OLİMPOS-BEYDAĞLARI SAHİL MİLLİ

PARKI JEOTURİZM, JEOLOJİKMİRAS VE JEOPARK

POTANSİYELİNİN ARAŞTIRILMASI

INVESTİGATİON OF GEOTURİSM, GEOHERİTAGE AND GEOPARK POSSİBİLİTİES OF THE OLYMPOS-

BEYDAĞLARI COASTAL AREA NATİONAL PARK

Cenk YETİŞKUL

Hülya İNANER

Mustafa ERGUN

Batı

Toroslar’ın Yapısal Şeması:

1-

Pliyo-Kuvaterner, 2-

Antalya-Miyosen Havzası

3-

Torbalı-Kemalpaşa Post Tektonik Molas 4-

Tavas-Burdur Post Tektonik Molas Havzası

5-

Ofiyolit

Napları

6-

Nikya

Napları

7-

Beyşehir-Hoyran-Hadim Napları

8-

Antalya Napları

9-

Beydağları

Otoktonu 10-

Anamas-Akseki Otoktonu 11-

Alanya Napı

12-

Menderes Masifi 13-

Menderes Masifi Kuzeyi Metamorfik Olmayan Seri

1/250000 ölçekli Antalya ilinin jeoloji haritası

ve açıklaması

(Şenel, 1997)

Antalya paftası

yapısal birimler haritası

(Şenel, 1997)

Antalya naplarının

stratigrafik dizilimi (Şenel, 1997)

JEOSİTLER KANYONLAR

1-

GÖYNÜK KANYONU

2-

BELDİBİ

KANYONU

3-

KESME BOĞAZI VE KUZDERE KANYONU

MAĞARALAR•

1-

Akyarlar

Mağarası: Antalya-Kemer karayolu üzerinde

Akyarlar

tüneline girmeden sağda bulunan mağara yol kenarı ve korunaksız olması

sebebiyle tahribata oldukça müsaittir.

•

2-

Beldibi

Mağarası: Antalya-Kemer sahil yolunun yaklaşık 40 kilometresinde Çamdağ

tünelinin hemen çıkışında yer

alan bir kaya altı

sığınağıdır. Prof. Dr. Enver Bostancı tarafından 1960-1966 yılları

arasındaki araştırma sonucu

mezolitik

kültürleri içeren altı

tabaka tespit edilmiştir. Yontmataş

ve Cilalıtaş

çağları

arasındaki geçiş

dönemini

temsil etmektedir. Üst Paleolitik

ve Mezolitik

döneme ait çakmaktaşı

aletler ele geçirilmiştir.

Beldibi

Mağarası

Akyarlar

Mağarası

•

3-

Büyük Dipsiz Mağarası: Antalya limanının batısında Tünektepe’nin

3 km. güneybatısında Alakaya tepenin (661

metre) güney yamacındadır. Mağara Kretase

yaşlı

residal kireçtaşları

ile onun altında yer alan yine aynı

yaşta

konglomera kireçtaşı

formasyonları

arasında meydana gelmiştir. Dar bir girişten sonra ortalama 25’

lik

bir eğimle

kuzeye doğru devam eder.

•

4-

Küçük Dipsiz Mağarası: Tünektepe’nin

(618 metre) güneybatıya devamı

olan Alakaya tepenin (661 metre) güney

yamacındadır. Kuru ve yatay olan mağaranın toplam uzunluğu 74 metre, girişe göre en derin noktası

27.5

metredir. Mağaranın sonlarına doğru sarkıt ve dikitler dikkat çekmektedirler

•

5-

Molla Deliği Mağarası: Kemer’in batısında yükselen Tahtalı

Dağı’nın doğu yamacında yer alır. Bu mağaraya

ancak Kemer-Kumluca karayolu üzerinde bulunan Aşağı Kuzdere

veya Tekirova köylerinden yaya olarak 3-4 saat

yürüyerek ulaşılabilir.

•

6-

Peynir Deliği Mağarası: Gedelme

yaylası

mevkiindedir. Köy merkezinden mağara ağzına 4 dakikalık patika ile ulaşılır. Mağaranın 65 km kuzeyinde Bizanslılara ait duvar ve kalıntıları

bulunmaktadır. Mağaranın büyük bölümü

kurudur. Sadece mağaranın sonunda ve en derin yerinde küçük bir gölcük vardır. Mağara içinde sarkıt, dikit ve sütunlar gelişmiştir.

KÜLTÜREL SİTLER ANTİK ŞEHİRLER

Olimpos

Antik Kenti, Antalya'nın 80 km. güneyinde ve Antik Likya Bölgesi içindedir. Doğudan Akdenize

açılan

Olimpos

Antik Kenti, ortasından geçen Akçay (Olimpos

Çayı) ile ikiye bölünür. Olympos şehri, dar vadinin iki tarafında kurulmuştur. Vadinin denize açıldığı

ve güzel bir plajla biten

ağzında derenin kuzey kısmındaki kayalık üzerinde Olympos'un son dönemini yansıtan Ortaçağ

kalesi ve kalıntıları

bulunmaktadır Bu antik kent, Olympos eteklerinde yetişen yüksek nitelikli safranı, Olympos'un yetiştirdiği Lykia

Birliğine

başkanlık eden (Lykiark) Hoplon

oğlu Hoplon

ile Romalılarca öldürülen piskopos Methodius

ve hepsinden önemlisi

Belerophontes

ve Khimeira

efsanesinin geçtiği yakınındaki dağda yanıp duran doğal ateşi ile tanınmaktadır.

OLİMPOS

Olimpos

Antik Kentinin Yerleşim Planı

Yerleşme ilk kez M.Ö. 168-78 yıllarında karşımıza çıkar. Bu dönemde kent Lykia

Birliği'ne

özgü

tipte sikke basar, anlaşılan birliğin bir üyesidir. Hatta bazen

birlik başkanının bu kentten çıktığı

saptanabilir. Olympos

M.Ö. 100 yılına doğru Lykia'nın en önemli kentlerinden biri sayılır.

Haçlı

seferleri sırasında kent Venedik, Ceneviz ve Rodos

şovalyeleri

istilasına uğramıştır.Osmanlı

donanmasının Akdeniz

de kesin üstünlüğünün başladığı 15. yüzyılda, Fatih devri'nde tüm

Tekeli (Teke) Yarımadası

gibi Olympos da Osmanlı

topraklarına

katılmıştır.

Roma Klisesi

Giriş

Kapısı Liman Anıt Mezarları

Kuzey Nekropol

Yakınlarındaki Tarihi Kalıntılar

PHASELİSKentin Akdenize

uzanan bir yarımada üzerinde M.Ö. 7.

yüzyılda Rodoslu kolonistlerce

kurulduğu söylenir. Coğrafi konumu Akdeniz dünyasının önemli bir liman kenti olduğunu gösterir. Biri yarımadanın kuzeyinde (A), diğeri kuzeydoğuda (B), üçüncüsü

ise güneybatı

kısmında (C) yeralan

üç

limana

sahiptir.Phaselis 1158'deki Selçuklu kuşatmasından sonra gerek

depremler, gerekse Antalya ve Alanya limanlarının işlevlerinin artması

ile önem kaybedip, 13. yüzyıl başlarında tamamen terk

edilir. Günümüze çoğunlukla Roma ve Bizans kalıntıları ulaşabilmiştir ki, bunlar şehrin ana aksını

oluşturan ve kuzey-

güney limanlarını

birleştiren ana caddenin (G) her iki yanında sıralanır.

M.Ö. 43'te Roma egemenliğine giren Fashelis

, böylece yeniden yapılanma sürecine girer ve en az 300 yıl sürecek bir refah süreci başlar. Şehir 129'da İmparator Hadrian

tarafından

ziyaret edilir.

Faselis

Antik Kentinin Yerleşim Planı

Ana cadde agora ile tiyatro arasında genişleyerek küçük bir

meydan oluşturur. Meydanın güneydoğu köşesindeki

basamaklar tiyatro ve akropolise ulaşımı

sağlar. Phaselis tiyatrosu

akropolisin

yamacına inşa edilmiş

küçük boyutlu tipik bir

helenistik

devir (İ.Ö.III.yüzyıl) tiyatrosudur. Çokluk bölgenin

doğal taşı

konglomera bloklarından inşa edilmiş

olup

sahne binasının roma döneminde eklendiği, geç

bizansta

ise kısmen şehri koruyan yeni surların bir parçası

olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır.

Faselis

antik kentindeki su kemeri ve agoranın kalıntıları

Küçük hamamla tiyatronun uzaktan görünüşü

ve tiyatronun basamakları

İDYROS

İdiros

Antik Kent Kalıntıları

Kentin günümüze ulaşan bu kalıntıları

Özkaymak Otelin arka cephesinden itibaren kıyı

boyunca görmek

mümkündür. Bunlardan Bizans dönemine ait olduğu sanılan bir Kilise (M.S. 4 -

7 yy.) ve bu Kiliseye bağlı

mekanlar M.S.3

yy.’a

ait tarihlenen bazilika, erken Roma döneminden gözetleme kulesi, işlevi tam olarak saptanamayan yapılar ve dere üzerindeki köprü

en dikkat çekici olanlarındandır.

Stephaenues

Byzantinius’un

Hekataius’dan

aktardığı bilgilere göre; hem bir bölge hemde

bir kent adı

olarak geçen

“IDYROS”

ilk çağların deniz trafiğinde önemli bir işleve sahipti. Mısır ve yakın doğudan Likya’nın batısına giden yelkenli gemiler Nil Nehri ağzından aldıkları

rüzgarla Idyros

Limanına kadar ulaşmaktaydılar. Ayrıca Plinius’un

“Illyris” diye tanımladığı

yer büyük olasılıkla gemici dilinde ‘İdyros’

olabilir.

MELANİPPEMevikent

Kasabası

sınırları

içerisinde bulunmaktadır.

Antik kente ait kalıntılar hala mevcut olmakla birlikte Melanippe antik kentinin geçmişi ile ilgili detaylı

bir bilgiye ulaşılamamıştır

Kent hakkında edinilen bilgilere göre Hellenistik

döneme ait bir kent olduğu söylenilmektedir.

Melanippe

Kent Kalıntıları

GAGAİGagai, Finike körfezinin doğusunda, Khelidonia

Burnu’nun (Gelidonya

burnu) batısındaki Karagöz limanının kuzeybatısında idi. Bugünkü

konumu ile Kumluca’nın

10 km.

güney-doğusundaki Yenice Köyü’nün 4 km. güneyinde küçük bir tepenin üzerindeydi.

Yörede yeterince araştırma yapılmamıştır. Bu günkü konumuyla kent iki tepe üzerine yayılmış

olup hangisinin

akropol olduğu anlaşılamamıştır. Bunlardan daha yüksek tepe üzerinde İlk çağ

surlarından arta kalmış

küçük parçalar

görülmektedir. Diğer tepede ise Bizans devri sur parçaları dikkati çekerse de bunların dışında bir kalıntıya

rastlanmamıştır. Ancak 1960’lı

yıllarda başta tiyatro olmak üzere bir takım kalıntıların varlığı

saptanmış, ancak bunların

taşları

yeni yapılanmalar nedeniyle yerlerinden sökülmüştür.

GELİDONYA FENERİ

VE TAŞLIK BURNUGelidonya

fenerinin inşaatına 1934'te başlanmış, 1936

da hizmete geçmiştir. 1990 yılına kadar fener gaz ışığıyla çalışmıştır. Fener her 3 saniyede bir çakmaktadır. Kumluca ilçesi Taşlık Burnu'nda bulunan fener, Türkiye kıyılarının en yüksek feneri olup, 227 m yükseklikte ve denizden 3 km içerde yanıp sönmektedir. Ayak basılmayacak kadar sivri kayalıklar üzerine inşa edildiğinden ulaşım oldukça zordur. Fenere elektrik ulaştırılamadığından günümüz teknolojisinde hala elle kurularak çalıştırılmaktadır.

Taşlık Burnu, Gelidonya

Burnu ve Kırlangıç Burnu

olarakta

anılmaktadır. Önündeki adaların Likya coğrafyasında

ve denizcilik tarihinde çok önemli bir yeri vardır. Burası

ters akıntılardan ötürü

Pamfilya

denizinin (Antalya körfezi) en

tehlikeli yeridir. Burnu geçmek antik dönemde çok zordu Akıntılar sayısız gemiyi kayalara sürüklemiş

ve burasını

bir

sualtı

mezarlığına döndürmüştür.

Gelidonya

Feneri ve Taşlık Burnu

YANARTAŞYanartaş

yöresi Antalya'nın yaklaşık 55 km güneyinde

ulunan çıralı

körfezinin kuzeybatısında yer alır. Antalya- Kumluca yolunun 71. km sindeki Ulupınar

köyünden sapılır ve

yaklaşık 9 km sonra Yanartaş’a ve antik Olimpos

şehrine varılabilir.

Batı

Toroslarda

Beydağları

otokton kuşağının doğusunda allokton

konumlu ve değişik kaya türlerinden

oluşan tektonik birlikler yüzeylemektedir. Genelde Antalya napları

olarak adlandırılan bu birlikler litolojilerine ve yapısal

konumlarına göre alt, orta ve üst nap

olmak üzere 3 bölüme ayrılmışlardır. Doğal gazlar orta napta

yer alan ve harzburgit,

dünit ve piroksenitlerden

oluşan ofiyolit

grubu kayaların eklem ve çatlaklarından sızmaktadır. Yapılan analizlerde yöredeki doğal gazın % 82.96 metan, % 14.5 etan, % 1.5 azot, % 1.5 azot, % 1 karbondioksitten meydana geldiği ve petrol kökenli olduğu belirlenmiştir.

Yanartaşın

Sönmeyan

Alevi

En kolay ulaşılan alevlerin yanıbaşındaki

antik tapınak gün geçtikçe yıkılmaktadır. Oysa bu tapınaktaki fresklerin şekilleri ve renkleri canlılıklarını

korumaktadır. Ayrıca bu

tapınağı

Çıralı

körfezine bağlayan antik yolda büyük oranda yıkılmıştır.

Yanartaş

Yöresinin Yanıbaşındaki

Tarihi Bizans Kalıntıları

MİLLİ

PARKIN TURİZM AÇISINDAN ÖNEMİ

Milli parkın sınırları

içerisinden dünyanın en iyi 10 antik yolundan biri kabul edilen Likya yolu geçmektedir. 1999 yılında İngiliz araştırmacı

Kate

Clow

tarafından hizmete açılmıştır. Antik

dönemlerde “Likya Yolu”

olarak adlandırılan bu yolun, yük hayvanlarıyla yapılan ticaret ve askeri sevkiyat amacıyla inşa edildiği düşünülmektedir.

ADRASANAdrasan, Antalya'nın Kumluca ilçesine bağlıdır. 1996

yılında belde olmuştur. Su sporlarına meraklı

insanlar için Adrasan

çevresinde güzel parkurlar bulunmaktadır.

Adrasan’a

bir saat uzaklıktaki Sulu Ada, Sazak ve Ceneviz Koyları’na günübirlik turlar düzenlenmektedir.

Musa Dağı

üzerindeki 170 dönümlük arazi üzerine kurulu ilk Olimpos

şehrinde Harabeler arasında sarnıçlar,

kent giriş

kapısı, küçük tiyatrosu, güney tepesinde ikişer katlı villalar, kemer kalıntıları

görülmektedir.

Avusturyalı

arkeologların buluntularına göre taşlar üzerinde yazılı

olan Teo

Olympos "Tanrı

için Olympos"

anlamına geldiği belirtiliyor. Yıkılan taşlardan geriye "OLYM" harflerini gösteren oyma taşlar görülebiliyor. Çeşitli baskınlar sonucu Olympos'tan sürülen Olymposlular

bugünkü

Olympos'a gelmişler. Bu nedenle günümüzdeki Olympos bu isimle anılırken gerçek Olympos'un Musa Dağı

tepesinde

olduğu belirtiliyor.

Adrasan

Sahili, Musa Dağı, Ceneviz ve Sazak Koyu

Tünektepe’den

Beydağların Panaromik

Görüntüsü

Beydağları

ve Tahtalı

Dağı’nın Sarp Kayalıkları

BEYDAĞLARI VE TAHTALI DAĞI

OLİMPOS VE ÇIRALI SAHİLİ

Olimpos-Çıralı

Sahili, Ceneviz Kalesi ve Ceneviz Kalesinden Çıralı

Sahili

MİLLİ

PARK İÇERİSİNDE YAPILABİLECEK AKTİVİTELER

Milli parkta günü

birlik piknik faaliyetlerinin yapıldığı

beş günübirlik alan (Topçam, B. Çaltıcak, K. Çaltıcak, Kargıcak-2,

Beldibi) bir kamp alanı

(Göynükte) bir kamp ve günübirlik alanı (Kındılçeşme) bir mola noktası

(Kesme boğazı) vardır. Bunların

yanısıra

Çıralı-Yanartaş

yürüyüz

güzergahı

(günübirilik

alanı olarakta

kullanılır) Tekirova-Çıralı

patikası, Göynük-Ovacık

patikası, Göynük kanyonu su yürüyüşü

belli başlı

aktivite alanlarıdır. Tekirova-Çıralı

patikası, Göynük-Ovacık patikası

ve

Göynük kanyonu su yürüyüşü

aktivitesine rehbersiz giriş yasaktır.

Milli park sınırları

ve çevresinde tırmanış

severlerin ilgisini çekebilecek Olimpos, Akyarlar

ve Geyikbayırı

sektörleri

bulunmaktadır.

Dünyanın en uzun ikinci teleferiği Tahtalı

dağının zirvesine çıkmaktadır. 2365 metre yüksekliğe çıktıktan sonra Kemer'den Çıralı

sahiline kadar bütün kıyı

şeridini görmek

mümkündür. Bu bölgede 1000 metrenin üzerindeki lokasyonlarda

yetişen Sedir ağaçları

ve Tahtalı

dağının sarp

kayalıklarını

görme imkanı

bulunmaktadır. İstenildiği taktirde uzun dağ

parkurunu yürüyerek zirveden iniş

yapabilmek

mümkündür.

Adrasan

ve çevresinde dalış

severlerin ilgisini çekebilecek birçok rota bulunmaktadır. Bu dalış

bölgelerinin

çoğunluğunda Akdeniz’e özgü

balık türleri görülebilmektedir. Bazı

türler mevsimlere göre daha sık görülmektedir.

0-2366 metre yükselti farklılığı

ve değişik bakı

özelliği ile zengin biyolojik

çeşitliliğe sahip milli parkta, Akdeniz iklim tipinin bitki topluluklarını

sergileyen orman

ve maki örtüsü

içerisinde sakız ağacı (pistasia

terebinthus), yabani zeytin (olea

oleaster), sandal (arbutus

andrarche), keçiboynuzu (ceretonia

ciliqua), defne

(laurus

nobilis), tespih (styrax

officinalis) vb. 865 bitki türü

tespit edilmiş

olup sadece bu

bölgede yetişmektedir. Bunların toplam tür sayısına oranı

%3'tür. 154 (%18) adedi

Türkiye endemiği olarak tanımlanmıştır.

Milli parkta yaban keçisi (capra aegagrus), şah kartal (aquila

heliaca), vaşak

(felislynx), kurt gibi sayıları

her geçen gün azalan önemli türler barınmakta ve üremektedirler. Türkiye'de bulunan 456 kuş

türünün 72 adedi milli parkta görülmektedir.

MİLLİ

PARK SINIRLARI İÇERİSİNDE KORUNMA ALTINA ALINMASI GEREKEN YERLER

Dünyada nesilleri hızla tükenmekte olan Caretta

Caretta kaplumbağalarının yuvaları

Çıralının batı

sahilinde korunma

altında bulundurulmalıdır. İnsanların bu bölgede gerekli hassasiyet ve ilgiyi göstererek onların yaşam alanlarına dokunmamaları

ve kafes şeklinde koruma bölgeleri

oluşturulmalıdır.

Bölgedeki jeosit

ve kültürel sitler korunma altına alınmadıkları

için doğal süreçler yüzünden (hava, rüzgar,

yağmur, oksijen, güneş

ışını

vb.) zamanla yıpranmakta ve tahrip olmaktadır. Olimpos

yöresinin doğal güzelliği ve antik

kalıntıları

sellenmeden

ötürü

büyük bir tahribata uğramıştır.

Caretta

Caretta

Kaplumbağaları Faselisteki

Kalıntılar

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün Yerleştirdiği Tabelalar

TEŞEKKÜRLER…