plani i veprimit per femijet 2012-2015

50
2012 - 2015 PLANI I VEPRIMIT PËR FËMIJË REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E PUNËS, ÇËSHTJEVE SOCIALE DHE SHANSEVE TË BARABARTA 2012 - 2015

Upload: vuanh

Post on 11-Dec-2016

248 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: plani i veprimit per femijet 2012-2015

PLANI I

VEP

RIMIT

PËR

FËM

IJË

2012

- 201

5

PLANI I

VEP

RIMIT

PËR

FËM

IJË

Republika e ShqipëRiSëMiniStRia e punëS, ÇëShtjeve Sociale

dhe ShanSeve të baRabaRta

2012

- 201

5

Page 2: plani i veprimit per femijet 2012-2015
Page 3: plani i veprimit per femijet 2012-2015

PLANI I

VEP

RIMIT

PËR

FËM

IJË

2012

- 201

5

Page 4: plani i veprimit per femijet 2012-2015

2

Page 5: plani i veprimit per femijet 2012-2015

3

Parathënie

Respektimi i të drejtave të fëmijëve është detyra e të gjithëve, si familjarë, qytetarë dhe anëtarë të një komuniteti.

Plani i Veprimit për Fëmijë 2012 - 2015, është një dokument që synon të nxisë bashkëpunimin ndërmjet aktorëve të ndryshëm qeveritarë, donatorëve, shoqërisë civile dhe komunitetit, për të marrë vendime të orientuara drejt respektimit të të drejtave të fëmijëve.

Miratimi i këtij dokumenti politik, në të njëjtën kohë, përmbushi edhe një nga pikat e rekomandimit 11 të BE-së për integrimin europian të vendit tonë.

Realizimi i të drejtave të fëmijëve për mbrojtje dhe përfshirje sociale; për mbrojtjen nga dhuna, abuzimi; për arsimim cilësor; për kujdes shëndetësor; për mbrojtje ligjore, do të mbeten përsëri prioritetet tona, duke siguruar kështu vazhdueshmërinë e politikave sociale të ndërmarra.

Plani i Veprimit për Fëmijë 2012 - 2015, pasqyron në të njëjtën kohë edhe ndryshimet e rëndësishme legjislative dhe institucionale që kanë ndodhur vitin e fundit. Një ligj i ri për të drejtat e fëmijëve dhe krijimi i mekanizmave të reja për realizimin e këtyre të drejtave, kanë krijuar një realitet të ri që kërkon marrjen e përgjegjësive të qarta sidomos nga pushteti vendor.

Shpresoj që zbatimi i këtij Plani Veprimi, të nxisë dhe forcojë bashkëpunimin ndërmjet të gjithë aktorëve në këtë fushë, për të arritur një qëllim të përbashkët “një mjedis të sigurtë për fëmijët tanë”.

SPIRO KSERA

Ministër i Punës Çështjeve Socialedhe Shanseve të Barabarta

Page 6: plani i veprimit per femijet 2012-2015

4

Lista e Shkurtimeve

ASHMDF Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të FëmijëveAKSHI Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së InformacionitBE Bashkimi EuropianDAR Drejtoritë Rajonale ArsimoreDPGJC Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes CivileCOMBI Për një shkollë miqësore pro sjelljeve pozitiveKM Këshilli i MinistraveKMD Komisioneri për Mbrojtje nga DiskriminimiKDF Konventa për të Drejtat e FëmijëveKKMDF Këshilli Kombëtar për Mbrojtjen e të Drejtave të FëmijëveKSHP Kujdesi Shëndetësor ParësorKSHB Komiteti Shqiptar i BirësimitKP Kodi PenalKPP Kodi i Procedurës PenaleIEVP Institucionet e Ekzekutimit të Vendimeve PenaleIST Infeksionet Seksualisht të TransmetueshmeISHP Inspektoriati Shtetëror i PunësISHP Instituti i Shëndetit PublikISSH Instituti i Sigurimeve ShëndetësoreMB Ministria e BrendshmeMITIK Ministria për Inovacionin dhe Teknologjinë e Informacionit e të KomunikimitMD Ministria e DrejtësisëMRD Mënyrat e Reja të DisiplinimitMSH Ministria e ShëndetsisëMASH Ministria e Arsimit dhe ShkencësMPÇSHSB Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Mundësive të BarabartaNE Ndihmë EkonomikeNJDF Njësia për të Drejtat e FëmijëveNJMF Njësia e Mbrojtjes së FëmijëveNJQV Njësitë e Qeverisjes VendoreOBSH Organizata Botërore e ShëndetitOJF Organizatat Jo FitimprurëseQN Qeveritë e NxënësveSHSSH Shërbimi Social ShtetërorVMNJ Vlerësimi mbi Matjen e Nivelit të JetesësVKM Vendim i Këshillit të MinistraveZABGJ Zyra e Administrimit të Buxhetit GjyqësorUNICEF Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët

Page 7: plani i veprimit per femijet 2012-2015

5

Falenderime

Procesi i hartimit të Planit të Veprimit për Fëmijë 2012-2015, ishte një proçes ndërveprues dhe gjithë-përfshirës, i udhëhequr nga MPÇSSHB, e cila angazhoi institucione të qeverisjes qendrore, lokale, shoqërisë civile, organizatave jofitimprurëse, si dhe donatorë e partnerë ndërkombëtarë.

Për përgatitjen e Planit të Veprimit për Fëmijë 2012-2015, kontribuan Znj. Miranda Pashaj dhe Znj. Arda Lazareni nga Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve, përfaqësues të ministrisë MPÇSSHB, MSH, MASH dhe institucione të tjera si Avokati i Popullit, Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, Komiteti Shqiptar i Birësimeve, Drejtoria e Përgjithshme e Policisë, Shërbimi Social Shtetëror, Inspektoriati Shetëror i Punës, Instituti i Sigurimeve të Kujdesit Shëndetësor, Instituti i Shëndetit Publik.

Falenderime të veçanta i shkojnë Znj. Ilda Melo, Znj. Jolanda Memaj, Z. Dritan Sulçebe dhe Znj. Alba Braço, të cilët në cilësinë e ekspertëve, ndihmuan në mbledhjen dhe përpunimin e informacionit, realizuan takimet me përfaqësuesit e institucioneve shtetërore si edhe ndihmuan në përgatitjen e dokumentit.

Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta falenderon organizatat e shoqërisë civile për komentet e vlefshme të paraqitura gjatë diskutimit të Planit të Veprimit për Fëmijë dhe që ndikuan në përmirësimin cilësor të tij dhe UNICEF për mbështetjen në gjithë këtë proces.

Plani Kombëtar i Veprimit për Fëmijë u përkthye në gjuhën angleze nga Mimoza Gjika.

Page 8: plani i veprimit per femijet 2012-2015

6

Parathënie

Lista e Shkurtimeve

Falenderime

Hyrje

Kapitulli1 Kuadri ligjor dhe mekanizmat institucionalë për zbatimin e politikave që mbrojnë të drejtat e fëmijëve

Kapitulli 2 E drejta për mbrojtje dhe përfshirje sociale

Kapitulli 3 E drejta e fëmijëve për mbrojtje nga dhuna, abuzimi dhe shfrytëzimi ekonomik

Kapitulli 4 E drejta për zhvillim dhe arsim

Kapitulli 5 E drejta për kujdes shëndetësor

Kapitulli 6 E drejta për mbrojtje ligjore

Vlerësime përfundimtare Probleme kritike në lidhje me zbatimin e Planit të Veprimit

Plani i masave për zbatimin e objektivave strategjike, 2012-2015

Përmbajtja

3

4

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

Page 9: plani i veprimit per femijet 2012-2015

7

Hyrje

Në programin e Qeverisë së Shqipërisë 2009-2013, nënvizohet angazhimi për mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të fëmijëve: “... gjatë këtij mandati, ne zotohemi të përmirësojmë me shpejtësi treguesit bazë të shëndetit të fëmijës duke i sjellë ato në nivelet europianë, do të shtrijmë vaksinimin ndaj të gjitha sëmundjeve të rrezikshme për shëndetin e fëmijëve, të ngremë në të katër anët e vendit sistemin e arsimit parashkollor, si kusht për një parapërgatitje dinjitoze të fëmijëve tanë në shkolla”.1

Në këtë program, objektivat e të drejtave të fëmijëve konsiderohen si një nga objektivat e rëndësisë së veçantë, gjë e cila është shprehur me thellimin e reformës legjislative dhe institucionale, për të krijuar një mjedis mbrojtës dhe gjithëpërfshirës për fëmijët. Kjo reformë ka kulmuar me miratimin e Ligjit nr. 10347, datë 4.11.2010, “Për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës”, si edhe me krijimin e Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve.

Politikat për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve janë pjesë e rëndësishme e Strategjisë Kombëtare për Zhvillimin dhe Integrimin 2007 – 2013 (SKZHI), në të cilën kristalizohet vizioni afatmesëm dhe afatgjatë i zhvillimit të vendit bazuar në një proces të hapur dhe transparent. Në këtë dokument, çështjet që lidhen me të drejtat e fëmijës trajtohen në seksionin: Zhvillimi Social dhe Ekonomik2. Strategjia harton objektiva për zbutjen e varfërisë, luftën kundër trafikimit dhe formave më të këqija të punës së fëmijës, forcimin e arsimit të detyrueshëm dhe ngritjen e nivelit të shërbimit shëndetësor për fëmijët. Në mënyrë eksplicite, në dokument citohet i domosdoshëm zbatimi i legjislacionit për nxitjen e të drejtave të fëmijëve dhe mbrojtjen e jetës dhe shëndetit, si dhe garantimin e arsimimit dhe zhvillimin.

Strategjia Ndërsektoriale e Përfshirjes Sociale 2007-2013, e miratuar me VKM Nr. 218, datë 3.02.2008, trajton në një dimension gjithëpërfshirës çështjet dhe grupet e synuara që shtrihen përtej thelbit të problemeve afatgjata strukturore të zhvillimit, me të cilat përballet Shqipëria. Strategjia i kushton vëmëndje të posaçme vlerësimit të progresit të politikave të reduktimit të varfërisë si edhe të ndikimit që këto politika kanë në realizimin e të drejtave të fëmijëve. Gjithashtu, në mbështetje të zbatimit të parimit të

mundësive të barabarta, në të përfshihen dinamikat e zhvillimit të individëve në nevojë, familjeve dhe grupeve në komunitet që nga periudha e miratimit të kësaj strategjie.

Përveç strategjive të mësipërme, të cilat shërbejnë si udhërrëfyes për hartimin e politikave sektoriale dhe ndërsektoriale për të drejtat e fëmijëve, parimet, objektivat, ndërhyrjet afatgjata dhe afatshkutëra me përfitues të drejtëpërdrejtë fëmijët, parashikohen në strategji të veçana për fëmijët (2000-2005 dhe 2005-2010).

Strategjia Kombëtare dhe Plani i Veprimit për Fëmijët 2005 – 2010 si edhe raportet periodike vjetore të progresit të kësaj strategjie nënvizojnë në mënyrë sistematike domosdoshmërinë e koordinimit dhe harmonizimit të politikave ndërsektoriale me qëllim rritjen e efektivitetit të tyre në funksion të një garantimi të plotë të të drejtave të fëmijëve. Strategjia dhe Plani i veprimit për Fëmijë, 2005-2010 përfaqësojnë një hap progresiv të fuqishëm për Shqipërinë në raport me të drejtat e fëmijëve, sepse në harkun kohor të 5 vjetëve:

1. Të drejtat e fëmijëve u bënë pjesë e një programi politik kompleks, në të cilin komponentët ligjorë, institucionalë, financiarë dhe vlerësues të ecurisë, janë të gërshetuar në mënyrë harmonike.

2. Politikat për realizimin e të drejtave të fëmijëve dhe ndikimi i tyre në përmirësimin e mirëqënies së fëmijëve janë pjesë e debatit politik si edhe e çdo raportimi kombëtar;

3. Çështjet e të drejtave të fëmijëve janë pjesë e bashkëpunimit ndërinstitucional në nivel qendror dhe në nivel vendor. Në disa rajone të vendit, këto bashkëpunime janë materializuar nëpërmjet strategjive rajonale dhe planeve të veprimit për fëmijë;

4. Çështjet e të drejtave të fëmijëve po shndërrohen në çështje të të gjithë shoqërisë, duke siguruar përfshirjen dhe angazhimin e shumë aktorëve, qeveritarë dhe të shoqërisë civile si edhe të vetë fëmijëve.

5. Ngritja fillimisht e Sekretariati Teknik për Fëmijë, strukturë brenda MPÇSSHB dhe më pas krijimi i Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve (ASHMDF), institucion ekzekutiv në varësi të MPÇSSHB, ishin hapa të rëndësishëm në

1 Për Shqipërinë Europianë – Programi i maxhorancës dhe qeverisë së integrimit europian 2009-13, paraqitur në Kuvendin e Shqipërisë, më 16.09.20092 SKZHI, 2008, f.42 dhe f 60.

Page 10: plani i veprimit per femijet 2012-2015

8

krijimin e strukturës përgjegjëse për monitorimin dhe raportimin mbi zbatimin e të drejtave të fëmijëve në vend. Aktualisht ASHMDF është institucioni përgjegjës që monitoron zbatimin e ligjit, koordinon me të gjithë aktorët në nivel qendror e vendor politikat që lidhen me të drejtat e fëmijëve dhe vlerëson realizimin e tyre në Shqipëri.

Analiza e situatës ekonomike dhe sociale të vendit, tregon se edhe pse progresi është i dukshëm dhe mirëqënia është rritur, Shqipëria ende është një nga vendet më të varfëra të Europës.

Vlerësimi mbi Matjen e Nivelit të Jetesës i vitit 2008 konfirmon se përqindja e të varfërve në Shqipëri është zvogëluar nga 25.4 përqind në 2002 në 12.4 përqind në 2008. Popullsia ekstremisht e varfër, e përcaktuar si personat që kanë vështirësi në përmbushjen e nevojave bazë ushqimore, u ul nga 5 përqind në vitin 2002 në 1.2 përqind në atë 2008.

I njëjti studim pranon se varfëria vazhdon të jetë një fenomen rural edhe për shkak të mundësisë së kufizuar që popullsia rurale ka në përdorimin e shërbimeve publike. 1.8 përqind e fëmijëve jetojnë në varfëri ekstreme sipas VMNJ-së, 2008, ndërsa 17.14 përqind e fëmijëve jetojnë në varfëri. 13.48 përqind e fëmijëve të rajonëve malore jetojnë në familje në të cilat të dy mbajtësit e familjes ose vetëm njeri janë të papunë, ndërsa në nivel kombëtar ky tregues është 9.33 përqind.

Varfëria ndikon në rritjen e përjashtimit social dhe pabarazive rajonale. Zonat rurale dhe rajonet malore rezultojnë tejet të varfëra, sipas të gjitha përkufizimeve të varfërisë.

Nuk ekzistojnë modele qartësisht të ndara gjeografike për grupet më të rrezikuara dhe në varfëri ekonomike. Sidoqoftë, përjashtimi social është më i prekshëm dhe i qartë në zonat rurale. Një pjesë e konsiderueshme e kësaj popullsie është e përjashtuar për një arsye ose një tjetër nga mundësia e përdorimit të shërbimeve sociale dhe të punësimit, meqënëse këto shërbime janë kryesisht të disponueshme në qytete. Besohet se për shumë familje, mundësia e kufizuar e përdorimit të shërbimeve bazë, përfshirë edhe shërbimet e punësimit, është faktori kryesor që redukton aftësinë e tyre për të nxjerrë veten nga varfëria.

Megjithë sukseset e arritura, problemet që ndikojnë në mohimin e të drejtave të fëmijëve, janë komplekse. Si të tilla, ato kërkojnë edhe ndërhyrje nëpërmjet politikave komplekse dhe gjithëpërfshirëse, të cilat kanë në qendër të vëmëndjes “përfshirjen sociale të fëmijëve” në vend të përjashtimit.

Në këtë kuadër politik e shoqëror, Plani i Veprimit për Fëmijë 2012-2015 tërheq vëmëndjen në dy drejtime kryesore:

a. Forcimin e strukturave institucionale të krijuara për të monitoruar dhe raportuar mbi zbatimin e të drejtave të fëmijëve në nivel kombëtar e rajonal;

b. Nxitjen e hartimit të politikave gjithëpërshirëse, të koordinuara e harmonizuara të mbrojtjes dhe përfshirjes sociale të fëmijëve.

3 Studimi “Reformimi i Ndihmës Ekonomike: Nga mbijetesa tek investimi në reduktimin e varfërisë”, fq. 56, UNICEF

Page 11: plani i veprimit per femijet 2012-2015

9

Si rezultat i një procesi diskutimi me pjesëmarrje të gjerë nga institucionet qeveritare e shoqëria civile, Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin Nr.10347 datë 04.11.2010, për “Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve“. Miratimi i këtij ligji shënon një arritje të rëndësishme në mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve përmes një kuadri të plotë ligjor dhe institucional në përputhje me Kushtetutën Shqiptare dhe Konventën mbi të Drejtat e Fëmijës.

Ligji vendos themelin për ngritjen e mekanizmave të përshtatshëm institucionalë që do të garantojnë dhe sigurojnë respektimin e të drejtave të fëmijëve nga individët, familja, dhe shteti. Ligji siguron të gjitha masat e nevojshme për garantimin e jetës, mirërritjes dhe zhvillimit të fëmijës nëpërmjet një qasje të koordinuar ndërmjet aktorëve të ndryshëm që punojnë në fushën e të drejtave dhe të mbrojtjes së fëmijës. Pritet që ky ligj të përmirësojë ndjeshëm sistemin e mbrojtjes së fëmijës në Shqipëri duke institucionalizuar Njësitë e Mbrojtjes së të Drejtave të Fëmijës si struktura të nivelit lokal të cilat përgjigjen për koordinimin dhe vënien në zbatim të shërbimeve të mbrojtjes së fëmijës dhe menaxhimin e rasteve, në bashkëpunim me një numër aktorësh të fushave të ndryshme. Gjithashtu, në këtë ligj parashikohet si detyrim ligjor bashkëpunimi dhe bashkërendimi i punës ndërmjet institucioneve përgjegjëse në nivel qendror dhe vendor, duke e rregulluar këtë marrëdhënie nëpërmjet rregullave që do të përcaktojë Këshilli i Ministrave.

Në ligj parashikohet ngritja dhe funksionimi i Këshillit Kombëtar për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve (KKMDF), si një organ këshillimor panë Këshillin e Ministrave. Në përputhje me programin e qeverisë ai koordinon dhe përcakton politikat që duhen ndjekur për fëmijët dhe monitoron zbatimin e strategjisë kombëtare për të drejtat e fëmijës. Ky organ këshillimor ka në përbërje të tij 9 anëtarë, përfaqësues të ekzekutivit, të pushtetit vendor dhe të shoqërisë civile. Gjithashtu, parashikohet se pranë Këshillit do të ngrihen komitetet teknike, të cilat do të kenë funksion ndihmës për Këshillin, kryesisht në lidhje me vendimet që do të duhet të ndërmarrë ky organ.

Në ligj parashikohen edhe detyrat e Ministrit që bashkërendon punën për çështjet e mbrojtjes së të drejtave të fëmijës, i cili në referim të fushës së veprimtarisë që ushtrohet aktualisht, Ministri e Punës,

Kapitulli 1

Kuadri ligjor dhe mekanizmat institucionalë për zbatimin e politikave të përfshirjes sociale që mbrojnë të drejtat e fëmijëve.

Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta, do të jetë Ministri që do të mbulojë detyrat e parashikuara në nenet përkatëse.

Në zbatim të ligjit Nr 10347 “Për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve”, është ngritur dhe funksionon Agjencia Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve. Agjencia është institucion ekzekutiv, në varësi të ministrit që bashkërendon punën për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve ngritur me Urdhër të Kryeministrit Nr 30, dt 18.03.2011.

Detyrat e Agjencisë sanksionohen në ligj, ndërsa misioni i saj realizohet nëpërmjet funksioneve që vijojnë:

1. të monitorimit të zbatimit të ligjit nr. 10347, datë 04.11.2010 “Për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës” dhe legjislacionit në fuqi, si dhe të koordinimit të autoriteteve shtetërore përgjegjëse për monitorimin e zbatimit të strategjive dhe politikave në fushën e të drejtave të fëmijëve;

2. të propozimit në ministrinë që bashkërendon çështjet për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, për ndërhyrje në politika dhe legjislacion, bazuar në problematikat që kanë dalë gjatë monitorimit të zbatimit të ligjit, strategjive dhe politikave në fushën e mbrojtjes së të drejtave të fëmijës;

3. të propozimit për udhëzime metodologjike për njësitë e të drejtave dhe të mbrojtjes së fëmijës në organet e qeverisjes vendore;

4. të mbështetjes teknike, për strukturat e organeve të qeverisjes qendrore dhe vendore, si dhe për organizatat jofitimprurëse, që punojnë në fushën e mbrojtjes së të drejtave të fëmijës;

5. të koordinimit me të gjitha strukturat e qeverisjes qendrore dhe vendore për përgatitjen e raporteve, informacionëve dhe statistikave për gjendjen e zbatimit të të drejtave të fëmijëve në Shqipëri;

6. të ndëshkimit ndaj subjektëve të cilat shkelin dispozitat e ligjit nr. 10347, datë 04.11.2010, “Për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës.”

ASHMDF ndjek zbatimin e këtij plan veprimi nga institucionet përgjegjëse në nivel qëndror dhe vendor, harton raportet e progresit, orienton dhe mbështet

Page 12: plani i veprimit per femijet 2012-2015

10

donatorët vendas dhe ndërkombëtarë për zbatimin e objektivave të Planit të Veprimit për Fëmijë dhe organizon studime dhe analiza mbi gjendjen e fëmijëve në Shqipëri.

Për të plotësuar kuadrin institucional, që ligji synon të krijojë me qëllim zbatimin efektiv të tij, është parashikuar ngritja e Njësisë për të Drejtat e Fëmijës në nivel qarku dhe Njësisë për Mbrojtjen e Fëmijës në nivel bashkie apo komune. Ngritja dhe funksionimi i këtyre njësive do të bëjë të mundur zbatimin dhe monitorimin e mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve, duke filluar që në terren, pra nga baza e duke vazhduar vertikalisht drejt ekzekutivit. Në respektim të parimit të autonomisë lokale, ligji ka parashikuar funksionimin e këtyre njësive brenda organizimit administrativ të strukturave përkatëse të pushtetit lokal, me detyrat e parashikuara në ligj.

Ligji Nr.10347 datë 04.11.2010 sanksionon krijimin e Njësive për të Drejtat e Fëmijës në çdo qark të Shqipërisë. NjDF funksionon si pjesë e strukturës administrative të Qarkut dhe ka për detyrë:

a. të monitorojë dhe të vlerësojë mënyrën e zbatimit të ligjeve dhe të politikave që lidhen me mbrojtjen e të drejtave të fëmijës në territorin e qarkut;

b. të identifikojë dhe të koordinojë referimin e rasteve të shkeljeve apo të abuzimit, të keqpërdorimit të të drejtave të fëmijëve në territorin e qarkut;

c. të koordinojë funksionimin e grupit multidisiplinar, për identifikimin, analizën dhe referimin e rasteve të dhunës në familje në territorin e qarkut;

d. të bashkëpunojë dhe të shkëmbejë informacionin për trajtimin e të drejtave të fëmijës me çdo strukturë përgjegjëse shëndetësore, arsimore, policore, të qeverisjes vendore, në bashki dhe komuna, apo të shoqërisë civile;

e. të organizojë takime informuese, edukuese dhe trajnuese për të drejtat e fëmijës në qark;

f. t’i raportojë këshillit të qarkut për ecurinë e respektimit të të drejtave të fëmijës në territorin e qarkut;

g. t’i raportojë periodikisht Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës të dhënat statistikore që ka përpunuar, për gjendjen e të drejtave të fëmijës në qark;

h. t’i paraqesë periodikisht Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës informacione për situatën e zbatimit të të drejtave të fëmijës në qark.

Objektivat dhe masat e Planit të Veprimit për Fëmijë 2012-2015 janë grupuar sipas të drejtave të fëmijës:

1. E drejta për mbrojtje dhe përfshirje sociale

2. E drejta e fëmijëve për mbrojtje nga dhuna, abuzimi dhe shfrytëzimi ekonomik

3. E drejta për zhvillim dhe arsim

4. E drejta për kujdes shëndëtësor

5. E drejta për mbrojtje ligjore

Page 13: plani i veprimit per femijet 2012-2015

11

Politikat kombëtare për mirëqënien e fëmijëve (politikat sociale, shëndetësore, të edukimit, strehimit, etj.) duhet të synojnë promovimin dhe mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve. Këto politika duhet t’u japin prioritet uljes së varfërisë dhe margjinalizimit, pabarazisë, mbështetjes së familjes, të adresojnë tolerancën dhe kohezionin social, të sigurojnë përfshirjen sociale dhe të nxisin bashkëpunimin e aktorëve të ndryshëm në të gjitha nivelet e qeverisjes.

Pranohet se çështja e përjashtimit të fëmijëve njihet shumë pak dhe se sistemi ekzistues i mbrojtjes sociale nuk është i orientuar drejt sigurimit të përkujdesit sipas grupeve të fëmijëve të përjashtuar. Megjithatë konstatohet se grupet e mëposhtme janë grupet e fëmijëve në situatë kritike ekonomike dhe shoqërore, si pasojë e të cilës të drejtat e tyre mohohen apo nuk respektohen. Këto grupe konsiderohen në nevojë për mbrojtje të veçantë.

Fëmijët e familjeve më të varfra: Fëmijët, familjet e të cilëve jetojnë me ndihmë ekonomike janë më të rrezikuarit nga përjashtimi social. Ato vuajnë nga disavantazhe të shumëfishta sociale pasi kanë vështirësi në marrjen e shërbimeve bazë si strehimi, edukimi, shërbimet shëndetësore dhe mbrojtja shoqërore.

Fëmijët pa kujdes prindëror: Analiza e të dhënave mbi numrin e fëmijëve të vendosur në institucione, si dhe dinamika e hyrjes dhe daljes nga këto institucionë tregon se afërsisht 60 përqind e fëmijëve vijnë nga familje të varfëra ose familje me probleme sociale, 35 përqind prej tyre janë të braktisur që në lindje dhe 5 përqind e tyre janë të vendosur në institucione për arsye të tjera, përfshirë këtu riatdhesimin e fëmijëve të trafikuar dhe fëmijët që punojnë4.

Fëmijë me aftësi të kufizuara: Nga të dhënat administrative mund të njihet vetëm numri i individëve të cilët përfitojnë pagesë paaftësie sipas llojit të paaftësisë: mendore, fizike, pamësore apo dëgjimore. Mbështëtur në analizën e të dhënave të përftuara nga dokumentat administrative rezulton se afro 60 përqind e fëmijëve me aftësi të kufizuara jetojnë në zonën rurale.

Fëmijët që detyrohen të punojnë: Në nivel kombëtar informacioni i saktë mungon, por së shpejti pritet një studim i INSTAT. Studimet lokale tregojnë se shumica e fëmijëve që punojnë në rrugë e kanë

Kapitulli 2

E drejta për mbrojtje dhe përfshirje sociale

braktisur shkollën, ose e ndjekin atë me ndërprerje. Pranohet se një pjesë e konsiderueshme e familjeve rome dhe egjiptiane, u kërkojnë fëmijëve të punojnë për të ndihmuar familjen.

Megjithë mbështetjen që jep kuadri ligjor për dhënien e ndihmës në para apo në natyrë për familjet pa të ardhura apo masat që merren për ndihmën dhe reduktimin e varfërisë tek familjet dhe grupet në nevojë, ka nevojë për masa specifike për të mbështetur veçanërisht fëmijët, me bindjen se investimi tek fëmijët është burimi më i sigurtë i zhvillimit njerëzor dhe shoqëror në të ardhmen. Në përgjigje të nevojave në rritje për shërbime gjithëpërfshirëse cilësore sociale si edhe në përputhje me angazhimet e marra në kuadrin e procesit të integrimit në BE, Plani i Veprimit për Fëmijë 2012-2015, nënvizon domosdoshmërinë e një vëmendje të veçantë mbi nevojat e fëmijëve në programin e ndihmës ekonomike, me qëllim që ky program të ndikojë në zbutjen e varfërisë dhe parandalimin e fenomeneve sociale negative që rrisin përjashtimit e fëmijëve të varfër.

Në këtë plan janë parashikuar masa konkrete për programin e ndihmës ekonomike, duke patur për qëllim që të merren në konsideratë nevojat e fëmijëve dhe kushtëzimin me përmbushjen e këtyre nevojave nga familjet përfituese.

Në lidhje me të drejtat e mbrojtjes dhe përfshirjes sociale të fëmijëve, Plani i Veprimit synon të kontribuojë në arritjen e rezultateve strategjike:

1. Rritja e rolit të njësive të qeverisjes vendore, në vlerësimin e nevojave të fëmijëve në raport me realizimin e të drejtave të tyre dhe zbutjen e varfërisë.

2. Reformimi i sistemit të shërbimeve sociale për fëmijë.

3. Harmonizimi i politikave për të drejtat e fëmijëve nëpërmjet funksionimit të mekanizmave për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve në nivel qendror dhe vendor.

Në planin e veprimit, përcaktohen objektiva specifike sipas secilit Objektiv Strategjik.

Objektivi strategjik 1, “Rritja e rolit të njësive të qeverisjes vendore, në vlerësimin e nevojave të fëmijëve në raport me realizimin e të drejtave të tyre dhe zbutjen e varfërisë” do të arrihet nëpërmjet objektivave: 1. Hartimi dhe vlerësimi i politikave rajonale për

4 Studimi “Vlerësimi i Institucioneve për fëmijët jashtë kujdesit prindëror”, UNICEF

Page 14: plani i veprimit per femijet 2012-2015

12

çdo qark, për realizimin e të drejtave të fëmijëve, duke marrë parasysh gjendjen ekonomiko-sociale të rajonit; 2. Hartimi i politikave për zbutjen e varfërisë dhe përjashtimin social të fëmijëve në nevojë.

Hartimi dhe miratimi i strategjive rajonale për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve në çdo qark, monitorimi i zbatimit të të drejtave të fëmijëve në çdo njësi administrative të qarkut, vlerësimi i politikave rajonale për fëmijët si edhe rritja e buxhetëve për politikat sociale rajonale që ndikojnë në zbatmin e të drejtave të fëmijëve janë disa nga masat që do të mundësojnë arritjen e objektivit 1.

Objektivi 2, “Hartimi i politikave për zbutjen e varfërisë dhe përjashtimin social të fëmijëve në nevojë”, si një objektiv themelor i të gjithë politikës sociale të vendit do të realizohet nëpërmjet pilotimit në disa njësi vendore të një skeme të re të mbështetjes me të ardhura për fëmijët që ndjekin arsimin e detyrueshëm, familjet e të cilëve janë në skemën e NE si edhe nëpërmjet rritjes së kapacitëtëve të NjDF si edhe strukturave të tjera të qeverisjes vendore (zyrat e ndihmës ekonomike) në lidhje me zbatimin më efektiv të ndihmës ekonomike në raport me të drejtat e fëmijëve.

Objektivi strategjik 2 “Reformimi i sistemit të shërbimeve sociale për fëmijë” do të arrihet nëpërmjet objektivave: 1. Deinstitucionalizimi, transformimi i shërbimeve rezidenciale në tipologji të reja shërbmesh; 2. Përmirësimi i cilësisë së shërbimeve sociale për fëmijë; 3. Zgjerimi i hartës së shërbimeve për fëmijë; 4. Mbrojtje alternative për fëmijët e privuar nga kujdesi prindëror.

Në këtë kuadër, ngritja e shërbimeve ditore dhe komunitare për fëmijë, në qendrat rezidenciale të njësive të pushtetit vendor, sipas nevojave të komunitetit, shtrirja e tipologjisë shtëpi-familje në shërbimet rezidenciale të transferuara pranë NJQV, vlerësimi i zbatimit të standarteve të përkujdesit shoqëror për fëmijë në qendrat rezidenciale si edhe hartimi i standarteve për tipologjitë e reja të shërbimeve të përkujdesit shoqëror për fëmijë, janë disa nga masat që do të mundësojnë arritjen e objektivit. Plani i veprimit për fëmijë përcakton se njësitë e qeverisjes vendore duhet të intensifikojnë përpjekjet për marrjen e përgjegjësive financiare, reformimin e institucioneve rezidenciale dhe ngritjen e shërbimeve të reja në përputhje me dinamikën e nevojave të fëmijëve në nevojë në komunitet e tyre.

Masa të posaçme janë parashikuar për implementimin e shërbimit të kujdestarisë për fëmijët në familje, si një nga alternativat më të mira në interesin më të lartë të fëmijës.

Objektivi strategjik 3, “Harmonizimi i politikave për të drejtat e fëmijëve nëpërmjet funksionimit të mekanizmave për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve në nivel qëndror dhe vendor” kushtëzohet nga objektivat: 1. Monitorimi dhe vlerësimi i imple-mentimit të politikave për realizimin e të drejtave të fëmijëve; 2. Ngritja e një sistemi të unifikuar treguesish statistikorë për vlerësimin e realizimit të të drejtave të fëmijëve dhe përjashtimin social të fëmijëve në nivel kombëtar dhe në nivel qarku; 3.Vendosja e një partneriteti dhe nxitja e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve shtetërore në nivel qendror e vendor, si dhe organizatave jo-fitimprurëse që veprojnë në këtë fushë.

Arritja e këtyre objektivave mbështetet në hartimin dhe funksionimin e një pakete aktesh e vendimesh, në zbatim të ligjit 10347, datë 04.11.2010, në të cilët një vend të veçantë zë sigurimi i funksionimit të zbatimit të kuadrit ligjor për funksionimin e Këshillit Kombëtar për të Drejtat e Fëmijëve, të Agjencisë Shtetërore për të Drejtat e Fëmijëve, të institucioneve respektive në nivel rajonal si edhe sigurimi i fuqizimit dhe rritjes së numrit të personelit të Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëve me kapacitetet e duhuara njerëzore dhe infrastrukturore për ushtrimin e funksioneve dhe përgjegjësive të caktuara nga legjislacioni në fuqi.

Ngritja e një sistemi të unifikuar treguesish statistikorë për vlerësimin e realizimit të të drejtave të fëmijëve dhe përjashtimin social të fëmijëve në nivel kombëtar dhe në nivel qarku do të arrihet nëpërmjet miratimit dhe zbatimit të aktit nënligjor që përcakton llojin e informacionit statistikor për analizën e nivelit të realizimit të të drejtave të fëmijëve, mënyrën e përcjelljes së këtij informacioni nga pushteti vendor në ASHMDF, fuqizimit të sektorit të statistikës në ASHMDF dhe rrjetit të NJDF në qarqe si edhe nëpërmjet hartimit dhe miratimit të listës së treguesve të përjashtimit social të fëmijëve sipas KDF.

Politikat për fëmijët nuk mund të ndahen nga politikat për familjet. Politikat për fëmijët dhe familjet duhet:

• Të mbrojnë fëmijën dhe familjen nga varfëria dhe përjashtimi social;

• Të mbështësin familjen në ushtrimin e përgjegjësive prindërore dhe kujdesit ndaj fëmijëve;

• Të parandalojnë sa më shumë të jetë e mundur ndarjen e fëmijëve nga familjet e tyre;

• Të promovojnë shërbimet me bazë komunitare dhe shërbimet alternative (shtëpi-familje, kujdestari) ndaj shërbimit rezidencial për fëmijë;

• Të promovojnë forma pozitive dhe jo të dhunshme të përkujdesit për fëmijët, prindërimin pozitiv.

Page 15: plani i veprimit per femijet 2012-2015

13

Çështjet që lidhen me krijimin e një ambienti mbrojtës për fëmijët gradualisht janë përfshirë në listën e prioriteteve të qeverisë gjatë dhjetëvjeçarit të fundit. Pikpamja mbi mbrojtjen sociale të fëmijëve ka ndryshuar nga njohja e të drejtave të tyre, në respektimin dhe garantimin e këtyre të drejtave. Sidoqoftë, trashëgimia e varfër e të kaluarës si edhe problemet ekonomike dhe shoqërore të Shqipërisë, kanë përcaktuar edhe drejtimet e politikave sociale të Shqipërisë. Si rezultat i situatës ekonomike dhe shoqërore si edhe i dukurive që lidhen me tranzicionin, fëmijët përballen me shumë dukuri kritike që ndikojnë në mohimin, përjashtimin apo mosrespektimin e të drejtave të tyre.

Megjithatë, përpjekjet në rritje të institucionëve qeveritare dhe shoqërisë civile kanë rezultuar në rritjen e vëmendjes ndaj grupeve të fëmijëve të përjashtuar ose në rrezik përjashtimi nga e drejta e mbrojtjes shoqërore. Politikat e hartuara apo në proces hartimi, synojnë jo vetëm të mbrojnë fëmijët, por të parandalojnë, zbulojnë dhe të përgjigjen ndaj formave të ndryshme të dhunës apo shfrytëzimit të fëmijëve.

Në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga ligji nr.10347 datë 04.11.2010, Njësitë e Mbrojtjes së Fëmijëve, të cilat janë në proces krijimi në bashki e komuna, duhet të ushtrojnë funksionët e tyre si vijon:

Njësia për Mbrojtjen e Fëmijës në bashki/komunë funksionon brenda strukturës administrative të bashkisë/komunës, si njësi e posaçme ose si njësi e strukturave të ngarkuara me çështje sociale dhe ka për detyrë:

a. të vlerësojë dhe të monitorojë në vazhdimësi situatën e familjeve të fëmijëve në rrezik, derisa fëmija të konsiderohet “jo në rrezik”;

b. të bëjë identifikimin dhe të bashkërendojë, në mënyrë multidisiplinare, mbrojtjen, referimin dhe analizën e rasteve në territorin e bashkisë/komunës;

c. të sensibilizojnë komunitetin, të organizojë takime informuese, edukuese dhe trajnuese për mbrojtjen e fëmijës në territorin e bashkisë/komunës;

d. të bashkëpunojë me administratorët e shërbimeve shoqërore, psikologët e shkollave, mjekun

Kapitulli 3

E drejta e fëmijëve për mbrojtje nga dhuna, abuzimi dhe shfrytëzimi ekonomik

e familjes, autoritetet përgjegjëse të rendit, punonjësit socialë të qendrave të shërbimeve publike e jopublike, për përmirësimin e situatës së mbrojtjes së fëmijës në territorin e bashkisë/komunës;

e. të shërbejë si qendër informacioni, ku fëmijët dhe familjet në territorin e bashkisë/komunës mund të informohen apo të referohen te shërbime të tjera mbështetëse, sipas nevojave që ata kanë;

f. t’i raportojë periodikisht Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës të dhënat statistikore që ka përpunuar për mbrojtjen e fëmijës në territorin e bashkisë/komunës;

g. t’i paraqesë periodikisht Agjencisë Shtetërore për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijës informacione për situatën e mbrojtjes se fëmijës në territorin e bashkisë/komunës.

Në lidhje me të drejtën e fëmijëve për mbrojtje nga dhuna, abuzimi dhe shfrytëzimi ekonomik, plani i veprimit për fëmijë 2012-2015 synon arritjen e objektivave strategjike:

1. Parandalimi dhe mbrojtja e fëmijëve nga dhuna, abuzimi.

2. Mbrojtja e fëmijëve nga format më të këqija të punës.

Objektivi strategjik 1, “Parandalimi dhe mbrojtja e fëmijëve nga dhuna, abuzimi” kushtëzohet nga objektivat: 1. Rregjistrimi i të gjithë fëmijëve me shtetësi shqiptare, të lindur, brenda dhe jashtë territorit të Shqipërisë; 2. Ngritja dhe funksionimi i mekanizmave institucionalë në nivel vendor për mbrojtjen e fëmijëve dhe menaxhimin e rasteve te fëmijëve në rrezik; 3. Zbatimi i programit COMBI: “Për një shkollë miqësore pro sjelljeve pozitive”; 4. Vendosja dhe konsolidimi i shërbimit psikologjik në të gjitha kopshtet, shkollat e arsimit të detyruar dhe arsimit të mesëm; 5. Internet i sigurtë për fëmijët.

Zbatimi i objektivit të parë synon rregjistrimin e të gjithë fëmijëve edhe të atyre që kanë mbetur të parregjistruar brenda afateve, për shkaqe të ndryshme, si një hap i parë për parandalimin dhe mbrojtjen e fëmijës nga çdo formë dhune, abuzimi, neglizhimi.

Page 16: plani i veprimit per femijet 2012-2015

14

Objektivi 2, kërkon ngritjen e njësive për mbrojtjen e fëmijëve në çdo bashki/komunë, duke filluar nga bashkitë më të mëdha të vendit, miratimin dhe zbatimin VKM “Për mekanizmin e bashkërendimit të punës ndërmjet autoriteteve shtetërore përgjegjese për referimin e rasteve të fëmijëvenë rrezik”, hartimin dhe miratimin e metodologjisë së veprimit të njësive për mbrojtjen e fëmijëve për trajtimin e rasteve të fëmijëve në rrezik, ngritjen dhe funksionimin e ekipeve teknike ndërdisiplinore në qarqe, bashki e komuna për menaxhimin e rasteve të fëmijëve në rrezik si edhe hartimin dhe miratimin e Statusit të Punonjësit Social.

Zbatimi i objektivit të dytë, kërkon që të përgatiten rregulloret tip të ekipeve teknike ndërdisiplinore në qarqe, bashki e komuna për menaxhimin e rasteve të fëmijëve në rrezik si edhe ngritjen e kapaciteteve të punonjësve të njësive të mbrojtjes/të drejtave të fëmijëve dhe grupeve teknike multidisiplinare në njësitë e qeverisjes vendore.

Objektivat 3 dhe 4 janë fokusuar në mbrojtjen e fëmijëve në institucionet e edukimit, shkolla, kopshte. Zbatimi i programit COMBI synon promovimin dhe zbatimin në shkolla të mënyrave të reja të disiplinimit (MRD) të fëmijëve dhe mobilizimin e komunitetit për respektimin e këtyre metodave të reja.

Shtrirja e shërbimit psikologjik në të gjithë kopshtet dhe shkollat në vend, është konsideruar një masë e domosdoshme dhe kërkesë e vazhdueshme e stafit pedagogjik në shkolla. Rritja e kapaciteteve të psikologëve të shkollave, hartimi i standarteve për cilësinë e punës së psikologëve, si edhe vendosja e bashkëpunimit ndërmjet psikologëve të shkollës dhe Njësive për Mbrojtjen e Fëmijëve në bashki/komunë për menaxhimin e rasteve të fëmijëve në rrezik, kushtëzojnë arritjen e objektivit 4 të përshkruar më lart.

Objektivi 5 “Internet i sigurtë për fëmijët” është një objektiv i ri dhe lidhet me nxitjen e praktikave të vetërregullimit ndërmjet siguruesve të shërbimit të internetit, institucioneve dhe aktorëve të tjerë të industrisë së komunikimit si dhe fushata ndërgjegjësimi, edukimi, informimi për sigurinë në internet, për të gjithë aktorët.

Objektivi strategjik 2, “Mbrojtja e fëmijëve nga format më të këqija të punës” do të arrihet nëpërmjet objektivave: 1. Forcimi i masave për parandalimin dhe garantimin e një mbrojtje më efikase për fëmijët e shfrytëzuar në format më të rënda të punës; 2. Rritja e rolit të Inspektoratit Shtetëror të Punës për mbrojtjen e fëmijëve dhe përmirësimin e situatës së fëmijëve që punojnë.

Objektivi për forcimin e masave për parandalimin dhe garantimin e një mbrojtje më efikase për fëmijët e shfrytëzuar në format më të renda të punës lidhet me ndryshimet në Kodin Penal, neni 124/b, lidhur me keqtrajtimin apo shfrytëzimin e fëmijëve nëpërmjet detyrimit për të punuar në rrugë, si dhe për punë që dëmtojnë shëndetin mendor dhe fizik të fëmijës.

Arritja e objektivave të mësipërme kërkon vendosjen e bashkëpunimit të ISHP me Njësinë e Mbrojtjes së Fëmijëve në bashki/komunë, forcimi i sanksionëve ndaj autorëve të formave më të këqija të punës, rritjen e kapaciteteve të inspektorëve të ISHP lidhur me çështjet e mbrojtjes së fëmijëve në rrezik, politikat e reja për bashkëpunimin e institucioneve në nivel vendor për menaxhimin e rasteve të fëmijëve në rrezik, forcimIn e inspektimeve duke përmirësuar monitorimin e punës së fëmijëve me fokus shëndetin e tyre dhe sigurinë në punë, si edhe përmirësimin e kuadrit ligjor për sigurinë dhe shëndetin në punë të fëmijëve.

Page 17: plani i veprimit per femijet 2012-2015

15

Kapitulli 4

E drejta e fëmijëve për zhvillim duke filluar që nga grupmosha 0-3 vjeç, trajtohet për herë të parë në një Plan Kombëtar Veprimi për Fëmijë duke vazhduar më pas me fëmijët e grupmoshave të tjera.

Politika për përfshirjen e fëmijëve në procesin e hartimit të programeve mësimore vjetore duhet të parashikohet edhe nëpërmjet akteve ligjore dhe nënligjore përkatëse duke siguruar që ata të jenë pjesë aktive e grupit të punës gjatë hartimit të kurrikulës dhe planeve të mësimit. Për këtë çështje në planin e veprimit janë parashikuar disa politika dhe masa konkrete, për rishikimin e kurrikulave dhe teksteve shkollore duke i afruar më shumë me fëmijët.

Kërkohet që toleranca ndaj braktisjes shkollore të jetë zero, objektiv i cili do të arrihet me anë të programeve intregruese në shkolla dhe programeve sociale në komunitet. Përfshirja në arsimim e të gjitha grupeve të fëmijëve, pavarësisht, gjendjes social-ekonomike të familjes, aftësive të tyre të kufizuara, përkatësisë në një grup etnik apo minoritar etj, është parashikuar të realizohet nëpërmjet përcaktimit të disa masave konkrete në përgjegjësi të qeverisjes qendrore dhe vendore.

Politikat e reja të ndërmarra në kuadër të reformës në arsim duhet të shoqërohen me ndryshimet e nevojshme në infrastrukturën shkollore, si dhe me përgatitjen e stafit pedagogjik në përshtatje me kurrikulat dhe mënyrat e reja të mësimdhënies.

Gjithashtu Plani i Veprimit ka parashikuar në përmbajtjen e tij politika dhe masa të posaçme për:

a. forcimin e komunikimit dhe transparencën e pushtetit vendor me fëmijët dhe grupet e interesit, lidhur me politikat arsimore për fëmijët, politika që do të zbatohen në nivel rajonal.

b. përmirësimin e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve të ndryshme në nivel vendor për t’ju përgjigjur me mirë nevojave të fëmijëve në përgjithësi dhe të fëmijëve në nevojë në veçanti, për të siguruar përfshirjen e të gjithë fëmijëve në sistemin e detyruar arsimor.

c. nxitjen e formave alternative të mbështetjes së fëmijëve romë e në nevojë të veçantë, si edhe të familjeve të tyre me qëllim arsimimin e tyre.

E drejta për zhvillim dhe arsim

Plani i Veprimit ka parashikuar masa me qëllim sigurimin e infrastrukturës së nevojshme dhe të përshtatshme shkollore, në zonat rurale, për të siguruar që proçesi mësimdhënës të zhvillohet në cilësinë e duhur, përmirësimin e kushteve higjeno-sanitare, si dhe instalimin dhe funksionimin e sistemit të ngrohjes.

Një drejtim tjetër shumë i rëndësishëm që shërben për garantimin e arsimimit cilësor të fëmijëve është edhe përmirësimi i mësimdhënies. Për të realizuar këtë objektiv janë parashikuar disa masa për rritjen e nivelit të kualifikimit të mësuesve si profesionistë dhe respektues të të drejtave të fëmijëve, vazhdimin e proçesit të reformimit të karrierës së mësuesit, proçes i cili ndikon thellësisht në rritjen e cilësisë së mësidhënies.

Qeveria e nxënësve, si organ legjitim i fjalës dhe organizimit të nxënësve brenda shkollës, është e domosdoshme të ketë pavarësi dhe status të veçantë nga drejtoria e shkollës. Në këtë kuadër, në Planin e Veprimit janë përcaktuar masa të cilat kërkojnë rishikimin e dispozitave normative, për t’i dhënë më shumë pavarësi qeverive të nxënësve.

Nga njësitë e qverisjes vendore kërkohet që të organizojnë më shumë veprimtari ndërgjegjësuese për të drejtat e fëmijëve jo vetëm brenda shkollës por edhe në komunitet, me iniciativën e vetë qeverive të nxënësve dhe të mbështeten këto iniciativa edhe në pikëpamjen financiare.

Gjykohet e arsyeshme që të organizohen aktivitete me qëllim shkëmbimin e eksperiencave dhe praktikave më të mira ndërmjet shkollave të ndryshme për sa i përket funksionimit të qeverive të nxënësve dhe pjesëmarrjes së tyre në jetën e komunitetit.

Strukturat e njësive të qeverisjes vendore, duhet të kenë në përbërjen e tyre këshilla, në të cilat edhe fëmijët marrin pjesë, ose këshilla të përbërë nga presidentët e qeverive të nxënësve të shkollave, si një detyrim moral dhe në zbatim të Konventës së Fëmijëve dhe kuadrit ligjor në Shqipëri për fëmijët, si dhe të krijohen kushtet për pjesëmarrje aktive të fëmijëve.

Plani i Veprimit ka parashikuar në përmbajtjen e tij, shtrirjen e mëtejshme të veprimtarisë së qeverisë së nxënësve edhe në komunitet, duke bërë të mundur sjelljen në vëmendje të problemeve që kanë fëmijët në komunitet.

Page 18: plani i veprimit per femijet 2012-2015

16

Informimi dhe sensibilizimi i fëmijëve, për të drejtat e tyre, njohja nga ana e fëmijëve dhe e stafit mësimdhënës nëpër shkolla, vazhdon të mbetet një masë që duhet të aplikohet edhe për peridhën 2012-2015.

Në mënyrë të detajuar, realizimi i të drejtës për arsim në harkun kohor të veprimit të kësaj strategjie, do të përfshijë realizimin e objektivave strategjike:

1. Krijmi i një mjedisi që nxit zhvillimin e fëmijëve që në moshë të hershme,

2. Sistem arsimor gjithpërfshirës dhe cilësor, për fëmijët.

3. Rritja e pjesmarrjes së fëmijëve në procesin vendimarrës në shkollë dhe jashtë saj.

Objektivi strategjik 1, “Krijmi i një mjedisi që nxit zhvillimin e fëmijëve që në moshë të hershme” do të arrihet nëpërmjet nxitjes së qeverisjes vendore për të promovuar zhvillimin e hershëm të fëmijëve.

Realizimi i këtij objektivi kërkon fillimisht studimin e situatës dhe problematikave për zhvillimin e hershëm të fëmijëve 0-3 vjeç, si dhe hartimin e standarteve dhe programeve këshilluese për përmirësimin e shërbimit që ju ofrohet fëmijëve 0-3 vjeç në çerdhe.

Objektivi strategjik 2 “Sistem arsimor gjithë-përfshirës dhe cilësor për fëmijët”, do të arrihet nëpërmjet objektivave: 1. Përmirësimi dhe konsolidimi i vazhdueshëm i sistemit arsimor publik cilësor dhe falas në nivelet e parashkollorit dhe në arsimin e detyruar; 2. Gjithëpërfshirje në mësimnxënie pavarësisht gjendjes social-ekonomike të familjes, përkatësisë etnike, aftësisë së kufizuar apo vendodhjes gjeografike; 3. Ulja e nivelit të braktisjes së shkollës.

Objektivi i parë kërkon rritjen e aksesit të fëmijëve në arsim parashkollor, ndërtimin e kopshteve të reja, rehabilitimin e atyre ekzistuese dhe plotësimin me pajisjet e domosdoshme për një funksionim dinjitoz, duke këmbëngulur në përmirësimin në vazhdimësi të kurikulës shkollore, duke synuar shmangien e ngarkesave të tepërta si dhe duke patur në konsideratë zhvillimin e fëmijëve. Realizimi i këtij objektivi kërkon krijimin dhe forcimin e infrastrukturës të përshtatshme mësimdhënëse në shkollat e arsimit të detyruar dhe arsimit të mesëm, me qëllim rritjen e efektivitetit në përvetësimin e kurrikulës arsimore që përmirësohet në mënyrë të vazhdueshme e shoqëruar me rritjen e kapaciteteve mësimdhënëse.

Objektivi i dytë synon rritjen e numrit të rregjistrimit të fëmijëve romë, egjyptianë dhe me aftësi të kufizuar, në arsimin e detyruar, ndërtimin e kopshteve të reja në zonat e banuara nga popullsia rome, përfshirjen me prioritet të fëmijëve romë në arsimin parashkollor dhe mësimi i gjuhës shqipe për t’i përgatitur për klasën e parë, hartimin e një akti normativ që rregullon punën e individualizuar me fëmijë me nevoja të veçanta si edhe rritjen e numrit të mësuesve asistentë që punojnë me fëmijët me aftësi të kufizuar.

Realizimi i objektivit të tretë kërkon zbatimin e ligjit për arsimimin e detyrueshëm, kthimi në shkollë i fëmijëve që nuk e kanë përfunduar (pra braktisur atë) dhe ofrimi i alternativave të formimit profesional për të rinjtë në moshë pune, hartimin e programeve të veçanta pune në nivel klase dhe shkolle, me qëllim sensibilizimin e prindërve dhe fëmijëve për rëndësinë e shkollimit, dhe për kthimin në shkollë të fëmijëve jashtë sistemit arsimor, identifikimin e fëmijëve që braktisin shkollën dhe zhvillimi i programeve dhe projekteve për të parandaluar fenomenin dhe rikthimin në shkollë të tyre, identifikimi i saktë i fëmijëve të ngujuar si pasojë e gjakmarrjes si dhe zbatimin e programeve arsimore dhe projekteve në ndihmë të këtij kontigjenti fëmijësh me qëllim garantimin e të drejtës së tyre për arsimim.

Objektivi strategjik 3, “Rritja e pjesëmarrjes së fëmijëve në procesin vendimmarrës në shkollë dhe jashtë saj” kushtëzohet nga objektivat: 1. Pjesë-marrja e vazhdueshme dhe cilësore e fëmijëve në vendimarrjet për mënyrën e zhvillimit të procesit mësimor, si dhe në veprimtaritë brënda dhe jashtë shkollës; 2. Promovimi i të drejtave të fëmijëve.

Rritja e pjesëmarrjes së fëmijëve në vendimmarrje kërkon plotësimin e akteve normative të funksionimit të shkollës, që i njohin të drejtën fëmijëve të jenë pjesëmarrës në vendimarrjet që lidhen me procesin mësimor, veprimtaritë brënda dhe jashtë shkollës si dhe të përcaktohen instrumentat dhe modalitetet që do të bëjnë efektive këtë pjesëmarrje në disa drejtime si:

a. informimin dhe marrjen e vendimeve së bashku me trupin pedagogjik,

b. marrjen e përgjegjësive kundrejt vetvehtes, shko-llës, familjes dhe komunitetit,

c. praktikimit të formave të delegimit dhe përfaqësimit,

d. pjesëmarrjes në këshillat drejtuese të shkollës si edhe monitorim të zgjedhjes dhe të funksionimit të qeverisë së nxënësve.

Page 19: plani i veprimit per femijet 2012-2015

17

Kapitulli 5

E drejta për kujdes shëndetësor, në harkun kohor pesë vjeçar do të realizohet nëpërmjet arritjes të katër objektivave strategjikë:

1. Sigurimi i kujdesit esencial shëndetësor për nënën dhe fëmijën;

2. Parandalimi i kequshqyerjes, obezitetit dhe mbipeshës tek fëmijët;

3. Parandalimi i sëmundjeve ngjitëse dhe reduktimi i nivelit të sëmundjeve kryesore të fëmijërisë;

4. Kontrolli dhe parandalimi HIV/AIDS dhe IST.

Arritja e secilit nga rezultatet udhëhiqet nga disa objektiva, të cilat në vetvete përfshijnë një listë të gjerë masash komplekse.

Arritja e sigurimit të kujdesit esencial shëndetësor për çdo foshnje të porsalindur (Objektivi strategjik 1) është një standard i domosdoshëm për uljen e vdekshmërisë foshnjore. Për arritjen e këtij rezultati është e nevojshme të arrihen objektivat: 1. Monitorimi dhe vlerësimi i shërbimeve shëndetësore për nënën dhe foshnjen e porsalindur; 2. Sigurimi, që çdo institucion kujdesi shëndetësor për nënën dhe fëmijën, të ofrojë kujdes efektiv dhe bashkëkohor për ushqyerjen me gji duke zbatuar 10 hapat për një ushqyerje të suksesshme me gji.

Me qëllim realizimin e objektivit të parë, plani i veprimit tërheq vëmëndjen mbi monitorimin, vëzhgimin si edhe auditimin e cilësisë së shërbimit të kujdesit neonatal nga shërbimet e kujdesit në maternitet si dhe trajnimin e personelit që ofron kujdes obstetrikal dhe neonatal mbi praktikat e kujdesit për foshnjën e porsalindur. Ndër treguesit kryesorë që përcaktojnë arritjen e këtij rezultati strategjik janë numri i institucioneve shëndetësore të akredituara si dhe numri i punonjësve të trajnuar mbi kujdesin për të porsalindurit.

Për arritjen e objektivit të dytë, kërkohet që të përforcohet zbatimi i ligjit për mbrojtjen dhe nxitjen e ushqyerjes me gji, nxitjen e gjithë shërbimeve të maternitetit në vend që të promovojnë praktikat më të mira të Iniciativës “Spitale Mike të fëmijës” të OBSH/UNICEF që përputhen me 10 hapat e ushqyerjes me gji, nxitjen e pjesëmarrjes së medias për të paraqitur ushqyerjen e shëndetshme me gji si edhe përfshirjen e treguesve të ushqyerjes me gji

E drejta për kujdes shëndëtësornë sistemin e monitorimit dhe vlerësimit të punës së institucioneve të kujdesit shëndetësor për nënën dhe fëmijën. Arritja e këtij objektivi do të ndikojë ndjeshëm në përmirësimin e treguesve shëndetësorë si të nënës ashtu dhe të fëmijës.

Objektivi strategjik 2, “Parandalimi i kequshqy-erjes, obezitetit dhe mbipeshës tek fëmijët, ushqyerja e shëndetshme” tërheq vëmëndjen mbi të gjitha çështjet që lidhen me ushqyerjen e shëndetshme për fëmijët. Aktualisht, ushqimi i fëmijëve mbetet një ndër problemet kryesore për shëndetin e fëmijëve. Ky rezultat synon garantimin e ushqyerjes së shëndetshme për fëmijët dhe do të arrihet nëpërmjet objektivit: 1. Zbatimi i programeve kombëtare për të promovuar të ushqyerit e shëndetshëm dhe aktivitetin fizik të fëmijëve, si dhe organizimin e aktiviteteve promocionale shëndetsore për ndërgjegjësimin e familjeve dhe komunitetit për mënyrat e shëndetshme të ushqyerjes dhe aktivitetit fizik tek fëmijët, të ndjeshme ndaj komponentit gjinor. Arritja e këtij objektivi do të përmirësojë ushqyerjen e fëmijëve dhe do të zvogëlojë numrin e fëmijëve të kequshqyer.

Realizimi i të vetmit objektiv të këtij rezultati parashikon zbatimin e një sërë masash që lidhen me politika shëndetsore, politika sociale dhe politika ndërgjegjësimi. Studimi dhe vlerësimi i situatës paraprakisht nga mjekët e kopshteve dhe shkollave për kequshqyerjen, mbipeshën dhe obezitetin, ofrimi i kujdesit të specializuar individual dhe me bazë gjinore, sigurimi i mbështetjes emocionale për fëmijët e kequshqyer, mbipeshë dhe obezë, si edhe përfshirja në kurrikulat shkollore të edukimit, e informacionit mbi ushqyerjen e shëndetshme të fëmijëve, janë disa nga masat që synojnë parandalimin e kequshqyerjes dhe të pasojave të saj negative në të ardhmen.

Gjithashtu, rritja e aktivitetit fizik të fëmijëve në programet shkollore dhe në lëndët jashtë programit, përcaktimi i udhëzuesve dietikë për fëmijët sipas nevojave që ato kanë në lidhje me moshën dhe gjininë, përgatitja e protokolleve të unifikuara për ndjekjen e rregullt të rritjes dhe zhvillimit të fëmijëve nga personeli i kujdesit shëndetësor parësor, trajnimi i punonjësve të kujdesit shëndetësor lidhur me ushqyerjen dhe këshillimin për ushqyerjen, përfshirja e treguesve lidhur me ushqyerjen e fëmijës në sistemin e monitorimit të performancës së qendrave shëndetësore si edhe organizimi i fushatave nxitëse në media për ushqyerjen e shëndetshme tek fëmijët

Page 20: plani i veprimit per femijet 2012-2015

18

dhe adoleshentët, plotësojnë kuadrin e veprimit për arritjen e ndërgjegjësimit të shoqërisë, të komunitetit si edhe të vetë familjeve për domosdoshmërinë e ushqyerjes së shëndetshme.

Objektivi strategjik 3, “Parandalimi i sëmundjeve ngjitëse dhe reduktimi i nivelit të sëmundjeve kryesore të fëmijërisë” synohet të arrihet nëpërmjet vaksinimit të plotë e në kohë të gjithë fëmijëve sipas kalendarit kombëtar të vaksinimit, vendosjes të një sistemi të unifikuar për monitorimin e cilësisë dhe sistemit të survejimit për imunizimin e popullsisë, monitorimit të rritjes dhe zhvillimit të fëmijëve 0-5 vjeç si dhe zgjerimi i modelit MISF (Menaxhimi i Integruar i Sëmundejve të Fëmijërisë). Arritja e këtij objektivi do të ndikojë në rritjen e mbulesës vaksinale tek fëmijët si dhe në pakësimin e nivelit të sëmundjeve kryesore të fëmijërisë.

Arritja e këtij rezultati udhëhiqet nga objektivat: 1. Vaksinimi i plotë në kohë të gjithë fëmijëve sipas kalendarit kombëtar të vaksinimit. Monitorimi i cilësisë së vaksinave dhe survejimi për imunizim i popullatës; 2. Monitorimi i rregullt i rritjes dhe zhvillimit të fëmijëve 0-5 vjeç nga personeli i kujdesit shëndetësor parësor në qendrat shëndetësore dhe këshillimoret e fëmijës; 3. Zgjerimi i modelit të MISF (Menaxhimi i Integruar i Sëmundjeve të Fëmijërisë) për ndjekjen dhe trajtimin e fëmijëve 0-5 vjeç në të gjitha shërbimet e KSHP të kujdesit për fëmijën

Vaksinimi i plotë dhe në kohë i të gjithë fëmijëve sipas kalendarit përkatës, do të arrihet nëpërmjet rritjes së mbulesës vaksinale tek fëmijët, zgjerimit të skemës së kalendarit të vaksinimit nëpërmjet futjes së vaksinave te reja si edhe të përfshirjes në kalendarin e vaksinimit të grupeve të margjinalizuara, (p.sh popullata rome).

Vendosja e një sistemi të unifikuar për monitorimin e cilësisë të imunizimit në të gjithë popullsinë kërkon zbatimin e programeve kombëtare për vaksinimin që ju targetohen nënave me status të ulet social ekonomik dhe arsim të ulët, përmirësimin e vazhdueshëm të sistemit të zinxhirit ftohës dhe trainimit të personelit përkatës për ruajtjen sa më efektive të vaksinave si edhe organizimin e kontrolleve periodike të situatave epidemiologjike për sëmundjet infektive dhe joinfektive.

Monitorimi i rregullt i rritjes dhe zhvillimit të fëmijëve 0-5 vjeç nga personeli i kujdesit shëndetësor parësor në qendrat shëndetësore dhe këshillimoret e fëmijës parashikon përcaktimin e protokolleve të unifikuara, rregulloreve, etj për monitorimin e rregullt të rritjes dhe zhvillimit të fëmijës si edhe trajnimin e vazhdueshëm të personelit shëndetësor lidhur me monitorimin e rritjes, zhvillimit si dhe përmirësimin e aftësive këshilluese lidhur me shëndetin e fëmijës.

Parandalimi i problemeve të rritjes, zhvillimit dhe reduktimi i nivelit të sëmundjeve kryesore të fëmijërisë nëpërmjet strategjisë së MISF (Menaxhimi i integruar i sëmundjeve të fëmijëve) do të arrihet kryesisht nëpërmjet monitorimit të rregullt të rritjes dhe zhvillimit të fëmijëve 0-5 vjeç nga personeli i kujdesit shëndetësor parësor në qëndrat shëndetësore dhe këshillimoret e fëmijës si dhe trajnimit të personelit shëndetësor lidhur me ndjekjen e rritjes, dhe zhvillimin e fëmijës. Zbatimi i këtij objektivi do të ndikojë në uljen e vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë foshnjore dhe fëminore, rritjen dhe zhvillimin e shëndetshëm të fëmijëve dhe përmirësimin e cilësisë të kujdesit shëndetësor të ofruar nga shërbimet KSHP për shëndetin e fëmijëve.

Objektivi strategjik 4, “Kontrolli dhe parandalimi HIV/AIDS dhe IST (infeksionet seksualisht të transmetueshme)” tek fëmijët është një ndër prioritetet më kryesore në garantimin e mbrojtjes së shëndetit të fëmijëve. Ky rezultat udhëhiqet nga objektivi “parandalimi dhe ulja e rasteve të HIV/AIDS dhe IST te fëmijët”. Ky objektiv mund të realizohet në sajë të përcaktimit dhe ngritjes së qendrave të referencës nëpër maternitete për parandalimin e transmetimit të HIV/AIDS nga nëna te fëmija, përfshirjes së informacionit mbi HIV/AIDS në kurrikulat shkollore dhe ofrimit të informacionit mbi parandalimin e HIV/AIDS dhe IST në publik dhe në veçanti për grupet në rrezik. Rezultatet e zbatimit të plotë të këtij objektivi janë ulja e rasteve të HIV/AIDS dhe IST te fëmijët dhe sensibilizimi i fëmijëve për rrezikun e HIV/AIDS dhe IST.

Ndonëse në planin e veprimit nuk përcaktohen masa të veçanta në lidhje me parandalimin e dhunës, aksidenteve e dëmtimeve fizike e psikologjike të fëmijëve, kjo çështje, meqenëse konsiderohet si ndër/institucionale nënvizohet si objektiv në vëmëndje të disa institucioneve. Dhuna, aksidentet, traumat dhe dëmtimet në shtëpi, familje, komunitet, përbëjnë aktualisht një fenomen të përhapur tek fëmijët, ndaj parandalimi i tyre paraqet rëndësi të veçantë. Kjo do të arrihet kryesisht në sajë të një fushate për ndërgjegjësimin mbi rrezikun e drejtimit të automjeteve nën influencën e alkoolit, drogave dhe hartimit të protokolleve për menaxhimin e fëmijëve dhe adoleshentëve që vuajnë nga pasojat e dhunës në familje në shërbimet e kujdesit shëndetësor për fëmijën. Arritja e këtij objektivi do të ndikojë në uljen e vdekshmërisë, sëmundshmërisë dhe paaftësive tek fëmijët, të shkaktuar nga dhuna, trauma dhe aksidentët.

Page 21: plani i veprimit per femijet 2012-2015

19

Kapitulli 6

Reforma në drejtësinë për të mitur ka njohur progres gjatë viteve të fundit. Ministria e Drejtësisë është angazhuar në hartimin e një strategjie të re sektoriale për drejtësinë për të mitur, e cila do të ketë për qëllim trajtimin e të gjithë problemeve ligjore që hasin fëmijët në Shqipëri.

Vazhdimësia e politikave ekzistuese si edhe hartimi i politikave të reja në fushën e drejtësisë për të miturit, synojnë në arritjen e disa objektivave strategjike:

1. Mbrotja e fëmijëve në konflikt me ligjin,

2. Sigurimi i mbrojtjes së duhur për fëmijët nën moshën 14 vjeç, në konflikt me ligjin,

3. Mbrojtja e fëmijëve viktima dhe dëshmitarë të krimit.

Arritja e objektivit strategjik 1, “Mbrotja e fëmijëve në konflikt me ligjin”, kërkon realizimin e objektivave që lidhen me: 1. Rritja e efikasitetit të procedimeve ligjore ndaj të miturve si dhe shkurtimi i afateve kohorë të tyre; 2. Rritja e përdorimit të masave alternative të dënimit me burgim dhe efikasitetit të ekzekutimit të vendimeve penale për të mitur; 3. Rehabilitimi dhe rintegrimi i fëmijëve në konflikt me ligjin

Rritja e efikasitetit të procedimeve ligjore ndaj të miturve si edhe shkurtimi i afateve kohore të tyre është një proces kompleks, që do të realizohet nëpërmjet përmirësimit të aksesit në sistemin e drejtësisë nëpërmjet krijimit të seksioneve të të miturve në të gjithë gjykatat e shkallës së parë. Krijimi i gjashte seksioneve të të miturve ka qenë një hap pozitiv në drejtim të krijimit të nje trupe të specializuar për gjykimin e të miturve. Në të njëjtën kohë, është vështirësuar aksesi në drejtësi, për familjet dhe fëmijët (në përgjithësi me një situatë ekonomike të rënduar) që detyrohen të largohen nga qyteti i tyre për ndjekjen e procesit gjyqësor. Kjo ka krijuar mjaft probleme si financiare, po ashtu dhe të vonesave në procedurat e hetimit dhe gjykimit. Pasja e seksioneve të të miturve në çdo gjykatë (përfshi dhe gjykatat me numër të vogël rastesh, ku gjykatësi mund të trajtojë dhe raste të tjera në varësi të ngarkesës) do ta përmirësonte ndjeshëm këtë anomali. Kjo do të pasohet edhe nga krijimi i dhomës së gjyqtarëve për të mitur. Sigurisht trainimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve për të mitur

E drejta për mbrojtje ligjore

me praktikat më të mira në administrimin e drejtësisë për të mitur mbetet një prioritet edhe në këtë Plan Veprimi.

Dhoma për të mitur e cila do të ngrihet në Gjykatat ekzistuese, për shkak të specializimit të tyre, do të rrisë ndjeshëm cilësinë e vendimeve, do të shkurtojë afatet kohore të procedimeve ligjore ndaj të miturve si dhe efikasitetin e tyre. Për më tepër, një reformë e tillë do të shënonte një hap të rëndësishëm në përmbushjen e standardeve evropiane në këtë fushë.

Objektivi 2 “Rritja e përdorimit të masave alternative të dënimit me burgim dhe efikasitetit të ekzekutimit të vendimeve penale për të mitur” do të arrihet nëpërmjet rritjes së efiçiencës së zbatimit të dënimeve alternative për të miturit në të gjithë territorin nëpërmjet forcimit të shërbimit të provës. Shërbimi i provës, që zbaton dënimet alternative, ka nevojë të zgjerojë prezencën e tij në të gjithë territorin, si dhe të përmirësojë cilësinë e dhënies së shërbimit.

Rritja e aplikimit të praktikave më të mira në zbatimin e dënimeve alternative për të mitur, kërkon hartimin e rregulloreve e protokolleve të veçanta për zbatimin e këtyre masave.

Ligji i ri për ndërmjetësimin rregullon licensimin e ndërmjetësve, si dhe detyron krijimin e një dhome për të miturit. Licensimi është në proces dhe krijimi i dhomës së ndermjetësve është një masë që pritet te realizohet brenda 2012

Në objektivin 3 “Rehabilitimi i të miturve në konflikt me ligjin” synohet përmirësimi i kuadrit ligjor për dhënien dhe ekzekutimin e vendimeve penale për të mitur. Në nenin 5 të ligjit Nr.8331, datë 21.4.1998, “ Për Ekzekutimin e Vendimeve Penale” përcaktohet qartë që: “Ekzekutimi i vendimeve për të miturit dhe gratë bëhet në vende dhe në mënyra të veçanta e favorizuese”. Aktualisht vepron vetëm një I.E.V.P ndaj të miturve në Kavajë, por nevojitet krijimi i institucioneve të tjera në mënyrë që të miturit të mos vuajnë më dënimin nëpër seksionet e I.E.V.P siç është vepruar deri më sot, por në I.E.V.P të specializuara për ta. Në këtë mënyrë kushtet e dënimit do të ishin më të përballueshëm për të miturit dhe rehabilitimi i tyre në shoqëri do të lehtësohej ndjeshëm. Krijimi i Institucioneve të Ekzekutimit të Vendimeve Penale për të Mitur, vendosja e treguesve të matshëm për

Page 22: plani i veprimit per femijet 2012-2015

20

vlerësimin e cilësisë së shërbimeve në këto I.E.V.P si edhe sigurimi i arsimit dhe edukimit të fëmijëve në institucionet e paraburgimit dhe në burgje, janë disa masa të tjera të parshikuara në Planin e Veprimit.

Objektivi strategjik 2, “Sigurimi i mbrojtjes së duhur për fëmijët nën moshën 14 vjeç në konflikt me ligjin” përbën një shqetësim të vazhdueshëm. Përfshirja në aktivitetet kriminale të të miturve nën 14 vjeç, të cilët për shkak të moshës nuk trajtohen nga sistemi i drejtësisë, mbetet një problem. Me qëllim mbrojtjen sa më efikase të fëmijëve të kësaj kategorie si dhe për arsimimin e tyre do të hartohet një projekt ligj “Për masat edukative për fëmijët nën 14 vjeç në konflikt me ligjin”.

Realizimi i këtij rezultati kërkon: 1. Plotësim të kuadrit ligjor për fëmijët në konflikt me ligjin nën moshën (14 vjeç); 2. Ndikim i drejtpërdrejtë në rehabilitimin e tyre në shoqëri. Plani i veprimit parashikon se hartimi i një projekt ligji për masat edukative për fëmijët nën 14 vjeç në konflikt me ligjin, ngritja e shërbimeve të reja që kanë për qëllim ofrimin e shërbimeve të nevojshme, sigurimi i përkujdesjes së duhur psikologjike për fëmijët e kësaj kategorie si edhe vendosja e treguesve për matjen e rrezikut të përhapjes së aktiviteteve kriminale për fëmijët e kësaj kategorie, do të mundësojnë arritjen e objektivave të mësipërme.

Objektivi strategjik 3, “Mbrojtja e fëmijëve viktima dhe dëshmitarë të krimit”, kushtëzohet nga objektivat: 1. Përmirësimi i kuadrit ligjor lidhur me mbrojtjen e fëmijëve, viktima dhe dëshmitarë të krimit; 2. Përmirësimi i trajtimit të të miturve si viktima dhe dëshmitarë.

Në Planin e Veprimit parashikohen masa për ndryshime në Kodin e Proçedurës Penale dhe Kodin Penal lidhur me trajtimin e të miturve si viktima dhe dëshmitarë të krimit, hartimin e protokolleve të trajtimit të të miturve si viktima dhe dëshmitarë, përshtatja e ambjenteve të policisë ku intervistohen dhe mbahen të miturit, trainimi i gjykatësve, prokurorëve, policisë gjyqësore, avokatëve dhe punonjësve socialë.

Page 23: plani i veprimit per femijet 2012-2015

21

Me qëllim rritjen e bashkëpunimit me institucionet e qeverisë lokale (qark, bashki e komunë) si edhe për ndërgjegjësimin e shoqërisë në lidhje me çështjet e të drejtave të fëmijëve, kërkohet që në vazhdimësi, institucionet përgjegjëse të ngarkuara për zbatimin e planit të veprimit të:

1. Nxisin ngritjen e njësive për mbrojtjen e fëmijëve bashki/komunë, strukturë e rëndësishme në nivel lokal për menaxhimin e rasteve të fëmijëve në rrezik.

2. Bashkëpunojnë me ASHMDF, njësitë për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve qark, bashki/komunë, për të garantuar realizimin e të drejtave të fëmijëve.

3. Rrisin bashkëpunimin ndërmjet përfaqësuesve të pushtetit në nivel qendror dhe në nivel vendor.

4. Tërheqin vëmendjen e hartuesve të politikave mbi domosdoshmërinë e përfshirjes së të drejtave të fëmijëve në politikat dhe strategjitë rajonale, duke siguruar edhe financimet përkatëse.

Komponent i rëndësisë së veçantë mbetet promovimi i të drejtave të fëmijëve dhe tërheqja, pjesëmarrja aktive e vetë fëmijëve në përpjekjen për realizimin e të drejtave të tyre. Në mënyrë që mbrojtja e të drejtave të fëmijëve të jetë sa më efikase duhet që këta të fundit si dhe të rriturit të jenë të ndërgjegjshëm për to. Rol kyç në këtë proces duhet të luajnë institucionët arsimore si dhe mediat. Për këtë arsye, miratimi i planit të veprimit do të shoqërohet nga një fushatë promovuese, në qendër të së cilës janë vetë fëmijët. Zhvillimi i një fushatë të tillë, synon ndërgjegjësimin e publikut të gjerë mbi të drejtat e fëmijëve në përgjithësi si dhe mbi Planin e Veprimit për Fëmijët 2012-2015 në veçanti.

Pavarësisht nga vendi që zë komponenti shoqëror në përpjekjet për të zbatuar planin e veprimit për fëmijë dhe të drejtat e fëmijëve në përgjithësi, çështja e të drejtave të fëmijëve kërkon angazhim serioz institucional, në radhë të parë të institucioneve që hartojnë politika, jo vetëm sociale, por edhe ekonomike e të zhvillimit.

Dentralizimi financiar dhe mundësitë reale të pushtetit vendor për hartim dhe zbatim të politikave rajonale; rritja e rolit të pushtetit vendor dhe pjesëmarrja qytetare në respektimin e të drejtave të fëmijëve përfaqësojnë sfida të përgjithshme, por të domosdoshme të zhvillimit të politikave të të drejtave të fëmijëve. Këto sfida kërkojnë pjesëmarrjen e motivuar të të gjithë aktorëve, të hartuesve të politikave, të zbatuesve të politikave, të organizatave të shoqërisë civile, të institucioneve qeveritare, jo qeveritare e të biznesit privat, të mediave, të vetë fëmijëve, të qytetarëve dhe të gjithë shoqërisë shqiptare, sepse:

1. Të gjithë mund të luajnë rolin e tyre edhe si qytetarë, edhe si familjarë, edhe si ofrues dhe realizues shërbimesh, edhe si të treja së bashku;

2. Nëse veprimet nuk janë të përbashkëta, të gërshetuara dhe të harmonizuara, rezultati i kërkuar nuk do të arrihet asnjë herë;

3. Çështja e fëmijëve është çështje e të gjithëve, sepse fëmijët jo vetëm nuk mund t’i zgjidhin vetë problemet e tyre, por janë motivi kryesor i punës, luftës dhe përpjekjeve tona të përbashkëta.

4. Fëmijët janë garancia më e fuqishme e ndërtimit të një të ardhmeje të sigurtë për Shqipërinë.

Vlerësime përfundimtare

Probleme kritike dhe masa të karakterit të përgjithshëm që lidhen me efektivitetin e zbatimit të planit të veprimit

Page 24: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

E D

rejt

a pë

r M

broj

tje

dhe

Për

fshi

rje

Soc

iale

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. R

ritj

a e

rolit

njës

ive

të q

ever

isje

s ve

ndor

e, n

ë vl

erës

imin

e n

evoj

ave

të fë

mijë

ve n

ë ra

port

me

real

izim

in e

drej

tave

tyre

dhe

zbu

tjen

e v

arfë

risë

.

1. H

artim

i dhe

vl

erës

imi i

pol

itika

ve

rajo

nale

për

çdo

qar

k,

për

real

izim

in e

drej

tave

të fë

mijë

ve,

duke

mar

rë p

aras

ysh

gjen

djen

eko

nom

iko-

soci

ale

të r

ajon

it.

2.H

artim

i i p

oliti

kave

r zb

utje

n e

varf

ërisë

dhe

rjash

timin

soc

ial t

ë fë

mijë

ve n

ë ne

vojë

.

1.1

Har

timi d

he m

iratim

i i

Stra

tegj

ive

rajo

nale

për

mbr

ojtje

n e

të d

rejta

t e fë

mijë

ve.

1.2

Mon

itorim

i dhe

vle

rësim

i i z

batim

it të

pol

itika

ve p

ër t

ë dr

ejta

t e fë

mijë

ve n

ë çd

o nj

esi

adm

inist

rativ

e të

qar

kut.

1.3

Rritj

a e

buxh

etev

e pë

r po

litik

at

soci

ale

rajo

nale

ndik

ojnë

zbat

imin

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve.

2.1

Pilo

timi n

ë di

sa n

jësi

vend

ore,

i n

jë s

kem

e të

re

të n

dihm

ës

për

fëm

ijët q

ë nd

jeki

n ar

simin

e

dety

rues

hëm

, fam

iljet

e të

cilë

ve

janë

skem

ën e

NE.

2.2

Rritj

a e

kapa

cite

teve

të N

JDF

si ed

he s

truk

tura

ve të

tjer

a të

qe

veris

jes

vend

ore(

zyra

t e n

dihm

ës

ekon

omik

e) n

ë lid

hje

me

zbat

imin

m

ë ef

ektiv

të n

dihm

ës e

kono

mik

e në

rap

ort m

e të

dre

jtat e

fëm

ijëve

.

Kës

hilla

t e

Qar

qeve

, NJD

F, A

SHM

DF,

Kom

ision

eri p

ër

Mbr

ojtje

n ng

a D

iskrim

inim

i, O

bser

vato

rët

e të

dre

jtave

fëm

ijëve

qarq

e.

MPÇ

SSH

BN

JQV

NJD

FU

NIC

EF

2012

-201

4

Çdo

vit

Çdo

vit

2012

Buxh

eti i

qe

veris

jes

vend

ore,

U

NIC

EF

Buxh

eti i

sht

etit,

br

enda

fond

it pë

r N

E

1. N

umri

i qar

qeve

kan

ë m

iratu

ar s

trat

egji

rajo

nale

për

të d

rejta

t e

fëm

ijëve

.

2.N

umri

i rap

orte

ve të

pr

ogre

sit d

he v

lerë

simit

zbat

imit

të s

trat

egjiv

e.

3. %

e r

ritje

s s

ë bu

xhet

it pë

r fë

mijë

fush

ën e

ars

imit,

sh

ënde

tësis

ë, m

broj

tjes

soci

ale

në ç

do q

ark.

1. N

umri

i NJQ

V pë

r pi

lotim

.

2. H

artim

i i a

ktev

e në

nlig

jore

zba

tim të

ndr

yshi

me

ligjit

Nr

9355

dt 0

5.12

.200

6 pë

r pi

lotim

in.

3. N

umri

i NJD

F dh

e st

afit

të z

yrav

e të

NE

në N

JQV,

traj

nuar

.

Pla

ni i

mas

ave

për

zbat

imin

e o

bjek

tiva

ve s

trat

egjik

e, 2

012-

2015

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. R

efor

mim

i i s

iste

mit

shër

bim

eve

soci

ale

për

fëm

ijë

1. D

eins

tituc

iona

lizim

iTr

ansf

orm

imi i

shë

rbi-

mev

e r

ezid

enci

ale

tipol

ogji

të r

eja

shër

bi-

mes

h.

2.Pë

rmirë

simi i

cilë

sisë

së s

hërb

imev

e so

cial

e pë

r fë

mijë

.

3. Z

gjer

imi i

har

tës

shër

bim

eve

për

fëm

ijë

Bash

këpu

nim

me

NJQ

V dh

e d

onat

orë

1.1

Ngr

itja

e sh

ërbi

mev

e di

tore

dh

e ko

mun

itare

për

fëm

ijë,

qend

rat r

ezid

enci

ale

të n

jësiv

e të

pu

shte

tit v

endo

r, sip

as n

evoj

ave

kom

unite

tit.

1.2

Tran

sfor

mim

i fiz

ik i

godi

nave

ek

zist

uese

shër

bim

it re

zide

ncia

l, në

form

ën s

htëp

i-fam

ilje.

1.3

Shtr

irja

e tip

olog

jisë

sht

ëpi-

fam

ilje

në s

hërb

imet

rez

iden

cial

e të

tr

ansf

erua

ra p

ranë

NJQ

V.

2.1

Vler

ësim

i i z

batim

it të

st

anda

rtev

e të

për

kujd

esit

shoq

ëror

r fë

mijë

qend

rat r

ezid

enci

ale.

2.2

Har

timi i

sta

ndar

teve

për

tip

olog

jitë

e re

ja të

shë

rbim

eve

përk

ujde

sit s

hoqë

ror

për

fëm

ijë.

2.3

Mbë

shte

tja m

e fo

nde

dhe

eksp

ertiz

ë e

14 s

hërb

imev

e re

zide

ncia

le të

dec

entr

aliz

uara

e të

tr

ansf

erua

ra n

ë pu

shte

tin v

endo

r në

rre

thet

Tira

në, K

orçë

, Shk

odër

, Le

zhë,

Dur

rës,

Vlo

rë, B

erat

, Sa

rand

ë.

3.1

Mbl

edhj

a e

të d

hëna

ve

dhe

krijim

i i n

jë d

atab

ase

rret

h sh

ërbi

mev

e so

cial

e që

ofr

ohen

sip

as

qarq

eve

dhe

bash

kive

për

katë

se.

MPÇ

SSH

B,

SHSS

H, N

JQV,

OJF

Insp

ekto

riati

i shë

rbim

eve

shoq

ëror

eN

JQV,

MPÇ

SSH

BO

JF M

PÇSS

HB,

NJQ

V,

UN

ICEF

2012

-201

5

Çdo

vit

2012

-201

5

2012

Viti

2012

– 1

21.9

Viti

2013

– 1

06.4

Viti

2014

– 1

24.0

Viti

2012

– 1

.8Vi

ti 20

13 –

1.8

Viti

2014

– 1

.9

Dix

hita

lizim

i i s

is-te

mit

të m

broj

tjes

soci

ale

Viti

2012

– 0

.09

Viti

2013

– 0

.6

1. N

umri

i shë

rbim

eve

të r

eja

për

fëm

ijë.

2.Tr

ansf

orm

imi i

qen

drav

e re

zide

ncia

le n

ë Sa

rand

ë, S

hko-

r, T

iranë

, Vlo

rë, K

orçë

.

3.N

umri

i sht

ëpiv

e-fa

milj

e n

ë sh

ërbi

met

rez

iden

cial

e dh

e nu

mri

i fëm

ijëve

traj

tohe

n at

y.

1. R

apor

tet e

insp

ekto

riatit

shër

bim

eve.

2. S

tand

arte

t e r

eja

mira

tuar

a.

1.H

arta

e s

hërb

imev

e so

cial

e në

niv

el k

ombë

tar

dhe

sipas

N

JQV.

23

Page 25: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

E D

rejt

a pë

r M

broj

tje

dhe

Për

fshi

rje

Soc

iale

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. R

ritj

a e

rolit

njës

ive

të q

ever

isje

s ve

ndor

e, n

ë vl

erës

imin

e n

evoj

ave

të fë

mijë

ve n

ë ra

port

me

real

izim

in e

drej

tave

tyre

dhe

zbu

tjen

e v

arfë

risë

.

1. H

artim

i dhe

vl

erës

imi i

pol

itika

ve

rajo

nale

për

çdo

qar

k,

për

real

izim

in e

drej

tave

të fë

mijë

ve,

duke

mar

rë p

aras

ysh

gjen

djen

eko

nom

iko-

soci

ale

të r

ajon

it.

2.H

artim

i i p

oliti

kave

r zb

utje

n e

varf

ërisë

dhe

rjash

timin

soc

ial t

ë fë

mijë

ve n

ë ne

vojë

.

1.1

Har

timi d

he m

iratim

i i

Stra

tegj

ive

rajo

nale

për

mbr

ojtje

n e

të d

rejta

t e fë

mijë

ve.

1.2

Mon

itorim

i dhe

vle

rësim

i i z

batim

it të

pol

itika

ve p

ër t

ë dr

ejta

t e fë

mijë

ve n

ë çd

o nj

esi

adm

inist

rativ

e të

qar

kut.

1.3

Rritj

a e

buxh

etev

e pë

r po

litik

at

soci

ale

rajo

nale

ndik

ojnë

zbat

imin

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve.

2.1

Pilo

timi n

ë di

sa n

jësi

vend

ore,

i n

jë s

kem

e të

re

të n

dihm

ës

për

fëm

ijët q

ë nd

jeki

n ar

simin

e

dety

rues

hëm

, fam

iljet

e të

cilë

ve

janë

skem

ën e

NE.

2.2

Rritj

a e

kapa

cite

teve

të N

JDF

si ed

he s

truk

tura

ve të

tjer

a të

qe

veris

jes

vend

ore(

zyra

t e n

dihm

ës

ekon

omik

e) n

ë lid

hje

me

zbat

imin

m

ë ef

ektiv

të n

dihm

ës e

kono

mik

e në

rap

ort m

e të

dre

jtat e

fëm

ijëve

.

Kës

hilla

t e

Qar

qeve

, NJD

F, A

SHM

DF,

Kom

ision

eri p

ër

Mbr

ojtje

n ng

a D

iskrim

inim

i, O

bser

vato

rët

e të

dre

jtave

fëm

ijëve

qarq

e.

MPÇ

SSH

BN

JQV

NJD

FU

NIC

EF

2012

-201

4

Çdo

vit

Çdo

vit

2012

Buxh

eti i

qe

veris

jes

vend

ore,

U

NIC

EF

Buxh

eti i

sht

etit,

br

enda

fond

it pë

r N

E

1. N

umri

i qar

qeve

kan

ë m

iratu

ar s

trat

egji

rajo

nale

për

të d

rejta

t e

fëm

ijëve

.

2.N

umri

i rap

orte

ve të

pr

ogre

sit d

he v

lerë

simit

zbat

imit

të s

trat

egjiv

e.

3. %

e r

ritje

s s

ë bu

xhet

it pë

r fë

mijë

fush

ën e

ars

imit,

sh

ënde

tësis

ë, m

broj

tjes

soci

ale

në ç

do q

ark.

1. N

umri

i NJQ

V pë

r pi

lotim

.

2. H

artim

i i a

ktev

e në

nlig

jore

zba

tim të

ndr

yshi

me

ligjit

Nr

9355

dt 0

5.12

.200

6 pë

r pi

lotim

in.

3. N

umri

i NJD

F dh

e st

afit

të z

yrav

e të

NE

në N

JQV,

traj

nuar

.

Pla

ni i

mas

ave

për

zbat

imin

e o

bjek

tiva

ve s

trat

egjik

e, 2

012-

2015

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. R

efor

mim

i i s

iste

mit

shër

bim

eve

soci

ale

për

fëm

ijë

1. D

eins

tituc

iona

lizim

iTr

ansf

orm

imi i

shë

rbi-

mev

e r

ezid

enci

ale

tipol

ogji

të r

eja

shër

bi-

mes

h.

2.Pë

rmirë

simi i

cilë

sisë

së s

hërb

imev

e so

cial

e pë

r fë

mijë

.

3. Z

gjer

imi i

har

tës

shër

bim

eve

për

fëm

ijë

Bash

këpu

nim

me

NJQ

V dh

e d

onat

orë

1.1

Ngr

itja

e sh

ërbi

mev

e di

tore

dh

e ko

mun

itare

për

fëm

ijë,

qend

rat r

ezid

enci

ale

të n

jësiv

e të

pu

shte

tit v

endo

r, sip

as n

evoj

ave

kom

unite

tit.

1.2

Tran

sfor

mim

i fiz

ik i

godi

nave

ek

zist

uese

shër

bim

it re

zide

ncia

l, në

form

ën s

htëp

i-fam

ilje.

1.3

Shtr

irja

e tip

olog

jisë

sht

ëpi-

fam

ilje

në s

hërb

imet

rez

iden

cial

e të

tr

ansf

erua

ra p

ranë

NJQ

V.

2.1

Vler

ësim

i i z

batim

it të

st

anda

rtev

e të

për

kujd

esit

shoq

ëror

r fë

mijë

qend

rat r

ezid

enci

ale.

2.2

Har

timi i

sta

ndar

teve

për

tip

olog

jitë

e re

ja të

shë

rbim

eve

përk

ujde

sit s

hoqë

ror

për

fëm

ijë.

2.3

Mbë

shte

tja m

e fo

nde

dhe

eksp

ertiz

ë e

14 s

hërb

imev

e re

zide

ncia

le të

dec

entr

aliz

uara

e të

tr

ansf

erua

ra n

ë pu

shte

tin v

endo

r në

rre

thet

Tira

në, K

orçë

, Shk

odër

, Le

zhë,

Dur

rës,

Vlo

rë, B

erat

, Sa

rand

ë.

3.1

Mbl

edhj

a e

të d

hëna

ve

dhe

krijim

i i n

jë d

atab

ase

rret

h sh

ërbi

mev

e so

cial

e që

ofr

ohen

sip

as

qarq

eve

dhe

bash

kive

për

katë

se.

MPÇ

SSH

B,

SHSS

H, N

JQV,

OJF

Insp

ekto

riati

i shë

rbim

eve

shoq

ëror

eN

JQV,

MPÇ

SSH

BO

JF M

PÇSS

HB,

NJQ

V,

UN

ICEF

2012

-201

5

Çdo

vit

2012

-201

5

2012

Viti

2012

– 1

21.9

Viti

2013

– 1

06.4

Viti

2014

– 1

24.0

Viti

2012

– 1

.8Vi

ti 20

13 –

1.8

Viti

2014

– 1

.9

Dix

hita

lizim

i i s

is-te

mit

të m

broj

tjes

soci

ale

Viti

2012

– 0

.09

Viti

2013

– 0

.6

1. N

umri

i shë

rbim

eve

të r

eja

për

fëm

ijë.

2.Tr

ansf

orm

imi i

qen

drav

e re

zide

ncia

le n

ë Sa

rand

ë, S

hko-

r, T

iranë

, Vlo

rë, K

orçë

.

3.N

umri

i sht

ëpiv

e-fa

milj

e n

ë sh

ërbi

met

rez

iden

cial

e dh

e nu

mri

i fëm

ijëve

traj

tohe

n at

y.

1. R

apor

tet e

insp

ekto

riatit

shër

bim

eve.

2. S

tand

arte

t e r

eja

mira

tuar

a.

1.H

arta

e s

hërb

imev

e so

cial

e në

niv

el k

ombë

tar

dhe

sipas

N

JQV.

23

Page 26: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

ndry

shëm

për

ngr

itjen

e

shër

bim

eve

të r

eja.

4. M

broj

tje a

ltern

ativ

e pë

r fë

mijë

t e p

rivua

r ng

a ku

jdes

i prin

dëro

r.

.

3.2

Nxi

tja e

Një

sive

të Q

ever

isjes

Ve

ndor

e pë

r ha

rtim

in e

pla

neve

zo

nale

, ku

përc

akto

hen

edhe

nev

o-ja

t e s

hërb

imev

e pë

r fë

mijë

.

3.3

Mar

rëve

shje

dhe

kon

trat

a ba

shkë

puni

mi m

e do

nato

rët p

ër

ngrit

jen

e sh

ërbi

mev

e të

rej

a pë

r fë

mijë

, baz

uar

në h

artë

n e

nevo

jave

r sh

ërbi

m.

4.1

Vler

ësim

i pr

oces

it të

pilo

timit

të s

hërb

imit

të k

ujde

star

isë.

4.2

Mira

timi P

/VK

M “

Përc

aktim

i i k

riter

eve,

dok

umen

taci

onit

dhe

proc

edur

ës s

ë sh

ërbi

mit

të k

ujde

-st

arisë

.

4.3

Ngr

itja

e Ko

mite

teve

Vler

ësim

it të

Fam

iljev

e ku

jdes

tare

6 b

ashk

i.

4.4

Ars

imim

i dhe

form

imi p

rofe

-sio

nal

i fam

iljev

e ku

jdes

tare

.

4.5

Traj

nim

i i a

nëta

rëve

të k

omi-

sione

ve q

ë p

ërzg

jedh

in fa

milj

en

kujd

esta

re, g

jyka

tësv

e, p

unon

jësv

e so

cial

ë, e

tj.

MPÇ

SSH

BU

NIC

EF

MPÇ

SSH

B

NJQ

VSH

SSH

SHSS

H

SHSS

H, U

NIC

EF

2012

-201

5

2012

2012

2013

2013

-201

5

2013

-201

5

Buxh

eti i

sht

etit

2. P

lane

t zon

ale

ku p

ërca

kto-

hen

nevo

jat e

kom

unite

tit p

ër

shër

bim

et p

ër fë

mijë

.

3. N

umri

i kon

trat

ave

të li

dhur

a të

NJQ

V m

e of

rues

shë

rbim

esh

për

fëm

ijë.

1.Ra

port

i i v

lerë

simit

të p

i-lo

timit.

2.VK

M e

mira

tuar

.

3.N

umri

i Kom

itete

ve të

vl

erës

imit

të n

gritu

ra.

4.N

umri

i fam

iljev

e ku

jdes

tare

traj

nuar

a.

5.N

umri

anët

arëv

e të

kom

isio-

neve

të tr

ajnu

ar.

24

Page 27: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

ndry

shëm

për

ngr

itjen

e

shër

bim

eve

të r

eja.

4. M

broj

tje a

ltern

ativ

e pë

r fë

mijë

t e p

rivua

r ng

a ku

jdes

i prin

dëro

r.

.

3.2

Nxi

tja e

Një

sive

të Q

ever

isjes

Ve

ndor

e pë

r ha

rtim

in e

pla

neve

zo

nale

, ku

përc

akto

hen

edhe

nev

o-ja

t e s

hërb

imev

e pë

r fë

mijë

.

3.3

Mar

rëve

shje

dhe

kon

trat

a ba

shkë

puni

mi m

e do

nato

rët p

ër

ngrit

jen

e sh

ërbi

mev

e të

rej

a pë

r fë

mijë

, baz

uar

në h

artë

n e

nevo

jave

r sh

ërbi

m.

4.1

Vler

ësim

i pr

oces

it të

pilo

timit

të s

hërb

imit

të k

ujde

star

isë.

4.2

Mira

timi P

/VK

M “

Përc

aktim

i i k

riter

eve,

dok

umen

taci

onit

dhe

proc

edur

ës s

ë sh

ërbi

mit

të k

ujde

-st

arisë

.

4.3

Ngr

itja

e Ko

mite

teve

Vler

ësim

it të

Fam

iljev

e ku

jdes

tare

6 b

ashk

i.

4.4

Ars

imim

i dhe

form

imi p

rofe

-sio

nal

i fam

iljev

e ku

jdes

tare

.

4.5

Traj

nim

i i a

nëta

rëve

të k

omi-

sione

ve q

ë p

ërzg

jedh

in fa

milj

en

kujd

esta

re, g

jyka

tësv

e, p

unon

jësv

e so

cial

ë, e

tj.

MPÇ

SSH

BU

NIC

EF

MPÇ

SSH

B

NJQ

VSH

SSH

SHSS

H

SHSS

H, U

NIC

EF

2012

-201

5

2012

2012

2013

2013

-201

5

2013

-201

5

Buxh

eti i

sht

etit

2. P

lane

t zon

ale

ku p

ërca

kto-

hen

nevo

jat e

kom

unite

tit p

ër

shër

bim

et p

ër fë

mijë

.

3. N

umri

i kon

trat

ave

të li

dhur

a të

NJQ

V m

e of

rues

shë

rbim

esh

për

fëm

ijë.

1.Ra

port

i i v

lerë

simit

të p

i-lo

timit.

2.VK

M e

mira

tuar

.

3.N

umri

i Kom

itete

ve të

vl

erës

imit

të n

gritu

ra.

4.N

umri

i fam

iljev

e ku

jdes

tare

traj

nuar

a.

5.N

umri

anët

arëv

e të

kom

isio-

neve

të tr

ajnu

ar.

24

4.6

Sist

emim

i i f

ëmijë

ve n

ë fa

milj

e në

përm

jet b

irësim

it br

enda

dhe

ja

shtë

ven

dit.

4.7

Përm

irësim

i i s

hërb

imit

birë

simit,

funk

sion

të m

broj

tjes

së të

dre

jtave

të të

mitu

rve.

1.1

Har

timi i

rap

orte

ve p

erio

dike

vler

ësim

it të

rea

lizim

it të

të d

rejta

ve

të f

ëmijë

ve d

he p

araq

itja

për

disk

utim

Kës

hilli

t Kom

bëta

r pë

r M

broj

tjen

e të

Dre

jtave

të F

ëmijë

ve.

1.2

Përm

irësim

i i p

oliti

kave

për

m

broj

tjen

e të

dre

jtave

të f

ëmi-

jëve

, zba

tues

hmër

isë s

ë ty

re d

he

bash

këpu

nim

it in

stitu

cion

al,

mbë

shte

tur

rek

oman

dim

et e

K

ëshi

llit K

ombë

tar

për

Mbr

ojtje

n e

të D

rejta

ve të

Fëm

ijës,

apo

nga

vl

erës

imi i

gjë

ndje

s s

ë re

spek

timit/

mbr

ojtje

s të

të d

rejta

ve të

fëm

ijës.

KSH

B

MD

KSH

B

ASH

MD

FM

inist

ritë

e lin

jës

NJQ

V, s

hoqë

ria

civi

le

KK

DF

MPÇ

SSH

BA

SHM

DF

1. M

onito

rimi d

he

vler

ësim

i i z

batim

it të

po

litik

ave

për

real

izi-

min

e të

dre

jtave

fëm

ijëve

.

2012

-201

3

2012

-201

3

Çdo

vit

Çdo

6 m

uaj

Viti

2012

- 39

Viti

2012

- 3.

8

MPÇ

SSH

B

Viti

2012

– 3

.6Vi

ti 20

13 –

4.9

Viti

2014

– 5

.04

Mon

itorim

i i P

lani

t të

Vep

rimit

për

Fëm

ijë, 2

012-

2015

.Vi

ti 20

12 –

1.6

Viti

2013

– 2

.3Vi

ti 20

14 –

2.6

6. N

umri

i fëm

ijëve

të b

irësu

ar.

7. M

onito

rime

perio

dike

nëp

ër

inst

ituci

one

publ

ike

dhe

jopu

b-lik

e pë

r zb

atim

in e

afa

teve

lig-

jore

për

filli

min

e p

roçe

dura

ve

për

birë

sim.

8. H

artim

i i s

tand

arte

ve të

sh

ërbi

mit

të b

irësim

it.

9.M

onito

rime

të p

eriu

dhës

pa

sbirë

sues

e.

1. R

apor

tet v

jeto

re te

gje

ndje

s së

rea

lizim

it të

të d

rejta

ve të

mijë

ve.

2. M

bled

hjet

e K

KD

F pë

r të

di

skut

uar

mbi

situ

atën

e të

dr

ejta

ve të

fëm

ijëve

vend

, çd

o 6

mua

j.

3. R

ekom

andi

met

e d

ala

nga

mbl

edhj

a e

KK

DF.

4. N

umri

i sem

inar

eve

për

qark

lidh

ur m

e lig

jin e

ri p

ër të

dr

ejta

t e fë

mijë

ve d

he a

ktet

e

tij n

ënlig

jore

.

5. N

umri

i tra

jnim

eve

për

staf

in e

ASH

MD

F.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. H

arm

oniz

imi i

pol

itika

ve p

ër t

ë dr

ejta

t e

fëm

ijëve

nëp

ërm

jet

funk

sioni

mit

të m

ekan

izm

ave

për

mbr

ojtje

n e

të d

rejta

ve

të fë

mijë

ve n

ë ni

vel q

endr

or d

he v

endo

r (K

ëshi

lli K

ombë

tar p

ër të

Dre

jtat e

Fëm

ijeve

, Min

istri

që b

ashk

ëren

don

punë

n pë

r çës

htje

t e m

broj

tjes s

ë të

dre

jtave

fëm

ijëve

, Agj

enci

a Sh

tetë

rore

për

Mbr

ojtje

n e

të D

rejta

ve të

Fëm

ijëve

, NJD

F në

qar

qe)

25

Page 28: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

2.N

gritj

a e

një

siste

mi

të u

nifik

uar

treg

ue-

sish

stat

istik

orë

për

vl

erës

imin

e r

ealiz

imit

të të

dre

jtave

të fë

mi-

jëve

dhe

për

jash

timin

so

cial

të fë

mijë

ve n

ë ni

vel k

ombë

tar

dhe

nive

l qar

ku.

1.3

Org

aniz

imi i

sem

inar

eve

në ç

do

qark

me

akto

rë të

ndr

yshë

m (s

hën-

detë

sia, p

olic

ia, a

rsim

i, sh

ërbi

met

so

cial

e, d

rejtë

sia, O

JF, fë

mijë

) lid

hur

me

kuad

rin e

ri l

igjo

r pë

r m

broj

tjen

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve.

1.4

Rritj

a e

num

rit të

sta

fit d

he

ngrit

ja e

kap

acite

teve

të p

erso

nelit

Agj

enci

së S

htet

ëror

e pë

r M

bro-

jtjen

e të

Dre

jtave

të F

ëmijë

ve p

ër

mon

itorim

in e

zba

tues

hmër

isë s

ë lig

jit d

he v

lerë

simin

e s

ituat

ës s

ë re

aliz

imit

të të

dre

jtave

vend

.

2.1

Mira

timi i

akt

it në

nlig

jor

përc

akto

n llo

jin, i

nfor

mac

ioni

n st

atist

ikor

për

rea

lizim

in e

drej

tave

të fë

mijë

ve d

he m

ënyr

ën e

rcje

lljes

kët

ij in

form

acio

ni n

ga

push

teti

vend

or n

ë A

SHD

MF.

2.2

Fuqi

zim

i i s

ekto

rit të

sta

tistik

ës

në A

SHM

DF

dhe

rrje

tit të

NJD

F në

qa

rqe.

2.3

Har

timi d

he m

iratim

i i li

stës

treg

uesv

e të

për

jash

timit

soci

al të

mijë

ve s

ipas

KD

F.

ASH

MD

F, N

JQV,

D

onat

orë

MPÇ

SSH

BA

SHM

DF

ASH

MD

F, N

JDF,

UN

ICEF

,

INST

AT

vazh

dim

ësi

vazh

dim

ësi

Mar

s 20

12

2012

-201

3

2012

Buxh

eti i

sht

etit

UN

ICEF

6. R

ritja

e n

umrit

të s

tafit

ASH

MD

F.

1. A

kti n

ënlig

jor

i mira

tuar

.

2. In

stitu

cion

et p

ërgj

egjë

se

përc

jelli

n in

form

acio

nin

stat

istik

or të

kër

kuar

ASH

MD

F.

3. N

umri

traj

nim

eve

sekt

orit

të s

tatis

tikës

ASH

MD

F dh

e rr

jetit

të N

JDF

në q

arqe

.

4. L

ista

e tr

egue

sve

e pë

rfsh

irë

në le

gjisl

acio

ni p

ër m

bled

hjen

e

stat

istik

ave.

26

3. V

endo

sja e

një

pa

rtne

ritet

i dhe

nxi

tja

e ba

shkë

puni

mit

ndër

mje

t in

stitu

cion

eve

shte

tëro

re n

ë ni

vel

qend

ror

e ve

ndor

, O

rgan

izat

ave

Jo

fitim

prur

ëse

vepr

ojnë

këtë

fu

shë.

3.1

Mira

timi i

kua

drit

nënl

igjo

r në

zb

atim

të li

gjit

për

fëm

ijët l

idhu

r m

e:

a. K

oord

inim

in e

vep

rimta

risë

mek

aniz

mav

e në

niv

el q

ëndr

or

dhe

vend

or p

ër ç

ësht

jet q

ë lid

hen

me

mbr

ojtje

n e

drej

tave

të fë

mijë

ve.

b. B

ashk

ëpun

imin

mid

is m

ekan

izm

ave

inst

ituci

onal

ë pë

r m

broj

tjen

e të

dre

jtave

fëm

ijëve

dhe

org

aniz

atav

e jo

fit

impr

urës

e.

c. V

endo

sjen

e sa

nksio

neve

për

ra

stet

e m

oszb

atim

it të

ligj

it.

3.2

Taki

me

në ç

do q

ark,

me

gjith

ë ak

torë

t në

nive

l ven

dor

për

real

izim

in e

akt

eve

nënl

igjo

re të

m

ësip

ërm

e.

3.3

Mar

reve

shje

bas

hkëp

unim

i nd

ërm

jet A

gjen

cisë

Sht

etër

ore

për

Mbr

ojtje

n e

të D

rejta

ve të

Fëm

i-jë

ve a

po in

stitu

cion

eve

shte

tëro

re

përg

jegj

ëse

me

OJF

vepr

ojnë

fush

ën e

të d

rejta

ve të

fëm

ijëve

.

MPÇ

SSH

BA

SHM

DF

ASH

MD

F, in

stitu

cion

e sh

tetë

rore

, NJQ

V,

OJF

ASH

MD

F, in

stitu

cion

e sh

tetë

rore

, NJQ

V,

OJF

Mar

s 20

12

2012

-201

3

vazh

dim

ësi

1. V

KM

-të

e m

iratu

ara.

2. M

arrë

vesh

jet e

nën

shkr

uara

nd

ërm

jet i

nstit

ucio

neve

sh

tetë

rore

dhe

OJF.

3. N

umri

i sem

inar

eve

orga

nizu

ara

dhe

num

ri i

pjes

mar

rësv

e në

to.

MPÇ

SSH

B

Viti

2012

- 1.

77Vi

ti 20

13 -

1.88

Viti

2014

- 1.

92

27

Page 29: plani i veprimit per femijet 2012-2015

3. V

endo

sja e

një

pa

rtne

ritet

i dhe

nxi

tja

e ba

shkë

puni

mit

ndër

mje

t in

stitu

cion

eve

shte

tëro

re n

ë ni

vel

qend

ror

e ve

ndor

, O

rgan

izat

ave

Jo

fitim

prur

ëse

vepr

ojnë

këtë

fu

shë.

3.1

Mira

timi i

kua

drit

nënl

igjo

r në

zb

atim

të li

gjit

për

fëm

ijët l

idhu

r m

e:

a. K

oord

inim

in e

vep

rimta

risë

mek

aniz

mav

e në

niv

el q

ëndr

or

dhe

vend

or p

ër ç

ësht

jet q

ë lid

hen

me

mbr

ojtje

n e

drej

tave

të fë

mijë

ve.

b. B

ashk

ëpun

imin

mid

is m

ekan

izm

ave

inst

ituci

onal

ë pë

r m

broj

tjen

e të

dre

jtave

fëm

ijëve

dhe

org

aniz

atav

e jo

fit

impr

urës

e.

c. V

endo

sjen

e sa

nksio

neve

për

ra

stet

e m

oszb

atim

it të

ligj

it.

3.2

Taki

me

në ç

do q

ark,

me

gjith

ë ak

torë

t në

nive

l ven

dor

për

real

izim

in e

akt

eve

nënl

igjo

re të

m

ësip

ërm

e.

3.3

Mar

reve

shje

bas

hkëp

unim

i nd

ërm

jet A

gjen

cisë

Sht

etër

ore

për

Mbr

ojtje

n e

të D

rejta

ve të

Fëm

i-jë

ve a

po in

stitu

cion

eve

shte

tëro

re

përg

jegj

ëse

me

OJF

vepr

ojnë

fush

ën e

të d

rejta

ve të

fëm

ijëve

.

MPÇ

SSH

BA

SHM

DF

ASH

MD

F, in

stitu

cion

e sh

tetë

rore

, NJQ

V,

OJF

ASH

MD

F, in

stitu

cion

e sh

tetë

rore

, NJQ

V,

OJF

Mar

s 20

12

2012

-201

3

vazh

dim

ësi

1. V

KM

-të

e m

iratu

ara.

2. M

arrë

vesh

jet e

nën

shkr

uara

nd

ërm

jet i

nstit

ucio

neve

sh

tetë

rore

dhe

OJF.

3. N

umri

i sem

inar

eve

orga

nizu

ara

dhe

num

ri i

pjes

mar

rësv

e në

to.

MPÇ

SSH

B

Viti

2012

- 1.

77Vi

ti 20

13 -

1.88

Viti

2014

- 1.

92

27

Page 30: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

E D

rejt

a pë

r M

broj

tje

nga

Dhu

na, A

buzi

mi d

he S

hfry

tëzi

mi E

kono

mik

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. P

aran

dalim

i dhe

mbr

ojtj

a e

fëm

ijëve

nga

dhu

na, a

buzi

mi

1. R

egjis

trim

i i t

ë gj

ithë

fëm

ijëve

me

shte

tësi

shqi

ptar

e,

të li

ndur

, bre

nda

dhe

jash

të te

rrito

rit të

Sh

qipë

risë.

2. N

gritj

a dh

e fu

nksio

nim

i i

mek

aniz

mav

e in

stitu

cion

ale

në n

ivel

ve

ndor

për

mbr

ojtje

n e

fëm

ijëve

dhe

m

enax

him

in e

ras

teve

fëm

ijëve

rrez

ik.

1.1

Përm

irësim

i i k

uadr

it lig

jor

për

regj

istrim

in e

fëm

ijëve

.

1. 2

Evi

dent

imi i

të g

jithë

fëm

ijëve

par

egjis

trua

r.

1.3

Bash

këpu

nim

i ndë

rmje

t zyr

ave

gjen

djes

civ

ile, g

jyka

tave

, NJM

F pë

r të

leht

ësua

r re

gjist

rimin

e fë

mijë

ve të

pa

regj

istru

ar b

rend

a af

atev

e.

1.4

Përf

itim

i i s

hpër

blim

it ng

a re

gjist

rimi i

çdo

fëm

ije.

2.1

Taki

me

në ç

do q

ark,

me

krye

tarë

t e q

arqe

ve, k

ryet

arët

e

bash

kive

dhe

kom

unav

e pë

r nj

ohje

n e

ligjit

të r

i dhe

det

yrim

et e

pu

shte

tit v

endo

r në

zba

tim të

ligj

it.

2.2.

Ngr

itja

e nj

ësiv

e pë

r m

broj

tjen

e fë

mijë

ve n

ë ç

do b

ashk

i/kom

unë

(filli

mish

t në

bash

kitë

e m

ëdha

) dhe

e

2 nj

ësiv

e pë

r të

dre

jtat e

fëm

ijëve

.

2.3

Mira

timi P

/VK

M P

ër m

ekan

izm

in

e ba

shkë

rend

imit

të p

unës

ndë

rmje

t

MB

NJQ

V (Z

yrat

e

Gje

ndje

s C

ivile

, N

JMF,

OJF

DPG

JC, N

JQV

(Zyr

at e

Gje

ndje

s C

ivile

, NJM

F, O

JF

NJQ

V

Kës

hilla

t e q

arqe

ve,

NJQ

V A

SHM

DF,

UN

ICEF

, Sho

qëria

ci

vile

Kës

hilla

t e q

arqe

ve,

NJQ

V, D

onat

orët

ASH

MD

FM

PÇSS

HB

2013

vazh

dim

ësi

vazh

dim

ësi

vazh

dim

ësi

2012

201

2-20

15

Mar

s 20

12

Buxh

eti i

MB,

për

G

jend

jen

Civ

ileVi

ti 20

12–

0.1

Viti

2013

– 0.

1Vi

ti 20

14–

0.1

MPÇ

SSH

B

Viti

2012

- 1.

82Vi

ti 20

13 -

1.91

Viti

2014

- 2.

09

1.M

iratim

i i a

ktev

e në

nlig

jore

.

2.M

bajtj

a e

aktit

të li

ndje

s pë

r të

gjit

hë fë

mijë

t e li

ndur

br

enda

ven

dit.

3.M

bajtj

a e

aktit

të li

ndje

s /

regj

istrim

i për

të g

jithë

fëm

ijët

e lin

dur

jash

të v

endi

t.

1.N

umri

i tak

imev

e dh

e i

pjes

mar

rrës

ve.

2.N

umri

i NJM

F dh

e N

JDF

ngrit

ura.

3. V

KM

e m

iratu

ar.

28

auto

ritet

eve

shte

tëro

re p

ërgj

egjë

se

për

refe

rimin

e r

aste

ve të

fëm

ijeve

rre

zik,

si d

he m

ënyr

ën e

pr

oced

imit

të ti

j.

2.4

Har

timi d

he m

iratim

i i

Met

odol

ogjis

ë së

vep

rimit

të n

jësiv

e pë

r m

broj

tjen

e fë

mijë

ve/m

broj

tjen

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve p

ër tr

ajtim

in e

ra

stev

e të

fëm

ijëve

rrez

ik.

2.5

Ngr

itja

dhe

funk

sioni

mi i

eki

peve

te

knik

e nd

ërdi

siplin

ore

në q

arqe

, ba

shki

e k

omun

a pë

r m

enax

him

in e

ra

stev

e të

fëm

ijëve

rrez

ik.

2.6

Përg

atitj

a e

rreg

ullo

reve

tip

dhe

mira

timi i

rre

gullo

reve

funk

sioni

mit

të K

omite

teve

Dre

jtues

qar

qe d

he të

eki

peve

tekn

ike

mul

tidisi

plin

ore

në b

ashk

i e k

omun

a pë

r m

enax

him

in e

ras

teve

fëm

ijëve

rrez

ik.

2.7

Ngr

itja

e ka

paci

tete

ve të

pu

nonj

ësve

të n

jësiv

e të

mbr

ojtje

s së

fëm

ijëve

/mbr

ojtje

s së

të d

rejta

ve

të fë

mijë

ve, g

rupe

ve te

knik

e m

ultid

isipl

inar

e në

një

sitë

e qe

veris

jes

vend

ore.

2.8

Har

timi d

he m

iratim

i i S

tatu

sit të

Pu

nonj

ësit

Soci

al.

2.9

Mon

itorim

i i m

enax

him

it të

ra

stev

e të

fëm

ijëve

rrez

ik.

ASH

MD

FM

PÇSS

HB

NJQ

V e

në K

ëshi

llat

e qa

rqev

e

ASH

MD

FN

JQV

e në

Kës

hilla

t e

qarq

eve

NJQ

V, In

stitu

cio-

net s

htet

ëror

e pë

rgje

gjës

e në

niv

el

vend

or, A

SHM

DF,

Don

ator

ët

MPÇ

SSH

B

ASH

MD

F

2013

vazh

dim

ësi

2014

vazh

dim

ësi

2013

vazh

dim

ësi

4. U

dhëz

imi i

Min

istrit

për

M

etod

olog

jinë

e ve

prim

it të

një

sive

për

mbr

ojtje

n e

fëm

ijëve

/ mbr

ojtje

n e

drej

tave

të fë

mijë

ve p

ër

traj

timin

e r

aste

ve të

fëm

ijëve

rre

zik.

5. T

akim

et e

gru

peve

m

ultid

isipl

inar

e pë

r m

enax

him

in e

ras

tit të

mijë

ve n

ë rr

ezik

.

6. R

regu

llore

të m

iratu

ara

qarq

et k

u ja

në n

gritu

r Ko

mite

tet D

rejtu

es d

he n

ë N

JQV

ku ja

në n

gritu

r ek

ipet

te

knik

e m

ultid

isipl

inor

e.

7. N

umri

i tra

jnim

eve

dhe

pers

onav

e të

traj

nuar

.

8.St

atus

i i p

unon

jësit

soc

ial i

m

iratu

ar.

9.N

umri

i kon

trol

leve

.

29

Page 31: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

E D

rejt

a pë

r M

broj

tje

nga

Dhu

na, A

buzi

mi d

he S

hfry

tëzi

mi E

kono

mik

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. P

aran

dalim

i dhe

mbr

ojtj

a e

fëm

ijëve

nga

dhu

na, a

buzi

mi

1. R

egjis

trim

i i t

ë gj

ithë

fëm

ijëve

me

shte

tësi

shqi

ptar

e,

të li

ndur

, bre

nda

dhe

jash

të te

rrito

rit të

Sh

qipë

risë.

2. N

gritj

a dh

e fu

nksio

nim

i i

mek

aniz

mav

e in

stitu

cion

ale

në n

ivel

ve

ndor

për

mbr

ojtje

n e

fëm

ijëve

dhe

m

enax

him

in e

ras

teve

fëm

ijëve

rrez

ik.

1.1

Përm

irësim

i i k

uadr

it lig

jor

për

regj

istrim

in e

fëm

ijëve

.

1. 2

Evi

dent

imi i

të g

jithë

fëm

ijëve

par

egjis

trua

r.

1.3

Bash

këpu

nim

i ndë

rmje

t zyr

ave

gjen

djes

civ

ile, g

jyka

tave

, NJM

F pë

r të

leht

ësua

r re

gjist

rimin

e fë

mijë

ve të

pa

regj

istru

ar b

rend

a af

atev

e.

1.4

Përf

itim

i i s

hpër

blim

it ng

a re

gjist

rimi i

çdo

fëm

ije.

2.1

Taki

me

në ç

do q

ark,

me

krye

tarë

t e q

arqe

ve, k

ryet

arët

e

bash

kive

dhe

kom

unav

e pë

r nj

ohje

n e

ligjit

të r

i dhe

det

yrim

et e

pu

shte

tit v

endo

r në

zba

tim të

ligj

it.

2.2.

Ngr

itja

e nj

ësiv

e pë

r m

broj

tjen

e fë

mijë

ve n

ë ç

do b

ashk

i/kom

unë

(filli

mish

t në

bash

kitë

e m

ëdha

) dhe

e

2 nj

ësiv

e pë

r të

dre

jtat e

fëm

ijëve

.

2.3

Mira

timi P

/VK

M P

ër m

ekan

izm

in

e ba

shkë

rend

imit

të p

unës

ndë

rmje

t

MB

NJQ

V (Z

yrat

e

Gje

ndje

s C

ivile

, N

JMF,

OJF

DPG

JC, N

JQV

(Zyr

at e

Gje

ndje

s C

ivile

, NJM

F, O

JF

NJQ

V

Kës

hilla

t e q

arqe

ve,

NJQ

V A

SHM

DF,

UN

ICEF

, Sho

qëria

ci

vile

Kës

hilla

t e q

arqe

ve,

NJQ

V, D

onat

orët

ASH

MD

FM

PÇSS

HB

2013

vazh

dim

ësi

vazh

dim

ësi

vazh

dim

ësi

2012

201

2-20

15

Mar

s 20

12

Buxh

eti i

MB,

për

G

jend

jen

Civ

ileVi

ti 20

12–

0.1

Viti

2013

– 0.

1Vi

ti 20

14–

0.1

MPÇ

SSH

B

Viti

2012

- 1.

82Vi

ti 20

13 -

1.91

Viti

2014

- 2.

09

1.M

iratim

i i a

ktev

e në

nlig

jore

.

2.M

bajtj

a e

aktit

të li

ndje

s pë

r të

gjit

hë fë

mijë

t e li

ndur

br

enda

ven

dit.

3.M

bajtj

a e

aktit

të li

ndje

s /

regj

istrim

i për

të g

jithë

fëm

ijët

e lin

dur

jash

të v

endi

t.

1.N

umri

i tak

imev

e dh

e i

pjes

mar

rrës

ve.

2.N

umri

i NJM

F dh

e N

JDF

ngrit

ura.

3. V

KM

e m

iratu

ar.

28

auto

ritet

eve

shte

tëro

re p

ërgj

egjë

se

për

refe

rimin

e r

aste

ve të

fëm

ijeve

rre

zik,

si d

he m

ënyr

ën e

pr

oced

imit

të ti

j.

2.4

Har

timi d

he m

iratim

i i

Met

odol

ogjis

ë së

vep

rimit

të n

jësiv

e pë

r m

broj

tjen

e fë

mijë

ve/m

broj

tjen

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve p

ër tr

ajtim

in e

ra

stev

e të

fëm

ijëve

rrez

ik.

2.5

Ngr

itja

dhe

funk

sioni

mi i

eki

peve

te

knik

e nd

ërdi

siplin

ore

në q

arqe

, ba

shki

e k

omun

a pë

r m

enax

him

in e

ra

stev

e të

fëm

ijëve

rrez

ik.

2.6

Përg

atitj

a e

rreg

ullo

reve

tip

dhe

mira

timi i

rre

gullo

reve

funk

sioni

mit

të K

omite

teve

Dre

jtues

qar

qe d

he të

eki

peve

tekn

ike

mul

tidisi

plin

ore

në b

ashk

i e k

omun

a pë

r m

enax

him

in e

ras

teve

fëm

ijëve

rrez

ik.

2.7

Ngr

itja

e ka

paci

tete

ve të

pu

nonj

ësve

të n

jësiv

e të

mbr

ojtje

s së

fëm

ijëve

/mbr

ojtje

s së

të d

rejta

ve

të fë

mijë

ve, g

rupe

ve te

knik

e m

ultid

isipl

inar

e në

një

sitë

e qe

veris

jes

vend

ore.

2.8

Har

timi d

he m

iratim

i i S

tatu

sit të

Pu

nonj

ësit

Soci

al.

2.9

Mon

itorim

i i m

enax

him

it të

ra

stev

e të

fëm

ijëve

rrez

ik.

ASH

MD

FM

PÇSS

HB

NJQ

V e

në K

ëshi

llat

e qa

rqev

e

ASH

MD

FN

JQV

e në

Kës

hilla

t e

qarq

eve

NJQ

V, In

stitu

cio-

net s

htet

ëror

e pë

rgje

gjës

e në

niv

el

vend

or, A

SHM

DF,

Don

ator

ët

MPÇ

SSH

B

ASH

MD

F

2013

vazh

dim

ësi

2014

vazh

dim

ësi

2013

vazh

dim

ësi

4. U

dhëz

imi i

Min

istrit

për

M

etod

olog

jinë

e ve

prim

it të

një

sive

për

mbr

ojtje

n e

fëm

ijëve

/ mbr

ojtje

n e

drej

tave

të fë

mijë

ve p

ër

traj

timin

e r

aste

ve të

fëm

ijëve

rre

zik.

5. T

akim

et e

gru

peve

m

ultid

isipl

inar

e pë

r m

enax

him

in e

ras

tit të

mijë

ve n

ë rr

ezik

.

6. R

regu

llore

të m

iratu

ara

qarq

et k

u ja

në n

gritu

r Ko

mite

tet D

rejtu

es d

he n

ë N

JQV

ku ja

në n

gritu

r ek

ipet

te

knik

e m

ultid

isipl

inor

e.

7. N

umri

i tra

jnim

eve

dhe

pers

onav

e të

traj

nuar

.

8.St

atus

i i p

unon

jësit

soc

ial i

m

iratu

ar.

9.N

umri

i kon

trol

leve

.

29

Page 32: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

3. Z

batim

i i p

rogr

amit

CO

MBI

: “Pë

r nj

ë sh

kollë

miq

ësor

e pr

o sje

lljev

e po

zitiv

e”.

4. V

endo

sja d

he

kons

olid

imi i

sh

ërbi

mit

psik

olog

jik

në të

gjit

ha k

opsh

tet,

shko

llat e

ars

imit

dety

ruar

dhe

ars

imit

të m

esëm

.

3.1

Ngr

itja

e gr

upit

të a

voka

tëve

mën

yrav

e të

rej

a të

disi

plin

imit

(MRD

) në

të g

jitha

shk

olla

t e

arsim

it pa

raun

iver

sitar

.

3.2

Sean

ca tr

ajni

mi p

ër z

batim

in e

M

RD.

3.3

Prom

ovim

i dhe

zba

timi

i MRD

shk

olla

, nëp

ërm

jet

med

ias

dhe

sens

ibili

zim

it të

kom

unite

tit.

3.4

Vler

ësim

i i im

pakt

it të

zba

timit

të p

rogr

amit

CO

MBI

.

4.1

Shtr

irja

e sh

ërbi

mit

psik

olog

jik

në të

gjit

hë k

opsh

tet d

he s

hkol

lat n

ë ve

nd.

4.2

Rritj

a e

kapa

cite

teve

psik

olog

ëve

të s

hkol

lave

.

UN

ICEF

të g

jitha

D

AR/

ZA

të g

jitha

D

AR/

ZA

MA

SH, U

NIC

EF

MA

SH,

DA

R/Z

A, U

NIC

EF

2012

-201

3

2012

-201

4

vazh

dim

ësi

2015

2012

-201

4Ko

nsol

idim

i i s

hërb

imit

psik

olog

jik ;

Vi

ti 20

12- 7

.5;

Viti

2013

-12;

Viti

2014

- 20

1. N

umri

i avo

katë

ve n

ë të

gjit

ha s

hkol

lat e

ars

imit

para

unie

rsita

r.

2. N

umri

i mës

uesv

e dh

e dr

ejtu

esve

të s

hkol

lave

traj

nuar

.3.

Num

ri i a

ktiv

itete

ve

prom

ovue

se n

ë ni

vel D

AR/

ZA

.4.

Em

ision

e te

levi

zive

dhe

ra

diof

onik

e. a

rtik

uj se

nsib

ilizu

es

në s

htyp

in e

për

dits

hëm

.5.

Krij

imi i

Ale

anca

ve R

ajon

ale

të M

RD (D

AR/

ZA

kom

unite

tit i

prin

dërv

e).

6. R

apor

te m

ujor

e pë

r di

skut

imin

e z

batim

it të

MRD

të g

jithë

shk

olla

t e a

rsim

it pa

raun

iver

sitar

.7.

Rap

orte

vle

rësu

ese

për

zb

atim

in e

MRD

fillim

dh

e në

fund

të z

batim

it të

pr

ogra

mit

CO

MBI

.

1. N

umri

i shk

olla

ve q

ë ka

psik

olog

.

2. T

rajn

imi i

psik

olog

ëve

(250

).

30

5.In

tern

et i

sigur

për

fëm

ijët

1.Fo

rcim

i i m

asav

e pë

r pa

rand

alim

in

dhe

gara

ntim

in e

nj

ë m

broj

tje m

ë ef

ikas

e pë

r fë

mijë

t e

shfr

ytëz

uar

në fo

rmat

m

ë të

rën

da të

pun

ës.

2.Rr

itja

e ro

lit

të In

spek

tora

tit

Shte

tëro

r të

Pun

ës

për

mbr

ojtje

n

4.3

Vend

osja

e b

ashk

ë-pu

nim

it nd

ërm

jet p

siko-

logë

ve të

shk

ollë

s dh

e N

jësiv

e pë

r M

broj

tjen

e Fë

mi-

jëve

bash

ki/k

omun

ë pë

r m

enax

-hi

min

e r

aste

ve të

fëm

ijve

në r

rezi

k.

5.1

Nxi

tja e

pra

ktik

ave

vetë

rreg

ullim

it nd

ërm

jet s

igur

uesv

e të

shë

rbim

it të

inte

rnet

it,

inst

ituci

onev

e d

he a

ktor

ëve

tjerë

të in

dust

risë

së k

omun

ikim

it.

5.2

Fush

ata

ndër

gjeg

jësim

i ,

eduk

imi,

info

rmim

i për

sig

urin

ë në

inte

rnet

, për

të g

jithë

akt

orët

, op

erat

orët

cel

ular

ë, IS

P, of

rues

it e

shër

bim

eve,

prin

dërit

, fëm

ijët e

tj.

1.1

Ndr

yshi

mi i

Kod

it Pe

nal,

neni

12

4/b,

lidh

ur m

e ke

qtra

jtim

in a

po

shfr

ytëz

imin

për

lypë

si, p

unë

dëm

tojn

ë sh

ënde

tin m

endo

r dh

e fiz

ik të

fëm

ijës.

1.2

Fush

atë

sens

ibili

zues

e ku

ndër

sh

fryt

ëzim

it pë

r pu

në të

fëm

ijëve

.

1.3

Vler

ësim

, stu

dim

i pu

nës

fëm

ijëve

.

2.1

Vend

osja

e b

ashk

ëpun

imit

ISH

P m

e N

jësin

ë e

Mbr

ojtje

s së

mijë

ve n

ë ba

shki

/kom

unë.

MIT

IKA

KSH

Iop

erat

orët

ce

lula

rë, I

SP

prov

ider

s.

MD

BKT

F

INST

AT

ISH

P, N

JQV(

NJM

F)

2012

-201

3

2013

-201

5

201

2

Çdo

vit

2012

2012

-201

5

Buxh

eti i

sht

etit

dona

torë

Buxh

eti i

sht

etit

dona

tore

MPÇ

SSH

B

Vi

ti 20

12 -

121.

86Vi

ti 20

13 -

106.

41Vi

ti 20

14 -

124

3.N

gritj

a e

siste

mit

koor

dinu

es

dhe

supe

rviz

ues

së S

HPS

H.

1. N

jë K

od K

ombë

tar

sjellj

eje,

et

ike

ndër

mje

t të

gjith

ë ak

torë

ve.

2. M

arrë

vesh

je b

ashk

ëpun

imi

ISP,

oper

ator

ëve

celu

larë

etj.

3. N

ënsh

krim

i i m

arrë

vesh

jeve

Bas

hkëp

unim

it nd

ërm

jet

inst

ituci

onev

e sh

tetë

rore

dhe

bi

znes

it.

1. M

iratim

i i n

drys

him

eve

Kodi

n Pe

nal.

2. A

ktiv

itete

ndë

rgje

gjës

uese

të g

jithë

qar

qet e

ven

dit.

3. S

tudi

mi i

INST

AT p

ër p

unën

e

fëm

ijëve

.

1.In

stitu

cion

aliz

im i

bash

këpu

nim

it në

për

puth

je

edhe

me

Ligj

in p

ër in

spek

timin

N

r104

33 d

t 16.

6.20

11

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. M

broj

tja

e fë

mijë

ve n

ga fo

rmat

të k

ëqija

punë

s

31

Page 33: plani i veprimit per femijet 2012-2015

5.In

tern

et i

sigur

për

fëm

ijët

1.Fo

rcim

i i m

asav

e pë

r pa

rand

alim

in

dhe

gara

ntim

in e

nj

ë m

broj

tje m

ë ef

ikas

e pë

r fë

mijë

t e

shfr

ytëz

uar

në fo

rmat

m

ë të

rën

da të

pun

ës.

2.Rr

itja

e ro

lit

të In

spek

tora

tit

Shte

tëro

r të

Pun

ës

për

mbr

ojtje

n

4.3

Vend

osja

e b

ashk

ë-pu

nim

it nd

ërm

jet p

siko-

logë

ve të

shk

ollë

s dh

e N

jësiv

e pë

r M

broj

tjen

e Fë

mi-

jëve

bash

ki/k

omun

ë pë

r m

enax

-hi

min

e r

aste

ve të

fëm

ijve

në r

rezi

k.

5.1

Nxi

tja e

pra

ktik

ave

vetë

rreg

ullim

it nd

ërm

jet s

igur

uesv

e të

shë

rbim

it të

inte

rnet

it,

inst

ituci

onev

e d

he a

ktor

ëve

tjerë

të in

dust

risë

së k

omun

ikim

it.

5.2

Fush

ata

ndër

gjeg

jësim

i ,

eduk

imi,

info

rmim

i për

sig

urin

ë në

inte

rnet

, për

të g

jithë

akt

orët

, op

erat

orët

cel

ular

ë, IS

P, of

rues

it e

shër

bim

eve,

prin

dërit

, fëm

ijët e

tj.

1.1

Ndr

yshi

mi i

Kod

it Pe

nal,

neni

12

4/b,

lidh

ur m

e ke

qtra

jtim

in a

po

shfr

ytëz

imin

për

lypë

si, p

unë

dëm

tojn

ë sh

ënde

tin m

endo

r dh

e fiz

ik të

fëm

ijës.

1.2

Fush

atë

sens

ibili

zues

e ku

ndër

sh

fryt

ëzim

it pë

r pu

në të

fëm

ijëve

.

1.3

Vler

ësim

, stu

dim

i pu

nës

fëm

ijëve

.

2.1

Vend

osja

e b

ashk

ëpun

imit

ISH

P m

e N

jësin

ë e

Mbr

ojtje

s së

mijë

ve n

ë ba

shki

/kom

unë.

MIT

IKA

KSH

Iop

erat

orët

ce

lula

rë, I

SP

prov

ider

s.

MD

BKT

F

INST

AT

ISH

P, N

JQV(

NJM

F)

2012

-201

3

2013

-201

5

201

2

Çdo

vit

2012

2012

-201

5

Buxh

eti i

sht

etit

dona

torë

Buxh

eti i

sht

etit

dona

tore

MPÇ

SSH

B

Vi

ti 20

12 -

121.

86Vi

ti 20

13 -

106.

41Vi

ti 20

14 -

124

3.N

gritj

a e

siste

mit

koor

dinu

es

dhe

supe

rviz

ues

së S

HPS

H.

1. N

jë K

od K

ombë

tar

sjellj

eje,

et

ike

ndër

mje

t të

gjith

ë ak

torë

ve.

2. M

arrë

vesh

je b

ashk

ëpun

imi

ISP,

oper

ator

ëve

celu

larë

etj.

3. N

ënsh

krim

i i m

arrë

vesh

jeve

Bas

hkëp

unim

it nd

ërm

jet

inst

ituci

onev

e sh

tetë

rore

dhe

bi

znes

it.

1. M

iratim

i i n

drys

him

eve

Kodi

n Pe

nal.

2. A

ktiv

itete

ndë

rgje

gjës

uese

të g

jithë

qar

qet e

ven

dit.

3. S

tudi

mi i

INST

AT p

ër p

unën

e

fëm

ijëve

.

1.In

stitu

cion

aliz

im i

bash

këpu

nim

it në

për

puth

je

edhe

me

Ligj

in p

ër in

spek

timin

N

r104

33 d

t 16.

6.20

11

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. M

broj

tja

e fë

mijë

ve n

ga fo

rmat

të k

ëqija

punë

s

31

Page 34: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

e fë

mijë

ve d

he

përm

irësim

in e

situ

atës

fëm

ijëve

puno

jnë.

2.2

Rritj

a e

kapa

cite

teve

insp

ekto

rëve

të IS

HP

lidhu

r m

e çë

shtje

t e m

broj

tjes

së fë

mijë

ve

në r

rezi

k, p

oliti

kat e

rej

a pë

r ba

shkë

puni

min

e in

stitu

cion

eve

në n

ivel

ven

dor

për

men

axhi

min

e

rast

eve

të fë

mijë

ve n

ë rr

ezik

.

2.3

For

cim

i i in

spek

timev

e du

ke

përm

irësu

ar m

onito

rimin

e p

unës

fëm

ijëve

me

foku

s sh

ënde

tin e

ty

re d

he s

igur

inë

në p

unë.

2.4

Përm

irësim

i i p

oliti

kave

kua

drit

ligjo

r pë

r sig

urin

ë dh

e sh

ënde

tin n

ë pu

në të

fëm

ijëve

.

ISH

P

ISH

P

MPÇ

SSH

B, IS

HP

2012

-201

3

vazh

dim

ësi

2013

2. T

rajn

imi i

120

insp

ekto

rëve

ISH

P.

3.H

artim

i i S

trat

egjis

ë së

In

pekt

imit

në P

unë

2013

-202

0 du

ke i

dhën

ë nj

ë fo

kus

veça

ntë

punë

s së

të m

iturv

e.

E D

rejt

a pë

r Z

hvill

im d

he A

rsim

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. K

rijm

i i n

jë m

jedi

si që

nxi

t zh

villi

min

e fë

mijë

ve q

ë në

mos

hë t

ë he

rshm

e

1.Pu

shet

i ven

dor

ka

afte

sitë

dhe

buxh

etet

e

nevo

jshm

e pë

r të

pr

omov

uar

zhvi

llim

in

e he

rshë

m të

mijë

ve.

1.1

Stu

dim

kom

bëta

r pë

r pr

oble

mat

ikat

dhe

rek

oman

dim

et

për

të p

rom

ovua

r z

hvill

imin

e

hers

hëm

të fë

mijë

ve 0

-3 v

jeç.

1.2.

Har

timi i

sta

ndar

deve

për

mijë

t 0-3

vje

ç në

çer

dhe.

1.3

Rritj

a e

kapa

cite

teve

të p

usht

it lo

kal d

he a

ktor

ëve

të tj

erë

për

har

tuar

, bux

hetu

ar d

he z

batu

ar

UN

ICEF

, N

JQV

ASH

MD

F

ASH

MD

FM

PÇSS

HB,

UN

ICEF

UN

ICEF

, ASH

MD

FN

JQV

2012

2013

2013

-201

5

Buxh

eti i

NJQ

V,U

NIC

EF

1. S

tudi

mi k

ombë

tar

ësht

ë zh

villu

ar d

he k

a ev

iden

tuar

pr

oble

mat

ikat

dhe

hap

at p

ër

të a

rdhm

en.

2. S

tand

arde

t për

çer

dhet

, pë

r fë

mijë

t 0-

3 vj

eç, j

anë

përg

atitu

r d

he m

iratu

ar.

3. B

uxhe

ti i p

usht

etit

loka

l për

mijë

t 0-3

vje

ç ës

htë

rritu

r m

e 5%

.

321.

Për

mirë

simi

dhe

kons

olid

imi

i vaz

hdue

shëm

i sis

tem

it ar

simor

pu

blik

cilë

sor

dhe

fala

s në

niv

elet

e

para

shko

llorit

, ars

imit

të d

etyr

uar.

polit

ika

për

fëm

ijët 0

-3 v

jeç,

duk

e i d

hënë

për

parë

si gr

upev

e të

mijë

ve n

ë ne

vojë

.

1.4

Har

timi i

pro

gram

eve

kësh

illue

se p

ër p

rindë

rimin

poz

itiv.

1.1

Rritj

a e

akse

sit të

fëm

ijëve

arsim

in p

aras

hkol

lor.

Ndë

rtim

i i

kops

htev

e të

rej

a, r

ehab

ilitim

i i

atyr

e ek

zist

uese

dhe

kom

plet

imi m

e or

endi

e p

ajisj

e.

1.2

Përm

irësim

i në

vazh

dim

ësi i

ku

rrik

ulës

, duk

e sy

nuar

shm

angi

en

e ng

arke

save

të te

përt

a si

dhe

duke

pa

tur

në k

onsid

erat

ë zh

villi

min

e

fëm

ijëve

.

1.3

Përm

irësim

i i k

usht

eve

shko

lla,

ndër

timi i

shk

olla

ve të

rej

a,

reha

bilit

imi i

aty

re e

kzist

uese

.

1.4

Krij

imi n

ë sh

kolla

t e a

rsim

it të

de

tyru

ar d

he a

rsim

it të

mes

ëm i

infr

astr

uktu

rës

mës

imdh

ënës

e që

rr

it sh

kallë

n e

kërk

imit,

efe

ktiv

itetin

UN

ICEF

, ASH

MD

FN

JQV

MA

SH

MA

SH

2013

2012

-201

4

2012

-201

5

2012

-201

5

2012

-201

5

Viti

2012

- 2,

8;Vi

ti 20

13 -

2,9;

Viti

2014

- 3,

1

Viti

2012

-29,

3;

Viti

2013

-30,

3;

Viti

2014

- 33,

3

4. P

rogr

ame

prin

dërim

i sid

omos

me

foku

s sh

tres

at

në n

evoj

ë ja

në k

rijua

r dh

e im

plem

entu

ar.

1. R

ritje

e n

umrit

të fë

mijë

ve

5 vj

eçar

me

10%

dhe

fëm

ijëve

3-

4 vj

eçar

ë në

ars

imin

pa

rash

kollo

r. 2.

Num

ri ko

psht

eve

të r

eja

dhe

atyr

e të

rik

onst

rukt

uara

.

3. R

ishik

imi i

kur

rikul

ave

arsim

it të

det

yrua

r.

4. N

umri

i shk

olla

ve të

rej

a pë

r ar

simin

e d

etyr

uar.

5. P

ërqi

ndja

e b

uxhe

tit të

shte

tit

dhe

Përq

indj

a e

fond

eve

që d

o të

alo

kohe

n ng

a të

ard

hura

t e

njës

ive

të q

ever

isjes

ven

dore

r për

hapj

en e

shko

llave

reja

dhe

për

mirë

simin

e

infr

astr

uktu

rës e

kzist

uese

to.

6. N

gritj

a ap

o re

habi

litim

i i

bibl

iote

kave

.N

gritj

e e

kabi

nete

ve d

he

labo

rato

rëve

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. S

istem

ars

imor

gjit

hpër

fshi

res

dhe

cilë

sor,

për

fëm

ijët

33

Page 35: plani i veprimit per femijet 2012-2015

1. P

ërm

irësim

i dh

e ko

nsol

idim

i i v

azhd

uesh

ëm i

siste

mit

arsim

or

publ

ik c

ilëso

r dh

e fa

las

në n

ivel

et e

pa

rash

kollo

rit, a

rsim

it të

det

yrua

r.

polit

ika

për

fëm

ijët 0

-3 v

jeç,

duk

e i d

hënë

për

parë

si gr

upev

e të

mijë

ve n

ë ne

vojë

.

1.4

Har

timi i

pro

gram

eve

kësh

illue

se p

ër p

rindë

rimin

poz

itiv.

1.1

Rritj

a e

akse

sit të

fëm

ijëve

arsim

in p

aras

hkol

lor.

Ndë

rtim

i i

kops

htev

e të

rej

a, r

ehab

ilitim

i i

atyr

e ek

zist

uese

dhe

kom

plet

imi m

e or

endi

e p

ajisj

e.

1.2

Përm

irësim

i në

vazh

dim

ësi i

ku

rrik

ulës

, duk

e sy

nuar

shm

angi

en

e ng

arke

save

të te

përt

a si

dhe

duke

pa

tur

në k

onsid

erat

ë zh

villi

min

e

fëm

ijëve

.

1.3

Përm

irësim

i i k

usht

eve

shko

lla,

ndër

timi i

shk

olla

ve të

rej

a,

reha

bilit

imi i

aty

re e

kzist

uese

.

1.4

Krij

imi n

ë sh

kolla

t e a

rsim

it të

de

tyru

ar d

he a

rsim

it të

mes

ëm i

infr

astr

uktu

rës

mës

imdh

ënës

e që

rr

it sh

kallë

n e

kërk

imit,

efe

ktiv

itetin

UN

ICEF

, ASH

MD

FN

JQV

MA

SH

MA

SH

2013

2012

-201

4

2012

-201

5

2012

-201

5

2012

-201

5

Viti

2012

- 2,

8;Vi

ti 20

13 -

2,9;

Viti

2014

- 3,

1

Viti

2012

-29,

3;

Viti

2013

-30,

3;

Viti

2014

- 33,

3

4. P

rogr

ame

prin

dërim

i sid

omos

me

foku

s sh

tres

at

në n

evoj

ë ja

në k

rijua

r dh

e im

plem

entu

ar.

1. R

ritje

e n

umrit

të fë

mijë

ve

5 vj

eçar

me

10%

dhe

fëm

ijëve

3-

4 vj

eçar

ë në

ars

imin

pa

rash

kollo

r. 2.

Num

ri ko

psht

eve

të r

eja

dhe

atyr

e të

rik

onst

rukt

uara

.

3. R

ishik

imi i

kur

rikul

ave

arsim

it të

det

yrua

r.

4. N

umri

i shk

olla

ve të

rej

a pë

r ar

simin

e d

etyr

uar.

5. P

ërqi

ndja

e b

uxhe

tit të

shte

tit

dhe

Përq

indj

a e

fond

eve

që d

o të

alo

kohe

n ng

a të

ard

hura

t e

njës

ive

të q

ever

isjes

ven

dore

r për

hapj

en e

shko

llave

reja

dhe

për

mirë

simin

e

infr

astr

uktu

rës e

kzist

uese

to.

6. N

gritj

a ap

o re

habi

litim

i i

bibl

iote

kave

.N

gritj

e e

kabi

nete

ve d

he

labo

rato

rëve

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. S

istem

ars

imor

gjit

hpër

fshi

res

dhe

cilë

sor,

për

fëm

ijët

33

Page 36: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

2. G

jithë

përf

shirj

e në

mës

imnx

ënie

pa

varë

sisht

gje

ndje

s so

cial

-eko

nom

ike

të fa

milj

es,

përk

atës

isë e

tnik

e,

aftë

sisë

së k

ufiz

uar

apo

vend

odhj

es

gjeo

graf

ike.

e pë

rvet

ësim

it të

kur

rikul

ës

arsim

ore

që p

ërm

irëso

het.

1.5

Rritj

a e

nive

lit të

form

imit

dhe

traj

nim

it të

mës

uesit

.

2.1

Rritj

a e

num

rit të

reg

jistr

imit

të fë

mijë

ve r

omë,

egj

yptia

në d

he

me

AK

arsim

in e

det

yrua

r2.

2 Pë

rfsh

irja

me

prio

ritet

i fë

mi-

jëve

rom

ë n

ë ar

simin

par

ashk

ollo

r dh

e m

ësim

i i g

juhë

s sh

qipe

për

t’i

përg

atitu

r pë

r kl

asën

e p

arë.

2.3

Përm

irësim

i i k

urrik

ulav

e,

hart

imi i

pro

gram

eve,

met

odav

e të

pun

ës q

ë le

htës

ojnë

pro

cesin

e

të n

xëni

t të

fëm

ijëve

me

AK

.

2.4

Har

timi i

akt

eve

nënl

igjo

re p

ër

arsim

imin

e fë

mijë

ve m

e ne

voja

veça

nta.

2.5

Rritj

a e

akse

sit n

ë ar

simin

e

dety

ruar

fëm

ijëve

vijn

ë ng

a fa

milj

e në

gje

ndje

të v

ësht

irë s

ocia

l ek

onom

ike

dhe

nga

vend

bani

me

të la

rgët

a.

MA

SH, O

JFN

JQV

MA

SH

MA

SH

MA

SH, O

JFN

JQV

2012

-201

5

2012

-201

5

2014

2012

-201

5

Traj

nim

etVi

ti 20

12- 2

5.8;

Vi

ti 20

13-2

6;

Vi

ti 20

14- 2

9.2

Buxh

eti i

sht

etit

Kom

pens

imi i

vl

erës

teks

teve

Viti

2012

– 0

.2Vi

ti 20

13 –

0.2

Viti

2013

– 0

.2

Sigu

rimi i

lidh

jes

me

inte

rnet

dh

e la

bora

torë

t e te

knol

ogjis

ë

7.H

artim

i dhe

për

gatit

ja e

m

odel

eve

alte

rnat

ive

për

traj

nim

in e

mës

uesv

e dh

e zh

villi

min

e v

azhd

uesh

ëm

prof

esio

nal t

e m

ësue

sve

përp

uthj

e m

e ne

voja

t e ty

re

1. R

ritja

e tr

egue

sit të

re

gjist

rimit

me

4.5%

ose

160

mijë

për

nxë

nësit

rom

ë dh

e eg

jiptia

në, 2

% p

ër n

xënë

sit

me

AK

2. P

rogr

ame

pune

, kur

rikul

a

për

fëm

ijët m

e A

K q

ë st

udio

jnë

në s

hkol

la

3. A

ktet

e m

iratu

ara

4. V

azhd

imi i

shp

ërnd

arje

s së

teks

teve

fala

s në

ars

imin

e

dety

ruar

9-v

jeça

r, pë

r të

sig

urua

r ak

sesin

e d

uhur

arsim

të fë

mijë

ve q

ë i p

ërka

sin

34

Page 37: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

2. G

jithë

përf

shirj

e në

mës

imnx

ënie

pa

varë

sisht

gje

ndje

s so

cial

-eko

nom

ike

të fa

milj

es,

përk

atës

isë e

tnik

e,

aftë

sisë

së k

ufiz

uar

apo

vend

odhj

es

gjeo

graf

ike.

e pë

rvet

ësim

it të

kur

rikul

ës

arsim

ore

që p

ërm

irëso

het.

1.5

Rritj

a e

nive

lit të

form

imit

dhe

traj

nim

it të

mës

uesit

.

2.1

Rritj

a e

num

rit të

reg

jistr

imit

të fë

mijë

ve r

omë,

egj

yptia

në d

he

me

AK

arsim

in e

det

yrua

r2.

2 Pë

rfsh

irja

me

prio

ritet

i fë

mi-

jëve

rom

ë n

ë ar

simin

par

ashk

ollo

r dh

e m

ësim

i i g

juhë

s sh

qipe

për

t’i

përg

atitu

r pë

r kl

asën

e p

arë.

2.3

Përm

irësim

i i k

urrik

ulav

e,

hart

imi i

pro

gram

eve,

met

odav

e të

pun

ës q

ë le

htës

ojnë

pro

cesin

e

të n

xëni

t të

fëm

ijëve

me

AK

.

2.4

Har

timi i

akt

eve

nënl

igjo

re p

ër

arsim

imin

e fë

mijë

ve m

e ne

voja

veça

nta.

2.5

Rritj

a e

akse

sit n

ë ar

simin

e

dety

ruar

fëm

ijëve

vijn

ë ng

a fa

milj

e në

gje

ndje

të v

ësht

irë s

ocia

l ek

onom

ike

dhe

nga

vend

bani

me

të la

rgët

a.

MA

SH, O

JFN

JQV

MA

SH

MA

SH

MA

SH, O

JFN

JQV

2012

-201

5

2012

-201

5

2014

2012

-201

5

Traj

nim

etVi

ti 20

12- 2

5.8;

Vi

ti 20

13-2

6;

Vi

ti 20

14- 2

9.2

Buxh

eti i

sht

etit

Kom

pens

imi i

vl

erës

teks

teve

Viti

2012

– 0

.2Vi

ti 20

13 –

0.2

Viti

2013

– 0

.2

Sigu

rimi i

lidh

jes

me

inte

rnet

dh

e la

bora

torë

t e te

knol

ogjis

ë

7.H

artim

i dhe

për

gatit

ja e

m

odel

eve

alte

rnat

ive

për

traj

nim

in e

mës

uesv

e dh

e zh

villi

min

e v

azhd

uesh

ëm

prof

esio

nal t

e m

ësue

sve

përp

uthj

e m

e ne

voja

t e ty

re

1. R

ritja

e tr

egue

sit të

re

gjist

rimit

me

4.5%

ose

160

mijë

për

nxë

nësit

rom

ë dh

e eg

jiptia

në, 2

% p

ër n

xënë

sit

me

AK

2. P

rogr

ame

pune

, kur

rikul

a

për

fëm

ijët m

e A

K q

ë st

udio

jnë

në s

hkol

la

3. A

ktet

e m

iratu

ara

4. V

azhd

imi i

shp

ërnd

arje

s së

teks

teve

fala

s në

ars

imin

e

dety

ruar

9-v

jeça

r, pë

r të

sig

urua

r ak

sesin

e d

uhur

arsim

të fë

mijë

ve q

ë i p

ërka

sin

34

3. U

lja e

niv

elit

brak

tisje

s së

shk

ollë

s.3.

1 K

thim

i në

shko

llë i

fëm

ijëve

nuk

e k

anë

përf

undu

ar

(pra

bra

ktisu

r at

ë) d

he o

frim

i i a

ltern

ativ

ave

të fo

rmim

it pr

ofes

iona

l për

të r

injtë

mos

pune

.

3.2

Har

timi i

pro

gram

eve

veça

nta

pune

nive

l kla

se d

he

shko

lle, m

e që

llim

sen

sibili

zim

in

e pr

indë

rve

dhe

fëm

ijëve

për

ndës

inë

e sh

kolli

mit,

dhe

për

kt

him

in n

ë sh

kollë

të fë

mijë

ve

jash

të s

istem

it ar

simor

.

3.3

Iden

tifik

imi i

sak

të i

fëm

ijëve

nguj

uar

si pa

sojë

e g

jakm

arrje

s dh

e zb

atim

i i p

rogr

amev

e ar

simor

e dh

e pr

ojek

teve

ndih

të k

ëtij

kont

igje

nti f

ëmijë

sh.

MA

SHM

PÇSS

HB

MA

SHD

AR/

ZA

NJM

FO

JF

MA

SHD

AR/

ZA

NJM

FO

JF

Çdo

vit

Çdo

vit

Çdo

vit

Shër

bim

i i tr

ans-

port

it pë

r m

ësue

sitVi

ti 20

12 -

0.3

Viti

2013

– 0

.3Vi

ti 20

14 –

0.3

Buxh

eti i

sht

etit

fam

iljev

e pë

rfitu

ese

Ndi

hmës

eko

nom

ike.

5. V

endo

sja e

tran

spor

tit p

ër

fëm

ijët d

he m

ësue

sit.

1. U

ljen

e br

aktis

jes

shko

llore

AB

nën

0.3%

.

35

Page 38: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. R

ritja

e p

jesë

mar

rjes

fëm

ijëve

proc

esin

ven

dim

arrë

s në

shk

ollë

dhe

jas

htë

saj

1 N

xitja

e p

jesm

arrje

s së

vaz

hdue

shm

e dh

e ci

lëso

re të

fëm

ijëve

ven

dim

arrje

për

m

ënyr

ën e

zhv

illim

it të

pro

cesit

mës

imor

, si

dhe

në v

eprim

tarit

ë br

enda

dhe

jash

shko

llës.

2. P

rom

ovim

i i të

dr

ejta

ve të

fëm

ijëve

.

1.1

Plot

ësim

i i a

ktev

e no

rmat

ive

të fu

nksio

nim

it të

shk

ollë

s, q

ë i

njoh

in të

dre

jtën

fëm

ijëve

të je

pjes

ëmar

rës

në v

endi

mar

rjet q

ë lid

hen

me

proc

esin

mës

imor

, ve

prim

tarit

ë br

enda

dhe

jash

shko

llës.

1.2

Ndë

rgje

gjës

imi i

një

sive

qeve

risje

s ve

ndor

e pë

r ro

lin e

or

gani

zata

ve të

fëm

ijëve

.

1.3

Rritj

a e

kapa

cite

tit të

QN

.

2.1

Har

timi d

he s

hpër

ndar

ja

nëpë

rmje

t rru

gëve

të n

drys

hme

të k

omun

ikim

it të

mat

eria

leve

, in

form

acio

nit l

idhu

r m

e të

dre

jtat

e ty

re d

he m

undë

sitë

ligjo

re p

ër të

m

broj

tur

këto

të d

rejta

.

2.2

Org

aniz

imi i

fëm

ijëve

për

us

htrim

in e

të d

rejtë

s dh

e pë

rgje

gjës

ive

të ty

re p

jesm

arrë

se

në v

endi

mar

rje të

rën

dësis

hme

shko

llës

dhe

jash

të s

aj.

2.3

Org

aniz

atat

e fë

mijë

ve m

arrin

pj

esë,

akt

ive

në re

aliz

imin

e të

dre

jta-

ve të

tyre

gja

të p

roce

sit m

ësim

or

MA

SH

NJQ

V

OJF,

MA

SH

MA

SH, K

MD

, A

SHM

DF

Qev

eritë

e

nxën

ësve

nëp

ër

shko

lla.

vazh

dim

ësi

Nuk

kër

kon

fond

e të

pos

açm

e,

kryh

en b

rend

a bu

xhet

it të

m

iratu

ar të

in

stitu

cion

eve

1. H

artim

i i in

stru

men

tave

dhe

m

odal

itete

ve p

ër p

jesm

arrje

n e

fëm

ijëve

në:

a.

info

rmim

in d

he m

arrje

n e

vend

imev

e së

bas

hku

me

trup

in p

edag

ogjik

.b.

të m

arrin

për

gjeg

jësi

kund

rejt

vetv

etes

, shk

ollë

s,

fam

iljes

dhe

kom

unite

tit.

c. të

pra

ktik

ojnë

form

a të

de

legi

mit

dhe

përf

aqës

imit.

d. të

mar

rin p

jesë

bord

et

drej

tues

e të

shk

ollë

s m

onito

rim të

zgj

edhj

es d

he

të fu

nksio

nim

it të

qev

erisë

nxë

nësv

e.

1. L

loji

i mat

eria

leve

shpë

rnda

ra.

2. N

umri

i shk

olla

ve k

u ja

shpë

rnda

rë.

3. N

umri

i QN

të tr

ajnu

ar.

4. L

loji

i akt

ivite

teve

ku

fëm

ijët

kanë

ush

trua

r të

dre

jtën

e ty

re

për

pjes

mar

rje (n

ë sh

kolla

, st

rukt

ura

vend

imm

arrë

se n

ë N

JQV)

.

36

E D

rejt

a pë

r K

ujde

s Sh

ënde

tëso

r

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. S

igur

imi i

kuj

desit

ese

ncia

l shë

ndet

ësor

për

nën

ën d

he fë

mijë

n

1. M

onito

rimi d

he

vler

ësim

i i s

hërb

imev

e sh

ënde

tëso

re p

ër

nënë

n dh

e fo

shnj

ën e

po

rsal

indu

r.

2. T

ë sig

uroh

et q

ë çd

o in

stitu

cion

kuj

desi

shën

detë

sor

për

nënë

n dh

e fë

mijë

n, të

of

rojë

kuj

des

efek

tiv

dhe

bash

këko

hor

1.1.

Kuj

desi

për

grua

n sh

tatë

zënë

mua

jt e

par

ë të

sht

atza

nisë

.

1.2

Sigu

rimi i

kuj

desit

ese

ncia

l për

gjit

ha fo

shnj

et e

por

salin

dura

rfsh

irë r

eani

mac

ioni

n, k

ontr

ollin

e

tem

pera

turë

s dh

e fil

limin

e h

ersh

ëm

të u

shqy

erje

s m

e gj

i.

1.3.

Për

gatit

ja e

pro

toko

lleve

për

ku

jdes

in n

eona

tal n

ë çd

o ni

vel

shër

bim

i lid

hur

me

kujd

esin

për

pors

alin

durin

.

1.4.

Tra

jnim

i për

të g

jithë

pun

onjë

sit

e ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r të

për

fshi

në o

frim

in e

kuj

desit

obs

tetr

ikal

dh

e ne

onat

al ,

lidhu

r m

e pr

aktik

at

e ku

jdes

it ho

listik

për

lind

jen

dhe

e ku

jdes

in p

ër fo

shnj

en e

por

salin

dur.

1.5

Aud

itim

i i rr

egul

lt i c

ilësis

ë së

sh

ërbi

mit

të k

ujde

sit sh

ënde

tëso

r për

nën

dhe

fosh

njën

e p

orsa

lindu

r.

2.1

Nxi

tja e

gjit

hë s

hërb

imev

e të

mat

erni

tetit

vend

prom

ovoj

në p

rakt

ikat

të m

ira të

In

icia

tivës

“Sp

itale

Mik

e të

fëm

ijës”

OBS

H/U

NIC

EF q

ë pë

rput

hen

me

10 h

apat

e u

shqy

erje

s m

e gj

i.

MSH

, ISK

SH

MSH

, ISH

P

vazh

dim

ësi

2012

-201

5

vazh

dim

ësi

2012

-201

5

Viti

2012

- 7,8

Vi

ti 20

13- 8

,4

Viti

2014

- 8,8

Viti

2012

- 0.

72

Viti

2013

- 0. 8

4Vi

ti 20

14- 0

.82

1. Z

vogë

lim i

vdek

shm

ërisë

fo

shnj

ore

me

3% n

ë vi

tin

2014

nga

niv

eli b

azë

i viti

t 20

12.

Zvo

gëlim

i i v

deks

hmër

isë

amta

re m

e 2%

vitin

201

4 ng

a ni

veli

aktu

al i

2012

.

2. P

ërqi

ndja

e g

rave

sh

tatë

zënë

mar

rin v

izitë

n e

parë

bre

nda

trem

ujor

it të

pa

rë të

sht

atza

nisë

.

3.Pë

rqin

dja

e gr

ave

asist

ohen

nga

per

sone

l m

jekë

sor

gjat

ë lin

djes

.

4.N

umri

prot

okol

leve

përg

atitu

ra p

ër k

ujde

sin p

ër të

po

rsal

indu

rin.

5. N

umri

puno

njës

ve të

tr

ajnu

ar.

1.N

umri

inst

ituci

onev

e sh

ënde

tëso

re t

ë ak

redi

tuar

r m

enax

him

in e

ush

qyer

jes

me

gji.

37

Page 39: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. R

ritja

e p

jesë

mar

rjes

fëm

ijëve

proc

esin

ven

dim

arrë

s në

shk

ollë

dhe

jas

htë

saj

1 N

xitja

e p

jesm

arrje

s së

vaz

hdue

shm

e dh

e ci

lëso

re të

fëm

ijëve

ven

dim

arrje

për

m

ënyr

ën e

zhv

illim

it të

pro

cesit

mës

imor

, si

dhe

në v

eprim

tarit

ë br

enda

dhe

jash

shko

llës.

2. P

rom

ovim

i i të

dr

ejta

ve të

fëm

ijëve

.

1.1

Plot

ësim

i i a

ktev

e no

rmat

ive

të fu

nksio

nim

it të

shk

ollë

s, q

ë i

njoh

in të

dre

jtën

fëm

ijëve

të je

pjes

ëmar

rës

në v

endi

mar

rjet q

ë lid

hen

me

proc

esin

mës

imor

, ve

prim

tarit

ë br

enda

dhe

jash

shko

llës.

1.2

Ndë

rgje

gjës

imi i

një

sive

qeve

risje

s ve

ndor

e pë

r ro

lin e

or

gani

zata

ve të

fëm

ijëve

.

1.3

Rritj

a e

kapa

cite

tit të

QN

.

2.1

Har

timi d

he s

hpër

ndar

ja

nëpë

rmje

t rru

gëve

të n

drys

hme

të k

omun

ikim

it të

mat

eria

leve

, in

form

acio

nit l

idhu

r m

e të

dre

jtat

e ty

re d

he m

undë

sitë

ligjo

re p

ër të

m

broj

tur

këto

të d

rejta

.

2.2

Org

aniz

imi i

fëm

ijëve

për

us

htrim

in e

të d

rejtë

s dh

e pë

rgje

gjës

ive

të ty

re p

jesm

arrë

se

në v

endi

mar

rje të

rën

dësis

hme

shko

llës

dhe

jash

të s

aj.

2.3

Org

aniz

atat

e fë

mijë

ve m

arrin

pj

esë,

akt

ive

në re

aliz

imin

e të

dre

jta-

ve të

tyre

gja

të p

roce

sit m

ësim

or

MA

SH

NJQ

V

OJF,

MA

SH

MA

SH, K

MD

, A

SHM

DF

Qev

eritë

e

nxën

ësve

nëp

ër

shko

lla.

vazh

dim

ësi

Nuk

kër

kon

fond

e të

pos

açm

e,

kryh

en b

rend

a bu

xhet

it të

m

iratu

ar të

in

stitu

cion

eve

1. H

artim

i i in

stru

men

tave

dhe

m

odal

itete

ve p

ër p

jesm

arrje

n e

fëm

ijëve

në:

a.

info

rmim

in d

he m

arrje

n e

vend

imev

e së

bas

hku

me

trup

in p

edag

ogjik

.b.

të m

arrin

për

gjeg

jësi

kund

rejt

vetv

etes

, shk

ollë

s,

fam

iljes

dhe

kom

unite

tit.

c. të

pra

ktik

ojnë

form

a të

de

legi

mit

dhe

përf

aqës

imit.

d. të

mar

rin p

jesë

bord

et

drej

tues

e të

shk

ollë

s m

onito

rim të

zgj

edhj

es d

he

të fu

nksio

nim

it të

qev

erisë

nxë

nësv

e.

1. L

loji

i mat

eria

leve

shpë

rnda

ra.

2. N

umri

i shk

olla

ve k

u ja

shpë

rnda

rë.

3. N

umri

i QN

të tr

ajnu

ar.

4. L

loji

i akt

ivite

teve

ku

fëm

ijët

kanë

ush

trua

r të

dre

jtën

e ty

re

për

pjes

mar

rje (n

ë sh

kolla

, st

rukt

ura

vend

imm

arrë

se n

ë N

JQV)

.

36

E D

rejt

a pë

r K

ujde

s Sh

ënde

tëso

r

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. S

igur

imi i

kuj

desit

ese

ncia

l shë

ndet

ësor

për

nën

ën d

he fë

mijë

n

1. M

onito

rimi d

he

vler

ësim

i i s

hërb

imev

e sh

ënde

tëso

re p

ër

nënë

n dh

e fo

shnj

ën e

po

rsal

indu

r.

2. T

ë sig

uroh

et q

ë çd

o in

stitu

cion

kuj

desi

shën

detë

sor

për

nënë

n dh

e fë

mijë

n, të

of

rojë

kuj

des

efek

tiv

dhe

bash

këko

hor

1.1.

Kuj

desi

për

grua

n sh

tatë

zënë

mua

jt e

par

ë të

sht

atza

nisë

.

1.2

Sigu

rimi i

kuj

desit

ese

ncia

l për

gjit

ha fo

shnj

et e

por

salin

dura

rfsh

irë r

eani

mac

ioni

n, k

ontr

ollin

e

tem

pera

turë

s dh

e fil

limin

e h

ersh

ëm

të u

shqy

erje

s m

e gj

i.

1.3.

Për

gatit

ja e

pro

toko

lleve

për

ku

jdes

in n

eona

tal n

ë çd

o ni

vel

shër

bim

i lid

hur

me

kujd

esin

për

pors

alin

durin

.

1.4.

Tra

jnim

i për

të g

jithë

pun

onjë

sit

e ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r të

për

fshi

në o

frim

in e

kuj

desit

obs

tetr

ikal

dh

e ne

onat

al ,

lidhu

r m

e pr

aktik

at

e ku

jdes

it ho

listik

për

lind

jen

dhe

e ku

jdes

in p

ër fo

shnj

en e

por

salin

dur.

1.5

Aud

itim

i i rr

egul

lt i c

ilësis

ë së

sh

ërbi

mit

të k

ujde

sit sh

ënde

tëso

r për

nën

dhe

fosh

njën

e p

orsa

lindu

r.

2.1

Nxi

tja e

gjit

hë s

hërb

imev

e të

mat

erni

tetit

vend

prom

ovoj

në p

rakt

ikat

të m

ira të

In

icia

tivës

“Sp

itale

Mik

e të

fëm

ijës”

OBS

H/U

NIC

EF q

ë pë

rput

hen

me

10 h

apat

e u

shqy

erje

s m

e gj

i.

MSH

, ISK

SH

MSH

, ISH

P

vazh

dim

ësi

2012

-201

5

vazh

dim

ësi

2012

-201

5

Viti

2012

- 7,8

Vi

ti 20

13- 8

,4

Viti

2014

- 8,8

Viti

2012

- 0.

72

Viti

2013

- 0. 8

4Vi

ti 20

14- 0

.82

1. Z

vogë

lim i

vdek

shm

ërisë

fo

shnj

ore

me

3% n

ë vi

tin

2014

nga

niv

eli b

azë

i viti

t 20

12.

Zvo

gëlim

i i v

deks

hmër

isë

amta

re m

e 2%

vitin

201

4 ng

a ni

veli

aktu

al i

2012

.

2. P

ërqi

ndja

e g

rave

sh

tatë

zënë

mar

rin v

izitë

n e

parë

bre

nda

trem

ujor

it të

pa

rë të

sht

atza

nisë

.

3.Pë

rqin

dja

e gr

ave

asist

ohen

nga

per

sone

l m

jekë

sor

gjat

ë lin

djes

.

4.N

umri

prot

okol

leve

përg

atitu

ra p

ër k

ujde

sin p

ër të

po

rsal

indu

rin.

5. N

umri

puno

njës

ve të

tr

ajnu

ar.

1.N

umri

inst

ituci

onev

e sh

ënde

tëso

re t

ë ak

redi

tuar

r m

enax

him

in e

ush

qyer

jes

me

gji.

37

Page 40: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

për

ushq

yerje

n m

e gj

i du

ke z

batu

ar 1

0 ha

pat

për

një

ushq

yerje

suks

essh

me

me

gji.

1. Z

batim

i i p

rogr

amev

e ko

mbë

tare

për

prom

ovua

r të

ush

qyer

it e

shën

dets

hëm

, ak

tivite

tin fi

zik

fëm

ijëve

, “g

ende

r se

nsiti

ve”.

2.2

Traj

nim

i i p

unon

jësv

e të

ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r të

për

fshi

në p

rogr

amet

shë

ndet

ësor

e pë

r në

nën

dhe

fëm

ijën

lidhu

r m

e pr

aktik

at e

ush

qyer

jes

se

suks

essh

me

me

gji.

2.3

Për

fshi

rja e

treg

uesv

e të

us

hqye

rjes

me

gji n

ë sis

tem

in e

m

onito

rimit

dhe

vler

ësim

it të

pu

nës

së in

stitu

cion

eve

të k

ujde

sit

shën

detë

sor

për

nënë

n dh

e fë

mijë

n.

2.4

Kry

erja

e fu

shat

ave

prom

ocio

nale

med

ia p

ër

të p

araq

itur

ushq

yerje

n e

shën

dets

hme

me

gji.

1.1.

Përc

aktim

i i u

dhëz

uesv

e pë

r us

hqye

rjen

e fo

shnj

ave

dhe

fëm

ijëve

.

1.2

Përg

atitj

a e

prot

okol

leve

uni

fikua

ra p

ër n

djek

jen

e rr

egul

lt të

rrit

jes

dhe

zhvi

llim

it të

mijë

ve n

ga p

erso

neli

i kuj

desit

sh

ënde

tëso

r pa

rëso

r.

MSH

Br

enda

bux

hetit

mira

tur

për

çdo

inst

ituci

on

2. N

umri

i per

sone

lit

shën

detë

sor

të tr

ajnu

ar

për

ushq

yerje

n m

e gj

i dhe

çë

shtje

t gjin

ore

lidhu

r m

e të

.

3. T

regu

esit

e us

hqye

rjes

me

gji t

ë pë

rcak

tuar

dhe

agr

egua

r sip

as g

jinisë

, ve

ndnd

odhj

es d

he g

jend

jes

soci

al e

kono

mik

e dh

e të

m

bled

hur

perio

diki

sht.

4. N

umri

fush

atav

e në

med

ia

lidhu

r m

e us

hqye

rjen

me

gji.

1. U

dhëz

uesit

die

tetik

ë pë

r fë

mijë

t të

për

gatit

ur s

ipas

m

oshë

s dh

e gj

inisë

.

2. P

roto

kolle

t e h

artu

ara.

3. N

umri

i tre

gues

ve li

dhur

m

e us

hqye

rjen

e fë

mijë

s të

për

fshi

ra n

ë sis

tem

in e

m

onito

rimit

të p

erfo

rman

cës

së q

ëndr

ave

shën

detë

sore

.

2012

-201

5

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. P

aran

dalim

i i k

equs

hqye

rjes

, obe

zite

tit d

he m

bipe

shës

tek

fëm

ijët

38

1.Va

ksin

imi i

plo

në k

ohë

të g

jithë

mijë

ve s

ipas

ka

lend

arit

kom

bëta

r të

vak

sinim

it.

Mon

itorim

i i

cilë

sisë

së v

aksin

ave

dhe

surv

ejim

i pë

r im

uniz

im të

po

pulla

tës.

1.3

Përf

shirj

a e

treg

uesv

e lid

hur

me

ushq

yerje

n e

fëm

ijës

në s

istem

in

e m

onito

rimit

të p

erfo

rman

cës

qend

rave

shë

ndet

ësor

e.

1.4

Përf

shirj

a në

kur

rikul

at

shko

llore

të e

duki

mit,

info

rmac

ion

m

bi u

shqy

erje

n e

shën

dets

hme

fëm

ijëve

.

1.5

Fush

ata

IEK

, (in

form

imi e

duki

mi

kom

unik

imi)

në s

hkol

la d

he m

edia

r rr

itje

e ak

tivite

tit fi

zik

dhe

ushq

yerje

n e

shën

dets

hme

tek

fëm

ijët/

adol

eshe

ntet

.

1.1

Rritj

a e

mbu

lesë

s va

ksin

ale

tek

fëm

ijët.

1.2

Zgj

erim

i i s

kem

ës s

ë ka

lend

arit

të v

aksin

imit

nëpë

rmje

t fut

jes

vaks

inav

e të

rej

a.

1.3

Përf

shirj

a në

kal

enda

rin

e va

ksin

imit

të g

rupe

ve të

m

argj

inal

izua

ra,

(p.s

h po

pulla

ta

rom

e).

ISH

P, M

ASH

MSH

, ISH

P,

2012

-201

5

vazh

dim

ësi

2012

-201

4Va

ksin

imi i

fëm

i-jë

ve

Viti

2012

- 0.2

5Vi

ti 20

13- 0

.3Vi

ti 20

14- 0

.35

4. N

umri

i per

sone

lit

shën

detë

sor

të tr

ajnu

ar p

ër

ushq

yerje

n dh

e kë

shill

imin

për

us

hqye

rjen.

5. N

umri

i tra

jnim

eve

krye

ra.

6.Ku

rrik

ulat

shk

ollo

re p

ër

ushq

yerje

n të

për

gatit

ura

dhe

për

fshi

ra n

ë pr

ogra

met

sh

kollo

re.

7.Pë

rqin

dja

e pe

rson

elit

arsim

or të

traj

nuar

për

ndës

inë

e us

hqye

rjes

dhe

aktiv

itetit

fizi

k.

8.N

umri

fush

atav

e pr

omoc

iona

le li

dhur

me

aktiv

itetin

fizi

k pë

r fë

mijë

t.

1.Pë

rqin

dja

e fë

mijë

ve të

va

ksin

uar

sipas

kal

enda

rit

rutin

ë.

2.N

umri

vaks

inav

e te

rej

a te

për

fshi

ra n

ë ka

lend

arin

ko

mbë

tar

të v

aksin

imit.

3. P

ërqi

ndja

e p

opul

latë

s ro

me

të v

aksin

uar

sipas

kal

enda

rit

rutin

ë.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. P

aran

dalim

i i s

ëmun

djev

e ng

jitës

e dh

e re

dukt

imi i

niv

elit

të s

ëmun

djev

e k

ryes

ore

të fë

mijë

risë

39

Page 41: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

për

ushq

yerje

n m

e gj

i du

ke z

batu

ar 1

0 ha

pat

për

një

ushq

yerje

suks

essh

me

me

gji.

1. Z

batim

i i p

rogr

amev

e ko

mbë

tare

për

prom

ovua

r të

ush

qyer

it e

shën

dets

hëm

, ak

tivite

tin fi

zik

fëm

ijëve

, “g

ende

r se

nsiti

ve”.

2.2

Traj

nim

i i p

unon

jësv

e të

ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r të

për

fshi

në p

rogr

amet

shë

ndet

ësor

e pë

r në

nën

dhe

fëm

ijën

lidhu

r m

e pr

aktik

at e

ush

qyer

jes

se

suks

essh

me

me

gji.

2.3

Për

fshi

rja e

treg

uesv

e të

us

hqye

rjes

me

gji n

ë sis

tem

in e

m

onito

rimit

dhe

vler

ësim

it të

pu

nës

së in

stitu

cion

eve

të k

ujde

sit

shën

detë

sor

për

nënë

n dh

e fë

mijë

n.

2.4

Kry

erja

e fu

shat

ave

prom

ocio

nale

med

ia p

ër

të p

araq

itur

ushq

yerje

n e

shën

dets

hme

me

gji.

1.1.

Përc

aktim

i i u

dhëz

uesv

e pë

r us

hqye

rjen

e fo

shnj

ave

dhe

fëm

ijëve

.

1.2

Përg

atitj

a e

prot

okol

leve

uni

fikua

ra p

ër n

djek

jen

e rr

egul

lt të

rrit

jes

dhe

zhvi

llim

it të

mijë

ve n

ga p

erso

neli

i kuj

desit

sh

ënde

tëso

r pa

rëso

r.

MSH

Br

enda

bux

hetit

mira

tur

për

çdo

inst

ituci

on

2. N

umri

i per

sone

lit

shën

detë

sor

të tr

ajnu

ar

për

ushq

yerje

n m

e gj

i dhe

çë

shtje

t gjin

ore

lidhu

r m

e të

.

3. T

regu

esit

e us

hqye

rjes

me

gji t

ë pë

rcak

tuar

dhe

agr

egua

r sip

as g

jinisë

, ve

ndnd

odhj

es d

he g

jend

jes

soci

al e

kono

mik

e dh

e të

m

bled

hur

perio

diki

sht.

4. N

umri

fush

atav

e në

med

ia

lidhu

r m

e us

hqye

rjen

me

gji.

1. U

dhëz

uesit

die

tetik

ë pë

r fë

mijë

t të

për

gatit

ur s

ipas

m

oshë

s dh

e gj

inisë

.

2. P

roto

kolle

t e h

artu

ara.

3. N

umri

i tre

gues

ve li

dhur

m

e us

hqye

rjen

e fë

mijë

s të

për

fshi

ra n

ë sis

tem

in e

m

onito

rimit

të p

erfo

rman

cës

së q

ëndr

ave

shën

detë

sore

.

2012

-201

5

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. P

aran

dalim

i i k

equs

hqye

rjes

, obe

zite

tit d

he m

bipe

shës

tek

fëm

ijët

38

1.Va

ksin

imi i

plo

në k

ohë

të g

jithë

mijë

ve s

ipas

ka

lend

arit

kom

bëta

r të

vak

sinim

it.

Mon

itorim

i i

cilë

sisë

së v

aksin

ave

dhe

surv

ejim

i pë

r im

uniz

im të

po

pulla

tës.

1.3

Përf

shirj

a e

treg

uesv

e lid

hur

me

ushq

yerje

n e

fëm

ijës

në s

istem

in

e m

onito

rimit

të p

erfo

rman

cës

qend

rave

shë

ndet

ësor

e.

1.4

Përf

shirj

a në

kur

rikul

at

shko

llore

të e

duki

mit,

info

rmac

ion

m

bi u

shqy

erje

n e

shën

dets

hme

fëm

ijëve

.

1.5

Fush

ata

IEK

, (in

form

imi e

duki

mi

kom

unik

imi)

në s

hkol

la d

he m

edia

r rr

itje

e ak

tivite

tit fi

zik

dhe

ushq

yerje

n e

shën

dets

hme

tek

fëm

ijët/

adol

eshe

ntet

.

1.1

Rritj

a e

mbu

lesë

s va

ksin

ale

tek

fëm

ijët.

1.2

Zgj

erim

i i s

kem

ës s

ë ka

lend

arit

të v

aksin

imit

nëpë

rmje

t fut

jes

vaks

inav

e të

rej

a.

1.3

Përf

shirj

a në

kal

enda

rin

e va

ksin

imit

të g

rupe

ve të

m

argj

inal

izua

ra,

(p.s

h po

pulla

ta

rom

e).

ISH

P, M

ASH

MSH

, ISH

P,

2012

-201

5

vazh

dim

ësi

2012

-201

4Va

ksin

imi i

fëm

i-jë

ve

Viti

2012

- 0.2

5Vi

ti 20

13- 0

.3Vi

ti 20

14- 0

.35

4. N

umri

i per

sone

lit

shën

detë

sor

të tr

ajnu

ar p

ër

ushq

yerje

n dh

e kë

shill

imin

për

us

hqye

rjen.

5. N

umri

i tra

jnim

eve

krye

ra.

6.Ku

rrik

ulat

shk

ollo

re p

ër

ushq

yerje

n të

për

gatit

ura

dhe

për

fshi

ra n

ë pr

ogra

met

sh

kollo

re.

7.Pë

rqin

dja

e pe

rson

elit

arsim

or të

traj

nuar

për

ndës

inë

e us

hqye

rjes

dhe

aktiv

itetit

fizi

k.

8.N

umri

fush

atav

e pr

omoc

iona

le li

dhur

me

aktiv

itetin

fizi

k pë

r fë

mijë

t.

1.Pë

rqin

dja

e fë

mijë

ve të

va

ksin

uar

sipas

kal

enda

rit

rutin

ë.

2.N

umri

vaks

inav

e te

rej

a te

për

fshi

ra n

ë ka

lend

arin

ko

mbë

tar

të v

aksin

imit.

3. P

ërqi

ndja

e p

opul

latë

s ro

me

të v

aksin

uar

sipas

kal

enda

rit

rutin

ë.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. P

aran

dalim

i i s

ëmun

djev

e ng

jitës

e dh

e re

dukt

imi i

niv

elit

të s

ëmun

djev

e k

ryes

ore

të fë

mijë

risë

39

Page 42: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

1.4

Përm

irësim

i dhe

uni

fikim

i i

siste

mit

të r

egjis

trim

it të

vak

sinav

e të

fëm

ijëve

.

1.5

Përm

irësim

i i v

azhd

uesh

ëm

i sist

emit

të z

inxh

irit f

tohë

s dh

e tr

aini

mi i

per

sone

lit p

ërka

tës

për

ruaj

tjen

sa m

ë ef

ektiv

e të

va

ksin

ave.

1.6

Kont

rolle

per

iodi

ke të

situ

atav

e ep

idem

iolo

gjik

e pë

r së

mun

djet

in

fekt

ive

dhe

join

fekt

ive.

1.7

Fush

ata

IEK

shko

lla

dhe

kom

unite

t për

vak

sinim

in,

para

ndal

imin

e s

ëmun

djev

e in

fekt

ive.

1.8

Ngr

itja

e O

bser

vato

rit të

sh

ënde

tit n

ë IS

HP.

ISH

P, M

ASH

4. N

umri

i per

sone

lit

shën

detë

sor

të tr

ajnu

ar li

dhur

m

e im

uniz

imin

, dh

e sis

tem

in e

ra

port

imit.

5. N

umri

i per

sone

lit

shën

detë

sor

të tr

ajnu

ar p

ër

zinx

hirin

ftoh

ës.

6. N

umri

i kon

tro-

lleve

bëra

r së

mun

djet

infe

ktiv

e dh

e jo

infe

ktiv

e.

7. N

umri

i akt

ivite

teve

pro

mo-

cion

ale,

edu

kim

i shë

ndet

ësor

i ko

mu-

nite

tit, f

amilj

eve,

lidh

ur

me

rënd

ësin

ë e

vaks

inim

it të

mijë

s.

Fuqi

zim

i i s

istem

it A

LERT

.

8. N

umri

i akt

ivite

teve

pr

omoc

iona

le d

he e

duku

ese

për

para

ndal

imin

e s

ë-m

undj

eve

infe

ktiv

e/ h

igje

na

ushq

imor

e, v

etja

ke d

he e

am

bjen

tit, m

asat

mbr

ojtë

se

ndaj

sëm

undj

eve

ngjit

ëse,

etj

.

9. N

umri

i tem

ave/

orëv

e m

ësim

ore

të z

hvill

uara

shko

llë m

bi s

ëmun

djet

infe

ktiv

e.

10.O

bser

vato

ri i s

hënd

etit

në IS

H

Pajis

je, l

abor

ator

ë,

tekn

olog

ji te

rej

a,

mje

dise

te D

SHP

Viti

2012

- 0.1

Viti

2013

- 0.1

Vi

ti 20

14- 0

.1

Kont

rolle

t e

situa

tave

epi

de-

mio

logj

ike

per

se-

mun

djet

infe

ktiv

e dh

e jo

infe

ktiv

eVi

ti 20

12- 2

,3Vi

ti 20

13- 2

,2Vi

ti 20

14- 2

,3

40

Page 43: plani i veprimit per femijet 2012-2015

2.M

onito

rimi i

rre

gullt

i r

ritje

s dh

e zh

villi

mit

të fë

mijë

ve 0

-5 v

jeç

nga

pers

onel

i i k

ujde

sit

shën

detë

sor

parë

sor

qend

rat s

hënd

etës

ore

dhe

kësh

illim

oret

e

fëm

ijës.

3. Z

gjer

imi i

mod

elit

të M

ISF

(Men

axhi

mi i

In

tegr

uar

i Së

mun

djev

e të

Fëm

ijëris

ë) p

ër

ndje

kjen

dhe

traj

timin

e

fëm

ijëve

0-5

vje

ç në

gjith

a sh

ërbi

met

e K

SHP

të k

ujde

sit p

ër fë

mijë

n.

1. P

aran

dalim

i dhe

ulja

e

rast

eve

të H

IV/A

IDS

dhe

IST

te fë

mijë

t.

2.1

Përc

aktim

i pro

toko

lleve

unifk

uara

, rre

gullo

reve

, etj

për

mon

itorim

in e

rre

gullt

të r

ritje

s dh

e zh

villi

mit

të fë

mijë

s.

2.2

Traj

nim

i i p

erso

nelit

shë

ndet

ësor

lid

hur

me

mon

itorim

in e

rrit

jes,

zh

villi

mit

si dh

e pë

rmirë

simin

e

aftë

sive

kësh

illue

se li

dhur

me

shën

detin

e fë

mijë

s.

3.1

Traj

nim

i i p

erso

nelit

të K

SHP

mbi

MIS

F.

3.2

Zgj

erim

i MIS

F në

kom

unite

tet

me

stat

us të

ulë

t soc

ial e

kono

mik

.

1.1.

Përc

aktim

i dhe

ngr

itja

e

qend

rave

të r

efer

encë

s në

për

mat

erni

tete

për

par

anda

limin

e

tran

smet

imit

të H

IV/A

IDS

nga

nëna

te

fëm

ija.

MSH

, ISK

SH

MSH

, ISH

P

MSH

, ISH

P

vazh

dim

ësi

vazh

dim

ësi

2013

Buxh

eti i

sht

etit

Bren

da b

uxhe

tit të

m

iratu

ar p

ër ç

do

inst

ituci

on

Bren

da b

uxhe

tit të

m

iratu

ar p

ër ç

do

inst

ituci

on

1. P

roto

kolle

t e u

nifik

uara

, rr

egul

lore

ve, e

tj pë

r m

onito

rimin

e r

regu

llt të

rr

itjes

dhe

zhv

illim

it të

fëm

ijës

2.N

umri

i qen

drav

e sh

ënde

tëso

re q

ë of

rojn

ë nd

jekj

en e

rrit

jes

dhe

zhvi

llimit

të fë

mijë

s.

3. P

ërqi

ndja

e fë

mijë

ve të

m

oshë

s 0-

1 vj

eç q

ë m

arrin

vi

zita

t e d

etyr

uesh

me

sipas

pr

otok

ollit

klin

ik.

4.N

umri

i tra

jnim

eve

dhe

pers

onel

lit të

traj

nuar

.

1. N

umri

pers

onel

it te

tr

ajnu

ar.

2. N

umri

i kom

unav

e që

janë

rfsh

irë n

ë m

odel

in e

MIS

F ko

mun

itar.

1. N

umri

i fëm

ijëve

dhe

nave

me

HIV

/AID

S.

2. N

umri

qend

rave

refe

renc

ës n

ëpër

mat

erni

tete

dh

e që

janë

të p

ajisu

ara

me

reag

entë

dhe

paj

isje

labo

rato

rike

për

HIV

/AID

S.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

4. K

ontr

olli

dhe

para

ndal

imi H

IV/A

IDS

dhe

IST

41

Page 44: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

1.2

Sigu

rimi i

bar

nave

ant

iretr

ovira

le

për

PTN

F (p

aran

dalim

i tra

nsm

etim

it në

në-f

ëmijë

) dhe

për

traj

timin

e

fëm

ijëve

me

HIV

/AID

S.

1.3

Ngr

itja

e nj

ë Q

endr

e të

sp

ecia

lizua

r pë

r nd

jekj

en d

he

traj

timin

e fë

mijë

ve m

e H

IV/A

IDS.

1.4

Përf

shirj

a e

info

rmac

ioni

t mbi

H

IV/A

IDS

në p

rogr

amin

shk

ollo

r.

1.5

Fush

ata

IEK

për

par

anda

limin

dh

e pë

rhap

jen

e H

IV/A

IDS

mos

hën

fëm

inor

e dh

e m

broj

tjen

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve q

ë vu

ajnë

me

HIV

/AID

S pë

r m

osdi

skrim

inim

in e

ty

re n

ga s

hoqë

ria.

MA

SH, I

SHP

2012

-201

53.

Num

ri qe

ndra

ve

shën

detë

sore

ofro

jnë

traj

tim p

ër H

IV/A

IDS.

4. N

umri

i mat

eria

leve

in

form

ativ

e pë

r H

IV/A

IDS

përg

atitu

ra d

he s

hpër

ndar

a.

5.O

frim

i i e

gzam

inim

eve

dhe

tr

ajtim

i i f

ëmijë

ve q

ë vu

ajnë

m

e H

IV/A

IDS,

një

qend

ër

të s

peci

aliz

uar.

6. N

umri

i fus

hata

ve p

ër

mbr

ojtje

n e

të d

rejta

ve të

mijë

ve q

ë vu

ajnë

me

HIV

/A

IDS.

E dr

ejta

për

Mbr

ojtj

e Li

gjor

e

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. M

brot

ja e

fëm

ijëve

konf

likt

me

ligjin

1. R

ritja

e e

fikas

itetit

pro

cedi

mev

e lig

jore

nda

j të

mitu

rve

si dh

e sh

kurt

imi i

af

atev

e ko

horë

tyre

.

1.1.

Për

mirë

simi i

aks

esit

në d

rejtë

si në

përm

jet k

rijim

it të

sek

sione

ve të

mitu

rve

në të

gjit

hë g

jyka

tat e

sh

kallë

s së

par

ë.

1.2.

Rre

gullim

et m

e ko

din

e pr

oce-

durë

s pe

nale

refle

ktoj

në d

ënim

in

me

burg

im p

ër të

mitu

rit s

i mas

ë e

fund

it dh

e pë

r ko

hën

të s

hkur

tër.

MD

, UN

ICEF

O

rgan

izat

a N

dërk

ombë

tare

MD

2013

-201

5

2013

Sipa

s bu

xhet

it të

mira

tuar

, do

nato

rët

1. U

lja e

koh

ëzgj

atje

s së

m

bajtj

es n

ë pa

rabu

rgim

të të

m

iturv

e (v

lerë

sohe

t: 5-

7 m

uaj,

syni

mi :

2-4

mua

j).

2. D

ekre

ti i P

resid

entit

për

se

ksio

net e

të m

iturv

e në

gj

ykat

at e

shk

allë

s së

par

ë.

42

Page 45: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

1.2

Sigu

rimi i

bar

nave

ant

iretr

ovira

le

për

PTN

F (p

aran

dalim

i tra

nsm

etim

it në

në-f

ëmijë

) dhe

për

traj

timin

e

fëm

ijëve

me

HIV

/AID

S.

1.3

Ngr

itja

e nj

ë Q

endr

e të

sp

ecia

lizua

r pë

r nd

jekj

en d

he

traj

timin

e fë

mijë

ve m

e H

IV/A

IDS.

1.4

Përf

shirj

a e

info

rmac

ioni

t mbi

H

IV/A

IDS

në p

rogr

amin

shk

ollo

r.

1.5

Fush

ata

IEK

për

par

anda

limin

dh

e pë

rhap

jen

e H

IV/A

IDS

mos

hën

fëm

inor

e dh

e m

broj

tjen

e të

dre

jtave

të fë

mijë

ve q

ë vu

ajnë

me

HIV

/AID

S pë

r m

osdi

skrim

inim

in e

ty

re n

ga s

hoqë

ria.

MA

SH, I

SHP

2012

-201

53.

Num

ri qe

ndra

ve

shën

detë

sore

ofro

jnë

traj

tim p

ër H

IV/A

IDS.

4. N

umri

i mat

eria

leve

in

form

ativ

e pë

r H

IV/A

IDS

përg

atitu

ra d

he s

hpër

ndar

a.

5.O

frim

i i e

gzam

inim

eve

dhe

tr

ajtim

i i f

ëmijë

ve q

ë vu

ajnë

m

e H

IV/A

IDS,

një

qend

ër

të s

peci

aliz

uar.

6. N

umri

i fus

hata

ve p

ër

mbr

ojtje

n e

të d

rejta

ve të

mijë

ve q

ë vu

ajnë

me

HIV

/A

IDS.

E dr

ejta

për

Mbr

ojtj

e Li

gjor

e

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

1. M

brot

ja e

fëm

ijëve

konf

likt

me

ligjin

1. R

ritja

e e

fikas

itetit

pro

cedi

mev

e lig

jore

nda

j të

mitu

rve

si dh

e sh

kurt

imi i

af

atev

e ko

horë

tyre

.

1.1.

Për

mirë

simi i

aks

esit

në d

rejtë

si në

përm

jet k

rijim

it të

sek

sione

ve të

mitu

rve

në të

gjit

hë g

jyka

tat e

sh

kallë

s së

par

ë.

1.2.

Rre

gullim

et m

e ko

din

e pr

oce-

durë

s pe

nale

refle

ktoj

në d

ënim

in

me

burg

im p

ër të

mitu

rit s

i mas

ë e

fund

it dh

e pë

r ko

hën

të s

hkur

tër.

MD

, UN

ICEF

O

rgan

izat

a N

dërk

ombë

tare

MD

2013

-201

5

2013

Sipa

s bu

xhet

it të

mira

tuar

, do

nato

rët

1. U

lja e

koh

ëzgj

atje

s së

m

bajtj

es n

ë pa

rabu

rgim

të të

m

iturv

e (v

lerë

sohe

t: 5-

7 m

uaj,

syni

mi :

2-4

mua

j).

2. D

ekre

ti i P

resid

entit

për

se

ksio

net e

të m

iturv

e në

gj

ykat

at e

shk

allë

s së

par

ë.

42

2.Rr

itja

e pë

rdor

imit

të m

asav

e al

tern

ativ

e të

dën

imit

me

burg

im

dhe

efik

asite

tit

të e

kzek

utim

it të

ve

ndim

eve

pena

le

për

të m

itur.

3. R

ehab

ilitim

i dhe

rin

tegr

imi i

fëm

ijëve

kon

flikt

me

ligjin

.

1.3.

Tra

inim

i i g

jyqt

arëv

e dh

e pr

okur

orëv

e pë

r të

mitu

r m

e pr

aktik

at m

ë të

mira

adm

inist

rimin

e

drej

tësis

ë pë

r të

mitu

r.

1.4.

Krij

imi i

dho

mës

gjyq

tarë

ve

për

të m

itur.

2.1

Vëni

a në

efic

ienc

e e

zbat

imit

dëni

mev

e al

tern

ativ

e pë

r te

mitu

rit

në të

gjit

hë te

rrito

rin n

ëpër

mje

t fo

rcim

it të

shë

rbim

it të

pro

vës.

2.2

Apl

ikim

i i p

rakt

ikav

e m

ë të

mira

zba

timin

e d

ënim

eve

alte

rnat

ive

për

të m

iturit

.

2.3

Zgj

erim

i i z

batim

i i p

rakt

ikav

e të

dre

jtësis

ë re

stau

rues

e dh

e nd

ërm

jetë

sism

it pë

r të

mitu

rit d

he

kriji

mi d

hom

ës s

ë nd

ërm

jetë

sve.

3.1

Krij

imi i

dy

inst

ituci

onev

e të

Ekz

ekut

imit

të V

endi

mev

e Pe

nale

për

të M

itur

(sip

as m

odel

it të

Inst

itutit

të K

avaj

ës),

si dh

e pë

rmirë

simi i

gje

ndje

s së

sek

sione

ve

të të

mitu

rve

në p

arab

urgi

me.

3.2

Vend

osja

e tr

egue

sve

mat

shëm

për

vle

rësim

in e

cilë

sisë

shër

bim

eve

në I.

E.V.

P pë

r të

mitu

r.

3.3

Gar

antim

i i a

rsim

imit

dety

rues

hëm

dhe

shk

ollim

i i fë

mijë

ve

në p

arab

urgi

m d

he n

ë bu

rgje

.

MD

, Shk

olla

e

Mag

jistr

atur

ës,

UN

ICEF

MD

, ZA

BGJ

MD

UN

ICEF

MD

MA

SHU

NIC

EF

2012

-201

5

2013

-201

5

2012

2015

2014

-201

5

vazh

dim

ësi

UN

ICEF

40,0

00U

SD

UN

ICEF

240,

000U

SDBu

xhet

i i s

htet

itU

NIC

EF –

120

,000

3.M

iratim

i i n

drys

him

eve

Kodi

n e

Proc

edur

ës P

enal

e.

4. N

umri

i tra

jnim

eve

dhe

i të

traj

nuar

ve

1. P

ërqi

ndja

e të

mitu

rve

konf

likt m

e lig

jin të

dev

ijuar

nga

pr

oces

i gjy

qëso

r dh

e re

feru

ar

në m

asa

alte

rnat

ive

të d

ënim

it m

e bu

rgim

(vle

rësim

: 20%

, sy

nim

i: 40

%)

2. P

roto

kolle

, rre

gullo

re p

ër

zbat

imin

e d

ënim

eve

alte

rnat

ive

për

të m

iturit

.

3. K

rijim

i i d

hom

ës s

ë nd

ërm

jetë

sve.

1. %

e të

mitu

rve

në in

stitu

cio-

net e

par

abur

gim

it dh

e vu

ajtje

s së

dën

imit,

ndje

kin

arsim

dety

ruar

(vle

rësim

: ska

, sy

nim

i: 10

0% e

të m

iturv

e që

nuk

kan

ë kr

yer

arsim

imin

e d

etyr

uar

ndje

kin

shko

llën)

.2.

% e

të m

iturv

e që

kry

ejnë

pr

ogra

me

form

imi p

rofe

siona

l dh

e pr

ogra

me

rinte

grue

s (v

lerë

sim:5

0%, s

ynim

i: 90

%

krye

jnë

prog

ram

e fo

rmim

i pr

ofes

iona

l dhe

pro

gram

e rin

tegr

ues)

.

43

Page 46: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

1. P

lotë

simi i

kua

drit

ligjo

r pë

r fë

mijë

t në

konf

likt m

e lig

jin n

ën

mos

hën

(14

vjeç

) e

përg

jegj

ësisë

pen

ale.

2. N

diki

m i

drej

tpër

drej

të n

ë re

habi

litim

in e

tyre

shoq

ëri.

3.4

Zba

timi i

pro

gram

eve

riint

egru

ese

për

të m

iturit

e d

ënua

r dh

e pa

rabu

rgim

.

1.1

Har

timi e

një

pro

jekt

ligj

i dhe

ak

teve

nën

ligjo

re p

ër z

batim

in e

m

asav

e ed

ukat

ive

për

fëm

ijët n

ën

mos

hën

e pë

rgjë

sisë

pena

le.

1.2

Ngr

itja

e sh

ërbi

mev

e të

re

ja q

ë ka

në p

ër q

ëllim

ofr

imin

e

shër

bim

eve

të n

evoj

shm

e,

përk

ujde

sjen

e du

hur

psik

olog

jike

për

fëm

ijët e

kës

aj k

ateg

orie

.

2.1

Vend

osja

e tr

egue

sve

për

mat

jen

e rr

ezik

ut të

për

hapj

es s

ë ak

tivite

teve

krim

inal

e pë

r fë

mijë

t e

kësa

j kat

egor

ie.

MD

,

NJQ

V,

O

JF,

UN

ICEF

O

rgan

izat

a N

dërk

ombë

tare

MD

Dre

jtoria

e

Përg

jiths

hme

e Po

licisë

2015

2015

Bren

da b

uxhe

tit të

m

iratu

ar, d

onat

orët

UN

ICEF

– 1

20,0

00

3.Tr

egue

sit p

ër v

lerë

simin

e

cilë

sisë

së s

hërb

imit

mira

tuar

a.

1. L

igji

i mira

tuar

.

2. 5

0 %

e të

mitu

rve

krye

jnë

krim

dhe

janë

nën

m

oshë

n e

përg

jëgj

esisë

pen

ale

për

fshi

rë n

ë pr

ogra

me

eduk

uese

.

1. H

artim

i i n

jë s

et tr

egue

sish.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. S

igur

imi i

mbr

ojtje

s së

duh

ur p

ër fë

mijë

t në

n m

oshë

n 14

vje

ç në

kon

flikt

me

ligjin

.

44

1.Pë

rmirë

simi i

ku

adrit

ligj

or li

dhur

m

e m

broj

tjen

e fë

mijë

ve v

iktim

a dh

e dë

shm

itarë

të k

rimit.

2.Pë

rmirë

simi i

tr

ajtim

it të

të m

iturv

e si

vikt

ima

dhe

dësh

mita

rë.

1.1

Rreg

ullim

et n

ë K

PP d

he K

P lid

hur

me

traj

timin

e të

mitu

rve

si vi

ktim

a dh

e dë

shm

itarë

të k

rimit.

1.2

Har

timi i

pro

toko

lleve

traj

timit

të të

mitu

rve

si vi

ktim

a dh

e dë

shm

itarë

.

2.1

Përs

htat

ja e

am

bjen

teve

të p

olic

isë

ku in

terv

istoh

en d

he m

bahe

n të

m

iturit

, në

mje

dise

miq

ësor

e pë

r të

mitu

rit.

2.2

Traj

nim

i i T

rajn

erëv

e (g

jyka

tës,

pr

okur

orë,

pol

ici g

jyqë

sore

, avo

katë

dh

e pu

nonj

es so

cial

ë) p

ër tr

ajtim

in e

mijë

ve v

iktim

ave

dhe

dësh

mita

rëve

krim

it.

2.3

Traj

nim

i vaz

hdue

s (Sh

kolla

e

Mag

jistr

atur

ës d

he A

kdem

ia e

Pol

icisë

) i p

rofe

sioni

stëv

e të

dre

jtësis

ë pë

r të

mitu

rit p

ër tr

ajtim

in e

të m

iturv

e si

vikt

ima

dhe

dësh

mita

rë.

MD

, NJQ

V,

OJF,

UN

ICEF

Org

aniz

ata

Ndë

rkom

bëta

re

2015

Bren

da b

uxhe

tit të

m

iratu

ar, d

onat

orët

UN

ICEF

– 1

20,0

00

1. R

regu

llim

et n

ë K

PP, K

P të

m

iratu

ara.

2. P

roto

kolle

dhe

sist

emi

i mon

itoiri

mit

të tr

ajtim

it të

mitu

rve

si vi

ktim

a dh

e dë

shm

itarë

.

1. N

drys

him

e në

in

fras

truk

turë

n e

mje

dise

ve

të p

olic

isë.

2. N

umri

i tra

jnim

eve

dhe

i pe

rson

ave

të tr

ajnu

ar.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. M

broj

tja e

fëm

ijëve

, vik

tima

dhe

dësh

mita

rë t

ë kr

imit

45

Page 47: plani i veprimit per femijet 2012-2015

OB

JEK

TIV

AT

MA

SAT

TR

EGU

ESIT

INST

ITU

CIO

NET

RG

JEG

JËSE

/ B

ASH

KËP

UN

UES

AFA

TI

BU

RIM

ET E

Z

BA

TIM

IT(M

illio

n le

k)

1. P

lotë

simi i

kua

drit

ligjo

r pë

r fë

mijë

t në

konf

likt m

e lig

jin n

ën

mos

hën

(14

vjeç

) e

përg

jegj

ësisë

pen

ale.

2. N

diki

m i

drej

tpër

drej

të n

ë re

habi

litim

in e

tyre

shoq

ëri.

3.4

Zba

timi i

pro

gram

eve

riint

egru

ese

për

të m

iturit

e d

ënua

r dh

e pa

rabu

rgim

.

1.1

Har

timi e

një

pro

jekt

ligj

i dhe

ak

teve

nën

ligjo

re p

ër z

batim

in e

m

asav

e ed

ukat

ive

për

fëm

ijët n

ën

mos

hën

e pë

rgjë

sisë

pena

le.

1.2

Ngr

itja

e sh

ërbi

mev

e të

re

ja q

ë ka

në p

ër q

ëllim

ofr

imin

e

shër

bim

eve

të n

evoj

shm

e,

përk

ujde

sjen

e du

hur

psik

olog

jike

për

fëm

ijët e

kës

aj k

ateg

orie

.

2.1

Vend

osja

e tr

egue

sve

për

mat

jen

e rr

ezik

ut të

për

hapj

es s

ë ak

tivite

teve

krim

inal

e pë

r fë

mijë

t e

kësa

j kat

egor

ie.

MD

,

NJQ

V,

O

JF,

UN

ICEF

O

rgan

izat

a N

dërk

ombë

tare

MD

Dre

jtoria

e

Përg

jiths

hme

e Po

licisë

2015

2015

Bren

da b

uxhe

tit të

m

iratu

ar, d

onat

orët

UN

ICEF

– 1

20,0

00

3.Tr

egue

sit p

ër v

lerë

simin

e

cilë

sisë

së s

hërb

imit

mira

tuar

a.

1. L

igji

i mira

tuar

.

2. 5

0 %

e të

mitu

rve

krye

jnë

krim

dhe

janë

nën

m

oshë

n e

përg

jëgj

esisë

pen

ale

për

fshi

rë n

ë pr

ogra

me

eduk

uese

.

1. H

artim

i i n

jë s

et tr

egue

sish.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

2. S

igur

imi i

mbr

ojtje

s së

duh

ur p

ër fë

mijë

t në

n m

oshë

n 14

vje

ç në

kon

flikt

me

ligjin

.

44

1.Pë

rmirë

simi i

ku

adrit

ligj

or li

dhur

m

e m

broj

tjen

e fë

mijë

ve v

iktim

a dh

e dë

shm

itarë

të k

rimit.

2.Pë

rmirë

simi i

tr

ajtim

it të

të m

iturv

e si

vikt

ima

dhe

dësh

mita

rë.

1.1

Rreg

ullim

et n

ë K

PP d

he K

P lid

hur

me

traj

timin

e të

mitu

rve

si vi

ktim

a dh

e dë

shm

itarë

të k

rimit.

1.2

Har

timi i

pro

toko

lleve

traj

timit

të të

mitu

rve

si vi

ktim

a dh

e dë

shm

itarë

.

2.1

Përs

htat

ja e

am

bjen

teve

të p

olic

isë

ku in

terv

istoh

en d

he m

bahe

n të

m

iturit

, në

mje

dise

miq

ësor

e pë

r të

mitu

rit.

2.2

Traj

nim

i i T

rajn

erëv

e (g

jyka

tës,

pr

okur

orë,

pol

ici g

jyqë

sore

, avo

katë

dh

e pu

nonj

es so

cial

ë) p

ër tr

ajtim

in e

mijë

ve v

iktim

ave

dhe

dësh

mita

rëve

krim

it.

2.3

Traj

nim

i vaz

hdue

s (Sh

kolla

e

Mag

jistr

atur

ës d

he A

kdem

ia e

Pol

icisë

) i p

rofe

sioni

stëv

e të

dre

jtësis

ë pë

r të

mitu

rit p

ër tr

ajtim

in e

të m

iturv

e si

vikt

ima

dhe

dësh

mita

rë.

MD

, NJQ

V,

OJF,

UN

ICEF

Org

aniz

ata

Ndë

rkom

bëta

re

2015

Bren

da b

uxhe

tit të

m

iratu

ar, d

onat

orët

UN

ICEF

– 1

20,0

00

1. R

regu

llim

et n

ë K

PP, K

P të

m

iratu

ara.

2. P

roto

kolle

dhe

sist

emi

i mon

itoiri

mit

të tr

ajtim

it të

mitu

rve

si vi

ktim

a dh

e dë

shm

itarë

.

1. N

drys

him

e në

in

fras

truk

turë

n e

mje

dise

ve

të p

olic

isë.

2. N

umri

i tra

jnim

eve

dhe

i pe

rson

ave

të tr

ajnu

ar.

Obj

ekti

vi S

trat

egjik

3. M

broj

tja e

fëm

ijëve

, vik

tima

dhe

dësh

mita

rë t

ë kr

imit

45

Page 48: plani i veprimit per femijet 2012-2015

46

Page 49: plani i veprimit per femijet 2012-2015
Page 50: plani i veprimit per femijet 2012-2015

PLANI I

VEP

RIMIT

PËR

FËM

IJË

2012

- 201

5

PLANI I

VEP

RIMIT

PËR

FËM

IJË

Republika e ShqipëRiSëMiniStRia e punëS, ÇëShtjeve Sociale

dhe ShanSeve të baRabaRta

2012

- 201

5