRETANJA KAPITALA POJAM NA ELA SLOBODE KRETANJA KAPITALA KRETANJE KAPITALA I TEKU A PITANJA Ugovorom o osnivanju, na elo slobode prometa kapitala je ustanovljeno kao etvrto osnovno na elo. U op tem smislu bi se kretanje kapitala moglo odrediti kao prenos nov anih vrednosti iz jedne u drugu dr avu lanicu ili, prenos nov anih vrednosti izme u rezidenta i nerezidenta, unutar jedne dr ave. NA ELA O OSTVARIVANJU SLOBODNOG KAPITALA Odredbama lana 67. Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice bila je zabranjena diskriminacija po tri osnova: 1. Po osnovu dr avljanstva 2. Po osnovu mjesta boravka stranaka 3. Po mjestu gde je kapital investiran Kod slobode prometa kapitala zabranjene su nacionalne mere direktne i indirektne diskriminacije, kao i nediskriminatorne mjere kojima se zna ajno ote ava pristup tr i tu.24

SLOBODA KRETANJA KAPITALA NAKON STUPANJA NA SNAGU UGOVORA O EVROPSKOJ UNIJI Osnovno re enje u pogledu slobode kretanja kapitala proklamanovano je kao potpuna liberalizacija kretanja kapitala i potpuna sloboda platnog prometa kako izme u dr ava lanica, tako i izme u dr ava lanica i tre ih dr ava. Dr avama lanicama je jedino dato ovla enje da se pozovu naprimenu ograni enja prema tre im dr avama koja su postojala na dan 31. Decembra 1993. Godine i koaj su zasnovana na nacionalnim ili komunitarnim propisima, u pogledu kretanja kapitala prema tre im dr avama ili iz njih, ako se to odnosi na direktna ulaganja, uklju uju i i ulaganja u nekretnine otvaranje preduze a, kao i pru anje finansiskih usluga, odnosno prihvatanje vrednosnih papira na tr i tu kapitala

42. POJAM KAPITALA 3 spora u SUDU, ni ta mi nije jasno????!!!! 43. LISTA A Lista A je pokrivala kretanje kapitala koje je naj e e vezano kao preduslov za ostvarivanje ostalih osnovnih sloboda iz Ugovora o osnivanju: direktne investicije, odobravanje i vra anje kratkoro nih i srednjro nih kredita koji su u vezi sa trgoniskim poslovima ili pru anjem usluga, naknade iz autorskih prava i transferi nastali u izvr avanju ugovora o osiguranju. Lista obuhvata i kretanje kapitala koje nije vezano sa drugim slobodama, kao to su investicije u nekretnine za li nu upotrebu,i poslove kretanja li nog kapitala (li ne investicije), kao to su pokloni, nasle e, izmirenje dugova u zemlji porekla od strane imigranata, transferi kapitala koji pripada rezidentima koji se iseljavaju ili se vra aju u zemlju porekla, transferi zara enih u te evina itd. 44. USPOSTAVLJANJE EKONOMSKE I MONETARNE UNIJE NAKON MASTRIHTA I AMSTERDAMA Tako odredjena monetarna unija je podrazumjevala: 1. osigaranje potpune i nepovratne konvertibilnosti valuta 2. potpuna liberalizacija i kapitalna transakcija25

3. puna integracija bankarskog i drugih finansiskih trzista, tako da se zajmovi,depoziti i investicije mogu vrsiti na sirokoj komunitarnoj osnovi,bez prepreka na nacionalnim granicama drzava clanica 4. uklanjanje margina, fluktuacija,i neopozivo utvrdjivanje valutnih pariteta

45. Evropska centralna banka ECB i Evropski sistem centralnih banaka Mastriskim i Amsterdamskim ugovorom pred Evropski sistem centralnih banaka su postavljeni zadaci da: 1. Utvrdjuje i sprovodi monetarne politike zajednice 2. Vrsi devizna poslove u skladu sa clanom 111 3. Drzi, upravlja zvanicnim deviznim rezervama drzava clanica 4. Unapredjuje nesmetano funcionisanje platnog prometa. Radi izvrsavanja ovih zadataka ESCB i ECB su Ugovorom ovlasteni da donose potrebna pravila i odluke, kao i da daju preporuke i misljenja o pitanjima koja su odredjena ugovorom o osnivanju. Ugovorom je propisano da je Evropska centralna banka mora biti konsultovana o svakom predlozenom komunitarnom aktu iz njene nadleznosti i od strane nacionalnih organa, o svakom nacrtu propisa iz njene nadleznosti u granicama i pod uslovima koje uredjuje svjet u skladu sa postupkom predvidjenom clanom 107. Tacka 6. Kao monetarna vlast, ECB je jedina ovlastena da odobrava emitovanje novcanica u zajednici, a zajedno sa nacionalnim centralnim bankama, moze emitovati takve novcanice. U organizacionom pogledu,ESCB se sastoji od ECB i nacionalnih centralnih banaka i ima svojstvo pravnog lica kojim rukovode organi odlucivanja ECB:savjet guvernera i izvrsni odbor. 46. PRAVO KONKURENCIJE Prema tradicionalnom shvatanju pod konkurencijom se podrazumjeva perfektna ili idealna konkurecija, a pravo konkurecije je skup pravnih i drugih pravila ponasanja ucesnika na trzistu koje donosi drzava sa ciljem da stvori pogodno pravno okruzenje za upostavlje takvog modela.26

U sudskoj praksi,radna konkurencija je shvacena kao onaj stepen konkurecije koji jke potreban da se obezbedi ostvarivanje ciljeva iz ugovora o osnivanju,a posebno ostvarivanje unutrasnjeg trzista na kome bi vladali uslovi slicnim uslovima na domacem trzistu. Izvori prava konkurencije su: 1. Odredbe ugovora o osnivanju: a)propisi koji se primjenjuju na preduzeca b) propisi kojima je regulisano ponasanje drzave 2. Ostali izvori: a)sekundarni izvori b)sudska praksa

47. POJAM RESTRIKTIVNIH SPORAZUMA I OBLICI Pod restriktvnih sporazumima se podrazumjevaju sporazumi kojima se prema komunitarnim pravilima konkurencije na nedozvoljen nacin ogranicana konkurencija. To su sporazumi izmedju preduzeca, odluke udruzenja preduzeca i dogovorna praksa udruzivanja, kojim se moze utica na trgovinu izmedju drzava clanica, i ciji su cilj ili posljedice sprecavanje ogranicavanje ili narusavanje konkurencije unutar zajednickog trzista.

48. OPSI USLOVI ZA POSTOJANJE RESTRIKTIVNOG PONASANJA Komunitarno pravo konkurencije, ne zabranjuje automatski postojanje sporazuma odluka i dovorne prakse,vec samo ako je u skladu sa odredbama,clana 81(1). Ugovora o osnivanju upitanju: 1. Ponasanje izmedju preduzeca 2. Ako se takvim ponasanjem moze uticati na trgovinu izmedju drzava clanica 3. Ako ima za cilj ili posljedicu sprecavanje ogranicavanje ili vitoperenje konkurecije na zajednickom trzistu a sve pod uslovom da se ne mogu opravdati primjenom pravila razumne primjene i nacelom minimis

27

49. OGRANICENJA OD PRIMJENE ZABRANJE IZ CLANA 81. UGOVORA O OSNIVANJU U clanu u 81. Ugovora osnivanju izricito su pomenuti samo neki oblici ponasanje kojima se sprecava,ogranicava, ili narusava konkurencija kao sto su: 1.neposredno ili posredno utvrdjivanje cijene ili drugih uslova razmjere 2. ogranicavanje ili kontrolisanje proizvodnje, plasmana, tehnickog razvoja i investicija 3. podjela trzista ili izvora snadbijevanja ili diskriminacije poslovnih partnera u istim poslovima Konkurencija moze biti narusena,ne samo kartelnim sporazumima koji imaju napred navedene ciljeve, vec i ponasanjima u tzv. Visim oblicima saradnje ili kooperacije kao sto su razni oblici zajednicke prodaje, kupovine ili istrazivanja i razvoja. 50. PRAVILO RAZUMNE PRIMJENE Ovo pravilo je pozajmljeno iz Americkog antitrustvogo prava u kojem su sudovi primjenjivali za tumacenje zabrana iz clana 1. Sermanovog zakona kako bi odredili pojam ometanja trgovine. U tom cilju kod ocjene konkretnog ponasanja odnosno primjene konkretne zabrane, uporedjivanje njihovo tzv. Prokompetetivno i antikompetetivno tj. Da li se iz toga nanosi vise stete ili koristi. Upravo zbog toga je sud pravde bio vrlo obazriv, pa je pozivanje na nacelo razumne primjene obrazlagao cinjenicom da bi bez takvih klauzula odredjeni posao bilo nemoguce ili veoma tesko izvrsiti ili je to pravdao doktrinom sporednih ogranicenja. U dosadasnjoj praski mogu se izdvojiti tri vrste sporazuma u kojima je primjenjivano ovonacelo. 1. U prvoj grupi slucajeva u pitanju su bili ugovori o stupanju prava prodaje u odredjenom trzisku 2. Druga grupa slucajeva se odnosi na ugovore o fransizingu 3. Treca grupa se odnosi na sporazume na selektivnoj prodaji ili distribuciji

28

51. PRAVILO de minimis U skladu sa konceptom radne konkurencije sud pravde u postupku odlucivanja po prethodnim pitanjima, a komisija u administrativnoj praksi su tolerisali odredjena ponasanja iako su nesporno moglo utvrditi ili je bilo utvrdjeno da se njima ogranicava konkurencija i da bi u skladu sa odredbama clana 81.Ugovora o osnivanju trebalo smatrati zabranjenim. Ovo tolerisanje je pravdano neznatnim uticajem na trgovinu i neznatnim narusavanjem konkurencije izmedju drzava clanica, pa se u skladu sa pravilom de minimis non curat lex. Cilj ovog u pravnom smislu neobavezujuceg akta jeste nastojanje komisije da posebno postakne kooperaciju izmedju malih i srednjih preduzeca, uz otklanjanje bojazni da bi takva saranja mogla doci pod udar prava konkurencije. Zabranjeni su samo oni sporazumi koji imaju znatan uticaj na trzisne uslove.

52. DOZVOLJENI IZUZECI Odredbe o zabrani sporazuma izmedju preduzeca iz tacke 1. Clana 81. Mogu se izuzeti od primjene: 1. Sporazuma ili grupa sporazuma izmedju preduzeca 2. Odluka ili grupu odluka udruzenja preduzeca 3. Dogovor praksu ili grupu koja doprinosi unapredjenju proizvodnju ili rasporedu robe ili unapredjuju tehnicki ili ekonomski razvoj, a istovremeno korisnicima omogucavaju pravicno ucesce u tako ostvarenim pogodnostima i koje: a) ne namecu preduzecima ogranicenja koja nisu neophodna za ostvarivanje tih ciljeva b)ne daju mogucnost tim preduzecima da budu bitan dio proizvodnje iskljucene iz konkurencije 53.NACIN OSLOBODJENJA OD IZUZETAKA Da bi se preduzeca mogla pozivati na pomenute izuzetke potrebno je da obavijeste komisiju: 1.da zatraze tzv. Negativno razjasnjenje u postupku odobravanja pojedinacnih izuzetaka 2.da sacine sporazum koji se moze podvesti pod vec dozvoljene grupne izuzetke29

Rec je o pojedinacnim oslobadjanjima obavestavanja i tzv. Grupnim ili blok izuzecima.

na osnovu notifikacije

i

54. POJAM I OBLICI ZLOUPOTREBE DOMINATNOG POLOZAJA Samo ako se do dominatnog polozaja dolazi ili se takav polozaj odrzava, na odgovarajucim ponasnjima kojima se narusava konkurencija, pitanje i zloupotreba dominatnog polozaja. Otuda zabranja zloupotrebe dominatnog polozaja ne obuhvata samo sprecavanje zloupotrebnog koristenja vec stecenog dominatnog polozaja, vec i upostavljanje i zadrzavanje dominatnog polozaja. Zloupotreba polozaja se ne sijeni samo po dejstvu, koje takvo ponasanje ima i u odnosu na potrosace i ne obuhvatu samo ponasanje koje je nepravicno, stetno i diskriminatorno u odnosu na potrosace, vec i ponasanje kojim se kvari struktura trzista. Zloupotreba postoji ako preduzece u dominatnoj poziciji prosiri takvu poziciju na nacin da stepen ostvarene dominacije znacajno sputava konkurenciju tj. tako da na trzistu ostaju samo ona preduzeca,cije ponasanje zavisi od dominatnog. Oblici zloupotrebe dominatnog polozaja su: 1.neposredno ili posredno nametanje na odgovarajuce kupovne ili prodajne cijene ili ostalih uslova razmjene 2. ogranicenje proizvodnje,plasmana, ili tehnickog razvoja na stetu potrosaca 3. primjenjivanje nejednakih uslova na iste poslove sa razlicitim partnerima stavljajuci ih na taj nacin u losiji konkurenski polozaj 4. uslovaljenje zakljucivanja ugovora prihvatanjem dodatnih obaveza koji po svojoj prirodi ili prema trgovackim obicajama nisu u vezi sa predmetom ugovora 55. POSTOJANJE DOMINATNOG POLOZAJA U ekonomskom smislu, dominatan polozaj se po pravilu poklapa sa monopolskim ili oligopolskim situacijama na trzistu, na kojima jedno ili mali broj preduzeca ima pravni ili fakticku moc da samostalno odredjuje uslove razmjere, ne uzimacu u ozbir interese i polozaj drugih ucesnika na istom trzistu. Pod dominatnom polozaju nemora se uvek podrazumjevati polozaj jednog preduzeca posebno kada su u pitanju zavisna preduzeca. Dominatna pozicija odredjuje se preko 2 elementa, a to su: 1.Relevatno trziste2.Ucesce u njemu30

56. SPOLJASNJI ODNOSI (karakteristike i nabrajanje) U teoriji se kao karakteristike politike spoljnih odnosa Evropske zajednice navode: 1. Postepenost 2. Diferenciranost 3. Fleksibilnost 57. KOPENHAGENSKI USLOVI 1. sposobnost da se ispune obaveze koje proisticu iz clanstva pri cemu se prije svega misli na ACQUIS COMMINATARE 2. demokratsku stabilnost, postovanje zakona, postovanje ljudskih prava i prava manjina 3. postojanje i funkcionisanje trzisne privrede 4. prihvatanje ciljeva EU 5. sposobnost privrede da se odupre pritisku konkurencije unutar unije 58. ODNOS IZMEDJU EU I ZAPADNOG BALKANA Cetvrti geopolitickim subregion je oznacen kao Zapadni Balkana kojim je obuhvacena Hrvatska, BIH, Srbija,Crna Gora, Makedonija i Albanija. Prema ovim drzavam Evropska zajednica vodi politiku stabilizacije i pridruzivanja.

31