ÜrÜn ve ambalaj tasarimi Üzerİndekİ gÖrsellerİnİn …olmayan ve kabarmamış bir kek ile...

553

6. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU6. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK

6th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUMİSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - CERRAHPAŞA / 01-03 KASIM / NOVEMBER 2018

ÜRÜN VE AMBALAJ TASARIMI ÜZERİNDEKİ GÖRSELLERİNİN İRDELENMESİ

INVESTIGATION OF IMAGES ON PRODUCT AND PACKAGING DESIGN

Levent MERCİN1

Ebru ARMUTÇİ2

SUMMARYToday, the fast consumption sector has shown significant growth. As a result, the variety of products and the increase in the number of manufacturers have also increased the competi-tion in the market. Firms need for that their products can be distinguished from others have different characteristics the product and reflect it to the consumers so. Accordingly, many different techniques have been used in packaging designs to designate features that differen-tiate their products from others and to enhance allure. In this context, in some of the images on the packagings, the product has been tried to be illüstrate with a realistic approach. Howe-ver, the visuals on some of the packaging seemed to be prepared exaggratedly enough to be incompatible with the products in the package. This research aims to explore the problems of not reflecting reality of the images on the product content and packaging designs, moving from this current situation.

Manufacturers use images to for convince the consumer that the products appear attractive product packaging. However, when the product in the package is removed, it can be seen that it is not the same as the visual on it. This can be misleading and disappointment for the consumer. For example, a consumer who has chocolate pieces on it and thinks he has bought a huge swollen cake may be confronted with a cake that does not have any chocolate pieces on it and has not been swollen. In another example; It has been picture of the mo-ment when a fluid caramel emerges from a sliced chocolate. However, when you open the packaging, you may be faced with a product that lacks fluidity. Therefore, this sutuation is not only a situation that damages the image of the brand or the product, it also shows that it is contrary to the laws and regulations. Whereas, producer in “Law on the Protection of Consumers” ... “commercial advertising must be in accordance with the principles set out in the advertisement board, general morality, public order, personality rights, truthfulness and honesty. In addition, “advertisers are obliged to prove the accuracy of the claims contained in their commercial advertisements”. The Ministry of Food, Agriculture and Livestock, Tur-kish Food Codex Regulation on Labeling says: “When a food ingredient naturally found in

1 Doç. Dr. Dumlupinar University, Faculty of Fine Arts, Visual Communication Design Department, Evliya Çelebi Kam-pus, KÜTAHYA. [email protected] Yüksek Lisans Öğrencisi. Dumlupinar University, Faculty of Fine Arts, Visual Communication Design Department, Evliya Çelebi Kampus, KÜTAHYA.

554



the composition of food or a food ingredient normally used in food is put in its place with a different ingredient or a different ingredient, it appearence, descriptions or pictorial pictures” can not be a misleading”. Therefore, as can be understood from these articles and regulations, it is clearly stated what should be taken into consideration when preparing the visuals of the packaging of the products of the companies.

In The research has reached the conclusion that some firms have neglected or ignored the rule of law, regulations and ethics. It is also has featured in the findings investigate the problems that neglected or unobserved situations bring to the consumer. According to the findings obtained, companies should pay attention to whether the images on the packaging reflect the reality. Furthermore, the products must be inspected by authorized institutions.

Key words: Packaging Design, Labeling, Illustration, Graphic Design, Product.

ÖZETGünümüzde, hızlı tüketim ürün sektörü dikkate değer biçimde büyüme göstermiştir. Buna bağlı olarak üretilen ürünün çeşitliliği ve üretici firmaların sayısının artması, pazardaki re-kabeti de arttırmıştır. Firmalar, kendi ürünlerinin diğerlerinden ayırt edilmesi için, ürünleri-nin farklı özellikler içermesine ve bunu tüketicilere yansıtmaya ihtiyaç duymuşlardır. Buna bağlı olarak, kendi ürünlerini diğerlerinden ayıran özellikleri belirtmek ve albenisini arttır-mak için, ambalaj tasarımlarında çok farklı tekniklerde hazırlanmış görseller kullanılmıştır. Bu kapsamda ambalaj üzerindeki görsellerin bazılarında ürün görseli realist bir yaklaşımla betimlenmeye çalışılmıştır. Ancak bazı ürün ambalajlarının üzerindeki görseller, ambalajın içerisindeki ürünlerle bağdaştırılamayacak kadar abartılı hazırlandığı görülmüştür. Bu araş-tırma, bu mevcut durumdan hareketle, ürün içeriği ile ambalaj tasarımları üzerindeki görsel-lerin gerçeği yansıtma sorunlarını irdelemeyi amaçlamıştır.

Üretici firmalar, ürün ambalajlarında, ürünlerin çekici görünebilmesi için, tüketiciyi ikna et-meye yönelik görseller kullanmaktadırlar. Ancak ambalaj içerisindeki ürün çıkartıldığında, üzerindeki görselle aynı olmadığı görülebilmektedir. Bu durum, tüketici için yanıltıcı ve ha-yal kırıklığına yol açan bir durum olabilmektedir. Örneğin üzerinde çikolata parçaları olan ve muazzam kabarmış bir keki satın aldığını düşünen tüketici, üzerindeki çikolata parçaları olmayan ve kabarmamış bir kek ile karşı karşıya kalabilmektedir. Başka bir örnekte ise; bö-lünmüş bir çikolatadan akışkan bir karamel çıkma anı resmedilmiştir. Ancak ambalajı açtığı-nızda akışkanlıktan yoksun bir ürün ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Bu gerçeklik ürünün pazarlanmasından öte, tüketiciyi yanıltan bir duruma dönüşmektedir. Dolayısı ile bu sadece markanın veya ürünün imajını zedeleyen bir durum olmanın ötesinde, kanun ve yönetmelik-lere aykırı hareket edildiğini de göstermektedir. Halbuki “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”’da üreticiler…“ticari reklamların reklam kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olmaları esastır. Ayrıca “reklam verenler ticari reklamlarında yer alan iddiaların doğruluğunu ispatla yükümlüdür” denilmek-tedir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği’nde şöyle denilmektedir: “gıdanın bileşiminde doğal olarak bulunan bir öğe veya gıdada normal olarak kullanılan bir bileşen farklı bir öğe veya farklı bir bileşen ile ikame edildiği halde, görünüş,

555



tanımlama veya resimli gösterimler vasıtasıyla söz konusu gıdada o öğenin veya o bileşenin varlığını ima ederek, yanıltıcı biçimde olamaz”. Dolayısı ile bu maddeden de anlaşılacağı gibi, firmalar ürünlerinin ambalajlarının görsellerini hazırlatırken nelere dikkat etmeleri ge-rektiği açıkça belirtilmiştir.

Araştırmada, bazı firmaların kanun maddesini, yönetmelikleri ve etik kuralları ihmal ettiği veya dikkate almadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ihmal edilen veya dikkate alınmayan du-rumların, tüketicide meydana getirdiği problemlere araştırmanın bulgular kısmında yer veril-miştir. Elde edilen bulgulara göre firmaların, ambalaj üzerindeki görsellerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığına dikkat etmeleri gerekir. Ayrıca ürünler yetkili kurumlarca denetlenmelidir.

Anahtar Kelimeler: Ambalaj Tasarımı, Etiketleme, İllüstrasyon, Grafik Tasarım, Ürün.

1. GİRİŞEkonomi bir ülke, kurum, firma veya insan için vazgeçilemeyecek unsurlardan biridir. Kal-kınmışlık, gelişme, büyüme, refah, iyi yaşam ve sürdürülebilirlik için hem ülkeler hem de firmalar ekonomlerini ayakta tutmak için çok çaba sarf etmektedirler. İçerisinde eğitim poli-tikalarını yenileme veya yeni yöntemler geliştirme ile denizaşırı ülkelere ticaret, teknoloji ge-liştirme, sürdürülebilir tarım vb. gibi birçok alanda çalışılma yapılmaktadır. Bu çalışmaların odağında ise üretim vardır. Ancak günümüzde üretim tek başına yeterli değildir. Çünkü üreti-len ürünlerin benzerleri olabilmektedir. Bu yüzden üretilen ürünlerin marka değeri kazanma-sına çalışılmaktadır. Marka kavramı, American Pazarlama Kurulu tarafından (İnternet 1) “bir satıcının mal veya hizmetini, diğer satıcıların sahiplerinden farklı olarak tanımlayan bir isim, terim, tasarım, sembol veya başka bir özelliktir…markalaşma ise, tüketicinin zihninde bir marka yaratarak ve şekillendirerek belirli şirketlere, ürünlere veya hizmetlere anlam verme sürecidir” şeklinde açıklanmaktadır.

Marka değeri ürünün içeriği, müşteride uyandırdığı his, iletişim kurmak için verilen mesaj (reklam ve pazarlama), fiyatlandırma, ortaklıklar ve görsel kimlik kadar ambalaj tasarımına da bağlıdır. Çünkü ambalaj “bir ürünün koruyucusu ve tüketiciyle yüzleşmesini sağlayan ilk tasarım nesnesidir” (Mercin ve Pehlivan, 2010). Ayrıca ambalaj tasarımı, “meşgul tüketicile-rin dikkatini mağazada çekecek sessiz bir satıcıdır. Tüketicileri ürünün özellikleri hakkında bilgilendirir ve markayı rekabette yarışmadan görsel olarak ayırt eder. Örneğin Görsel 1. deki ambalaj tasarımı, markanın değerini mükemmel bir şekilde yansıtan güzel bir örnek olarak kabul edilebilir. Şişe tasarımı, şeffaflık efektleri ile saflık yansıtmakta; doğa, arka planda tropikal çiçek ve yaprakların görüntüsü ile algılatılmaktadır.

556



Görsel 1: Fiji Water ambalaj tasarımı

Yapılan araştırmalar özellikle yiyecek ve içecek ürünlerinin satın alınmasında ambalaj ta-sarımlarının müşterileri önemli ölçüde etkilediğini göstermiştir. Ayrıca bir gıda firmasının bakış açısına göre, pazarlamada tüketicilerin ürünleri satın almasını teşvik etmek için am-balajlama sürecinde görsel iletişim avantajlar sağlamaktadır. Çok sayıda yeni gıda ürününün (% 72-88) başarısız olmasına rağmen, ambalaj tasarımının gıda pazarlamasındaki önemli oranda etkisi olduğu kanıtlanmıştır. Satış noktalarında artan gıda ürünü rekabeti, gıda firma-larını ürün değeri oluşturmak ve marka tercihlerini arttırmak için ambalaj tasarımına daha fazla önem vermeye zorlamıştır (Wang Edward, 2013). Fakat firmaların, artan rekabet orta-mında pazardan pay kapmak, hatta ötesine geçmek için ambalajlamada gerçek ürünü temsil etmeyen görselleri kullandıkları gözlemlenmiştir. Bu araştırma, bu gerçeklerden hareketle gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda gözlem sonucu problemli olduğu saptanan bazı ürünler in-celenmiş, ambalaj üzerindeki ürün görselleriyle ambalajından çıkartıldıktan sonraki çekilen fotoğrafları karşılaştırılmıştır.

2. ARAŞTIRMANIN AMACI Bu araştırmada ürün ve ambalaj tasarımları üzerindeki görsellerin irdelenmesi amaçlanmış-tır. Bu kapsamda, ürün içeriği ile ambalaj tasarımları üzerindeki görsellerin gerçeği yansıtma sorunları ele alınmıştır.

3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİBu araştırma, genel tarama modellerinden literatür taraması ve bazı gıda ürünlerinin ambalaj-larındaki görsellerin analizlerinden yararlanılarak gerçekleştirilmiştir.

4. BULGULAR VE YORUMBu bölümde araştırma kapsamında incelenen ürünlerin ambalaj tasarımları ile ürünlerin am-balajından çıkartıldıktan sonra çekilen fotoğraflarının karşılaştırılması sonucu elde edilen bulgulara ve yorumlarına yer verilmiştir.

557



4.1. Ambalaj Tasarımı, Kullanımı ve Tasarlama Sürecinde Dikkat Edilecek

Hususlar

Ambalaj; ürünü içeren plastik cam ya da metal taşıyıcıları, bu taşıyıcıların konulduğu kar-ton kutuları ve bu kutuları içine alarak tek birim haline getiren büyük paket ya da mukavva kutuları kapsayan genel bir terimi (Becer, 1997) ifade etmektedir. Ambalaj, içindeki ürünü koruyan, tüketiciye sağlam bir şekilde ulaşmasını sağlayan ve ürünün albenisini arttıran bir materyaldir. Ve aynı zamanda müşterinin satın alma gücünü etkileyen bir iletişim aracıdır. Ürünün, içeriğini ve çevresini koruyan, taşıma ve depolanmasını, satışını, kullanılmasını ko-laylaştıran, ileride kısmen veya tamamen atılabilecek veya geri dönüşümlü bir malzemeyle kaplanması, sarılması, örtülmesi ya da birleştirilmesidir. Ambalaj, ürün dizisindeki maddenin veya ürünün içine konulduğu kap, sarmalıktır (Tek, 1999).

Görsel 2: Kullanıldığı ürüne göre ambalaj örnekleri (İnternet 2).

Ambalaj sektörü incelendiğinde ağırlıklı olarak gıda firmalarının öne çıktığı söylenebilir. Gıda sektörü tüketicinin ihtiyaçlarını karşılayan en önemli sektörlerden biri haline gelmiştir. Ürünlerin ambalajlanması için ürünün özelliğine göre birçok malzeme kullanılmaya baş-lanmıştır: Cam, plastik, metal ve kağıt gibi materyaller en sık kullanılanlarıdır. Kullanılan malzemeye göre paketleme vb. gibi işlemler de dikkate alınarak ambalaj üzerindeki bilgilen-dirme etiketleri ve görseller tasarlanmaktadır. Kullanılan boyalar dahi paketleme sürecine bağlı olarak belirlenmektedir.

Ambalaj tasarımı, çok boyutlu işlemlerin gerçekleştiği bir süreci içermektedir. Bu yüzden ambalaj tasarlanırken düşünülmesi gereken ilk şeylerden biri, ürünün ne tür bir ambalaja ih-tiyaç duyacağı olacaktır. Çünkü seçilen herşey toplam maliyeti etkileyecektir. Ürünlerin elle paketlenip paketlenmeyeceğinin dahi bilinmesi gerekir. Ürünün hangi rafta ve nerede dura-cağı, kullanımdan kaynaklanan hasarları önlemek için hangi malzemelerin daha iyi olabile-ceği düşünülmelidir. Ambalaj için hangi malzemelerin ve sürecin kullanılacağı öğrenildikten sonra, bazı önemli yönlendirme planları yapılır: Bunlardan biri ambalajın genel kurumsal görünümünün, duygusal bağ kurması ve mesajı yansıtabilmesidir. Ürün markası, şirketin ön ve adını koymadan bir ürünün tanıtıldığı yerdir. Bu yaklaşımın üstünlüğü, esnekliği ve her

558



bir ürünün benzersiz özelliklerini teşvik etme kabiliyetidir. Tasarıma dahil edilen ürün, daha büyük bir şirketin sadece küçük bir kısmı olacak, ürün kendi kendine ait bir logo ve markala-maya sahip olabilecektir. Bunların yanısıra ambalaj tasarlanırken şunlara da dikkat edilmel-dir: Ambalajın üretilmesini sağlamak için ürünün lansmanından önce yeterli bütçeye sahip olunduğundan emin olunmalıdır. Paketin herhangi bir unsurunu yurt dışından ithal etmeniz gerekiyorsa, bu zaman alacaktır. Bu yüzden bu durum da göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca bazı ürün türlerinin hükümet tarafından belirlenen etiketleme kurallarına sahip olduğu da unutulmamalıdır: UPC’ler, net ağırlıklar ve içindekler ile vb. şeyler. Ürün yurtdışına ihraç ediliyorsa, gönderilecek her ülke için farklı gereksinimler de bir diğer önemsenmesi gereken durumdur. FTC veya FDA gereksinimleri olabilir. Bir tasarıma başlamadan önce ürünün etiketlenmesinin nasıl yapılması gerektiğini bilmek de önemlidir (Drew, 2017/İnternet 3).

Ambalaj tasarımına başlamadan önce ürünlerin özelliğine göre saha araştırması da yapılabilir. Örneğin kozmetik ürünleri ambalajı tasarlamadan önce, yaş ve gelir durumu satın almayı ne kadar etkilemektedir sorusu sorulmalı ve cevabı aranmalıdır. Veya şişenin biçimi, ürünün ve ambalajın rengi, yazı karekterleri vb. unsurlar müşteri algısını etkilemekte midir? Gibi husus-lara da dikkat edilmelidir. Çünkü Lui’nin (2011) yaptığı bir araştırma sonucuna göre, kadın müşteriler ile hediye almak amacıyla kozmetik ürünü satın alan müşteriler, ürünün ambalajına dikkat ettikleri anlaşılmıştır. Dolayısı ile elde edilen bu verilere göre ürünün ambalaj tasarımı ürünü satın almada etkili bir faktördür denilebilir. Bu yüzden tasarımcılar, içeriğe uygun olma-yan ürünlerin ambalajlarını tasarlarken müşteriyi yanıltıcı tasarımlardan kaçınmalıdır.

4.2. Ambalaj Tasarımlarında Ürün Görseli Kullanımı

Bir ürün hakkında tüketiciyi en iyi ve hızlı bir şekilde etkilemenin yolu, ambalajda kullanılan görsellerdir denilebilir. Çünkü kullanılan görseller müşretiye ürünü tanıtıp onların fikir sahibi olmalarını sağlar. Tüketici üzerinde etki yaratır ve alma arzusu uyandırır. Ambalajda kulla-nılan renk, yazı ve görseller bir arada uyum içinde güçlü bir etki yaratır ise tüketici üzerinde olumlu bir iz bırakmış olur. Çünkü “gıda ambalajlarında uygun görüntüler ile net görünür bir marka ismi ve bir ürün resmi, ürünün ne olduğunu gösterir ve müşteriyle duygusal bir bağ kurar” (Pensasitorn, 2015).

Görsel 3: Snickers markalı çikolata görseli (İnternet 4).

559



Ambalajın bilgi vermenin ötesinde tüketici davranışını etkilemeye yönelik duygusal yönü daha önemlidir. Logo ve metin stili, semboller, ikonlar, renkler, dokular, fotograf ve illüstras-yon gibi grafik elemanların biçimlenmesi ile de belirginleşir (Meyers ve Lubnier: Aktaran: Aygün, 2007). Ambalajda kullanılan görseller ürünün satışını etkileme konusunda oldukça önemli bir paya sahiptir. Burada önemli olan husus, kullanılan görsel ile dikkat çekip hedef kitleyi etkilemektir. Fark ettirmeyi başaran bir görsel, ürünün satışında etkili bir role sahiptir.

4.3. Ambalaj Tasarımı Üzerinde Kullanılan Görseller ile Ürün Görsellerinin

Karşılaştırılması

Yapılan incelemelere göre gıda ambalaj tasarımlarının bazılarında görselleştirilen ürün, ger-çeğinden abartılı biçimde tasarlanmakta ve ürünün cazip görünmesi sağlanarak tüketiciyi satın almaya ikna edecek hale getirilmektedir. Kullanılan bu yanıltıcı ürün görselleri, gerçe-ğinden daha büyük, daha canlı ve akışkan görünmesine yol açmaktadır. Buna ilişkin bulgular ve yorumlarına aşağıda yer verilmiştir.

Görsel 4: Kek görseli.

Görsel 4. İncelendiğinde, ambalajın üzerindeki kek görselinin yoğun ve iri çikolatalı, mu-azzam ölçüde kabarmış ve çok taze olduğu görünmektedir. Dolayısı ile tüketici bu ambalaja bakarak ürün hakkında fikir sahibi olacak ve ürün ile kurduğu bağ sayesinde ürünü almak isteyecektir. Ancak ambalaj dışına çıkartılmış ürünün çekilmiş fotoğrafına bakıldığında, ne kabarmış bir kek ne de üzerinde iri parçalı çikolataların olduğu bir ürün görülecektir. Bu ambalaj üzerindeki görselin, gerçek ürünü yansıtmadığı, dolayısı ile tüketiciyi yanılttığı söy-lenebilir.

560



Görsel 5: Kek görseli.

Görsel 5. İncelendiğinde ambalaj tasarımı üzerinde kullanılan görselde gayet güzel göz alıcı bir şekilde kabarmış, içinden de üç noktadan çıkan çilek aromalı akışkan bir sıvının aktığı bir kek görülmektedir. Ancak aynı görselin sol tarafında yer alan ambalajından çıkartılmış kekin foroğrafına bakıldığında, kekin kabarmamış olduğu, içinden üç noktadan çıkan çilek aromalı akışkan bir sıvının olmadığı ve taze görünmediği anlaşılacaktır. Bu bulguya göre bu ürün görselinin tüketiciyi yanıltıcı bir şekilde tasarlandığı söylenebilir.

Görsel 6: Mısır patlaklı çikolata görseli.

Görsel 6. İncelendiğinde ürün ambalajında yer alan mısır patlaklı ve karamelli çikolatanın, taze, parlak ve akışkan karamel dolgulu olduğu görülmektedir. Ancak aynı görselin solunda yer alan ürünün fotoğrafı incelendiğinde akışkan olmayan bir karamel, parlak ve taze olma-yan bir çikolatanın varolduğu anlaşılmaktadır. Bu bulguya göre, bu ürün ambalaj tasarımın-daki görselin tüketiciyi yanılttığı söylenebilir.

561



Görsel 7: Peynir kremalı sandviç kraker görseli.

Görsel 7. İncelendiğinde, peynir kremalı sandviç krakeri ambalaj tasarımında kullanılan gör-sel ile içinden çıkan ürün arasında da farklılıklar olduğu görünmektedir. Her iki ürün dikkatli incelendiğinde ambalaj tasarımındaki görsel üzerindeki ürün görselinde tüketiciyi etkileme-ye yönelik maniplasyonlar yapıldığı gözlemlenmiştir. Amabalaj tasarımı üzerindeki görselde yer alan kraker arasındaki peynir kremasının oldukça yoğun olduğu, ancak ürünün ambala-jından çıkartıldıktan sonra çekilen fotağrafında böyle olmadığı anlaşılmaktadır. Dolayısı ile bu ürün ambalajının da tüketiciyi yanılttığı söylenebilir.

Görsel 8: Çikolata krema dolgulu sandviç bisküvi görseli.

Görsel 8’e bakıldığında, bu bisküvi ambalajının diğer ambalaj görsellerinden farklı olduğunu görülmektedir. Ambalaj üzerinde kullanılan görsel ile içinden çıkan ürünün arasında nere-deyse fark bulunmamaktadır. Ambalaj üzerinde kullanılan görsel ile içinden çıkan ürünün fotoğrafının neredeyse birebir aynı olduğu söylenebilir. Bu durum hem yasalara hem de doğ-ru görsel kullanımına dikkat edildiğini, tüketicinin beklentisine uygun ve yanıltıcı olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durum hem firma hem de ürün için son derece önemli bir noktadır. Çünkü

562



tüketici ilk defa veya bilmediği bir ürünü alırken öncelikle ambalaj tasarımı üzerinde kullanı-lan görseller ile karşılaşmaktadır. Aslında ürün ile ambalaj tasarımı üzerindeki görselin aynı olması, ürünü tanıtmak için de iyi bir fırsattır. Çünkü ilk gözlem ve uyandırdığı intiba çok önemlidir. Buna göre bu ambalaj tasarımı ve ürün fotoğrafının olması gerektiği gibi tasarlan-dığı söylenebilir.

Görsel 9: Çikolatalı kremalı sandviç bisküvi görseli.

Görsel 9. İncelendiğinde çikolatalı kremalı sandviç bisküvi ambalaj tasarımındaki ürün gör-seli ile ürünün ambalajından çıkartıldıktan sonraki çekilen fotoğrafı arasında benzerlik oldu-ğu görülmektedir. Buna göre ambalaj tasarımının müşteriyi yanıltıcı olmadığı ve olması ge-rektiği gibi tasarlandığı söylenebilir. Bu durumun marka ve ürünün imajını doğru algılamayı, değerlendirmeyi ve hissi bağ kurmayı olumlu yönde etkilediği ifade edilebilir.

5. SONUÇ VE ÖNERİLERAmbalajın koruma, taşıma, depolama, bilgi verme, reklam, satış arttırıcı uygulamalar, kul-lanım kolaylığı ve kantite işlevleri olduğu bilinmektedir. Bu işlevlerden bilgi verme, reklam ve satış arttırıcı uygulamalar ambalajın içerisindeki ürün ve ambalajın malzemesi ile biçimi yanında belki de en etkili olan özelliklerinden biridir denilebilir. Çünkü tüketici genellikle ilk olarak ambalajın bu yönüyle karşı karşıya gelir. Örneğin bilgilendirme kapsamında marka ismi kullanımı, tüketici ile duygusal bağın kurulduğu ilk görsel iletişim unsurudur. Buna bağ-lı olarak ürünü etkili sunmak ve akılda kalıcı olmasını sağlayarak ürünün satışını arttırmak da bu ilk yüzleşme safhasında sunulan görsellerle ilişkilidir.

Üretici firmalar, ürün ambalajlarında ürünleri tanıtmak, bilgilendirmek ve reklam yapmak amacıyla tüketiciyi yönelik görseller kullanmaktadırlar. Bazen görsellere mesajlar da eşlik etmektedir. “Bu mesajlar, insanlığın doğası gereği karşı koyamadığı bazı öğeler yerleştiri-lerek rekabet ortamı oluşmadan ürünlerin satın alınmasına sebebiyet vermektedir. Amba-lajlara sözcük ya da cinsel imajların yerleştirilmesi aracılığıyla insanların algılayamayacağı yöntemlerle, bilinçaltına yönelik reklam kampanyaları düzenlenmekte, tüketicinin belki de

563



normal şartlarda satın alma eylemine geçmeyeceği ürünlerin bile alınmasına sebep olmak-tadır” (Ceylan ve Ceylan, 2015). Ancak tüketiciyi yanıltmaya yönelik tasarımlar, hem yasal olarak hem de etik anlamda kabul edilebilir bir durum değildir. Ambalaj üzerindeki görseli, olduğundan daha taze, daha yumuşak ve iri göstermek veya örtük mesajlar yüklemek bir tasarımcı için kolay bir işlem olabilir, ama tüketicinin o ambalaj üzerindeki görsele bakarak veya etkilenerek o ürünü alması ve ürünün ambalajını açtığında içerisindekiyle ambalaj üze-rindeki görselin aynı görünmemesi, o ürünle olmumsuz bir bağ kurmasına yol açabilir. Bu yönden bakıldığında o ürünün pazardaki o anlık satış başarısı, firmanın veya en azından o firmanın uzun vadede yaşamısını engelleyibilir ve tüketicinin verdiği olumsuz tepkiler doğ-rultusunda markanın imajı zedelenebilir. Ayrıca tüketicinin yanıltılması ve hayal kırıklığına uğratılması, yasal olarak dava konusu olabilir ve bu durumda da firma zor durumda kalabilir. Çünkü 7/11/2013 tarihinde kabul edilen 6502 numaralı “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”’nun 8. Maddesinde “Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, in-ternet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazla-sını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir” (İnternet 5) denilmektedir. Dolayısı ile ambalaj tasarımı hazırlanırken, tasarımcının sınırlılıkları olduğunu bilerek hareket etmesi gerekir.

Bu araştırmada yapılan incelemeler sonucunda araştırma kapsamında incelenen bazı gıda fir-malarının ürünlerinin bir kısmında madde ve yönetmelikler ile etik kuralların ihmal edildiği veya dikkate alınmadığı tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonuçlara göre, bu gibi ihmal veya dikkate alınmayan durumların, tüketici açısından ortaya çıkaracağı problemler dikkate alına-rak, ambalaj tasarımları üzerindeki görsellerin gerçek ürün görselleriyle birebir örtüşmesine dikkat edilmeli, kısacası gerçeği yansıtlamı ve ayrıca bu ürünler yetkili kurumlarca sık sık denetlenmelidir.

6. KAYNAKLAR MERCİN, L. ve M. PEHLİVAN (2010). Ambalaj Tasarımı Öğretimi ve Bir Uygulama Yön-

teminin Değerlendirilmesi. VI. Uluslararası Ambalaj Kongresi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul. ss. 401-414.

BECER, E. (1997). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi.

TEK, Ö. B. (1999). Pazarlama İlkeleri, Global Yönetimsel Yaklaşım, Türkiye Uygulamaları. (8. baskı). İstanbul: Beta Yayınevi.

AYGÜN, E. (2007). Ambalajın Tüketici Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Gıda Mad-deleri Üzerinde Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üni-versitesi, Sakarya.

Wang Edward, S.T. (2013). The Influence Of Visual Packaging Design On Perceived Food Product Quality, Value, And Brand Preference. International Journal of Retail&Distribution Management. Volume 41, Issue 10. pp. 805-816, https://doi.org/10.1108/IJRDM-12-2012-0113.

564



LIU, Y. (2011). ‘How packaging designs of cosmetics affect female consumers’ purchasing behavior?. Degree Thesis, International Business, Arcada.

PENSASITORN, W. (2015). The Use of Images in Graphic Design on Packaging of Food and Beverages. Journal of Economics, Business and Management, Vol. 3, No. 12, December 2015.

CEYLAN, İ. G. ve H. B. CEYLAN (2015). Ambalaj Tasarımında Bilinçaltı Mesaj Öğelerinin ve Nöropazarlama Yaklaşımının Kullanımlarının Karşılaştırılması. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/2 Winter 2015, p. 123-142 DOI Number: p://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.

7631 ISSN: 1308 -2140, ANKARA – TURKEY

İnternet Kaynakları

İnternet 1. https://www.thebrandingjournal.com/2015/10/what-is-branding-definition/ (Eri-şim Tarihi: 10.09.2018).

İnternet 2: (http://www.kamsanambalaj.com/) (Erişim Tarihi: 10.12.2017).

İnternet 3: DREW, A. (2017). Things To Consider When Designing Packaging. https://www.nuvonium.com/blog/view/things-to-consider-when-designing-packaging (Erişim Tarihi: 10.09.2018).

İnternet 4. http://en.rocketnews24.com/2016/09/28/japanese-horror-icon-sadako-collabora-tes-with-snickers-in-yummy-commercial/ (Erişim Tarihi: 10.12.2017).

İnternet 5. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/11/20131128-1.htm (Erişim Tarihi: 12.09.2018).

ÜrÜn ve ambalaj tasarimi Üzerİndekİ gÖrsellerİnİn …olmayan ve kabarmamış bir kek ile...

Documents