DLA PACJENTÓW PO ZABIEGACH KARDIOCHIRURGICZNYCH

PORADNIK EDUKACYJNYZ PROGRAMEM DOMOWEJ AKTYWNOŚCI

Rehabilitacja kardiologiczna i regularna aktywność fizyczna rozpoczęta podczas pobytu na oddziale powinny trwać do końca życia! Jest to niezmiernie ważne dla procesu zdrowienia, poprawy kondycji fizycznej i psychicznej oraz osiągnięcia większej spraw-ności w życiu codziennym. Podejmowana w domu aktywność, jej rodzaj i intensywność uzależniona będzie przede wszystkim od aktualnego stanu układu sercowo-naczyniowego oraz od procesu zrastania się mostka. Powinna uwzględniać również indywidualne upodobania i zainteresowania. W oparciu o te informacje spróbuj sam zacząć oceniać możliwości swojego organizmu, podejmować i rozszerzać codzienną aktywność w warunkach domowych.

Program domowej aktywności• wszystkie ćwiczenia poznane i pokazane przez fizjoterapeutów możesz

samodzielnie powtarzać w domu – będą one zapobiegać nieprzyjemnym napięciom oraz ściąganiu w okolicach blizn na nogach, rękach i klatce pier-siowej

• wykonuj je powoli i dokładnie, w ilości 10-15 powtórzeń w serii, co 3-4 ćwiczenia zrób kilka głębokich oddechów

• codziennie zapewnij sobie czas na spacer – dzięki niemu, dozując odpo-wiednio wysiłek (wydłużanie czasu, zwiększanie szybkości marszu), pozwa-lasz na zwiększenie dotlenienia organizmu i poprawę kondycji

• staraj się spacerować systematycznie, raczej po płaskim terenie

• jeśli jesteś zmęczony, masz gorszy dzień lub objawy infekcji – zrezygnuj z ćwiczeń

• jeśli w trakcie podejmowanej aktywności poczujesz się źle, słabo, wystąpią duszności, zawroty głowy, niepokój lub ból w klatce piersiowej inny niż ból pooperacyjny – natychmiast przerwij ćwiczenia i odpocznij, zmierz tętno i ciśnienie; jeśli objawy nie ustąpią wezwij pomoc

• do pełnej aktywności możesz powrócić dopiero po całkowitym zrośnięciu się mostka

• jeśli czegoś nie wiesz, zapytaj swojego fizjoterapeutę – chętnie pomoże

Najważniejsze zasady• bądź aktywny, nie spędzaj całego dnia w łóżku lub na fotelu

• przestrzegaj zaleceń codziennego spaceru• kontynuuj poznane ćwiczenia oddechowe i krążeniowe co najmniej przez

okres 4 tygodni po zabiegu

• po wysiłku zawsze odpoczywaj

• jeśli masz dokuczliwy kaszel lub musisz kichnąć to chroń mostek – możesz założyć specjalne szelki lub objąć ramionami klatkę piersiową

• dbaj o higienę ciała i ran pooperacyjnych, ale pamiętaj by unikać gorącej i zimnej kąpieli

• noś ubrania luźne, najlepiej bawełniane

• wszystkie leki przyjmuj zgodnie z zaleceniami lekarza• oznaczaj wskaźnik INR jeśli przyjmujesz leki z grupy doustnych antykoagu-

lantów

• przed wizytą u dentysty poinformuj o przebytej operacji kardiochirurgicznej

• używaj miękkiej szczoteczki do mycia zębów

• rzuć palenie tytoniu i ogranicz przebywanie w towarzystwie osób palących

• nie nadużywaj alkoholu – przez okres 6 miesięcy po zabiegu nie powinno się w ogóle spożywać alkoholu

• naucz się walczyć ze stresem, bądź opanowany, stosuj techniki relaksacyjne

• poznawaj swoje możliwości i regularnie je monitoruj

• poszerzaj swoją wiedzę na temat czynników ryzyka choroby wieńcowej oraz metod ich eliminacji z codziennego życia

Czego unikać• pośpiechu, nadmiernego wysiłku oraz przemęczania się

• unoszenia rąk powyżej poziomu barków zarówno do przodu jak i na boki przynajmniej przez 3 miesiące dla ochrony przeciętego mostka

• spania na boku co najmniej przez pierwsze 3 miesiące od zabiegu, najlepiej do czasu zrośnięcia się mostka

• podnoszenia i przenoszenia ciężarów powyżej 4 kg

• wyczerpujących zajęć wymagających gwałtownych i silnych ruchów kończyn górnych, prac w ogrodzie lub na działce przez ok. 3 miesiące od zabiegu

• prac domowych takich jak mycie okien, wieszanie firan, odkurzanie, grabienie liści, odśnieżanie

• sportów takich jak pływanie, jazda na rowerze w terenie, jazda na nartach, gra w tenisa, w piłkę nożną, w kręgle, wędkarstwo przez min. 3 miesiące od operacji

• wysiłków statycznych i izometrycznych, gdzie dochodzi do wstrzymania oddechu i napinania mięśni rąk bez wykonywania nimi ruchu, np. koszenie trawy, otwieranie przesuwnych drzwi i okien, pchanie i przesuwanie przed-miotów

• wytwarzania nadmiernej tłoczni brzusznej, napinania się podczas wypróżnień

• opierania całego ciężaru ciała na rękach

• spacerów z psem, który niespodziewanie może pociągnąć

• prowadzenia samochodu przez okres co najmniej 2-3 miesięcy po operacji; dalsze podróże samochodem lub samolotem należy zawsze skonsultować z lekarzem

• wychodzenia na spacer, gdy jest silny wiatr, duży mróz, gołoledź lub duża wilgotność powietrza albo zbyt wysoka temperatura, zapylenie czy smog

• noszenia obcisłych i szorstkich ubrań mogących drażnić rany i blizny po-operacyjne

• kąpieli słonecznych przez pierwszy rok po operacji

• sytuacji predysponujących do upadków, urazów bądź skaleczeń

Warto wiedzieć• mostek jak każda kość potrzebuje czasu, aby się zrosnąć, pełny zrost mostka

jest procesem długotrwałym i trwa od 2 do 6 miesięcy• w początkowym okresie po operacji najlepszą formą rehabilitacji

są spacery i ćwiczenia krążeniowo-oddechowe• powrót do pełnej sprawności jest procesem indywidualnym, uzależnionym

między innymi od wieku, rozległości zabiegu, kondycji psychofizycznej, chorób współistniejących oraz pełnego zrostu mostka (może trwać dłużej niż 3 miesiące)

• po operacji odporność jest osłabiona, łatwo można się przeziębić i zainfe-kować; należy unikać większych skupisk ludzi, nie przyjmować dużej liczby gości, unikać osób zainfekowanych

• można stosować szelki stabilizujące mostek do 3 miesięcy od dnia operacji; należy pamiętać, że niekorzystne jest noszenie szelek przez cały czas, można zakładać je na noc lub w godzinach porannych, kiedy kaszel jest nasilony

• po upływie 6 tygodni od zabiegu można robić drobne zakupy, ale ich łączny ciężar nie powinien przekraczać 4 kg i należy go równomiernie rozłożyć na obie ręce

• nadmierne obciążanie rąk utrudnia proces gojenia się mostka

• można chodzić po schodach, lecz w przypadku zmęczenia należy przysta-nąć i odpocząć; ważne jest, aby unikać sytuacji podciągania się na poręczy

• leki należy przyjmować w zaleconych dawkach, o stałych porach dnia, zawsze ściśle wg wskazań lekarza; nie można samodzielnie zmieniać lub odstawiać przyjmowanych leków, ani przyjmować ich dłużej czy krócej niż zostało to zlecone

• decyzja o podjęciu pracy jest uzależniona od jej charakteru, stopnia zaawansowania choroby i procesu rehabilitacji oraz od ogólnego samopoczucia; jeśli jest związana z wysiłkiem fizycznym należy odczekać minimum 3 miesiące; nie należy podejmować pochopnych decyzji w tej kwestii; o zdolności do podjęcia pracy zawsze decyduje lekarz

• w ramach podejmowania aktywności fizycznej w domu, można jeździć na rowerze stacjonarnym z małym i średnim obciążeniem, dostosowanym do aktualnego stanu zdrowia, kondycji i samopoczucia; jazdę na rowerze w terenie można rozpocząć po pełnym zroście mostka, najlepiej nie wcześniej niż 6 miesięcy od zabiegu

Powiadom lekarza, gdy• wystąpi stan podgorączkowy lub gorączka utrzymująca się kilka dni

• pojawią się dreszcze z obfitymi potami

• dojdzie do rozejścia się brzegów rany

• zauważysz znaczne zaczerwienienie lub wysięk z ran pooperacyjnych

• wystąpi uczucie „przeskakiwania” lub „tarcia” w okolicy mostka

• masa ciała wzrosła lub spadła o 1,5 kg w przeciągu jednego tygodnia

• wystąpią nudności, wymioty, słaby apetyt i utrzymują się one przez dłuższy czas

• wystąpią zaburzenia rytmu serca – przyśpieszenie akcji serca ↑ 120 uderzeń na minutę, które nie jest związane z wysiłkiem fizycznym lub spowolnienie akcji ↓ 60 uderzeń na minutę i utrzymuje się przez jakiś czas

• pojawi się uczucie duszności i skrócenie oddechu

• wystąpi nadmierne osłabienie

• pojawi się ból podobny do tego sprzed operacji

Życzymy Państwu wytrwałości w podejmowaniu codziennej aktywności fizycznej

Warto przeczytać

Higiena ran i blizn po operacjachCodziennie bierz prysznic albo krótką kąpiel unikając gorącej lub zimnej wody. Nie bój się moczyć rany. Obmywaj ją letnią wodą z mydłem, a potem delikatnie wytrzyj do sucha. Nigdy nie używaj balsamów, kremów lub maści na rany i świeże blizny. Można zacząć je stosować po całkowitym ich wygojeniu w celu zapobiegania wytworzenia się bliznowca. Niewielki obrzęk, zaczerwienienie, ból lub zdrętwienie w tych miejscach nie powinny niepokoić do okresu około 2 miesięcy. Skontaktuj się jednak z lekarzem, gdy w miejscach cięcia pojawi się obrzęk, wysięk, ucieplenie i intensywne zaczerwienie skóry lub rwący ból.

Obrzęki nógU pacjentów, u których w celu wykonania pomostu aortalno-wieńcowego pobrano żyłę z kończyny dolnej lub górnej, przez jakiś czas po operacji może utrzymywać się jej obrzęk. W celu zmniejszania tych objawów można założyć na nogi pończochy uciskowe lub bandażować nogę/rękę od palców do poziomu powyżej cięcia. Najlepiej robić to przed porannym wstaniem z łóżka przez okres 3-6 miesięcy po zabiegu. Ułatwia to odpływ krwi, a tym samym zapobiega nadmiernemu obrzękowi. Nie zaleca się siedzieć długo z nogami opuszczonymi, zakładać nogi na nogę. W czasie odpoczynku powinno się unieść nogi w taki sposób, aby ułatwić z nich odpływ krwi do serca. Równie niekorzystne jest pozostawanie w nieruchomej pozycji stojącej przez czas dłuższy niż 15 minut. Szczególnie wskazane są częste spacery.

Życie emocjonalneOperacja serca jest dużym wyzwaniem emocjonalnym i ważnym etapem w życiu każdego pacjenta. Nie pozostaje więc bez wpływu na jego psychikę. Komfort psychiczny w znaczący sposób wpływa na jakość naszego życia. Pamiętaj, że masz prawo od czasu do czasu mieć gorsze samopoczucie, być zniechęcony, smutny i zagubiony w nowej sytuacji oraz odczuwać frustrację z powodu zbyt wolnego powrotu do zdrowia. Mogą wystąpić też trudności z zasypianiem lub wczesne budzenie się, wahania nastroju, stany lękowe, osłabiony apetyt i drażliwość. W ciągu pierwszych tygodni z pewnością niejednokrotnie doświadczysz tego uczucia. Pamiętaj, to normalne, nie rób nic na siłę. Jeśli stan ten będzie utrzymywał się przez dłuższy czas, należy skontaktować się z lekarzem lub psychologiem.

DietaOkres rekonwalescencji to czas, kiedy potrzebujesz diety wysokokalorycznej

i bogatobiałkowej, która zapewni prawidłowy proces gojenia rany i pozwoli

odzyskać utracone siły. Należy stosować dietę urozmaiconą, lekkostrawną z dużą ilością warzyw i owoców. Dodatkowo wprowadź

do diety nietłusty nabiał i produkty mleczne, ryby morskie, chude mięso

pieczone lub grillowane. Warto jeść surówki oraz sałatki z dodatkiem oliwy

z oliwek. Pamiętaj o odpowiedniej ilości płynów w diecie. Wskazane jest

picie ok. 2 l wody mineralnej dziennie. Nie zapominaj o zdrowych sokach

warzywnych np. pomidorowym i świeżo wyciskanych sokach owocowych. Na

utratę wody szczególnie narażone są osoby w podeszłym wieku, otyłe, chore

na cukrzycę, przyjmujące leki moczopędne i obniżające ciśnienie krwi.

Ogranicz też picie mocnej kawy i herbaty, a słodzenie cukrem zastąp zdrowszym

miodem, ksylitolem lub stewią.

I co najważniejsze – jeśli to konieczne zredukuj masę ciała!

Ogólne korzyści wynikające z aktywności fizycznejSystematycznie wykonywane ćwiczenia fizyczne poprawiają wydolność

fizyczną i tolerancję na wysiłek, powodują zwolnienie spoczynkowej i wysiłkowej

częstości skurczów serca, wpływają na poprawę stabilności elektrycznej serca

i obniżenie spoczynkowego oraz powysiłkowego ciśnienia tętniczego krwi.

Trening fizyczny skutecznie obniża ciśnienie krwi u ponad 75% pacjentów, a już

jednorazowy wysiłek w porze porannej korzystnie obniża wartości ciśnienia,

które utrzymują się do końca dnia. Aktywność fizyczna wpływa też pozytywnie

na stan psychiczny, podnosi samoocenę, poprawia funkcję płuc oraz pomaga

w utrzymaniu prawidłowej masy ciała..

Ćwiczenia krążeniowo-oddechowe do samodzielnego wykonywania w domu dla osób po zabiegach kardiochirurgicznych

• Czas ćwiczeń: ok. 15 minut

• Ćwiczenia wykonujemy w siadzie na krześle

• Ćwiczenia oddechowe powtarzamy 5-7 razy

• Pozostałe ćwiczenia powtarzamy 10-15 razy dla każdego ruchu

UWAGA: Ćwiczenia kończyn górnych wykonujemy unosząc je tylko do poziomu barków

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: unoszenie raz jednej, raz drugiej prostej ręki przed siebie

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: unoszenie raz jednej, raz drugiej prostej ręki w bok

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: uniesienie obu rąk przed siebie z wdechem nosem i opuszczenie bokiem z wydechem ustami

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: naprzemienne zginanie rąk w łokciach z dotknięciem dłonią barku

• Ręce zgięte przed klatką piersiową ruch: naprzemienne prostowanie rąk w łokciach w bok

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: uniesienie prostych rąk w bok do poziomu barków z wdechem nosem i opuszczenie z wydechem ustami

• Ręce na barkach ruch: krążenia ramionami do przodu, potem do tyłu

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: 1 – zgięcie w łokciach, dłonie na barki, 2 – wyprostowanie rąk przed siebie, 3 – powrót na barki, 4 – opuszczenie rąk wzdłuż tułowia

• Ręce na biodrach ruch: wyprost pleców i wykonanie wdechu nosem, lekkie pochylenie się do przodu z wydechem ustami

• Nogi złączone ruch: marsz w miejscu z wysokim unoszeniem kolan

• Nogi jw. ruch: trucht w miejscu (na palcach)

• Ręce na brzuch ruch: uwypuklenie brzucha i wykonanie wdechu nosem, wciągnięcie brzucha z wydechem ustami

• Nogi złączone ruch: wyprost jednej nogi w kolanie i wykonanie krążeń stopą do środka, a potem na zewnątrz; ćwiczenie powtarzamy drugą nogą

• Nogi złączone stopy i kolana razem ruch: odstawienie jednej nogi w bok i powrót, ćwiczenie powtarzamy druga nogą

• Nogi złączone ruch: unoszenie stóp raz na palce, raz na piety

• Ręce na barkach, łokcie w przodzie ruch: przeniesienie łokci w bok z wdechem nosem i ponowne złączenie w przodzie z wydechem ustami

• Nogi złączone ruch: krążenia zgiętą noga w kolanie do środka, potem na zewnątrz, ćwiczenie powtarzamy druga nogą

• Nogi złączone ruch: 1 – wyprost nogi w kolanie ze zgięciem stopy w swoją stronę (stopa zadarta) i wytrzymaniem pozycji do 3, na 4 – powrót do pozycji wyjściowej

• Ręce skrzyżowane na klatce piersiowej ruch: wyprost rąk w łokciach, dłonie w dół z wdechem nosem i powrót na klatkę piersiową z wydechem ustami

• Ręce wyprostowane przed siebie ruch: zaciskanie i prostowanie palców dłoni

• Ręce wyprostowane przed siebie ruch: krążenie dłońmi do środka, a potem na zewnątrz

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: krążenia ramionami do przodu, potem do tyłu

• Ręce wzdłuż tułowia ruch: uniesienie rąk przed siebie i wykonanie wdechu nosem, oparcie dłoni na kolanach z pochyleniem się do przodu i wydechem ustami

www.aklinikiserca.plwww.uzdrowisko-ustron.pl

infolinia 33 854 54 54