Kapitulli 4

1

4. PRODUKTETE DHE SHRBIMET E BANKAVE

- Definicioni i produkteve t banks: sht do produkt ose shrbim i ofruar nga ana e banks, pa marr parasysh nse sht debitor ose kreditor dhe pa marr parasysh nse sht n emr dhe llogari t banks os n emr dhe n llogari t klientit.- Detyr themelore e banks sht t grumbulloj para dhe t'i investoj n sektor t ndryshm t ekonomis. - Mendimi i prgjithshm: Banka ka rolin e ndrmjetsuesit n grumbullimin e parave dhe n shprndarjen e kredive;2

4. PRODUKTETE DHE SHRBIMET E BANKAVE / 2- Efektet e globalizimit bankar dhe konkurenca: disa produkte klasike filluan t jen joprofitabile dhe u zavendsuan me produkte t reja; - Bankat duhet t jen t specializuara n kryerjen e ktyre aktiviteteve: - mbledhjen e fondeve (depozitave, kredive dhe kapitalit) pr financimin e kredive bankare dhe aktiviteteve tjera; - ofrimin e kredive t reja; - ofrimin dhe kryerjen transaksioneve t ndryshme (transferin e parave dhe informatave t ndryshme..);

3

4. PRODUKTETE DHE SHRBIMET E BANKAVE / 3 - ofrimin e shrbimeve pr konsultime dhe pr menaxhim; - ofrimin e produkteve dhe shrbimeve t reja: shrbime brokere, sigurim, banka investuese, fondacione investuese, etj; - banka si garantuese;

- Jo do bank mund t kryej aktivitetet e msiprme.

4

4.1 ZHVILLIMI HISTORIK I PRODUKTEVE DHE SHRBIMEVE T BANKS - Bankat kan ofruar produkte dhe shrbime t ndryshme gjat zhvillimit historik t tyre; - Paraqitja dhe zhvillimi i produkteve dhe shrbimeve t bankave jan determinuar nga niveli i zhvillimit ekonomik, zhvillimit bankar dhe nevojave t shoqris; - Produktet dhe shrbimet m t rndsishme t zhvillimit bankar:5

4.1 ZHVILLIMI HISTORIK I PRODUKTEVE DHE SHRBIMEVE T BANKS / 2 a) Kmbimi i valutave t huaja; b) Skontimin e letrave komerciale (eqeve); c) Grumbullimin e fondeve n treg (kursimeve, depozitave);

d) Sigurime depozituese: arit dhe ornamenteve tjera tmueshme;

6

4.1 ZHVILLIMI HISTORIK I PRODUKTEVE DHE SHRBIMEVE T BANKS / 3 e) Prkrahjen e aktiviteteve t qeveris (dhnien e kredive, blerjen e prons shtetrore,..); f) Shrbime t tjera t ndryshme; - Zhvillim i hovshm i produkteve bankare gjat gjysms s shekullit t kaluar (periudh e zhvillimit t hovshm ekonomik, inovacioneve teknologjike, kmbimi i jashtmrasti i Lombardis, etj..).7

4.2 PRODUKTET KLASIKE BANKARE - Zhvillimi dhe modifikim i produkteve bankare; - Stabilizimi i produkteve bankare, gjat gjysms s par t shekullit XX- produktet dhe shrbimet klasike;

- Produktet dhe shrbimet m t vjetra dhe m voluminoze jan : grumbullimi i depozitave, dhnia e kredive dhe produktet dhe shrbimet neutrale ose off-balanced;

8

4.2 PRODUKTET KLASIKE BANKARE / 2 - Depozitim = grumbullimin e depozitave; - Depozit = Pjes e caktuar e parave q banka sht e detyruar t paguaj ose t bj transfer n urdhr t depozituesit; - Depozit = Kredi specifike nga ana e depozituesit; - Rndsia e sasis, mimit, likuiditetit dhe profitabilitetit; - Depozitat jan baz pr zhvillimin e banks; - Depozitat jan baz pr krijimin dhe zhvillimin e funksionit mobilizues t banks;

9

4.2.1 DEPOZITAT - Depozitat e klientve prbjn 15-20% nga fondet e banks pr investime; - Sasia e kredis, kualiteti, struktura dhe vlera e kredis mvaren nga sasia e depozits, kualiteti, struktura dhe vlera e depozitave; - shtje t rndsishme pr do bank n menaxhimin e depozitave : 1) Ku dhe sa fonde mundet banka t mbledh pr mim sa m t ult; 2) Si t siguroj q gjithmon t ket depozita t mjaftueshme pr t realizuar planet dhe sasi sa m t madhe t shrbimeve; - Konkurenc e madhe e bankave n tregun e depozitave.

10

4.2.1.1 LLOJET E DEPOZITAVE - Qasje t ndryshme n klasifikimin e depozitave;

- Zakonisht depozitat jan jan t klasifikuara n depozita n para, kursime dhe depozita t afatizuara; - Depozita t vogla dhe depozita t korporatave;- Mnyra m e zakonshme e depozitave jan depozitat transaksionale dhe jo transaksionale.

11

4.2.1.1 LLOJET E DEPOZITAVE / 2 a) Depozitat transaksional

- Kompanit dhe qytetart i ruajn depozitat e tyre n llogari t veanta bankare: eqe, logari transaksionale, llogari rrjedhse, etj.- Depozitat transaksionale realizojn pagesa n para; - Depozitat transaksionale njihen edhe si depozita n para

12

4.2.1.1 LLOJET E DEPOZITAVE / 3 a) Depozita transaksionale - Depozita n para me norm fikse t interesit (eqe, kursime): 1) Mundsi pr urdhr trheqje - NO; 1.2) Llogari depozituese n tregun e parave - MMDAs (depozita me privilegje t kufizuara pr pagesa nga ana e depozitorit) 1.3) Depozita super NO.

13

4.2.1.1 LLOJET E DEPOZITAVE /4 b) Depozita jotransaksionale Depozita me norm fikse t interesit me t cilat nuk sht e mundshme t bhen pagesa nga ana e pronarit; 1) Kursimet - Jan depozita t afatizuara; - Kan norm interesi pasive m t lart se sa depozitat transaksionale; - Bankat duhet t joshin me kushte t volitshme qytetart q t rrisin kursimet dhe depozitat

14

4.2.2 KREDIT/ HUAT - Kredit jan jan produktet gjithashtu shum t rndsishme pr bankat; - Kredit paraqesin 1/2 e aseteve t banks dhe pothuajse 2/3 e t ardhurave totale t banks; - Shprndarja e kredive sht zemra e industris bankare; - Koncetrim i madh i riskut; - Nevoj pr analiz t detale gjat dhnies t kredive; - Pr makzimizimin e profitit, banka duhet t insistoj n kthim sa m t madh t investimit paralel duke zvogluar normn e riskut t kredive.

15

4.2.2 KREDIT/ HUAT / 2 - Principet e kredive: 1) Financimin e kredive pr persona t vlefshm 2) Financimin e projekteve m profitabile me risk sa m t ult; 3) Difersifikimin e aseteve (kredive) pr risk sa m t ult; 4) Pjes e aseteve (kredit) duhet patjetr t jen likuide n nivel t lart

16

4.2.2.1 LLOJET E KREDIVE- Lloje t ndryshme kredish pr klient t ndryshm; - Kredi pr qllime t ndryshme; - Faktort q determinojn strukturn e portfolios kredituese t banks: 1) Karakteristikat e tregut; 2) Sa sht e madhe banka (Sa i madh sht kapitali i banks); 3) Polisa e prgjithshme kredituese e banks, eksperienca menaxhuese e banks dhe aftsit profesionale t personelit; 4) E ardhura e pritur nga do kredi; 5) Numri i klientve t banks; 6) Kostot e dhnies s kredive.

17

4.2.2.1 LLOJET E KREDIVE / 2 - Kredi komerciale dhe konsumuese; - Kredi t siguruara (hipotekare) dhe jo hipotekare;

- Kredi me norm fikse t interesit dhe kredi me normvariabile t interesit; - Kredi q paguhen njher dhe kredi q paguhen me rata; - Ndarje m e zakonshme e kredive: Kredi afatgjate dhe kredi afatshkurte.

18

a) Kredi afatshkurte - Kredi me afat maturimi deri m 1 vjet; - Kredi pr financimin e kompanive sezonale dhe nevojave t

qytetarve;1) Kredi likuiduese - Kredi pr blerjen e lnds s par; - Kredi t paguara nga shitja e aksioneve - Kredi me afat maturimi: 2-3 muaj; - Kto kredi prfaqesojn 1/2 e kredive t korporatave19

2) Kredi pr nevoja kapitale - Shum t ngjajshme me kredit likuiduese; - Afati i maturimit: prej disa ditve deri m 1 vjet; - Prdoren pr mbulimin e nevojave sezonale; - Rndsia e linjave kreditore; 3) Kredi banesore ose hipotekare - Kto kredi sigurohen me hipoteka afatgjate

20

4) Linja t hapura kreditore - Me afat maturimi deri m 1 vit; - Norm fleksibile e interesit; - Jo hipotekare (alternativ: depozita kompenzuese); - U jepen klientve m t besueshm;

- Linja kreditore formale dhe joformale.

21

b) Kredi afatgjate - Afat maturimi mbi nj vjet;

- Kto kredi prdoren pr financime afatgjate t kompanive, zakonisht pr blerjen e aseteve fikse, refinancimin e kredive tjera, bashkimin e korporatave, etj..;- Klasifikimi m i zakonshm: Kredi t afatizuara, kredi qarkulliese, kredi pr prkrahje t kompanive merxher ose blerje t kompanive.22

1) Kredi investuese - Kredi m frekuente afatgjate; - Prdorim: Financimin e investimeve afatgjate dhe afatmesme (paisje, maqina, objekte ndrtimore, etj..); - Pagesa me rata (mujore, tremujore, 6 mujore); - Mbules: Kapitali afatgjat (paisje, ndrtesa, tok); - Norm m e lart interesi n krahasim me kredit afatshkurte; - Nivel m i lart risku.

23

2) Kredi qarkulluese- Nj nga llojet e kredive m fleksibile; - Mund t mbulojn deri 3,4 ose 5vjet; - Mbules (hipotek): Asetet reale t klientve; - Prdoren pr blerjen e resuseve afatgjate; - Linj kreditore e konfirmuar; - Kredi-karta biznesi.

3) Projekt kredi - Kredi pr miniera, rafineri, elektro-distribucion, etj..; - Kredi me risk m t lart; - Kredi afatgjate; - Kredi t siguruara (t mbuluara me asetet e kompanis); - Kredi t pa mbuluara (prezenc risku m e lart)24

4) Kredi pr kompani merxher dhe blerje t kompanive - Konzorcium bankar(bashkimi i disa bankave, t pavarura me qllim t prbashkt) - Mbules: Prona e klientit ose asetet reale t tij; - Lloj kredie me risk t lart. 5) Linja kreditore stand by - Afat maturimi: 3-7 vjet; - Banka bn garantimin e shitjes s letrave me vler, zakonisht bankat investive;

25

4.2.3 BILANCI NEUTRAL PRODUKTET DHE SHRBIMET E BANKS - Banka nuk paraqitet as n rolin e debitorit as n rolin e kreditorit; - Pr kto lloj shrbimesh banka nuk paguan as provizion as norm interesi; - Dy lloje t shrbimeve neutrale: ndrhyrjet dhe shrbimet ndrmjetsuese;

26

4.2.3 BILANCI NEUTRAL PRODUKTET DHE SHRBIMET E BANKS / 2 a) Shrbimet q i kryen banka n emr dhe n llogri t klientit, quhen shrbime ndrhyrje (interference) - Brja e pagesave (Pagesa brenda vendit dhe jasht) - Grumbullimin e fondeve t klientve dhe investimi i tyre n emr dhe llogari t klientit; pagesn e detyrimeve t klientve.

27

4.2.3 BILANCI NEUTRAL PRODUKTET DHE SHRBIMET E BANKS / 3 b) Shrbimet e banks q bhen n emr dhe n llogari t klientit quhen shrbime ndrmjetsimi: - Emisionin e letrave me vler t klientit; - Emetimin e letrave komerciale pr kredi; - Emetimin e garancioneve dhe letrave garantuese; - Shrbime depozituese; - Shitblerjen e letrave me vler (aktivitete brokere)

28

4.2.3 BILANCI NEUTRAL PRODUKTET DHE SHRBIMET E BANKS- Shrbime ndrmjetsuse (kredi pr prkrahje t emetimit ose blerjes s ltrave komerciale); - Shrbime trusti: Banka paraqitet n rolin e agjentit ku bma prgjegjsi t plo n menaxhimin e pasuris s klientit ose si nj agjent pr kryerjen e disa detyrave speciale. Tre lloje t shrbimeve trusti: a) Shrbime trusti t korporatave (realizimin e emisionit t letrave m vler) b) Shrbime korporative (transferin e pasuris, pagesn e dividendave, pagesn e obigacioneve t kompanis, regjistrimin e pasuris, etj..) c) Pensione, distribuimi i profitit, kontabilitet, raportim, etj..29

4.3 PRODUKTE BASHKOHORE T AKTIVITETIT BANKAR - Dominimi i banks n tregun e parave deri kah fundi i viteve 70-ta t shekullit XX; - Paraqitja dhe zhvillimi i investimeve dhe fondeve t pansionit; - Emetimi i letrave me vler nga ana e kompanive pr grumbullimin e kapitalit t nevojshm; - Rritja e konkurencs n tregune parave; - Bankat jan t detyruara t zgjerojn aktivitetet e tyre dhe t krijojn produkte dhe shrbime t reja, posarisht n grumbullimin e kapitalit.30

4.3.1 PRODUKTET BASHKOHORE M T RNDSISHM T BANKS a) Anuitetet (instrumente kursusyese-depozitare) - Anuitete fikse; - Anuitete variabile; b) Hua joint ventures (themelimin e kompanive me an t bashkimit t kapitalit); c) Lizing;

d) Plane pensioni; e) Projekte financimi;31

4.3.1 PRODUKTET BASHKOHORE M T RNDSISHM T BANKS / 2 f) Aktivitete sigurimi (polisa sigurimi)- Banka dhe kompani sigurimi si pjes t kompanive bankare holding;

- Prparsit pr bankat: 1) Stabilimzimin i rrjedhjes s paras dhe efiencs- Stabilizimi i profitabilitetit t banks; 2) Shkallzimi i ekonomis; 3) Fushveprimtaria e ekonomis;

32

4.3.1 PRODUKTET BASHKOHORE M T RNDSISHM T BANKS / 3 g) ATS (Automic Transfer Savings) llogari; h) Riblerje gjat nats ("margin accounts"); j) Kshilla informative dhe financiare pr klientt; k) Transferi elektronik i t dhnave dhe pagesave; - Revolucioni bankar: Ofrimi i produkteve dhe shrbimeve t ndryshme pr rritjen e numrit t klientve; - Bankat si tregje multifunksionale t kohs moderne; - Aktiviteti bankar unliverzal.33

4.4 TREGTIMI ME LETRA ME VLER - Emisionin dhe shitjen e letrave me vler (underriting) dhe shitblerjen e letrave me vler n emr t klientit (shrbime brokere); - N disa shtete vetm bankt investive jan t autorizuara t tregtojn letra m vler. Shkaku sht: - tregtimi me letra me vler ka risk t lart; - konflik i mundshm i interesit midis banks dhe klientit; - rritja e efiencs s tregut financiar sht si rezultat i konkurencs s bankave n ofrimin e kredive dhe n garantimin e shitjes s letrave me vler (underriting);34

4.4 TREGTIMI ME LETRA ME VLER / 2 - N disa shtete t tjera tregtimi me letra me vler sht i lejuar pr t gjitha bankat (zvoglon riskun pr falimentim dhe rrit konkurencn); - Tre mnyra t tregimit me letra me vler n emr t klientit: a) Emisionin e letrave me vler n tregun primar; b) Shitblerjen e letrave me vler n regun sekondar (shrbime brokere); c) Sherbime konsultuese.35

4.4 TREGTIMI ME LETRA ME VLER 4.4.1 Emisioni i letrave me vler n tregun primar - Tre funksione t banks: a) Funksioni konsultues; b) Garantimin e shitjes (garantimin e shitjes s letrave me vler); c) Shitjen e letrave me vler; - mimi pr mbulimin e kostove t banks (provizion n prqindje t shitjes s letrave me vler): Kosto t ndryshme pr oferta publike dhe private.

36

4.4 TREGTIMI ME LETRA ME VLER 4.4.2 Shrbime brokere (tregu sekondar) - Shrbime trusti pr pr realizimin e urdhrave t klientve pr blerjen dhe shitjen e letrave me vler; - Plane investuese : Vullnetare dhe automatike; - Plane reinvestuese pr dividenda; - Kmbim t letrave me vler; - Provizioni.

37

4.4 TREGTIMI ME LETRA ME VLER 4.4.3 Shrbime konsultuese-financiare - Analiz e performanss financiare t klientit; - Fonde (resurse) t mundshme; - Prona e klientit dhe kshilla financiare rekonstruktuese (merxher, akvizacion, etj..) - Provizioni.

38