pnömatik eğitim sunumu - ege

www.modulteknik.com

PNÖMATİĞİN TANIMI

Pnömatik Yunanca nefes anlamına gelen

“Pneuma” kelimesinden türemiştir.

Basınçlı havanın davranışlarını ve

özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.

Pnömatiğin endüstriye uygulanan dalına “Endüstriyel

pnömatik” adı verilir.

Pnömatik sistem; Havanın basınç kazandırılarak ve çeşitli kontrolsistemleri ile kontrol edilerek

Doğrusal DönmeSalınım

hareket elde edilmesini sağlayan sistemlerdir.(Endüstriyel pnömatik)

www.modulteknik.com

2

PNÖMATİK

Enerji Sistemleri

Mekanik Enerji

Hidrolik Enerji

Elektrik Enerjisi

Pnömatik Enerji

www.modulteknik.com

3

Pnömatik Enerjinin elde edilmesi:

ELEKTRİK MOTORU

MEKANİK ENERJİ

KOMPRESÖR

PNÖMATİK ENERJİ

MEKANİK ENERJİ

www.modulteknik.com

4

Birimler, çevrim kat sayıları

Basınç; bir cisim üzerine etki eden kuvvet miktarının (Newton olarak), bu kuvvetin etkilediği alana (metrekare olarak) bölünmesidir.

Basınç, birçok şekilde ve birim cinsinden ölçülerek belirtilmekle birlikte; en yaygın kullanılan basınç birimi,

Bir metrekare alana etki eden N (Newton) cinsinden kuvvet; yani Pa(Pascal) dır.

1 Pa = 1N/m2

1N 0,1 kgf lık bir kuvvet veya kütlenin oluşturduğu basınç.

1Pa = 0,1 kgf/10000cm2 = 1/10000 (kgf/cm2)

100 000 Pa =1kgf/cm2 = 1bar = 10 N/cm2

www.modulteknik.com

PNÖMATİĞİN KULLANIM YERLERİ

1- Otomasyon sistemlerinde

2- Robot yapımında

3- Elektronik sanayinde

4- Madencilikte

5- Gıda ve ilaç sanayinde

6- Kimya sanayinde

7- Tekstil sanayinde

8- Boya ve vernik işlemlerinde

9- Nükleer santrallerin kontrolünde

10- Taşıma işlemlerinde

11- Otomatik dolum ünitelerinde

www.modulteknik.com

Genel Uygulama Alanları

• İş parçalarının bağlanmasında

• İş parçalarının ilerletilmesinde

• İş parçalarının konumlandırılmasında

• İş parçalarının sistem içerisinde yönlendirilmesinde

• Malzeme akışının yönlendirilmesinde

www.modulteknik.com

PNÖMATİĞİN TEMEL PRENSİPLERİ

Alçak basınçlı hava: 0-2 bar

Normal basınçlı hava: 2-12 bar

Yüksek basınçlı hava: 12 bar üzeri

www.modulteknik.com

PNÖMATİĞİN TEMEL PRENSİPLERİ

BOYLE-MARİOTTE KANUNU

P .V = P .V = P .V = ......... = P .V1 1 2 2 3 3 n n

Hava sıkıştırıldıkça

basıncı yükselir.

P1*V1=P2*V2=C (Sabit)

Sıcaklığı sabit kalmak şartıyla

kapalı bir kaptaki gazın

hacmi ile basıncının

çarpımı sabittir.

(Not:P*V=n*R*T

formül izahı)

www.modulteknik.com

P1*V1/T1=P2*V2/T

(Not: Formülün çıkarımı)

Gazların Genel Denklemi

www.modulteknik.com

Gay-Lussac Kanunları

a)Sabit basınç altındaki bir gazın sıcaklığı değiştirildikçe hacmi

de sıcaklıkla doğru orantılı olarak değişir.

V=V0+V0/273*(T2-T1)

b)Sabit hacim altındaki bir gazın sıcaklığı değiştirildiği

takdirde bu gazın basıncı da sıcaklıkla orantılı olarak değişir.

P=P0+P0/273*(T2-T1)

(Not:Doğru orantı ,Ters orantı ve Eşitliklerin çözümü )

www.modulteknik.com

PNÖMATİĞİN AVANTAJLARI

• Hava her yerde bulunur ve sınırsızdır.

• Depo edilebilirliği yüksektir.

• Uzak mesafelere taşınabilir.

• Sızıntılar çevreyi kirletmez.

• Elemanların fiyatları ucuzdur.

• Sıcaklığa karşı duyarlı değildir.

• Akış hızı yüksektir. (50-60 m/s).

• Arızaların giderilmesi kolaydır.

www.modulteknik.com

PNÖMATİĞİN DEZAVANTAJLARI

• Kayıplar fazladır.

• Havanın yağlanması gerekir.

• Gıda, kimya ve tıp sanayiinde havanın iyice

şartlandırılması gerekir.

• Yüksek kuvvetler elde edilemez.

• Gürültülü çalışır.

• Düzenli hızlar elde edilemez.

www.modulteknik.com

BASINÇ VE VAKUM

• Basınç “bar” değeri alınır

(atmosfer basıncının üzeri)

• Referans noktası atmosfer

basıncıdır.

• Mutlak basınç değerinin

hesaplanmasında

Pmutlak = Pg + atmosfer

• Pratik olarak 1 atmofer =

1000 mbar

• Standart hesaplamalarda

1 atmosfer=1013 mbar

Düşük basınç

bölgesi

Normal basınç

bölgesi

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Mutlak b

asın

ç b

ar

a

Manom

etr

e b

asın

cı

bar

g

Max. vacum

Atmosfer

Yüksek basınç

bölgesi

www.modulteknik.com

Pnömatik Kontrol Sisteminin Tasarlanıp

Kurulması

Pnömatik devre elemanlarını aşağıdaki şekilde gruplandırabiliriz:

İş elemanları

Yan donatım elemanları

Kontrol elemanları

İşlemciler

Algılayıcılar ve giriş elemanları

www.modulteknik.com

PNÖMATİK SİSTEM ELEMANLARI

Elektrik motoru Kompresör

Hava kazanı

Kurutucu

Filtre

Filtre

Şartlandırıcı

Yön kontrol valfi

Tek etkili silindir

Susturucu

www.modulteknik.com

KOMPRESÖRLER

Kompresör Çeşitleri

Kompresör Çeşitleri

1.Pistonlu

Kompresör

2..Paletli

Kompresör

3.Vidalı

Kompresör

4.Rotorlu

Kompresör

5.Türbin Tipi

Kompresör

a.Eksenel

Türbin Tipi

b.Radyal

Türbin Tipi

www.modulteknik.com

KOMPRESÖRLER

Atmosferdeki havayı sıkıştırarak, basınçlı hale getiren devre

elemanlarına kompresör denir.

Sıkıştırlan akışkan hava olabileceği gibi azot, hidrojen ve karbondioksit gibi gazlar da olabilir.

Dönme hareketini genelde bir elektrik motorundan alır.

Kapasitesi debi (lt/dk, m3/dk) ve çıkış basıncı (bar) cinsinden belirtilir.

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR (pistonlu)

1- Emme supabı

2- Egzos supabı

3- Piston

4- Biyel kolu

Emme Sıkıştırma Egzos

P1

1 2

3

4

P2

P1

P2

P1

P2

Filtre

YÜKSEK BASINÇ VE ORTA DEBİ 3~7 BAR’LIK SİSTEMLER

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR

Piton

Hava filtresi

Yağ göstergesi Birikinti boşaltma

Piston

Biyel kolu

Supaplar

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR

ÇOK KADEMELİ KOMPRESÖRLER

Yüksek basınç gereken durumlarda kullanılır. Temel mantık;

havanın I. kademede bir miktar, II. kademede ise daha fazla

sıkıştırılmasıdır. Her iki kademe birbirine seri bağlanmıştır.

I. kademe (I. silindir), II. kademeye (II. silindir) göre daha büyüktür. I.

kademede sıkıştırılan havanın sıcaklığı artar. II. kademeye daha fazla hava

göndermek için arada bir soğutucu kullanılır.

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR

Çok kademeli kompresör

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR (Paletli)

Paletli kompresör

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR (Paletli)

Paletli kompresörde hava paletler arasına alınarak çıkış tarafında sıkıştırılır.

Paletli kompresörler havayı çok düzgün olarak emdikleri için vakum pompası

olarak daha sık kullanılır.

Rotor gövde içine eksantrik olarak yerleştirilmiştir. Rotorun dönüşü sonucu

paletler dışarı doğru savrulur ve havanın emilerek sıkıştırılması sağlanır.

Paletli kompresörler havayı çok düzgün olarak emdikleri için vakum pompası

olarak daha sık kullanılır.

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR (vidalı)

Vidalı kompresörlerde profilleri birbirlerine göre asimetrik olan iki vida kullanılır.

Vidalardan biri elektrik motorundan alınan dairesel hareketle dönerken diğer vidayı

döndürür.

Vidalar dönmeye başladığında oluşan vakum sonucu vida boşluğuna hava emilir.

Emilen hava, vidanın diğer ucuna kadar taşınır ve sıkıştırılır.

Hava girişi Hava çıkışı

Vidalı kompresörler düşük basınç orta debi gereken ortamlar için uygundurlar3~5 bar 8.5 m3/dak. 10.5 ~ 17.5 bar

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR (vidalı)

VİDA GRUBU

VİDALI KOMPRESÖR

../../../../Documents and Settings/tr0lun/My Documents/Egitim/video files/fuar/screw.avi

www.modulteknik.com

KOMPRESÖR (rotorlu)

ROTORLU KOMPRESÖRLER

• Rotor adı verilen ve birbirine göre ters yönde dönen elemanlardan oluşur.

• Rotorlar farklı biçimlerde olabilir.

• Rotorlardan biri elektrik motorundan aldığı hareketle döner ve diğer rotoru döndürür.

• Endüstriyel sistemlerde çok sık kullanılmaz.

www.modulteknik.com


www.modulteknik.com


TÜRBİN TİPİ KOMPRESÖRLER

• Havaya hız enerjisi kazandırılır ve bu enerji basınç enerjisine dönüştürülür.

• Yüksek debili kompresörlerdir.

• Eksenel ve radyal olmak üzere iki çeşittir.

Düşük basınç-Yüksek debi sağlayan kompresörler 1200m3/d debiye kadar çıkabilirler.

www.modulteknik.com


Eksenel türbin tipi kompresör

Radyal türbin tipi kompresör

www.modulteknik.com

BASINÇLI HAVANIN HAZIRLANMASIKompresörden elde edilen havanın doğrudan sisteme

gönderilmesi sistem ve devre elemanları açısından uygun

değildir.

Çünkü basınçlı hava içerisinde toz, kir, yağ ve su buharı

gibi zararlı maddeler bulunabilir.

Ayrıca havanın sıcaklığı ve hava içerisinde bulunan nem miktarı

sistem için uygun hale getirilmesi gereklidir.

www.modulteknik.com

31

Havanın kurutulması:

Havada belli miktarda su buharı her zaman mevcuttur. Bu su buharınınmiktarı, havanın sıcaklığına ve nemliliğine bağlıdır.

Çiy noktası,havanın su buharına doyduğu noktadır. Yani nem %100’dür. Sıcaklık bunoktanın altına düştüğü zaman yoğunlaşma görülür. Çiy noktası düştükçe havanın

tutabileceği su miktarı azalır.

* Sıcaklık arttıkça daha çok su tutulur.* Basınç arttıkça daha az su tutulur.

Sonuç olarak havanın içinde bulunan nemin yoğuşabilmesi için havayıçiylenme noktasına kadar soğutmak gerekir.

www.modulteknik.com

32

Örnek:

20 0C sıcaklıkta % 65 bağıl nemde 10 m3 hava 6 bar basınç ile sıkıştırılıyor.

Havanın daha sonra 250C ye soğutulduğunu kabul edersek

Ne kadar su yoğuşacaktır?

Havanın taşıdığı nem :

Sıcaklık -20 -10 0 5 10 15 20 30 50 70 90 100

Max (g/m3) 0,9 2,2 4,9 6,8 9,4 12,7 17,1 30,1 82,3 196,2 472 588

www.modulteknik.com

Havanın nem miktarının ayarlanması

Havanın kurutulması

Havanın temizlenmesi

Hava basıncının düzenlenmesi

Havanın yağlanması

www.modulteknik.com

1. HAVANIN NEM MİKTARININ

AYARLANMASI• Atmosfer havasında bir miktar nem ve su buharı oluşur.

• Bulunan nem ve su buharının oranı iklim ve çevre şartlarına

göre değişir.

• Özellikle sıcaklık arttıkça nem miktarı artar.

• Kompresör tarafından emilip sisteme gönderilen hava

nemlidir.

www.modulteknik.com

2) HAVANIN KURUTULMASI

SOĞUTARAK KURUTMA

• Ön soğutma odasına giren sıcak havaya, çıkan soğuk hava tarafından ön

soğutma işlemi uygulanır.

• Ön soğutma odasından çıkan hava, asıl soğutucuya (eşanjör) girer.

Hava burada tamamen soğutulur.

• Havanın soğumasıyla yoğuşma suyu ayrışır.

• Kurutulmuş hava sisteme gönderilir.

www.modulteknik.com

HAVANIN KURUTULMASI

SOĞUTARAK KURUTMA

www.modulteknik.com

HAVANIN KURUTULMASI

• Nemi tutan ve havadan

ayrıştıran kimyasal tuzlar

kullanılır.

KİMYASAL KURUTMA

• Kurutucudan geçen havanın

nemi tuz tarafından alınır. Tuz

nemi emdikçe ergir. Su ve tuz

karışımı kabın altından alınır.

•Erişilen en düşük basınç buğulama noktası -15 °C dir.

•Bu uygulamada 1 kg tuz yaklaşık 13 kg su kondensatıbağlar.

www.modulteknik.com

HAVANIN KURUTULMASI

FİZİKSEL KURUTMA

• Bu yöntemde iki ayrı kap

kullanılır. Nem tutma işlemini

“JEL” diye adlandırılan bir

madde yapar.

• Kaplardan birindeki madde

doyma noktasına geldiğinde

diğer kap devreye alınır.

Böylece sistemi durdurmaya

gerek kalmaz.

www.modulteknik.com

3. HAVANIN FİLTRELENMESİ

Kompresörden elde edilen basınçlı hava kirlidir. Kirliliğin

sebebi atmosferden emilen toz, kir nem olabileceği gibi,

kompresörden kaynaklanan yağ ve metal parçacıkları da

olabilir.

İşte, hava içerisindeki bu yabancı maddeleri ayrıştıran

elemanlara FİLTRE adı verilir.

www.modulteknik.com

FİLTRE

• Havayı filtreler

• Hava içindeki nemin

bir kısmını alır

• Otomatik ya da elle

boşaltmalı yapılabilir

• Filtreler kirlendiğinde

çıkış basıncı düşer

www.modulteknik.com

41

Filitreler: 40 μm ‘dan büyük (ya da filtre kartuşu seçimine göre 5 μm) parçacıkları tutar.

- Hassas Filtreler : 0.1μm ‘dan büyük parçacıkları tutar

- Mikrofiltreler : 0.01 μm’dan büyük parçacıkları tutar. Ancak hava daha önce 5 μm’luk bir

filtreden geçirilmiş olmalıdır

- Aktif Karbon Mikrofiltreler : 0.003 μm’den büyük parçacıkları (aromatik veya koku yapan

maddeler gibi) tutar.

Bu tip filtreler “altmikrofiltre” olarak da adlandırılır.

FİLTRE

www.modulteknik.com

42

Filtre

www.modulteknik.com

43

Filtre

www.modulteknik.com

44

Filtre

www.modulteknik.com

45

Filtre

www.modulteknik.com

46

Filtre

www.modulteknik.com

47

Filtre

www.modulteknik.com

48

Filtre

www.modulteknik.com

49

Filtre

www.modulteknik.com

50

Filtre

www.modulteknik.com

51

Filtre

www.modulteknik.com

52

Filtre

www.modulteknik.com

4. HAVA BASINCININ

DÜZENLENMESİ

Silindir, motor gibi pnömatik alıcıların düzenli ve sabit bir

hızla çalışabilmeleri için, basınçlı havanın sabit basınçta

verilmesi gerekir.

Sistemde meydana gelen basınç salınımlarını önlemek

amacıyla kullanılan devre elemanlarına BASINÇ

AYARLAYICISI(REGÜLATÖRÜ) adı verilir.

www.modulteknik.com

BASINÇ AYARLAYICI

• Girişteki P1 basıncını çıkışta

P2 basıncına dönüştürür.

• Akış durduğunda valf

sürgüsü kapanır ve P2

basıncını sabit tutar.

• Akış miktarı P2 basıncına

bağlı olarak sürgünün

müsaade ettiği kesite

bağlıdır.

• P2 basıncı çıkış tarafına

konulan bir manometre

yardımıyla ayarlanabilir.

www.modulteknik.com

55

REGÜLATÖR

Diyafram

Baskı Yayı

GİRİŞÇIKIŞ

Ayar Vidası

www.modulteknik.com

56

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

57

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

58

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

59

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

60

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

61

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

62

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

63

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

64

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

65

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

66

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

67

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

2

4 6

8

10

40

80

120

lbf/in2

bar

REGÜLATÖR

www.modulteknik.com

5. HAVANIN YAĞLANMASI

Pnömatik sistemde birlikte çalışan devre elemanlarının

sürtünme kuvvetlerini azaltmak için ve aşınmayı önlemek için

yağlanması gerekir.

Yağlama işlemi alıcılara giden havaya yağ damlatılmasıyla

gerçekleştirilir.

Basınçlı havayı yağlamak için kullanılan devre elemanlarına

YAĞLAYICI adı verilir.

www.modulteknik.com

YAĞLAYICI

• Kullanım havasının anlık

durumlarda dahi yağlanmasını

sağlar.

• Hava ile çalışan takımlar, hava

motorları ve büyük çaplı

silindirler için uygundur.

• Damlayan yağ, parçacıklara

ayrılır ve elemanlara kadar hava

ile taşınır.

• Yağlama miktarı ayarlanabilir.

www.modulteknik.com

YAĞLAYICI

• Yağlayıcının çalışması ventüri

ilkesine dayanır.

• Hava kesiti daraltılır ve havaya

hız kazandırılır.

• Hız artarken basınç düşer. Basınç

farkından dolayı hava içine yağ

karıştırılır.

• Yüksek hızda akan hava içine yağ

karıştığında çok küçük

parçacıklara ayrılır.

www.modulteknik.com

ŞARTLANDIRICI

www.modulteknik.com

MANOMETRE

• Burdon tüplü manometreye basınç

uygulandığında boru esner. Borudaki

hareket miktarı küçük dişliler yardımıyla

ibreye aktarılır.

• Basınç arttıkça esneme miktarı da artar.

www.modulteknik.com

HAVA KAZANLARI

• Sistemdeki basınç değişimlerini

engeller.

KULLANIM SEBEPLERİ

• Kompresörün sürekli çalışmasını önler.

• Havanın soğutulmasına katkıda bulunur ve nemin bir kısmının

alınmasını sağlar

• Acil durumlarda (elektrik kesintisi, arıza vb.) gerekli hava

ihtiyacını sağlar.

www.modulteknik.com

HAVA KAZANLARI

• Hava kazanları dik ya da yatık olarak kullanılabilir.

• Yer sorunu nedeniyle dik kullanım tercih edilir.

• Seyyar sistemlerde ise yatay kullanım tercih edilir.

KULLANIM SEBEPLERİ

www.modulteknik.com

75

Hava Tankının boyutlandırılması:

Kompresörler işletmenin ihtiyacını karşılayacak şekilde maksimum ve minimum basınçaralığında çalışırlar.

Böylece kompresör belli zamanlarda çalışmasını durdurur. Bu yüzden kompresörü daha azçalıştırmak için bir minimum tank hacmine ihtiyaç vardır.

Endüstride tank kapasitesi şu şekilde hesaplanır:

Tank hacmi = kompresör debisi(lt/dak) / işletme basıncı (bar)

Örnek:Q=20 m3/dk (kompresör debisi)

p=6 bar (işletme basıncı)

Tank kapasitesi=20.000/6 = 3333 lt3.5m3 hacmindeki bir tank sistem için uygundur.

www.modulteknik.com

76

Örnek:

500 lt’lik bir tankta ; basıncın , 3 dakika içerisinde

9 bar’dan (pA) 7 bar’a (pE) düştüğü ölçüldüğüne göre

sistemin kaçak miktarı nedir?

Vk =500 l x ( 9 - 7 )

3 dak= 333 l/dak

Kaçak maliyeti:

www.modulteknik.com

77

Basınçlı hava sistemlerinde kaçak maliyetleri

Çap mm l/dak m3/saat(8000 saat)

kW MaliyetEuro

1 80 38,400 0.4 768

3 670 321,600 4 6432

5 1857 891,360 10 17,827

10 7850 3,768,000 43 75,360

www.modulteknik.com

78

Basınçlı havanın iş elemanlarına iletilmesi için boru ve bağlantı elemanlarınınekonomik ve verimli bir çalışma için mümkün olan en uygun şekilde kurulması

gerekir.

Akışın olduğu borularda dirençten dolayı bir basınç düşüşü söz konusudur.

Bu basınç düşümünün 0.3 bar’dan yüksek olmaması gerekir.

Doğru boru çapının seçilebilmesi için işletme basıncı ve debisinin bilinmesi gerekir.

DAĞITIM HATTI

www.modulteknik.com

DAĞITIM HATTI

www.modulteknik.com

DAĞITIM HATTI

• Hava dağıtım hattı yerden yüksekte tavana yakın olmalıdır.

• Dağıtım hattına hava akış yönünde %1-2 eğim verilmelidir.

• Hattan kullanıcılara yapılacak bağlantı hattın üstünden

yapılmalıdır.

• Hattın belirli yerlerine su tutucular konulmalıdır.

• Kullanıcılardan önce hava bir şartlandırıcıdan geçirilmelidir.

Hava kazanından kullanıcılara kadar olan hatta

hava dağıtım hattı denir.

www.modulteknik.com

PNÖMATİK SİLİNDİRLER

Pnömatik silindirler, aşağıda görüldüğü gibi değişik ölçü,

biçim ve tipte yapılabilir.

• Tek etkili silindirler (ağırlık ya da yay dönüşlü)

• Çift etkili silindiler

• Tandem silindirler

• Teleskobik

• Döner silindirler

www.modulteknik.com

DARBELİ SİLİNDİRLER

Darbeli silindirin yapısı çift etkili silindirin yapısına benzer.

Uygulama alanı:

Presleme, kıvırma, perçinleme ve damgalama

www.modulteknik.com

PNÖMATİK SİLİNDİRLER

Pnömatik silindirler, aşağıda görüldüğü gibi değişik ölçü, biçim ve tipte yapılabilir.

Tek etkili silindirler (ağırlık ya da yay dönüşlü)

a. Pistonlu b. Diyaframlı

Çift etkili silindiler

a. Son konum yastıklamalı b. İki taraflı piston yastıklamalı

Tandem silindirler

Teleskobik

Döner silindirler

Darbe silindirler

www.modulteknik.com

TEK ETKİLİ SİLİNDİRLER (YAY DÖNÜŞLÜ)

Silindirin bir yöne hareketi hava ile diğer yöne

hareketi ise yay yardımıyla sağlanır.

www.modulteknik.com


Silindirin bir yöne hareketi hava

ile diğer yöne hareketi ise yay

yardımıyla sağlanır.

www.modulteknik.com


www.modulteknik.com

TEK ETKİLİ SİLİNDİRLER (AĞIRLIK DÖNÜŞLÜ)

• Silindirin bir yöne

hareketi hava ile diğer

yöne hareketi ise ağırlık

yardımıyla sağlanır.

www.modulteknik.com

ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİRLER

• Silindirin ileri ve geri hareketinde hava, pistona

her iki yönden etki ettiği için çift etkili olarak

adlandırılır.

www.modulteknik.com

ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİRLER (YASTIKLAMASIZ)

• Silindirin hızı strok başlangıcı ve strok sonunda aynıdır.

Daha hızlı çalışma elde edilir.

www.modulteknik.com

ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİR (SABİT YASTIKLAMALI)

• Yastıklama işlemi yapılmıştır, ancak yastıklama hızı

sabittir ve ayarlanamaz.

www.modulteknik.com

ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİR (YASTIKLAMALI-YASTIKLAMASIZ)

www.modulteknik.com

ÇİFT ETKİLİ YASTIKLAMALI SİLİNDİR

• Piston hızı, kurs sonlarında azaltılarak darbeler önlenir.

• Çalışma hızı yüksek olan silindirlerde darbeli çalışmaları

önlemek için kullanılır.

www.modulteknik.com

ÇİFT ETKİLİ YASTIKLAMALI SİLİNDİR

• Piston hızı kurs sonlarında azaltılarak darbeler önlenir.

• Çalışma hızı yüksek olan silindirlerde darbeli çalışmaları

önlemek için kullanılır.

www.modulteknik.com

95

Ayarlanabilir Yastıklama Dizaynı

www.modulteknik.com

96


www.modulteknik.com

97


www.modulteknik.com

98


www.modulteknik.com

99


www.modulteknik.com

100


www.modulteknik.com

101


www.modulteknik.com

102


www.modulteknik.com

103


www.modulteknik.com

104


www.modulteknik.com

105


www.modulteknik.com

106


www.modulteknik.com

107


www.modulteknik.com

108


www.modulteknik.com

109


www.modulteknik.com

110


www.modulteknik.com

TANDEM SİLİNDİRLER

• Piston çapını büyütmeden daha yüksek itme kuvvetleri elde

etmek amacıyla kullanılır.

• Birden fazla silindirin arka arkaya eklenmesiyle elde edilir.

www.modulteknik.com

DÖNER SİLİNDİR (AÇISAL MOTOR)

• Açısal hareketlerin elde edilmesi için kullanılır. Endüstriyel

uygulamalarda en fazla 90o, 180o gibi hareketlere ihtiyaç

vardır.

• Döner silindirlere açısal motor adı da verilir.

www.modulteknik.com


• Çift etkili ve çift torklu açısal motor

www.modulteknik.com


• Kanatlı tip açısal motor

www.modulteknik.com

DARBELİ SİLİNDİRLER

Darbeli silindirin yapısı çift etkili silindirin yapısına benzer.

Uygulama alanı:

Presleme, kıvırma, perçinleme ve damgalama

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

Tanım:

Basınç enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren devre elemanıdır.

Çalışması:

Kompresör elektrik enerjisini önce mekanik enerjiye, mekanik

enerjiyi de sonra basınç enerjisine dönüştürür. Motor ise bu

basınç enerjisi ile mekanik enerji üretir.

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

• Devir sayıları çok yüksektir (350.000 dev/dak’ ya kadar)

• Hız ayarı sınırsızdır.

• Dönüş yönü hareket devam ederken değiştirilebilir.

• Bakımları kolaydır.

• Her türlü ortamda rahatlıkla kullanılabilir (kirli, tozlu,

nemli, yanıcı).• Boyutları küçük ve hafiftir.

• Fazla yüklenildiklerinde yavaşlar ya da durur.

ÜSTÜNLÜKLERİ

• Devre elemanları ucuzdur.

• Değişik konumlarda çalışabilir.

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

• 1.Pistonlu tip pnömatik motorlar

• 2.Paletli (kanatlı) tip pnömatik motorlar

• 3.Dişli tip pnömatik motorlar

• 4.Türbin tipi pnömatik motorlar

ÇEŞİTLERİ

• a.Radyal pistonlu pnömatik motorlar

• b.Eksenel pistonlu pnömatik motorlar

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

Basınçlı hava silindir içine gönderilir ve pistonlara doğrusal hareket kazandırılır.

Pistonlara kazandırılan doğrusal

hareket dairesel harekete

dönüştürülür.

PİSTONLU TİP PNÖMATİK MOTORLAR

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

PALETLİ TİP PNÖMATİK MOTORLAR

En çok kullanılan pnömatik motor türüdür.

Basınçlı hava paletlere etki

ettirilerek dönüş hareketi sağlanır.

Dönüş yönü değiştirilmek

istendiğinde hava diğer taraftan

gönderilir.

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

DİŞLİ TİP PNÖMATİK MOTORLAR

Dıştan çalışan 2 dişliden oluşur.

Yüksek güç gereken

uygulamalarda kullanılır.

www.modulteknik.com

PNÖMATİK MOTORLAR

TÜRBİN TİPİ PNÖMATİK MOTORLAR

Dönüş hızı en yüksek olan motor çeşididir.

Düşük güç gereken

uygulamalarda kullanılır

(dişçilerin kullandığı

aletler gibi)

www.modulteknik.com

PNÖMATİK VALFLER

TANIM: Valf, bir kompresör ya da vakum pompası tarafından

üretilen ya da bir kapta depolanmış olan havanın akış miktarını,

basıncını ve akış yönünü kontrol eden devre elemanlarıdır.

ÇEŞİTLERİ:

1. Akış kontrol valfleri

2. Basınç kontrol valfleri

3. Yön kontrol valfleri

www.modulteknik.com

AKIŞ KONTROL VALFLERİ

ÇEK VALFLER

Havanın tek yönde geçmesine izin verir. Diğer yöndeki akışı engeller.

www.modulteknik.com


AYARLANABİLEN AKIŞ KONTROL VALFİ

Belirli bir kesitten geçen havanın debisini ayarlamak için kullanılır. Böylece silindir, motor gibi alıcıların hızları ayarlanabilir.

www.modulteknik.com


ÇEK VALFLİ AYARLANABİLEN AKIŞ KONTROL VALFİ

Akışın tek yönde kısılması için kullanılır. Öylece silindir, motor gibi alıcıların bir yöndeki hareketi hızlı olurken, diğer yöndeki hareket yavaşlatılabilir.

www.modulteknik.com

BASINÇ KONTROL VALFLERİ

Pnömatik sistemlerde çalışma basıncının kontrol edilebilmesi için kullanılır.

www.modulteknik.com

YÖN KONTROL VALFLERİ

www.modulteknik.com


A

P P T

A A B

P T

2 Yollu Valf

(Akış P’den A’ya)

3 Yollu Valf

(Akış P’den A’ya, T kapalı)

4 Yollu Valf

(Akış P’den B’ye, A’dan T’ye)

Akışkanın Geçiş yönleri oklarla belirtilir.

www.modulteknik.com


A

P P T

A A B

P T

2 Yollu Valf

(P ve A kapalı)

3 Yollu Valf

(P, A, T kapalı)

4 Yollu Valf

(P, B, A, T kapalı)

Kapalı yollar yatay bir çizgi ile belirtilir.

www.modulteknik.com


www.modulteknik.com


• Valfler; 2/2, 3/2, 4/2, 5/2, 3/3,

4/3, 5/3 gibi iki rakamla

adlandırılır.

• İlk rakam valfin yol (kapı)

sayısını, ikinci rakam da

valfin konum sayısını

belirtir.

YOL VE KONUM SAYISI

(İŞLEVİ)

2/2 valf 3/2 valf

4/2 valf 5/2 valf

3/3 valf

4/3 valf

5/3 valf

www.modulteknik.com


24

15 3

1

24

5 3

1

24

5 3

www.modulteknik.com


Hava geçişini sağlayan ya da engelleyen, gerektiğinde akışın yönünü değiştiren valflere denir.

Enfazla kullanılan türleri şunlardır:

2/2 Y.K.V (yön kontrol valfleri)




www.modulteknik.com


Bir valf sembolü, valfin her konumunda akış yönünü

ve kapalı yolları gösterir.

Normal konumÇalışma konumu

(yüklü konum)P

A

RP

A

R

www.modulteknik.com


Bir valf sembolü, valfin her konumunda akış yönünü

ve kapalı yolları gösterir.

Normal konumÇalışma konumu

(yüklü konum)P

A

R

www.modulteknik.com


Normal konum Yüklü konum

P

A

P

A

R R

www.modulteknik.com


1

2

3

12 10 12 10

1

2

3

3/2 valf kullanarak tek etkili silindirin çalıştırılması

www.modulteknik.com


15 3

1214

4 2

1214

15 3

4 2

5/2 valf kullanarak çift etkili silindirin çalıştırılması

www.modulteknik.com


VALFİN NORMAL KONUMU

Valfler konumlarına göre; normalde açık ve normalde kapalı olmak

üzere ikiye ayrılır.

2

1

2

1

Normalde kapalı valf Normalde açık valf

www.modulteknik.com

2/2 YÖN KONTROL VALFLERİ

P (1) ve A (2) olmak üzere 2 yollu ve 2 konumludur.

www.modulteknik.com


21

2

12/2 normalde kapalı bobin kumandalı valf

www.modulteknik.com


2

1

21

2/2 normalde açık bobin kumandalı valf

www.modulteknik.com


2/2 Y.K.V ile pnömatik motorun tek yönde döndürülmesi

www.modulteknik.com


P (1), A (2), R (3) olmak üzere 3 yollu 2 konumludur.

www.modulteknik.com


1

2

13

2

3

3/2 normalde kapalı bobin kumandalı valf

www.modulteknik.com


Tek etkili silindirlerin çalıştırılmasında, kumanda ve uyarı amacıyla vb. durumlarda kullanılır.

Çift etkili silindirin 2 adet 3/2 Y.K.V ile çalıştırılmasıTek etkili silindirin 3/2 Y.K.V ile çalıştırılması

www.modulteknik.com


P (1), A (2), R (3), B (4) olmak üzere 4 yollu; 2 konumludur.

4/2 valfler pnömatik sistemlerde çok sık kullanılmaz.