ER K I. PNMAT K S L ND RLERA. Pnmatik Silindir Tipleri1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Tek etkili silindirler ift etkili silindirler Yast kl silindirler Tandem silindirler ift kollu-ift etkili silindirler Diyafram silindirler Milsiz silindirler-Fermuarl tip milsiz silindir -Manyetik etkili milsiz silindir -Bant tip milsiz silindir

8. Krk silindirler 9. Frenli silindirler 10. ok konumlu silindirler 11. Hidro-pnmatik silindirler

B. Pnmatik Silindirlerin Yap s1. Silindir Konstrksiyonlar 2. Boyutland rma

II.

PNMAT K MOTORLARA. Pistonlu Motorlar B. Paletli Motorlar C. Di li Motorlar D. Trbin Motorlar

III. KAYNAKLAR IV. EKLER1

I.

PNMAT K S L ND RLER

Pnmatik silindirler genellikle hareketle kuvvet reten ve yksek bas nl s k t r lm bir gaz (tipik olarak hava) g kayna olarak kullanan mekanik tertiplerdir. Fonksiyonlar n yerine getirmek iin, pnmatik silindirler s k t r lm bir gaz n potansiyel enerjisini kinetik enerjiye dn trerek bir kuvvet a a kar r lar. Burada s k t r lm gaz n d ar dan bir enerji verilmeksizin geni leyebilme zelli inden faydalan l r. Geni leme , s k t r lm gaz n bas nc atmosferik bas ntan daha fazla oldu unda ortaya kan bas n gradyeni sayesinde kendili inden gerekle ir. Bu hava geni lemesi yap da bulunan pistonu istenilen bir ynde hareket etmeye zorlar. Bu piston bir disk ya da silindir eklindedir ve piston ubu u arac l yla hareket ettirilecek paraya kuvvetin aktar lmas n sa lar. Pnmatik silindirler e itli tiplerde olmakta ve bu tipler hidrolik silindirlerle benzerlik gstermektedir . ncelenecek bu farkl tipteki pnmatik silindirlerin retimi de hidrolik silindirlere benzer suretlerde olur , sadece s k t r lm hava ok daha d k al ma bas nc na sahip oldu u iin farkl konstrksiyon malzemeleri, kol aplar kullan l r .

2

4@49 6 C 345BA@ 749487454 45436 3s se s e

5 43

$% # ! % ### ) # # # # " $2 " #### % $ # #' % 0 " # " # ! # # % ' ! 1$ " # ! # ## $ ' 0 # # & ! # # % #& ($## # ' " 0 $ " " # ) # " ' ' 0 ) )' # ! & ($ ' & ! # # % $## " ! . al

A. PN

1.

EK E K L S L N RLER

s

ye e ve

y y

e

e

e e

s

s

1- Te e

b. zelli leri

D

Te e

TGHGW P HF U SHGE V GT HEGHH U H Q F PGT HTGSPGHG EGFRQ PI GHGEF E s e e e e e e e e e e

Te e

e

e e

ey y

Yaln zca hare e e erken hava sarfiyat olur.

` YX

c. Uygulamalar

Gvdeleri di er tiplere k yasla daha uzundur.

Enerji kesintilerinde dahi ilk konumuna geri dner.

Geri dn kuvveti ilerleme kuvvetine gre olduka d ktr.

Stroklar k sad r.

lerleme ynndeki kuvvet, kar yay n negatif etkisiyle azal r.

s y e vey

v

s

s

e

s

s

a Prensibi

e ye

A K S L N R PL R

s

e

y s

ey

e B

e

s

sy

s

ve e

y y

e e

y ys

ye e

e

e

e y

e e A c

e e

ve

e

ee ee

e

v

syee e e

e e

s e ve

e e es

e

c yee ee

s

es

s

ev

s

s

:

Te e

e y

v

e

e

B s

s

s

s

y

s

e

y y

s

ee

e ye e

s s

e

s

e B

e

es y

y

ev e e

e c

v

3

Tek etkili silindirler genellikle k sa stroklu ve geri dn esnas nda herhangi bir kuvvetin bulunmad durumlarda kullan l r. Tipik kullan m yerleri unlard r: Tutma tme Srme Kesme Pres

ekil 2- Tek etkili silindir ve uygulama alanlar . 1. Gvde 2. Yatakl kapak 3. Piston ve kolu 4. S zd rmanl k eleman 5.Basma yay 6.Yatak 7.Bas nl hava giri i 8. Piston yzne etki eden hava 9. Piston kolu ve yay n oldu u k s m 10.Hava k .

2. F E K L S L N RLER

a. al ma Prensibiift etkili silindirler,srekli olarak ileri geri hareket retmek iin kullan l r.Silindirin iki taraf ndan bas nl hava girer ve pistonun iki yzne etki eden hava,ileri geri hareketin retilmesini sa lar.Pistonun tek kolu vard.Bu r nedenle tek taraftaki faydal alan,di er tarafa nazaran piston kolunun kesit alan kadar kktr.Bu nedenle ileri geri harekette retilen kuvvetler birbirinden farkl olur.Silindire giren havan n miktar da farkl olaca iin

b

a a

4

piston h z da ileri geri harekette farkl olur. Piston alan n n kk oldu u tarafa enerji verilince piston h zl ,buyk alan taraf na enerji verilince- Pnmatik enerji,bas nl hava piston daha yava hareket eder. tme kuvvetinin daha byk olabilmesi iin hava bas nc n n by olmas gerekir. k

ekil 3- ift etkili silindirin elemanlar ve al mas . 1.Silindir gmle i 2.Yatakl n kapak 3. Arka kapak 4.Piston ve kolu 5.S zd rmazl k elemanlar 6.Egsoz gaz 7.Bas nl hava 8.Piston yzeyi 9.Piston kolu taraf

Yukar daki eklin 1. Durumunda bas nl hava sa dan (A silindire girmekte ve pistonu sola itmektedir.Sol taraftaki egsoz gaz da atmosfere at lmak zere (B ' den kmaktad r ; 2. Durumunda ise bas nl hava silindirin sol kesitine (B ' den girmekte ve pist onu sa a do ru itmektedir.Bas nl hava bir yn kontrol valfiyle bir (A ' ya bir (B ' ye yneltilerek ileri geri hareket retilir.

ekil 4- ift etkili silindir sembolik gsterimi.

b. zelli leriift etkili pnmatik silindirlerin temel zellikleri u eklde zetlenebilir : i lerleme ve geri dn hareketlerinde kuvvet elde etmek mmkndr.

Geri dn kuvveti alan dolay s yla ileri harekete gre daha kktr. Piston mili yatay kuvvetlere kar koyamaz. Tek etkili silindirlere gre daha uzun stroklar el edilebilir. de Geri dn kuvvetini artt rabilmek amac yla piston milinin ap kk tutulur.

c

c

c

d

c

c

5

yap lar basittir.

c. Uygulama AlanlarKk ve orta byklklerdeki kuvvetlerin hem ilerleme hem de geri dn ynnde uyguland

Tutma tme Srme leme Ay rma Monte etme Form verme Delme / Z mbalama Bkme Ama / Kapama

ekil 5- ift etkili silindirle ileri geri hareketin elde edilmesi. Havan n giri ve k ynleri grlmektedir.

e6

yerlerde kullan l r. Tipik kullan m yerleri unlard r

3. YAS IKLI S L N RLERYast kl silindirler,piston kurs sonlar na yakla rken h z n n yava lamas iin geli tirilmi tir. Byk kuvvetleri ve ykleri hareket ettirirken,kurs sonlar na pistonun h zla arpmamas , sars nt ve titre im meydana getirmemesi igin yast kl silindirler k ullan l r. Bu silindirlerde piston kurs sonlar na yakla rken,srklenen ve atmosfere at lan havan n n k s ld ,gei kesiti daralt ld iin,silindiri h zla terkedemeyen hava pistonla

silindir aras na s k r ve yast kl k yapar.Bu olaya yast klama ol denir.Yast klama miktar bir ayar vidas ile ay havan n geti i kesit de i tirilerek ayarlan r.

ekil 6- Yast kl silindir sembolik gsterimi

Bu silindirlerde piston ileriye do ru nce h zla ilerler, kursun sonuna yakla rken,yava lar.Ayn geriye h zla dner ve kursun sonunda yine yava lar.

ekil 7- ift taraftan ayarlanabilir ve yast kl ift etkili silindir.

Yast kl silindirler , ift taraftan yast kl olarak yap l rlar. Yast klama sabit veya ayarlanabilir ekilde olabilir. Ayar vidas varsa ayarl , yoksa sabit yast kl olur.

g

f

ekilde

7

ekil 8 ift taraf ndan ayarlanabilir yast kl ift etkili silindir. 1. Nolu ayar vidas ile havan n k

ayarlan r.

a. al ma PrensibiTandem silindirler,birle tirilmi iki ift etkili silindirden meydana gelir.Ayn apta iki silindir ve iki piston birle tirilmi tir.Pistonlar n itme ve ekme kuvvetleri bas n ve kesit alanlar sabit oldu u i artt r lamamaktain d r.Baz durumlarda piston ap n artt rmadam daha byk itme ve ekme kuvvetl gerekir.Bu durumlarda eri tandem silindirleri kullan larak, ayn anda birlemi durumdaki silindirlere bas nl hava gnderilir.Ayn anda silindirlerin sol taraflar na girenhava pistonu sa a do ru (F+F2 kuvvetleri ile itilir.Ayn ekilde sa tarafa gn1 derilen hava iki pistonu da ayn anda sola dogru (F+F2 kuvvetiyle iter. 1

ekil 9- Tandem silindir

b. zelli leri Kk piston ap yla byk kuvvetler elde edilir.

p

p

h

ih q

4. TAN E

S L N RLER

8

Boyutlar byktr. Stroklar k sad r. 4 adet hava ba lant s mevcuttur.

ekil 10- Tandem silindir sembolik gsterimi

c. Uygulama AlanlarBu tr silindirler bas nl hava yard m yla k sa stroklarda ve kk hacimlerde byk kuvvet elde edilmesi gereken ivi akma, perinleme gibi uygulamalarda kullan l r.

5. FT K LLU- FT ETK L S L N RLER

Bu silindirlerde pistonun iki taraf nda ayn apl iki piston kolu bulunur.Her iki yanda bulunan faydal piston yz alanlar e it oldu undan dolay ,pistonun ileri geri hareketindeki itme kuvvetleri ile ilerleme h zlar e it olur.

ekil 11- ift kollu ift etkili silindir sembolik gsterimi

ekil 12- ift kollu ve ift etkili silindir.

Her iki hareket ynnde al ma olana vard r. Yataklama, milin her iki kolunda e ittir. D k yanal kuvvetleri ta yabilir. Bu tip silindirler yanal kuvvetlerin bulundu u ve her iki ynde e kuvvetin elde edildi i uygulamalarda kullan l r.

s

r

9

6. D YA RAM S L ND RLER

Bu silindirler i yap lar ve konstrksiyonlar sebebiyle olduka kk hacimli ve k sa stroklu olarak retilirler. Piston yerine bir diyafram kullan l r. Endstriyel uygulamalarda genellikle tek etkili versiyonlar kullan l r. ekil 13 te ift etkili bir diyafram silindir gsterilmi tir.

ekil 13- 1. D k ala ml arka kapak . 2.Neopren diyafram 3. Destek levhalar 4. Piston kolu 5. Yatak 6. Rod keesi

ekil 14- Diyafram silindir kesit grn .

t

10

a. zellikleri yap lar olduka basittir. Boyutlar na gre byk kuvvetler elde edilebilir. ( Yakla k 20-25 kN ) Stroklar k sad r. Montaj kolayd r. D k maliyetlidir.

b. Uygulama AlanlarK sa mesafelerde byk kuvvetlere ihtiya duyulan uygulamalarda kullan l r. Tipik kullan m yerleri

Tutma Pres Delme / z mbalama Bkme

7. M LS Z S L ND RLERok uzun stroklara gereksinim duyulan ve piston milinin bklme olas l n n bulundu u uygulamalarda genellikle milsiz silindirler tercih edilir.

a. Uygulama AlanlarSilindir gvdesinin kapland ekstra hacim dolay s yla standart silindir tiplerinin kullan lmad veya ok

uzun stroklar sebebiyle piston milinin bklme ihtimalinin bulundu u yerlerde milsiz silindirler yayg n olarak

Yerle tirme Ama / Kapama Uzun mesafelerde ta ma Kap ama / kapama Kesme

b. Milsiz Silindir e itlerii) Fermuarl Tip Milsiz Silindir Piston zerindeki yuvaya oturan mekik, s zd rmazl d ar daki flan a ba lan r ve hareketi iletir. sa layan iki paralel bant aras ndan geerek

v

kullan lmaktad r. Tipik kullan m yerleri unlard r

u11

unlard r

Yanal (lateral) kuvvetlere kar mukavemeti olduka yksektir. Strok boyunca olduka her noktada e it olarak yataklama sa lan r. Piston etki alan n n her iki yanda e it olmas sebebiyle e it kuvvetler elde edilir.

ekil 15- Milsiz Silindir

ii)

Manyetik Etkili Milsiz Silindir Manyetik piston, m knat s etkisiyle hareketi d ar daki flan a aktar r.

Elde edebilecek kuvvet, m knat s n uygulayabilece i kuvvetle s n rland r lm t r. Tamamen kapal bir sistem oldu u iin hava kaaklar na kar %100 korumal d r.

iii)

Bant Tip Milsiz Silindir Pistona ba l bantlar n makaralar zerinden geerek flan hareket ettirmesi prensibiyle al r.

ekil 16- Bant tip milsiz silindir.

Piston milinin yerine kablo veya bant kullan l r. Piston milinin bklme ihtimali yoktur. Olduka uzun stroklar elde edilebilir. S zd rmazl k elemanlar ok nemlidir.

12

8. KRK S L ND RLERBu silindirlerde hareket eden ve birbirleriyle srtnerek al an paralar olmamas sebebiyle bak m gerektirmeden ok uzun sreler al abilirler.

a. zellikleri Stroklar harici dayamalarla s n rland r l r. Birbirleriyle srtnerek hareket eden mekanik paralar yoktur. Bak m gerektirmez. Stroklar k sad r. Elde edilen kuvvet stro a ba l olarak de i ir. Taban ve tavan plakalar yakla k 15 C e ilebilir.

b. Uygulama AlanlarK sa mesafelerde byk kuvvetlere ihtiya duyulan uygulamalarda kullan l r. Tipik kullan m yerleri unlard r;

Kald rma platformlar S kma Presleri Bask silindirleri

9. FRENL S L ND RLERPiston mili zerindeki mekanik bir fren tertibat yard m yla silindirin ara konumlarda durdurulmas mmkndr.

ekil 17- Frenli silindir ematik resim.

a. zellikleri Mekanik kilit mekanizmas sayesinde ara konumlarda durdurulabilme olana vard r. Tutma kuvveti maksimum pnmatik itme kuvvetinden daha byktr.

b. Uygulama AlanlarEmniyetli al ma gerekeleri do rultusunda silindirin kararl bir ara konumda durdurulmas gereken uygulamalarda kullan l r.

13

10. OK KONUMLU S L ND RLERBirden fazla stabil pozisyon elde edebilmek amac yla iki veya daha fazla silindirin kombinasyonuyla elde edilir.

ekil 18- ok konumlu silindir ematik resmi

a. zellikleriTeorik olarak birbirinden farkl stroklara sahip n farkl silindirin birle mesiyle 2n farkl konum elde edilir. Ancak endstriyel uygulamalarda genellikle iki silindirli ve 3 veya 4 konumlu versiyonlar s kl kla kullan l r.

b. Uygulama AlanlarBu silindirler, birden fazla noktasal konumland rma gerektiren, ay rma (sorting), dayama konumland rmas gibi uygulamalarda kullan l r.

11. H DRO-PNMAT K S L ND RLER

Havan n ak kan olarak ok fazla s k t r labilir olmas sebebiyle de i ken yklerle al rken ilerleme h z n n sabit ve kesintisiz olmas n sa lamak olduka zordur. Pnmatik silindirin ierisine basit bir hidrolik devre ekleyerek silindirin h z n kontrol alt na almak ve hareketini stabil hale getirmek mmkndr.

ekil 19- Hidro-pnmatik silindir ematik resmi.

a. zellikleri Bas nl hava taraf ndan ittirilen piston hidrolik ak kan n yer de i tirmesini sa lar. Hidrolik devreye eklenen entegre bir k s c yla pistonun h z ayarlanabilir. Hidrolik devreye eklenen kapama valfi ile piston ara konumlarda durdurulabilir.

14

B. PNMAT K S L ND RLER N YAPISI

Pnmatik silindirlerin konstrksyon ve montaj tipleri ok e itli olabilir. n ve arka kapaklar ana gvdeye kendinden di li olarak ba lanabilir veya civata ve tijler yard m yla monte edilir. Gnmzde pek s k rastlanmamakla beraber kapaklar n gvdeye kaynat lmas veya perinlenmesi de mmkndr. Gvde malzemesi olarak ok e itli metaller kullan lmaktad r. Uygulama alan na ve prosesin ihtiyalar na gre alminyum, basit ve ala ml paslanmaz elik, pirin ve bazen plastik malzemeler kullan larak ok e itl i amalara hizmet eden a r yk silindirleri, d k srtnmeli silindirler, yksek s cakl k silindirleri ve hijyenik silindirler retilmektedir. E er silindir temass z manyetik alg lay c ile birlikte kullan lacaksa, piston zerinde bulunan m knat slar n kolayca hissedilebilmesi iin silindir profil malzemesinin manyetik olmayan metallerden retilmesi gerekmektedir. zel uygulamalarda ise a a da belirtilen zelliklerdeki silindirler de kullan lmaktad r. - Korozyona kar direnli silindirler - Yksek s da al abilen (+200 "C ve st) - Yksek bas n (200 Bar ve st) silindirleri - Takviyeli piston milli silindirler - Asidik ortamlarda kullan labilen plastik kaplamal silindirler. Pnmatik silindirler tasar mlar gere i yaln zca eksenel ykleri ta yabilirler. Silindirlerin makina zerine montaj yap l rken piston mili hareket ekseninin do rusal olmas ve hassas olarak monte edilmesi son derece nemlidir. Aksi taktirde silindirin piston ve kee gruplar na a r yk binecek ve silindir mrnn k salm as na sebep olacakt r. Silindirin hareket ettirdi i malzeme veya mekanik sistemin yataklanmas n n yeterince iyi olmad durumlarda pnmatik silindir i paras na veya mekanik tahrik sistemine esnek kaplinlerle ba lanarak muhtemel eksenel ka kl klar kompanse edilir. Baz uygulamalarda i paras n n veya silindir milinin dnmemesi son derece nemlidir. Zira pnmatik silindirler genellikle dairesel profilde retilir ve dolay s yla piston ve piston mili grubu silindir kovan ierisinde dnme hareketi yapabilir. Silindir piston milindeki dndrme kuvvetlerinin ok yksek oldu u durumlarda ikiz pistonlu silindirler veya yatakl silindirlerin kullan l r. Yataklama zelli inin ok daha fazla olmas istenen ve piston miline ok fazla

15

dnme momenti etki eden uygulam alarda tek veya iki noktadan yataklanm olan zel silindirler veya harici yataklama elemanlar kullan lmal d r

ekil 20-Pnmatik sistemde kullan lan silindirlerin de i ik ba lama ekilleri.

16

1. S L N R K NSTRKS YONLARIPnmatik silindirlerin elemanlar unlard r: Silindir gvdesi n kapak Arka kapak Piston kolu S zd rmazl k elemanlar Piston Yataklar

ekil 21- Tek etkili pnmatik silindirin elemanlar . 1.Silindir gvdesi. 2.n kapak. 3.Arka kapak 4.Piston kolu. 5. S zd rmazl k eleman . 6. Piston. 7. Yataklar . 8. Yay. (Festo)

a.

Silindir Gvdesi

Silindir gvdeleri genellikle yekpare elik borulardan yap l r.zel amalar iin yap lm pnmatik silindirler aliminyum, pirin veya sert kromla kaplanm elik borulardan meydana gelir. Silindirlerin i yzeyleri tornaland ktan sonra s zd rmazl k elemanlar n n mrlerlni uzatmak iin ta lan r veya honlan rlar.Pnmatik silindirler de i ik aplarda ve kurs boylar ndayap l rlar.Kuralacak sisteme gre en uygun lde olanlar semek gerekir. Sipari lerde silindirinap x kurs uzunlu ubelirtilir. rnek: Normal Silindir 125 x 100

b.

n ve Arka yatak kapa

Bu kapaklar genellikle dkmden yap l r ve gvdeye vidalarlaveya flan larla ba lan .Kapak malzemeleri rlar alminyum veyadvlebilir dkme demirden de yap labilir.

x w

17

c.

Piston kollar

Piston kollar , sertle tirilebilen ve s i lemlerine uygun elikten yap l r.Paslanmay nlemek iin eli e krom da ilave edilir.Piston kollar gerekti i zaman sertle tirilir . U k s mda bulunan vida ise,genellikle dayan m n azaltmamas iin tala kar lmadan ezerek a l r.Hidrolik sistemde piston kollar sert kromdan yap l r veya piston kollar sertle tirilir. Piston kollar n n aplar ve uzunluklar tesbit edilirken burkulmaya u ramayacak ekilde tayin edilmelidir. Gerekli hesaplamalar yap l r, uygun apta ve boydaki piston kollar n n lleri tayin edilir.

d.

S zd rmazl k elemanlar

Pnmatik silindirlerde kullan lan s zd rmazl k elemanlar silindirin iine toz ve pisliklerin girmesini nler ve silindir veriminin ykselmesineyard mc olur. al ma artlar na uygun zellikte s zd rmazl k elemanlar kullan lmal d r.

ekil 22- Pnmatik silindirlerde s zd rmazl k elemanlar n n tak l .

18

ekil 23 Pnmatik silindirlerde kullanlan e itli tipteki s zd rmazl k elemanlar (PESTO)

19

Tablo 1- Piston kolu s zd rmazl k elemanlar

2. BOYUTLAN IR A

Pnmatik silindirler yksek bas n alt nda al rlar. Bunun sonucunda da pistonun ileri geri hareketinde byk kuvvetlerle itilmeye ve ekilmeye zorlan rlar. Bu ykleri ta rken piston kolunun burkulmamas ve grevini emniyetle yapmas gerekir. Piston kolunu flambaja u ratan kuvvet kritik kuvvettir ve bu kuvveti emniyet katsay s na blerek normal iletece i kuvvet bulunur.Btn ap ve boy hesaplar nda bu kuvvet dikkate al n r. A a da bu hesaplamalarda kullan lacak formller ayr ayr belirtilmitir.

y

20

21

ekil 24- Piston kolu ap n n ve boyunun grafikle elde edilmesi

22

II.

PNMAT K MOTORLAR

Pnmatik sistemde, bas nl havan n pnmatik enerjisini dairesel olarak mekanik enerjiye eviren elemanlara pnmatik motorlar denir.

Pnmatik motorlar gnmzde endstride s n rs z bir kullan m alan na sahiptirler. Bunun en nemli nedeni glerine gre boyutlar n n kkl ve uygun moment karakteristi inden dolay geni bir h z aral nda kolayl kla ynetilebilmeleridir.Bu motorlar s , nem, kir ve titre im gibi a r al ma

ko ullar nda al abilirler ve zarar grmeksizin durma noktas na kadar yklenebilirler. Zehirli gaz yaymazlar ve herhangi bir patlama riski ta mazlar.Farkl uygulamalara adapte edilebilmeleri nedeniyle hava motorlar petrol sondaj platformlar ndaki byk vinlerden kk motorlu hava tornavidalar na kadar geni bir yelpazede kullan l rlar.Pnmatik motorlar konstrksiyonlar na gre de i ik gruplara ayr l rlar. 1) 2) 3) 4) Pistonlu motorlar Paletli motorlar Di li motorlar Trbinler

H z ayar s n rs zd r. Farkl momentler elde edilebilir. Az yer kaplarlar ve hafiftirler. A r yklere kar emniyet sistemleri vard r. So u a, s ca a, toza ve suya kar duyats zd r ve bunlardan etikenmezler, verimli al rlar. Bak mlar kolayd r. Dn ynleri kolayca de i tirilebilir.

23

Pnmatik motorlar n temel zellikleri u ekilde listenebilir

Pistonlu motorlar, radyal ve eksenel pistonlu olmak zere iki grupta incelenirler. Bu motorlarda kullan lan krank mili ile pistonlar n ileri geri do rusal hareketi , dairesel harekete dn trlr. Dzenli hareket elde etmek iin birka tane silindire ihtiya vard r. Pistonlu motorlar n gcne etki eden faktrler unlard r.y y y y y

Giri teki havan n bas nc , Piston say s , Piston yzeyi (alan ) Pistonun kursu, Pistonun h z

ekil 25- Radyal ve eksenel pistonlu motorlar.

ekil 26- Radyan pistonlu motorlar.

Aksiyel veya eksenel pistonlu pnmatik motorlarda pistonlar bir e ik plakan n dairesel hareketi s ras nda ileri geri hareket ederler. Pnmatik motorlar bas nl havan n giri ynne ba l olarak her iki yne do ru dnebilirler. Bu motorlarda maksimum h z 5000 devir/dakika, motor gleri 1,5 kW 19 kW( 2 HP- 25 HP) aras nda de i ebilir.

A. P STONLU

OTORLAR

24

Hafif olu lar ve konstrksiyonlar n n basit olmas nedeniyle pnmatik motorlar genellikle paletli olarak yap l rlar. Motora h zla giren bas nl hava, ortada dnene motorun evresine dizilmi olan paletlere arpar ve dairesel hareketi meydana getirir. Rotorun evresine diziler paletlerin say s ile on adet aras nda olabilir. Rotorun h z 3000 ile 8500 devir/dakika ara nda de i ebilir. Motorun gc de 0,1 kW 17 kW(0,1 HP- 24 HP ) s aras nda de i ir. Paletli pnmatik motorlar da her iki yne do ru dnebilirler. Bunun iin havan n motora giri yn , bir ynlendirici ile de i tirilir.

ekil 27- ift ynl pnmatik motor

Beraber al an iki di liden birisi motor miline ba l olup, bas nl havan n di lilere h zla arpmas sonucu dairesel hareket meydana gelmektedir. Dz veya helisel di linin kullan ld bu tip pnmatik motorlarla her iki

yne do ru dairesel hareket retilebilir. Di li motorlar endstride yksek gcn gerekti i artlarda tercih edilmektedir. Motor hc 44 kW (60 HP) civar ndad r.

Trbin motorlar d k gcn yeterli oldu u yerlerde kullan l r. Ancak bu tip pnmatik motorlar n h zlar ok yksektir. Bu motorlarla 500.000 devir/dakikal k h z elde edilebilir. Di ilikte kullan lan haval matkaplarda bu h z yeterli olmaktad r.

D. TRB N

C. D L

OTORLAR

B. PALETL

OTORLAR

OTORLAR

25

ekil 28- De i ik amala kullan lan pnmatik motorlarla donat lm el aletleri.

ekil 29- Tek ynde dnen pnmatik motorun al t r lmas

ekil 30- Tek etkili silindirle tek ynde dnen pnmatik motorun birlikte al t r lmas .

26

ekil 31- ift etkili silindirle iki yne dnebilen pnmatik motorun birlikte al t r lmas .

ekil 32- ki yne dnebilen pnmatik motorun al t r lmas ve h z kontrolnn yap lmas .

27

III.1. 2. 3.

KAYNAKLAREndstriyel okullar iin pnmatik. Patient,Peter. Ankara M.E.B.,1994 Pnmatik kontrol. Karacan, smail. Ankara Bilim Yay nlar , 1994. Pnmatik kumandalar pnmatik kumandalar n tan m ve temelleri . Werner Deppert, Kurt Stoll ; ev Atilla Bir. stanbul Festo ,1997.

6.

Arma-tek Web Sitesi, http //www.arma-tek.com.tr , 05.01.2011 de eri ildi.

5.

Festo Trkiye Resmi Web Sitesi, http //www.festo.com/cms/tr_tr/index.htm, 02.01.2011 de eri ildi.

4.

Pneumatic cylinders modelling and feedback force-control, Ilchmann A., 2006

28

IV.

EKLER

ki reticiden (Arma-Tek ve Festo ) rnek pnmatik silindirler kataloglardan al nm ve a a da verilmi tir.

TANDEM S L ND R (ARMA-TEK)

Teknik zellikler

al ma Voltaj Aral Max. Bas n dayan kl l al ma S cakl al ma H z

Ak kan

Hava 1-9,0 kgf/cm 13,5 kgf/cm 0-70 C 50-800 mm/sec

29

30