ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ45minut.kz – 45minut.org

Ұстаздарға арналған басылым редакциясы

«БІЛІМ БОЛАШАҚҚА

ЖЕТКІЗЕТІН НҰРЛЫ ЖОЛ»

VIІІ ЖИНАҚ

Ұстаз шығармашылығы 45minut.org топтамасы

Шығармашылық еңбектердің іс-тәжірибелік жинағы

Алматы, 2015

1

УДК 37.0 ББК 74.00

Б 94 «БІЛІМ БОЛАШАҚҚА ЖЕТКІЗЕТІН НҰРЛЫ ЖОЛ» VIІІ жинақ. 45minut.org топтамасы: Шығармашылық еңбектердің іс-тәжірибелік жинағы/Редактор І. Б. Нағиев – Алматы, 2015. – 170 б.

ISBN 978-601-7579-13-5

«Нұрлы жол» - «Мәңгілік елге» бастау алған сара жол, болашақтың басты бағдары, жаңа істер бастамасы. Бұл тіркестің өзінде терең ассоциациялық мән бар. Бұл дағдары с кезеңінен шығу жолы, инфрақұрылымдардың дамуы, жаңа жолдардың салынуы,экономикалық серпілістің жалғасы, әлеуметтік әл-қуаттың артуы.

Жер бетінде қанша ел болса, әр елдің мәдениеті, салт - дәстүрі мен білім беру жүйесі болады. Біздің мемлекетіміздің де білім беру саласына көптеген өзгерістеренгізілуде. Жаңа заман – қай кәсіпте болмасын жаңашылдықты талап етеді. Басты мақсат – жас ұрпақтың сапалы білімді игеруі. Оқушыларды таңдандыру, қызықтыру үшінәрбір сабақ жаңалық болуы керек. Сондықтан, мұғалім үнемі ізденісте, жаңашыл жәнеәрқашан білімін жетілдіріп, жаңа әдіс – тәсілдерді меңгеруге тиіс.

Білім саласы мен кәсіпорын мамандары арасындағы байланыс ғылым, білім және өндіріс ықпалдастығының арта түсуіне қызмет етеді. Ал басты басымдылық ретінде адам капиталы, тәжірибелік білім мен біліктілікке инвестиция салынатын болады.

Өйткені, заманауи маманға оның білімі, кәсібилігі, оқып-білуге деген қабілеттілігі құнды қасиетке баланады.

УДК 37.0 ББК 74.00

ISBN 978-601-7579-13-5

© Нагиев И.Б., 2015

2

КӨРКЕМ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ

Алматы облысы Қарасай ауданы «Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі МДШО» КММ-нің психологы Мусабекова Шакизат Дуанбаевна

Бала дүниеге пәк болып келеді. Егер, ата-анасы жақсы тәрбиелесе, жақсы мінез-құлықтармен безендірсе парасатты, адамгершілігі мол болып өседі. Ал егер, жақсы тәрбие көрмей, жаман мінез-құлықтарға бой алдырса, онда одан жақсы іс-әрекет, адамгершілік күтуге болмайды. Денеміздегі әр түрлі аурулар дәрі-дәрмекпен қалай емделсе, жаман мінез-құлықтардан арылып, жақсы мінез-құлықтардың орнығуы арқылы рухымыз да емделеді. Сүйікті Пайғамбарымыз: «Мінез-құлықтарыңды дұрыстаңдар» дей отырып, жаман мінез-құлықтың түзелетінін айтқан. Жұқпалы ауруы бар адаммен бірге отырып, бірге тұратын адам дәл сондай кеселге ұшырауы мүмкін. Мінез-құлқы жаман адамдармен жолдас болған адамдар да уақыт өте келе өздерінің жақсы мінез-құлықтарынан айырылып, жаман мінезге түсіп кетеді. Сол себепті өз мінезін сақтау үшін, жақсы тәлім-тәрбиесі бар адамдармен араласуы керек, ал әдепсіз адамдардан ұзақ болуы тиіс. Біздің міндетіміз болса жора – жолдас таңдағанда абай болу, жақсы және білімді адамдармен дос болу, олардың сөз және іс-әрекеттерінен жақсы өнеге алу, жаман адамдардан қашық болу. Бірақ оларды сол жаман іс-әрекеттерінен құтқару мақсатында олармен жақсы араласып, адамгершілікке, парасаттылыққа тарту қажет.1) Ешкімге зиян тигізбеу : Адамдардың бас-бостандығына, мал-дүниесіне, ар-намысына қол сұғу дінімізде харам етілген. Бұлар адамдардың жеке басының хақы. Басқалардың құқығына құрмет көрсетіп, адамдарға зиянды іс-әрекеттерден аулақ болуға міндеттіміз.2) Басқаларға жәрдем көрсету: адамдарға жылы сөйлеп, жылы шыраймен қарау, кедейлерге жәрдем ету, ешкімі жоқтарға қамқорлық көрсету, құлағанды сүйеп, адасқандарға жол көрсету – міндетіміз, саналы өмірдің көрсеткіші. 3) Үлкенге құрмет, кішіге қамқор болу : Ата-анамызға, ұстаздарымыз бен өзімізден үлкендерге құрмет көрсету, өзімізден кішілерге қамқор болу, маңызды адамгершілік қағидасы, парасаттылықтың белгісі. 4) Жаманшылық жасағандарды кешіру : Парасатты адам өзіне жасаған жамандықтарды кешіреді. Тіпті кешірумен ғана шектелмей, жамандыққа қарсы жақсылықпен жауап береді. Бұл ең тамаша қасиет. Сүйікті Пайғамбарымыз: «Үш тамаша мінез кімде болса, Аллаһ Тағала сол адамды мейірімімен жәннатқа кіргізеді»,-дейді. Одан:1. Ол қандай мінездер? – деп сұрағанда:2. Саған бермегенге сен бер,3. Саған келмегенге сен бар,4. Саған зұлымдық жасағанды кешір, - деп жауап берген.Көркем мінез-құлыққа жете білген адамның ерекшелігі:5. Ішімдік, құмар ойындар, ұрлық және алдау арбау сияқты жаман нәрселерден бойын аулақ ұстайды.6. Өтірік айтпайды, өтірік куәлік етпейді, өтірік ант етпестен, ешкімді жамандамайды.7. Қолмен де, тілмен де ешкімді ренжітпейді.8. Берген сөзінде тұрады, аманатқа қиянат жасамайды.9. Адамдарды бір-біріне айдап салатын сөз және іс-әрекеттен бойын аулақ ұстап, ренжіскендерді татуластырады.10. Екі жүзділіктен аулақ болып, сөзі мен ісі бір-біріне сай және шыншыл, адал болады.11. Ата-анасын құрметтеп, оларды ренжітпейді.12. Кішкентайларға қамқор болып, үлкенге құрмет көрсетеді.13. Біреуге әділетсіздік жасаса кешірім өтінеді.14. Өзіне жамандық жасағандарды кешіреді.15. Ешкімді мазақ етпейді, өзінен төменгілерді кемітпейді, кем көрмейді барлық адаммен тату-тәтті өмір сүріп, кішіпейіл болады.

* * * * *Алматы облысы Қарасай ауданы «Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі

МДШО» КММ. тарих пәні мұғалімі Уразбаева Орынгуль Нурымбетовна

Қазақстан тарихы Уразбаева О.Н

Сабақтың тақырыбы 1867-1868 жылдардағы Қазақстандағы реформалар

Сілтемелер Ж.Қасымбаев, З.Қабылдинов, А.Қайыпбаева оқулық Слайдтар, сызба.

Жалпы мақсаты: Реформаның қазақ жеріне тигізген пайдасы мен зардабын білу, мазмұнын, мәнін ашып, тиімді және тиімсіз жақтарын табуға үйрету.

Оқу нәтижежесі:*Реформаның денсаулық және жер саласына тигізген әсері, қазақ жерінде болған өзгерістер туралы ұғынады.*Өз пікірін еркін айтуға дағдыланады.

Негізгі идея Реформаның басқа қабылданған реформалардан айырмашылықтары мен ұқсастықтарын ашып көрсету.

Күтілетін нәтиже Бүкіл қазақ жерінің Ресей жеріне өтуі,қабылданған реформаның Қазақстанның әлеуметтік дамуы мен кері әсерін білу

3

Дереккөздер Қосымша тарихи кітаптар,интернет матералдары

Тапсырмалар 1. Оқулықпен жұмыс2. Ой шақыру3. «Білім қоржыны» сұрақтары4. Салыстырмалы талдау5. Тиімді және тиімсіз жақтарын ашу

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары:

Уақыты Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушылардың іс-әркеті

3 минут

7 минут

2 минут

13 мин

2 минут

5 минут

3 минут

5 минут

5 минут

I. Ұйымдастыру кезеңі:А.Оқушылармен сәлемдесу

Ә. Бүгінгі күнге тілек жазылған конфеттер арқылы топтарға бөлуI топ Түркістан тобыII топ Батыс Сібір тобыIII топ Орынбор тобыІІ.Үй тапсырмасын тексеру: «Білім» қоржыны.

• ХІХ ғасырдың басында халық арасынан шыққан ақындар кімдер?

• Махамбет Өтемісұлы тұралы не білесің?• Махамбет өз өлеңдерінде не туралы жырлады?• Дулат Бабатайұлы • Шернияз Жарылқасұлы • Шөже Қаржаубайұлы• Сұйінбай Аронұлы• ХІХ ғасырдағы музыка мәдениетінің дамуы

• Қазақ халқының материалдық мәдениеті

III. Жаңа сабақҚағазға жазылған сөздер арқылы жаңа тақырыпты анықтау

Ой ша ыру: қ3 топ үш сөздің мағынасын ашу Империя, отар, реформа сөздерінің мәнін ашуСабақтың тақырыбы: 1867-1868 жылдардағы Қазақстандағы реформаларКескін сызбамен жұмыс.Кескін сызбаны қорғау1. 1867-1868 жылдардағы реформаны дайындау және сол бойынша әкімшілік аймақтық бөлініс2. 1867-1868 жылдардағы реформаның мазмұны мен қамтыған негізгі салалары3. 1867-1868 жылдардағы реформаның отаршылдық сипаты

Сандардың мағынасын тап

3 6 5

Сергіту сәті.Тақырыпқа байланысты видеоролик көрсету

Картамен жумысОқушылар картадан 1867-1868 жылдардағы реформа бойынша әкімшілік- аймақтық бөліністерді көрсетеді?5) Батыс Сібір генерал губернаторлығы6) Орынбор генерал губернаторлығы7) Түркістан генерал губернаторлығы

Салыстырмалы талдау

Бекіту

Мұғаліммен сәлемдесу.Оқушылар қағаздар бойынша

топқа бөлініп орындарына отыру.

Сұрақтарға жауап беру

«миға шабуыл» әдісі арқылы тақырыпты ашу

Кескін сызбамен жұмыс.Кескін сызбаны қорғау

Тақырып бойынша сандардың мағынасын ашады

Видеоролик көру арқылы өз түсініктерін қалыптастыру

Картамен жұмыс

Топтар 1822ж- 1824жылғы және

1867-1868 жылдардағы реформаға салыстырмалы

талдау жасайды

Реформаның тиімді және

4

2 минут

2 минут

1 минут

1867-1868 жылдардағы реформаның тиімді және тиімсіз жақтары

Білімдерін бағалау Бағалау парақшасы арқылы оқушылар бірін бірі және өз өздерін бағалайды

Үйге тапсырма & 24 оқу. Ойтолғау жазуЖаңа тақырыпқа қатысты 1867-1868 жылдардағы реформаның Қазақстан жеріне тигізген зардаптары Рефлексия«Екі жұлдыз бір тілек» Стикерге сабақтан алған әсері туралы жазуды тапсыру

тиімсіз жақтарын ашып көрсету

Бірін бірі бағалауға және өздерін-өздері бағалауға үйрену

Тақырыпты оқып шығармашылық тапсырма орындауСтикерге сабақтан алған әсері туралы жазуды тапсыру

Алматы облысы Қарасай ауданы «Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі МДШО» КММ. Бастауыш сынып мұғалімі Урманова Жақсыгул

Сабақтың тақырыбы: "Туған ел" С. СейфуллинСабақтың мақсаты: 1 Оқушыларға С. Сейфуллин туралы жалпы мағлұмат беру. Өлеңдегі автордың берген ойын, идеясын ашу2. Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттыру, мәнерлеп, сауатты оқуларын жетілдіру.Өз ойын еркін айтуға дағдыландыру.3. Оқушылардың туған жеріне деген сүйіспеншілігін арттыра отырып, туған елдің табиғатын қорғауға және құрметтеуге тәрбиелеуКөрнекілігі: слайдтар, нақыл сөздер Сабақтың типі: Жаңа білім енгізу Түрі: дәстүрліӘдісі: көрнекілік, сұрақ - жауап, түсіндіру. Пәнаралық байланыс: математика, дүниетану.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру Психологиялық тренинг- Балалар жер бетіне жылу не арқылы таралады?- Күн болмаса жер бетінде не болар еді? (оқушылардың жауаптары тыңдалады)- Олай болса, Күн анаға тілек айтып көрейік.Көк аспанда күн күлсін!Бізде бірге күдеміз,Көк аспанда Күн күлсін,Жерге ұдайы нұр құйсын!Күн анаға ризашылығымызды білдіре отырып, күннен алған шуақты жүрегімізбен сезініп сабағымызды бастайық- Осындай жылы тілектерді бойымызға қабылдай отырып, сабағымызды бастайық.IІ. Жаңа сабақБіз қандай тарауларды өттік? Бүгінгі тарау қандай тарау?... Туған жерін сүймейтін адам жоқ. Тек өз сезімін әркім әр түрлі жеткізуі мүмкін. Суретшілердің тілі - бояу, музыканттардың тілі - музыка, ол ақын, жазушылардың тілі - сөз.- Сондай бір туған жерін тебірене жырлаған аса көрнекті ақын, жазушы, белгілі қоғам қайраткері – Сәкен Сейфуллин.Сұрақ: С. Сейфуллин кім? Сәкен тағлымына, Сәкен еңбегіне, Сәкен шығармашылығына, тіпті, Сәкеннің сұлулығына бас имеген қазақ кем де кем. Оның күллі қазаққа ортақ, күллі түркі дүниесіне ортақ мұрасына тамсана, бас шайқай қарап, сырттай құмар болу бір басқа да, оны терең түсініп, Сәкенше сезініп, Сәкенше бойлау бір басқа.Сәкен маңдайы жарқырап туған, елім деген, жерім деген қазақтың марқасқа ұлдарының бірі емес, бірегейі болатын.Қазақ халқының ұлттық мақтанышына айналған, елі үшін еңіреп тұған ер, қайтпас қайсар күрескер ақын.Туындаған сұрақ Сәкен Сейфуллин кім?(Сәкен Сейфуллиннің суреті, өмірбаяны.)Оқушылар үйден дайындап келген деректемелерді оқиды.Сәкен Сейфуллиннің өмірбаяны, шығармашылығы.Жаңа сабаққа дайындық. Жаңа сабақтың тақырыбын анықтап алу үшін өрнектің мәнін өсу ретімен қой.12+2=14 Т 6*6=36 Н 5*5=25 Ғ 13+17=30 А 3*8=24 У

48:6=8 Л 45:9=5ЕКүн ретін жазамыз. Дәптермен жұмыс. Бүгін осындай көрнекті ақынның "Туған ел" өлеңімен танысамыз. Өлең мәнерлеп оқып, мазмұнын түсіндіремін. Біздің туып өскен жеріміз - егеменді Қазақстан. Қазақстанның байлығы өте көп және қазынаға бай ел. Біздің еліміздің табиғаты өте сұлу. Биік-биік асқар тау, мөп-мөлдір көлдер, неше түрлі өсімдіктер мен дәрілік қасиеті бар шөптер өседі. Қазақстан жерінде аңдар мен құстар, неше түрлі жануарлар жасайды. Сол жерде біздің ата-бабаларымыз, батырларымыз, ақындарымыз, ғалымдарымыз туып өскен. Қазақстандай жері шұрайлы, шөбі шүйгін өлкені мен әрқашан да мақтан тұтамыз.Қазақстанның кең даласындай байтақ дала еш жерде жоқ шығар. «Отаның-алтын бесігің», «Отаны жоқтық – нағыз жоқтық»- деп дана халқымыз бекер айтпаған. Өз Отанын сүю, өз ана тілін ардақтау - әрбір азаматтың бірінші міндеті. Ал біздің халқымызда атамекенді ардақтау сезімі өте терең (Туған жер, табиғат туралы сурет)2. Оқу түрлері: жеке оқу, тізбектей оқу, абзац бойынша оқу. 3. Өлең мазмұнын ашуСұрақтар қою:а) Ақын туған даласын кімге теңейді?

5

IV. Дәптермен жұмыс. ә) Туған ел туралы 2 - 3 сөйлеммен шағын әңгіме құрастыру.V. Сергіту сәті Тау ішінде әнін тыңдату. VI. Поэзия минуты. (Өлең құрастыру)VII. Суретпен жұмыс: - Суреттен не көріп тұрмыз? - Елік, гүл, бұлт, шөп, көбелек, ағаш.VIII. Ойын: Мақал мәтел айтуАл, енді, балалар, біз әруақытта табиғаттағы әрбір тіршілік иесінің қамқоршысы бола білейік, Туған жерімізді қорғай білейік.IX. Бекіту. - Сәкен кім? С ә к е н Жазушы, ақын, ғалым, қоғам қайраткері, драматург, педагог, сазгер- Қандай өлеңмен таныстық? - Өлеңде не туралы айтылған?X. Үйге тапсырма. Өлеңді жаттау, мақал жазу.XІ. Бағалау.

* * * * *Алматы обл, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі

шағын орталықпен» КММ. Ргебекова Кымбат Аманбековна, информатика пән мұғалімі Сабақтың тақырыбы: Мәтін теру ережесі. Мәтін бойымен жылжыту.Сабақтың мақсаты: WordPad редакторында мәтін теру ережесі туралы мәлімет беру.Күтілетін нәтиже: WordPad редакторында мәтін теру ережесі туралы білетін болады. Мәтін теру ережелерінің атқаратын қызметін өзара ажырата білуді үйренеді.Негізгі идеялар: Мәтінмен жұмыс істегенде кейде оларды біріктіруге, кейде фрагменттерді әр құжаттардан алып, оның жаңасын құруға тура келеді. Егер барлық құжаттарды әртүрлі ережелер бойынша құратын болсақ, тырнақшалары, жақшаларды мәтіннен кенет бөліп қалмайтындай етіп қойып шығу, осының бәрі маңызды.Тапсырмалар: Топтық жұмыс « Ақпарат алу»Жеке жұмыс: «Деңгейлік тапсырманы орындау» Жеке жұмыс: «Құзырлылық тапсырма»Жеке жұмыс: «Блум таксономиясы»Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)І. Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)1.1.Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу.«Шаттық шеңбері»1.2.Топқа бөлу. ( «W-O-R-D-Pa-d” , «М-Ә-ТІ-Н-Д-І-К» әрітердің қиындыларын біріктіру арқылы топқа бөлінеді)(3 минут)І топ «WordPad» , ІІ топ: «Мәтіндік » болып оқушылар топтарға бөлінеді. ІІ. Үй тапсырмасы: «Тауға шығу» сұрақ –жауап арқылы (7 минут)1. WordPad қандай редактор?2. Мәтіндік редактор дегеніміз не?3. WordPad редакторының терезе элементтері қандай?4. WordPad-ты қалай іске қосамыз?5. Жаңа құжатты қалай сақтаймыз?6. Мәтінді не арқылы тереміз?7. WordPad мәтіндік редакторының парақ өлшемі?8. WordPad редакторында үнсіз келісім бойынша жұмыс бетінде жыпылықтап тұратын І тәріздес қандай белгі?9. Мәтіндік редактордан қалай шығамыз?10. WordPad-та жызылған мәтін баспаға шыға ма?IІІ.Топпен жұмыс: «Ақпарат алу». (Постер әдісі) (8 минут)Топтар оқулықтағы мәтінмен және компьютер арқылы электронды оқулықтанІ топ: «Мәтінді теру және түзету ережелерін»ІІ топ: «Мәтін бойынша жылжыту» туралы танысып шығады.Топта 5 рөлді анықтайды: көшбасшы, баяндамашы, хатшы, уақыт сақшысы және бақылаушы. Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады.Топ баяндамашысы ортаға шығап, плакатқа салған жұмысын қорғап шығады. Келесі топта өз жұмысын қорғап шығады.Топтардың өзара бағалауы (критерийлер арқылы) (2 минут)Бағалау критерийлері І-топтың жұмысыІІ-топтың бағалау жүргізуі1.Тапсырманың эстетикалық талғаммен орындалуы 2.Ақпараттардың нақтылығы 3.Тапсырманың орындалу ерекшелігі Сергіту сәті (1 минут)ІV. Жеке жұмыс «Деңгейлік тапсырманы орындау» (10 минут)А-деңгейі Мәтін теру ережесін сақтау отырып, теріңдер. (Полкан деген ит мәтіні бойынша)( Қаріпі –Times New Roman. Размері- 12) . Жазылу формасы – кәдімгі.(обычный)В-деңгейі: Мәтін теру ережесін сақтау отырып, теріңдер. (Ғалым кісі мәтіні бойынша)( Қаріпі –Times New Roman. Размері- 12) . Мәтін терілуі- қисайтылған (Курсив)С-деңгейі Ұқыпсыз теруші мақалдар мен мәтелдерді тере бастап, бәрін шатастырып алыпты. Терушіге қателерін түзетуге көмектесіңдер. (Оқушылар қате жазылған мәтіндердің қатесіп тауып жазады)Өзін-өзі бағалау (бағдаршам арқылы) (1 минут)V.Жеке жұмыс: Құзырлылық тапсырма. (4 минут)Менің арманым... ХХІ ғасыр көшбасшысы интеллектуальды ойнын мен үнемі Ел арна телеарнасынан тамашалаймын.Менің де арманым, сабақты жақсы оқып, осы аталған телеойынға қатысуТұжырымдамалар Иә және ЖоқА) Рим цифрларын енгізу үшін латынша бас әріптер қолданылады. Иә және Жоқ

6

Б) Келесі сөзді жазу үшін Enter пернесін басамыз. Иә және ЖоқС) Сөйлемнің келесі абзацына түсу үшін бос орын пернесін басамыз. Иә және ЖоқVІ.Жеке жұмыс: «Блум таксономиясы» (5 минут)«Блум таксономиясы»Білу: WordPad қандай редактор?Түсіну: WordPad –тың негізгі мүмкіндіктерін атап түсіндіріңіз?Қолдану: WordPad мәтіндік редакторының терезе элементін реттілігімен сәйкестендіріңіз?1. Жолақ 2. Сызғыш 3. Жай-күй жолы 4. WordPad батырмасы 5. Жылдам қолжеткізу тақтасыТалдау: WordPad пен PAINT-тың айырмашылығын салыстырыңыз?Жинақтау: Бүгінгі сабақтан алған әсерім (эссе жазу)Бағалау: WordPad не үшін керек?VIІ. Кері байланыс. Рефлексия. (2минут) Маған ұнады Қиын болды ТілегімҮйге тапсырма: §20. Мәтін теру ережесі. Мәтін бойымен жылжыту. (158-161 бет)Кейінгі оқу WordPad мәтіндік редакторында «Бүгінгі сабақтан алған әерім» тақырыбында эссе жазып, А4 қағазына шығырып алып келу.

* * * * * Батыс Қазақстан облысы

Теректі аудандық білім беру бөлімінің әдіскеріАманғалиева Жемис Ғалымжановна

Қазақ тілі. 8-сынып Сабақтың тақырыбы: Сәлемдесу . Салалас құрмалас сөйлем.Сабақтың мақсаты: І.Білімділік:Оқушыларды мақалды, мәтінді түсініп оқуғаүйрету.Сәлемдесудің әдептілікке жататынын түсіндіру.ІІ.Дамытушылық:Амандасудың түрлерімен таныстыру.Топпен және жұппен жұмыс істеуге дағдыландыру.Рөлдік ойындарға бейімдеу.ІІІ.Тәрбиелік: Алған білімдерін күнделікті өмірде пайдалана білуге, өз пікірін еркін айтуға,өзгенің пікірін тыңдауға баулу; адамгершілігін арттыру, еңбекті сүйе білуге тәрбиелеу.Оқыту әдістері: аударма, жаттығу, тыңдап түсіну, ойландыру, сұрақ-жауап, ойын, түсіндірмелі – иллюстративті.Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта, слайдтар, видеороликтер, дыбыс жазбалар, жаңылтпаштар, мақалдар, кесте, сурет, ойын, үлестірмелі парақшалар, бағалау парақшасы.Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасып , түгелдеу. 2.Ғажайыпстанға саяхат ( Үй тапсырмасы сұралады.)Мұғалім сынып оқушыларын саяхатқа ертіп шығады.Олар желаяқ мінеді де,сынып оқушыларын «Әдеп»,«Парыз» , «Өнеге» деп 3 топқа бөлінеді.Бірінші аялдама «Әдептілік» аялдамасы.Балалар, енді жаңылтпаш пен мақал айтайық.Ұйқышыл кісіні ұйқы қысты,Ұйқышыл кісінің ұйқысы күшті .

Сәлем беру де — парыз,Сәлем алу да – парыз.Әдепті елдің баласыАлыстан сәлем береді Жақсы, жаман қасиеттер туралы әңгімелесіп,бірінші аялдамадан өтеміз. Желаяққа мініп әрі қарай саяхаттаймыз. Жаңа сабақ: Сәлемдесу. Екінші аялдама «Амандасу» аялдамасы. Мұғалім: Балалар, бүгін біз ата дәстүрі, оның ішінде ең адамға керектісі деп ойлаймын, сәлем беру, сәлем алу сияқты қасиетті сөздермен танысамыз. Сәлемнің сәлемдесу, сәлем беру, сәлем қылу сияқты көптеген түрлері бар. Сәлемдесу – кездескен адамдардың бір-бірінің амандығын біліп, қуаныш- қа бөленуі. Бір-біріне аман-саулық тілеп тілектестігін, ниеттестігін білдіреді.Әрбір адам «қайырлы таң»,«қайырлы күн»,«қайырлы кеш» деген сөздер- мен амандасуға тілек пен ізеттілік нышанын көрсетіп, тәуліктің үш мезгілін- де де бір-бірімен ақжарқын амандасуға тиіс.Амандасу – адамгершіліктің, әдептіліктің бір белгісі болып табылады.Амандасқан адам қазақ салтында оң алақаның жүрегінің үстіне қойып, басын изейді. Не болмаса қол беріп амандасады.«Сізді шын жүректен құрметтеп, амандағынызды тілеп, өзіңізге бас иемін» деген мағынаны білдіреді.Сәлемдесу түрлері:- Сәлеметсіз бе?- Сәлеметте болыңыз!- Аман-саусыз ба?- Аман-сау болыңыз!- Аман-есенсіз бе?- Бала-шағаңыз, мал жаныңыз аман ба?Әсіресе араб тілінен енген- Ассағлаумалейкум- Уаалейкум салам!Яғни,- Сізге амандық тілеймін! - - Сізге де амандық тілеймін,- деген сәлемдесу түрлеріқолданылады.Оны тілінің дыбыстық үйлесіміне қарай халық: - Ассалаумағалейкум! - Уғалейкумассалам! – деп айтып жүр.Сәлем беруде кездесушілер бір-біріне «сәлем» деп қолмен ишарат етсе, ол қазақ халқының әдептілік ишаратына сәйкес

7

келмейді. Ондай сәлемдесу көбінесе еуропа халықтарында кездеседі.Үлкен адамға сәлем беру – кіші адамның міндеті. Қазақта «Алыстан алты жасар бала келсе, ауылдағы алпыс жасар қария сәлем береді» деген әдеп бар. Жасының үлкен екендігін міндет етпей, алыс жол жүріп келген немесе ауылға алғаш ат басын тіреген адамға жасының үлкендігіне қарамай үлкен адамдарға өздері сәлем береді.Алыстан келген адамға сәлем беру тәртібі, жасқа, үлкен-кішіге байланыс- ты емес.Халқымызда ақ сақалды атаны, ақ жаулықты ананы, ақ шашты әжені – жалпы үлкенді сыйлап алдынан қия өтпеу – ата дәстүріміз. Қазақтарға амандасудың қарапайым түрінде қаншама мейірім, қамқорлық, әдемі жарастық жатыр.Үшінші аялдамасы «Қамқорлық» аялдамасы.1.Топ мүшелері берілген мәтіннің бөлімдерін өз беттерінше оқиды.2.Мәтіннің мазмұнын топта талқылайды.3.Мәтін мазмұны бойынша көріністер көрсетедіӘр топ өз мәтіндеріне байланысты көріністер көрсетеді.Мәтіндегі амандасу сөзіне байланысты ,сөйлемдерді толықтыр:Мұсылман халқында амандасу “………………………. …………………..” деген сөзден басталады.Ол“Сізге…………………………………….” деген сөз екен.Жасы кіші адам жасы үлкен адамға қос қолын ұсынып,алдымен сәлем береді.Ал сәлем алушы“……………………………….”деп оң қолынбереді.Ол“…………………………………….” дегені екен.Аяжанның сұрағы: Білімпаз ата, басқа елдердің амандасу түрлері туралы білгіміз келеді.Білімпаз ата:- Жарайды ,менің кішкентай білім құмарларым, тыңдаңдар.• Күншығыс елі жапондықтар бір – біріне иіліп, екі қолын қусырып,басын шұлғып, белін бүгіп жымия күледі.• Гректер «қуаныңыз» деп сәлемдессе, тибеттіктерде тіпті қызық, бір- бірімен амандасқанда оң қолымен бас киімін алып, сол қолымен құлағының артын ұстап, тілдерін шығарады.• Ауғандар алдымен қолын маңдайына тигізіп, иба жасап, иіліп сәлем береді.Бұл «Басымыз аман болсын» дегені.• Ертедегі қытайлар өз қолын қысып амандасқан. Қазір «Бүгін тамақтандыңыз ба? Қарныңыз тоқ па?» деп сұрайды.• Сызбаны толтыр.Амандасу түрлері Кімдерге арналған?Ассалаумағалейкүм!Сәлеметсіз бе?Сәлем!Сәлем бердік!Сәлеметсіңдер ме?

Тапсырмалар. 4- тапсырма.Көшіріп жазып, есте сақтаңдар. 5-тапсырма. Мәтінді оқып, шағын мазмұндама жазыңдарСабақты қорытындылау, бекіту. Білім бағалау.Үйге тапсырма: 1, 6-тапсырма,10-бет, диалог құру.

* * * * *Алагөзова Ардақ Жарылғапқызы. Орыс тілі пәнінің мұғалімі

Маңғыстау облысы,Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы «№7 орта мектеп КММ»

Внеклассная работа. Литературно-музыкальный час.Тема: «Поклонимся великим тем годам».Цели: воспитывать у учащихся чувство патриотизма и гордости за свой народ , глубокого уважения к ветеранам Великой Отечественной войны. Ход мероприятия: Учитель:- Здравствуйте, уважаемые гости , дорогие учителя!Тема нашего сегодняшнего мероприятия «Поклонимся великим тем годам».Цель нашего мероприятия : воспитывать у учащихся чувство патриотизма и гордости за свой народ , глубокого уважения к ветеранам Великой Отечественной войны , тем , кто живут рядом с нами и тех , кого уже нет.И в память , тех кого нет рядом с нами почтим минутой молчания.Сегодня, мы собрались на этом литературно-музыкальном часе, чтобы почтить память тех, кто 70 лет назад спас мир от фашистского порабощения, низко поклониться нашим ветеранам!Слайд 1. «Памяти Великой Отечественной войны».1-ый ученик: -Разве для смерти рождаются дети, Родина? Разве хотела ты нашей смерти, Родина? Пламя ударило в небо – ты помнишь , Родина? Тихо сказали : «Вставайте на помощь…»-Родина. Мы от свинцовых розг падали в снег с разбега, Но – подымались в рост звонкие , как победа! Как продолжение дня, шли тяжело и мощно…Ведущий: -Эта война для всего советского народа стала Великой Отечественной, потому что весь народ бывшего Советского Союза встал на защиту Родины.2-ой ученик:Все стало памятною метой. Стояло юное в цвету, Едва с весной расставшись лето; Стояла утренняя тишь, Был смешан с медом воздух сочный; Стекала капельками с крыш Роса по трубам водосточным. И рог пастуший в этот час, И первый ранний запах сена… Все,все на памяти у нас, Все до подробностей бесценно….Слайд 2. Гимн защиты отечества. «Священная война».Учитель: Есть события, над которыми не властно время, которые навсегда остаются в памяти народной, таким событием стала Великая Отечественная война, небывалая по своим масштабам, массовому героизму на полях сражений,

8

лишениям, самоотверженному труду в тылу, и невыразимому трагизму.3-ий ученик:-Только , слышишь, звучит, Проступает из стен Сталинграда, Тихо, тихо поёт и в тебе, и во мне, и вокруг, Может быть, про войну слишком много и громко не надо Чтобы грохотом слов не стереть, не убить этот звук.Учитель: -1941 год. Враг рвётся к Москве. На защиту столицы встали наши доблестные воины из дивизии генерала Панфилова, которая формировалась в городе Алматы.4-ый ученик:Солдаты не ведают страха Под натиском вражьих атак, И русский в обнимку с казахом Ложатся под вражеский танк. Не пропустили вражьи танки Герои Родины своей , В сырой земле лежат останки, Лежат тела богатырей.И славу им ветра разносят, И слышит Родина слова: «Их было только двадцать восемь, Но за спиной была Москва!» Слайд 3. О Бауржане Момышулы.5-ый ученик:Вы слышите, Слава героя гремит Как горный поток по весне И девушкам снится бесстрашный джигит Летящий на белом коне Я много тропинок и трасс перешел Немало увидел я стран И вместо приветствия слышал не раз Москва , Казахстан, Бауржан !Учитель: -Война жестока, безжалостна. Её трудности никого не обошли стороной. Легли они и на плечи женщин, которые и в тылу, и на фронте были мужественными, добрыми, верными.Ведущий: - Девушки на фронте – это пулеметчицы и снайперы, и люди других военных профессий.Среди них есть наши землячки , казашки Маншук Маметова и Алия Молдагулова.6-ой ученик:Путь ее в бессмертие пролег, Слава ей нетленная дана. Защищая Невель – городок, Пала героинею она.Не услышать сердца ее стук - В бронзе девушка стоит стройна. Дочь свою казахскую – Маншук - Вечно помнит , свято чтит страна. 7-ой ученик:Освобождая земли от вражеских застав Отважным шагом,гвардии старший лейтенант Пулеметчица Маншук Взошла на пъедестал героем Не отступив по совести назадСердечка нежного тревожно – громкий стук Пунктиром вырвался из девичьей груди То пулеметчица Маметова Маншук Ранена смертельно упала впередиСтройный тополек качается,как прежде Колышется и шепчет кудрявый карагач С вершины Алатау дует ветер свежий Сколько радужных надежд превратились в плач… 8-ой ученик:-Плела свинцовая метель Над батальоном канитель, Шквал прижимал и не давал подняться Разрывов отблески цвели В глазах залёгшей АлииРазрыв, осыпалась земля, И в рост шагнула Алия, И вновь вблизи удар фашистской мины Ты ранен был в упор из автомата Вторую рану Алия Перетянула тканью маскхалата Вы взяли неприступный дот Среди пылающих высот, И штаб вручил отважным по награде Но каждый отдал бы свою, Чтоб рядом видеть Алию В победном сорок пятом на параде. Она чуть-чуть не дожила Не дотерпела, не дошла Как будто замерев на полушаге Но ты на век запомнил ту , Что позвала на высоту…Слайд: «Алия»Ведущий: - С огромным творческим напряжением работал почти столетний акын Жамбыл Жабаев в годы Великой Отечественной войны.Его поэзия вдохновляла советских людей на боевые и трудовые подвиги, вселяя уверенность в конечной победе.9-ый ученик:Ленинградцы , дети мои ! Ленинградцы, гордость моя ! Мне в струе степного ручья Виден отблеск невской струи . Если вдоль снеговых хребтов Взором старческим я скользну Вижу своды ваших мостов, Зорь балтийских голубизну, Фонарей вечерний рой, Золоченных крыш острия… Ленинградцы , дети мои ! Ленинградцы, гордость моя ! Учитель: -1418 дней продолжалась Великая Отечественная война. Потоками крови и слёз была омыта за эти нескончаемо долгие годы наша многострадальная земля.И если собрать воедино горькие материнские слёзы, прлитые по погибшим сыновьям, то образовалось бы море Скорби.

9

10-ый ученик:Я много книг читала о войне, Я знаю , что она бесчеловечна. Нам нужен мир, надежный мир навечно. Всем людям нужен мир , тебе и мне. Слайд: «В землянке»11-ый ученик: Я не видел войны, я родился значительно позже, Я ее проходил и читал про нее с детских лет. Сколько книг про войну, где как будто бы очень похоже, Есть и это , и то , только самого главного нет.Ведущий: -Казалось, что уцелеть среди шквального огня, не лишиться рассудка при виде гибели тысяч людей и чудовищных разрушений было просто невозможно. Но сила человеческого духа оказалась сильнее металла и огня.12-ый ученик:Враги сожгли родную хату, Убили всю его семью. Куда ж теперь идти солдату, Кому нести печаль свою? Пошел солдат в глубоком горе На перекресток двух дорог, Нашел солдат в широком поле Травой заросший бугорок. Стоит солдат – и словно комья Застряли в горле у него. Сказал солдат : «Встречай,Прасковья, Героя – мужа своего. Готовь для гостя угощенье, Накрой в избе широкий стол,- Свой день, свой праздник возвращенья К тебе я праздновать пришел…» Никто солдату не ответил, Никто его не повстречал, И только теплый летний ветер Траву могильную качал. Хмелел солдат, слеза катилась, Слеза несбывшихся надежд, И на груди его светилась Медаль за город Будапешт.Слайд: «Журавли»Учитель: -Великий урок мужества, братства,любви,человечности,верности дает Константин Симонов в своей лирике. Его знаменитое «Жди меня» - Гимн любви , настоящей любви и преданности.Слайд «Жди меня».Ведущий: -Проходит время , все дальше и дальше, вглубь времен уходит Победа. Но память о ней нужна и будущему поколению, как яркий пример беззаветного служения народа своему Отечеству, среди которого были наши дедушки и бабушки.13-ый ученик:Рядом с нами живут ветераны, Что прошли по дорогам войны. Пусть болят у них старые раны, Но по-прежнему духом сильны. Ветеранам нельзя на покой уходить, Когда мир вновь тревогой объят. Люди новой войны не должны допустить, По ночам ветераны не спят. Им погибших друзей не забыть никогда, Хотя в этом и нет их вины , Но в душе рядом с ними они навсегда , И не могут уйти от войны.Слайд «От героев былых времен»Учитель: - 2015 год – будет юбилейным годом в истории бывшего Советского Союза, годом 70-летия Великой Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов. Помнить о защитниках Отечества хотя бы на их Малой Родине наш нравственный долг.14-ый ученик:Возвращались солдаты с войны. По железным дорогам страны День и ночь поезда их везли, Гимнастерки их были в пыли И от пота еще солоны В эти дни бесконечной весны.15-ый ученик:Давно умолк набат,цветут цветы в родном краю Но будет вечно спать солдат, Что смертью храбрых пал в бою Он сохранил тебе и мне, и человечеству всему Покой и счастье мирных дней …Весна опять над Родиной моей И шум берез,и крики журавлей А значит, скоро новый День Победы!16-ый ученик:Изведав испытания и беды, Пройдя войну с начала до конца, Осенним днем в далекий год Победы Мы в парке посадили деревца Они уже давно большими стали Деревьями , не знавшими войны, И им видны вокруг такие дали, Что человеку, может , не видны. Встречаются влюбленные под ними Весеннею порой и в листопад… И над людьми сегодня молодыми Деревья нашей юности шумят.Ведущий: - С каждым годом все меньше остается в живых свидетелей Вееликой Отечественной войны. Как истинные патриоты, мы должны знать героическое прошлое нашей Родины. Наша обязанность – чтить память тех, кто защищал нашу Родину, тех кто навеки остался молодым в этой войне, тех кто ценой собственной жизни приближал миг Победы.Учитель: -Это ликование и эта скорбь. Время их не приглушает. А мы с вами должны эту память о самой страшной войне, которая коснулась каждой семьи, передовать из поколения в поколение. День Победы был, есть и должен оставаться самым святым праздником. Ведь те, кто заплатил за него своей жизнью, дали нам возможность жить сейчас, и мы обязаны помнить об этом. 17-ый ученик: 70 раз был февраль, 70 праздников нового снега 70 раз таял снег, отступая с приходом весны 70-это миг, это только чуть больше полвека Как немного пока удалось нам прожить без войны.Слайд «День Победы».

10

Алматы облысы, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ

Алдамберген Жанна. І деңгейлі математика пәнінің мұғалімі №1 коучинг

Күні:21.10.2015ж

О ыту мен о уда ы жа ақ қ ғ ң діс- т сілдер ар ылы сыни ойлаудыә ә қ

дамыту

Жалпы мақсаты

16. Мұғалім білім беру реформасына сай өзгерістің керектігін ұғынады; 2. Оқытудың жаңа тәсілдері арқылы сыни ойлауды дамытуды үйренеді; 3. Сын тұрғысынан ойлауды саналы және оймен қабылдауды үйрену.

Күтілетін нәтиже

- Ойлау мен оқыту тәжірибесіне енгізуде,ақпараттар жинауда сын тұрғысынан сараптауға,сұрақтар қоя білуге және талдауға үйренеді; - Мұғалімдерде жаңаша оқытуға көзқарас қалыптасады;- Мұғалімдердің сабақ үдерісінде жаңа әдіс-тәсілдерді қолдана біледі.

Әдіс – тәсіл

Топтық жұмыс,зерттеу жұмысы,«Өз мұнарамызды тұрғызу»,«Шахмат тақтасы»,«Аквариум» стратегиясы

Негізгі идеялар

Сын тұрғысынан ойлаудың негізгі анықтамасы,қызметі,ойлау үлгісі және сыни ойшылдың сипаттамасын ұсыну

Уақыт Коучтің іс-әрекеті Мұғалімніңіс-әрекеті Ресурстар 10 мин Ұйымдастыру кезеңі

Топқа бөлу

Барлығы дөңгеленіп ортаға тұрады. Сағат тілімен бағыттас қозғала отырып бір-біріне кезекпен құлақтарына көтермелеу (комплемент) сөздер айтады. «Тәтті кәмпит» әдісі бойынша І,ІІ,ІІІ топқа бөлінеді.

АКТ құралдары.

10 мин Ой қозғау.«Оқыту мен оқудағы жаңаәдіс- тәсілдер арқылы сыни ойлауды дамыту»дегенде, Сіз не айтқыңыз келді?

«Шахмат тақтасы» әдісі бойынша жеке жұмыс,одан соң топтағылар ой бөліседі. Сұраққа жауап береді.

Шахмат тақтасы

15 мин Топтық жұмыс«Өз мұнарамызды тұрғызу» әдісі бойынша орындалады

Әр топ бірігіп мұнара тұрғызады(тек 100 парақтардан,қосымша басқа ресурстар пайдаланылмайды)

25 түрлі түсті парақ,75 ақ парақ

5 мин Рефлексия. Мұғалімдер өз пікірлерін айтады,кері байланыс жасайды.

20мин «Топтық зерттеу» әдісіВ.Сухомлинский «Адам болып қалу» әңгімесіҚатысушыларды 3 топқа бөлеміз,әр топқа тапсырмалар береміз.1- топ: Баяндап берушілер. Олардың тапсырмасы: әңгімені оқып, мазмұнын өз көзқарастарын қосып баяндау.2-топ: Зерттеушілер. Әңгіме кейіпкерлеріне мінездеме беру, мәтіннен антоним, синоним сөздерді табу.3- топ: Сұрақ құрастырушылар. Әңгімені оқып, жоғары деңгейлі сұрақтар

Мұғалімдер топта талдайды және баяндайды1. Екі ананың арманы орындалды ма? Қалай?2. «Қара шашты ананы бақыт айналып өтті» деуге бола ма? Неліктен?3. Қара шашты ананың тәрбиесіндегі данышпандық неде?4. Ақ шашты анаға қалай көмектесуге болады?сұрақтары бойынша қорытынды

Мәтін

11

дайындайды.1-3 топ: Сілтеме табушылар. Әңгіме мазмұнына сәйке мақал- мәтелдер, афоризмдер, қанатты сөздер тауып сәйкестігін дәлелдейді.

пікірлер айтылады

5 мин Cергіту сәті.«Жан досым» әнінІ топ:дәстүрлі ән жанры;ІІ топ: халық әні жанры;ІІІ топ: рэп- поп стиліорындау

І топ:дәстүрлі ән жанры;ІІ топ: халық әні жанры;ІІІ топ: рэп- поп стилібойынша орындайды

«Жан досым» әні

10 мин Cлайдпен таныстыру . АКТ құралы10 мин Топтардың жұмысын презентациялауда

«Аквариум» стратегиясын ұсынамын.1. Оқыту дегеніміз не? 2. Ол қалай жүзеге асырылады? 3. Сыныптағы барлық оқушылар үшін оқу үдерісін қалай жақсартуға болады?

Призентациядаталқылайды.

АКТ құралы

5 мин Рефлексия.Сәтті тұстары. Неліктен?Сіздер бүгінгі сабақтан нені алдыңыздар?

Сәтсіз тұстары Неліктен?Мұғалімдер ойларын айтады.

«Сенім ағашы»стикерлер

Жамбылскойобласти,Байзакскогорайона, село Байзак средняя школа имении Сыдыка Абланова

учитель начальных классов : Амирханова Эльмира Курмашовна

Предмет: Русский язык Тема : "Имя существительное" Цели : систематизировать и обобщить изученное об имени существительном, совершенствовать навыки учащихся в употреблении существительных в различных падежах; развивать речь учащихся, умение обобщать и развивать связную речь; осуществлять привитие чувства дружбы, взаимопомощи.Результат обучения Учатся оценивать свой уровень знания. Подвергают анализу свои знания и опыт, применяют знания на практике. Делают выводы о собственном обучении. Учатся применять и оценивать ранее полученные знания.Ход урока Психологический настрой. Деление на группыУчитель раздает при входе в класс лист ответов самооценивания, стикеры и просит разделиться на группы по стикерам.- Здравствуйте, ребята. Садитесь. Я рада видеть ваши жизнерадостные лица и добрые глаза. Надеюсь, что урок принесет нам радость общения друг с другом. Давно живу я в мире этом,Даю названья всем предметам.- Правильно, это имя существительное.Оформление тетрадей:– Откройте тетради, запишите число, «Классная работа».Повторение изученного материала. Стратегия «Мозговая атака ». – Ребята, я предлагаю вам вспомнить сейчас, что вы знаете об имени существительном.. В этом нам поможет игра « Мозговая атака». 1. Имя существительное это служебная часть речь. (-)2. Имена существительные склоняется по числам, родам и падежам. (+)3. Согласны ли вы с тем, что есть существительные, которые бывают только единственного или множественного числа. (+)4. Существительное Барсик пишется с маленькой буквой.(-)5. Имя существительное отвечают на вопрос как? Каким образом. (-)6. Существительное Марина одушевленное. (+)7. Слово кофе среднего рода. (-)8. Слово молодежь единственного числа. (+)9. Существительное дядя 3го склонения. (-)10. имя существительное обозначает признак предмета (-) Стратегия «да»- «нет »

1 Имя существительное это служебная часть речь2 Имена существительные склоняется по числам, родам и падежам3 Согласны ли вы с тем, что есть существительные, которые бывают только единственного

или множественного числа4 Существительное Барсик пишется с маленькой буквой.5 Имя существительное отвечают на вопрос как? Каким образом

12

6 Существительное Марина одушевленное7 Слово кофе среднего рода8 Слово молодежь единственного числа.9 Существительное дядя 3го склонения10 Имя существительное обозначает признак предмета

Задание 1. Выпишите из текста существительные мужского, женского и среднего рода (эстафета) какой ряд быстрее и верно выпишет существительные?I ряд – существительные мужского родаII ряд - существительные женского родаIII ряд - существительные среднего рода Поздняя осень Наступил вечер. Наступило утро. Наступил холод. Наступила ночь . Пруд замёрз. Река замёрзла. Озеро замёрзло. Светил месяц .Светила луна . Светило солнце. Светили звёзды.М.р. – ветер, холод , пруд , месяц.Ж.р – ночь , река , луна .Ср.р – утро , озеро , солнце. Задание 2.Распределительный диктант. Распределите в две колонки одушевленные и неодушевленные существительные. Сосна, снег, человек, кукла, бабушка, тетрадь, небо, парта, озеро, мама, лошадь, сказка, спортсмен, ворона, поле, лес.Хорошо, ребята, с первым испытанием справились. Физминутка. А сейчас мы по порядкуВстанем дружно на зарядку.Руки в стороны, согнули,Вверх подняли, помахали.Спрятали за спину их и оглянулись.Через левое плечо, через правое плечо, еще.Дружно присели, пяточки задели,На носочки поднялись,Опустили руки вниз.Задание 3 . Просклонять по падежам существительные дружба, лес, слово,земля.И.п. село , лес, слово земляР.п. села , леса, слова землиД.п. селу , лесу, слову землеВ.п село, лес, слово землюТ.п. селом , лесом, словом землёй (ёю)П.п. о селе , о лесе, о слове , о земле(2 уч-ся у доски, а остальные с места )Задание 4 Определить падеж у выделенных слов в пословицах.Карточка № 1.Дело шуток не любит. (Им. п.)От слова до дела целая верста. (Род. п.)Не по сути дело, а по делу суть. (Им. п., Дат. п.)Ты за дело, а дело за тебя. (Вин. п., Им. п.)Велик телом, да мал делом. (Тв. п.)Карточка № 2И умён, и крепок, и в деле гож. (Предл. п.)Всех дел не переделаешь. (Род. п.)Языком не спеши, а делами не смеши. (Тв. п.)Умён на словах, да глуп на делах. (Предл. п.)По твоим делам о тебе судят. (Дат. п.)Флипчарт. ( дерево с заданиями на лепестках)5Задание: вставить в лепестки нужные слова: все слова, которые относятся к существительному. Учащиеся должны нужные слова вставить в лепестки. Если правильно подобранное слово, то слово идет на лепесток, если неправильно подобранное слово, то слово прячется за лепесток. Дружба, хитрый, налево , играть , идти , слово, пословица, встречает, умный , волшебство , волшебный , быстро , лес , герой./Дружба, слово, пословица, волшебство, лес, герой/

6 Задание: ответить на загадки, перевести на казахский язык, к ответам определить род и число. 1) В школьной сумке я лежу, как ты учишься, скажу. /Дневник-к нделік, мужского рода, ед.числа/ү2) Пока на полочке лежит,- Молчит мой верный друг, Но если посмотреть в него,-Заговорит он вдруг./Книга-кітап, женского рода, единственного числа/3) Белый, а не снег Сладкий, а не мед.

13

/Сахар- ант, мужского рода, единственного числақ /4) Жидкое, как вода, Белое, как снег- Все дети любят./Молоко-с т, среднего рода, единственного числа/ү5) То в клетку, то в линейку. Написать по ним сумей-ка, Можешь ты и нарисовать, Называюсь я… /Тетрадь-д птер, женского рода, ед. числа/әРефлексия. - Что нового вы узнали на уроке?(подведение итогов)- А теперь давайте проверим, какое же у вас настроение после урока? Какое задание вам понравилось ? Какое задание было трудное ?- Спасибо за урок, мне очень приятно работать с вами.3. Выставление оценок. - А знаете, почему моё настроение такое светлое, радостное? Потому что на уроке вы активно работали, грамотно отвечали. Я с удовольствием ставлю пятёрки :, четвёрки:Д/ задание. Мини эссе « Поздняя осень »Оценивание на данном уроке. Суммативное

* * * * *Алматы облысы, Жамбыл ауданы

Мәтібұлақ ауылындағы орта мептеп МДШО КММБастауыш сынып мұғалімі: Алғашова Ж. Т

сыныбы 2пәні Қазақ тілі 2 сыныпСабақтың тақырыбы

Сын есім. 417-421 жаттығулар.

Сілтемелер Қазақ тілі «Атамұра» 2013ж 149-150 бет «Қазақ тілі» оқыту әдістемесі.

Жалпы мақсаты Сөз таптары туралы түсініктері кеңейеді. Оқушылар сын есім туралы мағлұмат алады. Өз бетінше жұмыс орындауға дағдыланады.

Күтілетін нәтиже

Сөз таптарын сұрақ қоя отырып ажыратады. Сын есімнің сұрақтарын анықтайды . Сөйлем ішінен сын есімді таба білуді үйренеді.

Типі Жаңа сабақты меңгертуҚұрал-жабдықтар

Интерактивті тақта (флипчарт)

Көрнекілігі Үлестірмелі карточкаларСабақ кезеңдері Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Модуль

түрлері Кіріспе бөлім

5 мин

Сендерді көргеніме қуаныштымын! Бәріміз бірге мына өлең жолдарын бірге қайталайық.

Оқушылар топқа бөлінеді.

Өлең жолдарын бірге қайталайды.Армысың, асыл күн! Армысың,көк аспан! Армысың,жан досым! Жылуыңа жылу қос. Міне,менің қолым!Топқа сөз таптарымен бөлінеді.

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

АКТ-ны қолдану

«Ханның тағы» әдісі 416-жаттығу.

«Ат жарысы» тақырыбында әңгіме құраған әңгімені оқиды.

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

Білу5 мин

Сөз таптарын топтастырады. СТО

АКТ-ны қолдану

Түсіну 5минОқулық-пен жұмыс

Сын есім дегеніміз не?

Қолдану10 мин

417-жаттығумен жұмыс17. Өлеңді көшіріп жаз.18. Сын есімдерді тап.Сын есімнің қай сөзбен байланысқанын анықта.

Құшағы кең теңізден,Аясындай гүл бақтың.Аппақ сүтін емгізген,Қымбаттысы қымбаттың-Анам қандай жақсы адам.

Оқыту мен оқудағы жас ерекшелік

418-жаттығу. Сын есімдерді зат есімдермен байланыстырып жаз. Жуас, таза, биік, сұйық, жүйрік, ұзын.

Жуас ат, таза су , биік ағаш, сұйық , жүйрік ат, ұзын терек.

Талдау 5 мин

419–жаттығу. Ребусты шеш. Шешуіндегі сөзді қатыстырып сөйлем құра.

ҚалыңСТО

14

420–жаттығу. Берілген сөздердің сын есім екенін дәлелде.1-топ Адал, жіңішке2-топ кең, семіз3-топ таза, жазық

Бұл- сын есім, өйткені … …

Сергіту сәті «Қызыл өрік» биі Қимылмен орындайды. 3 мин

Жинақтау10 мин

«Қайсы үйдің тұрғыны» ойыны Дәптер, жақсы аталар, кең, суреттер, секірді , ұя биледі, арыстан, кітап, алып, түзу, ойнады, жүгіріп барады , ұшып кетті

Дарындылықты анықтау

Семантикалық карта

СөздерСөз таптарыЗат есім

жекешеКеле жатыр

Нұрайлақтырды Қасық Жаңадомалақ

Буреме әдісіЖасыл желек жамылды, Күміс жаңбыр төгілді. Мөлдір аспан ашылып Жазық дала құлпырды.

Сын есімді қатыстыра отырып, өлең ұйқастыру........... ........ жамылды, төгілді. .................... ашылып .................... құлпырды.

Бағалау 2 мин

Заттың түрін, түсін , сапасын қалай ажыратамыз.

Балалар өз ойларын ортаға салады.

Үйге тапсырма Ребусты шеш. Шешуіндегі сөзге сипаттау мәтінін құра.

Күнделіктеріне жазып алады

Бағалау 2 мин Қорытынды бағаны хабарлау Өзін-өзі бағалауРефлексия Оқушылар толтырады 2 мин

Ақмола облысы Атбасар ауданы Мариновка қазақ орта мектебінің АӘД оқытушы-ұйымдастырушысы Амренов Жанат Аманжолұлы

Сабақтың тақырыбы: Саптық дайындық. Қозғалыста бұрылуларСабақтың мақсаты: 1. Білімділік:оқушыларды қозғалыста бұрылулар жасауға үйрету.2. Дамытушылық:оқушылардың тақырыпқа деген танымдық қабілетін арттыру, дамыту.3. Тәрбиелік:әскери істі оқып үйренуде болашақ сарбаздардың әскери қызметке деген қызығушылығын арттыру.Уақыты:м45 минут. Өткізілетін орны: саптық алаң Сабақтың түрі: жаңа сабақСабақтың әдісі:түсіндіру, көрсету, топпен, жеке жұмыс жасауСабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңіБөлімше командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, әскери жетекшіге мәлімдеме береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру. ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі-Саптық тұрысты орындау үшін қандайкомандаларберіледі?-Сарбаздың сапқа тұрар алдындағы және саптағы міндеттері қандай?-Саптық және жорықтық адым қай кезде қолданылады?-«Саптық адыммен – БАС» команда бойынша жаттығу қалай орындалады? б) Негізгі бөлім

Қозғалыста бұрылуларҚозғалыста бұрылулар мынадай командалар бойынша орындалады: «Оң-ҒА», «Сол-ҒА», «Артқа бұрыла - БАС».

Оңға (солға) бұрылу үшінорындалатын команда оң (сол) аяқты жерге қоюмен бір уақытта беріледі. Осы команда бойынша сол (оң) аяқпен бір адым жасап, сол (оң) аяқтың ұшымен бұрылу керек, бұрылумен бір уақытта оң (сол) аяқты алға созу және қозғалысты жаңа бағытта жалғастыру керек.Артқа бұрылу үшінорындалатын команда оң аяқты жерге қоюмен бір уақытта беріледі, осы команда бойынша сол аяқпен тағы бір адым жасап, оң аяқты алға қарай жарты адым шығару және біршама солға, сол қол жаққа қарай екі аяқтың ұшымен шұғыл бұрыла отырып, қозғалысты сол аяқпен кері бағытта жалғастыру керек. Бұрылулар кезінде қолмен қозғалыс адым ырғағымен жасалады.Бірінші кезектеәскери жетекші қозғалыстағы бұрылуларды тұтас орындап жаттығушыларға түсіндіріп алғашқы даярлық жаттығу -оңға бұрылуды үшке бөліп , “Жаса-БІР!”,”Жаса-ЕКІ!”,”Жаса-ҮШ!” командаларды беру керек.

15

“Жаса-БІР!” команда бойынша сол аяқпен бір адым жасап, қолдармен қозғалыс жасап , сол аяқпен тұру керек. “Жаса-ЕКІ!” дегенде сол аяқтың ұшымен бұрылып, оң аяқпен алға созу қозғалысын жаңа бағытта жалғастыру керек.”Жаса-ҮШ” саны бойынша сол аяқты оң аяққа қою керек.Солға бұрылуды, төрт адыммен жасау керек, оң аяқтың ұшымен бұрылу керек.Артқа бұрылуды төрт санға бөліп үйреткен дұрыс.“Жаса-БІР!” команда бойынша оқушылар сол аяқпен бір адым жасайды, “Жаса-ЕКІ!” дегенде оң аяқты алға қарай жарты адым созу керек және біршама солға және сол жаққа қарай екі аяқтың ұшымен шұғыл бұрылуы керек.“Жаса-ҮШ!” пәрмені бойынша қозғалысты сол аяқпен жаңа бағыт бойынша жалғастыру керек. “Жаса-Төрт!” дегенде оң аяқты қосу керек.Жаттығу кезінде оқушылардың шұғыл бұрылуына және қол қимылдарының орындалуына баса назар аудару керек. Бірінші даярлық жаттығуды меңгергеннен кейін оқушыларға жаттығуларды өз беттермен жаттығуға команда беріледі . Ал әскери жетекші сырттарынан бақылау жасай отырып, қате жіберген оқушыларға қателерін түзетуге көмектеседі.Бұдан кейін жаттығушылар бір- бірден саптық алаңның периметрі бойынша оңға және солға бұрылуларды жасайды. Осылай бірнеше рет қайталана отырып әскери жетекші қателерді түзетіп отырады. Жаттығушылар екі топқа бөлініп саптық алаңда қарама-қарсы қатарларға тұрады. «Саптық адыммен – БАС»команда бойынша алға қозғалады және бір біреуне жақындағанда (3-4 метр ) артқа бұрылып өз орындарына тұрады. Осылай бірнеше рет қайталанады.Соңынан әскери жетекші оқушыларды екіден, төрттен саптан шығарып «Оң-ҒА», «Сол-ҒА», «Артқа бұрыла - БАС» командалар бойынша жаттығуларды жасатады. в) Қорытынды бөлім. Жаңа тақырыпқа байланысты қойылған сұрақтарға жауап қайтару, жіберілген қателерге талдау жасау, оқушылардың білімін бағалау, сабақтақырыбына байланысты үйге тапсырма беріледі.

* * * * * Ақмола облысы Атбасар ауданы Мариновка қазақ орта мектебінің

дене шынықтыру пән мұғалімі Амренов Жанат Аманжолұлы Сабақтың тақырыбы: Қазақ күресі. Қазақ күресінің әдіс-тәсілдері Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: қазақ күресінің ережелерін түсіндіре отырып, әдіс-тәсілдерін үйрету2. Тәрбиелік:ұлттық спорт түрлеріне деген қызығушылығын арттыру3. Дамытушылық:қүрес тәсілдерін дамыту, жетілдіру.4. Уақыты: 45 минут 5. Өткізілетін орны: спортзал

Сабақтың жобасы:I. Дайындық бөлімі 1. Ұйымдастыру кезеңі 2. Жүру, жүгіру жаттығулары 3. Арнайы жаттығулар орындау.II. Негізгі бөлім1.Техникалық қауіпсіздендіру жаттығулары.2.Қазақ күресінің әдіс-тәсілдері.3. Қайталау жаттығулары.III. Қорытынды бөлімі1.Бағалау

2.Үйге тапсырма. Сабақтың барысы:

№С/б

Сабақтың мазмұны уақыт

Ұ.Ә.Н.

1 2 3 4

I. 1. Оқушыларды сапқа тұрғызу.Сәлемдесу. Сынып санын түгелдеу. Сабақтың мақсат міндетімен таныстыру.Оңға, солға, кері бұрылу жаттығуларын орындау.2. Қозғалмалы бой жазужаттығулары- Қолды жоғары ұстап аяқ ұшымен жүру.- Екі қол белде өкшемен жүру.- Екі қол белде аяқтың ішкі жәнесыртқы қырымен жүру.- Бір қалыпты жеңіл жүгіру.- Тіркеме адыммен оң және сол бүйірмен жүгіру.- Арқаны алға қарата оң иықпен қарап жүгіру

15 Спорттық киімдеріне назар аудару , психологиялық атмосферасына көңіл бөлу.

Жаттығулардың дұрыс орындалуына көңіл бөлу.

- бұрыштан бұрышқа тез жүгіру, бірін-бірі арқалап жүгіру, жай жүру.3.АрнайыжаттығуларМойын,иық,бел,тізе,өкше,буындарын қыздыру.Палуандардың арнайы жаттығулары:көпірге тұру,көпірден айналып түсу,алға,артқа домалау,құлау әдістері.

Сабақ барысында қателерді ескертіп түзетіп отыру.

ІІ. Негізгі бөлім:1. Оқушыларды қауіпсіздік ережелермен таныстырып , ұстау

25 Қауіпсіздік ережесінің сақталуын қадағалау.

16

және тепе-теңдіктен шығаруәдістеріне үйрету керекҰстасу– қолмен орындалатын әрекеттер, палуан шабуылдау, қорғану немесе қарсы шабуылдау мақсатында қарсыласының киімінің бір жерінен ұстай алады.Бір жақты ұстау– оң қолымен қарсыласының оң қолынан (сол қолымен сол қолынан) ұстау.Әр жақты ұстау— оң қолымен қарсыласының сол қолынан (сол қолымен оң қолынан) ұстау.Тепе-теңдіктен шығару– палуанның өзінің шабуылға шығуына ыңғайлы, ал қарсыласын тепе-теңдігін сақтай алмай, қолайсыз күйге түсуге мәжбүр ететін тактикалық әрекеттері.2. Оқушыларды қазақ күресінде жиі қолданатың әдіс-тәсілдермен таныстыруЖығу– түрегеліп тұрған қарсыласты көтеріп алмай-ақ кеудесімен немесе арқасымен түсіруге көмектесетін әдістер.Арқадан асыра лақтыру– қарсыласқа арқасын бере айналып, содан соң еңкею немесе алға қарай құлау арқылы орындалады.Айнала берген кезде еңкейе қалу бұл әдістің негізгі элементі болып табылады.Иықтан асырып лақтыру– палуан арқасын беріп денесін айналдырып барып қарсыласын иығынан асырып лақтырады.3. Күрес тәсілдерін көрсетіп үйрету- жамбасқа алып лақтыру- кеудеден ұстап қағып жығу» (қарсыластың сыртынан адымдап не тепе-теңдіктен шығарып және т.б.)- арқалап алып лақтыру.4. Жұптасып осы көрсетілген әдіс-тәсілдерді күресіп жүрген кезде қолданып көрсетуге машықтану.

Жаттығулардың дұрыс орындалуын қадағалау.

ІІІ. Қорытынды бөлімСабақты қорытындылау.Оқушыларды бір сапқатұрғызу, тыныс жолдарын қалпына келтіру.Оқушыларды бағалау.Үйге тапсырма беру.Қоштасу

5 Оқушылардың жетістіктерін, кемшіліктерін ескере отырып бағалау.Сабаққа қатысуына байланысты бағалау.

Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Асанова Айман Мухатаевна

Сабақтың тақырыбы: Ертегі кейіпкерлеріСабақтың мақсаты: Білімділік: ертегі кейіпкерлерін еске түсіре отырып, жалқы есіммен жалпы есімді қайталау, ойлау, сөйлеу, жазу қабілеттерін жетілдіру. Дамытушылық: оқушының тілін, қиялын, сөздік қорын халық мұрасы арқылы дамыту, зейінін, ақыл-ой белсенділігін арттыру, тез ойлауға машықтандыру.Тәрбиелік: еліміздің болашақ ұрпағын біліммен сусындаған тапқырлығымен тамсандыратын салауатты, саналы етіп тәрбиелеу, ертегіні сүйіп оқуға, адамгершілікке, шындыққа, елжандылыққа тәрбиелеу. Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ – жауап, мәнерлеп оқу, баяндау, орыс тіліне аудару. «Кімнің заты?» ойыны. Сабақтың түрі: Саяхат сабағы.Көрнекіліктер: ертегі кейіпкерлерінің суреттері, ертегі кейіпкерлері тақырыбындағы презентация, интерактивті тақта. Қолданылатын технология: сын тұрғысынан ойлау. Пәнаралық байланыс: орыс әдебиеті, қазақ әдебиеті.

Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу. Топпен жұмыс.І. «Қаңбақ шал» тобы. ІІ. «Мақта қыз бен мысық» тобы ІІІ.«Түлкі мен ешкі» тобыІІ. Үй тапсырмасы. Мұғалім: Балалар, сабағымызды үй тапсырмасы мен бастаймыз. «Алдар көсе» мәтіні бойынша сұрақтар.1. Алдар көсе кім? 2. Алдар көсе қандай кейіпкер? 3. Алдар көсе неге жағымды кейіпкер?4.Неге халық оны Алдар көсе деп атаған? ІІІ. Жаңа сабақ. Мұғалім: Балалар, ертегіні жақсы көресіндер ме? Ертегілер дегеніміз не?Мұғалім: Келіңдер ертегіні шертейік біз. Қауымды мына келген ертейік біз.«Ертегі әлеміне» бір саяхаттап. Келгендерді соңымыздан ертейік біз- деп. «Ертегілер әлемінің» сиқырлы қақпасын ашайық. Сурет бойынша сұрақ жауап. Мынау қай ертегінің кейіпкері?Кейіпкерлерді атаңдар. Мұғалім: Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Ертегі кейіпкерлері. Сөздік жұмысы:Ертегі кейіпкерлері – герои сказокқиял-ғажайып – волшебные, фантастические

тұрмыс-салт – бытовые хайуанаттар – животные

17

шыншыл – реалистические, правдивыеүй жануарлары – домашние животные құстар – птицы аңдар – звери

қойшы – чабан малшы – скотник бақташы – пастух қарапайым кейіпкер – рядовой, простой герой

Ертегі кейіпкерлері. Қазақ ертегілері өзінің тақырыптарына байланысты қиял-ғажайып ертегілері, тұрмыс-салт ертегілері, хайуанаттар туралы ертегілер, шыншыл ертегілер болып бөлінеді. Қиял-ғажайып ертегілерінің кейіпкерлері жалмауыз кемпір, алып дәу және олармен күресетін батырлар болып келеді. Хайуанаттар туралы ертегілердің кейіпкерлері - үй жануарлары, құстар мен аңдар. Тұрмыс-салт ертегілерінің кейіпкерлері - қойшылар, малшылар, бақташылар. Шыншыл ертегілерінің кейіпкерлері - қарапайым еңбек адамдары. Бұл ертегілерде адамның өмірі туралы айтылады. Қоржындағы тапсырмалар: 1-тапсырма. Мәтінмен жұмыс«Қаңбақ шал» тобы: мәтінді мәнерлеп оқып, жаңа сөздерді табыңдар«Мақта қыз бен мысық» тобы: мәтінге сұрақ құрастырындар, мазмұндаңдар «Түлкі мен ешкі» тобы: сөздікті пайдаланып, орыс тіліне аударыңдар 2 – тапсырма. Ертегіден үзінді. «Қаңбақ шал» тобы : мына үзіндіні рөлге бөліп оқыңдар. Ертегінің атын, кейіпкерін атаңдар. Ертегі кейіпкері неге «Қаңбақ шал» деп аталған? -Тақсыр, қайдан қашып келесің? – дейді түлкі.- Бір пәле шалдың қырсығынан құтыла алмай қашып келеміз, - дейді дәулер.Түлкі: - Сол Қаңбақ шалдан қорқып жүрсің бе? Менімен жүр, өшіңді алып берейін, - дейді дәуге.Ол басқа дәулерді шақырып алып, бәрі түлкіге ілеседі.

Ертегінің аты Ертегі кейіпкері Ертегінің кейіпкері қандай?

«Мақта қыз бен мысық» тобы: мына үзіндіні мәнерлеп оқындар. Ертегінің атын, кейіпкерін атаңдар. Тышқан үйіне барып бір уыс тары әкеліп береді;мысық тарыны апарып тауыққа береді, тауық жұмыртқа береді, жұмыртқаны апарып дүкеншіге береді, дүкенші сағыз береді; сағызды апарып қыздарға береді, қыздар су береді; суды апарып ағашқа береді, ағаш жапырағын береді, жапырақты апарып сиырға береді, сиыр қатық береді; қатықты апарып Мақта қызға береді, Мақта қыз мысықтың құйрығын береді.

Ертегінің аты Ертегі кейіпкері Ертегінің кейіпкері қандай?

«Түлкі мен ешкі» тобы:мына үзіндіні рөлге бөліп оқыңдар. Ертегідегі түлкі қандай? Ешкі қандай? Бір түлкі жүгіріп келе жатып, абайсызда бір терең апанға түсіп кетіпті. Шыға алмай тұрғанда, бір ешкі су іздеп жүріп, әлгі апанға кез болып, түлкіні көреді.- Ей, түлкі батыр, не қылып тұрсың? – депті.- Ой, не қыласың, жаным жай тауып тұр. Қырда әлі сусап, әрі ыстықтан өліп едім, апанның іші әрі салқын, әрі түбінде тұп-тұнық суы бар екен, - депті. Мұны естіп ешкі : « Менде салқындайын, әрі су ішейін»,- деп ойлап, секіріп апанға түсіпті. Сонда түлкі секіріп, ешкінің үстіне мініп, онан мүйізіне шығып, ырғып далаға шығып, жөніне кетіпті. «Өтірікке алданба, басың бәлеге душар болар» деген осыдан қалыпты.

Ертегінің аты Ертегі кейіпкері Ертегінің кейіпкері қандай?

3 – тапсырма. Ертегі кейіпкерлерін қатыстыра отырып, сөйлем құрастырыңдарОқушылар құрастырған сөйлемдерін тақтада жазады. Жалқы есім мен жалпы есімді еске түсіру. Мұғалім: Жалқы есім дегеніміз не? Жалпы есім дегеніміз не:«Кімнің заты?» ойыны. Алдайтын таяқ Бағалы сақа Көк есек пен ескі шапанIV. Қорытындылау. Ертегі кейіпкерлерін сызба бойынша толтыру. V. Үйге тапсырма:

1. «Ертегі кейіпкерлері» мәтінінің мазмұнын айтыңдар.2. Жаңа сөздерді жаттаңдар3. Жаңа сөздермен сөз тіркесін құрастырып, жазып келіңдер.

VI. Бағалау.* * * * *

VII. Алматы облысы, Жамбыл ауданы Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО КММ Тәрбиешісі: Атеева С.Қ.

Сыныбы Мектепалды даярлық тобыПәні Тіл дамытуСабақтың тақырыбы Наурыз мейрамыНегізгі мақсаты Наурыз мейрамы туралы түсінік қалыптасады. Наурыз жыл басы екенін біледі.Күтілетін нәтиже Наурыз мейрамы туралы түсінік қалыптасады. Наурыз көженің жасалуы туралы біледі.

Наурызда күн мен түннің теңелетінін, наурыз ұлыстың ұлы күні екенін ұғынады.Типі Жаңа сабақты меңгертуӘдістер Ойындар,Көренкілігі Плакат, тірек схема, оқулық, қима қағаздар,Сабақ кезеңдері Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Модуль

түрлері

18

Кіріспе бөлім

2 мин

2мин

Балалар мен сендерді көргеніме қуаныштымын. Қане, бәріміз бірге шаттық шеңберін құрайық.

Топқа суреттермен бөлу

Өлең жолдарын бірге айтадыДостарды біз қолдаймыз, Қиын шақта қорғаймыз. Біздің топта ұл-қыздар, Тату-тәтті ойнаймыз.Топқа суреттермен бөлінеді.

Өткен сабақта не өттік?Қандай үй құстарын білесіңдер?Олар қандай құстар?Олар немен қоректенеді?Олардың қандай пайдасы бар?Оларға қандай қамқорлық жасайсыңдар?

Өз ойларын білдіреді. Жас ерекшелік

БілуСуретпен жұмыс

5 мин

-Суреттен не көріп тұрсыңдар?-Адамдардың көңіл күйлері қандай?-Не істеп жатыр?-Ауа-райы кандай?-Жылдың қай мезгілі ?

АКТ-ны қолдану

Түсіну

5 мин

Көктем айларын ата.Наурыз айында қандай мерекелер бар?Наурыз қандай мейрам?

Өз ойларын білдіреді. СТО

Қолдану

5 мин

Күн мен түн теңелді,Жер шуаққа кенелді.Соны тойлар ел енді.Наурыз тойы салтымыз.«Көгерсін» деп халқымыз,Көшеге тал егеді.

Хормен 1-2 рет қайталап, жатқа айтады.

Талдау5 мин

1-топҚандай ұлттық тойларды білесіңдер?2-топҰлттық киімдерді атаңдар.3-топ Ұлттық тағамдарды атаңдар.

Бесікке салу, шілдехана,тұсаукесер, сүндет той,

Қамзол, такия сәукеле , бешпет т. б.Бауырсак,ет, қазы ,карта, қымыз, шұбат, наурыз көже

Жинақтау 3 мин

. Наурыз күні не пісіріледі. Наурыз көжеге қосылатын тағамдарды топтастырайық.

АКТ-ны қолдану

Бағалау2 мин

Салт-дәстүрмізді сақтауымыз керек пе? Өз ойларын білдіреді.

Үйге тапсырма Наурыз туралы таппақ жаттап келу. 1 мин

Астана қаласы №77 мектеп –гимназияныңБастауыш сынып мұғалімі Ашимова Жулдыз Толегеновна

Математика 3 сынып БжС технологиясы Тақырыбы: Көп таңбалы санды бір таңбалы санға көбейтуМақсаты: үш таңбалы сандарды бір таңбалы сандарға жазбаша көбейту, шапшаң есептеуге үйрету, есептердің шешуі табуға үйретуМіндеттері. Білімділік: оқушылардың жүздіктер, ондықтар бірліктер көлеміндегі сандарды менгергені білімдерін жүйелеу. Жазбаша көбейту тәсілдерін меңгерту. Дамытушылық: оқушылардың ақыл - ойын, ой - өрісін дамыту; Ауызша жазбаша есептеу дағдыларын қалыптастыру, пәнге деген қызығушылығын арттыру.Тәрбиелік: өз бетімен жұмыс жасай отырып, өзінің де өзгенің де еңбегін қадірлей білуге, ұқыптылыққа әдемілікке, әсемдікке баулып эстетикалық тәрбие беру. Тақтада: У1 = _____ - ______У2= _____ - ______У3 =_____ - _____ТКШ – Жылд. -АКШ – Зейін -ЖКШ – Қате - Түсін. –І. Ұйымдастыру кезеңі. ІІ. Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау

19

Үш таңбалы сандарды бір таңбалы сандарға жазбаша көбейтуді үйрену және тақырыпқа сай берілген тапсырманы 63%оқушы қатесіз орындауы керек. Рухтандыру: Қане біздер ойлайық. Ойымызды жинайық. Қандай есеп болса да, Шешпей оны қоймайықІІІ Өткенді қайталау:

1. -Көптаңбалы сан дегеніміз қандай сан? Математикалық диктант. Айтылған сандардың ішінен тек көптаңбалы сандарды жазу. Бірінің дәптерін бірі тексеріп, нәтижесі матрицаға түсіріледіІV Жаңа сабқ түсіндіру 10 мин. АСУТ бойынша жұмыс. Байқау (1 шапалақ)ТКШ АКШ ЖКШ№1 111 � 2 = 222 153 ˣ 4 =612 556 ˣ 6 = 33361. ТКШ кімде дұрыс?2. АКШ кімде дұрыс?3. ЖКШ кімде дұрыс?4. Кімге жылдамдық жетіспеді?5. Кім зейін қойып оқымады тапсырманы? 6. Кім қате жіберді?7. Кім түсінбеді?8. Кім үшеуін де дұрыс шығарды? (матрицаға)9. Кім екі көбейтіндіні дұрыс шығарды? (матрицаға)10. Кім бір ған өрнектің мәнін дұрыс тапты? (матрицаға)11. Қалғандарына 0ҚАТЕМЕН ЖҰМЫСУ2 түсіндіру (5 мин)Бекіту (2шапалақ) ТКШ АКШ ЖКШ№2 121 ˣ 3 = 363 224ˣ 5 =1120 679 ˣ 8 =5432Немесе АКШ АКШ ЖКШ

224ˣ 5 =1120 651 ˣ 3 = 1953 679 ˣ 8 =543212. ТКШ кімде дұрыс?13. АКШ кімде дұрыс?14. ЖКШ кімде дұрыс?15. Кімге жылдамдық жетіспеді?16. Кім зейін қойып оқымады тапсырманы? 17. Кім қате жіберді?18. Кім түсінбеді?19. Кім үшеуін де дұрыс шығарды? (матрицаға)20. Кім екі көбейтіндіні дұрыс шығарды? (матрицаға)21. Кім бір ған өрнектің мәнін дұрыс тапты? (матрицаға)22. Қалғандарына 0 ұпайҚАТЕМЕН ЖҰМЫСУ3 түсіндіру (2-3 мин)Есте сақтау№ 3 ТКШ АКШ ЖКШ

212 ˣ 3 =636 651 ˣ 3 = 1953 688 ˣ 9 = 6192Немесе ЖКШ ЖКШ ЖКШ

688 ˣ 9 = 6192 599 ˣ 9 = 5391 677 ˣ 7 = 4739 23. ТКШ кімде дұрыс?24. АКШ кімде дұрыс?25. ЖКШ кімде дұрыс?26. Кімге жылдамдық жетіспеді?27. Кім зейін қойып оқымады тапсырманы? 28. Кім қате жіберді?29. Кім түсінбеді?30. Кім үшеуін де дұрыс шығарды? (матрицаға)31. Кім екі көбейтіндіні дұрыс шығарды? (матрицаға)32. Кім бір ған өрнектің мәнін дұрыс тапты? (матрицаға)33. Қалғандарына 0 ұпай

Қорытындылау. Рефлексия. Бағалау кезеңі. Матрицадағы ұпай сандарын шығару, бағалау: 9-10 ұпай – «5» 7-8 ұпай – «4» 6 ұпай – «3» Сапасын шығару.

Үйге тапсырма: ОӘЖА (АСУТ) сызбасы бойынша көп таңбалы сандарды бір таңбалы санға көбейту жолдарын айтып беруге жаттығу.

20

Орал қаласы. Подстепный №1 ЖОББМБастауыш сынып мұғалімі Аяпбергенова Мөлдір Жұмагереевна

Сауат ашу. 1-сынып. Сабақтың тақырыбы: Мм дыбысы мен әрпіСабақтың мақсаты: 1. Мм дыбысы мен әрпін таныту. М дыбысының үнді дауыссыз дыбыс екенін және сөз ішінде келетін орнын, буын, сөз соңында дыбысталу ерекшелігін таныту.2. Мм дыбысы бар сөздерге дыбыстық, буындық талдау жасап, сөз, сөйлем құратып шығармашылық іскерліктерін қалыптастыру.3. Оқушыларды ұжымдық сыйластыққа, бір - бірін қадірлеуге, оқу құралдарын ұқыпты ұстауға, адамгершілік қағидаларды ұстана білуге тәрбиелеу.Көрнекілігі: Мм әрпінің баспа, жазба түрі, әріптер кассасы, суреттер, шығармашылық тапсырмалар үлестірме материалдары, слайд, кесте т, б.Пәнаралық байланыс: Дүниетану, Ана тілі Сабақ түрі: Жаңа білім меңгертуОқыту әдісі: Сын тұрғысынан ойлауды дамыту, дамыта оқыту әдістеріСабақтың жүру барысы: Психологиялық даярлық: « Мен тілеймін»-Балалар, бір – бірімізге бүгінгі күніміздің сәтті өтуіне арнап жақсы тілектер айтайық.- 5 ал! - Бақытты бол! - Көңілді жүр! - Қуан! - Шаттан! - Әдемі бол! – Үлгілі бол!- Шыншыл бол! - Ақылды бол! - Ізетті бол! - Әдепті бол!II. Өткен сабақты пысықтау:-. Үлестірмелі қима қағаздардағы сөздерді оқып, буынға бөлу. Тау,тас,таба,төбе,ата,түйе,түлкі- Оқулықта берілген сөз, сөйлемдерді тізбектеп оқыту.А) Т әрпінен басталатын сөздер айтып,балалар бір-біріне сиқырлы таяқшаны береді.Ол бір сөз айтып,келесі балаға береді.Ойын осы ретпен жалғаса бареді.Ә) «Әріптер еліне саяхат»Қызыл үйшік...... Көк үйшік......... (Аа, Тт, Пп, Нн, Ғғ, Рр, Лл, Уу, Шш, Йй, Оо, Ққ, Дд)Дыбысталу ерекшелігіне қарай үйлеріне орналастырайық!Б) Жаттамақты жатқа айт! - Жазу құралын ата? - Дәп - тер- Өткен сабақта дәптер өлеңін жаттап едік, қайталайық:ДәптерӘліппе сенің сырласың,Әліппе досың болады.Әріптердің шұғыласы,Дәптеріңе қонады.Айтқан сөзін құпта да,Ұстазыңды құрметте,Дәптеріңді күт бала,Дәптеріңді құрметте!III. Мағынаны тану:А) Сөз жұмбақ шешейік:1. Қыздар алқасы (м) оншақ2. Үй жануарларын бір сөзбен не дейміз? (м) ал3. Көйлек неден тігіледі? (м) ата4. Киім тоқылатын ақ ұлпа? (м) ақтаСөзжұмбақ шешуіндегі сөздерді буынға бөліп айтып, бірінші дыбыстарына мән беріп қарайық.Мон - шақ, мал, ма - та, мақ - та сөз басында Мм дыбысы естіліп тұр.Олай болса, барлығымыз хормен М деп дыбыстап көрейік.Мм дыбысы ауыз қуысынан кедергіге ұшырап қысылып айтылады. Олай болса, Мм дауыссыз үнді дыбыс.Мм әрпін баспа, жазба түрін таныстырып, ауада жазуӘ) Сурет бойынша жұмыс: (Оқушыларға әңгімелету)Моншақ. Бұл - моншақ. Қыздар моншақты әсемдік үшін тағады.Комбайн. Бұл - комбайн. Комбайн мақта алқабында мақта орды.Мақта. Бұл - мақта. Мақтадан киім тоқылады.Оймақ. Бұл - оймақ. Оймақты іс тіккенде қолданады.Б) Оқулықпен жұмыс:- Бағанда берілген сөздерді оқыту - Мәтінмен жұмыс: «Тамақ» Тамақтың адам үшін маңызын ұғындыру.В) Сөздік жұмыс: Мол – көп Мақал - нақыл сөз Оймақ - іс тіккенде саусаққа киетін бұйым. Қармақ - балықшы құралыГ) Дәптермен жұмыс: Мм әрпін жазуIV. Ой толғаныс: Шығармашылық тапсырмалар:А) Бір сөзден көп сөз ойла:1 топ: ----------------------------- 2 топ: -------------------------- 3 топ:Моншақ ----------------------------- Оймақ ------------------------- Мақта(Он, шақ, ошақ, монша) ------------(ақ, ой, май, қой, ай) ---------- (Мата, ақ, ақта, тамақ)Ә) Пирамида құрастыру:---- 1. Бүгін танысқан әріп (М)-------- 2. Бастағы негізгі мүше (Ми)------------ 3. Тамақ (Май)----------------- 4. Киім тоқылатын бұйым (Мата)Б) Дүкеннен азық - түлік алу: Мына жұмбақсөз шешімін тауып, кәрзеңкеге салайық:

21

1. Ас атасы -(нан) 2. Өзі тәтті, тез еріген Шәйдің дәмін келтірген. (қант)3. Нанмен бірге жағылған. Барлық бала дәм алған - (май)4. Домалақ оның пішіні. Ол да бір нанның үлгісі –(тоқаш)5. Сүттің де бір түрі бар ұйытылған ішуге арнайылап қойытылған -(айран)Кәрзеңкедегі суреттерді бір сөзбен не дейміз?- Тамақ дейміз. - Тамақ не үшін қажет? - Адам өмірі үшін тағы да нелер қажет?- Тамақ сөзіне дыбыстық талдау жасауВ) «Біз не үйрендік?» Әріп, дыбыс. М – дауыссыз, үнді, сөздің барлық буынында келедіV. Үйге тапсырма: Мәтінді оқу, жазу Бағалау: Оқушыларды марапаттау

* * * * *Атырау қаласы, №34 лингвистикалық мектеп-гимназиясы

Өзін өзі тану пәні мұғалімі Әлдешова Милят

Тақырып: Біз осындай баламызҚұндылық: Сүйіспеншілік Қасиеттер: Шыншылдық, мейірімділік, жауапкершілік,шыдамдылықМұғалiм: Әлдешова Милят Сынып «2а» Оқушылар саны

Мақсаты: «Өзін-өзі тану»адамгершілік құндылығы туралы түсініктерін кеңейту;Міндеттері: -2 сыныпқа арналған «Өзін-өзі тану»пәнінің мазмұнымен таныстыру;-өзін және айналасын тануға деген қызығушылығын арттыру; -ізгілікке тәрбиелеу;Сабақтың түрі: аралас

Ресурстар:Үнтаспа

I. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңi. 1) Тыныштық сәтi. Ыңғайланып отырыңыздар, денелеріңізді түзу ұстаңыздар. Аяқ-қолыңызды айқастырмаңыз. Қолыңызды тізеңізге немесе үстелге қоюға болады. Көздеріңізді жұмуларыңызды өтінемін. Елестетіп көріңіз: Күн нұры сіздің төбеңізден өтіп, кеудеңізге қарай бойлап барады. Кеудеңіздің орта тұсында гүл түйнегі орналасқан. Гүлдің түйнегі нұрдан баяу ашылып келеді. Балғын және таза әсем гүл сіздіңәр ойыңызды, әр сезіміңізді, эмоцияңыз бен тілек-қалауыңызды шайып, жүрегіңіздіңқауызын ашты. Нұр сәулесі сіздің бойыңызға ақырын тарай бастағанын елестетіңіз. Ол біртіндеп күшейе түсуде. Оймен осы нұрды қолдарыңызға түсіріңіз. Сіздіңқолдарыңыз нұрға бөленіп, сәуле шашуда. Қолымыз тек жақсы, ізгі істер істейді және баршаға көмектеседі. Нұр аяқтарыңызға тарады. Аяқтарыңыз нұр сәулесін шашуда. Олар сізді тек жақсылық жасау үшін жақсы жерлерге апарады. Олар нұр мен махаббат құралына айналды. Одан әрі нұр сіздің аузыңызға, тіліңізге тарады. Тіліңіз тек шындықты және жақсы, ізгі сөздер ғана айтады. Нұрды құлақтарыңызға бағыттаңыз, құлақтарыңыз тек жақсы сөз бен әсем әуенді ғана естиді. Нұр көздерімізге де жетті, көзіміз тек жақсыға қарап, бәрінен жақсылықты ғана көреді. Сіздің басыңыз түгелдей нұрға бөленіп, басыңызға тек ізгі, сәулелі ой келеді. Нұр бірте-бірте қарқын және шұғылана бастайды, сіздің денеңізден шығып, жан-жағыңызға сәуле шашады. Осы нұрды туысқандарыңызға, мұғалімдеріңізге, достарыңызға, таныстарыңызға бағыттаңыз. Нұрды уақытша түсініспей, ренжісіп жүрген адамдарға да бағыттаңыз, олардың да жүрегі нұрға толсын. Осы нұр бүкіл әлемге: барлық адамдарға, жан-жануарларға, өсімдіктерге, барлық тірі жанға таралсын... Ғаламның барлық түпкір-түпкіріне нұр бағыттаңыз. Ойша айтыңыз: «Мен нұрлымын... Нұр менің ішімде... Мен Нұрмын». Осындай Нұр, Махаббат және Тыныштық күйінде отыра тұрыңыз... Енді осы Нұрды жүрегіңізге орналастырыңыз. Нұрға толы бүкіл әлем сіздің жүрегіңізде. Оны осындай әсем қалыпта сақтаңыз. Жаймен көзіңізді ашуға болады. Рахмет. 2)Үй тапсырмасын тексеру.

Сабақ барысын талқылау:

Оқушылардың емін – еркін дұрыс отыруын қадағалау

ІІ. Дәйек сөз. А.Пивен «Өзіңді тыңдағанда ғана өзгені білесің»ІІІ. Әңгiмелеу (сұхбат). Мұғалім сыйы. Данышпан диқанОсманлы патшаларынан бірі Анадолуда бір диқанның ағаш егіп жатқанын көріп, сүйсінеді де оған: - Ей ата! Жасыңыз болса да біразға келіпті, бұлаға шеккеніңізден сізге не пайда? Босқа әуреге түсіп жатырсыз ғой?- дейді. Диқан былай деп жауап береді:- Патшам! Біз аталарымыздың еккен ағаштарының жемістерін жедік. Енді балаларымыз да осы ағаштардың жемістерін жейді. Бұл жауап патшаға ұнап, «Бәрекелді» дейді. Сол дәуірлер де патшаның бәрекелді деп айтқан адамдарына бір әмиян алтын беру әдет болған екен. Патша диқанға бір әмиян алтын бергізеді. Бұл әдетті ұнатқан диқан:- Патшам, қараңыз ағаш қазірден бастап жемісін беріп жатыр,- дейді.Бұл жауап та патшаға ұнап, тағыда «Бәрекелді» дейді. Екінші әмиянды да алған диқан мүмкіншілікті жібермеуге тырысып, бұл жолы: - Патшам, бұл ағаш неткен берекелі ағаш, басқа ағаштар жылына бір рет өнім берсе, бұл ағаш екі рет жеміс берді,- дейді.Бұл жауап та патшаға қатты ұнап, тағыда «Бәрекелді!» дейді. Сонымен үшінші әмиян алтынды алады. Патшаның жанындағы уәзірі, бұл жерде тұрған сайын қаншама алтынның кетіп жатқанын байқап, дереу патшаны бір сылтаулармен ол жерден алып кетеді.Оқушылардың, өзін-өзі тану сабақтарына қызығушылықтарын арттырып, оларды танып білуге баулу мақсатында әңгімелесу әдісі қолданылады.

• Өзін-өзі тану сабақтарында не үйрендіңдер?• Өзіңе,өзгеге,табиғатқа құрмет дегенді қалай түсінесіңдер?

• Өз бойыңда қандай қасиеттер болғанын қалайсың?

22

Жаңа ақпарат Оқушылар оқулықтан «Өзін-өзі тану сабақтары арқылы өзін,басқа адамдарды және қоршаған ортаны тани алады.Сүйіспеншілік,отбасы,жақсылық,достық,бақыт,білім сияқты құндылықтармен танысады» деген жаңа ақпаратты оқу.Мәтінмен жұмыс Оқушылардың «Өзін-өзі тану»пәні туралы білімдерін дамыту мақсатында өлең оқылады. «Мен қандаймын?», «Жақсы болу- өзіңнен»-деген өлең жолдарындағы ойларды айқындай түсу үшін сұрақ қоюға болады. Өзіңді тану. Ө. АқыпбековТапсырма. Тапсырма бойынша оқушылар суреттегі алма ағашында көрсетілген өзін-өзі танудан үйренген құндылықтар туралы түсініктерін айтып береді.Жаңа ақпарат. «Өзін-өзі тану сабақтары арқылы өзін, басқа адамдарды және қоршаған ортаны тани алады.Сүйіспеншілік,отбасы,жақсылық ,достық,бақыт,білім сияқты ең асыл құндылықтармен танысады»Мәтінмен жұмыс. «Өзіңді тану »Тапсырма. Оқушылар суреттегі алма ағашында көрсетілген өзін-өзі танудан үйренген құндылықтары туралы түсіәніктерін айтып береді.Олар әдептілік,білім,қайырымдылық т.б.IV. Шығармашылық жұмыс, топтық жұмыс. Оқушыларға дәптермен жұмысты орындау жолдарын түсіндіру.Тапсырма: Кіші шеңберлердің ішінднгі әріптерден мейірім, қамқорлық, тазалық, денсаулық, рахмет, кешіріңіз деген сөздерді құрап жазу.Оқушылардың өзін-өзі тану сабақтарына қызығушылықтарын арттырып,оларды танып білуге баулу мақсатында әңгімелесу әдісі қолданылады.-Өзін-өзі тану сабақтарында не үйрендіңдер?-Өзіңе,өзгеге, табиғатқа құрмет дегенді қалай түсінесіңдер?-Өз бойыңда қандай қасиеттер болғанын қалайсың?V. Топпен ән айту.

Жас дәуірдің түлегімізСөзі: Е. Өтетілеуов Әні: И. Нүсіпбаев Бау,бақша,белдер, Көңілді ауыл,қаламыз.Орман,тау,көлдер- Қайырмасы:Көрікті шексіз даламыз. Жадырап күндей,Дәулеті тасқан, Жайнаған гүлдей-Сәулеті асқан- Бақытты біздер баламыз!(2 рет)Өзіміз туған, Жалықпай оқып,Көбелек қуған- Көңілге тоқып-Өлкеде өсіп,толамыз. Білімді аджам боламыз.VI. Үй тапсырмасы.Оқушыларға суреттерге қарап «Менің жазғы демалысым» тақырыбына әңгіме құрастыру.VII. Соңғы тыныштық сәтi. (Тыныштық... бар жерде, тыныштық... бүкiл әлемде)

Алматы облысы Қарасай ауданы Тұрар ауылы «Ә. Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің

физика-информатика пәнінің мұғалімі Бажанова Сауле Омерханқызы

Пәні: физика Сыныбы: 7ә Сабақтың тақырыбы: Жол, орын ауыстыру. Бірқылыпты қозғалыс.Сабақтың мақсаты:Білімділік: Жол, орын ауыстыру, бірқалыпты қозғалыс туралы тусінік беру;Дамытушылық: Білім, білік дағдысын, іскерлікті дамыту; Тәрбиелік: Әрбір істі саналы түрде орындауға тәрбиелеу.Сабақ көрнекілігі: оқулық, тақта, суреттер Сабақ түрі: аралас сабақ Сабақ типі: жаңа сабақСабақ байланысы: қоршаған ортамен байланыстыру. Сабақ әдісі: түсіндіру, баяндау, сұрақ-жауапСабақ барысы (жүрісі, құрылымы):І. Ұйымдастыру кезеңіа) Сабаққа қатысып отырған оқушыларды ұйымдастыру. ә) Оқу-құралдарын түгелдеу, реттеу.б) Олардың көңіл-күйіне, денсаулығына баса назар аудару ІІ. Үй тапсырмасын сұрау әдісі. Сәйкестендіру тесті.Табиғаттағы кез келген өзгерістер ТәжірибеГипотеза түзусызықты,қисықсызықтыТабиғатты зерттеудің негізгі әдісі Табиғат құбылыстарыАтом БолжамБір заттың молекулаларыныңекінші заттың молекулааралық бос Меркурий, Шолпанорындарға өзара өтуі Төменгі планеталар Химиялық қасиеттерін бойына сақтаған ең кіші бөлшекҚозғалыстың өлшемдерін елемеуге болатын дене Диффузия Траекторияның түрлері Материялық нүкте

23

ІІІ. Жаңа сабақ Қандай да бір уақыт аралығында дене жүріп өткен траекторияның ұзындығы осы уақыт ішінде жүрілген жол деп аталады. Дененің немесе материялық нүктенің орын ауыстыруы деп дененің бастапқы орнын оның келесі орнымен қосатын бағытталған кесіндіні айтады. Дененің уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүрсе, ондай қозғалыс бір қалыпты қозғалыс деп аталады.Дене тең уақыт аралығында әр түрлі жол жүріп өтсе, ондай қозғалысты бірқалыпты емес қозғалыс деп атайды.ІҮ. Бекіту. 1-тапсырма 2-тапсырма 3 – тапсырмаҮ. Бағалау. ҮІ. Үйге тапсырма. Физика оқулығы, 75 бет,10 тапсырма.

* * * * *LESSON STUDY ТӘСІЛІ – БІЗДІҢ ТӘЖІРИБЕМІЗДЕ

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы«Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ

Бастауыш сыныптар мұғалімі Байхазан Алмагул

Біз өмір сүріп отырған ақпараттық қоғамда, көпмәдениетті ортада бәсекелестік заманда, жаһандануға қарыштап қадам басқан уақытта халқымыз үшін маңызы аса зор оқу-ағарту ісін халықаралық талапқа сәйкестендіріп, әлемдік сапа деңгейіндегі білім мен білік дағдыларына негізделген білім беру жүйесін құру кезек күттірмейтін мәселе. Соның алғашқы баспалдағы ретінде еліміздің педагог кадрлары оқытудың «Кембридж тәсілін» меңгертетін үш деңгейлі курстардан өтіп жатыр. Бұл бағдарламада түрлі тәсілдер қарастырылғанына қарамастан сындарлы теориялық оқыту тәсіліне басымдылық берілген. Оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнен өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыру талап етеді. Ол мұғалімнің кәсіптік құзыреттілігімен тікелей байланысты. Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі — оның жан-жақты білімінен, ұстаздық шеберлігімен, оқытудың жаңа әдістерін меңгеруімен және сол әдістерді тиімде пайдалануымен өлшенеді. Әрбір оқу пәні бойынша білім, білік, дағдыны ғана игеру оқушы құзыреттілігі үшін жеткіліксіз болып отыр. Бүгінгі мұғалімнің жетістігін оқушыларға өзінің берген білімі мен біліктерін үйретумен бағалап қоймайды, сонымен бірге ол өсіп келе жатқан ұрпақты жаңа белгісіз жағдайда әрекет етуіне, олардың өз бетіндік әрекеті мен шығармашылығын дамытуға, қоғам өміріне белсене қатысу үшін ақпаратты өз бетінше табу, талдау, құрылымдау мен тиімді пайдалану икемділіктерін қалыптастыруға қаншалықты тиімді жағдай жасағандығымен бағалайды. Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының идеясы мен білім- біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай ұйымдастыруын талап етеді. Мұғалімнің кәсіби білімін жетілдірудің ең бір тиімді әдісі бұл Lesson Study. Lesson Study - мұғалімдер тәжірибесі саласындағы білім жетілдіруге бағытталған ынтымақтастық педагогикалық тәсіл. Lesson Study – ге жоспарлау, оқыту, қадағалау, оқыту мен оқуды талдау, өз қорытындыларын тұжырымдап, құжаттарды бірлесіп жүзеге асыратын мұғалімдер тобы қатысады. Lesson Study -дің циклін өткізген соң мұғалімдер педагогикалық тәсілдерді түрлендіріп немесе жетілдіріп, кейіннен ашық Lesson study , таныстырылым өткізу, баспада жариялау арқылы әріптестеріне таратады.Біз өз мектебімізде Lesson Study циклін өткізу үшін зерттеу жұмыстарын жоспарлап, өткізуді ұйымдастырдым. Мұнда Самыратова Қ.А (әдебиет пәнінен), Соволева Н.В (орыс тілі ), Сейтова Ж.Ж (ағылшын тілі) және тәлім алушы Садвакасова К.А сияқты мұғалімдерден топ құрдық. Lesson Study тәсілін жүзеге асыру үшін топ мүшелерімен ақылдаса келе, «Сабақ үрдісінде диалогтік оқытудың тиімділігі» тақырыбы бойынша 4 «б» сыныбында Lesson Study жүргізуді жоспарладық. Мұндағымақсатымыз - диалогтік оқыту арқылы сыныпта оқу мен оқыту үрдісінде белсенді, бәсекелестік атмосфера тудыру болды. Сонымен қатар диалогтік оқыту арқылы оқушылардың таным белсенділігін арттыру, қызығушылығын ояту, білім сапасын көтеру.Өйткені оқушылардың таным белсенділігін арттыруда, сұрақты түрлендіре қою арқылы белсенділік оятуда, оқушылардың жауап берудегі бәсекелестігін тудыруда сындарлы оқыту бағдарламасы бұл оқыту түрін тиімді әдіс ретінде дәлелдеп отыр. Диалогтік оқытуды жүзеге асыру бағытында әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалана отырып, зерттеу сабақтарының кестесі жоспарланды.Lesson Studyтобы зерттеудің басты мақсаты мен міндеттерін анықтап алғаннан соң әр пән мұғаліміне негізгі нысандарды анықтау міндеттелді. Айталық,- осы сыныптағы зерттелетін үш оқушыны анықтау;-Lesson Studyбағытында жұмыс істейтін әрбір оқушының деңгейін анықтау;-Lesson Study-діңаяғында әр оқушыдан қандай нәтиже күтілетіні туралы қысқа да нұсқа жазу.Бірінші Lesson Study циклі ағылшын тілі пәнінен басталды. Мұнда сыныпты топқа бөліп, үй тапсырмасын сағат тілімен дәптерлерін алмасып, тексерді және бағалау критерийлері бойынша өзара бағалау жүргізілді. Жаңа тақырыпқа көшпес бұрын өткен тақырып бойынша ауызша орындатылып, жетелеуші сұрақтар берілді. Сабақта жиі сұрақ қою әдісін қолданылы. Бұл жерде белсенді диалог орнамаса да, топтың бірігіп жұмыстануына мүмкіндік берілді. Әрқайсысы өз деңгейлері жеткенше тапсырманы қызығушылықпен орындап, жұмыстанды.Бақылауда болған оқушылар күтілген нәтижеге сай жұмыстанғандары байқалды.

24

Бірінші Lesson Study-ді талдап, оқушылар пікірін білгеннен кейін, екінші Lesson Study орыс тілі пәнінің жоспары құрылды. Оқушылардың пікірлерін ескере отырып, жаңа тақырыпты өз беттерімен меңгеру үшін «Мозаика» әдісі мен сергіту сәтін ұйымдастыру жоспарланды. Себебі, оқушылар тақырыпты өз беттерімен талдап, бір-бірімізге өзіміз түсіндірсек және сергіту сәті болса деген ұсыныс жасаған болатын. Жаңа тақырыпты меңгертуде оқушылар «Мозаика» әдісі бойынша жұмыстанды. Мәтінді бірінші өздері оқып, топта талдап, басқа топтарға барып өз мәтіндерін түсіндіріп, кейін өз топтарына оралғаннан кейін басқа топтан түсінгендерін қайта ортаға салды. Бұл жерде белсенді диалог орнады, барлық оқушылар диалогқа қатысты. Әрине, кітапқа қарап айтқан, жеткілікті түсіндірмеген оқушылар да болды. Бірақ, әрқайсысы өз деңгейлері жеткенше жұмыстанды. Бекітуде берілген тапсырмаларды да оқушылар қызығушылықпен орындады. Мұнда оқушылар өз топтары талдамаған деректер бойынша да сұрақтарға жауап берді. Бақылауда болған С және А деңгейлі оқушылар күткен нәтижеге сай жұмыстанды. Ал, В деңгейлі оқушы үй тапсырмасы бойынша күткен нәтижеге жете алмады, бірақ сабақтың қалған бөлімдерінде белсенді болды, дегенмен бұл оқушыда өз біліміне сенімсіздік байқалды. Сабақ соңында оқушылармен сұхбаттасқан кезде бақылауға алынған оқушылар сабақты меңгеруге «Мозаика» әдісінің тиімді болғанын айтты. Үшінші Lesson Study кезеңінде әдебиеттік оқу пәні болды.Сабақ үдерісінде сұрақ-жауап, дәлелдеу, талдау, салыстыру, жинақтау, қайта қорыту әрекеттері арқылы жүзеге асыруды жоспарладық. Осы бағытты ұстана отырып, зерттеушілік әңгімені (Александер 2004) енгізуді жөн көрдік. Өйткені зерттеушілік әңгіме қарым-қатынас жасаудың барысында идеялар екіжақты бағытта жүріп, соның негізінде оқушының білім алу үдерісі алға жылжиды, әркім өз пікірін ұсынады. Алайда жұмыс барысында кейбір оқушылардың тиісті білім-білік дағдысы толық болғанмен, топ алдында дәлелдеу, сөйлеу дағдылары жетпей жатқаны байқалды. Оқушылардың зерттеу жұмысына төселмегені, бұл әдіс оларға күрделі болғаны байқалды. Диалогтік оқыту– белсенді, бәсекелестік атмосфера тудырудың кепілі. Тәжірибедегі «белсенді емес сыныптың» мәселесі бірден шешілмейді, бірақ оқушыны топтық жұмысқа тарта отырып, ашық сөйлесу, пікірін тыңдау арқылы ортаға бейімдеуді және «оқушы-мұғалім», «оқушы-оқушы» үдерісін үнемі дағдыға айналдырсақ,үнемі оқушы пікірімен санаса отырып, оларға ұнайтындай әдістерді қолдана отырып сабағымызды жоспарласақ ғасырдың талабына сай сындарлы ой айта алатын жеке тұлға тәрбиелей аламыз деген ойға келдік. Бұрынғы тәжірибемізде сабақ жоспарларын бірігіп құру, сабақты бірігіп зерттеу, бақылау, проблемаларды бірігіп шешу деген бұрын болмаған еді, Lesson Study мұғалімдердің кәсіби біліктілігін көтерудің, білім жетілдірудің, тәжірибе алмасудың оңтайлы әдісі екендігіне көзіміз жетті. Оқушы тақырыпты жақсы меңгеруі үшін бірнеше сабақ бойы түрлі әдістерді қолданып, бақылап, зерттеп, соңында тиімді тәсілді анықтау арқылы жетістікке жетуге болады. Қай кезде де мұғалім мектептегі негізі тұлға болып қала бермек, себебі оқушы білімді өз бетімен меңгеруі үшін оған жетекшілік қызмет атқаратын мұғалім. Мұғалім тек өз сабағында өз шәкірттерін жетелеуші ғана емес, кәсіби құзіретті, жан-жақты білімді, заман ағымына сай жаңашыл болса, өз идеялары мен ой-мақсаттарын әріптестерінің де санасына сәуледей сіңіріп, еріксіз еліктіріп, соңынан ілестіріп көшбасшы бола алады.

* * * * *БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ОЯТУ

Ақтөбе қаласы Сазды орта мектебі бастауыш класс мұғалімі Кажей З

Бастауыш мектеп – оқушы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезең. Сондықтан бастауыш білім үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы, қиын да жауапты жұмыс. Бастауыш мектеп балаға білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді. Білім беру мекемелерінің қазіргі жаңа құрылымы мен оқытудың жаңа мазмұны мұғалімдер қауымына жаңаша іскерлік пен жаңа технологияларды ендіру міндеттерін шешуді талап етуде. Мұның өзі бастауыш мектепте пәнге деген қызығушылығы мен белсенділігін қалыптастыруда маңызы зор екендігін айғақтайды. Бастауыш сынып оқушыларының қабілеттері екі түрлі әрекетте дамиды. Біріншіден, кез келген бала адамзат баласының осы кезге дейінгі жинақталған тәжірибесін меңгеруге бағытталған оқу әрекеті арқылы дамиды, білім-білік дағдыны қабылдайды. Екіншіден, кез келген оқушы шығармашылық әрекеттер орындау арқылы өзінің мүмкіндіктерін дамытады. Оқу әрекетінен шығармашылық әрекеттің айырмашылығы: ол баланың өзін-өзі қалыптастыруына, өз идеясын жүзеге асыруға бағытталған жаңа әдіс-тәсілдер іздейді, проблеманы өзінше, жаңаша шешуге талпыныс жасайды. Екі әрекетте оқушылар екі түрлі мүдделер көзделген әртүрлі мақсатты шешеді. Мысалы оқу әрекетінде белгілі бір дағдыны қалыптастыратын тапсырмалар орындалса, шығармашылық әрекетте баланың іздену жұмысы басты нысаны болады. Осы жерде шығаршашылық ұғымына тоқтала кетер болсақ, «Шығармашылық» дегеніміз - өзінің жаңашылдығымен, өзгешелігімен ерекшеленетін өнім алуға мүмкіндік жасайтын жеке тұлғаның бойындағы қабілеттіліктің, білім мен біліктің, түрткінің болуы. Шығармашылық танымдық іс-әрекет нәтижесі болып табылады. Оқушыны шығармашылыққа баулу, өз еңбегінің нәтижесін көруге, оны бағалауға бағыттау - өте күрделі үдеріс. Оқушының шығармашылық мүмкіндігі оның жеке тұлға ретінде қалыптасу кезінде пайда болады. Егер шығармашылық оқушының бағалы бағдар болып қалыптаспаса, онда оның болашақта да қалыптасуы екіталай. Сондықтан да оқушының шығармашылық әрекеті өнімді әрекетпен ұштасып жатуы тиіс. Өнімді әрекет – педагогикалық үдеріс, яғни оған жүйелілік тән. Өнімділік оқытудың тек белгілі кезеңіне ғана сай емес, бүкіл кезеңге тән белгі болып табылады. Оқу үрдісінде танымдық тапсырмаларды орындау шығармашылықты , ізденпаздықты талап етеді, сондықтан мұндай тапсырмаларды орындау: өзекті мәселені табу, мақсаты мен міндеттерін айқындау, зерттеу т.б.кезеңдермен жүзеге асады. Мұғалім оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктері мен қызығушылықтарын арттыра түсу үшін әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға болады. Мысалы:

• Тақырыпты мазмұнына қарай жинақтау;• Арнаулы бір тақырыпта пікір-талас тудыру;• Логикалық ойлауын дамытатын ойындармен берілген тапсырмаларды шешу;

25

• Ой шапшаңдығын, сөз байлығын дамытуда өлең шумақтарын құрастыру; Қиялдау арқылы сурет салғызу, рөлге бөліп оқыту, т.б. Оқу жұмысына шығармашылық мақсат қою, оны жоспарлау оқушыдан зеректік, ізденімпаздық, өмірлік белсенді ұстаным, еңбекқорлық сияқты көптеген қасиеттерді талап етеді. Ал мұғалім танымдық іс-әрекетін тиімді ұйымдастыру біліктерін дамытуы қажет. Оқушылардың шығармашылық іс-әрекетін жетілдіру бағыты танымдық біліктерінің қалыптасу белгілеріне, танымдық тапсырмаларды орындау мүмкіндіктеріне қарай оларды шартты түрде мынадай 3 топқа бөлуге болады. Бірінші топ – танымдық іс-әрекетте табанды, міндеттері мен мақсатын біледі; ізденімпаз; пән бойынша дербес шығармашылық жұмыстарға белсене қатысуымен ерекшеленеді. Екінші топ – ізденіске ұмтылады, бірақ шығармашылық тапсырмаларды орындауға барлық уақытта бірдей белсенділік көрсете бермейді; танымдық тапсырмаларды орындау әдіс-тәсілдерін табуға құлшыныс білдіреді; тапсырмалар орындауда мұғалім көмегін қажет етеді. Үшінші топ – шығармашылық сипаттағы тапсырмаларды орындауға құлықсыз; белсенділігі төмен; жұмысты орындауда жұмысты қажет етеді, оны орныдауда көмекті қажетсінеді. Жаңа әдіс-тәсілдерді біз берісі отандық, әрісі әлемдік педагогика мектептері мен бағыттарының жаңашыл ізденістерге толы тың үрдістерінен оқып үйренеміз. Оқушыларға білім жүйесін терең әрі тиянақты беру үшін оқыту әдісін жетілдіру әр ұстаздың негізгі міндеті. Мектептің бастауыш сатысында кеңінен қолданылып жүрген оқытудың қазіргі технологиялары: дамыта оқыту технологиясы (Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов) Дамыта оқыту жүйесі жеке тұлғаны жеделдете, қарқынды барлық салалармен сәйкестікте жан-жақты дамытуға бағытталған. Деңгейлеп оқыту (Ж.А.Қараев). Мектептің бастауыш сатысында оқу-тәрбие үрдісін оқушылардың өзара іс-әрекетімен, мұғалім мен оқушының өзара қарым-қатынасын дұрыс ұйымдастыру арқылы оқушының ойлау белсенділігін арттыру болып табылады. Бұл технологияның ерекшелігі оқушылар өздері ақпараттар жинап, өздері жаңалық ашуға ұмтылып, ізденіп, жауабын тауып, өзінің көзқарасын логикалық түрде дәлелдейді.

• тіл байлығын жетілдіреді; жан-жақты ізденеді; өз ойын жеткізеді; ұжымдық іс-әрекетте тәрбиеленеді.Міне, шығармашыл тұлға қалыптастыруда мұғалім жаңашыл, сабақ беру барысында әр түрлі әдіс-тәсілдер қолдана білетін кәсіби шебер болуы керек. Қоғамның дамуының басты шарты – шығармашыл тұлға тәрбиелеу десек, сол шығармашыл тұлғаны тек шығармашыл мұғалім ғана тәрбиелей алады. Ұлы Абайдың: «Ақырын жүріп, анық бас, Еңбегің кетпес далаға.Ұстаздық еткен жалықпас,Үйретуден балаға»-деген өлең шумағын шығармашыл тұлға тәрбиелеудегі мұғалімнің шеберлігін айқындай келе, қазіргі таңдағы мұғалімдердің ұраны етіп тастағым келеді.

* * * * *

БАСТАУЫШ КЛАСС ОҚУШЫЛАРЫНА БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ – КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН ҚОЛДАНУ

Атырау облысы, Махамбет ауданы, Талдыкөл ауылы, Талдыкөл мектеп-балабақша кешені бастауыш класс мұғалімі Әбіш Светлана Айтқалиқызы

Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық білім беруге, меңгеруге кепілдік бермейтіндігін көрсетіп отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу үшін оны технологияландыру қажеттігі туады. ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан – жақты дамуының бірден – бір жолы білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Қазіргі оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген технологиялар жеке тұлғаның жетілуіне, оқытудың тиімділігінің негізін құруға бағытталған. Жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен шұғылдануға, ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз өзіне сын көзбен қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік береді. Ол үшін мұғалім өткізетін сабағының түрін дұрыс таңдай білуі қажет. Сабақты сәтті ұйымдастырудағы басты мақсат, оқушының сабаққа деген қызығушылығын арттырып, бүгінгі заман талабына сай білім беру. Оқытудың жаңа ақпараттық – коммуникациялық технологияларын меңгеру – қазіргі заман талабы. ХХІ ғасыр ақпараттық технология ғасыры. Қазіргі қоғамдағы білім жүйесін дамытуда ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың маңызы зор. Білім беруді ақпараттандыру және пәндерді ғылыми – технологиялық негізде оқыту мақсаттары алға қойылуда. Ақпараттандыру технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді, әрі білікті мамандарын даярлау оқытушының басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан – жақты технологияны жеке тұлға қалыптастыруды талап етеді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңның 11-бабының 9-тармағында оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қасиеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық – коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді пайдалану міндеті қойылған. Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру атты баяндамада қазіргі заман талабына сай ақпараттық технологияларды, электрондық оқулықтарды және Интернет ресурстарды пайдалану оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін дамытуға мүмкіндік беретіні туралы баяндалады. Оқушылардың ақпараттық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетін қалыптастыру қазіргі таңда үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесіндегі ең көкейтесті мәселелердің біріне айналып отыр. Сабақтарда ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:Оқушының өз бетімен жұмысы; Аз уақытты көп білім алып, уақытты үнемдеу;Білім – білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;Шығармашылық есептер шығару және түсіндіру арқылы жүзеге асыру;Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;

26

Оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.

Оқытушы сабағында ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы оның тиімділігін жүйелі түрде көрсете біледі. Ақпараттық – коммуникациялық технологияны пайдалану оқытудың тиімді әдістерінің бірі деп ойлаймын.Оқытушы үшін электрондық оқулық – бұл күнбе – күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, әрі қарай жетілдіре алады. Электрондық оқулық арқылы үй тапсырмасын, жаңа сабақты түсіндіруге және тест тапсырмаларын орындауға болады.Қазіргі заманда ғылым мен техниканың жедел түрде дамуы әр оқушының білім дәрежесінің жоғары болуын талап етеді. Сондықтан оқушылардың шығармашылық пен белсенді түрде жұмыс жасауы, өз бетінше терең ойлауы арқылы білім алуы өмір қажетіне айналып отыр.

Елбасымыздың білім сапасына қойып отырған талабы- оқушылардың ғылым мен техниканы кез-келген саласын меңгере отырып, бәсекелестікке қабілетті, құзырлы болуы. Білім жүйесінің соңғы жетістіктерінің бірі кез-келген сабақты интерактивті тақтамен өткізу болса, сол тақтаны емін-еркін пайдалануды тек мұғалім ғана емес, оқушының да білгені абзал.Демек, қазіргі оқулықтарымыздың бағдарламалары, оқулық мазмұны, әдістемелік жүйе қайта қарастыруды, жетілдіруді қажет етеді. Мектеп қабырғасынан ел болашағы- жастарымыз заманға сай білімнің бастауын алады. Оқушылардың ойлауы мен тілінің дамуына жағдай жасау, дарынды балаларды назарда ұстау сияқты озық идеяларды жүзеге асыру үшін, оқыту әдістемелерінің жаңаша тұрғыдан құрылуы міндетті болмақ. Әр оқушының болмысы арқылы дамытушылық, шығармашылық ойлау, өз бетінше шешім қабылдау қабілетінің қалыптасуы тиіс. Осыған орай оқыту технологиялары жаңартылып, педагогика мамандарының шығармашылық бастамасына қолдау жасалуда. Жеке тұлға қалыптастыруда жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдерін іздестіру пәндік білім аймағында игерілетін білімдерімен анықталады.. Мұғалім қазіргі заман технологияларын игеру мәселесіне көбірек көңіл бөлуі қажет.Оқыту технологиясы оқу үдерісіне педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ендеше, біз педагогикалық технологияны оқушыны дамытуға бағытталған оқу-тәрбие жұмысының бір-бірімен тығыз байланысқан әдістері мен түрлерінің жиынтық жүйесі деп қарайтын болсақ, онда ол білім мазмұнын жетілдіру ісіндегі басты бағыт – оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін біртұтас үдеріс болып табылады. Сондықтан да педагогикалық технологияға бет бұрыс әлемдік білім кеңістігіне енген қазақстандық әдіснамалық жүйені мазмұны жағынан байытып, бағыты жағынан жетілдіре түседі. Мұғалім қауымының педагогикалық технологияны игерудегі шығармашылық ізденістері, оның кәсіби жетілуінің басты тетігі болып табылады. Осы технологияны пайдаланудың тиімді тұстары мынадай: - оқушының пәнге деген қызығушылығын оятады; -танымдық қабілетін арттырады; - оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды; - оқытушының уақытын үнемдейді;- қосымша мәліметтер береді. Жаңашыл педагогтар оқушылардың көкірек көзін ашатын зердесіне, біліміне біліктілік қосатын оқу – әдістемелік технологиялар ұсынуда. Педагогикалық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың еркін дамуына, жан – жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай жасалады. Барлық инновациялық технологияларды меңгеріп, оны сабаққа бірдей қолдану мүмкін емес, сондықтан оқытушы өзіне ұнаған, дұрыс нәтиже беретін технологияны білім деңгейіне қарай өзгертіп, жаңартып пайдаланатын болса, сабақтың нәтижелігі тиімді болмақ.Дегенмен, әр педагогтың өзіндік технологиясын құруға жағдай жасай отырып, олардың өзіндік бағыт-бағдарын айқындаудың нақты жолдарын көрсетіп отыруымыз тиіс. Орта білім берудің негізгі мақсат- міндеттерінің бірі-білім алушылардың тұлғалық қалыптасуына, олардың рухани әлеуетін дамытуға, өзіндік әлеуетін анықтауға, өзін-өзі дара көрсете алуына жағдай жасау болып табылады. Ақпараттық технологияны пайдаланудың артықшылықтары өте көп. Оқушының танымдық мүмкіндігін кеңейте түседі. Білімді есте сақтауға жақсы әсер етеді. Оқыту үрдісінде оқушының өзіндік қатысуы, оның ойлау қабілетімен оқуға деген ынтасын арттырады. Оқушы өзіне туындаған кейбір мәселелерді компьютер арқылы өзі іздеп, өзге сайттар арқылы ой – өрісін, білімін әрқашан жетілдіріп отырады. Сөзімді қортындылай келе төмендегідей ұсыныстарға тоқталамын: -кәсіптік білім беретін оқу орындарын қазіргі заманға сай жаңа ақпараттық құрал – жабдықтармен жабдықтау, интерактивті тақталар мен мультимедиялық кабинеттермен және арнаулы пәндер бойынша электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету; - кәсіптік білім саласында оқытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану бойынша білім жетілдіру курстарын жиі ұйымдастыру.«Қазіргі заманда болашақ мамандарды ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Елбасы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.

Қолданылған әдебиеттер

1. «Әдіскер мұғалім» № 4 2006ж2. Бастауыш мектепте оқыту № 6 2010ж3. Бастауыш журналы № 42008ж4. Введение в информационные и образовательные технологии ХХІ века5. Авторы адаптации: А.М. Баннов, Т.М. Гусакова, Н.М. Кузнецова,6. Мұғалім. КZ оқу – әдістемелік журналы7. Мектеп ғылыми – әдістемелік, педагогикалық журналы № 10 2005ж

27

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ МЕН ЖАЗУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Ақтөбе қаласы, Сазды орта мектебі бастауыш класс мұғалімі Байрамова Света Джиенгалиевна

Мектептегі оқыту процесі сауат ашудан басталатыны белгілі.Сондықтан оның балаға ана тілін оқытып үйретуде алатын орны да ерекше. Сауат ашу жұмысының негізгі міндеті – балаға хат таныту, яғни оған оқу мен жазуды үйрету. Сонымен қатар, сауат ашу барысында оқушылардың тілі мен ой –өрісін жетілдіруге де баса назар аударылады.Соның нәтижесінде жас ұрпаққа тиісінше жалпы білім негіздерін меңгертіп, адамгершілік, патриоттық тәрбие беруге негіз қаланады.Демек, сауат ашу білім мен тәрбие алудың кілті. Сауат ашудың негізгі мақсаты-болашақ ұрпаққа терең білім мен өнегелі тәрбие беру, сол арқылы оларды өмірге , өз Отанын , ел – жұртын шексіз сүйе білуге тәрбиелеу, білім берудің негізгі бағыттарына қойылатын негізгі талаптардың ішіндегі аса күрделісі – алты жастағы балаларды сауаттандыру мәселесі.Өйткені мектеп есігін алғаш ашқан баланы оқытудың өзіндік қиындықтары бар. Ол қиындықтар балалардың физиологиялық – психологиялық өзгешеліктеріне байланысты .Себебі сауат ашу жұмысы оқушылардың оқуға , ой еңбегіне қажет белгілі бір қабілет бейімділікті талап етеді.Жалпы сауат ашудың нәтижелі болуы даярлық кезеңінде жүргізілетін жұмыстардың мейілінше сапалы болуына байланысты. Демек, сауат ашуға даярлық жұмыстарын дұрыс ұйымдастырып, ұқыпты жүргізуге баса назар аударылады.Сауатты жазуға үйрену жұмысы граматикаға сүйенеді.Олай болса белгілі бір жазу ережесіне негіз болатын граматикалық құбылыстар сапалы түрде ұғындырылып, содан кейін қорытынды шығарылуы қажет.Дұрыс , сауатты жазуға үйрену үшін сөздерді дыбыс құрамына , буын жігіне ажырату жұмысы әріп қалдырып кетпеуге , әріп алмастырып алмауға бір сыпыра көмектеседі.Сөздердің ұқсастықтары мен ерекшеліктерін, теріс жазылуынан мағына бұзылатынын балаларға ережені түсіндіргенде де , жаттығулар жүргізгенде де , олардың жазуларынағы қателерді түзеткенде де көрсетіп, түсіндіріп отырудың пайдасы көп.Сауат ашу кезінде оқу мен жазу жұмыстары өзара тығыз байланыста болады.Жақсы оқи алатын бала таза да сауатты жаза біледі, ал , жазуды жақсы меңгерген оқушы оқуды жеңіл меңгереді.Бір сабақтың өзінде оқу қызметі мен жазу жұмысы бірін-бірі алмастырып және бірін меңгеруге екіншісінің көмегі тиіп отырады.Жазу, таза жазу, дұрыс жазу, сауатты жазу – қай тілдің болмасын басты ұстанымы. Сауатты жазудың алғышарты бастауышта қаланады. Мектеп табалдырығын аттаған балаға бірінші сыныптан бастап дұрыс сөйлету үшін сөздердің дыбыстық жағы, дұрыс айтылуы қадағаланады. Оқушының орфографиялық нормаға сай дұрыс жазуы – бастауыш сынып мұғалімінің маңдай терінің жемісі. Бастауыш сыныпта бағдарламаға сәйкес жоғарыда көрсетілген білім-білік дағдылары қалыптасқан оқушылар сауатты жазуға дағдылану барысында графикалық түрде қарым-қатынас жасау мүмкіндігіне ие болады. Осы арқылы жазуын ғана емес, сөйлеуін және таным мүмкіндіктерін жетілдіре алады. Таза жазу дағдысының алғашқы бастамасы әріптің әрбір бөлігін дұрыс сызып көруі арқылы қалыптасады. Әдетте, мұғалім тарапынан оқушыға әдемі, сауатты жаздыру ғана емес, оқушының бүкшимей, басын тым төмен салбыратпай, денесін тік ұстап, өзін дұрыс игеруіне қатты көңіл бөлінеді. Оқушылар жазу ережесін сақтап отырғанда ғана дұрыс жазуға үйрене алады. Сондай-ақ бастауыш сынып оқушыларына жазуға төмендегі талаптар қойылады, және бұл талаптар бастауыш мектептің барлық сыныптарында жазу жұмысының барысында орындалып отыруға тиіс:· әріпті дұрыс жазу, дәптердің көлденең сызығынан ауытқымау;· әріптердің элементтерін жазғанда ұзынды-қысқалы қылмай, тегіс, бірдей жазу;· әріптердің бірін оңға, бірін солға қисайтпай, барлық әріпті бірдей, оңға қарай сәл көлбете жазу;· әріптердің, сөздердің арасындағы қашықтықты бір қалыпты сақтап отыру,бірте-бірте жазу қарқынын тездете түсу.· түрлі диктанттар жаздыру, әсіресе, сөздік диктантының маңызы зор.· сөздікпен жұмыс істету.· тақырыпқа байланысты орындау шарты әртүрлі болып келген жаттығуларды орындату;· сөзді, сөйлемді тақтадан, кітаптан дұрыс көшіріп жазуға мән беруҒалымдар зерттеуі іскерлік ойындардың оқушылардың оқу үлгеріміне жақсы әсер ететін дәлелдеп отыр.Мен өз сабақтарымда іскерлік ойындарды оқытудың тиімді, үнемді, негізгі әдістерінің бірі ретінде қолданамын. Олар оқушыны қысым жасамай оқытуға мүмкіндік береді, оқушының оқиғаны терең толғаныстармен түсінуіне себепші болатынын байқадым. Алуан түрлі ребустар, сөзжұмбақтар, құпияхаттар, сөзтуымдар, логикалық есептер білім береді және оқушыларды ынталандырады. Математикада "Кім жылдам", "Ең үздік есепші", ойындары тез санауға үйретеді. "Бағдаршам", "Дым білмес"ойындары арқылы жол жүру ережелері қайталанады. Ал "ғарышкерлер" ойыны ғылым жетістіктерімен. Топтық алдына бір міндет қойылады, осы міндетті шешу үшін топ мүмкіндігінше жаңа, тың ұсыныстар айту керек. Барлық ұсыныстарды топ жинап алып, оларға баға береді. Бұл әдіс арқылы проблемалық жағдаят жасалып, оны шешу туралы ұсыныстар айтылып, ол ұсыныстар тексеріліп, бағаланады және ең жақсы ұсыныстар таңдалып алынады.Мұғалімнің алдында тұрған ең басты міндеті- оқушыларды сабаққа ынталандыра білу, сол арқылы тақырыпты білу, жете меңгеру. ана тілі , дүниетану сабақтарын қызықты, тартымды өткізу үшін сабақтың әртүрлі әдіс- тәсілдерін орынды қолдануға тырысамын. Жаңа технологияларды пайдалана отырып сабақта қолданылатын ойындарды мына төмендегі түрде қолданамын. Қорыта келе айтарым баланың оқу және жазу дағдыларын қалыптастыру мақсатында жүргізілген жұмыстар осындай жұмыстар оқушылардың сауаттылығын қамтамасыз етуге, олардың сауаттылық деңгейін тексере отырып,білімдегі кемшіліктерді жоюға; Оқушының тіл байлығын арттыра отырып , ойлау қабілетін, байқампаздығын дамытуға. Тіл дамыту сабағында оқушының шығармашылық даму кезігдегі қалыптасатын дағдыларыӨз ойын-пікірін жеткізе білуге; Ізденгіштікке ұмтылуға; Құбылыстарды шынайы бағалай білуге;Толық фантазиялық еркіндікке; Орфографиялық сауаттылықты нығайту оң әсерін тигізіп, жақсы нәтиже бередідеп есптеймін.

28

12 ЖЫЛДЫҚ ОҚЫТУДАҒЫ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДЫ БІТІРУШІНІҢ МОДЕЛІ

Ақтөбе қаласы Сазды орта мектебінің мектеп алды даярлық тобының мұғалімі Мамбетова Нұрсилаш

Халқымыздың ежелден – ақ бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөліп, олардың парасаты мол, мейірімді, ақылды, еңбекшіл болып өсуіне бағыт-бағдар беріп отырған. «Бала балқыған қорғасындай, қандай да қалыпқа құйюға болады» делінген халықтың даналық сөздері де осыған байланысты туса керек. Тәуелсіз еліміздің еңсесін өркениетке жетелейтін ұрпақтың тәрбиесі бүгінгі күннің ең өзекті мәселерінің біріне айналып отыр.

Заман ілгері жылжыған, ғылым дамыған сайын бала тәрбиесі құрсақта жатқанынан басталатындығы анықталып отыр. Ендеше үзіліссіз тәлім-тәрбие үрдісінің түп тамыры, өзегі мектепке дейінгі тәрбиеден бастау алатынына ешкімнің де таласы жоқ. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің халыққа арналған жолдауында «XXI ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық» дей келе кадрлар қорын жасақтаудың қажеттігін айтты. Сонымен қатар бұл мәселенің негізінің мектептен басталатынын, сондықтан да 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білімге көшудің керектігін айқын көрсетті. Қазіргі таңда қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі – бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына басталғаннан жаңа үлгіден мектеп құру болып отыр.Бұл мақсатты орындау орта білімнің 12 жылдық мерзімге өтуімен ұштасып отыр. Қазіргі заманғы он екі жылдыққа өтудегі тәрбие жұмысының мәні-жедел дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін-өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалаулары мен қоғам талабына сай, өзін көрсете білетін жоғары білімді, ұлттық тілді, тарихты жетік меңгерген, отанджық және әлемдік мәдениетті меңгерген, бәсекеге қабілетті, шығармашылығы дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру. Осы мақсаттан төмендегі міндеттер туындайды:- тәрбиелеу және дамыту іс-әрекетін дамыту;- құзыреттілікті қалыптастыру және дамыту;- оқушы жеке тұлғасының қалыптасуына көмектесу;- мақсат-мүдделері мен шығармашылық қабілеттерінің байқалуы мен қалыптасуына жағдай жасау.Бұл мақсат ,міндеттерді іске асыру үшін тәрбие жүйесі тұлғаны әлеуметтендіру идеяларын іске асыра отырып, оқытудың жаңа әдістерін (технологиясын), жеке тұлғалық қасиеттерге бағытталған оқытуды, зерттеу, жобалау әдістерін, денсаулық сақтаушы әдісін қолдана отырып, тәрбие жұмысын ұйымдастыру қажет.Еліміздің ертеңі, ұлтымыздың болашағы – бүгінгі мектепке дейінгі ұйым қабырғасында отырған бүлдіршіндер екені мәлім. Олардың қамын ойлау баршамыздың парызымыз.Мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру үдерісі «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту» мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес жүзеге асады. (2012 жылдың 23 тамызынан бастап №1080 Үкімет қаулысы). Педагогтердің жұмысының жаңа мазмұнының негізі мен сапасын анықтау үшін осы стандарт заттық-дамытушы ортаның талаптарымен, мектепке дейінгі ұйым бітірушісі мен педагогтің моделін көрсететін ережелерімен толықтырылған. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту үдерісінің әрбір қатысушысының қызметін анықтайды, іс-әрекетінің кешенді ұстанымын қамтамасыз етеді.Мектепке дейінгі білім берудің нәтижесі: дене бітімі дамыған, білімқұмар, белсенді, эмоционалды елгезек, отбасы, қоғам, мемлекет, бейбітшілік және табиғат туралы алғашқы түсініктері бар, мектепте оқуға қажетті іскерліктері мен дағдыларын меңгерген мектепке дейінгі ұйым бітірушісінің моделі болуы керек.Мектепке дейінгі ұйым бітірушісінің моделі жөніндегі мәселенің өзектілігі

• Қоғамның бәсекеге қабілетті тұлғаға қажеттілігі; • Елдің 12 жылдық білім беруге көшуге дайындығы;• Осыған байланысты мектепке дейінгі ұйым бітірушісінің басты құзіреттіліктеріне қойылатын талаптарды күшейту; • Мектепке дейінгі білім беру формаларының вариативтілігінің арасынан тәрбие мен оқыту мазмұнын таңдап алу

негізінде үйлесімді дамыған тұлғаны тәрбиелеу;• Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту және жалпы орта білім беру мектебінің бастауыш буыны бағдарламаларының

мазмұнын жаңарту.Мектепке дейінгі ұйым бітірушісінің моделіне анықтама. Бітірушінің моделі – балабақша мен отбасының бірлесіп атқарған шығармашылық ұжымдық нәтижесі, ол бала 1-ші сыныпқа барар кезде меңгеруі тиіс басты құзыреттіліктер жүйесімен сипатталады. Мақсаты: балалардың денсаулығының психикалық және физикалық жай-күйіне қарай әр баланың кешенді дамуының жеке бағытын қамтамасыз ету, мектепке психологиялық дайындығын қалыптастыру; түйсінуді, елестетуді, көркемдік-шығармашылық іс-әрекетті дамыту, яғни басты құзыреттіліктерді қалыптастыру. Құзыреттілік — бала меңгерген білімін, білігін және дағдысын, өзінің өмірлік тәжірибесін, іс жүзінде қолдануға мүмкіндік беретін интегралды жаңа қасиет. Бала атқаратын іс-әрекетті өзі жоспарлауды, мақсат қоюды, мақсатқа жету жолдарын таба білуді үйренуі қажет. Басты құзыреттіліктер мектепке дейінгі ұйым бітірушісінің моделінде суреттелген әр білім беру саласы бойынша күтілетін нәтижелерді анықтау үшін қызмет етеді.Стандарттың негізгі ережелері Денсаулық, Қатынас, Таным, Әлеуметтік орта, Шығармашылық жетекші білім беру салаларының негізінде барлық балалардың тең құқылы, жеке және баланың дағдыларын дамыту ұстанымы есебімен құрылған және мектеп жасына дейінгі баланың толықтай тұлғалық дамуын базалық біліктілікке және стандартпен қарастырылған білім беру салаларына сәйкес бастауыш мектепте білім беру және мектеп дейінгі білім беру арасындағы сабақтастық мәселесін нәтижелі шешуге ықпал етеді.1. Денсаулық сақтау құзыреттілігін қалыптастыру. • Аптасына 2 реттен кем емес балалардың топтық физикалық іс-әрекетін, іс-әрекет түрлерінің кезектесуін, ықпалдың жанама әдістерін, салауатты даму ортасын және ұйымдастырылған жұмыс түрлерін қолдануды қарастырады.• Әлеуметтік ортада өзін-өзі ұстау ережелерін меңгеруге,өз денсаулығын сақтау дағдыларын қалыптастыруға

29

мүмкіндік туғызады.• Дербес қозғалыс, спорттық ойындарды және жаттығуларды қарастырады • Белсенділік қозғалыстың дамуы үшін режимдік процесс мүмкіндіктерін қолдануын қамтамасыз етеді.• Коммуникативтік-тілдік құзыреттілікті қалыптастыру • Сауат ашу негізін меңгеруді қамтамасыз етеді; • Суреттер, көрнекіліктер бойынша әңгімелеу, әңгімелер мен ертегілерді мазмұндауды ұйымдастыруды қамтамасыз

етеді.• Мемлекеттік тілді меңгеру , шет тілдеріне деген қызығушылығын тәрбиелеу үшін жағдай • жасайды.• шығармашылық сөйлеу әрекетіне көмектеседі (ертегі шығару, сөздік ойындар,өлең шығару)

Жұмыс түрлері: жаппай, жеке, жұптық; тыныс алу жаттығуларының көрнекі жаттығулары: артикуляциялық қимылдарды, ойыншықтарды, суреттерді көрсету. Тілдің дамуы үшін суреттерді қарау және олар бойынша әңгіме құрастыру; мәнерлеп оқу, кейіпкерді суреттеу және т.б. Таным құзыреттілігін қалыптастыру - танымдық-зерттеушілік іс-әрекеті негізінде балалардың интеллектуалдық дамуын қамтамасыз етеді;- танымдық, тілдік, шығармашылық іс-әрекеттің ықпалдастығын қарастырады; - табиғатты қорғау әрекетінің қарапайым тәсілдерін меңгеруге көмектеседі; - әр түрлі модельдердің педагог пен баланың танымдық бірлескен іс-әрекетінде қолданылуын қарастырады;- математикалық түсініктер мен ұғымдарды игеруге және құрастырушылық қабілеттердің жүзеге асуына көмектеседі.- баланың ақпараттық өрісінің кеңеюіне көмектеседі. Шығармашылық құзыреттіліктің қалыптасуы.- Балалардың өнімді, шығармашылық іс-әрекетін қарастырады: сурет салу, жапсыру, құрастыру аптасына кемінде 2 реттен кем емес.- Аптасына 2 реттен кем емес ән-күй жетекшісімен бірлесе ән-күй әрекетін ұйымдастыруды қарастырады- Балалардың шығармашылық көрмесін, концерттерді және т.б. ұйымдастыруды қарастырады - қызығушылық бойынша және жаңа шығармашылық шешімдерді іздеу бойынша ұжымдық шығармашылық әрекетті ұйымдастыруға бағытталған. Әлеуметтік құзыреттіліктің қалыптасуы Мектеп жасына дейінгі баланың әлеуметтік дамуының қозғаушы күші іскерлік болып табылады, бұл үрдіс негізінде бала үлкендермен бірлеседі, үйрену, еліктеу, ұқсастыру дағдыларын игереді, бала әлеуметтік тәжірибе жинақтайды қарапайым еңбек дағдыларын игеруге көмектеседі. Балаларды қамқорлық жасауға, назар салып көмек етуге итермелеуші гуманистік бағыттағы жағдайды жасауды қарастырады. Мектеп жасына дейінгі баланың әлеуметтік дамуының қозғаушы күші іскерлік болып табылады, бұл үрдіс негізінде бала үлкендермен бірлеседі, үйрену, еліктеу, ұқсастыру дағдыларын игереді, бала әлеуметтік тәжірибе жинақтайды Мектепте білім алу үшін қажет баланың құзыреттіліктері мен нақты қасиеттер жиынтығы - мектепке даярлығы. Ол қасиеттер: Баланың мектепке даярлығы бойынша негізгі міндеттері:Бейнелі ойлауды дамыту. Оқуға және жаңаны тану үрдісіне жағымды ынта қою. Зейіннің және естің көлемінің ұлғаюы. Ақыл-ой әрекетін қабылдауды қалыптастыру. Тіл дамыту, ойын айта білуді және өз пікірін дәлелдеуді дамыту Қиял, елес шығармашылық қабілетті дамыту Қазақстандағы білім берудің құнды бағдарларының дамуы (денсаулық, мәдениет, тұлғаның өзіндік жетілуі, отбасы, Отан, қоршаған әлем, өзі үшін және елі үшін жауаптылық, әділеттілік, толеранттылық, үйлесімділік пен сүйіспеншілік) бір-бірімен бірлесе отырып, негізгі тамыры мектеп жасына дейінгі кезеңде орнайтын жаңа заманға сай білім берудің негізі ретінде гуманистік бағыттың дамуын санамалаудан басталатын құнды базаны тудырады. Жоспарланып отырған 12-жылдық білім беру мектеп жасына дейінгі балалардың басты құзыреттіліктері мен білім берудің құнды бағдарларының қалыптасуынан басталатын, әрбір оқушының тұлғасын дамытуға бағытталатын болады.

Пайдаланған әдебиеттер:1. ҚР Білім туралы Заңы;2. Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы орта білім беру тұжырымдамасы, бұйрық №1, 01.01.2006 жыл;3. Г.Ж.Наменова «12 жылдық білім журналы», №12, 2008 жыл;4. Интернет материалдары;

* * * * *САПАЛЫ БІЛІМ - БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ МАМАН ДАЯРЛАУДЫҢ НЕГІЗІ

Ақтөбе облысы Сазды орта мектебінің физика пәні мұғалімі Утегулова Гульжанат Амангельдиевна

ҚР Президентінің 2008 жылғы №626 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008-2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасынан» туындайтын бәсекеге қабілетті маман даярлаудың кепілі болып отырған сапалы кәсіптік білім беру әр оқытушының инновациялық-педагогикалық технологияны тиімді де ұтымды қолдануымен жүзеге асырылатындығы дәлелденіп отыр. Техникалық білім беру саласында қызмет жасап жүрген менің алдыма қойған мақсатым, сапалы кәсіптік білім беру арқылы бәсекеге қабілетті мамандар даярлау. Мақсатымды жүзеге асыру үшін төмендегідей міндеттер орындалуы керек деп білемін: -дүниежүзілік білім кеңістігімен байланыста болу, он-лайн жүйесінде жұмыс жасай алу машағын қалыптастыру;-арнайы тарауларлар бойынша математика пәнінен электронды оқулықтарды қажеттіліктерге байланысты қолданып отыру, интерактивті кабинеттерде мүмкіндігінше көбірек дәстүрлі сабақ өткізуді дағдыға айналдыру, интерактивті тақтадағы математикалық мүмкіндіктерді аша білу, оқушыларды интернет кабинетінде жұмыс жасауға дағдыландыру үшін арнайы тапсырмалар беру, пән саласындағы жаңалықтар өзім де үзбей танысып отыру;

30

-техникалық және кәсіптік білім беруде мемлекеттік жалпыға білім беру стандарттары мен бағдарламалары талаптарын жүзеге асыру;- мемлекеттік білім беру стандартындағы типтік оқу бағдарламасына сәйкес дайындалған күнтізбелік тақырыптық жоспарға үйлесімді таңдалған оқу-әдістемелік кешен әзірлеу;-оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педогогикалық-инновациялық технологияларды қолдану, оқу-әдістемелік, ғылыми жаңалықтарды ұтымды пайдалану;-Болашақ маманның білімі мен білігі, дағдысы мен ғылымилығы оның шығармашылықпен жұмыс жасауына мүмкіндік туғызатын деңгейде болу шарт.Жаратылыстану пәндерінде сыни тұрғыдан әр-түрлі стратегияларды, жаңа инновациялық технологияларды қолдана отырып, өз бетінше жұмыс жасау дағдыларын дамыту, баға жетпес құндылықтарының бірі, бәсекеге маман даярлаудың кепілі. Оқу-тәрбие үрдісіндегі инновациялық-педогогикалық технология-білім берудің мақсаттары мен міндеттерін анықтауға бағдар береді және күтілетін нәтижелер ретінде қарастырылады, пәндік, инновациялық, педагогикалық құзіреттердің дамуы арқылы бәсекеге қабілетті болашақ мамандардың танымдық, тәжірибелік қабілеттерінің дамуын, алған білімін кез-келген оқу және өмір, еңбек жағдайларында шығармашылықпен пайдалануын, өзін-өзі дамыту мен өзіндік басқаруға мүмкіндік беруді қамтамасыз етеді. Компьютерлік ұйымдастырылған сабақтар үрдісі арқылы логикалық ойлауға қозғау салып шәкірттің де оқытушының да құзіреттілігін арттыруға әсер етеді. Түйінді құзіреттер бәсекеге қабілетті маман даярлаудың алғы шарты іспеттес, білім салалары бойынша күтілетін нәтижелерді анықтауға негіз болады. Түйіді құзіреттерге жататын ақпаратық құзірет оқу-тәрбие үрдісіндегі инновациялық-педогогикалық технология-түрінде көрініс табады және сәйкес жетілген түрде қолдану күткен нәтижені беретіні айқын. Жаңа инновациялық-педогогикалық технологияны қолдану мәселе ретінде қарастырылатын болса, оны шешімін төмендегідей іздеуге де болатыны айқын:

Проблемаларды шешу құзыреттілігіАспект

Проблеманы сәйкестендіру (анықтау) ол мұғалімнің қалыптастырған проблеманы шешуге қай тұрғыдан келетінін түсіндіреді; шынайы және ойлаған жағдаяттардың бір-бірінен айырмашылығын

көрсете отырып, сипаттайды.Әрекетті жоспарлау және мақсат қою міндеттерді шешу бойынша қадамдардың логикалық және уақытша бірізділігін

анықтайды және құрайды.Технологияларды қолдану технологияны нұсқаулықпен қатаң жүргізеді.

Ресурстарды жоспарлау белгілі әрекеттерді орындау үшін қажетті ресурстарды атайды.Қызметті бағалау ағымдағы бақылауды өз бетінше берілген тапсырмалар бойынша орындайды.

Қызмет өнімінің нәтижесін бағалау жоспарланған және алынған өнімнің сипаттамаларын салыстырады және өнім сапасына сәйкес қорытынды жасайды;

өз әрекетінің өнімін берілген өлшемдер мен тәсілдерге сәйкес бағалайды.Өзіндік қозғалысын бағалау өз әрекетінің әлсіз және күшті жақтарын көрсетеді;

өз қызметіндегі қызығушылығын атайды.

Жаратылыстану пәндері бойынша жан-жақты жүйелі терең білім берілсе технология арқылы оқушылардың шығармашылығы қалыптасса онда логикалық ойлары теңеліп, өздігінен білім алу сол білімді нәтижелі түрде пайдалану т.рлері уақыт талабына сай, бәсекеге қабілетті құзіретті тұлға болып қалыптасатыны сөзсіз. Методология дегеніміз – бұл іс-әрекетті ұйымдастыру туралы ілім» деп, - А.М.Новиков айтқандай оқу-тәрбие үрдісі – методологияны қажет ететін динамикалық күрделі жүйе. Бұл жүйеде жаңа инновациялық-педогогикалық технологиямен қаруланған оқытушыға жеке тұлға ретінде төмендегідей талаптар қойылады:-дүнижүзілік білім кеңістігіндегі жаңа ақпарттарды ұтымды пайдалану, ғылымның өзіне қатысты және сыбайлас салаларында үнемі өз білімдерін жетілдіру-болашақ мамандардың өзіндік сенімін қалыптастыру мақсатында рухани жағымды көңіл күй орнату үшін оқу процесінің барлық мүмкіндіктерін қолдануғ арнайы роликтер, слайд шоу т.б-оқушыларды ғылыми зерттеу жаңалықтарына тарту үшін соңғы білім саласындағы жаңалықтарды назарда ұстау;ХХІ-ғасыр-жаратылыстану ғылымының жан-жақты тараған кезеңі. Жаратылыстану ғылымын оқу тәрбие үрдісінде мазмұнды жүзеге асыру үшін инновациялық-педогогикалық технологиялар ауадай қажет. Алған білімдерін интерактивті оқыту әдісі арқылы түрлендіріп бекіту кеңінен ұсынылады. Оқытылатын пән төңірегінде, болашақ маманның жұмыс сипаты мен ерекшелігіне сай мәліметтерді, ғылымиғ инновациялық жаңалықтар мен ақпараттарды таңдай білу.Жоғарыдағыдай білім беру оқу-тәрбие үрдісін ұлттық жүйеде дамытуға негіз бола отырып, жеке шығармашыл дара тұлға,салауатты да кемелденуші, бәсекеге қабілетті маман даярлаудың кепіліне айналмақ. Күнделікті әр топтың әр сабағына білім деңгейлеріне байланысты авторлық деңгейлік, топтық, жұптық, жеке, шығармашылық тапсырмалар дайындау, арнайы он-лайн жүйесіндегі кейбір материалдарды беру, сабақтарымды мейлінше қызықты өткізу, жаңа инновациялық педогогикалық технологияларды оқу процесінде тәжірибелеу, жаңашылдыққа ұмтылу.Елбасы Н.Ә.Назарбаев өз жолдауында: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші оның білімділік деңгейімен айқындалады»,-деп атап көрсетті. Ал, индустрияльды инновациялық -педогогикалық технологияның құрлымында бәсекеге қабілетті маман даярлау негізгі кілттік тапсырма. Инновациялық-педогогикалық технологияны қолдану арқылы кілттік тапсырманы шешуде өз үлесімді қоса жүріп, жоғарыдағы мақсаттарым мен міндеттеріме талапқа сай жаңа міндеткерліктерді жүктей отырып, күтетін нәтижелерім:

• өзінің және қоғамның мүддесінде өзін- өзі белсенді етуге дайын, жаратылыстану ғылымдарымен қаруланған;• өзгермелі даму үстіндегі ортада өмір сүруге бейім;• бәсекеге қабілетті, әлемдік білім кеңістігінде жаратылыстану ғылымдарының жаңалықтарымен еркін сусындаған;• құзыретті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру.

31

БАСТАУЫШ КЛАСС ОҚУШЫЛАРЫН ЖАЗУҒА ҮЙРЕТУ ЖӘНЕ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ

Ақтөбе қаласы, Сазды ортта мектебі бастауыш сынып мұғаліміКунусова Бахыт Ахылтаевна

Халқымыздың тәуелсіздік алуы өмірімізге үлкен өзгерістер енгізуде. Ұмытылып бара жатқан тіліміз, дініміз, салт – дәстүріміз қайта оралуда. Тәуелсіздік еліміздің халық ағарту жүйесіне де үлкен өзгерістер әкелді. Соның жарқын мысалы – мектептегі оқу бағдарламалары мен оқулықтарының, әдістемелік құралдарының қайта жасалуы. Осыған орай «Ана тілі» бағдарламасы мен оқулықтарын жақсарту, өңдеу барысында төмендегі мәселелер ескерілді. Оқулықтағы тарау тақырыптары, жаңаша топтастырылып өңделді. Қазақ халқының ұлттық дәстүрін, тұрмысын, мәдениетін және кешегі мен бүгінгісін салыстыра жырлайтын көркем шығармалар, ғылыми мақалалар, ауыз әдебиеті үлгілері арнайы тарау ретінде берілген. Мақал – мәтелдер, жұмбақтар да беріліп отырады.

Әрбір тараудан кейін сұрақ -тапсырмалар оқушылардың дара ерекшеліктерін танытуға, даму дәрежесін бақылауға арналған. Оқулыққа берілген тарау материалдардың мазмұнын ашу, таныту барысында шығарманың көркемдік жағына көңіл бөлу, табиғаттағы әдемілік – әсемдік көріністерді салыстыра талдауға үйрету, табиғатты қорғауға оны сүю сезімін тәрбиелеу оқушыларды байқағыштыққа, сезімталдыққа, ізгілікке, эстетикалық талғамын оятуға бағыттау мақсаттары көзделеді.

Оқушылармен жұмыс жүргізгенде оқулықтардың, әдістемелік құралдардың, т.б. қосымша материалдардың көмегіне сүйене отырып, оқу еңбегін ұтымды ұйымдастырудың жолдарын ойластырамын. Оқу кезінде балалардың тілін ұстарту, қимыл – қозғалысын жетілдіру, кейіпкерлердің мінез- құлқын рөлмен оқуға үйрету мақсатын ойластырамын.

Оқу – жазуға үйретудің алғашқы кездерінен бастап балаларды түсініп оқуға үйрету керек. Түсініп оқу кезінде баланың оқыған әрбір сөзді нақты затпен байланыстыра алуы, оқығанына мән бере білуі, оқыған сөздерінің бір бірімен байланысын, түсіне білуін ескеруіміз қажет. Оқушыны шығарманы түсініп оқуға төселдірудің бір жолы – әңгімелесу арқылы өткізу. Алдын – ала әңгімелесу балалардың бұрын көрген-білгендерін еске түсіру мақсатымен жүргізіледі. Балалардың оқығанын көз алдына елестетіп, қатесіз түсініп оқу. Мұндай әңгімелер табиғат, адамдардың еңбегі, балалардың ойындары туралы айтылатын өлеңдер, әңгімелер арқылы жүзеге асады.

Мысалы, Абайдың «Күз» деген өлеңін оқудан бұрын күз мезгілімен байланысты қысқаша әңгіме өкіземін. Оқушылар күз мезгілінің суретін (жапырақтары сарғайған ағаштар, аспанды торлаған бұлт, дамылсыз жаңбыр, қайтып бара жатқан құстар тб.) естеріне түсіреді. Сөйтіп оқушылар өлеңді саналы түрде сауатты оқуға үйренеді. Оқу процесі арқылы оқушылар жалпы өтетін тақырыпты түсініп, біліп отырады.

Түсініп оқуды жүзеге асыру үшін шығарманы оқып шыққанннан кеін бірсыпыра жұмыс жүргізіледі. Бұл жұмыс қорытындысы әңгіме деп аталады. Ондағы көзделетін мақсат түрліше. Оқылған шығарманы қазіргі шындық өмірмен байланыстыра отырып шығарманың мазмұнын ашу. Оқу шапшаңдығы мен түсіну шапшаңдығы қатар дамуы тиіс. Балалар оңай түсінетін тым жеңіл әңгімелерді, ертегілерді ешбір дайындықсыз оқуға болады. Шапшаң оқу дауыс ырғағын келтіріп оқумен тікелей байланысты. Тым асығып оқыған бала дауыс ырғағын келтіріп оқи алмайды. Оған үйретудің ең тиімді жолы – қайыра оқыту. Бірақ балалар мәтіннің мазмұнын ұғынып, оны қызығып оқитын болуы керек.

Оқушыларды сауатты жазуға үйрететін негізгі пән – қазақ тілі. Бала сауатты жазу үшін қазақ тіліндегі грамматикалық ережелерді дұрыс түсініп, өмірде қолдана алатын дәрежеге жетуі тиіс. Бастауышта сауаттылықты жете меңгермеген оқушы жоғары сыныптарда оны толықтыра алмайды. Сондықтан оқушының сауатты, таза жазуына әрбір сабақ сайын көңіл бөліп, олардың тіл байлығын арттыруға назар аударған жөн. Сауатты жазуға үйрету жұмысы оқумен қатар жүргізіледі, яғни ана тілі пәнімен тікелей байланыста болады. Кітап оқи алмаған оқушының сауатты жаза алмайтыны белгілі. Сауатты әрі әдемі жазуға дағдылануы қаламды дұрыс ұстаудан басталады. Әріпті меңгергеннен кейін сөздерді буынға бөліп оқуды үйрету қажет. Буынды дұрыс меңгерген бала сауатты жаза да біледі. Қатесіз жазуды меңгеруде оқушылар әріп пен дыбысты айырып, әр сөзде неше буын, неше әріп бар екенін ажырата біледі. Мысалы, «ана», «домбыра», «асық» сөздеріндегі дауысты, дауыссыз дыбыстарды бірінші әріпті өткен күннен бастап -ақ ажырата білуі, сонымен бірге тақтаға жазылған әрбір әріп, әрбір сөз, сөйлемді дауыстап оқытып, оны іштей қайталатып, естеріне сақтап жазуға үйрету керек. Бұл, біріншіден баланың есту қабілетін жетілдіругк пайдалы болса, екіншіден, сөздің дыбыстық құрамын дұрыс ажыратуға, үшіншіден текстіні немесе сөйлемдерді сауатты, қатесіз жазуға көмектеседі. Кейде жұмыстың түрін өзгертуге суреттер іліп, соның аттарын өздеріне жаздырып, жазған сөздерін, сөйлемдерін өздеріне, қатар отырған қасындағы балаға тексертемін. Қате жіберген оқушы қатесін жолдасының түзеткеніне намыстанып, сауатты жазуға талаптанады. Бұл әдістің тиімділігі олар бір – бірінен көшірмейтін болады. Әріп, буын, сөздік диктантты орынды жүргізіп, онда жіберген қателерін қайталап жаздырып, сол сөздерді қатыстыра отырып, сөйлемдер құратып, астын сыздырамын. Қатесіз жазуға картатекаларды кеңінен пайдалан отырамын. Оқушыларды сауаттылыққа үйретудегі нәтижелі әдістің бірі – сабақ үстінде ойын элементтерін пайдалану. Ойын оқушыларды сабаққа қызықтырады, материалды тез қабылдап, есінде ұзақ сақтауға көмектеседі. Ойынның түрлері өте көп, солардың ішінде сауатты жазуға үйретуде сөздік ойынның пайдасы ерекше. Мысалы «Есіме жаттап сақтайын» ойыны.Ый-и әріптерінің емлесіне байланысты жазылатын сөздер -сый мен -тый – бұлар түбірлестер. Оған мысал: Сыйға -сый. «Көзің ауырса – қолыңды тый», қалған сөздерде жалаң -и жазылады. Егін, шөпті уақытында жи. Оюды қайшымен қи – деген сияқты сөздерді жиі сұраймын. Қорыта келгенде дауыссыз дыбыстардан кейін жалаң «и» жазылуына ерекше тоқталған дұрыс.

Я әрпіне жүргізілген ойында, и+а= я; қоян, аяқ, таяқ, аяз, т.с.с. Құраған сөздерін қатесіз дәптерге жаздыртып, өздеріне тексерту, осындай сөздерге қатысты жұмбақ шешкізіп, тасымал тақырыбына байланысты бір буынды, екі буынды, үш буынды сөздерді дұрыс жазуға, «Кім көп сөз тауып жазады?» ойынын жарыс түрінде жүргізген тиімді. Жазған сөздерінің сауаттылықтары тексеріледі. Бұндай ойын түрлері оқушыларды жылдамдыққа тәрбиелейді.Ұлттық ою-өрнектерімізді көрсетіп, олардың аттарын ататып, дәптерлеріне қатесіз жаздыртамын. Сонымен бірге туыстықты білдіретін немере, шөбере, аға, әпке, сіңлі, нағашы т.с.с. сөздерін жаздырып, талдау жасатамын. Буынға бөліп, дыбыстық талдау жасаймыз,. Мақсатымыз оқушыларды сауатты жазуға үйрету. Қазақ тілінен ғана сауатты жазумен шектелмей, сонымен бірге ана тілінен бағдарламалық жаттағана мақал -мәтелдерді, тақпақтарды жатқа жаздыртып, сауаттылығын тексертіп отырамын. Көбінесе жұмбақтар ұлттық дәстүрге, әдет ғұрыпқа байланысты алынады.

32

Мысалы, Аттан биік, қойдан аласа. (ертоқым).Жұмбақтарды қызыға жаттау, оларды дұрыс жазып үйрену оқушының есінде ұзақ қалады, екіншіден, сауаттылыққа үйренеді, әрі ойы дамытылады, дұрыс оқуға, дұрыс жазуға дағдыланады. Оқушылардың дәптерін күнделікті тексеріп баға қоюмен шектелмей, қате жіберген сөзді қатыстырып, сөйлем құратып, қатесін түзеткен түзетпегенін байқап, ретіне қарай жаңа тапсырмалар беріп отыру керек. Әрі таза, көркем, сауатты жазуға дағдыландыру үшін сыныпта дәптерлерді бір-біріне беру, көрсету, салыстыра отырып, көрме ұйымдастыру да өз нәтижесін береді.Әріптерді анық дұрыс жазуда үш мәселеге ден қойған дұрыс.a. Әріптерді жұрыстап жазу және жеке әріптерді өзара құрастырып жазуға үйрету.b. Әріп элементтерінің дұрыс жазылуын қадағалау.c. Балаларды жазу жұмысына өте ұқыпты, мұқият қарауға жаттықтыру. Тақтаға, дәптерге көбірек сөйлемдер жазғызу пайдалы. Себебі өздері жазған сөйлемнен кеткен қателерін өздері табады. Қате жіберген сөздің астын сыздырып, талдау жүргіземін. Күнделікті сабақта оқушының жазу сауаттылығына үнемі мән берілсе, онда іс нәтижелі болатыны өз тәжірибемнен белгілі. Сауатты әрі каллиграфиялық дұрыс жазуда көрнекіліктің алатын орны ерекше. Сондықтан әрбір сабақтың тақырыбына сай әріп, сөз, сөйлем жазылған таблица, суретті карточка, сюжетті суреттер, дидактикалық материалдарды пайдалануға көңіл бөлемін. Күнделікті сабақтың алдында жазылуы қиын сөздерді іліп қойып, есте сақтауын қадағалаймын. Оқушылардың көбі текстегі жаңа ой басталатын жерде абзацтан бастап жазуды білмейді. Бұл бас әріп, кіші әріп түрі мен тұлғаларын, әріптің баспа түрі мен жазба түрін білмеуінен болады. Әріптерді дыбыстағанда оны дұрыс айтып үйренбейді. Мысалы, кейде ұ әрпін ү, ы немесе і, о әрпін ө, д әрпін т, с-ны ш, ң-ды н деп айтады. Кейбір оқушылар әріптің негізгі формасын сақтамай және оларды бір – біріне өте жақын немесе өте алшақ жазуынан қате жібереді. Сөйлем аяқталғанда тыныс белгілерін қоймай, келесі сөйлемді бас әріптен бастамай, жалқы есімдерді кіші әріптермен жазып қояды. Қатенің бір түрі сөз мағынасын дұрыс түсінбей жазудан болады. Мысалы, «тастама» сөзін «тыстама», «кішкентай» сөзін «киттей», «ештеңе» сөзін «іштеме» деп жазуы мүмкін сөздерді жазғанда әріпті тастап кету, бірдей екі әріптің біреуін қалдырып кету жиі кездеседі. Диктанттың түрлері көп. Қатемен жұмыс жүргізгенде ерекше талдау жүргізіледі. Қате жіберген сөйлемдерді қайтадан жазғызып, астын сыздыру нәтижесін береді. Оқушыларды сауатты жазуға қалыптастыру үшін оларға кітапты көп оқу, қалай оқу, қалай пайдалану жөнінде айтып отырамын. Оқушыларды қатесіз, сауатты жазуға үйрету тәсілдері алуан түрлі. Өйткені әр баланың ерекшелігіне қарай қатесіз жазуға үйрету әдісі әр сабақта өзінше орын алады.Қорыта айтқанда, сауатты болудың алғы шарты әріптерді үйретуден басталады. Әріп элементтерін дұрыс бір – бірінен ажыратып, жазу ережелерін сақтағанда ғана бала сауатты жаза алады. Әсем, қатесіз, сауатты жазу – өнер. Қатесіз жазуға, мәнерлеп оқуға, дұрыс сөйлеуге жаттықтыру – сауаттылыққа үйретеді. Оқушыларды сауаттылыққа үйрету – әр мұғалімнің шығармашылық ізденісіне байланысты.

Пайдаланған әдебиеттер:1. «Бастауыш» журнал 2011ж2. «Бастауыш сыныпта оқыту әдістемесі» 2012 ж3. Диктанттар жинағы 1-2 сынып4.Қазақ тілі оқыту әдістемесі

* * * * *

БАСТАУЫШ КЛАСС ОҚУШЫЛАРЫНА БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ – КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН ҚОЛДАНУ

Ақтөбе қаласы. Сазды орта мектебінің бастауыш сынып мұғаліміСмагулова Акжүнис Абдирахмановна

Қазіргі таңда дәстүрлі оқыту әдістемесінің заман талабына сай толық білім беруге, меңгеруге кепілдік бермейтіндігін көрсетіп отыр. Сондықтан жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асу үшін оны технологияландыру қажеттігі туады. ХХІ ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алып, Қазақстанның жан – жақты дамуының бірден – бір жолы білім мен ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Қазіргі оқыту барысында қолданылып жүрген көптеген технологиялар жеке тұлғаның жетілуіне, оқытудың тиімділігінің негізін құруға бағытталған. Жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл оқушыларға өз бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен шұғылдануға, ізденуге, өз жұмысының нәтижесін көріп, өз өзіне сын көзбен қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мүмкіндік береді. Ол үшін мұғалім өткізетін сабағының түрін дұрыс таңдай білуі қажет. Сабақты сәтті ұйымдастырудағы басты мақсат, оқушының сабаққа деген қызығушылығын арттырып, бүгінгі заман талабына сай білім беру. Оқытудың жаңа ақпараттық – коммуникациялық технологияларын меңгеру – қазіргі заман талабы. ХХІ ғасыр ақпараттық технология ғасыры. Қазіргі қоғамдағы білім жүйесін дамытуда ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың маңызы зор. Білім беруді ақпараттандыру және пәндерді ғылыми – технологиялық негізде оқыту мақсаттары алға қойылуда. Ақпараттандыру технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді, әрі білікті мамандарын даярлау оқытушының басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан – жақты технологияны жеке тұлға қалыптастыруды талап етеді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңның 11-бабының 9-тармағында оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қасиеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық – коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді пайдалану міндеті қойылған. Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру атты баяндамада қазіргі заман талабына сай ақпараттық технологияларды, электрондық оқулықтарды және Интернет ресурстарды пайдалану оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін дамытуға мүмкіндік беретіні туралы баяндалады. Оқушылардың ақпараттық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетін қалыптастыру қазіргі таңда үздіксіз педагогикалық

33

білім беру жүйесіндегі ең көкейтесті мәселелердің біріне айналып отыр. Сабақтарда ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:Оқушының өз бетімен жұмысы;Аз уақытты көп білім алып, уақытты үнемдеу;Білім – білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;Шығармашылық есептер шығару және түсіндіру арқылы жүзеге асыру;Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;Оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.Оқытушы сабағында ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы оның тиімділігін жүйелі түрде көрсете біледі. Ақпараттық – коммуникациялық технологияны пайдалану оқытудың тиімді әдістерінің бірі деп ойлаймын.Оқытушы үшін электрондық оқулық – бұл күнбе – күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, әрі қарай жетілдіре алады. Электрондық оқулық арқылы үй тапсырмасын, жаңа сабақты түсіндіруге және тест тапсырмаларын орындауға болады.Қазіргі заманда ғылым мен техниканың жедел түрде дамуы әр оқушының білім дәрежесінің жоғары болуын талап етеді. Сондықтан оқушылардың шығармашылық пен белсенді түрде жұмыс жасауы, өз бетінше терең ойлауы арқылы білім алуы өмір қажетіне айналып отыр.Елбасымыздың білім сапасына қойып отырған талабы- оқушылардың ғылым мен техниканы кез-келген саласын меңгере отырып, бәсекелестікке қабілетті, құзырлы болуы. Білім жүйесінің соңғы жетістіктерінің бірі кез-келген сабақты интерактивті тақтамен өткізу болса, сол тақтаны емін-еркін пайдалануды тек мұғалім ғана емес, оқушының да білгені абзал.Демек, қазіргі оқулықтарымыздың бағдарламалары, оқулық мазмұны, әдістемелік жүйе қайта қарастыруды, жетілдіруді қажет етеді. Мектеп қабырғасынан ел болашағы- жастарымыз заманға сай білімнің бастауын алады. Оқушылардың ойлауы мен тілінің дамуына жағдай жасау, дарынды балаларды назарда ұстау сияқты озық идеяларды жүзеге асыру үшін, оқыту әдістемелерінің жаңаша тұрғыдан құрылуы міндетті болмақ. Әр оқушының болмысы арқылы дамытушылық, шығармашылық ойлау, өз бетінше шешім қабылдау қабілетінің қалыптасуы тиіс. Осыған орай оқыту технологиялары жаңартылып, педагогика мамандарының шығармашылық бастамасына қолдау жасалуда. Жеке тұлға қалыптастыруда жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдерін іздестіру пәндік білім аймағында игерілетін білімдерімен анықталады.. Мұғалім қазіргі заман технологияларын игеру мәселесіне көбірек көңіл бөлуі қажет.Оқыту технологиясы оқу үдерісіне педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ендеше, біз педагогикалық технологияны оқушыны дамытуға бағытталған оқу-тәрбие жұмысының бір-бірімен тығыз байланысқан әдістері мен түрлерінің жиынтық жүйесі деп қарайтын болсақ, онда ол білім мазмұнын жетілдіру ісіндегі басты бағыт – оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін біртұтас үдеріс болып табылады. Сондықтан да педагогикалық технологияға бет бұрыс әлемдік білім кеңістігіне енген қазақстандық әдіснамалық жүйені мазмұны жағынан байытып, бағыты жағынан жетілдіре түседі. Мұғалім қауымының педагогикалық технологияны игерудегі шығармашылық ізденістері, оның кәсіби жетілуінің басты тетігі болып табылады. Осы технологияны пайдаланудың тиімді тұстары мынадай: - оқушының пәнге деген қызығушылығын оятады; -танымдық қабілетін арттырады; - оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды; - оқытушының уақытын үнемдейді;- қосымша мәліметтер береді. Жаңашыл педагогтар оқушылардың көкірек көзін ашатын зердесіне, біліміне біліктілік қосатын оқу – әдістемелік технологиялар ұсынуда. Педагогикалық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың еркін дамуына, жан – жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай жасалады. Барлық инновациялық технологияларды меңгеріп, оны сабаққа бірдей қолдану мүмкін емес, сондықтан оқытушы өзіне ұнаған, дұрыс нәтиже беретін технологияны білім деңгейіне қарай өзгертіп, жаңартып пайдаланатын болса, сабақтың нәтижелігі тиімді болмақ.Дегенмен, әр педагогтың өзіндік технологиясын құруға жағдай жасай отырып, олардың өзіндік бағыт-бағдарын айқындаудың нақты жолдарын көрсетіп отыруымыз тиіс. Орта білім берудің негізгі мақсат- міндеттерінің бірі-білім алушылардың тұлғалық қалыптасуына, олардың рухани әлеуетін дамытуға, өзіндік әлеуетін анықтауға, өзін-өзі дара көрсете алуына жағдай жасау болып табылады. Ақпараттық технологияны пайдаланудың артықшылықтары өте көп. Оқушының танымдық мүмкіндігін кеңейте түседі. Білімді есте сақтауға жақсы әсер етеді. Оқыту үрдісінде оқушының өзіндік қатысуы, оның ойлау қабілетімен оқуға деген ынтасын арттырады. Оқушы өзіне туындаған кейбір мәселелерді компьютер арқылы өзі іздеп, өзге сайттар арқылы ой – өрісін, білімін әрқашан жетілдіріп отырады. Сөзімді қортындылай келе төмендегідей ұсыныстарға тоқталамын: -кәсіптік білім беретін оқу орындарын қазіргі заманға сай жаңа ақпараттық құрал – жабдықтармен жабдықтау, интерактивті тақталар мен мультимедиялық кабинеттермен және арнаулы пәндер бойынша электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету; - кәсіптік білім саласында оқытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану бойынша білім жетілдіру курстарын жиі ұйымдастыру.«Қазіргі заманда болашақ мамандарды ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Елбасы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор.

Қолданылған әдебиеттер

1. «Әдіскер мұғалім» № 4 2006ж2. Бастауыш мектепте оқыту № 6 2010ж3. Бастауыш журналы № 42008ж4. Введение в информационные и образовательные технологии ХХІ века5. Авторы адаптации: А.М. Баннов, Т.М. Гусакова, Н.М. Кузнецова,6. Мұғалім. КZ оқу – әдістемелік журналы7. Мектеп ғылыми – әдістемелік, педагогикалық журналы № 10 2005ж

34

Теректі ауданы Подстепный № 1 ЖОББМ Бегалиева Лунара Аслановна Бастауыш сынып мұғалімі

Сынып: 4 «ә» Пәні: Әдебиеттік оқу Тақырыбы: Шыбын мен Көбелек. Сейітқұл Оспанов. Мақсаты: Сейітқұл Оспановтың «Шыбын мен көбелек» мысалын оқыту, ондағы негізгі ойды ашу түсіндіру. Оқушылардың сыни ойлату, өз бетінше жұмыс жасауға, ойын толық жеткізу тұжырым жасай білу қабілетін арттыру. Еңбекқор, әдепті болуға тәрбиелеу. Күтілетін нәтиже: Сейітқұл Оспановтың «Шыбын мен көбелек» мысалын оқиды ондағы негізгі ойды ашады түсінеді. Сыни ойлау, өз бетінше жұмыс жасау, ойын толық, жеткізу тұжырым жасай білу қабілетін артады. Еңбекқор, әдепті болуға бейімделеді. Сабақтың әдісі: кубизм әдісі, сұрақ жауап, ой қозғау, әңгімелеу кестесі, бес жолды өлең, топтық жұмысКөрнекілігі: сладтар, кестелер, ватман, маркер, стикер.Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Топқа бөлу І топ Шыбындар ІІ топ К белектер ө ІІІ топ Г лдерү Психологиялық даярлық. (2 минут)М алім:ұғ О ушылар:қӘрбір адам- Туысым,досым,жұрағат,Әрбір сабақ- Үйрену,ұғу,ұлағат.Әрбір ісің- Тірлік, тірек, адалдық,Әрбір сөзің- Шындық,бірлік,адамдық. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

Түсіндірмелер Мұғалімнің іс әрекеті

Оқушының іс әрекеті

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау (5 минут)Кубизм әдісі1.-«Сапар мен парта» ай та ырып а жатады?қ қ қ- Мысал деген не?2.-Парта неге ренжіді?-Парта з ойын алай білдірді?ө қ3.-Монолог деген не?4.-Сапар з к н сін мойындады деп ойлайсы ба?ө ү ә ң- Мысалда ы негізгі ой нені білдіреді?ғ- Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: (2минут)Сабақтың тақырыбын хабарлау.Мақсатын түсіндіру.Жұмбақтар шешу:1.Ас көрсе-ақ жалайды, Содан ауру тарайды. (шыбын)2. Көлбең-көлбең етеді,Гүлден ұшып жетеді.Гүл шырынын сорады,Соған риза болады. (көбелек)Сейітқұл Оспанов ағамыздың «Шыбын мен көбелек» атты шығармасымен танысамыз.

III.Топтық жұмыс (3минут)І топ «Шыбын» деген кезде ойға түсетін (келетін) алғашқы сөздерді жазып шығу.ІІ топ «Көбелек» деген кезде ойға түсетін (келетін) алғашқы сөздерді жазып шығу.ІІІ топ Шыбын мен көбелекті салыстыру венн диаграммасы ІҮ. Жаңа сабақ. (1 минут)Автор туралы ыс аша м лімет беруқ қ әСейітқұл Оспанов 1955 жылы Қызылода обл, Арал ауданында туған жазушы. «Ағаш ат», «Құлдар көтерілісі» кітабы, «Әдемі ару » повесі бар.

Оқулықпен жұмыс. (17 минут)Үнтаспадан кейіпкерлеріне байланысты дауыс ырғағымен мәтін оқылады. (5 минут)«Сұрақтар қою» тәсілі бойынша мәтінді бөліктерге бөліп оқу мазмұндау. (12)Сергіту сәті. (3 минут)«Көбелек» әнін «Айгөлек» әніне салып, ырғаққа келтіріп билейді.

Оқушылардан үй тапсырмасын сұрақтар қою арқылы тексеремін.

Мақсатын тақырыбын хабарлау

Бағыт бағдар беру кестелер , маркер үлестіру

Автормен таныстыру

Мысалды бөліктерге бөліп беру.1-ші бөлім( екі абзац)2-ші бөлім(екі абзац)3-бөлім(екі абзац)4-бөлім(екі абзац)

Жаттығу жасату

Кесте үлестіру, бағыт бағдар беру

Үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береді.Форматив бағалау жүргізеді.

Зейін қойып тыңдайды

Топта бірлесіп жұмыс жасайды форматив бағалау жүргізеді.

Мысалды үнтаспамен қатар іштерінен жүргізіп отырады.Оқыған бөліктер бойынша сұрақтар дайындап басқа топтарға (бір-бірлерніе) қояды, оларға жауап береді. Форматив бағалау жүргізеді.

Жаттығу жасайды

Кестені толтырады . Өз ойларын пікірлерін айтады. Форматив бағалау жүргізеді.

35

Көбелек-ау, көбелек,Көкке ұшқан өрмелеп,Сені ұстау тым қиын,Айлакерсің кремет.Шаршадым-ау, шалдықтым,Қуып сенің соңынан.Ұстасам да шап беріп,Шығып кеттің қолымнан.Әңгімелеу кестесі (1 минут)Мысалдың авторы кім?Шыбын көбелекке не деді?Көбелек оған не деді?Көбелек не деп мақтанды?Ү. Қорыту. (3 минут)Бүгін не жайлы өттік?Бағалау: Саған қай кейіпкер көбірек ұнады? Оқушылар өздеріне ұнаған кейіпкерді айтып, гүлге немесе вареньеге қонады.Кері байланыс: (2 минут)- Жа а саба ты т сінді бе?ң қ ү ң - Нені түсінбеді ?ң- ай тапсырманы орындау ызыҚ қ қ болды?- ай таспырманы орындау иынҚ қ болды? 11. зі ді ай саты а оясы ? Ө ң қ ғ қ ң ҮІ. Үйге тапсырма. (1 минут) Мысалды оқу мазмұндау. Мысал бойынша сурет салу ҮІІ. Бағалау: форматив , жиынтық бағалау жүргізуРефлективті есеп. (5 минут)

Сабақты қорытындылайды.

Сұрақтар қою

Өз пікірлерін жазады

Форматив бағалау жүргізеді

Не сәтті өтті Не сәтсіз өтті Алдағы уақытта нені дамыту керек?

Топ атауы___________________№ Оқушының аты жөні1. Үй тапсырмасын орындадым

2. Сұрақтарға жауап бердім 3. Сұрақ қоя білдім4. Топтық жұмысқа қатыстым5. Джигсо әдісі бойынша оқып мәтін мазмұнын

айта білдім6. Әңгімелеу кестесін толтыруда белсенділік

таныттым \топтық жұмыс\7. Жалпы ұпай саны Үй тапсырмасы - 2 ұпай , толық емес болса\1\ ұпай Cұрақ қоя білдім – 1 ұпай Сұраққа жауап бердім – 1 ұпай Топтық жеке жұмыстар ұпай – 2 толық орындалмаса \1\ ұпай

* * * * *

Подстепный №1 ЖОББМБастауыш сынып мұғалімі Бекжан Гүлшат Романқызы

Пәні: әдебиеттік оқу 2 сыныпСабақтың тақырыбы:«Ғылым таппай мақтанба»Сабақтың мақсаты:Оқушыларға білімнің өмір нәрі екенін ұғындыру , ғылым сөзіне талдау жасау.Дамытушылығы:Ауызша және жазбаша тілдерін дамыту. Сөздік қорын , шығармашылық қабілеттерін арттыру.Тәрбиелігі:Қазақстанның болашағына деген сенім және білімнің әрқашан қымбат екенін түсіне білуге тәрбиелеу.Сабақтың көрнекілігі: А.Құнанбаевтың суреті, шығармалар.Сабақтың әдісі: Түсіндіру , сұрақ – жауап, көрнекілік , сын тұрғысынан ойлау.Сабақтың түрі: Аралас сабақ. Пәнаралық байланыс: музыка , қазақ тілі. Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі Үй тапсырмасын тексеру Жаңа сабақ Жаңа сабақты бекіту2. Үйге тапсырма беру БағалауҮй тапсырмасын тексеру. Арман неге қысылды деп ойлайсың? Әдеп дегенді қалай түсінесің?Жаңа сабақ. Ой қозғау. Оқу – білім бұлағы, Білім – өмір шырағы.Білімді неге шырақ дейміз? ( оқушылар ойларын айтады)Балалар, біз Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармалары туралы не білеміз?Мағынаны ашу: Абай – қазақ халқының ұлы ақыны , ойшылы. Абайдың шын аты – Ибраһим. Абай Құнанбайұлы 1845 жылы 10 тамызда туып , 1904 жылы 6 шілдеде қайтыс болды. Абай Семей облысы , Абай ауданының Шыңғыс тауының

36

баурайындағы Қасқабұлақ деген жерде туған. Абай 12 жасынан бастап , өлең жаза бастайды. Өз өлеңдеріне 20 – дан астам әндер шығарған үлкен сазгер.Ой қозғау. Төмендегі сұрақтар арқылы өлеңді талдау.“Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба” деп неге айтып отыр?Ғалымға неліктен ұқсау керек? Ғылымды неге дүниеге , малға теңеп отыр?Адам білімді , ақылды болуы үшін не істеу керек?Ғылым сөзін айтқанда ойларыңа тағы қандай сөздер келеді?Сергіту сәті: Шынығу үшін шымыр боп , Шынығамыз шаршамайБұлшық еттер шымыр боп ,Аламыз сосын тыныс жай.Өлеңмен жұмыс. Өлеңді мәнерлеп оқу Іштей оқу. Дауыстап оқу.Сөздік жұмыс: Ғылым – табиғат пен қоғамның даму заңдары бойынша анықталған білім жүйесі. Ғалым – оқымысты , ғұлама. Топпен жұмысI топ II топСурет бойынша әңгіме құрастыру Оқу, білім туралы мақал – мәтел жаз. III топ “Егер мен ғалым болсам” тақырыбына әңгіме жазу

Білемін Білгім келеді Не үйрендім ?

Абай туралы не білесіңдер? Тағы не білгілерің келеді?

Сабақ бойы алған білімдеріңді тест арқылы тексерейік:Абайдың ғылым туралы жазған өлеңінің аты: А) Әсемпаз болма әрнеге. Ә) Ғылым таппай мақтанба Б) ЖазғытұрыАбайдың бес асыл сөзі: А) ойын,күлкі,рахат,қанағат,еңбек. Ә) еңбек,күлкі,ой,ойын,дарын Б) талап,еңбек,терең ой,қанағат,рахымАбайдың әжесінің аты: А) Зәуре Ә) Зейнеп Б) ЗереАбайдың шын аты: А) Абылай Ә) Ибраһим Б) АрманбайАбайдың анасының аты: А) Ұлжан. Ә) Ұлбике Б)ҰлтайАбайдың туған жері: А) Семей. Ә) Текелі Б) ҚапалСабақты қорытындылау: Ақын ғалым мен адам болу екеуінің тамыры бір дейді.Ғалым болудың басты шарты не нәрсе болсын ақылға салу.Үйге тапсырма беру: Өлеңді жаттап келу. Оқу, білімге байланысты мақал – мәтелдер жинастыру.Бағалау.

* * * * *

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММқазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Бердкей Манар

Сабақтың тақырыбы: М.Мағауин «Бір атаның балалары» Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушылардың мәтінді толық оқып, меңгергендерін тексере отырып, хикаяттағы кейіпкерлер туралы өзіндік пікірлерін қалыптастыру, өзіндік ойлау, эстетикалық көзқарасы қалыптасқан оқырман дайындау.Дамытушылы : қ Түрлі тәсілдер арқылы балалардың байқағыштық, тапқырлық, сөз астарын түсіну, өз ойын жазбаша да, ауызша да жүйелі айту қабілеттерін дамыту. Шығармашылыққа баулу. Әдеби шығарма идеясын тануға үйрету, сөздік қорын молайту.Т рбиелік:ә Шығарма идеясы негізінде оқушыларды адамгершілікке, мейірімділікке, бауырмалдыққа тәрбиелеу. Ұлтжандылық сезімдерін тереңдету. Сабақтың түрі: қорытынды сабақ. Сабақтың тәсілдері: топтық жұмыс, проблемалық ситуация тудыру, дамыта оқыту элементтерін пайдалану, сұрақ-жауап, шығармашылық жұмыс, әдеби пікірталас.Пәнаралық байланыс: тарих, музыка, қазақ тілі.Сабақтың көрнекілігі: кестелер, үлестірмелі парақтар мен суреттер, мемлекеттік рәміздер.

Сабақтың барысы1.Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгендеу. Кітап құралдарын тексеру. Үй тапсырмасын сұрауҮй тапырмасын сұрамас бұрын сыныпты екі топқа бөліп отырғызу. Әр топтың аты болу керек. Жоспар бойынша үй тапсырмасын сұрап шығам.Жоспар:• Басқарма ауылға неше бала алып келд?• Ахметтің неміс баласын асырап алуы туралы ауыл адамдары не ойлады?• Повесте суреттелген ауыл тұрмысы қандай? Қандай салт-дәстүртүрін кездестіруге болады? * Зекен үшін Ахмет қарт қандай әрекетке барды? а) Ал, балалар, осы шығарманы оқу барысында қандай қиын сөздер кездесті және сол сөздердің мағынасын ашып көрейікші. Гимнастерка - әскери сырт көйлек. Протез –адамның жоқ мүшесінің орнына ыңғайлап жасалған жасанды мүше.Лобогрейка – егін шабатын машина. 1- бөлім. Зигфридтің Зекен болып қалыптасу себебі (толықтырып, пікір қос)

37

Зигфрид Вангер деп айтуға тілі келмеген Ахмет шал оны қазақшалап Зекен деп атады. Бір баласын соғысқа аттандырып, қара қағаз алып, шаңырағы шайқалып, отым өшеді деп отырған Ахметтің Зекен үміт шырағын жақты. Өзіндегі бар мейірімін, ұлттық қасиетін осы Зекен бойына сіңіруге тырысты. Сондықтан Зекен бірден өзінің туған үйіне тап келгендей сезінді. Бөтенсімей, сіңіп кетті. Әке мен ананың ыстық құшағы, жұмсақ алақаны, махаббаты Зекенді қазақ ұлы етіп жіберді. б) Зекен әке үмітін ақтай ала ма? (пікір айт) Иә, Зекен Ахмет атаның туған ұлындай болып кетеді. Себебі Зекен - ақылды бала. Әкесі оны өгейсітпейді, жетімдік көрсетпеді. Сондықтан Зекен өсіп, өзінің кім екенін анық білгенде де Ахметұлы болып қала берді. Қарт әке-шешесін асырады. Сол кезде Совет үкіметіне соғыс ашқан немістер болды. Халық Зекенді жау санады. Соны біле тұра Ахмет қарт Зекенге әкелік махаббатын аямай берді. Әке ұғымының сырын терең ашу. Әкеге байланысты әр топ екі мақал-мәтел айту.2. «Тай өссе – ат тынығады Ұл өссе- әке тынығады.»3. «Ұл қыздан да жаман мінез шығады, Қырсыз қылық тек әкеден жұғады.»Мұғалімнің қорытынды сөзі: Иә, адамгершілігі мол, мейірімді, жақсы адам болу үшін ешқандай шекараның, нәсілдің, ұлттың, білімнің қажеті жоқ. Жүрек жылуы болса жеткілікті екен. Негізгісі –атаның емес, адамның ұлы бола біл.2- бөлім. а)Топты ж мыс.қ ұ Әр топқа тапсырма беріледі. А) Мәтіннен Дәуренбектің сөздерін белгілеңдер, мағынасын ашыңдар. Ә) Ахметтің сөздерін белгілеңдер.Оқушылардың жауабы тыңдалады, топтағы оқушылар жауап берген оқушыны толықтырып отырады. Дәуренбектің «жауды аяған жаралы», «ақылыңның ағында жансақ іске бастың» деген сөздері айыпталады. Ахметтің «Айналайын, үйге жүр. Апаң күтіп отыр. Жұрттың сөзін ұрғаның бар ма», «Сыртқы түрі –перде, ішін айт», - деген сөздерінен мәрттік, алған бетінен қайтпайтын қайсарлық, тамаша адамгершілік сезілетінін айтады. а) Жазбаша мінездеме беру. 1. Дәуренбекке 2. Ахметке 3. Венн диаграммасы бойынша негізгі екі кейіпкерге салыстыра мінездеме беріңдер.З- бөлім. Сергіту с ті.ә Екі топқа «Соғыс», « Бейбітшілік» сөздерінің мағынасын ашу Бейбітшілік Соғыс Топтастыру /3 минут/ 1- топ: Кейіпкерлер бойындағы адамдық қасиеттерді топтастыру. Қалаған кейіпкерлері бойынша.Кейіпкерлер леміә Осы шығарманың тәрбиелік мәні немесе мен қандай тәрбие аламын...Т рбие леміә ә4 -бөлім. «Мен соғысты айыптаймын» атты тақырыпта жазбаша ой- толғау айту тапсырылады. Сабақтың қорытынды бөлімі: Бейбітшілік- халық арманы екенін, бауырмалдық қазақ халқының ұлттық ерекшелігі екенін елімізден көруге бола ма? деген сұрақ қойылады. Сынып оқушылары сабақтан үйренгенін, түйгенін қол ұстасып, бір –бірінің жүзіне қарап айту арқылы қорытамыз. Үйге тапсырма Оқушылардың білімін бағалау. Сабақ соңы « Ақ кептерлер әнімен» аяқталады.

* * * * *

Беркенова Ұлболсын. Технология пәнінің мұғалімі Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы «№7 орта мектеп КММ»

Сабақтың тақырыбы: «Құрақ туралы жалпы түсінік. Құрақ түрлері.»Сабақтың мақсаты:а) білімділік:қазақ халқының терең тамырлы өнегелі әдет-ғұрпын, салт- дәстүрін, мәдени мұрасын оқушылар бойына дарытып, іскерлікке баулу.

) т рбиелік:ә ә ұқыпты, таза, әдемі жұмыс жасауға үйрету. Теориялық білімдерін ұштастыра отырып, имандылыққа, еңбекшілдік пен адамгершілікке тәрбиелеу.б)дамытушылы :қ оқушылардың талғамдық қабілетін арттыру, ой-өрісін, өзіндік іс- әрекетін, шығармашылық қабілетін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын, таным белсенділігін арттыру.Сабақтың түрі: аралас сабақСабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, нұсқау, сарамандық жұмыс, өзара іздене білу.Пәнаралық байланыс:Тарих, Геометрия, Әдебиет, Бейнелеу, Сызу, Өзін-өзі тану.Көрнекілігі және керекті құрал-жабдықтар:интерактивті тақта, қатты қағаз, үлгілер, сызғыш, ине, жіптер, қайшы,бор немесе қарындашСабақтың барысы: І. йымдастыру кезе і: Ұ ң - Оқушылардың сабаққа зейінін аудару мақсатында психологиялық дайындық минуты өткізіледі.«Жүректен-жүрекке» біріне-бірі жылы лебіз білдіреді, тілек айтады.ІІ. «Кім көп біледі?» Үй тапсырмасын сұрау.1.Белдемше конструкциялық ерекшеліктеріне қарай қалай бөлінеді? (қынамалы, кең етекті, бірнеше сыналы)2.Белдемше қандай киім түріне жатады? (әмбебап)3. Белдемше тігуге арналған құрал-жабдықтар? (тігін машинасы, үтік және үтік тақтайшасы, қайшы, сызғыш, бор немесе құрғақ сабын, жіптер)4. Белдемшені аң терісінен беліне қыстырып қолданған кез қай ғасыр? (тас ғасыры)5. Белдемшені тігуге алынатын өлшем бірліктер? (белдің жарты орамы, мықынның жарты орамы, арқаның белге дейінгі ұзындығы, бұйым ұзындығы)6. Белдемшені тігуге қолданылатын матаның бір түрі? (драп)О ушылар а бейнематериал к рсету.қ ғ ө

38

ІІІ. Жаңа сабақ. Құрақ туралы жалпы түсінік. Құрақ түрлері. Халықтың ұлт екенін айыратын үш негізгі арнасы бар: тіл өнері, қолөнері және саз өнері. Халқымыздың қолөнері деп халық тұрмысында жиі қолданылатын өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастыру, бейнелеу сияқты шығармашылық жиынтығын айтамыз. Солардың ішінде ертеден келе жатқан өнер апаларымыз, әжелеріміз тігетін құрақ құраудың өзіндік тарихы бар. Екі түрлі матаны бір-бірімен қиылыстыра тігетін болсақ, қарапайым ғана құрақ шығады. Құрақ құрау өнері ХV-XVI ғасырда дамыған.Абай атамыз айтқан бес дұшпанның бірі – ысырап болса, өнердің бұл саласы сол ысырапшылыққа жол бермейді.Құрақ құрау екі мақсатты көздейді:Матаның қиындыларын іске ұқсату (кәдеге жарату)Үлкен сәнділікке баулу, матадан әр түрлі фигуралар жасай отырып, қиылыстырып бір бұйым жасап шығару.Құрақтың атаулары әр түрлі: Қазақ тілінде құрақ құрау өнері – “құрақ”Орыс тілінде құрақ құрау өнері – “лоскутное шитье” немесе “мозаика”Жапон тілінде құрақ құрау өнері – “сашико”Ағылшын тілінде құрақ құрау өнері – “пэчворк” және “квилт” деп атайды.Құрақ,оның түрлері туралы мағлұмат:Құрақ құрау-халқымыздың үй-тұрмысы бұйымдарында ұрпақтан-ұрпаққа ұласқан ұлттық тәсілдегі өнері.Құрақ құрау үшін, қалған қиынды маталар қолданған. Құрақ құрау-мата қиындыларын іске ұқсату, кәдеге жарату және үлкен сәнділікпен матадан әр түрлі пішіндерді қиюластыра отырып келтіру.Бұрынғы әже-әпкелеріміз күнделікті үй-тіршілігінде өзіндік орны бар,пайдалануына қарай, шәй құюшыға арналған шағын көрпеше,мейманға салатын «төр көрпеше», ұйықтарда салатын мамық көрпеше, қыз ұзатыларда беретін түрлі түсті сәнді «атасына, енесіне» арналып, құрақ көрпе-көрпешелер жасауын дайындаған.Құрақ құрау өнерінің терең мән-мағынасы бар. Ертеде апа-әжелеріміз құрақ құрай отырып, қыз-немересіне арналған құрақты:«Отан болып құралып кетсін, өсіп-өнсін»деген тілекпен жасаған. Құрақ көрпешелердің әрбір бөлшегі геометриялық фигуралардан тұрады. Шаршы, алтыбұрыш, трапеция, пирамида, үшбұрыш, ромб, тік төртбұрыш, параллелограмм.Құрақ түрлерін бес топқа бөлеміз:Геометриялық Зооморфты Өсімдік тектес Тұрмыстық Ғарыштық Гүл құрағы Аққу Сегіз жапырақ Иықты Жұлдыз

ра ты мынадай т рлері барҚұ қ ң ү-Аққу,сегізжапырақ, шахмат, гүлқұрақ, тырнақатар, оюлы, ши құрақ т.б Аққу құрақ Гүл құрақ Тырнақатар Шахмат құрақ Сегізжапырақ

ра ты андай б йымдарда олданамыз?Құ қ қ ұ қ1. Майлық. 3. Әмиян. 5. Көрпе. 7. Жастық тыс. 9. Сәндік сөмке.2. Дастарқан. 4. Қолғап. 6. Қазан ұстағыш. 8.Аяққап.

ра ты алай, ай жерде олданыу а болады?Құ қ қ қ қ ғ .1.Жапырақ,сегіз жапырақ құрақтар-қонақ бөлмелерде қолданылады.2. Гүл жапырақтар салынған құрақ-жас жұбайларға дайындалады.3.Ши құрақтар көбіне төсекте қолданылады.Қыз жасауларында қолданады.4.Аққу жас жұбайлардың шымылдырығында қыздың төсек жапқышында және шымылдырықтың тұсына ілінетін тұс киіз өңірінде қолданылады.Құрақ құрауды жобалау:• Жасауға қажетті материалдар жеткілікті• Жасалуы көркем• Материалдар қымбат емес тез табылады• Еңбек шығыны да көп емес• Бұйым мөлшері жас ерекшеліктеріне сай• Экономикалық шығыны көп• Сапасы төзімді• Әдемі дизайнСарамандық жұмысқа кіріспес бұрын шеберханадағы қауіпсіздік ережелерін еске түсіріп аламыз.Қауіпсіздік ережесі:o Инені киімге қыстыруға болмайды.o Иненің жібін тіспен үзуге болмайды.o Инені жіпсіз тастауға болмайды.o Қайшыны жолдасыңа үшкір ұшымен берме.o Қайшыны ойыншық ретінде пайдалануға болмайды.o Үтікті мұғалімнің рұқсатынсыз тоққа қосуға болмайды.o Үтікті мата түріне қарай қыздыру қажет.o Үтікті арнайы тұтқасынан ұста.o Инені ине қадағышқа шаншы.o Қайшыны ашық тастама.Құрақ технологиясы:

1. Өрнек сызбасын қағаз бетіне түсіру.2. Түс таңдап бояу.3. Геометриялық пішінде үлгі қағаз дайындау.4. Матаны үлгі қағаз мөлшерімен қию.

39

5. Төртбұрыш, үшбұрыштарды қиғанда тігіске кететін өлшемді дұрыс есептеу.6. Өрнек бойынша бөлшектерді рет-ретімен тігу.

ІV. Сарамандық жұмыс.«Талаппен бастап, Талғаммен аяқта!» Құрақ көздерін қалай біріктіру туралы нұсқау беріледі.• Әр оқушы өз қалауымызша құрақ үлгісін жасаймыз.• Үлгіні түрлі-түсті қағазға түсіріп қиямыз.• Түрлі – түсті қағаздан дайын болған құрағымызды картонға жапсырамыз.V.Сергіту сәті.1. Жас жұбайлардың шымылдырығында қолданылатын құрақ түрі қандай ?(А у)ққ2. Аспан денесіне байланысты аталатын құрақ түрін ата ?(Ж лдызша)ұ3.Еуропа халқында құрақ құрау қалай аталады ?(Пэчворк)4.Жапон халқында құрақ құрау қалай аталады ?(Сашико)5. Гүлдің атына байланысты құрақ атауы ?( ыз алда )Қ ғ қVІ. Сабақты бекіту . Тест жұмысары.• Құрақ өнері неше түрге бөлінеді?А) 4 б) 5 в) 22. Құрақ өнері қазақ халқында қай ғасырда пайда болды?А) 19-20 б) 17-18 в) 15-163. Жұлдыз құрағы қай топқа жатады?А)зооморфты б) геометриялық в) ғарыштық4. Сегіз жапырақ құрағы қай топқа жатады?А) өсімдік тектес б) тұрмыстық в)геометриялық5. Жапон халқында құрақ өнері қалай аталады?А)мозаика б) құрақ в) сашико6. Құрақтың сәнді болуы несіне байланысты?А) үлгісіне б) көлеміне в) орындалуына7. Құрақ құрау қандай материалдан жасалады?А) былғары б) мата в) тері8. «Лоскутное шитье» деп қай тілде аталған?А)жапон б) қазақ в) орыс9. Ағылшын тілінде құрақ өнері қалай аталады?А)пэчворк б) сашико в)құрақ10. Гүлдің атына байланысты құрақ атауы?А)ою құрағы б) қызғалдақ құрағы в)шахмат құрағыVІІ.Оқушыларды бағалау.Белсене араласып, сұрақтарға жауап берген,тапсырманы дұрыс орындаған оқушыларды бағалау.VІІІ.Үйге тапсырма.Қатырма қағаздан қиып жасаған құрақтарын матаға түсіріп, көктеу

* * * * *Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы

«№4 жалпы білім беру орта мектебі»ММағылшын тілі пәні мұғалімі Бисенгалиева Айнур Сагымбаевна

PlanTheme Are you a web user?

Form 9 Date

Aim To introduce pupils with theme and give some information about sites; working with texts; working out a questionnaire

Aid Reading short texts; matching; sharing opinions

Result Respect each other’s opinions; to bring up to care about health, to use site for needs

Recourse English 9 form

Introduction Before learning our lesson, we use Association. You must write names of sites which you know.1. Google2. Yandex3. Mail.ru4. English studying sites5. Fashion sites6. Sports sites7. Hobby sites, others

40

Presentation Match the definitions

Google Public services and information online

Mail.ru Searching site

e.gov Portal

Bonprix.kz Dating site

Wikipedia Educational site

Cdo.kz Fashion site

G-GLOBAL – ЗАМАНАУИ ЖАҺАНДЫҚ ҮНДЕУЛЕР ЖӨНІНДЕ ҰСЫНЫСТАР ӘЗІРЛЕУ ҮШІН ӘЛЕМДІК ҚАУЫМДАСТЫҚТЫ БІРІКТІРУГЕ АРНАЛҒАН КӨПҚЫРЛЫ

ПЛАТФОРМА.

Main part Exercise 3.p.54 Read the textA new and very popular Internet news resource has appeared, from an unusual source. The online encyclopedia Wikipedia is now the number one choice for millions of web surfers who are looking for more information about the latest news stories. Wikipedia attracted more Internet users searching for certain information than many other sources. Wikipedia was started in 2001 and contains almost 700,000 articles. Wikipedia can be edited in real time by anyone. Critics say this means some of the facts and statements on the site can be wrong. However, that policy makes it successful. Its popularity is rising also because it has entries on almost any topic. Exercise 4. True or False • Wikipedia is the number one choice for news for many web surfers. T• Wikipedia can be edited in real time by anyone. T• Only editors can post information on the site. F

Conclusion Write some words

Mark Formative

Reflex Speak own opinion

Homework Compare 3 different sites

Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы №7 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Бисенова Жәмиланың математика пәніне арналған ыс а мерзімді жоспарқ қ

Саба ты атауық ң Екі таңбалы сандардың ондық құрамы.Ұзындықты өлшеу . Метр (м) 07.09.2015жСілтеме Кесте « Өлке» баспасы. Метр таяқшасыЖалпы ма саттарқ АКТ, СТО технологиясының стратегияларын ықпалдастыра отырып,ұзындық өлшем бірлігі

метр туралы түсінік беру. Күнделікті тұрмыста жиі кездесетін ұзындықты өлшеудің жаңа бірлігі – метрмен және оның көмегімен ұзындықты өлшеудің мән-жайымен оқушыларды таныстыру, ұзындық бірліктері метр, дециметр және сантиметрдің ара қатынасын тағайындау,бір амалмен шығарылатын есептерді (айырмалық салыстыру) шығаруды пысықтау, сынық сызықпен таныстыру. ,олардың оқылуы мен атауларын меңгерту. Математика пәніне қызығушылығын арттыру есептеу, логикалық ойлау әрекеттерін дамыту, ойларын дәлелдеуге бейімдеу, белсенділік танытуға дағдыландыру

О ыту н тиежесіқ ә Метр туралы түсінік қалыптасады. Өз бетінше есептеу тәсілдері қалыптасып , жылдам , дұрыс есептеуге дағдыланады.Олардың оқылуы мен атауларын меңгереді. Математика пәніне қызығушылықтары артып, есептеу, логикалық ойлау әрекеттері дамиды.Өз ойларын дәлелдеуге бейімделеді, сабақ арысында белсенділік танытуға ұмтылады.

Негізгі идеялар 1 дм = 10 см 1 м = 10 дм 1 м = 100 смТапсырмалар 1- тапсырма

А). Түсіндірме мәтінмен жұмыс.Жасыл кесіндіні дециметрмен,көк кесінді сантиметрмен өлшейміз.Б) Әр өлшем бірлігінің нені өлшеуге арналғандығын түсіндіру

2- тапсырма:Практикалық іс-әрекет.

3- тапсырма:Бір амалмен шығарылатын есептердің түрін қарастыру.

4- тапсырма:Ондықтар мен бірліктерді ата және жаз35 46 28 6319 51 79 94

5- тапсырма:Өздік жұмыс«Көршісін» табу

Кейінгі тапсырмалар Кері байланыс

41

Үй тапсырмасы 5мысал 9бет С А Б АҚ Б А Р Ы С Ы Мұғалімнің жазбаларыІ. Ұйымдастыру кезеңіІІ. Өткенді қайталауІІІ. Жаңа сабақ.Оқушылардың білімді белсенді меңгеруге дайындау кезеңі..Жаңа сабақ. Сабақ мақсатымен таныстыру. Мұғалімнің түсіндірмесі. 1 дм = 10 см1 м = 10 дм 1 м = 100 смІҮ. Жаңа сабақты бекіту. 28 тапсырма

Оқушының іс әректіТопқа бөлінуӨткенді еске түсіру

Психолгиялық дайындық

А). Түсіндірме мәтінмен жұмыс.Жасыл кесіндіні дециметрмен,көк кесінді сантиметрмен өлшейміз.Б) Әр өлшем бірлігінің нені өлшеуге арналғандығын түсіндіру2- тапсырма:Практикалық іс-әрекет.

V. Сергіту сәті3- тапсырма:Бір амалмен шығарылатын есептердің түрін қарастыру4- тапсырма:Ондықтар мен бірліктерді ата және жаз35 46 28 6319 51 79 945- тапсырма:Өздік жұмыс.«Көршісін» табу.VІ. Қорытындылау.VІІ. Кері байланыс. Не білемін?Не білдім?Не білгім келеді? VІІІ Сабақты жалпы қорытындылауІХ. Мадақтау. Формативті бағалау

Сабақ барысында диалогдық жұмыстарға қатысып отырады.

2 таңбалы сандарды ондықтар мен бірліктерге ажырату және топтау Оқулықтағы тапсырманы тақтада, дәптерде орындау арқылы ұзындықтың өлшем бірліктерін анықтау

Есептердің шартын, сұрағын, шешуін салыстыру

Өз бетінше жұмыс жасайды.Сабақ бойынша өз ойларын білдіреді, қорытынды жасайды

ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРЫ - БАЛАНЫ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ БАСТЫ ҚҰРАЛЫ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылыС. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің денешынықтыру

пәнінің мұғалімі Бөрқұлақов Мұратжан Айтуғанұлы

Қазіргі күндері адамдар арасындағы қарым-қатынаста ізгіліқ, сыйласымдылық, жанашырлық, бір- біріне деген көмек сияқты адамгершілі асыл қасиеттердің тамшылығы жайлы көп айтылып жүр. Сол адамгершілік тәрбиенің аталмыш қасиеттерін бала бойына дарыту әдістерінің бірі қимыл- қозғалысты ойындар деп қарастырып, осы мәселеге тоқталғанды жөн көріп отырмын.

Баршамызға белгілі, адамның тұлғалық қалыптасуы, қоршаған ортамен, болмыспен танысуы балалық шағында өте қауырт болады. Күннен күнге өсіп келе жатқан жас тәннің ең негізгі қажет ететіні қимыл-қозғалыстар, ойындар болып табылады. Бала тәрбиесіне ықпал ететін осы жол менің ойымша тиімді де дурыс әдістердің бірі сияқты. Өйткені ойын арқылы баланы адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеуге болады. Ал оның тиімділігі тәрбиешілердің балаларға жаңа қимыл-қозғалыстар, ойындар үйрету кезінде олардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін ескеріп, лайықты ойындар тағайындауына тікелей бай- ланысты болады. Біз болашақ ұрпағымызға тілімізді ғана үйретіп қоймай, салт-санамызды, эдет-ғурпымызды, дәстүрімізді мирас етіп қалдырып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасуына жағдай жасауымыз қажет.

Бұл ойындарды үйрету, өткізу кезінде көңіл бөлетін негізгі жайлар ойын тәртібінің қатаң саңталуын талап ету болып табылады. Ойын тәртібін булжытпай орындау баланы әділдікке, бір-біріне деген көмекке, өз тобындағы балалармен бірлесіп қимыл жасауға, уйымшылдыңқа тәрбиелейді. Қазақ халқынын, жылдар бойы атадан балаға жалғасып, қалыптасқан үлттық дәстүрі, әдет-ғурпы, тәрбие мектебі бар. Баршамызға белгілі, ойын арқылы баланың дене қурылысы жетіліп, өзі жасаған қимылына сенімі артады. Әрбір оқүшы өз денесін жан-жақты жетілдіру үшін қажетті қимыл-қозғалыста. Дене шынықтыру сабағынан басқа бос уақытында қызық халқының ұлттық ойындарын пайдалану арқылы да өзінің денесін шынықтыруға барлық мүмкіндік жасауға болады. Денсаулық сақтау, білім беру, тәрбиелеу сабақтан тыс уақытта да ұлттық ойындар ойнату барысында да іске асырылады Сабақтан тыс уақытта ойнаты-латын ойын түрлері оқушылардың қимыл-қозғалысқа деген икемділігін арттырып, шығармашылық қабілетін кеңейтеді. Ұлттық ойындар халық педагогикасының бір саласы болып отыр. Ол - сандаған ғасырлар бойы үрпақтың керегіне жарап, оларды өміргө әзірлеу қажетін өтеуде. Қазақтың ұлттық ойындары тек денені ғана емес, ойды жатгықтырушы да болып табылады. Халық өзін қоршаған дүниенің қыры мен сырын егжей-тегжейлі білуді баланың санасына ойын арқылы жастайынан сіңіре беруді көздеген, Ойын бала табиғатымен егіз. Өйткені бала ойынсыз өспек емес, жан-жақты дамымақ емес. Бүл жерде атап айтатын бір нәрсе, қазақтың үлттық ойындарын бүгінгі педагогикалық ілім талаптарына сай іріктеп, ретті қолдана білсек, онда ол сабақтың сапасын көтеріп, тиімділігін арт-тырады, сабақтан тыс уақытта жүргізілетін тәрбие жұмыстарын жандандыра түседі. Балалардың назарын

42

сабаққа аудару үшін мұғалім сабақтың ортасында 5-10 минут қимыл-қозғалыс ойындарын ойнатып, олардың қөңілдерің басқа жаққа аударады да, соның негізінде пайда болған ерік-жігерлерін негізі материалдарға аударады. Ал, ойынды сабақтың аяғында, көбіне оқушылар негізі оқу материалдарын меңгерген кезде қолдануға болады. Сабақ бітуге 5-10 мин қалғанда біртіндеп ұлттық ойынға көшкен жөн. Өйткені, оқушылардың үзіліс кезінде байсалды дем алуларына нұқсан келмеу жағын да ескерту орынды. Халық ойындарын пайдалану жасөспірімдердің тек дене тәрбиесіне ғана әсерін тигізіп қоймай, олардың жан-жақты дамуына, санасезімінің өсіп, жетілуіне оқу үлгіріміне де айтарлықтай әсер тигізеді. Мектептегі оқушыларының сабақ үстенде алатын білімін, тәрбиесін жалғастыратын кезең сабақтан тыс уақытта ойналатын ойын түрлері болып табылады. Оқү- тәрбие кездерінде бір-бірімен ұштасатын дәнекерлердің бірі- ұлттық ойындар. Сабақтан тыс уақытта өтілетін, жүргізілетін тәрбие жұмыстарына көп көңіл бөлінбейінше жақсы нәтиже бермейді. Сабақтан тыс уақытта ойналатын ойындарға әр уақытта мұғалімдер тарапынан қадағалаулар, басшылық болып отырулары қажет. Бала ағзасы қимыл-қозғалыссыз тура алмайды. Бала мектепке дейінгі жасында түрлі ойындармен ойнап үлгірген. Сондықтан ол мектепте де ойнауға, қозғалуға, жүгіруге бейім тұрады. Оқушылардың сабақ уақытында алған тәлім-тәрбиесі, оның саналы, игерілуі де сабақтан тыс уақытта, көпшілік орындарда қарым-қатынасына, үлкендерді сыйлауына байланысты көрініс береді. Ұлттық ойындарды оқушылар жиындарда, үзіліс арасында,сыныптар тыс, бос уақыттарында пайдалану үшін белсенді қабілетті оқушылардың жетекшілік рөлін пайдаланған жөн. Мүғалімдер ұжымы осы оқушы белсеңділер көмегімен, сабақ үстінде, сабақтан тыс уақытта үлттық ойындарды ойнатуды жалғастырады. Оған бақылау, басшылық жасайды.Төзімділік, шыдамдылық пен ұстамдылық өзін-өзі тежеу сияқты қасиеттердің қажеттілігін алғаш сезіну осы үлттық ойындардан басталады. Мысалы, сабақтан тыс уақытта оқушылармен ойнауға мынадай қазақтың улттық ойындарын усынуға болады. "Айгөлек", "Арқан тарту", "Белбеу тастау", "Соқыр теке", "Қойыңа қасқыр шапты", "Ат қума", "Жаяу көкпар", "Түйе-түйе", "Омпы", "Жала уалу", "Қасқыр мен ешкі", "Алшы", "Хан", "Хан жақсы ма?", "Күзетшілер", Ұшты-ұшты", "Көрші-көрші", "Сақина жинау" т.б. Ойындарды өткізу арқылы мұғалім балаларды қазақ халқының дәстурімен әдет-ғұрпын жоғалтпай, оны әрі қарай дамытуға, өз ұлтына деген сүйіспеншілікке жастайынан баулып, оны құрметтеуге тәрбиелейді. Қазақтың ұлттық ойындарын сабақта узбей өткізу балалардың қозғалыс белсенділігін арттырады, денсаулығын нығайтып, денесінің шынығу дөңгейін көтереді. Бұл ақылойдың, мидың қабылдау процесіне де әсер етеді. Сабақтан тыс уақытта ұлттық ойындар өткізу мынадай кезеңдерден тұрады:"Сабақтан тыс уақытта балалармен ата-аналар да ойын ұйымдастырып ойнатуға болады. Мысалы, ата-аналар үйымдастыратын ойын түрлері: 1. Жер, су, ауа 2. Кімнің астығы мол? 3. Саяхатшылар 4. Дүкен 5. Не өзгерді? Ойындарды баланың бос уақыттарында ойната отырып, тәрбиелейді.Ойын баланың жан серігі іспеттес. Қай бала болсын, ойынмен өседі. Әрбір елдің ойыны сол елдің қоғамдық өзгерістеріне, тұрмыс-тіршілігіне, айналысатын кәсіп-шаруашылық ерекшеліктеріне байланысты. Ұлттық ойындар - халықтық мол қазына. Сондықтан мүғалімнің міндеті - балаларды ойынға өз қызығушылығымен, ынтасымен қамтамасыз ету керек. Сонда ғана ойын мақсатына жетіп, тәрбиелік мәні арта түседі. Баланың әдепті, көргенді, қарапайым, қайырымды болып өсуі қоршаған ортасына, үлкендерге байланысты, сонымен бірге сабақта, сабақтан тыс уақытта ойнаған ойынның тәрбиелік мәніне де байланысты болады. Ойын барысында баланың бойында қайырымдылық қасиетті сіңіре білуіміз керек. Ол үшін баланың айналасына қолайлы жағдайлар жасауымыз керек.а) бала ұстаған затгың өз орнында және гигиеналық талапқа сай болуы тиіс;ә) баланың талабының қанағаттануы қажет;б) мүғалімнің жеке басының үлгі-өнегесі, мәдениеттілігі, байсалдылығы, мейірімділігі т.б. қасиеттері бала үшін аса маңызды; в) балалар өмірінің бағдарламалық талапқа сай дүрыс ұйымдастырылуы;

Мұғалім ойын ойнауға жағдай туғызумен қатар, балалардың ойынға белсенділігін үнемі арттырып отыруы тиіс. Мұғалім мектепте қандай жұмыс орындамасын оқушылардың алдында үлгі тұтарлықтай болуы керек. Дене тәрбиесі мұғалімінің басқа пәндердің мамандарымен салыстырғанда орны бөлек. Себебі, әр уақытта шәкірттің ұстазға еліктейтінін жақсы білеміз. Сондықтан мұғалім сабақ үстінде, яғни көрсету тәсілін қолданғанда өзі үлгі болады. Менің педагогикалық басты сенімім - оқушыны өзінің педагогикалық шеберлігімен, дене жаттығуларына деген сүйіспеншілігімен, былайша айтқанда шәкіртті қызықтыра білумен ынталандыру керек. Қорыта келгенде, тәуелсіз елімізге білімді, саналы, парасатты адамды тәрбиелеу үшін ұшқыр ойлы, тәні таза, денсаулығы мықты, адал да терең білімді, жоғары талғамды тұлға тәрбиелеу басты міндетім деп санаймын.

* * * * * Гапбарова Гүлшат. Бастауыш сынып мұғалімі

Маңғыстау облысы,Қарақия ауданы, «Мұнайшы ауылы №7 орта мектебі» КММ

2 сынып Әдебиеттік оқу Сабақтың тақырыбы: Кітап оқу. Ж. Аймауытов.Сабақтың мақсаты: Білімділік Оқушыларды Ж. Аймауытовтың еңбегімен, шығармашылығымен таныстыру. Мәтінінің мазмұны мен идеясын меңгерту. Дамытушылық: Оқушыларды сауатты, мәнерлі, әсерлі оқуға баулу. Шығармашылықпен жұмыс істеуге ықпал ету, ойлау шеберлігі мен сөйлеу мәдениетін дамыту.Тәрбиелік: Туған жерді , елді, ел рәміздерін, елордамызды қастерлеуге, біілімге құштарлыққа тәрбиелеу. Кітаты қадірлеуге тәрбиелеу.Сабақтың типі: Оқушылардың жаңа білімді меңгеру сабағы.. Әдіс-тәсілдері: СТО технологиясының тәсілдері, түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік көрсету арқылы түсіндіру,жарыс, ойын.Көрнекілік: «Жазушылар» топтамасы.. Ж. Аймауытов. І. Ұйымдастыру кезеңі ІІ. Үй тапсырмасымен тексеру ІІІ. Жаңа сабақ.ІҮ. Жаңа сабақты бекіту. Ү. Қорытындылау, бағалау. ҮІ. Үйге тапсырма.Сабақтың барысы:Ұйымдастыру кезеңі: а) Сәлемдесу , оқушыларды түгендеу. ә) Сабаққа әзірлігін тексеру, оқу құралдарын дайындау.

43

Үй тапсырмасымен жұмыс: Оқушылардың білімді белсенді меңгеруге дайындау кезеңі.ІІ. Жұмбақтар шешу.а) Теңізде түбі терең,Сүңгіген жетер әрең (Білім)ә) Көп әңгіме - өлеңім,Күнде ақыл беремін. (Кітап)б) Үндемес серік, ақылы берік. (Кітап)Жа а саба . ң қСаба та ырыбы мен ма сатымен таныстыруқ қ қ .Кітап адам мірінде аса ма ызды р л ат арады. Ол елді, жерді с юге, талапты кішіпейіл болу а, мейірімділікке,ө ң ө қ ү ғ т зімділікке баулиды. Кітап жаман деттерден аула болу а ндейді. Кітапты бізді о амымызды рбір адамыө ә қ ғ ү ң қ ғ ң ә к нделікті т рмысында пайдаланады. Одан а ыл - ке ес, т лім - т рбие, лгі - неге алады. Кітап – бізді рухани жанү ұ қ ң ә ә ү ө ң азы ымыз.ғО улы пен ж мысқ қ ұ .«Аласы білім кітаптан» деген а ыл с з ай шы армада келтірілген?ң қ ө қ ғКітап а байланысты та ы андай на ыл с з білесі ?қ ғ қ қ ө ңБаланы кітапты ызы а о ы аны туралы гіме о ып к рейік.ң қ ғ қ ғ әң қ ө«Жазушылар» топтамасы. Ж. Аймауытов 5. Топтастыру. ншіә жазушы композитор ызылтауда ту ан Жал ан жала рбаныҚ ғ ғ құ «Кітап о у» М тінді м нерлеп о у. қ ә ә қС здікпен ж мыс.ө ұ О ушылар т ртіп алу ж йесі бойынша олдарына алам алып здері шін т сініксіз с здерді астын белгілепқ ү ү қ қ ө ү ү ө ң отырады.Сол с здерді м нін ашу, т сіндіру, д птерге жазу.ө ң ә ү әО ушылар а тізбектей о ыту, мазм нын с рау.қ ғ қ ұ ұСергіту с тін ткізу.ә ө

абат - абат аттал ан,Қ қ қ ғАсыл с збен аптал ан.ө ғПара ы бар с йлейтін,ғ өОл азына лмейтін.қ өБетін адам ашады,Білім н рын шашадыұС ра тар мен тапсырмалар:ұ қ• М тін алай басталады? К п н ктені орнын толтыр.ә қ ө ү ң• Д птерге жазу.ә19. арт ожа з ауылын да, бас а д ниені де неге мытты?Қ қ ө қ ү ұ20. Кітапты алай о у керек?қ қ16−беттегі кітап о у кезіндегі бала ж зіні н рлануы нені білдіреді?қ ү ң ұСаба ты орыту: қ қ Біз не білдік? Тал ылау.қ

йге тапсырма:Ү Ж. Аймауытов. туралы м лімет. М тінді м нерлеп о у, жаттау. ә ә ә қО ушы білімі мен белсенділігін ба алау.қ ғ

* * * * *Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы Подстепный № 1 ЖОББМ

Джамакова Динагуль Айтжановна Математика пәні мұғалімі

Пән: геометрия 8 «ә» Күні: 23.10.15Тақырыбы: Бізді қоршаған әлемдегі төртбұрыштар.

(параллелограмдар, тіктөртбұрыштар, ромбтар, квадраттар трапециялар).

Мақсаты

Күтілетін нәтиже

Барлық төртбұрыштардың қасиеттерін пайдаланып, есептер шығару.А. Кез-келген дөңес төртбұрыштың анықтамасы мен қасиеттерін біледі. В. Төртбұрыштардың қасиеттерін пайдаланып, есептер шығарады.С. Өз бетімен төртбұрыш түрін ойлап таба алады, қасиеттерін көрсете алады.

Керекті жабдықтар Слайд, оқулық, нұсқаулық, ресурс парақтары, жұмыс дәптері, топшамалар, маркер, А3 қағазы, смайликтер, сызғыш.

Сабақ кезеңдері Мұғалім әрекеті

44

Кіріспе Оқушылармен амандасу. Психологиялық дайындық. Төртбұрыштардың суреттері мен ережелері бойынша топтарға бөледі.І топ:«Ережелер» ІІ топ: «Фигуралар» 2- минутТоптағы оқушыларға бағалау парақтары беріледі. Үй тапсырмасын тексеріп бағалау парағына енгізеді. 1.Кайт төртбұрышы немесе дельтоид. (Интернеттен қасиеттері мен ережесін айтып шығады.) 5-7 минутСұрақтар: «Серпілген сауалдар» арқылы сұрақтар қоямын.5. Диагональ дегеніміз не?6. Периметр дегеніміз не?7. Төртбұрыштардың ішкі бұрыштарының қосындысы нешеге тең? 1-2 минут

Тұсау-кесер

Топта өздері ойдан төртбұрыш түрін жасайды, оған ат қойып, қасиеттерін көрсетеді.(өзара смаиликтер арқылы бағалайды) 7-10 минут

Негізгі бөлімОқулықпен, ресурс парақтарымен жұмыс.Есептерді топтық, жұптық жұмыс жасау арқылы талдайды.8-10 минут.

Сергіту сәті. «Дөңес көпбұрыштар, дөңес емес көпбұрыштар». Егер айтылған фигура дөңес көпбұрышқа жатса, оң жаққа иілеміз, әйтпесе сол жаққа иілеміз. (параллелограмм, шеңбер, теңқабырғалы үшбұрыш, квадрат, алтыбұрыш, дөңгелек, трапеция, ромб, тікбұрышты үшбұрыш, пирамида, тіктөртбұрыш) 1-2 минут.

2. №156, 158 есептерді шығарады. Бер: АВСD трап-я, <А=900, АD=15, <D=450, ВС=10. Т/к: АВ Ш/і: АВ=5см.

Бер: АВСD трап-я, <А=600, АD=49, ВС=15. Т/к: Р Ш/і: (49-15):2=17см. 17·2=34см. Р=34+34+15+49=132см.

Қорытынды «Әліппе» әдісімен аяқтаймын. 2 минут уақыт беремін.Үйге тапсырма №153, барлық ережелерді жаттау. 1 минут

Алматы облысы, Жамбыл ауданы«Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО» КММ

Математика пәнінің мұғалімі Джанабаева Кумискуль Мурзановна

Саба ты та ырыбық ң қ : Тригонометриялы те деулерді шешуқ ңСаба ты ма саты:қ ң қ1. Қарапайым тригонометриялық теңдеулерді қайталайды және кез-келген тригонометриялық теңдеулерді шешу тәсілдеріне есептер шығарады.2. Оқушылар тригонометриялық функциялар туралы ойлау қабілеттерін дамытады, теңдеулерді шешу тәсілдерін есептер шығаруда қолдана білуге дағдыланады.3 Тапқырлыққа, топпен жұмыс жасауға, жауапкершілікке тәрбиеленеді..Саба ты т рі:қ ң ү Саяхат сабақ «Жүйелі білім» жедел поезын пайдалану.Саба ты дісі. қ ң ә Саралап-деңгейлеп оқытуСаба ты к рнекілігі: қ ң ө Деңгейлік тапсырмалар , плакат, формулалар, компьютерСаба ты барысы:қ ң1. йымдастыру кезе іҰ ңА) Оқушылардың сабаққа қатысуын, дайындығын тексеруБ) Сабақ мақсатын айту Поезд құрамында 2 вагон бар:I-вагонда Синустар тобы II-вагонда Косинустар тобы.Әр вагонда тексеруші-контролер болады. Оларға оқушылардың аты-жөні жазылған табель беріледі.Соған білімдерін бағалайды.Тексерушілер білімін вагон бригадирі бағалайды. Сендер білесіңдер Елбасымыздың «Нұрлы жол-болашаққа бастар жол» атты жолдауы Қазақ мемлекетінің жасампаз жорыққа шыққан жарқын жолы. Әр азамат осы жорықтың бел ортасында жүрсе, біз мықты ел боларымыз анық. «Нұрлы жол» қазақтың арманы Мәңгілік Елге жеткізер жол. «Жол мұраты –жету» Біздің мұратымыз білімді азамат болу. Бүгінгі сабақта «Жүйелі білім» поезымен , Мәңгілік елге саяхат жасаймыз. Мәңгілік елге білімді ұрпақ болып жетуіміз керек. Өткен сабақ бойынша оқушылар білімін тексеру.

45

Сұрақтар:1. Тригонометрия деген қандай ғылым?2. Тригонометрия теңдеулер мен алгебралық теңдеулер арасында қандай айырмашылық бар? 3. Тригонометриялық теңдеулерді шешудің қандай тәсілдерін білеміз?4. Алгебралық теңдеулерге не жатады?5. 2sinx+cosx=3 теңдеуі қарапайым тригонометриялық теңдеуге жата ма?

айталауҚМына теңдеулердің шешімін айтамыз.Sinx=a cosx=a tgx=a ctgx=a жәнеSinx=1, sinx=0, sinx=-1 Cosx=1, cosx=0 , cosx=-1tgx=0 , tgx=1 , tgx=-1ctgx=1, ctgx=0 , ctgx=-1 олдануҚ Теңдеулерді шешіп ,постерді қорғау 1. Cos(x-)= 2. Sin(x+)= 3. 6sin2x-3sinx=0Жауаптары:Ауызша сұрақтар: arcsin(-) arcctg(-) arccos(-) arcsin0 - неге тең? Sin2x= Cos2x= Sin2x= Cos2x= Т рлендіру ү Теңдеулерді түрлендірулер жасай отырып шешімін табыңдар 1 . cos14x - cos6x = 0 2. Sin2x - 2sinx = 0 3 Cos2x - sin2x = 0Жауаптарын тексере отырып , постерді қорғайды.Формуланы жаз sinх+sinу= cosх+cosу= Sinх-sinу= cosx- cosу= Sin(х+у)= cos(х+у)=

Sin(х-у)= cos(х-у)= Жина тауқ Формулаларды пайдалану арқылы теңдеулерді шешу.

1. 4sin2x-5sinxcosx+cos2x=0

2 . 2sin2x - cosx - 1=0Компьютерде көрсетілген жауап бойынша шешімдерін тексеру , постерді қорғау.С йкесін тап әСәйкестік тесті орындату.1.sin2x+cos2x a) 2. sin2x б) cos2x-sin2x3. 1-sin2x в)14. arcsin1 д) cos2x5 Cos2x е)900

6. sinx=-1 ж) 2sinxcosx

Сабақты қорыту Үйге тапсырма №124, №126 а, ә.

* * * * *Алматы обл, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә. Байсалбаев атындағы

орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММДосаева Баглан Беделбаевна. Математика пән мұғалімі

Коучинг сабағының жоспары

Күні:

Коуч: Досаева Б.Б.

Коучинг тақырыбы: Оқушыларды сыни тұрғыдан ойлауға үйрету

Мақсаты: Мұғалімдермен сын тұрғысынан ойлау стратегиясының элементтерін қолдана отырып оқушыларды сыни ойлауға тәрбиелеу жолдарын қарастыру.

Сілтемелер: Слайдтар, ғаламтор материалдары. Негізгі идеялар: СТО, сыни ойлауҚолданылатын материалдар:

Интерактивті тақта, компьютер, бейнематериалдар, планшет, постер, маркер, слайдтар, балауызшам, стикер, А4 парақтар

Өту формасы, технологиясы, әдістері:

Топтық жұмыс, жекелей жұмыс, СТО, сұрақ-жауап, Блум түймедағы, ББҮ парағы.

Коучинг кезеңдері

Коучтың іс-әрекеті Мұғалімнің іс-әрекеті

Психологиялық дайындық

Топқа бөлу. Кино кейіпкерлері арқылы 3топқа бөлу. Психологиялық тренинг

Шашу, түрлі-түсті кәмпиттерді бөліп алады, топтасады

Білу Тақырыпты ашу.

Эссе жазу «Балауыз шамның жануы». Әр столда балауызшам жанады, музыка «Одинокий пастух» қосылады. Жанып жатқан шамшырақты 5 мин бақылауДәптерге соған байланысты көрген фактілерді, ойларын түсіру.

Жекелей жұмыс. Эссе жазады.

Талқылау 4. Өздік бақылауларынан кейін ұжымдық талқылау жүргізу Эсселер оқылады, әртүрлі

46

5. Тыңдаушылар тапқан фактілерді классификациялау6. Олардың ерекшеліктері, ұқсастықтарыРольдік ойын:• Шамшырақтың жануын 70 қария тұрғысынан• 5 жастағы бала• Дін адамы• Физика• Астрономия• Философ

көзқарастағы ойлар айтылады. Бір балауызшамның жануынан әр түрлі сыни ойлардың шығатынын талқылайды. Топтық жұмыс. Рольдік ойын. Топ болып өз ойларын ортаға салады.

Түсіну «Жарық құмыра» тақырыбында видео-ролик көрсетіледі. Соған байланысты ашық сұрақтар қойылады.Сұрақ-жауап. Ашық сұрақтардың қойылуын қадағалау.

Видео-ролик бойынша сөйлейді. Сұрақ-жауап.

Сергіту сәті. Әуен ырғағымен дене мүшелері арқылы «Сандар жазу» ойынын ойнайды.

Қатысушылар билеп жүріп, дене мүшелерімен сандар жазады.

Талдау Жинақтау

СТО бойынша қысқаша материал слайд көрсетіледі. Топтық жұмыс. Сыни тұрғыдан ойлау деген тақырып бойынша постер құру, қорғау.

Әр топ постер қорғайды.

Бағалау ББҮ парағын толтырту. ББҮ парағын толтырып, өз ойларын жазады.

Рефлексия Бүгінгі жұмыс бойынша өз ойларын стикерге жазып «Білім ағашына» жапсырады.

Өз ойларын стикерге жазады. Тау суретіне өздерін қай жерге қоятынын анықтап, жапсырады.

«ЯЗЫКОВЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ ПОСЛОВИЦ, ПОГОВОРОК, ЗАГАДОК, ПОГОВОРОК НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА»

Учитель Ешекенова Ш.С.Саздинская средняя школа. Актобе

Пословицы, загадки, поговорки представляют собой богатый материал для обучения нормам произношения, совершенствования орфоэпической культуры детей.Работа с ними развивает мышление учащихся, прививает любовь к родному языку, повышает культуру речи, способствует лучшему усвоению грамматики и более глубокому изучению литературы, обогащает народной мудростью.С произведениями фольклора дети встречаются, как известно, рано. Придя в школу, они уже знают колыбельные песенки, считалки, загадки, пословицы, поговорки и другие виды устного народного творчества.Отбор ( подбор) пословиц определяется темой конкретного урока и его целями: образовательными, развивающими и воспитательными. Пословицы могут использоваться как дидактико — воспитательный материал на разных этапах урока русского языка: на этапе подготовки к изучению нового материала, на этапе творческой работы учащихся.Так, при объяснении правила правописания безударных гласных в корне берутся пословицы:Конец — делу венец.Кончил дело — гуляй смело.В первой пословице слово с безударной гласной (конец), во второй — гласный находится под ударением (кончил). После выяснения смысла пословиц предлагается найти родственные слова, объяснить написание гласнойо, найти проверочное слово. Эти пословицы учащиеся списывают, подчёркивают словаконей, кончил, гласнуюоособо выделяют красной пометкой.На этапе закрепления предлагаются такие пословицы:Пока молод — не страшен ни жар, ни холод.Около млдых посидеть — самому пом_л_деть.У м_л_дыхдорога не имеет конца.Учись см_лду — пригодится в старости.После выяснения смысла пословиц предлагается задание: списать и вставить пропущенные буквы.При закреплении темы «Безударные гласные в корне» предлагаются пословицы с творческим заданием: подобрать и вписать пословицу подходящие по смыслу слова, например:Дерево … живёт, дерево и воду бережёт.Февраль силён метелью, а март … .Март с водой, апрель с …, а май с … .Октябрь землю покроет, где листиком, где с … .При изучении звонких и глухих согласных также используются пословицы, которые помогают лучше усвоить данную тему.Например:Береги носв большой мороз.Разъясняется учащимся, каким орфографическим правилом следует руководствоваться, чтобы не делать ошибок при написании слов с глухими и звонкими согласными.На этапе закрепления слов с парными согласными предлагаются пословицы:Слаще всех плодов — плод честного труда.Свой глаз — алмаз.Дороже алмаза свои два глаза.Не шуба греет, а хлеб.Дети читают пословицы, объясняют их смысл. Следующее задание :вписать в столбик слова с сомнительной согласной и

47

подобрать к ним проверочное слово. На последних уроках по этой теме предлагаются пословицы под диктовку. Например:Зелёный наряд радует взгляд.Труд при учении скучен, да плод от учения вкусен.При изучении слов с удвоенными согласными также используются пословицы:Хорошая нива у дружного коллектива.Ссора до добра не доводит.Следующий вид работы по этой теме — это зрительный предупредительный диктант. На доске пословицы:Русскийсолдат не знает преград.Раннийпар родит пшеничку, а поздний метличку.Весенниеветры приносят летние дожди.Учащиеся читают пословицы, обращают внимание на написание выделенных слов, запоминают их. Затем слова с удвоенными согласными закрываются и учащиеся списывают пословицы.В начальных классах учащиеся постепенно учатся различатьь— показатель мягкостиь— разделительный. На этих уроках используются плакаты с пословицами:Родину — мать умей защищать.Отольются волку овечьи слёзки.Ученье — путь к уменью.От зорьки до зорьки моряки на вахте зорки.Задание: выписать в первый столбик слова с мягким знаком — показателем мягкости, во второй — слова с разделительным мягким знаком. Большую помощь могут оказать пословицы при изучении грамматики. Так, например, при изучении имени существительного берутся такие пословицы:Труд всегда даёт, а лень всегда берёт.Мир строит, война разрушает.Родная сторона — мать, чужая — мачеха.Учащиеся читают пословицы, объясняют их смысл, находят имена существительные, определяют род, число. Попутно дети выполняют задание по орфографии: объясняют правописание словсторона, война, родная.Затем они списывают пословицы, подчёркивают имена существительные. Определяют род,число.Также на уроках русского языка можно использовать загадки и поговорки по разным темам. Так, загадку про орех: « Не разбив горшочка, не съешь кашки», в 3 и 4 классах можно записать полностью при изучении, например, темы «Правописание слов с разделительным твёрдым знаком», а во 2 классе учащиеся, тренируясь в правописании слов с безударными гласными, запишут только слово отгадкуорех.1 классСлова с жи, ши, ча, ща, чу, щу.Хвостом виляет, зубаста, а не лает. (щука)Ног нет, а хожу.Рта нет, а скажу, когда всем спать, а когда вставать. (часы)В брюхе — баня, в носу решето, на голове пупок, всего одна рука, и та — на спине. (чайник)2 классПравописание слов с ь( обозначение мягкости согласных буквой ь)Конь стальной, хвост льняной. (иголка с ниткой)Я — вода и по воде плаваю.(льдинка)Что вверх корнем растёт? (сосулька)Когда он нужен, его выбрасывают.А когда не нужен, поднимают.(якорь)Здесь можно использовать ипоговорки:Больному всё горько.Смелость города берёт.Осень — перемен восемь.Правописание слов с разделительным ь.Меня пьют, меня льют. Всем нужна я, кто такая? (вода)С хвостом, а не зверь, с перьями, а не птица. (рыба)Поговорки:Бьётся как рыба об лёд.Своя семья — самые верные друзья.

Не игла шьёт, а руки.Здоровью цены нет.3 классБез руки, без ног — рубашки просит. (подушка)Вся дорожка обсыпана горошком. (звёзды)Белая кошка лезет в окошко. (свет)Поговорки:Остатки сладки.Редко, да метко.Не всякий гриб в лукошко кладут.3 классЛетом в шубе, а зимою голо. (лиственное дерево)В огороде у дорожки стоит солнышко на ножке. (подсолнух)Сидит на ложке, свесив ножки. (лапша)Поговорки:Кошке игрушки, мышке слёзки.Лентяй усталости не знает.

Систематическая работа над пословицей, поговоркой, загадкой многое даёт учащимся. Изучение их обогащает речь учащихся, повышает их грамотность. Способствует воспитанию эстетического вкуса. Разнообразная работа прививает учащимся любовь к устному народному творчеству.

Используемая литература:1. Дубовец З.А. Пословицы, загадки, поговорки на уроках русского языка.-М. 2000г.2. Полончук О.Г. К урокам грамоты и литературного чтения. / «Начальная школа» №3 2004 г.3. Орлова Г.А. Формирование языковой компетенции младших школьников.-М. 2001.

48

Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы«№4 жалпы білім беру орта мектебі»ММ

информатика пәні мұғалімі Жазыкбаева Кибат Тауирбаевна

Уақыты: информатика 6 сынып Мұғалім: Жазыкбаева Кибат

Сабақтың тақырыбы: Алгоритм типтері (сызықтық, тармақталған, циклдік).

Сабақтың мақсаты: Алгоритмнің типтері туралы жалпы мағлұмат беру.Оқушылардың ойлауын, компьютерлік сауаттылығы мен іскерлігін, танымдық қабілетін, логикалық сауаттылығын дамыта отырып, олардың пәнге деген қызығушылығын, белсенділігін арттыру.

Сілтеме: 8 - сынып биология оқулығыМұғалімдерге арналған нұсқаулықИнформатика оқыту әдістемесі

Оқыту нәтижесі: Оқушыларға алгоритм типтері туралы түсініктерді өз беттерімен жұмыстану арқылы меңгертуге ықпал жасау, топпен жұмыс істеуге дағдыларын қалыптастыру.

Сабақта қолданылатын материалдар:

АКТ, «Жигсо» әдісі,«Миға шабуыл», топтық жұмыс, электрондық оқулық

Қажет жабдықтар: ДК, оқулықтар, дәптерлер, презентация, таратпа карточкалар.

Тапсырмалар • Топтастыру. 3. Топтық тергеу.• Сұрақ-жауап 4. Бағалау

Саба барысында ы м алім мен о ушыны іс- рекеті:қ ғ ұғ қ ң ә

Ұйымдастыру кезеңі Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

А) амандауӘ) түгендеуБ) топтастыруВ) сергіту сәті.

«Жан жылуы» жаттығуы. Қолдарынан ұстап бір-біріне төмендегі сөздерді хормен айтады.

Мен сенен жылу аламын (сол жа ына арайды)ғ қЖ регіме саламын (тура арайды)ү қДосыма сыйлаймын (о а арайды)ңғ қС ттілік тілеймін (тура арайды)ә қ

Қима қағаздарда 3 түрлі атаулар жазылған, бірдей атауды алған оқушылар бір топ болып жиналады, яғни нәтижесінде 3 топ құрылады.1-топ «Алгоритм»2-топ «Программа»3-топ «Блок-сызба»Әр топқа бағалау парақшалары таратылып береді.

Үй тапсырмасы: «Миға шабуыл» әдісі арқылы үй тапсырмасын қайталау.

1. Алгоритм дегеніміз не?2. Алгоритмнің негізін қалауша кім?3. Алгоритм қай тілден шыққан?4. Алгоритм орындаушысы дегеніміз не?

Оқушылар өз білімдерімен бөліседі.

Жаңа сабақ Мағынаны тану

Мәтін бойынша жұмыс жасау «Жигсо» әдісі бойынша.Мәтін бойынша жанұя мүшелеріне бөлініп беріледі, әр бөлікті оқитын топ мүшесі үлкен жауапкершілікпен оқып, өз ұяластарына жеткізе алулары керек. Сараптау топтарына бөлініп, сол топтарда талқылау, күрделі жерлері мұқият түсіндіріліп, сараптау тобында бір-бірінен түсініп келгендерін бір-біріне үйретеді.

1 – топ «Алгоритм» тапсырмасы: сызықтық алгоритм2 - топ «Программа» тапсырмасы: тармақталған алгоритм3 - топ «Блок- сызба» тапсырмасы: циклдік алгоритм

Тапсырмалар Келесі алгоримді қарастырыңыз, алгоритмнің қай түрі екенін анықтаңыз:Ақпарат сақтауға арналған флеш жадын компьютерге енгізуФлеш жадында вирустардың бар болуын тексеруКеректі файлды флеш жадына сақтауФлеш жадының жұмысын тоқтатуФлеш жадын компьютерден шығаруКелесі алгоритм түрін анықта және алгоритм нәтижесін тап:Берілген бүтін х, y, z үш санның көбейтіндісін шығаратын программа жазыңдар.

49

Әр топ өз атына сай, яғни алгоритм тобы осы тапсырманың алгритмін құрады, «Программа» тобы осы есептің паскальдағы программасын құрады, ал «Блок-сызба» тобы осы есептің блок-сызбасын сызады.

Электрондық оқулықпен жұмыс.

Әр топтағы оқушыға өзінің тақырыбы бойынша жұмыстар беріледі.

Сабақты бекітуТест сұрақтары

Тест сұрақтары арқылы сабақты бекіту

•Паскальда бағдарлама қандай кызметші сөзбен басталады ?1) begin 2) var 3) program*2. Өрнектің мәнін табыңыз: х=3 болған жағдайда sqr(sqr(х))=...1) 9 2) 81* 3) 273. Бөлінді қалдығын табу үшін қандай функция қолданылады?1) DIV 2) mod* 3) abs 4. Паскаль бағдарламасында айнымалыларды сипаттау бөлігі қандай қызметші сөзбен басталады?1) Begin 2) Var* 3) Program5. Алгоритмнің неше типі бар?1) 1 2) 2 3) 3*6. Өрнектің мәні неге тең 19 div 4?1) 3* 2) 4 3)197. Қай операторда цикл шарты циклдің басында тексеріледі?1) While* 2) Repeat 3) Fог8. Блок-схемада ромб нені білдіреді?1) мәліметтерді өңдейді2) нәтижені шығарады3) шарт беріледі*9. Қай операторда циклден шығу шарты шарт ақиқат болғанда орындалады?1) While 2) Repeat* 3) Fог10. Шарт деген не? 1) Жауабы «иә» немесе «жоқ» болатын ұйғарым 2) Жауабы «иә» болатын ұйғарым 3) Жауабы «жоқ» болатын ұйғарым

Үйге тапсырмасын беру А және В бүтін сандары берілген. Осы сандардың S-қосындасын, R-айырмасын, K-көбейтіндісін табу алгоритмін құру керек.

Бағалау Өзін-өзі бағалау (білім ағашы арқылы өзінің деңгейін анықтауы)

Рефлексия Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын стикерлерге жазу. Екі жұлдыз - бір тілек әдісімен толтырады.

ОТКРЫТЫЙ УРОК ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ В 11 КЛАССЕ

Жаксылыкова Гульнар Нармахановна Учитель русского языка и литературы КГУ « Средняя школа имени А. Байсалбаева с дошкольным

мини-центром». Карасайский район

«Нет ничего хорошего или плохого, но мышление создает и то, и другое». Уильям Шекспир.

Новая методика преподавания по внедрению семимодульного обучения ознакомила нас с методами приемлемыми для наших школ, и заставило глубоко задуматься над прежним преподаванием в школах. Эти методы обучения помогают раскрыть возможности вашего ученика в получении эффективных знаний. « В настоящее время неоспорим факт наибольшего воздействия на процесс обучения и результаты учеников не столько деятельности администрации школ и органов управления системой образования по обеспечению учителей соответствующими ресурсами, сколько повседневной работой самого учителя в классе, направленной на воспитание учащихся. Поскольку стержневой фигурой в совершенствовании деятельности школ и обеспечении успешности обучения учеников сегодня является учитель». (Руководство для учителя.стр.110.) Из серии последовательных уроков это был четвертый урок, по теме: Повторение по теме: « Главные члены предложения». Первыми шагами в изменении моей педагогической практики были среднесрочные и краткосрочные планирования. После применения на практике в школе между этапами «лицом к лицу» я уже знала, что использование методов критического мышления «фишбоун», «Шляпы де Боно», «Дерево знаний» имеют огромную пользу. Все эти методы имели большой успех у меня на уроке и ученики с удовольствием участвовали в них. В течение сорока пяти минут все семь модулей как механизмы одного мотора плавно работают на выполнение одной задачи, достижения целей урока. На начальном этапе планирования своего урока, у меня присутствует стадия вызова, которая основывается на уже имеющихся знаниях учащихся. Так организационный момент урока я начала с психологического настроя на урок, мы поприветствовали друг друга и подарили друг другу улыбки. Опрос домашнего задания я провела через прием « Круг радости». Здесь я включила в урок модуль « Новые подходы». Мы все встали в круг и пожелали друг другу самые сокровенные

50

пожелания, так как предыдущей темой была « Типы предложения по цели высказывания» и через побудительные, восклицательные предложения, через пожелания мы проверили домашнюю работу. А пожелания были такие: Жансая пожелала всем удачного дня, Нурлан, чтобы все хорошо сдали ЕНТ, а Айгуля, чтобы все были здоровы. Таким образом, я вместе с классом проверила домашнее задание, учащиеся назвали все простые предложения по цели высказывания и определили их типы, а также правильно интонировали их в своих примерах. Стадия осмысления позволяет ученику получить новую информацию, осмыслить ее, соотнести с уже имеющимися знаниями. Именно на этой стадии я должна была разделить класс на две группы, создала коллаборативную среду. Потому что «Коллаборативный класс представляет собой класс, в котором учитель, понимает меру своей ответственности, не ограниченной лишь рамками преподаваемого предмета и содержания обучения». (Руководство для учителя.стр.132).Так ученики сами создали коллаборативную среду, разделив класс на две группы, группа « Подлежащих» и группа «Сказуемых» так, как тема моего урока «Главные члены предложения». Я дала задание, чтобы каждая группа подготовили выступление по этим темам и приготовили бы их в виде концептуальных карт, а также должны были защитить свои творческие работы. Таким образом группы приготовили концептуальные карты по этим определениям. Учащиеся очень творчески подошли к этому заданию. Саморегуляция у учеников проявилась в полной мере. Ученики нарисовали очень интересные постеры, но, к сожалению, из-за ограниченного времени дети не успели раскрасить их полностью, чем и были огорчены. Постеры презентовали отлично, если спикер не мог ответить, группа тут же приходила на помощь. Это задание учащиеся научились выполнять совсем недавно, но благодаря совместной работе они справлялись хорошо. Мои учащиеся на протяжении всего задания слушали друг друга, высказывали свое мнение, помогали друг другу. И прежде чем оценить свои постеры на заданные темы, ученики составили концептуальную карту критерий оценивания и группы по этим критериям должны были оценить постеры. Критерии учащиеся составили такие: 1)Присутствие при защите постеров всех участников группы .2) Ораторское мастерство 3)Грамматически правильно дать формулировку определениям 4)Присутствие пяти-шести примеров в составе предложений. 5)Качественное использование ресурсов при подготовке материалов. Оценивание работ по составленным четким критериям, они делали сами. Опять же работал прием саморегуляции и метод «Оценивание для обучения». Потому что «Не случайно категория «оценивание» означает в переводе с латинского языка «сидеть рядом», поскольку характерным признаком оценивания является то, что один субъект внимательно наблюдает за тем, что говорит или делает другой, либо в случае самооценивания размышляет о своих собственных знаниях, понимании или поведении». (Руководство для учителя.стр.162) Чтобы немного разрядить обстановку в классе мы провели физминутку .При разминке каждый ученик, стоя у своего стола свободно без смущения, повторяли движения и еще с таким удовольствием. После данной физминутки, у детей поднимается настроение, все дружно настроены на позитивное продолжение урока. Каким бы ни было задание сложным или лёгким, они уверены в своих силах. После была проведена работа у доски по диаграмме Венна, ученица А и ученица Б дали еще раз определения по теме подлежащее и сказуемое и вывели общие признаки по этим определениям. Они подчеркнули то, что и подлежащее и сказуемое являются главными членами предложения, и то, что они оба могут выражаться существительным, глаголом, прилагательным, числительным, местоимением. На этом этапе работал метод « Диалогического обучения». Здесь присутствует еще один важный аспект диалогического общения-то, что диалог, прежде всего двусторонний процесс. Сильный ученик также приобретает какие-то знания в ходе него, проговаривая известные ему факты и идеи, сильный ученик выявляет, какой объем учебного материала он сам знает лучше, а какой хуже, и соответственно делает себе ориентир для самообразования. Во время групповых работ многие ученики почувствовали уверенность, свою значимость. В результате введения диалога в обучение ребята стали более полно и внятно отвечать на вопросы, рассуждать и приводить примеры. Также при защите постеров по назначенным тематикам участвовали все участники групп и к тому же ответы их звучали четко, целенаправленно, уверенно, убедительно. В этом немаловажную роль также сыграло создание дружественных, добрых отношений во время работы в группах, в парах. Ребята чувствуют себя раскованно, выслушивают мнение каждого. Чувствовалась их хорошая подготовка, понимание и раскрытие темы, приводили примеры, называя точные признаки подлежащего, что это предмет, и признаки сказуемого, что он выражает действие предмета например: рожь поспела, учитель предупредил, звонок прозвенел, таким образом, приводили все доказательства к своей речи. А на этом этапе хорошо работал метод критического мышления и проявление лидерских качеств, модуль «Талантливые и одаренные» так, как в моих учениках я раскрыла задатки «актерского и ораторского мастерства», а также здесь нужно учесть, что это класс с казахским языком обучения. Эти свои таланты проявила ученица Б, потому что своим выступлением она очень удивила меня, и я ее за это похвалила и была очень горда за нее. Следующим этапом урока был этап закрепления, здесь я провела работу с интерактивной доской. На этом этапе работал модуль «Применение ИКТ». На интерактивной доске были представлены пословицы и поговорки с пропущенными главными членами предложения. Например такие как: Пословица – народная (что?) мудрость. Хлеб ( что делает? ) питает тело, а книга (что делает? ) питает разум. (кто?) Умный надеется на разум, а (кто?) глупый надеется на надежду. Декабрь (что делает?) год кончает, и зиму (что делает?) начинает. Так учащиеся проявляли свою ловкость и смекалку в отгадывании пословиц и поговорок, а некоторые ученики реагировали быстрее и отвечали быстрее всех. Тут в этом задании свой талант и одаренность проявили ученица С и ученица А. Ученица А моя наблюдаемая «отличница». На этом этапе она проявила свои лидерские качества, свою одаренность. И как спикер она выступила отлично, с четко поставленной речью, и в работе с пословицами и поговорками работала хорошо, быстрее всех отвечала и называла слова, помогала другим членам группы в течение всего урока, почти на каждом моменте работала зона ЗБР с ее стороны. Ведь Выготский считает, что когнитивное обучение становится особенно продуктивным, когда ученики исследуют новую тему в своей зоне ближайшего развития. (Руководство для учителя). На предпоследнем этапе урока, чтобы проверить, как мои ученики усвоили и углубили свои знания по этой теме и закрепили её, предложила игру "Логическая цепочка". В этом задании при помощи клубка ниток учащиеся придумывают к подлежащим по действию названного предмета сказуемые и передают нить клубка друг другу по очередности. Например: ветер - шелестит, музыка - звучит, облака- плывут, ручей- течет, соловей поет. В этом задании ученики затруднялись в ответах, так как слова были разные, нужно было сосредоточиться и вспоминать предмет и

51

его действие. Ученица Б не раз выручала своих одноклассников. На одно определение она сразу давала ответ, я для себя отметила, что на следующий урок я приготовлю дифференцированные задания для ученицы Б и ученицы А , так как узнала возможности этих учащихся с другой стороны. Некоторые задания были очень простыми для них. Ученица А и ученица Б отвечали быстро и правильно, видно, что они лучше всех усвоили материал. А вот ученица С , она моя вторая наблюдаемая «троечница», справилась с заданием при помощи наводящих вопросов с помощью своей группы, она справилась со стеснением, робостью, и своими внутренними страхами и уже при второй попытке она уже правильнее отвечала на вопросы, например в задании с пословицами и поговорками. Мне нужно было, чтобы при помощи данной логической игры, учащиеся смогли ответить на вопросы по пройденным темам и имели представления о главных членах предложения. Учащиеся с поставленной задачей справились, и моя цель была достигнута. Следующим заданием была работа на развитие критического мышления со стикерами, по таблице « Я могу. Не совсем уверен. Сомневаюсь». Целью данного модуля является развитие мыслительных навыков учащихся. Потому что «Критическое мышление предполагает развитие таких навыков, как приобретение доказательств посредством наблюдения и слушания, с учетом контекста, и применение соответствующих критериевпринятия решения». (Руководство для учителя. Стр.154) Тут работало критическое мышление и саморегуляция учеников, через метод «Сэндвича». Зеленый, красный, желтый. Критерии оценивания по этой таблице были такие: 1) Определить подлежащее и сказуемое . 2) Объяснить их способы выражения . 3)Грамматически правильно писать подлежащее и сказуемое в предложениях .4) Уметь разделять односоставные предложения от двусоставных. Немного подумав, ребята развесили свои стикеры в таблице. Домашним заданием было заполнить рефлексивные листы: « Мои достижения и мои трудности», а также составить тестовые вопросы по теме: «Главные члены предложения».К концу последовательных уроков произошли следующие изменения. Слабая ученица С перестала замыкаться в себе, она смогла преодолеть своё стеснение. У неё наладились отношения с ребятами в классе. Ребятам было очень интересно узнать, кто может писать стихи на русском языке, например «Пришла к нам осень невзначай. А ну-ка лето провожай. Придет еще одна пора. И будет нам тогда всегда. Настрой на завтра, как тогда» конечно, у нее получилось не совсем складно, но желание выразить себя показало, что эта ученица стремится к прекрасному, ищет пути самореализации. Следующая ученица, по которой я проводила исследование, ученица Б. Она стала лучше усваивать материал, справлялась с трудными заданиями, активно работала в групповых работах, научилась делать самоанализ. При работе с интерактивной доской над пословицами и поговорками, она проявила лидерские качества. Следующая исследуемая, ученица А, раскрывала более объёмно задания, которые были заданы, являлась лидером на многих этапах урока, она самостоятельно могла принимать решения, отвечать быстро, сосредоточившись на главном. А вот ученик С проявил себя на физминутке , тут он проявил задатки талантливого ребенка . С ребятами он так артистично танцевал, что он особенно выделялся среди всех . По моим наблюдениям можно сказать, что после последовательных уроков изменились отношение детей к обучению я буду ещё больше стараться выявлять талантливых и одарённых детей. Через что и как? Я например буду 1)готовить усложненные задания в форме более углубленного обучения. 2)задействую таких одаренных учеников в различных олимпиадах, в Дарын, Зере, Акбота, Золотое руно и т.д.3)использую тесты, оценивающие эмоционально-психологическое состояние талантливых учеников 4) буду вовлекать их родителей, с помощью различных анкет, бесед, участием во внеклассных занятиях. Это все я должна проделать, чтобы развить и понять стремления и самореализацию каждого ребёнка и выявив их, показать на что, они способны. В своей рефлексии хочу отметить, что я может не совсем как следует, достигла всех целей, но первые шаги уже сделаны и я уверена, что мои последующие уроки будут проходить увереннее с соблюдением всех правил. Работа в группах, диалоги, подведение итогов- все это новое для детей и проведение урока в такой форме более эффективнее, чем традиционный урок. Отдельно хочется сказать про деятельность детей. Я увидела, что применяя эти семь модулей на уроке, урок становится интересным, насыщенным, работают все ученики, развивается их речь, каждый высказывает свои мысли, отстаивает свою точку зрения. Особенно им понравилось то, что уроки интерактивные: деления и работа в группах, паре и свободное передвижение по кабинету во время урока, составление постеров, заполнение оценочных листов. Самостоятельно разрабатывают цели и задачи, что является важнейшим аспектом саморегуляции и обучения тому, как учиться. Развивая в детях критическое мышление, я научилась критически относиться и к своим действиям: я могу оценить как свои положительные моменты в работе, так и возникшие трудности, над которыми предстоит еще долгая работа.

* * * * *ХИМИЯ САБАҒЫНДА ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ПАЙДАЛАНУ

АРҚЫЛЫ ОҚУ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылыС. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің

Химия - биология пәнінің мұғалімі Жалмұрзаев Мейірбек Тәжібекұлы

Қазіргі таңдағы еліміздегі білім беру жүйесінің ең басты міндеті – білім берудің ұлттық моделіне өту арқылы жас ұрпақтың білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізу. Мұғалімдер алдында оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын қолдана отырып, жеке тұлғаның дамуына жағдай туғызу қажеттілігі тұр. Жаңа технология әрбір мұғалімнен жаңа ізденісті, шығармашылықпен ойлауды талап етеді.Заманауи тәсілдің ең негізгі ерекшелігі оқушылардың алған білімдерін жай ғана үйреніп қоймай, оларды орынды жерде қолдана білуіне басты назар аудару болып табылады, ал ХХІ ғасырда талап етілетін дағдылардың мәні де осында. Жаңа инновациялық технологияларды пайдалану- заман талабы. Жаңа талаптар оқушыға емес, қазіргі заман мұғаліміне қойылады, мұғалімдер тек «сабақ беруші» ғана емес, баланың оқу ортасын құра арлатын адам болуы керек. Педагогикалық технологияларды іске асыру үшін қалыпты емес жағдайда жұмыс істей алатын, технологиялық ұйымдастырылған білім беру процесін түсінетін, жаңа рөлді қабылдай алатын педагог болуы қажет. Ол үшін мұғалім жаңашылдыққа дайын болуы керек. Жаңа заман мұғалімдерінің білім мазмұнына өзгеріс енгізе алатын, оқыту мен тәрбиеге жаңа әдістер мен технологияларды енгізе алатын зор шығармашылық әлеуеті бар. Сабақ мақсатына жету үшін оқушылардың уәж дағдыларын дамытуға жағдай жасау керек. Жаңа технология әдістеріне жататын электронды оқулықтар қазіргі оқу үдерісінде үлкен маңызға ие болып отыр. Электронды оқулықтарды пайдалану арқылы екі жақты

52

білім алады: біріншісі- пәндік білім, екіншісі-компьютерлік білім. Химия пәні экстрималды ғылым болғандықтан, көптеген тәжірибелер жасауға тура келеді. Бұл әдістің тиімділігі оқушылардың таным деңгейін дамытуда, теориялық білім эксперимент, тәжірибе арқылы бекітілуі үлкен рөл атқарады және көзімен көргендіктен есінде жақсы сақтайды.

Әрбір сабақ мұғалімнің шығармашылық жұмысы.Сондықтан да әр сабақты оқушының есінде қалатындай етіп түрлендіріп отырған жөн. Білім берудегі мемлекет саясатының ең маңызды мәселелері- маман даярлау сапасын жақсарту, білім берудегі ғылыми әдістемелік жүйелерді түбегейлі реформалау, оқытудың формалары мен әдістерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы жаңашыл оқу-тәрбие тәжірибелері мен білімді арттыру үдерісіндегі жүйелілікті қамтамасыз етуді, оның рөлін жетілдіру және қазіргі заман техникасын жоғары деңгейде қолдана білу болып табылады. Қазіргі ғылым мен техниканың дамыған заманында оқушылардың білім деңгейін тереңдету, ғылыми тұрғыда, өз бетімен жұмыс істеуге дағдыландыру ойлау қабілетін дамыту, сөйлеу шеберліктерін арттыру, өз беттерімен ізденушіліктерін ақпараттық құралдарды іздестіру және оны пайдалана білу мақсатында-ұстаз шеберлігінің белгісі. Осы бағытта 8-сыныпта «Сутектің химиялық қасиеттері, қолданылуы» тақырыбында өтілген электрондық оқу жүйесін пайдалану сабағы теориялық алған білімдерін практикамен ұштастыруда, тәжірибе жұмысын көзбен көруге мүмкіндік алып, өз беттерімен ізденушіліктері мен белсенділігін арттырып, білім сапасын заман талабына сай дамуына, ой-өрісін кеңейтуге танымдық қабілеттерін арттыруға үлкен әсерін тигізеді.Ұлы шығыс ойшылы Конфуций: «Маған айтып берсең ұмытып қаламын, көрсетсең есімде сақтауым мүмкін, менің өзіме жасатсаң үйренемін» деген. Қазіргі ғылыми зерттеулер бұл даналықтың астарында терең мағына жатқандығын байқатады. Сондықтан да әр сабақты оқушылардың есінде қалатындай етіп түрлендіріп, жаңа технология элементтерін пайдаланып өту-бүгінгі заман талабы. Жаңа технология әдістерінің бірі электрондық оқулықтарды химияның сабақтарында пайдалану кезінде оқушыларға мынадай тиімділігі бар: таным белсенділігінің деңгейін арттыру, теориялық білімін практикамен ұштастыруды, көптеген тәжірибелерді көзбен көреді, өздігінен қажетті білім алады,қосымша материалдар жинайды,тәжірибелерді көзбен көргендіктен есте жақсы сақтайды,қызығушылығы, белсенділін арттырады,химиялық реактивтерді үнемді пайдалануға тиімді, тақырып бойынша тапсырмалар орындайды,тесттер шешіп,өз білімін бағалай алады,қателіктер мен жұмыс жасап, болдырмау жолын шешеді,жеке жұмыс жасау мүмкіндігі болады. Электронды оқулықтың шағын мектептегі тиімсіздігі:Шағын мектептерде балама сыныптардың болмауы.Мектепте компьютердің жетімсіздігі.Компьютер маманының жетіспеушілігі.

Электронды оқулықтар оқушылардың өз бетінше жұмысын және жоғары танымдық белсенділігін арттырады, олардың терең де тиянақты білім алуға сонымен бірге барлық оқу процесінңғ алға қойған мақсатынан бастап, қол жеткен нәтижесіне дейінгі аралықты қамтиды, оқушыларға химия пәнінен үлкен ақпараттық білім кеңістігіне жол көрсетеді. Оқыту процесінде оқушылардың ақпараттық технологияларды пайдалануы, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі ұйымдастыру, өзіндік сараптау, жоспарлау мүмкіндіктеріне негізделген оқытылу мүмкіндігін береді. Заман талабына сай техналогияларды шәкірттеріміздің тиімді пайдалана алуы болашақтың өркендеуін білдіреді. Білім берудің жаңа технологиялық тиімді әдістерінің бірі- электрондық оқулық екендігін оның бүгінгі заман талабына сай оқу құралы екендігі. Себебі әр оқушының жеке жұмыс жасауына, іс жүзінде тәжірибе жұмысын компьютер арқылы орындай алуы оқушылардың қызығушылығын оятып білімге деген құштарлығын арттырып жігерін оятты. Ұрпағы білімді де тәрбиелі халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа сапалы білім, өнегелі тәрбие беру- бүгінгі күннің басты талабы. Әр мұғалім өз практикасында қажетті әдіс-тәсілдерді дер кезінде қабылдап, дұрыс пайдалана білуі керек. Еліміздің дамуына үлес қосатын, әлеуметтік өркениетке көтерілетін парасатты, денсаулығы мықты азаматты тәрбиелеу-ұстаздар қауымының бүгінгі таңдағы басты міндеті.

Пайдаланған әдебиеттер:

• Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы Ақпараттандыру және байланыс агенттігі. «Қазақстан Республикасында ақпараттық теңсіздікті төмендету бағдарламасы бойынша халықты компьютерлік сауаттылыққа оқыту жөніндегі оқу-әдістемелік құрал. Алматы 2007»• А.Әлімов. Интербелсенді әдістерді жоғары оқу орындарында қолдану. Оқу құралы. Алматы 2009.• Н.Нұрахмтов, К.Сармаов, К.Жексенбин. 8-сынып Химия. Алматы мектеп 2012ж.• Химия мектепте журналы №1 2014ж, №3 2009ж, №5 2013ж.• Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2015 жылға дейінгі тұжырымдамасы.• Қазақстан мектебі №5.8 2004-2009ж.• Білім кілті №6 2008ж.

53

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы № 80 мектеп лицейінің бастауыш сынып мұғалімі

Жалмұрзаева Самал Мейірбекқызы

Қазіргі таңда еліміздің болашақ ұрпақтарын тәрбиелеу бағытындағы білім беру мәселесі -мемлекетіміздің басты ұстанымдарының бірі. Осы ұстанымға жетудің бірден – бір жолы: әлемдік білім кеңістігінен орын алу, өркениетті, қуатты елдер қатарына қосылу болып табылады. Оқытудың инновациялық технологияларын пайдалана отырыпбілім сапасын арттыру, сондай – ақ рухани жан дүниесі бай, жан – жақты дамыған ұрпақ тәрбиелеу -осы ұстанымдардан туып отырған өзекті мәселелердің бірі. Бүгінгі таңда білім саласының алдында дайын білімді, дағдыларды меңгеретін, қайталайтын ғана емес, шығармашылық бағытта жұмыс істейтін, тың жаңалықтар ашатын, біртума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру міндеті тұр. Жаңаша білім беру міндеттерін негізі үш мақсат қана шеше алады. Олар-дүниетанымдылық,шығармашылық және терең білімділік. «Шығармашылық» сөзінің төркіні этимологиясы «шығару», «ойлап табу» дегенге келіп саяды. Демек жаңа нәрсе ойлап табу, сол арқылы жетістікке қол жеткізу деп түсіну керек. Философиялық сөздікте «шығармашылық қайталанбайтын тарихи-қоғамдық мәні бар, жоғары сападағы жаңалық ашатын іс-әрекет»,— деп түсіндіріледі.Шығармашылық— бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу, оның рухани күшін нығайтып, өмірден өз орнын табуға көмектеседі. Өйткені адам туынды ғана емес жаратушы да. Шығармашылық дегеніміз- адамның өмірінде өзін-өзі таңуға ұмтылуы, өз бетінше ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіндеп, өздігінен сапалы дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі керек.Шығармашыл адам жаңашыл, ізденімпаз болады, алдына қойған мақсаттарын жүзеге асыру барысында кездескен кедергілерді жеңе алады, үздіксіз ізденіп отырады.Бастауыш білім-үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы.Осыған сәйкес оқушыға белгілі бір көлемдегі білік, білім,дағдыларды меңгерту мен бірге табиғат, қоршаған дүние туралы түсініктерін кеңейте отырып,оларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту бүгінгі күннің басты талабы. Әр бала жас кезінен еркін ойлауға алдына қойған істі жоспарлап оны сонына дейін жеткізуге,кедергілерге қарсы түруға бейімделгені жөнБұл үлкен жауапкершілік артатын күрделі мақсат. Оны шешу үшін ең алдымен оқыту мазмұны жаңартылып, әдіс-тәсілдің озығы өмірге келуі, олар әрбір азаматтың жеке басының қасиеттерін, қабілеттерін дамытып, шығармашылығын, талантын ұштайтындай болып ұйымдастырылуы қажет. Сонда ғана мектептерден өз өміріне өзгеріс енгізе алатын, өз бетінше өмір сүру жолдарын таңдай алатын азаматтар тәрбиеленіп шығады.«М алім рдайым ізденісте болса ана ш кірт жанына н р я аладыұғ ә ғ ә ұ құ » депАхмет Байтұрсынұлы айтқандай мұғалімнің ізденісі жан-жақтылығы,құзіреттілігі арқылы айқындалса,сол құзіреттілік оқушы шығармашылығы арқылы көрінеді. Мектеп қабырғасында оқытылатын пәндер бойынша дарындылық танытқан оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын мұғалімнен педагогикалық- психологиялық көріністі талап етеді.«Шығармашылық» ұғымының жалпы теориясын зерттегенС.Л.Рубинштейн«оқушы шығармашылығының ерекшелігі оның сапалы түрде мақсатты әрекет жасауымен анықталады» - дей келе, «шығармашылық, шешімінің нәтижесі баланың өзі үшін жаңалық болса жеткілікті» екендігін айтады, яғни баланың шығармашылық өнімді еңбегі оның жеке тәжірибесімен салыстырылады.« Қыран – түлегіне қайыспас қанат сыйлайды, ұстаз – шәкіртіне талап сыйлайды» деген халқымыздың қанатты сөзі ұстаз арқылы дарыған талаппен ұрпақтың алысқа ұшатынын меңзешген сияқты. Еліне қорған, ұлтына қамқор болар ұрпақтың қашанда көңілі ояу, айналасындағы өзгерістерге сын көзбен қарай білуі, пікір, қорытынды айтып, шешім қабылдай алуы қажет – ақ. Міне, бұл биік – оқушының шығармашылығы арқылы келетін іс.ендеше оқушыларды шығамашылыққа баулуды алғаш мектепке келген сәттен бастап – ақ қолға алу керек.Бастауыш сынып- оқушысы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды қайталанбас кезең. Сондықтан бастауыш білім- үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы, қиын да жауапты жұмыс. Бастауыш мектеп балаға белгілі бір білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді. Дамыта оқытудың ең басты мақсаты- баланы оқыта отырып, оны шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту. Оқушылардың шығармашылық қызығуын ояту, ана тіліне сүйіспеншілігін қалыптастыру өте маңызды іс. Мұндай іс мұғалімнен көп ізденуді талап етеді. И. Д. Левидовтыңпікірінше, оқушылардың шығармашылық қабілеттері деп іс-әрекет қорытындысында жаңа бір нәрсені үйренулері және оқушылардың даралық бейімділіктерінің, қабілеттерінің, тәжірибелерінің көрінуі болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін танып білу үшін олардың қабілет деңгейін әр алуан болатынын ескеру керек. Қабілетін анықтау үшін психологиялық тесттер қолдануға болады. Көптеген психологтар оқушылардың жасы өскен сайын нерв жүйелерінің мүмкіндіктері кеңейіп, қалыптастырып отыратындығын, бірақ оқушының дамуы үшін ең қажетті, құнды қасиеттерінің біртіндеп жоғалып отыратындығымен түсіндіре отырып, бала қабілеттерінің дамуы үшін ең қымбатты кезеңді тиімді пайдаланып алуға асығу керектігін ескертеді. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сай зейіні тұрақсыз, қабылдау мүмкіндіктері де әр алуан болады.Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту жөніндеИ.П.Волновтыңайтқан пікірі өте құнды. Ол балалардың әр саладағы қабілеттерін айқындау, дамытуға қажетті, тиімді жағдай туғызуы, бірінші сыныптан бастап балалардың қабілеттерін, бейімділіктерін дамытатын дербес, өздігінен орындайтын шығармашылық тапсырма жүйесін құру, оны сыныптан тыс жұмыстар арқылы да жүзеге асыруға болады дейді. Сондықтан да бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық жұмыс қабілеттерін олардың өз беттерімен меңгерген білімдерін, іскерліктерін, дағдыларын пайдалана отырып, өздеріне бұрыннан белгісіз жаңадан бір нәтиже алуы деп түсінеміз.Оқушының шығармашылықпен айналысуына қоршаған ортасы, ата – ана, мектеп қолайлы жағдай туғызуы керек.

54

Мұғалімнің міндеті шығармашылық бағыт – бағдар беріп отыру. Шығармашылықпен жеке дара оқушы емес, сыныптағы барлық оқушылар айналысу үшін мүмкіндік керек. Мұндай іске белгілі бір тақырыпта пікір – сайыстар өткізудің маңызы зор. Күнделікті сабақта өтілген тақырып бойынша оқушының ойын білу, сол тақырып бойынша көзқарасын білдіруі, шығарманы талдауы – шығармашылық қабілетті арттырудың бір жолы. Шығармашыл қабілетті дамытуды ең алдымен, қарапайым нәрселерді суреттей білуден бастаған жөн. Бала күнделікті өмірде өзі көріп жүрген оқиғаларды баяндай білуі, оған өз түйсігімен қарап, өд жүрегімен сезініп, ішкі жан дүниесіндегі тебіреністі әңгімелей білуге үйрету керек.Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда логикалық тапсырмалардың да маңызы зор. Логикалық тапсырмалар оқушыларды белсенділікке тәрбиелеуге, өз бетінше іздене білуге дағдыландыру, икемділік пен шеберлілікке баулу мақсатында пайдаланылады.Бастауыш сыныптағы оқытудың мазмұнында ерекше орын алатын пән – ана тілі. Ана тілін үйрету – сөздерді түсініп, меңгеріп оқу, жаттау, олардың жүйесін, өзгеру заңдарын білу ғана емес, тіл үйрену мен қатар, бала сансыз көп ұғымдарды, ойларын, сезімдерін, сұлу үлгілерін, ойлау жүйесін де меңгереді.Ана тілін оқып-үйрену арқылы олар Қазақстанның мәртебесін көтере туған халқының өткені мен бүгіні,болашағы жайында мол мағлұматтар ала отырып,танымдық,тәрбиелік,білім-дағдыны үйренері хақ.Өтілетін әр сабақ белгілі бір мақсатқа құралған,оқушы танымы мен дүниетанымын қалыптастыра отырып шығармашылыққа баулуы тиіс.Ол үшін мұғалім күнделікті сабаққа жете ізденіп,жаңа технологияны шебер пайдаланса,сабақ өз мақсатына жеткен шығармашылыққа бағдарланған, оқушы дүниетанмын байытатын бірден-бір сабақ болар еді.Қай сабақ болмасын «мынау оның білімдік жағы,мынау тәрбиелік жағы»деп бөліп жаруға болмайды.Себебі білім мен тәрбие-әркез егіз үрдіс.Шебер мұғалім осы екі қасиетті оқушы бойына дарыта оқыта отырып ,оқыту әдісін,жаттықтыру жұмысын,қолданылатын көрнекілік түрлерін оқушының жас ерекшелігін ескере отырып,қабілеті мен ынтасына қарай таңдай білсе,өзі көздеген мақсатына жетеді. Оқушылардың шығармашыл қабілеттерін әр түрлі әдіс тәсілдерін қолдана отырып арттыруға болады. Олар мынадай:

1. Тақырыпты мазмұнына қарай жинақтау;2. Арнаулы бір тақырыпта пікірталас тудыру;3. Логикалық ойлауын дамытатын ойындармен берілген тапсырмаларды шешу (анаграмма, сөзжұмбақ, ребус,

құрастырмалы ойындар, т.б)4. Әңгіменің ұқсастығын салыстыру, бөліктерге бөлу, ат қойғызу;5. Қиялдау арқылы сурет салғызу, рөлге бөліп оқыту;6. Мәтін кейіпкерлеріне мінездеме беру;7. Ой шапшаңдығын, сөз байлығын дамытуда өлең шумақтарын құрастыру;

8. Мәтін, ертегі, әңгімені өз бетінше аяқтау.Осындай әдіс – тәсілдерді үнемі жүргізу оқушыларды шығармашылыққа баулуға, шәкірт бойындағы қабілет көзін ашып, тілін байытуға, қиялын ұштауға, өз бетінше ізденуге зор әсерін тигізеді. Бала бойындағы қабілетті ашу – оқушыны шығармашылық бағытта дамуына жете мән беруі болып табылады.Шығармашылықпен айналысқан оқушының ойы жүйрік, тұғыры биік азамат болып қалыптасады. Ана тілімен қатар қазақ тілі сабағы да сөзбен жүргізілетін жұмыс сөздерді байланыстырып сөйлеуге, әңгіме айтуға, шығарма жазуға көмектеседі. Сөздік жұмысы оқушыны бір жағынан ойлауға жетелесе, екінші жағынан қызығушылығын оятып, шығармашылық қабілетін арттыруға, белсенділікке ынталандырады. Мысалы:8) Берілген сөздердің ішінен солдан оңға қарай оқығанда жаңа сөз шығатын сөздерді теріп жаз:Қыран қала ДарханМұз бұлақ есекҚысым сүт киім• «Ал» буынынан басталатын бірнеше жеміс атауларын жазып, төрт сөйлем құра ма• Қандай сын есім жазылғанын табыңдар:Зықыл (қызыл) рыса (сары) Ыңқал (қалың) ікби(биік) Анжу (жуан) рат(тар)«Көкірегі сезімді, көңілі ойлыға, бәрі де анық тұрмай ма ойлағанда» деп Абай атамыздың сөзімен айтар болсақ, шығармашылық қабілеті дамыған баланың көкірегі сезімді, көңілі ояу боларына дау жоқ.Бұл жұмыстар оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуға зор үлесін тигізеді.Оқушыны шығармашылыққа баулу,өз еңбегінің нәтижесін көруге,оны бағалауға бағыттау-өте күрделі үрдіс.Оқушының шығармашылық мүмкіндігі оның жеке тұлға ретінде қалыптасу үрдісінде пайда болады.Егер шығарматьшылық оқушының жас кезінде бағалы бағдар болып қалыптаспаса онда болашақта да оның қалыптасуы екіталай. Бүгінгі жас ұрпаққа жан-жақты білім беру, тәрбиелеу әрбір ұстаздың басты міндеті. Олай болса, қазіргі ұстаздар қауымының алдындағы үлкен мақсат: өмірдің барлық саласындағы белсенді, шығармашылық іс-әрекетіне қабілетті, еркін және жан-жақты жетілген тұлға тәрбиелеу. Оқушы шығармашылығын дамыту ісі үздіксіз жүргізіле бермек. Бұл қоғам талабынан туындайтын қажеттілік. Қоғамның әлеуметтік – экономикалық даму деңгейі сол қоғамдағы жеке адамның шығармашылық мүмкіндігіне байланысты. Оқушы шығармашылығы практикалық әрекеттер, ізденімпаздылық арқылы дамиды. Шығармашылыққа үйрететін сабақтар – жаңа технологияларды қолдану болып табылады. Мұндай сабақтарда оқушыға ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасында ынтымақтастық қатынас сақталады. Мұғалім бақылаушы емес, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетін ұйымдастыратын шығармашылық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана оқушы интелектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады. Оқушының шығармашылығына бағыт – бағдар беруді ең алғаш білім мазмұнына енгізгенМ. Жұмабаевболатын. Ол балалардың ойларын дамыту туралы «Ойлау жанның өте бір қиын терең ісі - деп атап көрсете келіп, тәрбиеші баланың ойлап, үйренуіне көп күш жұмсау керектігін ескертеді.Қорыта келгенде, бастауыш сыныптың қай пәнінде болсын оқушылардың танымдық шығармашылық қабілетін дамыта оқыту олардың сабаққа деген қызығушылығын оятып, ойын, ынтасын, дамыта түседі. Мұғалім өз сабағын шығармашылықпен өткізе алса, өзінің білімін сарқып жұмсаса, үнемі ізденіс үстінде болса, шәкірттерді анасындай аймалап жүрек жылуын бәріне бірдей шаша білудің қорытындысы- бағбанның жақсы ағаштан жиған сапалы жемісі іспеттес. Баланың қиялын дамыта отырып, ойын дамытамыз. Ойы дамыған шәкіртіміздің танымдық қызығушылығы арта отырып, шығармашылық әрекеті жоғары деңгейге көтеріледі.

55

Бүгінгі күннің мұғалімі – шығармашылық адамы. Ол қанша ізденсе, болашақ ұрпаққа соншалықты сапалы білім бермек. Ендеше мұғалім күш- қуатын көңіл- күйін әрдайым жоғары көтере білсе, сонда сабақ беру сапасы арта түсіп, еңбегі жанады. Елбасы еліміздің рухын көтеретін ұлы мақсаттарға жеткізетін «Мәңгілік ел» ұлттық идеясын жариялады.Бұл – тұғырлы идея. «Қазақстан -2050»-Мәңгілік елге бастайтын ең абыройлы,ең мәртебелі жол.Осы жолдан айнымайық,қадірлі халқым! –деген Елбасымыздың қорытынды сөзімен баяндамамды аяқтаймын.

Қолданылған әдебиеттер:1 Бастауыш сынып әдістемесі №3,4 2014ж2 Тәрбие сағаты.№5 2014ж3 Бастауыш сыныпта оқыту мен тәрбие ісі. №1,20154 Бастауыш сыныпқа арналған әдістемелік кітаптар.5. Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту Б.А.Тұрғынбаева Алматы, 1999ж.

* * * * *Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы

«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММбастауыш сынып мұғалімі Жаппарова Зауреш Айбатовна

Пәні: Математика 1-сынып Сабақтың тақырыбы: Санды және әріпті өрнектер. Сабақтың мақсаты: 1.Әріпті және санды өректер туралы түсінік беру. 2.Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыта отырып, ауызша және жазбаша есептеу дағдыларын дамыту,пәнге деген қызығушылықтарын арттыру,әріпті өрнекті санды өрнекке айналдырып есептеп шығара білуге машықтандыру. 3.Әдемі жазуға, адамгершілікке ,табиғатты,жан-жануарларды қорғауға тәрбиелеу.Сабақтың түрі :дәстүрден тыс ертегі, кіріктірілген сабақ.Сабақтың әдіс-тәсілдері:түсіндіру,ой қозғау, сұрақ-жауап,мадақтау. Сабақтың көрнекілігі:интербелсенді тақта, слайд,актив ойтпен жұмыс,суреттер.Сабақтың өту барысы:I.Ұйымдастыру кезеңіПсихологиялық дайындықМынау-менің жүрегім,Бәрі осыдан басталған.Мынау-басым ақылды,Бәрін осы басқарған.Мынау-менің оң қолым,Мынау-менің сол қолым,Барлық істі басқарған.Кел,балалар ойнайық,Ойнайық та ,ойлайық.Қанндай есеп болса да,Шешпей оны қоймайық.II.Үй тапсырмасын тексеру Өткен сабақты пысықтау,қайталау.Бүгін біз математика сабағымызды ертегімен байланыстырып өтеміз. Біз бәріміз ертегіні ұнатамыз ба?Ендеше «Мақта қыз бен мысық» ертегісін білеміз бе?Олай болса «Мақта қыз бен мысықтың» үйін құрастыруға көмектесейік.2+4 6-25+3 8-45+4 9-45+5 10-55 пен 5 тің қосындысы нешеге тең?10 мен 5 тің айырмасы нешеге тең?-Бұлар бір-біріне қандай амалдар болып табылады? (кері )Біз тапсырманы тез әрі жылдам есептей отырып ,үйді жылдам соқтық.III.Жаңа сабақОлай болса,біз бүгін сабақта санды және әріпті өрнектерге есептер шығару арқылы «Мақта қыз бен мысық» ертегісін тамашалаймыз.Үш қатардан шығып ,ертегіні үзіп-үзіп айтады.-Ал енді балалар,бәріміз бірге мысықтың құйрығын қайтып алуына көмектесейік.Ол үшін мысық алдымен неге барады?-сиырға барады екен.Сиырдың тапсырмасыТақтамен жұмыс1.Мұғалімнің түсіндірмесі5+2 1-5 3-2 4+4 бұларды не деп атаймыз? Өрнектер

56

2+2 а+210-2 Санды өрнектер 10-с Әріпті өрнектер7-5 в+5 *Міне осындай сандар мен амал таңбаларынан құралған өрнектерді санды өрнектер дейміз.

*Әріпті өрнектің мәнін бірден таба алмаймыз.10-а ,а=2 болғанда 10-2=8 Белгіссіз санның орнына әріп жазады.Мұндай құрамында әрпі бар өрнекті әріпті өрнек дейміз.Әріптің орнына сан беріп есептеп шығарамыз.

Тақтамен жұмыс(мұғалімнің түсіндіруімен орындалады)

а 2 3 4 5а+3 5 6 7 8

с 10 9 8 7С-2 8 7 6 5

-Балалар,мысық сиырдан кейін тағы неге барады?Талға барады.-Бірақ , балалар талдың да сендерге арнаған тапсырмасы бар екен.IY. «Кім жылдам?»№2 Санды өрнектерді оқы .Мәндерін тап :4+2 8+2 3+3 5+37-2 9-2 7-3 9-3Қосу мен азайтудың компоненттерін қайталап өту.-Дұрыс балалар, тапсырманы дұрыс орындадыңдар.Енді мысық көмек сұрап тағыт кімге барады?-Иә,су әкеле жатқан қыздарға жолығады. Ол қыздардың да мысыққа және сендерге дайындаған тапсырмасы бар екен. Қыздардың тапсырмасы №3 Әріпіт өрнектерді оқы:а-3 ,10-а, 7-аа=3,4,5 деп алып ,өрнектердің мәндерін тап

3-3=04-3=15-3=2Мадақтау әдісін қолдана отырып , оқушыларды мадақтау.V.Сергіту сәті:«Көңілді күн» Қыздардың берген тапсырмаларын орындадық,ендігі кезекте мысық кімге барады?-Иә дүкенші апайға барады. Ал дүкенші апай мысыққа қандай тапсырма дайындап қойған екен?Соны орындап көрейік. Дүкеншінің тапсырмасы Қайсысы есеп ?Есепті шығар. Аулада 5 тауық және одан 2-еуі артық балапан жүр.5 пен 2 сандарының Аулада неше балапан жүр? қосындысының мәні неге тең? -Бұл есеп пе?-Бұл есеп пе? -есеп Есеп емес,себебі шарты жоқ (шарты,сұрағы,шешуі,жауабы бар)

Тауық-5 Ш:5+2=7Балапан-? 2-еуі артық Ж: 7 балапан бвар.

Өте жақсы дүкеншінің де тапсырмасын орындадық.Енді мысық қайда барады?Дұрыс айтасыңдар.-Балалар ,дүкенші апай мысыққа жұмыртқа алып кел,-деді.Ал жұмыртқаны неге барып сұрайды? (тауыққа)Сонымен тауық мысыққа қандай тапсырма дайындаған екен,көрелік. VI .Тауықтың тапсырмасы (активойтпен ) жұмысТест жұмысы1.Санды өрнекті тапА.а-4В.6+42.Әріпті өрнекті тапА.с-5

В.5+53.Тура теңдікті тапА.5=4В. 9=9

VII. «Көбелектер аула» ойыны. Балалар,сенднр білесіңдер тауық жұмыртқа беру үшін оған не керек? (тары,бидай)Мысық бидай іздеп келе жатқанда алдынан не шығады?Тышқан. Тышқан қандай тапсырма берер екен?Тышқанның тапсырмасы. №5 Қай үйде тұрады?

57

Санды өрнек 3+3 Әріпті өрнек 4-а 6+с 5+5Өрнектерді тиісті үйлерге апарып орналастырады. Осыдан кейін Мақта қыз мысыққа біреудің еңбегіне қол сұқпа,үлкендердің тілін ал,әдепті болып жүр,-деп ақылын айтып екеуі дос болыпты.-Ал біз қандай болуымыз керек?-Біз де әдепті ,алған затымызды уақытында қайтаратын,үлкенді сыйлайтын адал болайық. «Бірлік бар жерде тірлік бар» деп бекер айтылмағанVIII. Рефлексия -Сабақ ұнады ма? -Ертегідегі кейіпкерлердің тапсырмалары қиын болды ма? -Қандай өрнектермен таныстық? -Әріпті өрнекпен есеп шығара аламыз ба? -Әріпті өрнек пен санды өрнектің арасында айырмашылық бар ма? IX.Үйге тапсырма : №6 ,170 бет X.Бағалау : Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалаймын және мысықтың сыйлықтарын беру.

* * * * * Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін

мектебі» КММ. Технология , бейнелеу өнері және сызу пәндерінің мұғалімі Жаппарова Кулаш Кумашевна

Сабақтың тақырыбы: Кескіндеме өнерінің жанрларыСабақтың мақсаты: Кескіндеме өнері мен жанрларын оқушыларға жүйелі түрде түсіндіре отырып, меңгерту. Осы жанрға сурет салған суретшілердің шығармаларымен таныстыру. Дамытушылығы: Көру, ойлау, қызығып жұмыс жасау қабілеттерін дамыту.Тәрбиелігі: Бейнелі, көркем етіп сурет салуға тәрбиелеу. Эстетикалық тәрбиелей отырып, сурет салуға баулу. Ұқыптылыққа, тазалыққа тәрбиелеу.Түрі: аралас сабақ.Әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру,ойларын, түсінігін айту,сарамандық жұмыс.Көрнекілігі: интерактивті тақта, видео көрсету, суретшілердің еңбектері бейнеленген кітаптар.Сабақтың барысы I. йымдастыру кезе іҰ ңОқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру, жоқ оқушыларды түгендеу. Оқушылар назарын сабаққа аудару. II. й тапсырмасын тексеру Ү1.Кескіндеме дегеніміз не? (Кескіндеме-бейнелеу өнерінің ең кең тараған түрі. Кескіндеме өмірдің таңғажайып сырларын, өзімізді қоршаған әлемге дұрыс қарап,оның мәнін түсінуге көмектеседі)2.Қолданылатын орнына, орындалу түрлеріне қарай кескіндеме қалай бөлінеді? (монументтік, сәндік, қондырғылы, декорация, миниатюра болып бөлінеді)3.Кескіндеме өзінің орындалу техникасына, әдіс-тәсілдеріне байланысты қандай топтарға бөлінеді? (майлы бояу, фреска, құрғақ темпера, желім, балауыз және шыңылтыр (эмаль) кескіндемесі болып бірнеше топқа бөлінеді)4.Қазақстанның атақты суретшісі, кескіндеме өнерінің шебері кім? (Ә.Қастеев)III. Жа а сабаң қ (интерактивті тақта арқылы түсіндіру)Сабақты бастамас бұрын Ә.Қастеев шығармашылығынан видео көрсету. Жанр дегеніміз өнер туындыларын бір-бірінен ажырататын ерекше белгілер. Кескіндеме өнрінде жанрдың бірнеше түрі бар. Олар: тарихи, тұрмыстық, соғыс

тақырыбы,жануарларды бейнелеу (анималистік), адам келбетін бейнелеу (портрет), натюрморт, теңіз пейзажы (марина) және табиғатты бейнелеу (пейзаж). Біз натюрморт, пейзаж және тарихи жанрларды толығырақ меңгереміз. Натюрморт – күнделікті тұрмыс заттарын, жеміс-жидектер, гүлдер, түз құстары мен теңіз байлығын бейнелейтін кескіндеме өнері жанрларының бірі. Суретші натюрморттық жұмыс жасағанда басты назарын бұйымдар мен олардың көркем формаларын бейнелеуге жұмылдыра алады. Суретшіні бірде материалды, заттардың фактурасын беру толғандырса, екінші жағдайда пішіндердің үйлесімінберу қатты ойландырады. Натюрморт жанрына салынған суретшілердің туындыларымен интерактивті тақта арқылы көрсету. Қазақтың ұлттық тағамдарының кейбір түрлерін белгілі суретші А.Ғалымбаева «Дастарқан» атты натюрмортында әсерлі берген. Күрең бауырсақ пен ақ құрт, ағаш тегенедегі сары қымыз,шақпақ қант пен үгіліп кеткелі тұрған кеудірлек нан, дастарқан шетіндегі торғын сүлгі, бұлардың тұсындағы аяққап бір-бірімен жараса астасып, ел дәулетінің, қазақ дастарқанының бір көрінісі тартымды бейнеленген. Күн сайын көріп жүрген қарапайым бұйымдар біздің көз алдымызда бұрын-соңды байқалмай келген өзгеше жарастық тауып тоғысқан. Пейзаж – қоршаған ортаны бейнелеу, табиғат көрінісін бейнелі түрде көрсету. Суретші өзінің көзқарасымен қоршаған ортаны, шыныдық өмірді әсерлі, нақты береді. Алғашқы табиғатты бейнелеуші суретшілер де табиғатты ғажайып, әсем әрі шынайы бере білген.(интерактивті тақтадан көрсету).Суретші И.Левитанның «Ағаштар гүлдегенде» шығармасына назар салып қараңдаршы. Суретші онда өзінің бақылауын және алған әсерін нағыз табиғилықпен көрсетіп, әр түрлі түс пен жарықтың түрлерін шебер пайдаланған. Бұл суретке қарап тұрып, суреттің жазықтық бетінде орындалғанын ұмытамыз да, өзімізді кәдімгі бақ ішінде жүргендей сезінеміз. Тарихи жанр – маңызды тарихи оқиғалар мен қайраткерлерді, қоғамдағы мәні бар құбылыстарды суреттеуге арналған бейнелеу өнерінің негізгі салаларының бірі. Бұл жанр жойқын шайқастар мен ұрыстарды бейнелегенде соғыс жанрымен астасып, көркем туынды дүниеге келеді. Өз шығармашылығын осы тақырыпқа арнаған көптеген суретшілер бар. Атап айтқанда, орыс суретшілерінің ішінде И.Репин, В.Суриков, В.Верещагин, қазақ суретшілерінен А.Дүзелханов, Қ.Әжібекұлы және т.б. Осы тақырыпқа салған

58

суретшілердің туынддыларымен таныстыру (интерактивті тақтадан).IV.Сарамандық жұмыс Натюрморт саламыз. Әр түрлі заттардың, бұйымдардың тобын бейнелегенде, олардың бір-біріне қатысты мөлшерін дұрыс бере білу керек. Ол үшін бұйымдардың жеке-жеке пропорциялық ерекшеліктерін айқындау қажет.(оқулықтағы бейнеленген натюрморт суретін тақтаға салып көрсету)1.Заттар бір-бірінен алшақ орналасқан2.Кейбір заттар бір-біріне жақын, кейбірі жекеленіп, оқшау орналасқан Барлық заттар мен бұйымдар бір жерге топталған Бұл суреттерден бұйымдар тобының ерекшелігі тек оның пішіні, көлемі, фактурасында ғана емес, сондай-ақ олардың өзара орналасу жағдайына да байланысты екендігін байқаймыз. Сондықтан да сурет салғанда ең алдымен қағазды тік немесе көлденең қалпында пайдалану керектігін шешу керек.V.Сабақты қорытындылау Тақтадан суретшілер шығармаларын қарап шығып, олардың кескіндеме өнері жанрының қай түріне жататынын айтып бер.VI.Бағалау. VII.Үйге тапсырма. Мектеп құрал-жабдықтарынан тұратын натюрморт салып келу.

* * * * * Алматы облысы, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы

«Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Жексенова Райхан Дарибаевна. Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі

Пәні: Қазақ тілі Сыныбы: 7-сынып. Сабақтың тақырыбы: Сілтеу есімдігінің түрленуі.Сабақтың мақсаты: а) Оқушыларға сілтеу есімдігінің түрленуі туралы жан жақты мәлімет беру. ә) Есімдіктің морфологиялық заңдылықтарын түсіндіре отырып,ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың достық,адамгершілік қасиеттерін дамыту. б ) Оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандыру,сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру.Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау,талдау,сұрақ жауап.Сабақтың түрі: ұжымдық талдау.Сабақтың көрнекілігі: оқулық,үлестірмелі кеспе қағаздар.Сабақтың барысы: а\ Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,сабаққа қатыстарын журнал бойынша түгелдеу. Сынып іші тазалығына көңіл бөлу.Оқушы зейінін сабаққа аудару.ә\ Үй тапсырмасын пысықтау: Өткен тақырып бойынша берілген тапсырмалардың орындалуын тексеру. Өткен тақырып бойынша бірнеше сұрақтар қоя отырып еске түсіру.1:Есімдік дегеніміз не?неге оларды орынбасар сөз табы дейміз?2:Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?3: Есімдіктер қалай түрленеді?

Деңгейлік сұрақтар қою арқылы өткен тақырыпты бекітемін. б\ Жаңа сабақты түсіндіру:

Сілтеу есімдігі нұсқау және көрсету мағыналарын білдіреді. Сілтеу есімдіктері зат есімнің орнына жүріп,зат есімше тәуелденеді және септеледі. Септелгенде олардың ерекшелігі:а\ ілік,табыс,шығыс септіктерде түбірдегі -л дыбысы түсіп қалады.ә\ жатыс септікте түбірдегі –л дыбысы -н-ға айналады.б\ көмектес септікте түбір мен жалғаудың арасында –ы дәнекері пайда болады.в\ барыс септік жалғауы соңғы «л»дыбысы түсіп қалған түбірге «ған»түрінде жалғанады.Оқушыларға жалпы тапсырма беру: Ауызша мысал келтіру. (бұл,сол,ол)Топтық жұмыс: Балалар мынау сендерге арналған сый қалта.Осы сый қалта ішінде үш түрлі сөз жазылған парақ бар.Оларда «бұл», «сол», «ол»сөздері жазылған. «бұл»деген парақты алғандар бір топ, «сол»деген жазуы бар парақты алғандар екінші топ, «ол»жазуын алғандар үшінші топ болып бөлініп отырамыз.Енді ортамыздағы хат қалтаны ашып ішінде жасырылған сұрақтарға жауап береміз.Жауабын алдымыздағы ақ парақ бетіне әрқайсың өз ойларыңмен жазып шығыңдар.Жәнеде осы жазған жауапты топтан екі оқушы қорғап,дәлелдеп шығады. 1-ші топтың сұрағы: Есімдіктің септелуін мысал арқылы дәлелдеу.Екінші топтың сұрағы: Жіктеу есімдіктерінің септелуін жаз.Үшінші топтың сұрағы:сілтеу есімдіктерінің тәуелденуін мысал арқылы көрсет,дәлелде. 2-тапсырма: Кеспе қағаздармен жұмыс жүргізу.Білімді бекіту: Оқушыларға өтілген тапсырма бойынша сұрақтар қоямын. Қиын,түсінбеген сұрақтарына жауап беріп,түсіндіремін.а\Сілтеу есімдігі қандай мағына береді?ә\ Сілтеу есімдігі қалай түрленеді?б\ септелгендегі ерекшелігі қандай?Сабақты бекіту:берілген сұрақтарға алынған жауаптар арқылы сабақты бекітемін.Бағалау: Әр топ басшысы өз тобындағы баланы бағалайды,содан кейін қортынды бағасын қоямын.Үйге тапсырма: 81-жаттығуды көшіріп жазып,сілтеу есімдіктердің астын сызып,түрленіп тұр ма,түрленбей тұр ма дәлелдеңдер.

59

ТҰРМЫСЫ ТӨМЕН ОТБАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА ҚАЛА СЫРТЫНДАҒЫ ЖӘНЕ МЕКТЕП ЖАНЫНДАҒЫ ЛАГЕРЛЕРДЕ ДЕМАЛУЫН

ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ҚАЖЕТТІ ҚҰЖАТТАР

Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің Әлеуметтік педагогы Жорабеков Лес Жорабекұлы

Балалардың жазғы демалысын ұйымдастыру қашанда маңызды мəселенің бірі болып саналады. Жыл сайын демалыс уақытындағы балалар мен жасөспірімдердің толық демалуларына, танып білу, шығармашылық және қоғамшылдық белсенділігін арттыруға, балалардың өзін өзі ұйымдастыру қабілеттерін дамуға, ғылыми, техникалық, көркем шығармашылық, спорт, саяхат пен өлкетану және басқа да танымдық қызмет түрлеріндегі білім мен іскерліктерін арттыруғаТұрмысы төмен отбасындағы балаларға қала сыртындағы және мектеп жанындағы лагерьлерде демалуын ұйыдастыруға жағдай жасау. Жазғы каникул балалардың жылдық бос уақытының айтарлықтай бөлігін алады.Ол мектептегі сабақтан гөрі баланың еркіндікке, өзі үшін қызықты істерді жасау және өз мүдделерінің еркін дамуы үшін қажеттіліктерін жүзеге асыратын кезең. Сондықтан жаз-балалардың шығармашылық әлеуетін дамытуға,олардың жеке басына тән байланыстарын жетілдіру, әлеуметтік және мәдени білім беру құндылықтарына араласу, әлеуметтік байланыстар жүйесіне қосылу, өз жоспарларын іс жүзіне асыру,жеке бас мүдделерін қанағаттандыру,ойын-сауық, бойында жиналып қалған шиеленістен арылу, жұмсалған күшінің орнын толтыру, денсаулығын нығайту кезеңі. Жаз балаларға өзінің сан түрлі талантын ашып көрсетуге мүмкіндік береді.Бұл кезеңді жеке басының жақсы жақтарын ашып көрсетуге жағдай жасауға,балалар арасында рухани және эмоциялық құндылықтарын алмасуға, жеке басының мүдделерін жүзеге асыру үшін пайдалану керек. Балалар да, үлкендер де жылы күндерді аңсап күтеді.Балалар жақсылап тыныққысы келеді, ал ата-аналар алдында ұзақ оқудан, қиын емтиханнан шаршаған баласының демалысын қалай ұйымдастыру керек дәстүрлі сұрақ көлденеңдейді? Жыл сайын елімізде әр түрлі үлгідегі 10 мыңнан астам лагерлер жұмыс істеп, 1 миллионнан астам балалар демалады.Балалардың жазғы кезде демалуы үшін лагерлердің екі типі болады: мектептегі және қала сыртындағы.Ал республикада барлық типтегі 11 мың лагерь жұмыс істейді, оның ішінде 296 –қала сыртындағы,6-жыл бойы істейтін,85-санаторий типіндегі,620-бейіндік,30-скауттық, 130-палаталық және 10 мыңнан астам-мектеп жанындағы лагерлер.Сауықтыру ұйымдарында 7 мыңдай педагогтер, оның ішінде 2 мың тәрбиешілер,1,5 жетекшілер жұмыс жасайды. Өкінішке орай,көптеген қала сыртындағы лагерлердің жолдамасы өте жоғары, халықтың қалтасы көтере бермейтіні анық..Мұндай жағдайда балалар мен ата-аналарын жазғы мектеп лагерлері құтқарады, онда әдетте 1-4 сынып оқушылары белсенді демалып, денсаулықтарын қалпына келтіреді.Жетім, аз қамтамасыз етілген және көп балалы, толымсыз отбасы балалары мен үздік оқушылар да сол жерде тегін дем алады.Ал жұмыс істейтін ата-аналар балалар қараусыз қалады деп алаңдамайды,мектеп жанындағы лагерде олардың демалысы қамтамасыз етілген. Мектеп лагері-белсенді демалыс аймағы, насихаттық, дидактикалық, сөздік мектеп әрекетінен өзгеше әртүрлі қоғамдық мәні бар бос уақытты өткізу орны.Лагерь кез келген балаға өзін көрсетуге,өзін-өзі сыйлау мен өзін-өзі көрсете білудің жоғары деңгейіне жақындау мүмкіндігін береді. Оқушылардың күндізгі уақытын өткізуге арналған лагерде олардың демалысын барынша оңтайлы өткізуге барлық жағдай жасалған.Балалардың сауықтыру лагерлері балалар өз мүмкіндіктерін, бос уақытында жеке басына қажетті дене және әлеуметтік қажеттеліктерін жүзеге асыратын әлеуметтік ортаның бір бөлігі.Бір жағынан, жазғы лагерь-жасы, жынысы және даму деңгейі әр түрлі балалардың бос уақытын ұйымдастыру формасы, екінші жағынан-бұл сауықтыру, көркемдік, техникалық, әлеуметтік шығармашылықты дамыту кеңістігі.Жыл сайын оқушылар үшін күндізгі уақыттағы сауықтыру лагері жұмыс жасайды.Онда бастауыш сынып оқушылары ,оның ішінде көп балалы және аз қамтамасыз етілген отбасы балаларын лагерге тарту міндетті болып саналады. Жазғы сауықтыру маусымында балалар лагерьлерінің қабылдау дайындығын, өрт қауіпсіздігін, санитарлық-гигиеналақ талаптардың бақылауы мен сақталуын қамтамасыз етіледі. Айналып келгенде, балаға бүгінгі жасалатын қамқорлық елдің ертеңін ойлаумақсатынан туындайтыны түсінікті жайт.Каникул-тек демалыс уақыты ғана болатын үлкен әлем.Балалардың жазғы демалысын өз дәрежесінде ұйымдастыру үшін мынандай шаралар жүзеге асырылуы тиіс. Атап айтқанда, ең әуелі, балалар мен жасөспірімдердің жаз мезгіліндегі демалысын өткізу, денсаулығын түзеу, еңбекпен қамту.. Сондай-ақ балалар лагерьлерін пайдалануға қабылдау дайындығы, барлық қала сыртындағы лагерьлер мен демалыс аймақтарын есепке алу, оларды Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялары бар лагерлерге қамту, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды, мемлекеттік қолдауға мұқтаж көп балалы, толық емес, аз қамтылған отбасының балаларын, өмірдің қиын жағдайында қалған “тәуекел” топтың балаларын, экологиялық жайсыз аудандарда тұратын балаларды, мүгедек балаларды және дамудағы мүмкіндіктері шектеулі балаларды жазғы кезеңде жергілікті бюджет қаражаты, жалпыға міндетті білім қоры есебінен есебінен тегін жолдамамен қамтамасыз ету, еңбек заңдарына сәйкес жазғы каникул кезінде уақытша жұмыс орындарын құру жолымен жасөспірімдерді жұмыспен қамту қажет; Сауықтыру лагерьлеріне аз қамтамасыз етілген, көп балалы отбасылары балаларының қолжетімділігі проблемалық мәселе болып отыр – республика бойынша жазғы балалар лагерьлеріне жолдаманың қымбаттығы салдарынан, балалардың санаулы тобы ғана болмаса, көпшілігі лагерьлерде демалу мүмкіндігіне ие бола алмай отырғандығын басып айтуға болады.Лагердің жұмыс мақсаты-жазғы мезгілде оқушылардың демалысы мен денсаулықтарын жақсартуды ұйымдастыру.Міндеттері:-уақытша ұжымдағы балалардың денсаулығын қалпына келтіру жүйесін жасау;-ойын, танымдық және еңбек әрекеттері арқылы балалардың дене және рухани әрекеттерінің арасындағы айырмашылықты азайту;-оқушыларда қарым-қатынас дағдысы мен толеранттықты қалыптастыру;-оқушылар санасында адамгершілік және мәдени құндылықтарды бекіту;-оларда салауатты өмір салты дағдыларын бекіту, денсаулығын нығайту;-балаларды шығармашылық әрекет түрлеріне тарту, шығармашылық ойлауды дамыту;

60

-мектеп пен отбасы арасындағы байланысты дамыту және нығайту.Лагерь ауысымдарын жобалау мен өткізуде пайдаланылатын принциптер-бұлар:-барлық шаралардың сөзсіз қауіпсіздігі;-әрбір адамның ерекшеліктерін ескеру;-лагердегі барлық адамдардың бос уақытты өткізу және шығармашылық әркетте өз қабілеттіліктерін көрсету мүмкіндігі;-күн бойында эмоциялық және дене жүктемелерінің бөлінуі;-тәрбиешілер мен жетекшілер және лагерде демалушы балалар арасында да міндеттер мен уақыттардың нақты бөлінуі;-әр санаттағы балалар мен ересектер қарым-қатынасында табысқа жету жағдайын үлгілеу және жасау.Бағыттары:көркемдік шығармашылық, эстетикалық, білімдік.Әрекет түрлері:еңбектік, дене шынықтыру-сауықтыру, бос уақытты өткізу, үйірмелік.Лагерь бағдарламасының мазмұны әрекет бағыттарының кең спектрін ұсынады және әрбір балаға еркін таңдау мен қызығушылық негізінде өзінің даралығын, әртүрлі істерде бірегейлігін ашып, көрсете білуге мүмкіндік жасайды. Оқушылардың міндеттері мен әрекет түрлерінің қарқынды өзгеріп отыруы олардың шығармашылығы мен дербестігіне әсерін тигізеді.Үйірмелер мен шығармашылық шеберханалардың жұмыс істеуі де балалардың өзін-өзі таба білуіне, кәсіби негізін іздестіру қажеттіліктерін қанағаттандыруға көмектеседі.Шығармашылық шеберханалар қызметі жазғы мектеп лагерінде қосымша білім беру жүйесін қажет етеді.Балалардың аздығынан педагогтың олармен жеке жұмыс жасау, сабақтан сабаққа баланың ілгері жылжу барысын бақылауға мүмкіндігі болады.Шеберхана жұмыстарын ұйымдастыру оқушыларға өзін бағдарлық жағынан сынап көруге мүмкіндік береді.Нақ осы сынақ балаға ақпарат беріп қоймай, белгілі бір әрекет түрін үлгілеуге, өзінің осы әрекет түрін меңгеруге даярлық деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.Сондықтан психологиялық –педагогикалық сипаттағы ең үлкен мағыналық жүктеме екінші жартысында болатын –шығармашылық жүктеме.оның үш құрамы бар, олардың реті өзгеріп отырады, бірақ құрамының өзі өзгермейді:бірінші тестілеу, ол балалардың қабілеттіліктерін, бейімділіктерін анықтауға арналған,екіншісі-балалардың шығармашылық шеберханаларындағы жұмыс бастылығы; үшінші-әрбір сабақтың аяқталғандығы. Бала ұйымдастыру кезеңінде бірнеше шеберханалар жұмысына қатысып,өзіне ең ұнағанын таңдап алады да ,ауысым бойынша сонымен айналысады. Әрбір күн ертеңгілік гимнастикадан басталады, ол 10-15 минут жүргізіледі:күн ашық күндері-далада,жауынды-шашынды болғанда-желдетілген бөлмеде.Бұл режимдік сәттің негізгі міндеті (денесін шынықтыру мен дамытудан басқа)-күні бойына жақсы эмоциялық көңіл күй және мықты дене тонусын сыйлау.Қимыл-қозғалыс ойындарына дене шынықтырудың барлық элементтері: жүру,жүгіру,секіру кіреді.Олар балалардың көңіл күйін көтереді, ептілігі мен шапшаңдығын, төзімділігін дамытады,ал ұжымдық ойындар оған қоса достыққа тәрбиелейді. Бізді қоршаған заттардың барлығы әдемі: табиғатта да, қоғамда да және адамдар арасындағы қарым-қатынаста да.Тек оны көре білу, сезіне білу, түсіне білу қажет.Осындай білік өскіні әрбір адамның бойында бар.Оларды дамыту –эстетикалық тәрбиелеу.Сондықтан да эстетикалық тәрбие әрқашанда балалардың сауықтыру лагерінде педагогикалық әрекеттің маңызды бөлігі болып табылады.Лагерде рухани-адамгершілік,эстетикалық тәрбие шеңберінде көп нәрсе жасауға болады. Бұл жерде бірнеше бағыттарда қарым-қатынас жасалады.Шығармашылық әрекет- бұл адам белсенділігінің ерекше саласы, онда жеке адам өзінің рухани және дене күші көрінісінен ләззат алудан басқа мақсат көзделмейді.Лагердегі шығармашылық әрекеттің негізгі міндеті –балалар мен жасөспірімдердің шығармашылығын дамыту болып табылады.Сурет салу лагерде балалардың көркемдік қабілеттерін дамытуда үлкен мүмкіндіктер береді.Сурет сала отырып,балалар көркемдеу әрекетінің бірқатар дағдыларын меңгереді, көру жадын бекітеді, түстер мен қоршаған орта формаларын аңғарып,айыра білуге үйренеді.Өз суреттерінде олар өзінің әлемді қабылдауын, өз қиялын қағаз бетіне түсіреді.Еңбек тәрбиесі балаларды әртүрлі қоғамдық пайдалы еңбектің педагогикалық ұйымдастырылған түрлеріне тарту үрдісі, оларға аздаған еңбек біліктерін, дағдыларын беру, еңбексүйгіштіктерін, басқа да адамгершілік сапаларын, еңбек мақсаты, процесі мен нәтижесіне эстетикалық көзқарасты қалыптастыру. Тұрмыстық өзіне-өзі қызмет көрсету еңбегі балалардың жеке еңбек әрекеттері есебінен оның тұрмыстық қажеттіліктерін қанағаттандыруды қарастырады.Оған төсегін жинау, киімі мен аяқ киімін күтіп ұстау,өзі отырған ортаны таза ұқыпты ұстау кіреді. Балалардың лагердегі өзіне-өзі қызмет ету еңбегіне лагерь бойынша, асханадағы кезекшілік те жатады. Жазғы демалыс жағдайында балалардың жаңаны, бейтанысты танып- білу тілегі жоғалмайды, тек бұл ұмтылыс мектептегі сабақтан басқа формада жүзеге асырылады.Бір жағынан балалар өздеріне мектептен, қоршаған ортадан берілген білімдерін жүзеге асыруға тырысады.Мысалы, саяхаттар, танымжорықтарға шығу, концерт, спектакльдер көру,психологиялық тестілер балаларға өзін жаңа бір қырынан көруге көмектеседі.Бос уақытын ұйымдастыру- бұл белсенді қарым-қатынас процесі, балалардың қарым-қатынас жасауға, зияткерлік және дене жағынан дамуына, мінез-құлқын қалыптастыруға деген қажеттіліктерін қанағаттандырады.Балалардың бос уақытын ұйымдастыру-баланың лагерде болған кезеңінде бірыңғай өмір сүру процесі құрауыштарының бірі болып саналады.Оның негізі әртүрлі қоғамдық маңызды рөлдер мен жағдайларды еркін таңдап алудан тұрады, рухани-адамгершілік қарым-қатынас үшін жағдай жасалады, мінез-құлық нормасы этикет, толеранттық ережелерін бекіту жүзеге асырылады.Бала еңбекте және оқуда жүзеге асыра алмаған өзінің дене және рухани қабілеттері мен бейімділіктерін бос уақытында ашып көрсетеді. Концертке, спорт жарыстарына , қойылымдарға бару,қыдыруға, саяхатқа шығу да баланың көңіл көтеріне ықпал жасайды. Демалыс белгілі бір шамада балаларды күнделікті шаруаларынан босатады, оларға эмоциялық көңіл күймен өз сезімдерін ашып көрсету мүмкіндігін береді.Өздігінен білім алу балаларды мәдени құндылықтарға тәрбиелейді.Өздігінен білім алуға экскурсиялар, пікірталастар, іскерлік ойындар жатады. Лагердегі тәрбие жұмысының маңызды бағыты-балаларды қызығушылығы бойынша шағын топтарға біріктіретін үйірмелік әрекет.Лагердегі үйірмелерді ұйымдастыру вариативті сипатта болады, яғни әрбір ауысым кезеңінде мектеп мұғалімдерінің басшылығымен тұрақты үйірмелер жұмыс жасайды.Үйірмелерде жұмыс жасау балаларды бірлескен шығармашылық арқылы дамытады.Бұл кезде мінез-құлық нормасы мен этикет ережелерін бекіту,жаңа пәндермен және құбылыстармен танысу, табиғатқа қамқорлық жасау, еңбексүйгіштікке баулу жүзеге асырылады. Балалардың қызығушылығын неғұрлым пайдалы жүзеге асыруға жағдай жасалады.

61

ВОСПИТАНИЕ ТРУДОВОЙ КУЛЬТУРЫ И ПОДГОТОВКА К САМОСТОЯТЕЛЬНОЙТРУДОВОЙ ЖИЗНИ СТАРШЕКЛАССНИКОВ С НАРУШЕНИЯМИ СЛУХА

Жулмагамбетова Асима Муратовна воспитатель г. Актобе Актюбинская областная

специальная (коррекционная) школа- интернат- колледж для детей с нарушением слуха

Задача интеграции и социализации слабослышащих и глухих в обществе является социальной проблемой общества.Социализация – развитие и самореализация человека на протяжении всей жизни в процессе усвоения социального опыта, приобщения его к общественным отношениям. В процессе социализации личность приобретает качества, необходимые для жизни в обществе, усваивает определённые ценности и формы поведения. По установившемуся мнению глухие и слабослышащие на протяжении многих лет рассматриваются как автономная социальная группа, имеющая свои особые социокультурные отличия и требующая особых условий организации жизнедеятельности. Большинство детей с нарушениями слуха, независимо от возраста, воспитываются в основном в закрытых образовательных учреждениях (ясли, детские сады, школы-интернаты).Одной из важнейших социальных функций коррекционной школы является социальная адаптация детей с ограниченными возможностями в развитии. Социальная адаптация - означает активное приспособление детей с ограниченными возможностями к условиям социальной среды путем усвоения и восприятия ценностей, правил и норм поведения, принятых в обществе, и трудовой подготовки в процессе целенаправленной социальной и медико-педагогической коррекционной поддержки.Все усилия педагогического коллектива должны быть направлены на то, чтобы каждый воспитанник был востребован в современном обществе. А будет он востребован тогда, когда осознает смысл своей жизни, когда в руках у него будет профессия и он будет уверен, что нужен обществу.Коррекционная направленность обучения и воспитания предусматривает своеобразие организации учебно-воспитательного процесса: реализацию специфических принципов обучения, особым образом подобранное содержание работы. Специальные методы, формы, средства обучения с учетом первичного нарушения и вторичных отклонений. Вопросы социальной адаптации не слышащих детей решаются через их включение в доступную общественно значимую деятельность с учетом личных интересов и возможностей детей. Любая деятельность должна быть педагогически организована, разнообразна, регулируема и направляема педагогом; она должна быть интересна детям, и быть разносторонне воспитывающей.Осуществляя данную деятельность, педагогический коллектив преследует основную задачу коррекционного учреждения – социализация и адаптация глухих детей в обществе.- развитие его личности и межличностного общения;- подготовку к самостоятельной жизни;- профессиональную подготовку.Подготовка учащихся к самостоятельной жизни осуществляется в процессе всей учебно-воспитательной работы в школе-интернате, на уроках ППО, которые создают предпосылки для успешного овладения умением планировать свою деятельность и трудового обучения, ведущей задачей которого является воспитание у детей с нарушением слуха положительного отношения к труду, сознание необходимости и готовности трудиться. Участвуя в труде, школьники имеют возможность проанализировать свои способности и пригодность к определенным видам труда. Трудовое обучение является важным средством самоопределения учащихся.Трудовое воспитание для глухого ребенка имеет огромное значение и как средство, корригирующее его личность, и как цель его дальнейшей жизни. Труд развивает способности глухих, позволяет им постичь ту точность форм и красок, какие слышащий воспринимает в словесных образцах и формах. В труде не слышащий школьник оттачивает свое мышление и с наибольшей глубиной и действенностью овладевает словесной речью.Одна из задач трудового обучения – подготовка учащихся к практической деятельности. Трудовое обучение должно дать школьникам знания и умения производственного характера, способствовать восприятию любви и уважения к труду и людям труда, содействовать сознательному выбору профессии.Задача педагога заключается в том, чтобы воспитанник самостоятельно и осмысленно выполнял любую работу. В связи с этим приучать детей к труду надо постепенно, начиная с самых простых заданий, учитывая возраст детей, их способности. Воспитатель должен следить за правильностью и систематичностью работы воспитанников, направлять их на нахождение правильных решений при выполнении работы самостоятельно, опираясь на их практический опыт, знания, полученные на занятиях. На 2015-2016 учебный год была сформулировала моя педагогическая проблема : «Воспитание трудовой культуры и подготовка к самостоятельной трудовой жизни старшеклассников с нарушениями слуха». Поставила следующие цели и задачи. Цель: актуализировать процесс профессионального самоопределения учащихся за счет специальной организации их деятельности, включающей получение знаний о себе и о мире труда и профессий, подготовить школьников к самостоятельной жизни.Задачи :подготовить к самостоятельной жизни в условиях рынкаразвивать коммуникативные навыкиразвивать лидерские навыки поведенияподготовить к ответственной, осмысленной жизнинаучить строить достойную жизньразвивать социальную активностьнаучить общаться в правовом поле

62

формировать ценностные установкиформировать демократический уклад жизни формировать у учащихся активную позицию к будущей профессии формировать у учащихся знания о мире труда и профессий, требования профессии к личности; Научить соотносить требования, предъявляемые профессией, с индивидуальными качествами; Научить анализировать свои возможности и способности, формирование общественно – значимых мотивов выбора профессии;На учебный год был составлен план работы. Все мероприятия были направлены на достижение поставленных задач. По окончания учебного года по итогам работы учащийся должен стать новым выпускником, который:

• знает закон, умеет защищать свои права, осознает свои права и несет ответственность за свои поступки,• умеет принимать самостоятельные взвешенные решения,• гибко адаптируется в меняющихся жизненных ситуациях,• творчески мыслит, коммуникабелен, терпим, социально активен, уверен в себе, успешен в личной жизни и карьере• грамотно работает с информацией,• четко осознает, где и каким образом конкретные знания могут быть применены,• умеет самостоятельно приобретать необходимые знания,

• обладать компьютерной грамотностью.Только, учитывая особенности интересов и увлечений каждого воспитанника, уделяя большое внимание индивидуальной работе, не забывая особенности развития детей с ограниченными возможностями здоровья, при этом всегда имея в виду трудности, с которыми встречаются наши выпускники при вхождении во взрослую жизнь можно получить эффективные результаты при проведении работы по профессиональному самоопределению, социально-психологической адаптации в условиях модернизации образования.

* * * * *«ДИAЛOГТЫҚ OҚЫТУ ӘДICIН CAБAҚТAPДA ТИIМДI ҚOЛДAНУҒA НEГIЗДEУ»

Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру курсының екінші (негізгі) деңгейінің тыңдаушысы. Оңтүстік Қазақстан облысы Арыс қаласының

С. Сейфуллин атындағы жалпы орта мектебінің информатика пәнінің мұғалімі М. Абилдаев

Мeнiң мaқcaтым Қaзaқcтaн Pecпубликacы пeдaгoг қызмeткepлepiнiң бiлiктiлiгiн apттыpудың Екiншi (нeгiзгi) дeңгeйлік бaғдapлaмacы бойынша куpcтан oқып мeңгepгeнiмдi, бiлгeнiмдi, үйpeнгeнiмдi пpaктикa жүзiндe қoлдaну, әpiптecтepiммeн oй бөлicіп, коучинг өткізу болды. Бұл үшiн көп дaйындық, iздeнic, қaжыpлы eңбeк кepeктiгiн бiлiп, бipaз уaқыт әзipлeндiм. Бipiншi кoучинг caбaғымның тaқыpыбын: «Диaлoгтық oқыту әдiciн caбaқтapдa тиiмдi қoлдaнуғa нeгiздeу» дeп алдым. Бұл тaқыpыптың мaңыздылығы: кoучинг өткiзу apқылы куpcтың «бipiншi бeтпe-бeтiнeн» aлғaн бiлiмiмнiң нeгiзiндe мeктeбiмiздiң oқыту үдepiciндe бiлiм бepу мaзмұнын, caбaқ құpылымын өзгepтiп, oқытуды oқушығa бaғыттaу кepeктiгiн, тoптық жұмыcтың тиiмдiлiгiн әpiптecтepiмe түciндipу. Мaқcaтым: Мұғaлiмдepдiң диaлoгтық oқыту түpлepiн пaйдaлaнуынa ықпaл eтe oтыpып, oқушылapдың дaмып кeлe жaтқaн идeялapымeн жұмыc жacaулapынa бaғыт бepулepiнe көмeктecу. Диaлoгтық oқыту әдiciн пaйдaлaнa oтыpып, жeкe тұлғaның ic-әpeкеттepiн тepeңдeтiп, шoғыpлaндыpуғa, бiлiмгe құштapлығын дaмытып, cыни тұpғыдaн oйлaуғa жeтeлeу, зepттeушiлiк әңгiмe жүpгiзугe бaғыттaу болды.Бұл менің алғашқы коучингім болса да өз деңгейінде өтті.Әріптестеріме үлкен әдістемелік көмек болды деп ойлаймын.Басқа да әріптестеріме бағыт –бағдар беріп,тәжірибе алмасу үшін осы коучинг сабағымның жоспарын ұсынып отырмын.

Тaқыpыбы: Диaлoгтық oқыту әдiciн caбaқтapдa тиiмдiқoлдaнуғa нeгiздeу.

Мaқcaты: Мұғaлiмдepдiң диaлoгтық oқыту түpлepiн пaйдaлaнуынa ықпaл eтe oтыpып, oқушылapдың дaмып кeлe жaтқaн идeялapымeн жұмыc жacaулapынa бaғыт бepулepiнe көмeктecу.

Ciлтeмe Мұғaлiмдepгe apнaлғaн нұcқaулық. Үлecтipмeлi нұcқaулық.

Oқу нәтижeci:

Oқыту мeн oқудaғы тiлдiң бacты pөлiн түciнугe,oқыту мeн oқу тәжipибeciнe диaлoгтiк әдicтepдi eнгiзугe ұcыныcтap мeн дepeктepмeн тaныcaды.

Pecуpcтap Cтикep, интepaктивтi тaқтa, кecтe,мapкep, қaлaм, жeлiм, түpлi - түcтi қaғaз, қaйшы.

Жaттығулap

Кoучтiң ic-әpeкeтi Мұғaлiмдepдiң ic-әpeктi

Тoпқa бөлу Мұғaлiмдepдi тoпқa бөлу (шeңбep құpып бip-бipiнe тiлeк aйтып, түpлi кәмпит apқылы тoпқa бөлу)

Мұғaлiмдep eкi түpлi кәмпит apқылы 2тoпқa бөлiнeдi.

Шaғын дәpic

«Диaлoгтiк oқыту» жaйлы мaғлұмaт бepу. Мepcepдiң жaзғaн диaлoгтiк oқытудың үш түpi жaйлы aйтып,слаид көpceту.

Мұғaлiмдep түpтiп aлaды.

1-тaпcыpмa «Мaшa мен аю» жaйлы үш мультфильм көpceту.1 «Тocaп қaйнaту»2 «Көpiнбeйтiн aңдapдың iздepi»3 «Aлыc туыcқaн» ocыны әңгiмeнiң қaй түpiнe жaтaтынын aйту.Тoптық жұмыc

Мұғaлiмдep тoптa тaлдaйды. Әңгiмeнiң қaй түpiнe жaтaтынын aнықтaп aйтaды.

63

Cepгiту cәтi «Қызылөpiк» биi Интepaктивтiк тaқтaдaн көpceтiлгeн «Қызылөpiк» биiнe билeйдi.

2-тaпcыpмa «Бeлceндi cынып жәнe бeлceндi eмec cынып» кecтeнi тoлтыpу. Әp тoп мүшeлepi өз oйлapын aйтып, кecтeнi тoлтыpып, жұмыcтapын қopғaды.

3-тaпcыpмa Мультфильм «Қoшқap мeн тeкe» диaлoг құpу. Әp тoптaн eкi мұғaлiм шығып ocы мультфильмғa диaлoг құpacтыpып көpceту.

Бaғaлaу «Алақан» тренингі арқылы бaғaлaу. Әp тoп бip-бipiн бaғaлaйды.

Peфлeкcия Cтикepгe өз көңiл күйлepiн, caбaқтaн aлғaн әcepлepi мeн ұcыныcтapын жaзуды ұcыну.

Мұғaлiмдep cтикepлepiн тiлeк aғaшынa aпapып жaбыcтыpaды.

SPEAKING ABOUT KAZAKHSTAN Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі

Жусупова Кундыз Кулымбетовна,Хромтау ауданы. Ақтөбе облысы

Сабақтың мақсаты: Білімділік: ел аттарын,өзен,көл аттарын қайталау, «Қазақстан» тақырыбы туралы айта білуге үйрету.Сан есім,сандарды дұрыс айта білуге тілдерін жаттықтыру.Сұрақтарға жауап беру.Текстпен жұмыс,оқу,түсіндіруСабақтағы жаттығуларды орындау арқылы оқушыларға мәтін мен суретті салыстыруға, айтуға,суреттеуге үйрету.Дамытушылық:Оқушыларды бір-бірімен сұхбат жүргізе білуге,өз ойын ағылшын тілінде айтуға дағдыландыру.Оқушылардың сөздік қорын кеңейту және ағылшын тілінде сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.Тәрбиелік:Оқушыларды ізденімпаздылыққа,ұқыптылыққа,адамгершілікке,ұйымшылдыққа тәрбиелеу.Сабақ түрі: аралас сабақ Әдіс-тәсілдері: сәйкестендіру,оқу,түсіндіру,топтық жұмыс,жазба жұмысыКөрнекіліктер: интерактивті тақта,картаПәнаралық байланыс: қазақ тілі,орыс тілі,география

Plan.1. Organization moment.2. Checking up the hometask.3. Warm-up4.New theme5. Read the text6.Group workAnswer the questions ,ex III,YIII.7. Practice.Write a composition (about your country, ex XII)8.ConclusionWhat is the future of Kazakhstan that we imagine?9. Home task Ex X,XI.Evaluation.

Teacher’s activity Pupils’ activity

1.Organization moment2.Checking up the hometaskEx 6, p 122a)Translate the sentences into your native language.1. It was planned to extend the railway from the city of Semei to Pavlodar.2. A plain is a large flat piece of land extending in different directions.3. The Siberia plain extends to the northern part of Kazakhstan.4. The Sahara desert is a large land in the central Africa.5. The constitution ensures the rights for the people within borders of our country.6. Kazakhstan borders Russia, China and some other countries.7. A sudden illness didn’t allow her to finish her work in time.8. The tops of the Alatau Mountains are covered with snow even in summer.9. He was suffering from the strong pain in his stomach.10. An eagle is a very large strong meateating bird.11. African zebra looks like a horse with broad dark brown and white stripes all over the body.b)Match these words I check the new words .Pupils must match these words with translationsa)extend 1. тегісb)flat 2.созылуc)plain 3.шекараласуd)desert 4.жазық

e)border 5.бүркітf)strong 6.тарыg)wind 7.кенеттенh)sudden 8.жолақi)cover 9.рамаға салуj)suffer 10.тәуелсіз

64

k)corn 11.шөл,дала l)millet 12.дәнm)cotton 13.күштіn)eagle 14.жел

o)stripe 15.азаптану,қиналуp)frame 16.лифт,көтеру(ту,жүк)q)sovereign 17.жауып жату,жабуr)hoist 18.мақта

3.Warm-up“Missing letters”Now ,you must guess “what letter is missing”Rep_blic,sov_reign,res_urce,fa_na,f_ora,riv_r,c_imate,a_ric_lture,p_p_lation,n_ti_nality.4.New theme“Kazakhstan” 1.Pre-reading task.You were born in Kazakhstan. What can you say about the geography of our country?If you are not to able to say in English say it in your native language. ( Pupils say it).5.Read the text Geographical position The republic of Kazakhstan is situated in the central Asia .The area of Kazakhstan is 2753 000 sq. km. Its population is about 16 million. The population lives mostly in towns and cities are Almaty, Karaganda, Shimkent, Pavlodar and Astana.Astana is the capital of the Republic.Astana is situated in the central part of the country. Kazakh is the official language of the country,but it is not the only language which people speak in the country. Russian and other languages are spoken here too.Kazakhstan is the largest in the central Asia.It extends some 1900 km.from the Volga river in the West to the Altai Mountains in the East and about 1300 km.from the Siberia plain in the North to the Central Asia deserts in the South.Kazakhstan borders China,Russia,Turkmenistan,Uzbekistan and Kirgizia.There is a long border coast line on the Caspian Sea in the Southwest.There are few rivers and lakes in Kazakhstan.The four rivers are the main resources of water in the country.They are Irtish ,in the east,Syrdaria in the southwest ,Illi in the southeastand Ural in the northwest of the country.The largest lakes are Balhash,Zaisan,Ala-Kol and Tengis.The flora and fauna of the country are different.They depend on the climate of the area.They are richer in the south and poorer in the north.ClimateThe climate of the country is strongly continental. It is cold in winter and hot in summer. Rain usually falls in spring and autumn. Snow falls in all areas but not at the same time. In the south snow falls in October or November, in the north it falls as a rule in September or October. Sudden cold winds and snow falls in winter often cause troubles for people. In spring green grass and flowers of different colours cover flat lands and hills. Economy and national flag Kazakhstan has well –developed heavy industry in many cities and towns. As the result of the development of heavy industry the country suffers serious environmental problems. Agriculture takes a very important sector in the national economy. The people of the country grow wheat, millet, corn and cotton. As a sovereign state Kazakhstan has its own national flag and anthem and national traditions and holidays. The national flag of the country consists of a light blue field at the centre of which there is yellow sun framed by the wings of a flying eagle , also in yellow, with a vertical stripe of national ornamentations near the hoist. Kazakhstan Area: 2753000 sq.kmPopulation: about 16 millionThe largest cities: Almaty,Karaganda,Shimkent,Pavlodar,Astana Capital: Astana6.Group workAnswer the questionsEx III,YIII p 124G 1.Where is the Republic of Kazakhstan situated?What can you say about the population of the Republic?What problems does the country suffer?G2.What is the capital of the Republic?What is the official language of the country?What can you say about the Kazakhstani industry?G3.What is the size of the area of Kazakhstan?What can you say about rivers and lakes?What is grown by the people of the country in the agricultural sector? 7.Practice Write a short summary about a country Ex XIIGeography, climate and economy Pupils write in their copybook8.Conclusion What is the future of Kazakhstan that we imagine? In conclusion of our lesson about Kazakhstan : The captains of three groups speak in three languages (Kazakh,Russian and English) and they show us their poster. Pupil 1 Біз қазір 8-сыныпта оқимыз.Сыныбымыз жақсы,досшыл және сабақты жақсы оқуға тырысамыз.Біз болашақ Қазақстанды қалай елестетеміз?Біз Қазақстанды болашақта табыстарға қол жеткізген және аса гүлденгендігін көреміз.Біз өз еліміздің азаматы ретінде,бір-бірімізді қолдауға және бір-бірімізге көмектесуге тиіспіз.Біздің күшіміз-бірлікте.Халқымызды,жерімізді,тарихымызды және мәдениетімізді сүю,бағалау және құрметтеу-бұл біздің тәрбиеміздің іргетасы.Біз Қазақстанды болашақта сәттіліктерімен ғана көре аламыз.Біз сол үшін жақсы оқуға тырысамыз.Pupil 2 Мы сейчас учимся в 8-классе.Наш класс хороший, дружелюбный и мы стараемся хорошо учиться. Мы будущее Казахстана представляем благополучным и процветающим.Мы как граждане своей страны,должны с уважением относиться

65

друг к другу , поддерживать и помогать.В единстве-сила.Любить,ценить и уважать свой народ, землю ,историю и культуру –это фундамент нашего воспитания.Будущее Казахстана представляем только успешным.Мы для этого стараемся хорошо учиться.Pupil 3 We are now in the 8th grade.Our class is good,friendly and we try to learn better.We see the future of Kazakhstan to be prosperous and affluent.We, as citizens of our country have to treat each other with respect,to support and to help each other.Our power is in unity. To love,to value and to respect our people ,land,historyand culture is the cornerstone of our worldview.We see the future of Kazakhstan only as successful one.We try to learn better for that.9. Home task Ex X,XI. Evaluation.

* * * * * Исембаева Қамаш Жалғасовна Бастауыш сынып мұғалімі

Маңғыстау облысы,Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы «№7 орта мектеп КММ»

Сабақтың тақырыбы: Менің арманымМақсаты :оқушылардың жақсы ниетпен армандай білуіне және оған қол жеткізуге ұмтылуына ықпал ету.Міндеттері:-Арман ұғымы туралы түсінік беру. -Балалардың ойын, қиялын дамыту.-Жақсылыққа тәрбиелеу.Көрнекі құралдар:Теңіз,балық,дельфин,сызбa «күн шұғыласы»шаттық шеңбері. Жаңа сабақты өткен сабақпен байланыстыру мақсатында,үй тапсырмасын сұрау.“Біздің сынып’’тақырыбында құрастырып келген әңгімелерін тыңдау Шаттық шеңбері-Біз бүгін сыныптас достарымызбен Каспий теңізіне саяхатқа шығамыз.Бүгін өтетін тақырыбымыз"Менің арманым".Мөлдіреген көк теңіздің жағасында,өзіміздің сыныптастарымызбен арман туралы ой қозғайық.Әуелі барлығымыз шаттық шеңбер құрып амандасайық.-Армысың ба,сыныптастар!-Армысың ба, кәрі Каспий!-Күннің шыққаны жақсы ма?(күнді бейнелеп құшағын айқара ашу)-Теңіздің толқығаны жақсы ма?(толқиды)-Достарыңмен бірге жүрген жақсы ма?(адымдайды).Іштей сыныптастарымыз туралы армандап көрейік.Теңіз жағасы.Таза ауа.Ақ мамық бұлттар қалықтап барады.Ой қозғау Теңізде не істей білу керек?-жүзе білу -Теңізде немен жүзеді?-қайықпен Қайыққа міну үшін достарымызға тілек айтамыз.-Балалар енді бір-біріңнің армандарыңыз орындалуына тілектестік білдіріңдер.-Арман Ерланға қандай тілек тілейсің?-Досым,Ерлан,арманымның орындалуына шын жүректен тілектеспін!Мәди:Ержанға:Ержан қанатың талмасын!(балалар бір-біріне тілек айтады,айтқан бала қуана қайыққа мінеді,тербеледі) О улы пен ж мысқ қ ұ"Бала арманы" ле ін о ушылар о иды.(о улы та берілген 30бет)ө ң қ қ қ қ

лы Абайдай ке ж рекҰ ң үА ын бол ым келедіқ ғБауыржандай ер ж рек үБатыр бол ым келеді.ғ Жа даяттарды талдау. С ра -жауап.ғ ұ қ-Б л те ізде андай айы тар ж зеді?ұ ң қ қ қ ү(бірлік,татулы ,кешірім,мейірімдлікі айы )қ қ қ-Сол айы тарды те ізге жіберейік.қ қ ңБірлік айы ық ғ-Арманны лкен-кішісі болады деп ойлайсы дар ма?ң ү ң(с ра а жауап алу)ұ ққ Татулы айы ы қ қ ғ- здері ні андай армандары бар?(с ра а жауап берсе «Татулы айы ына» мінеді)Ө ң ң қ ң ұ ққ қ қ ғКешірім айы ық ғАдам а армандау шін не ажет деп ойлайсы дар?ғ ү қ ңМейірімділік айық қАрман а алай ол жеткізуге болады?ғ қ қБалалар,те ізде а ылды адамдарды к мекшісің қ ң ө-дельфиндер мекен етеді екен.Бізге тапсырмалар дайындапты.Осы тапсырмаларды орындайы .қ Тапсырма 1 тапсырма: Д йек с зә ө ."Арман-адам а анат"дегенді алай т сінесіздер?ғ қ қ үАрман-адам а анат.Халы ма алы.Армансыз адам болмайды.О у,білім ар ылы алыс а анат а асы . ғ қ қ қ қ қ қ қ қ ғ ң2 тапсырма М тінмен ж мысә ұ

же гімесі (о ушылар о иды) Ә әң қ қ- рбір адамны арманы болады.Арман таусылмайды.Ә ңБір арманы а ол жеткізген со ,екінші, шінші арман жал аса береді.ң қ ң ү ғ"Арман мен а ыл" қ адыр Мырза ли Қ Ә

66

-Білімні арман а андай атысы бар?ң ғ қ қ- ле неліктен "Арман мен а ыл" деп атал ан?Ө ң қ ғ3 тапсырма

сиет гіме Ө әң-Арман деген не?-деді жігіт-Арман-а ыл-ойды шынды ық ң ғ

- стаз ш кіртке лгі болсам дейді.Ұ ә үАрман а адаспа ан жетеді.ғ ғАдас ан жете алмайдық .ОйынО ушылар ше бер рып,те ізден балы ты аулап з арманын ж не не шін соны армандайтынын жо арыда берілгенқ ң құ ң қ ө ә ү ғ

ле атарларына салып айтады.ө ң қАйдар:балы ты аулап- "Шіркін-ай басшы болсам,еліме н р сыйлайтын"қ ұЕрдос :-"Шіркін-ай банкир болсам,жайнайды мені елім"ңЕрбол:-"Шіркін-ай биші болсам,мы б рала билейтін"(ойын жал аса береді,жылдам оны не шін армандайтынынң ұ ғ ү айтады)Жа а а парат ң қ "Адам к кейіндегі ізгі ниет болаша тан к тер міт,ал а ой ан ма сат ар ылы арманына жетеө қ ү ү ғ қ ғ қ қ алады. Шы армашылы ж мыс.ғ қ ұ- Арманды адам бойында ы жа сы асиеттермен штастыру.ғ қ қ ұ- андай баланы «жа сы бала» деп айта аламыз?Қ қ /К нні ш ыласына жазып, здері о иды/ү ң ұғ ө қТынышты с ті.қ ә К гілдір те ізді елестетеміз. и ула ан ша алаларды даусы, сем,киелі с а улар.Айналада ы тіршілікө ң Қ қ ғ ғ ң ә құ ққ ғ иесі оларды аялап, оршап,барлы ы ам ор болып жат ан секілді./ 2 минуттай отыру/қ ғ қ қ қД птермен ж мысә ұ . Сендерді армандары жа сылы тан рал анына сеніміміз мол. з армандары туралы ыс ашаң ң қ қ құ ғ Ө ң қ қ

гіме жазы дар./о ытуәң ң қ /орытынды. Қ А ыл сана біліммен,Арманыма жетемінқйге тапсырмаҮ :« мірге» ле і./о у/Ө ө ң қ

Ж ректен-ж реккеү үАрман а бірге жетейік.Балалар бір – біріне арман а жету жолында ы тілектерін арнайдығ ғ ғ Біліммен,ізденумен,е бектенумен жетң-Ал а сам а -На ыз адам бол т .бғ ғ ғ

стаз тілегі: -Армандары орындалсын! Біліммен, нермен ал а сам а дар!Ұ ң ө ғ ғ ң * * * * *

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті

пәндерінің мұғалімі Кельдибаева Айгуль Рымбаевна

Сынып: 6 Пән: орыс сыныптарындағы қазақ тіліСабақтың тақырыбы: Астана-арман қала.Сабақтың мақсаты: Елорда туралы түсініктерін кеңейту, мәтінмен жұмыс жасай отыра, оқушылардың сөйлеу дағдысын арттыру.Міндеттері: Оқушылардың қисынды ойлау қабілетін кеңейту, сөздік қорын молайту, сауатты оқу дағдысын күшейту, топпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.Өз еліне,жеріне деген мақтаныш сезіміне тәрбиелеу, бір –біріне сыйластық сезімдерін тереңдету;Сабақтың түрі: жаңа сабақӘдіс-тәсілдер: диалог,жеке жұмыс, топтық жұмыс, «Жақсы тілек – жылы жүрек» (шаттық шеңбері), «Өрмекшінің торы» әдісі, «Миға шабуыл» әдісі, «Сиқырлы сандық» әдісі,т.б. Сабақтың көрнекілігі: интербелсенді тақта, суреттер Сабақтың барысы: I .Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу. Балаларды түгендеу1. - Балалар, сабағымызды бастамастан бұрын бәріміз «Жақсы тілек – жылы жүрек» атты шаттық шеңберіне тұрайық! Барлығымыз жақсы көңіл-күйде бір-бірімізге тілегімізді айтайық! Бір-бірімізге қарап күлкімізді сыйлайық! (Мұғалім бастап, Бәйтеректің макетін береді. «Мен саған осы Астананың бойтұмары секілді бүгін биіктен көрінуіңе тілектеспін» т.б2.Сандықшадан билет алғызып, балаларды 3 топқа бөліп отырғызу. Әр топ жетекшілері алдарындағы бағалау парағына топ мүшелерінің жауаптарын бағалап отырады. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. 21. Өткен сабақта біз өздеріңмен Қазақстанның бас қаласы – Астана жайлы мәтін оқығанбыз. Үйде сол мәтін бойынша сұрақтар дайындап, Астана туралы өлең жаттау берілген. Сонымен қоса, грамматикалық тақырыбымыз – септіктерді де еске түсіре кетейік. «Өрмекшінің торы» әдісімен тексеру (бір-біріне сұрақтар қойып, өрмекшінің торын құрайды.)ІІІ. Жаңа сабақ.1. - Балалар, қазір назарларыңды тақтадағы видеороликке аударып, мұқият тыңдап, қарап отырамыз.(мақтаныш сезімдерін туғызу, сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтау) 22. Видеороликті көре отырып, қандай сезімде болдыңдар? (балалардың жауаптарын тыңдау)23. Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қандай? Қандай мақсат қоямыз?2. Топтарға мәтіндерді таратып, тапсырмалар беру

67

1) Мәтінді әр оқушы іштей оқиды. Тізбектеп оқып, аударады.2) Әр топ өз мәтіндеріне ментальды карта жасап, қорғайды.

«Астана-Бәйтерек» монументі Сол жағалауында – на левом берегу Әмбебап ғимараты – универсальное здание2002 жылы Астана қаласының сол жағалауында «Астана-Бәйтерек» монументі салынды. «Астана-Бәйтерек»

монументі – дүниеде жоқ аналогтардың әмбебап ғимараты. Бұл монументті салу идеясының авторы – Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. Бәйтерек ғимаратының биіктігі - 97 метр. «Астана-Бәйтерек» монументі – тәуелсіз Қазақстанның нағыз символы. «Астана-Бәйтерек» монументі - Астананың ең көрнекті ғимараттарының бірі.

Бейбітшілік пен келісім Сарайы Бейбітшілік пен келісім Сарайы – Дворец мира и согласия Зәулім ғимараттардың бірі –один из высотных здании

Астана қаласындағы белгілі зәулім ғимараттардың бірі - Бейбітшілік пен келісім Сарайы. Бұл ғимарат - Қазақстан жеріндегі достық, бірлік пен бейбітшіліктің символы. Сарай британдық сәулетші Норман Фостердің жобасы бойынша салынды. Оның биіктігі - 62 метр. Пирамидада конгресстер, концерттер өткізіледі. Ғимараттың мөлдір қабырғаларында 130 көгершін бейнеленген. Бұл қазақ еліндегі бейбітшілік және келісімде тату-тәтті өмір сүріп жатқан 130 ұлт өкілдерін білдіреді. Сергіту сәті3) Мәтін бойынша тапсырмалар орындату.А) «Астана - Бәйтерек» монументі – септік жалғаулары бар сөздерді теріп жазу.Б) Бейбітшілік пен келісім Сарайы – бейбітшілік сөзін септеуВ) Хан Шатыры – ғимараттардың, уақыттарын, кітабына сөздерін сөз құрамына қарай талдауОлай болса, бүгінгі сабағымыздың қорытынды кезеңіне де келіп жеттік.Бұл кезеңде біз «Сиқырлы сандық» көмегіне жүгінейік!« Cиқырлы сандық» Берілген сандарды таңдап, жасырынған сұрақтарға жауап беру.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 101.Есіл өзенінің жағалауында орналасқан әсем қала?2. Астана қандай қала?3. Пирамиданың қабырғаларында бейнеленген 130 көгершін нені білдіреді?4.”Хан Шатырдың” жоғарғы қабатында не бар?5. ”Астана-Бәйтерек” монументінің биіктігі қанша метр?6.”Астана-Бәйтерек” монументін салу идеясының авторы кім?7. Британдық сәулетші Норман Фостердің жобасы бойынша қандай ғимараттар салынды?8. Астанаға қандай тілек айтасың?9. ”Гиннестің рекордтар кітабына” қандай ғимарат енгізілген?10. Астананың болашағын қалай елестетесің?РефлексияҮй тапсырмасы: Мәтінді мазмұндау, «Астана-арман қала» әңгіме жазу. Бағалау: Топ басшылары бағалайды.

Ба алау пара ы.ғ ғАты-ж ніө

йҮ тапсырмасы

1-тапсырма 2-тапсырма

3-тапсырма

4-тапсырма

5-тапсырма

Си ырлық сандық

Клышбаева Нургуль Халеловна Учитель русского языка и литературыКГУ « Средняя школа имени А. Байсалбаева

с дошкольным мини-центром». Карасайского районаРусский язык 6 класс Тема урока: Разноуровневые задания /повторение и закрепление/. Текст «Пусть всегда будет солнце!» стр.80.Цели урока:

образовательныепутем повторения правил и выполнения заданий, закрепить, организация деятельности учащихся по обобщению знаний и способов деятельности

развивающиеразвитие аналитических умений и самостоятельной деятельности учащихся, развивать устную и письменную речь, выразительное чтение, логическое мышление

воспитательныеосуществить в учащихся нравственных и общечеловеческих ценностей, последовательность в работе, аккуратность в письмеТип урокаОбобщение и систематизация знаний и способов деятельностиМетод урока

репродуктивный, частично-поисковый;

68

Приемы аргументировать, рассуждать, находить, выделить, подчеркнуть;Форма организации урока

Практическое занятиеДидактическое обеспечение урока

Таблица «Падежи имен существительных», слайды с заданиями: І уровень, ІІ уровень, ІІІ уровень, тестовый материал, анаграмма, игры, графопроектор, Текст «Пусть всегда будет солнце!» стр.80.

Ход урокаІ. Организационный момент.а/ поздороваться с учениками;б/ проверить посещаемость учащихся;в/ проверить готовность класса к уроку /учебные принадлежности/ ІІ. Проверка домашнего заданияа/ ученики называют цели и задачи домашнего задания;б/ работу учащихся проверяют лидеры подгрупп;Пока лидеры провереряют д/з, дети рассказывают правило.

ІІІ. Актуализация опорных знанийДидактическая игра /слайды/Сейчас я вам предлагаю дидактическую игру «ДА-НЕТ». Я буду читать вам утверждения, а после прочтения каждого утверждения либо согласитесь с ним и ответите «ДА», либо не согласитесь и напишите «НЕТ». Затем по ключу мы проверим, насколько хорошо вы усвоили материал предыдущих уроков.

ключ1 2 3 4 5 баллынет да да нет нет

1. Изменение окончаний существительных по вопросам называется изменением по падежам или спряжением.2. П.п. отечает на вопросы о ком? О чем?3. Слово к Родине стоит в Д.п.4. –ом, -ем окончания Р.п.5. В русском языке 7 падежей

Теперь поменяйтесь вашими вашими тетрадями с соседом и проверьте работу по ключу. /ключ на экране/ В оценочный лист выстаьте баллы за эту работу. За работу, где нет ни одной ошибки поставьте – 5, за одну-две ошибки – 4, если допущено более 2-х ошибок, поставьте 3.

І . Ү Обобщение и систематизация знаний * Работа с учебником Текст «Пусть всегда будет солнце!» стр.80.Задания к тексту:9) Выразительное чтение текста учащимися /1,2 группа по одному ученику/10) Вопросы: 1. почему текст так называется?2. соответствует ли содержание текста названию?3. как сделать, чтобы обе половинки соединились?4. что бы вы посоветовали этому мальчику?5. В каком предложении раскрывается основная мысль текста? /в последнем/• Уровневые задания по группам. Стр. 81-82ІІІ уровень Упр. 7-8, 3ІІ уровень /слайды/ Упр. 5-6, 3І уровень Упр.2, 3, 4

. Контроль и самопроверка знанийҮ• Тест соответсвия: /таблица/

В.п. кого? чего?

И.п. кому? чему?

Д.п. кем? чем?

П.п. кто? что?

Р.п. кого? что?

Т.п. о ком? о чем?

Попрошу детей показать только жестами и мимикой «как прошло занятие?»

• Анаграмма /слайды/Вам будут предложены слова. Необходимо переставить буквы так, чтобы получилось слово, связанное с русским языком и темой сегоднешнего урока. Выигрывает тот, кто угадает больше слов.7. гаммаратик/грамматика/8. волос/слово/9. ежидап/падежи/10. спорво/вопрос/11. ток /кто/

ІҮ . Этап коррекцииОбразовательные задачи этапа

69

1. Скорректировать выявленные проблемы в занятиях и способах действий учащихся.Содержание этапа1. Организация деятельности учащихся по коррекции своих выявленных недостатков.

Показатели выполнения образовательных задач1. Динамика перехода учащихся с одного уровня на другой.

Выборочно на графопроектере проверяем вместе с учениками классную работу /уровневые задания/, дети находят ошибки и отвечают на вопросы.

ІІ.Этап информации о домашнем заданииҮ• Повторить правило о падежах имен существительных.• Просклонять следующие существительные: поведение, половинка, человек• Составить анаграмму на тему: «спорт» /10 и более слов/

ІІІ. Подведение итогов занятийҮДаю качественную оценку работы класса и отдельных учеников.І . Этап рефлексии Ү - игра «Кто больше составит слов-существительных?»

государство Казахстан суд казахсостав хандар заказ и т.д.

* * * * *

«ДИАЛОГТІК ОҚЫТУДЫ ДАМЫТУДАҒЫ СҰРАҚТАРДЫҢ МАҢЫЗЫ»

Г.С. Мейрбекова. Балқаш қаласының білім бөлімі, әдіскер

«Оқытудағы жаңа тәсілдер» модулін таңдаған себебіміз – мұғалімдерге диалогтік оқытудың тиімділігін көрсете білу. Бұл тақырыптың біздің жұмысымызға маңыздылығы әріптестеріміздің сабақтарында диалогтік оқытуды дамытудағы түрткі, сынақтан өткізу, басқаға бағыттау сұрақтарының маңызы орасан зор екеніне ықпал ету. Осы мәселені ескеріп оқушылардан сабақта мұғалім қоятын сұрақтардың қаншалықты маңыздылығы бар екенін білу үшін сауалнама жүргізуді ойластыруды көздеп отырмын. Оқыту мен оқудағы 7 модульмен таныса келе диалогтік оқытуды дамытудағы сұрақтардың маңызы зор екеніне көз жеткіздім. Жұмысым нәтижесінде әрісптестерім мұғалімнің оқушыға қоятын сұрақтарының маңыздылығы жайында ойлары анықталады. Сол себепті бұл тақырыпты алудағы ұстанымым әдіскер ретінде мұғалімдерге ашық және жабық сұрақ түрлерінің мәнін және мағынасын ажырату болып табылады. Іс-әрекетті зерттеудегі мaқсaтым - сaбaқтa мұғалімдерге түрткі болу, сынақтан өткізу, басқаға бағыттау сұрақтарын қойдыра отыpып, оқyшылapдың сөйлеy мәдениетiн, оқушы шығармашылығын дaмытyға ықпал ету. Жұмысымның нәтижесiн көpy үшiн төменде көрсетілген мiндеттеpдi оpындay кеpек деп шештiм:

1. Оқыту үдерісінде диалогтік оқытуды қолданудың теориясымен танысу;2. Диалогтік оқытудағы қойылатын сұрақтардың маңыздылығы;3. Ашық және жабық сұрақтың құрылу жолдарын анықтау;4. Оқу үдерісінде диалогтік оқытуды енгізу;5. Ұстаздарды ынтымaқтaсқaн және бipлескен топтapдa жұмыс жaсayғa дaғдылaндыpy (шығармашылық

топтар құру); 6. Деңгейлік курстан өткен ұстаздарға тәлімалушымен жұмыс түрлерін белсенді жүргізуге ықпал ету.

Осы міндеттерді атқару барысында күтілетін нәтиже келесідей болмақ:1. Диалогтік оқытудағы ашық сұрақтардың мәнін түсінеді;2. Ашық және жабық сұрақтардың құрылу жолын біледі;3. Мұғалім мен әдіскер арасында кері байланыс орнайды;4. Мұғалімдердің кәсіби талқылау мүмкіндіктері қалыптасады;5. Сөйлесiм әpекетiнiң түpлеpiне сaй мұғалімдер диaлогқa түседi;6. Мұғалім оқушыға қойып отырған сұрақтың құрылымына назар аударуға

икемделеді.Теориялық білім базасында топта сұрақ қою негізінен «бастама-жауап-кейінгі әрекет» үлгісінде болғаны анықталды. Бұл модель әңгімеге бастама жасайтын және де оны бақылап отыратын адам мұғалім болатын жағдайларды көрсетеді» деп Мерсер айтқан болатын. Бұл сұрақтардың түрі оқушы ойын жетелемейтін, тиімді емес сұрақтар екенін практикада барысында айғақталып жүр. Сұрақ қою маңызды дағдылардың бірі болып табылғандықтан, оқушылардың тақырыпты түсінуіне қол жеткізу үшін сұрақтың екі түрін: төмен дәрежелі және жоғары дәрежелі сұрақтардың тиімді екенін білдік. Түрткі болу: түрткі болуға арналған сұрақтар біріншіден жауап алу үшін және оқушының жауабын түзетуге көмектесу үшін қажет;

Сынақтан өткізу: сынақтан өткізуге арналған сұрақтар оқушыларға жауап беруге, өз ойларын анық білдіруге, өз идеяларын дамытуға көмектесетіндей етіп құрылуы қажет; Басқаға бағыттау: сұрақты басқа оқушыға қайта бағыттау, мысалы, «Көмектесе алатындар бар ма?». Осы зерттеу мазмұнды басшылыққа алып, тәжірибеден өткізуге тырысамын. Ол үшін өзіме «түрткі, сынақтан өткізу, басқаға бағыттау сұрақтарын қоя отырып оқушы тілін диалогтік оқытуда мұғалім қалай әсер ету керек ?» деген іс-әрекетті зерттеудегі зерттеу сұрағын қоюға болады. Әрине, бірінші қатысқан мұғалім бойында қорқыныш, сасу сезімі болады, бірақ деңгейлік курстан өткен әріптестерін осы арада көмекке шақырамыз.

70

• Осы семинарларда мұғалімдерге жоғары дәрежелі сұрақтар қоюдың маңыздылығын үйретемін;• Ұстаздарды бірінің-бірі ойын тыңдап, ортақ шешімге келе білуге қалыптастырамын. Осы арада мұғалімдерге өткізілетін семинар, дөңгелек үстел барысында дәстүpлi оқытyға қарағанда сындapлы (констpyктивтi) стилiнiң aйыpмaшылығын айта кеткен жөн. Констpyктивтi оқытy әдiсi бaлaның өздiгiнен оқып үйpенyге, өзiн-өзi pеттеyге, жayaпкеpшiлiктi сезiнyге, әрі мұғaлiм тapaпынaн бaлaны оқyғa қызықтыpып, оқyшының шынaйы бaғaсын беpyдi көздейтініне басты назар аудару болып табылады. Ең бaстысы, мұғалім оқyшыны сыни тұpғыдaн ойлayғa үйpетедi. Мұғалімдерге осы уақытқа дейін бaлaлapғa жaбық (ия, жоқ) сұpaқтap қойып, оқушылардың ойын дaмытпaғaнын, оған шектеу жасаанын айта кетіп, осыны ескеpе отыpып сыни тұpғыдaн ойлaндыpaтын тaпсыpмaлap мен сұpaқтapды көп пaйдaлaнуға шақырамыз. Осыдан барып, мұғалімнің кәсіби деңгейі дамиды, ынтымақтастық қарым-қатынаста біріккен ұжымдық жұмыс жасауға қалыптасады. Сонымен қатар сыныпта формативті бағалаудың негізі қалыптасты.

Мұғалімді оқушысыз елестету мүмкін емес. Осы енгізіліп жатқан жаңашылдықтағы мұғалімнің қызметі оқушыға жаңаша көзқарас қалыптастыра отырып, сыни тұрғыдан ойлай алатын, ашық сұраққа толық жауап беретін, ашық пен жабық сұрақтың ара жігін ажырата алатын тұлға қалытастыру болып табылады деп ойлаймын. Оқуды дамытудағы сұрақтардың маңызын қарастыратын болсақ, сұрақ қою арқылы мұғалім:• Оқушыларды тақырып бойынша және сындарлы сөйлеуге ынталандырады;• Оқушылардың шынай қызығушылығы мен сезімдерін анықтайды;• Білімге құштарлықты дамытады және зерттеуге ынталандырады;• Оқушыларға өз білімін басқа адамдарға сөзбен жеткізуге көмектеседі;• Оқушылардың сын тұрғысынан ойлауына ықпал етеді;• Оқушылардың бір-бірінен үйренуіне, басқа оқушылардың идеяларын құрметтеуіне және бағалауына ықпал етеді. Осы түйгенімді қорытындылай келе, болашаққа төменде көрсетілгендей болжам жасаймыз:8. Ұстаздармен ынтымақтасқан ортада коучинг және шеберлік сабақтарын өткіземін;9. Диалогтік оқытудың деңгейлік бағдарламада белгіленген басқа әдіс-тәсілдерін жұмыс тәжірибеме енгіземін;10. Сұрақтар қою дағдысын балалардың меңгеруіне қол жеткізуі үшін мұғалімдермен жұмыс атқарамын; 11. Диалогтік оқытуға арналған ғалымдардың зерттеу жұмыстарын басшылыққа алып, мәлімет қорын жинақтаймын;12. Зерттеу әдіс-тәсілдерін тереңірек меңгеруге күш саламын. Болашақта осы мәселелерді жүзеге асыру барысында жоспарлы жұмысты жүзеге асыру үшін аянбай еңбектенемін.

Әдебиет: Мұғалімге арналған нұсқаулық. Екінші (орта) деңгей. Үшінші басылым (2014) Астана«Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДДБҰ Мұғалімге арналған үлестірмелі материалдар (ресурс парақтары) Екінші (орта) деңгей. Үшінші басылым. (2014)

* * * * *

Маңғыстау облысы Қарақия ауданы «Мұнайшы ауылы №7 орта мектебі» КМММектепалды даярлық сынып тәрбиешісі: Қощанова К. Ж.

Сабақ: Тіл дамыту. Тақырыбы: «Қайдан келдің ,бауырсақ?».Мақсаты: Балаларға нан-ас атасы екендігі туралы білім беру. Балалардың нан туралы түсінігін ертегі арқылы жеткізе отырып, өлеңнің мазмұнын айтып беруге жаттықтыру, үлкендердің еңбегін ардақтап, бағалай білуге тәрбиелеу.Жаңа сөздер: наубайхана -нан пісіретін орын; диірмен-ұн тартатын жер; дала-егін өсіретін алқап; диқан-егін өсіретін адам; қырман-астықты жинайтын орын.Көрнекі құралдар: Тақырыптық суреттер, нанның дастарханға қалай келетіні жайлы, ертегі бойынша суреттер.Әдіс-тәсілдер; түсіндіру, қимыл - жаттығуларды көрсету, әңгімелеу, сұрақ - жауап, ой қозғау, ойын.түсіндіру,оқу, әңгімелеу, жаңа сөздер мағынасын түсіндіру.Сабақтың барысы:Мотиациялық қозғаушы. - Бүгінгі оқу іс - әрекетімізді мейіріммен, қуанышпен бастайық.Шаттық шеңбер.Күннің көзі ашылды.Көкке шуақ шашылдыҚұтты қонақ келіптіТөрімізге еніптіАмандасу үлкенгеТәрбиенің басы ғойАл, кәнекей бәрімізСәлем дейік үлкенгеСәлеметсіздер ме,

Құрметті қонақтар!Жұмбақ шешу:Қашып кеткен атадан,Қашып кеткен ападан,Орманда кеше жүр едім,Домалап шықты алдымнан-Балалар бүгін біз сендермен «Қайдан келдің, бауырсақ?» өлеңімен танысамыз.-Өлең Өтебай Тұрманжановтікі.

-Сендерге мен тамаша бір ертегі айтып берейін сендер мұқият тыңдаңдар, ертегі не жайлы екен.-Бәріміз мына сыйқырлы тақтаға қарайық.- Ертегінің аты «Бауырсақ пен тышқан».-Ертеде тауық пен тышқан керемет дос болыпты.-Бір күні тауық бір уыс бидай тауып алады да, досы тышқанға бидайды үгітіп беруін сұрайды.-Ал тышқан болса мен үгіте алмаймын дейді. -Амалсыздан бидайды тауық өзі үгітеді.

71

-Диірменнен шыққандай мап-майда ұн жасап, одан қамыр илейді.-Илеген қамырдан енді бауырсақ пісір дейді- тышқанға.-Әлгі еріншек тышқан өзің пісіре салшы дейді-Содан тауық бір табақ қылып бауырсақ пісіреді.-Әлгі табаққа салынған бауырсақты жоғары көтеріп- бауырсақты кім жейді дейді?-Мен, мен,-деп тышқан жүгіріп келеді.-Сонда тауық:-Бидайды үгітуге де, бауырсақты пісіруге де ешқандай үлес қосқан жоқсың. Еңбек етсең ерінбей- тояды қарының тіленбей,- дейді де тышқанды үйінен қуып шығады.-Содан бері тауықтар тышқанды көрсе, үрке қарайды екен.-Балалар ертегі ұнады ма?- Ия.-Ертегіде не туралы айтылған?- «бауырсақ»туралы.- дұрыс-Ендеше балалар біз бүгін сабақта «Қайдан келдің бауырсақ» өлеңімен танысамыз. Дастарханда шашылып, Жатты аппақ бауырсақ,Бауырсаққа қызығып,Қарап тұрды көзін сап;-Қайдан келдің бауырсақ?-Деп сұрады қуыршақ-Дүкеннен келдім нан сатқан,-Деді оған бауырсақ.Дүкенге келдің қай жақтан? -Наубайдан келдім нан жапқан. -Наубайға келдің қай жақтан? -Диірменнен келдім ұн тартқан-Диірменге келдім кең жақтанЖер- анам менің көсілген, Диқандар мені өсірген. Балалар өлең не туралы айтылған?-Бауырсақ-Балалар дастарханға бауырсақ қалай келеді?-Дүкеннен-«Дүкенге қалай келеді»?-Наубайдан.-«Наубайға қайдан келеді?»-Диірменнен-«Диірменге қайдан келеді?»-Диқаннан-Дұрыс балалар.Балалар сендердің үйлеріңде бауырсақты апаларың мен мамаларын қалай пісіреді?-Пешке от жағып, қазанға май құйып пісіреді.- Дұрыс. Сергіту сәті: Нәйім-нәйім, бауырсақ!Ағын суға шомылсақ!Жаман бала - ойынсақ!Жақсы бала - малсақ!Ойын: «Қайдан келдің бауырсақ»Мақсаты: Балалардың ойынға деген қызығушылықтарын арттыру, ойын арқылы сабақты бекіту, ретімен орналастыруға үйрету.Ойын барысы: Бауырсақ қайдан келгені жайлы барлық суреттерді шығарып бауырсақты домалап бару арқылы ойынды ойнату. Балаларға сұрақ қойып, жауап алу.-Балалар кәне бәріміз сиқырлық тақтаға қараймыз.-Сендердің алдарыңда сыйқырлы тақтада карточкалар тұр. Сол карточкаларға қарап сөйлем құрайық.Өте жақсы балалар дұрыс.Сөйлем құрай алдыңдар.-Тағы сыйқырлы тақтаға қарайық?-Сендердің алдарыңда әртүрлі суреттер тұр-Қайсысының бауырсаққа қатысы бар.-Дұрыс қазан-Қазан не үшін керек?

-Жақсы бауырсақ пісіру үшін-Балалар бүгін сабаққа өте жақсы қатыстыңдар.-Қандай өлеңді тыңдадыңдар?-«Қайдан келдің бауырсақ?»-Өте дұрыс-Ойынды да ынталы ойнадыңдар.

Қорытынды: Балалар, біз бүгін жазушы Ө. Тұрманжановтың «Қайдан келдің, бауырсақ?» өлеңімен таныстық. Нан дастарханға оңайлықпен келмейтінін білдік. Көптеген адамның еңбегі арқылы келетінін түсіндік. «Нан-қасиетті тағам», «Нан болса, ән де болады». Дастарханымызда нан тағамдары көп болсын. Диқаншылар еңбегін құрметтейік балалар. Сабақ аяқталды.

72

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ. Өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі

Мадениет Гулжаухар

Сынып: 5 «Б» Пән: өзін-өзі тану Сабақтың тақырыбы: Адам мінезімен таныладыМақсаты: адамның мінезі,мінезді жетілдірудегі адамның мүмкіндіктері туралы түсінік беру..Жақсы-жаман мінез-құлықты ажырата білуге үйрету; Оқушылардың бойында жақсы мінез-құлық дамытуға ықпал ету. Күтілетін нәтиже: 1 Адам өзін-өзі тәрбиелеу үшін өзінің мінез-құлқын танып,өзіне сыни көзбен қарай алатындай қабілетке ие болуы керектігін біледі.. 2. Әр адам өз бойында адамгершілік қасиеттерді тәрбиелеп,өз мінезін жетілдіре алатынын түсінеді.

Сабақтың кезеңдері, уақыты

Жоспар мазмұны Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Бағалау Ресурстар

І кіріспе

1 минут

Мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс. Психологиялық ахуал қалыптастыру.

Оқушылармен амандасу. Сыныпта жағымды эмоция қалыптастыруда мақсатында «Жарнама» стратегиясын қолдану. Бір оқушыны ортаға шығарып, артына сурет жасыру.

Амандасу.Ал оқушы бейнелеген суретті көрмей, оны жарнамалап, сатуға тырысу керек. Қалған топтағы оқушылар бұл заттың қандай пайдасы бар екені туралы сұрақтар қояды.Нәтиже: көңіл-күйлері көтеріліп, сабаққа деген қызығушылықтары артады.

Ауызша кері байланыс,

А4 форматындағы сурет

ІІ тұсаукесер6 минут

Оқушыларды топқа бөлу. Адамның мінез-құлқына байланысты топқа бөлу

Үй жұмысын тексеру, бекіту. «Конверт сұрақ» стратегиясы

«Холерик», «Сангвинник», «Меланхолик».

Проблемалық сұрақтар қою.Мінез дегеніміз не ?Адамның мінезі қайда және қалай танылады ?Мінез-құлық адамдардың қарым-қатынасына әсер ете ме ? Қалайша ?Адам өз мінезін өзгерте ала ма ? Қалай ?

Өздерінің алған парақшалары бойыншы қай топтыңөкілдері екенін табу арқылы өз орындарына отырады.

Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, ойларын ортаға салады, ой бөліседі, пікірлерін ортаға сала отырып дәлелдейді.

Әр оқушының жауабын сыныптастары пікірлерін білдіру арқылы бағалайды. мадақтау

парақшалар

Негізгі бөлім28 минут

«Сандық бейне». Дарынды оқушымен жұмыс. А деңгейлі оқушының тұжырымдама таныстырылымын қорғау. Оқушыларға сұрақ қоя отырып,сабақтың тақырыбын, мақсатын ашу.

Дарынды оқушының сөз саптау, дәлелді сөйлеу, келтіріліген мәліметтердің нақтылығын қадағалайды.

Түсінгендерін ортаға салады.Таныстырылымын қорғап, жинақтаған мәліметтерімен тың жаңалықтарымен бөліседі.

Өзін-өзі бағалау парақшасын ұсыну

Презентацияинтербелсенді тақта

«Мағынаны тану»Кітаппен жұмыс. «Ойлан-жұптас-бөліс» стратегиясы арқылы шығарманың мәтінін бөліп алып, алдымен өзі одан кейін жұпта, топта талқылайды.

АВС деңгейлі оқушылардың оқудағы іс-әрекетін, ЖАДА-ң жүзеге асу-аспауын бақылайды. Барлық оқушылардың оқу үрдісіне тартылуын қадағалайды.

Төрт топ берілген мәтіндер бойынша оқып, мазмұнын құрдастарына түсіндіреді.

«бас бармақ»

оқулық

73

Тыныштық сәті. «Нұрға бөлену»

Музыкамен байланыс Тыныштық сәтінен алған әсерлерін ортаға салады.

Интербелсенді тақта, видеролик

«Шешімін тап» стратегиясы. Интербелсенді тақтамен жұмыс. Жаңа сабақтың мазмұнын аша түсу мақсатында мәтін құрылысына талдау жасау.

Сюжеттік құрылыс бойынша тапсырманы ашу ( шығарманың басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі)

Қаламның көмегімен берілген тапсырманы интербелсенді тақтаға жазып шығады.

Постермен жұмыс. Сұрақтарға берген жауаптарын басшылыққа ала отырып,екі балаға мінездеме береді.

Бұл мінездемелерді салыстырып,жақсы-жаман мінездің адами қарым-қатынаста алатын орнын анықтауға болады деген тұжырым жасауға болады.

Флипчарт, маркер, түрлі-түсті қарындаш, стикерлер көмегімен ойларын суретпен бейнелеп, араларынан спикер сайлап, топ алдында қорғайды. Тапсырманы орындағанннан кейін әр топ смайликтерді таңдап, өз көңіл-күйлерін білдіреді

«Көңілді смайликтер»

смайликтер

Сабақты бекіту.) Оқушыларға не білдім? Не білгім келеді? Мен үшін жаңалық? Мен білмеймін? сұрақтары жазылған кестені таратып беру,ойларын тыңдау.

Бүгінгі сабақтан алған білімдерін ортаға салып, жинақтайды.

Ауызша кері байланыс

Қорытынды. 10 минут

Рефлексия. Э.Бононың «Ақылдың алты қалпағы» стратегиясы

Оқушыларға қалпақтарды таратып беріп, атқаратын қызметтері жайлы бағыт береді

Ақ қалпақ. Тек фактілер!Қара қалпақ. Сары қалпаққа қарама-қайшы.Ненің қиын, түсініксіз, мәселе тудыратын, негативті екенің анықтап және себебін түсіндіреді. Қызыл қалпақ. Бұл сезімталдық қалпағы. Өзінің өзгеріс көніл-күйімен бөлісуКөк қалпақ. Бұл философиялық , пысықтау қалпағы. Көк арнадағылар өзге қалпақтардың айтқандарын талдап, пысықтап, қорытынды шығарады.

Тамаша! Жарайсың!

Түрлі-түсті қалпақтар

Бағалау Оқушыларды бағалау Топтар бір-бірін ауызша бағалап, жетістіктері мен кемшіліктері жайлы айтып бағалайды.

Топтық бағалау

Қорытынды Мұғалімнің қорытынды сөзі: Мұхаммед Бабырдың

Әрқашанда таза болсын ар - ожданың, жүрегің,Өзгелерде саған адал, әділ болар білемін.Зорлық қылсақ өзгелерге - өзің жәбір көресің,Қиянаттың құрбаны боп, қорлықпенен өлерсің -, дегендей әрқашанда қатыгездіктен аулақ болайық!

Үйге тапсырма. Шығарманы оқып,талдап келу

Үй тапсырмасын беру Күнделіктеріне түртіп алады күнделік

74

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ Бастауыш сынып мұғалімі Маждай Алма

Сабақтың тақырыбы: Малдың төлін сүюі (жуан айтылатын сөздер)Сабақтың мақсаты:Малдың төлін сүюі туралы жуан айтылатын сөздер туралы түсінік беру.Ойлау, есте сақтау, сауатты жазу, шығармашылық қабілеттерін дамыту. Адамгершілікке, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.Сабақтың типі: Жаңа материалды түсіндіруСабақтың түрі: Интерактивті тақта.Сабақтың әдісі: Түсіндіру,сұрақ – жауап, ой қозғау стратегиясы, семантикалық карта, ізденушілік, ойыншықтар дүкені.Көрнекілігі: Суреттер, дидактикалық материалдар.Сабақтың барысы: I Ұйымдастыру кезеңі.Оқушыларды сабаққа дайындау.Үй тапсырмасын тексеру.«Бөрте лақ» өлеңді жатқа айту. «Ешкі» мәтіннің мазмұнын әңгімелеп айтқызу.Жаңа сабақ. Қызығушылығын ояту. 39 – жаттығу Өзіндік жұмыс24. Сөйлемді мәнерлеп оқыңдар.Ауылдардың қойы бар,Қойы бардың тоны бар.25. Әр сөзде неше дауысты дыбыс бар? Олар қалай естіледі? Жуан ба, жіңішке ме? Психологиялық тренингКөзге елестету:Көктем мезгілі. Күн жылынды. Қар еріп, өзенде су ағып жатыр. Өзеннен өту үшін көпір орналасқан. Бір кезде екі лақ көпірдің үстінде кездесті. Сен жол бер, жоқ сен жол бер деп ерегеседі. Сол кезде екеуі де суға құлап түсті.40 – жаттығу. Өлеңді оқыңдар.Ешкі маған түбітін береді, –Қолғап кидім.Қой маған жүнін береді, – Қалпақ кидім.Ойыншықтар дүкені.Ой қозғау Сендердің апаларың, аталарың, әкелерің, аналарың қалай еркелетеді?Мағынаны тануҚой сүйеді баласын «қоңырым» деп,«Ештеңені білмейтін момыным!» деп.Сиыр сүйеді баласын «торпағым» деп,«Қараңғыға баспаған қорқағым» деп.Түйе сүйеді баласын «ботам!» деп,«Жаудыраған көзіңнен тоташым» деп.Ешкі сүйеді баласын «лағым» деп,«Тастан – тасқа секірген шұнағым» деп.Жылқы сүйеді баласын «құлыным» деп,«Тұлпар болып жүгірер жұрыным!» деп.Сергіту сәті: (Қара жорға) Пысықтау. Оқулықпен жұмыс. Семантикалық карта

Қоңырыммомыным

Торпағымқорқағым

Боташымтоташым

Лағымшұнағым

Құлынымжұрыным

Түйе ЖылқыСиырҚой Ешкі

Қорытындылау.«Енесін тап» ойыныОйынның мақсаты: балаларға үй жануарлары олардың пайдасы туралы түсінік беру. Оларға қамқорлық жасауға тәрбиелеу.Көрнекі құралдар: үй жануарларының суреттері.Ойын шарты: мұғалім балаларға үй жануарларының суреттерін таратып береді. Суретті алған бала оның төлін және оны қалай шақыратынын айтып беруі тиіс. Мысалы: сиырдың суретін алған бала оның төлі бұзау, бұзауды « мө – мө » деп шақырады дейді. Ал ешкінің суретін алған бала оның төлі лақ, лақты «шөре – шөре » деп шақырады дейді. Дұрыс қателеспей атаған балалар жеңіске жетіп мадақталады.

Үй тапсырмасы: «Малды құрметтеу» тыйым сөздер.Оқушыларды мадақтап бағалау.

75

БАҒАЛАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ Маждай Гулмариа

Бастауыш сынып мұғалімі

Мектепте оқушының тәрбиесі мен даму және оқу жұмысындағы мұғалім мен оқушының ынтымақтастығы, ізгіліктендіру ұстанымдары негізінде ұйымдастыруға ерекше мән беріліп отырған қазіргі кезеңде бағалаудың рөлі, қызметі түбегейлі өзгеріп, ол тәрбиелеуші, диагностикалық, дамытушы, бақылаушы және басқарушы қызмет атқару керек. Соңғы уақыттарда оқу нәтижесін бақылау мен бағалау мәселесін әр түрлі аспектілер бойынша соңғы жылдарда жүргізілген зерттеулердің нәтижелері шығармашылықпен жұмыс істейтін жекелеген мұғалімдер тәжірибесіндегі жаңалықтар жеткілікті нәтижеде сараланып, жинақталып, бақылап - бағалаудың қызметтерін жүзеге асыратын рейтингілік жаңа жүйе жолдары жасалуы әзірленуде.

Бағалауға білім алушылардың пәндік білім, білік, дағдыларын және адамгершілік нормалары бағдарлы, жалпы адами және ұлттық құндылықтар тұрғысындағы іс - әрекет тәсілдерін меңгеру бойынша олардың жетістіктерін көрсететін нақты нәтижелер бағалана алады.Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау құралы балдық және рейтингілік тұрғыда бағалауға негізделген бағалаудың балдық – жинақтау жүйесі болып табылады.БағалауБалдық Рейтингілік Балдық жинақтау жүйесі Білім алушының оқу іс - әрекеттері тәсілдерін саралау үш деңгей аясында жүзеге асырылады. Критерийлік – бағдарланған шкала нақты оқу үрдісі аясында білім, білік және құзырлықтарды берілген деңгейіне қаншалықты қол жеткізетіндігін анықтауға мүмкіндік беретін білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау құралы болып табылады.•Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың объективтілігін қамтамасыз етуде білім берудің белгілі бір деңгейдегі білім беру стандарты аясындағы әрбір пәнді оқытуда орындалатын оқу іс - әрекетінің барлық түрінен алған ұпайларын жинау арқылы қол жеткізіледі. Бағаның объективтілігі білім алушылардың білімін және олардың іс - әрекеттерінен күтілетін нәтижелер жүйесі негізінде оқушының оқу жетістіктерінің деңгейін анықтау.•Өз жетістіктерін бағалау - өзін - өзі тексеру мен бақылау, өзінің іс - әрекетін сыни тұрғыда бағалау, қателерді айқындау және оларды жоюдың жолдарын табу, сондай – ақ бағалау критеррилерін анықтай алу болып табылатын білім алушылардың өз іс - әрекеттерінің нәтижелерін алдын - ала өзіндік бақылауы. •Балл жинау оқу жетістіктерін бағалауды даралауды жүзеге асыруға, белгілі бір уақыт ралығында жинақталған балдардың қосындысы көрініс табатын және оқушының оқу портфолиосы формасы түрінде жүзеге асырылатын білім, білік, дағдыларын мүмкіндіктеріне, қалауларына және қабілеттеріне қарай тереңдетуге, кеңейтуге және оның өзінің дамуының жеке траекториясын өз бетінше таңдауына мүмкіндік жасайды. Нәтижесінде білім алушылардың өздері, олардың ата – аналары және мұғалімдері белгілі бір уақыт аралығындағы жетістігін салыстыра отырып, оның жеке даму динамикасын тұрақты қадағалауға мүмкіндік алады.Сыныптағы бағалау тек қана техникалық тәсіл емес. Мұғалімдер жазбаша немесе ауызша түрде баға қою жолымен бағалайды. Олар қолданатын кез-келген нысанның артында тек қана объективті немесе жеткілікті дәрежеде объективті емес номалар мен стандарттар ғана емес, сондай-ақ баланың дамуы, оқуы және уәжі туралы түсінік, сонымен қатар өзін-өзі бағалау, қабілеттілік және күш-жігер сияқты ұғымдарға қатысты құндылықтар жатады. Александер, 2001 Бағалау - білім алу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин. «Бағалау» термині «жақын отыру» дегенді білдіретін латын сөзінен шыққандығы кездейсоқ емес, себебі бағалаудың негізгі сипаты бір адам басқа адамның не айтып, не істегенін немесе өзін-өзі бақылау жағдайында өзінің дербес ойлауын, түсінігін немесе тәртібін мұқият бақылауы болып табылады. Бағалау дегеніміз керекті мәліметтер жинап, сол мәліметтер арқылы оқушының жетістігін бағалап, оқу бағдарламасының нұсқаулық құрамдас бөліктерін бағыттау үшін қолданылатын әдіс.Портфолио арқылы бағалауБағалаудың келесі түрі - портфолио арқылы тексеру мұндағы мақсат - оқушының портфелінен сын тұрғысынан ойлай алатынын дәлелдейтін жұмыстарды көру.Бағалау портфолиосы - уақыт арасындағы баланың ждақат - әрекеттерін, жетістігінің ілгерілегендігін көрсететін жұмыстарының жиынтығы. Осы портфолио ішіне салынатын жұмыс үлгілерін таңдау процесіне мұғалім де, оқушы да қатысқаны дұрыс. Мектептерде бағалау портфолиосы төмендегі түсініктердің басын қосуы тиіс:- Бағалау баланың білімін, түсінігін және сенімділігін арттыруға себін тигізуі тиіс- Бағалау өте маңызды мақсаттарға бағытталып, әртүрлі ақпарат ресурстарына арқа сүйенуі тиіс- Бағалау бала дамуын қамтамасыз ететін, сәйкес нұсқау тәжірибелерін ұсынып, қолдауы тиіс. Білім алушының іс әрекетінің барлық түрін бағалау оқушының алған балдарын қосу әдісімен жүргізіледі. Әрбір оқу пәні бойынша жоғары балл білім алушының белгілі бір оқу кезеңінде, іс - әрекеттің белгілі бір түрін орындағанда, сондай – ақ білім алушылардың іс - әрекеттерін бақылаудың ағымдық, аралық, қорытынды формаларында алған балдарын қосу арқылы анықталады. Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау жүйесі оларды оқыту және тәрбиелеуде нақты алған нәтижелерді қадағалауды және оларды әрі қарай жетілдіруді көздейді.Өзін - өзі бағалауОқушыға және оның ата – анасына қойылған бағасы түсінікті және маңызды болуы үшін, дамыта оқытудың маңызды міндеттерінің бірі болып саналатын өзіндік бақылаумен бағалау тәсілдері оқушы алдын-ала меңгеруі қажет. Өзін-өзі бағалаудың басты мазмұнына өз әрекетін реттеу және жөндеуде тұлғаның белсенді қатысуы жатады. Бірақ өзін-өзі бағалауды осындай тар шеңберде қарастыру жеткіліксіз. Менің ойымша, оқушы белсенділігін оятумен бірге, оқушыны өзіндік бағалауды қажетсінуге баулу, өзін-өзі бағалауға бейімдеу және қалыптастыру қажет.

76

Сөйтіп, өзіндік бағалау білімді игерудің ғана емес, алған білімді пайдалана білу тұрғысынан да білім алудың процессуалдық қырының жетілуіне жағдай туғызады. Бұл жерде оқушы бұрынғы тәжірибелеріне сүйеніп оқуды әрі қарай нәтижелі жалғастыруға мүмкіндік беретін білім деңгейіне қойылатын талаптарды басшылыққа алып отырады.Өзін - өзі бағалау оқушының оқу танымдық әрекетінің бағыттылығына қол жеткізеді, себебі оқу - танымдық әрекет кезінде оқушы өзіне қоятын талаптарды да реттеп отырады, оқу әрекеті барысындағы өзін-өзі бағалаудың құрылымы өзіндік әрекеттің мақсатын айқындау, оқыту нәтижелерімен оған қол жеткізу жолдарын анықтау, өзіндік іс-әрекетті жүзеге асырудан алынған нәтижелерді оқыту нәтижелерімен салыстыру, орындалатын іс-әрекет барысын бағалау жіберілген қателерді анықтау, оның себептерін ашу өзін-өзі бағалау негізінде жұмысты түзету, әрекет жоспарын нақтылау, жетілдіру, қорытындылау деп аталатын бірнеше буыннан тұрады.Өзін - өзі бағалау бойынша оқушылар жұмысының психологиялық мағынасы жөнінде ХХІ ғасырда француз философы Мишель Монтень жасаған тұжырым бойынша «Кез-келген адам қандай да бір істі атқарудан бұрын ол алдымен өзінің кім және не нәрсеге бейім екенін білу қажет» деген. Ал оқушы өзінің білім шекарасының қайдан өтетінін біле бермейді. Өзінің нақты нені білмейтінін біліп алмай, нені білу керектігін түсінбейді және оны білу үшін ұмтылмайды да. Іс жүзінде бір мәнге ие болатын бұдан анығырақ айырмашылық жіктеу және есеп беру үшін өткізілетін оқытуды бағалау және нақты мақсаты оқушылардың оқуына ықпал етуге арналған оқытудың бөлігі ретінде бағалауды қолдану болып табылатын оқыту үшін бағалау арасында жүргізіледі. Оқыту үшін бағалау –білім сапасының нәтижесі, яғни көрсеткіші. Мұғалімдер мен балалар үшін өздерінің қандай мақсатқа жетуді көздейтінін, мақсатқа жету өлшемдерін түсіну не үшін керек екенін білу маңызды. Оқушылардың деректерді қолдануына баса назар аударту болып табылады. Бұл ретте, мұғалімдер жалғыз бағалаушы тұлға болмайтындығына назар аударту. Оқушылар өздерінің сыныптастарын және өздерін бағалауға тартылуы мүмкін және мұғалімдер бағалауды белсенді жүргізген кезде, оқушылар белсенді қатысуы керек. Талпынғандар ғана білім ала алады. Білім алушылар өз білімін арттыру үшін бағалауды үйренуі қажет, сондықтан оқушыларға өзінің оқуын жақсарту үшін кері байланыс арқылы алынған ақпаратқа сәйкес жұмыс істеу қажет. Бұл олардан түсінушілікті, қызығушылықты және ықыласпен әрекет етуді қажет ету.Осыған байланысты бағдарлама критерийлі бағалау тәсілдерін де қарастырады. Мен өз тәжірибемде қалыптастырушы бағалаудың бірнеше түрін қолданамын.Әрине қалыптастырушы бағалаудың нақты түрлері жоқ, сондықтан қалай түрлендіремін десе де, ол – мұғалімнің өз шеберлігі. Алғашқы сабақтар топтамасынан-ақ мен оқушыларды бір-бірін «Екі жұлдыз, бір тілек» арқылы бағалауын ұсындым. Бұл бағалауды қолданғандағы менің ең негізгі мақсатым-өзгені бағалау арқылы өзінде жоқты табу немесе өзгенің жетістігі арқылы өз кемшілігін тауып, оны түзетуге бағыттау. Бұл-оқушылардың алға жылжуы үшін жасалатын алғашқы қадам. Сабақ барысында оқушылардың айтқан пікірі мен үшін құнды. Ал оның сондай құнды екендігін ұғындыру және қолдау көрсету мақсатында мен үш шапалақ тәсілін де тиімді қолдандым. Бұл – оқушыларды ынталандыратын бірден-бір тәсіл екендігіне көз жеткіздім. Оқушының жетістігін қолдау оның өзіңе деген сенімділігін арттыра түседі. Кері байланыс жасау – оқушының оқуын жақсарту үшін қажет нәрсе. Сондықтан әр сабағымда өтілген сабақ бойынша оқушылардың не үйренгенін, оған қалай қол жеткізгенін, нені дамыту қажет екендігін,қандай сұрағы бар екенін стикерге жазуын дағдыға айналдыруға тырыстым. ББҮ сызбасын оқушылардың толтыруын ұсындым. Осы арқылы олардың автор жөнінде не білетіндерін анықтай келе, білгісі келген нәрсесін бүгінгі сабақтан ала алды ма секілді нәрселерге баса назар аудардым. Бағалаудың ең басты мақсаты, ол баланың өсіп жетілуін анықтап, оқушының қай деңгейге жеткенін бағалап, оқу бағдарламасындағы сабақтарды солардың талаптарына сай етіп, әр баланың тәжірибесінің табысты болуына себін тигізу. Ерекше талаптары бар қосымша көмек немесе араласуды қажет ететін баланы анықтау бағалаудың тағы бір себебі болып келеді. Дұрыс жасалған бағалау, нұсқау беру әдісі нені үйреніп, нені жаттап жатқандығы арасындағы белсенді байланысты қамтамасыз етуі керек.Әр баланың кеміс жерлерін тапқаннан гөрі, олардың жетістіктерін атап көрсету, нұсқауды мәлімдеу арқылы балаға нені оқыту керектігімен қалай оқыту керектігін көзге түртіп көрсетуі, нұсқаудың үздіксіз және жүйелі жасалып, бірізділікті сақтап отыру, баланың әлеуметтік, әсершіл, танымдық даму процестеріне бағытталып, жан-жақты болып ескерілуі, ата – аналармен мұғалімдер, мұғалімдер мен білім алушылар арасындағы бірлескен белсенді қарым-қатынастың қамтамасыз етілуі, оқып үйренудің маңыздылығын айтып отыру керектігі. Оқушылардың тиімді білім алуына және табысқа жетуіне қолайлы жағдай туғызылуы. Оқушылар мен олардың ата – аналарын бағалау жүйесінің анық түсінікті болуы.

Бағалау арқылы оқытуды жақсарту бір қарағанда қарапайым болып көрінетін бес басты фактордан тұратындығын көрсетеді:Оқушылармен тиімді кері байланысты қамтамасыз ету.Оқушылардың өзіндік оқуға белсенді қатысуы.Бағалау нәтижелерін ескере отырып, оқытуды өзгерту.Бағалаудың оқушылардың өзін-өзі бағалауы мен қызығушылығына едәуір ықпал ететіндігін мойындау, бұл өз кезегінде білім алуға түбегейлі түрде ықпал етеді.Оқушылардың өздерін-өздері бағалай алуы және өздерінің оқуын қалай жақсартуға болатындығын түсіну қажеттілігі. Жалпы қорыта айтқанда, бағалауды сабақта тиімді қолданысқа енгізсеңіз баланың танымдық белсенділігін арттыруға, өз бетінше білім алуға, шығармашылығын қалыптастыруға ықпал етеді, оқушылар оқудың қызықты жеңіл өтетіндігін, ұжымда бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін, білімнің тереңдігі, әрі тиянақтылығы артатындығын баяндайды. Яғни, оқушы өз ой – пікірін ашық еркін айтады, бір-бірін тыңдауға үйренеді. Сондықтан олар басқа пәндердің де осындай оқыту формасымен оқытылса, тиімді болатындығын айтуға болады.

77

Алматы облысы Жамбыл ауданы «Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО» кмм

Химия-биология пәні мұғалімі Максутова Гулзад Ибраимбаевна

Саб №63 10 сынып (биология)04.05.2015 жСабақтың тақырыбы: Өсімдіктер және жануарлар селекциясы.Сабақтың мақсаты: Өсімдіктер мен жануарлар селекциясы генетикалық негіздері туралыбіледі, олардың маңызына қызметі ажырата алады.Күтілетін нәтиже:Өсімдіктер мен жануарлар селекциясы генетикалық негіздері және олардың маңыздылығын, генетика мен селекцияның өзара байланыстарын көрсете алады. Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

Сыныппен амандасу. Топқа бөлу

ІІ. Білу Алтын балық.

Шарты: топ жетекшілері тақтаға шығып екі сұрақ қойылады, сол сұраққа 1-ші жауап берген оқушыға алтын балық беріледі. Алтын балықтың сиқыры ойналады.1. Жасанды немесе индукциялы мутагенез дегеніміз не?2. Радиациялық және химиялық мутагенез дегеніміз не?

ІІІ. Түсіну І топ. «Жас ыран»қ1. Қай ғалым, қай жылы радий сәулелерімен әсер ету арқылы саңырауқұлақтардың жаңа мутантты формаларын алды? (1925 жылы орыс ғалымдары Г.А.Надсон мен Г.С.Филиппов дәлелдеді)2. Дж. Стадлер қай жылы, қай өсімдікке тәжірибе жүргізді.(1928 жылы жүгері өсімдігінен рентген сәулесінің мутагендік әсерін байқады)3. Формальдегид пен этилениминнің мутагендік қасиетін анықтаған ғалым?(орыс генетигі И.А.Рапопорт)4. Полиплоидия дегеніміз не? (жасанды жолмен хромосома сандарын арттыру арқылы мәдени өсімдіктердің жаңа сорттары мен будандарын шығару)5. Қырыққабатпен тұрыпқа тәжірибе жүргізген ғалым? (1924 жылы орыс ғалымы Г.Д.Карпеченко)6. Автополиплоидия дегеніміз не? (бұл бір түрге жататын организмдердің хромосома санының еселеніп артуы)7. Н. В. Цициннің жүргізген тәжірибесі қандай? (бидай мен көпжылдық арамшөп-бидайықты будандастырып, дәнді дақылдардың бағалы сорттарын шығарған.)ІІ топ «Жас т лпар»ұ1. Полиплоидия нешеге бөлінеді? (екіге: автополиплоидия және аллополиплоидия)2. Дж. Миллер қай жылы дрозофила шыбынынан мутацияны анықтады? (1927 жылы)3. Қыша газының мутагендік әсерін анықтаған қай ғалым? (1946 жылы неміс ғалымдары Ш.Ауэрбах пен Д.Рабсон)4. 1932 ж В. В. Сахаров қандай тәжірибе жасады.(орыс генетигі дрозофила шыбынының аналық жыныс жасушаларын йодты калидің 10%-дық ерітіндісімен өңдегенде, оның мутация тудыратындығын аңықтады)5. Аллополиплоидия дегеніміз не? (әр түрге жататын организмдердің хромосомалар жиынтығының бірігуі нәтижесінде пайда болады)6. Қазіргі кезде қанша мутагендік қосылыс бар? (500-ден астам)7. Химиялық мутагендерді ата? (гендік мутациялар)

ІV. Қолдану Өсімдіктер селекциясыЖануарлар селекциясы

V. Талдау Венн диаграммасы

Өсімдіктер мен жануарлар селекциясын салыстыру

VI. Жинақтау І топ. «Жас қыран»«Қазақстанның қол жеткен табыстары»ІІ топ «Жас тұлпар»«Жануарлар селекциясында қолданылатын будандастыру әдістері»

VII. Қорытынды

Бағалау

1. Жануарларға тән көбею түрі?А) жыныссызӘ) жыныстыБ)вегетативті2. Өсімдіктер селекциясына қарағанда жануарлар селекциясында сирек қолданылатын әдіс?А) жасанды сұрыптауӘ) гетерозисБ) жеке сұрыптауВ) жаппай сұрыптау3. Өсімдіктер және жануарлар селекциясында қолданатын әдістер?А) ата-ана белгілерінің сапасы

78

Ә) будандастыруБ) полиплоидияВ) өздігінен тозаңдану4. Жануарлар селекциясында әдетте қолданылмайтын әдіс?А) будандастыруӘ) жеке сұрыптауБ) жаппай сұрыптауВ) полиплоидия5. Арқар - меринос қойының қолтұқымын шығарған ғалымдар?А) Н.С. Бутарин, А.Е. Есенжолов, А.И. ЖандеркинӘ) Б.М. Мусин, Н.З.Ғалиакбаров, А.Е. ЕсенжоловБ) Ю.Н. Барминцев, С.С. Рзабаев, Н.С. БутаринТест жауаптары1.Ә2.Ә3.Ә4.В5.АОқушыларды бағалау -топ мүшелерінің бір-бірін бағалауға сүйене отырып,мұғалім бағалайды.

VIII. Үй тапсырмасына нұсқау беру

§ 63 оқу. В-С тапсырмалар

Карагандинская облысы, Жанааркинский район общеобразовательная школа №132

Учитель начальных классовМалахова Мария Владимировна

Тема : К.И. Чуковского «Телефон» Цели : познакомить учащихся с произведением К.И. Чуковского «Телефон», учить плавному слоговому чтению.Развивать навыки грамотного, выразительного чтения.Воспитывать способность сопереживать, желание помогать ,чувство любви, добра и радости на основе произведений К.И. Чуковского.Оборудование: учебник, интерактивная доскаХод урока1.Организационный момент.Вот опять звенит звонок,Начинается урок!Ученики: (хором)На уроке я тружусь Не зеваю, не ленюсь.Руку быстро поднимаю,Четко все я отвечаюИ пятерки получаю.Психологический настройЕсли вы добры-улыбнитесь, если вы дружны-возьмитесь за руки и улыбнитесь.2.Речевая разминка

- Для чего мы ее проводим?Иии аааа ауаоэиу- Прочитайте хором слоги и придумайте рифму.Ру-ры-ра- начинается (игра)Ба-бо-бы на дворе стоят (столбы)До-ду-да-будем веселы (всегда)3.Проверка домашнего задания стр118-1194.Постановка цели урока.Солнце садится. Все меркнет и ночь наступает.Снова на Землю спускается время чудесСловно Чуковские сказки во сне оживаютГрезит фантазией весь этот мир до небес.

5.Биография К. И. Чуковского. Выступление библиотекаря. (слайд №2 - Портрет)Вы видите портрет детского писателя К. И. Чуковского. Недалеко от Москвы, в поселке Переделкино, среди берез и сосен. В небольшом доме жил высокий седой человек, с ним были знакомы дети Москвы и дети всей нашей страны. Малышам он казался, наверное великаном и волшебником из самой настоящей сказки. Они гордились знакомством с ним и называли его ласково – Чукоша. А настоящее имя мальчика было Николай Корнейчуков, но когда он подрос и занялся журналистикой, новое имя навсегда за ним осталось.А сегодня мы не только будем читать его произведения , но и совершим экскурсию в Дом – музей, где жил писатель и сочинял для нас эти замечательные стихи, сказки (слайд №3 Дом-музей)6. Викторина «Вспомни сказку»Спешим друзья, летим впередКорней Чуковский нас зовет1)Веселится народ -Муха замуж идётЗа лихого, удалогоМолодого …(Комара, « Муха-Цокотуха»)

2)Нет-нет! Соловей Не поёт для свинейПозови-ка ты лучше ворону. (« Телефон»)

3)И мне не надоНи мармелада, ни шоколада,А только маленьких,Ну очень маленьких… (Детей, «Бармалей»)

4)Лечит маленьких детей,Лечит птичек и зверей,Сквозь очки свои глядит

79

Добрый доктор …(Айболит, «Айболит»)

5)Только вдруг из-за кусточкаИз-за синего лесочка,Из далёких из полейПрилетает Воробей. («Тараканище»)

6)А посуда вперёд и вперёдПо полям, по болотам идёт.И чайник шепнул утюгу:« Я дальше идти не могу». («Федорино горе»)

7)А за ними-то народИ поёт, и орёт:- Вот урод, так урод!Что за нос, что за рот!И откуда такое чудовище? ( «Крокодил»)

8)Солнце по небу гулялоИ за тучку забежало.Глянул заинька в окно,Стало заиньке темно. ( «Краденое солнце»)

7.Беседа по выставке книг писателя 8.Знакомство с темой урока Я знаю, что вы очень любите отгадывать загадки. И я приготовила для вас одну загадку. Вот послушайтеЧерез поле и лесок Подается голосок. Он бежит по проводам, скажешь тут, а слышно там.(телефон)-Для чего человек создал телефон?-А сейчас мы познакомимся с отрывком произведения «Телефон»9.Работа над произведением «Телефон»Просмотр мультфильма10.Первоначальный разбор-Какой жанр того произведения? -Почему вы утверждаете, что это сказка?-Как записана это сказка?-У этой сказки есть автор? Как называются сказки, у которого есть автор?11.Словарная работа. Дюжина-12штук Пуд- русская мера веса 16кг12.Чтение трудных слов по слогамЗа-зво-нил при-шлешьПо-зво-ни-ли по-жа-луй-ста13.Чтение стихотворения «цепочкой» стр12014.Беседа по прочитанному материалу-Кто первым позвонил, обратился за помощью? -Что попросил крокодил?-Зачем нужна дюжина калош? -Что попросили зайчатки? -С какой просьбой обратились мартышки?-Что попросил медведь? -Все ли животные соблюдают правила телефонного разговора? Какие правила знаете вы?15.Чтение по ролям. 16.Работа в паре.(соедините стрелками)Слон калошиКрокодил перчатки Зайчатки книжки Мартышки шоколад17.Рефлексия.Посмотрите на выставку книг К.И. ЧуковскогоХорошие книги писал дед Корней Воспитывал взрослых он и детейБудут и внуки наши и детиСказки читать веселые дети.18.Домашнее задание. Выучить отрывок из стихотворения «Телефон»

* * * * *Карагандинская облысы, Жанааркинский район

общеобразовательная школа №132 Учитель начальных классов Мельник Елена Сергеевна

Русский язык в 4 классе. Тема: Типы текста. Словарный диктант.Цель: продолжить формирование понятий о типах текста и их особенностях, развивать навыки монологической речи, память, логическое мышление, творческое воображение. Воспитывать интерес к предмету.

Ход урока.1. Орг.момент. Психологический настрой. Руки - на месте. Локти – у края. Ноги - на месте. Спина – прямая. Голова – умная, приумная.2. Оформление тетради. Минутка чистописания. -Прописываем букву Б б.(заглавную и сторочную)

Вот посмотрите-кто такой,Загородив дорогу,Стоит с протянутой рукой,Согнув баранкой ногу.

- Охарактерезуйте букву Б.(согл, парн, звонкая.)3. Работа по теме. -Перед вами, ребята, две записи. Прочитайте их. - Что интересного заметили и что можете сказать?

80

- Можете ли вы, сказать, что перед вами два текста? ( Если да, почему?) ( Если нет, почему?)-Текстом является только вторая запись, так как предложение там связаны по смыслу и имеют общую тему).- Что интересного вы узнали о китах?- Сегодня мы с вами будем работать с текстом и с типами текста.4. Актуализация и обобщение знаний учащимися о тексте. - Повторение о тексте. - Что вы уже знаете о тексте? - Какие типы текста вы знаете?В тексте – описании даются признаки предмета, его отличительные черты. К нему ставят вопрос (какой?)Текст – рассуждение объясняет причину каких – нибудь событий, явлений, доказывает что-либо. К нему ставят вопросы (почему? зачем?) Типы текста- повествование содержит рассказ о чём – нибудь. К нему ставятся вопрос: что случилось?) 5. Работа с текстом. - Определите тип текста(описание). - Списать. - Давайте, разберём предложение.Вода выльется, а рачки и мелкие ребёшки останутся.- Какое это предложение повествовательное, простое или сложное?- Верно ребята, это сложное предложение и имеет две грамматические основы.6. Работа по книги: стр. 282 упр.728. Коллективная работа. - Прочитай.( самостоятельно, потом вслух)Язык- Причёска- Характер - Уши болтал- Наблюдательность- (Подставь нужные слова по смыслу)7. Словарный диктант. Воробей, ворона, газета, город, горох, девочка, дежурный, дорога, директор, заяц, картофель, комната, орех, морковь, пшеница.8. Рефлексия: Чем мы занимались сегодня на уроке?9. Задание на дом: Составить текст.

1ряд- повест. 2ряд- описание. 3 ряд- рассуждение.Словесное оценивание учащихся.Спасибо за урок.

* * * * *Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы

«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММбастауыш сынып мұғалімі Мустафина Жанагул Картаевна

Әдебиеттік оқу. Сабақтың тақырыбы: І.Жансүгіров «Малта»Сабақтың мақсаты: 1) Оқушыларға ақын І.Жансүгіровтың өмірі мен шығармашылығы туралы айта отырып, өлеңнің негізгі идеясы ұлттық тағамның бірі малтаның жасалуы, оның пайдасы жөнінде мағлұмат беру. 2) Сөздік қорын молайту, ой-өрісін кеңейту. Сауатты, мәнерлеп оқуға машықтандыру.3) Ұлттық асымыз малтаны /құртты/ бағалай білуге, «Қыс азығын жаз жина» мақалының мағынасын ұғындыра отырып, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.Әдісі: түсінік беру, сұрақ-жауап, талдау, жинақтау, оқулықпен жұмысКөрнекілігі: слайдтар(І.Жансүгіров суреті, сюжетті сурет), сөзжұмбақ, тірек сөздер, мақал-мәтелдер, оқулық.Сабақтың барысы: I Ұйымдастыру кезеңі Психологиялық ахуал /Сәттілік тілеу/ II Үй тапсырмасын сұрау. -Үйге қандай тапсырма берілді?-Ғ.Қайырбеков «Комбайншы» өлеңің жатқа айту, орыс жазушысы В.Сухомлинскийдің «Қатқан нан» мәтінінің мазмұнын айту (сахналап көрсету) III Жаңа сабақ Мотивациялық – бағдарлау кезеңіМақал-мәтелдегі жасырын сөзді тап.1............ кеме – білім теңіз (мектеп)2.Ашу дұшпан ........ дос, (ақыл) Ақылыңа ақыл қос.3. ........... қымбат. білу қиын. (білім)4. Ырыс алды - .......... . (ынтымақ)5. Ас атасы - ........ (нан)

м е к т е п

а қ ы л

б і л і м

ы н т ы м а қ

н а н

-Балалар бүгінгі сабақтың тақырыбы: І.Жансүгіровтің «Малта» өлеңі.- Сабақтың мақсаты өлеңді сауатты, мәнерлеп оқыту арқылы өлеңнің өзекті ойын меңгерту, ұлттық асымыз МАЛТА туралы түсінігімізді кеңейту, дәстүрді қадірлеуге тәрбиелеу. Дәптерді ашып, бүгінгі күн мен тақырыпты жазып қойыңдар. *Ақын өмірі мен еңбегі туралы мағлұмат беру /интерактивті тақта арқылы/.

81

1894 жылы қазіргі Алматы облысы Ақсу ауылында туған. Қазақтың көрнекті жазушысы, ақын,аудармашы /А.С.Пушкиннің.М.Лермонтовтың, М.Горькийдің,Н.А.Некрасовтың, В.В.Маяковскийдің көптеген шығармаларын қазақ

тіліне аударды.\ “Күй”,”Дала”,”Күйші”,”Құлагер”сияқты он беске жуық поэмалар жазды.Қандай тақырыпқа қалам тербесе де ел қамы, халық тағдыры, ұлттың болмыс – қасиеті-оның шығармаларының алтын арқауы. IY.Операциялық- орындаушылық кезең

Оқулықпен жұмыс.а) өлеңді мұғалімнің оқып беруі.ә) сөздік жұмыс.Жұмыршақ – кедір-бұдыры жоқ, жұп-жұмыр.Сөре – бірнеше қатардан тұратын құрт жаятын орын.Өре – құрт,ірімшік, жеміс-жидек, т.б. тағамдар кептіруге арналғаншиден тоқылған сөре.Шым-шым су – ыстық су.Сыбану – жеңін түру.

б) оқушыларға кезекпен мәнерлеп оқытув) Малта туралы түсінік беру /мәтін бойынша/г) Тірек сөздерге сүйене отырып малтаны жасалу кезеңдеріне байланысты сөйлем құрастыру/пісті, қайнатты, сүзіп қойды, кептірді, құрттың жібін бөккені/ Дәптермен жұмыс. Малта - езілген кұрттың таусыншақ түйіршіктері, ол әрі жүмсақ, әрі сүйкімді ас саналады.Ұзақ сапарларда ауызға салып суын жұтқан кезде әрі сусын, әрі қорек болған. Тақтамен жұмыс.34. Сүтті қайдан аламыз?35. Төрт түлік малдан. 36. Сонда сүттен қандай тағамдар жасалады?(Оқушылар тағам түрлерін атап отырып,тақтаға жазып көрсетеді)

* Сүттен қымыз, шұбат, айран, қатық, сарымай, ірімшік, құрт, сүзбе, қаймақ сияқты ішетін, жейтін, сусындайтын алуан түрлі тағам әзірлейді. «Ағы бардың — бағы бар» деп қазақ халқы сүт тағамын бақыт несібесі деп білген.

Y. Қорытынды. Құрттың пайдасы: Құрт - өкпе ауруына, суық тиіп ауырған сырқаттарға, асқазанға ем саналған. Қүрттың сары суын сүт қосып қайнатып, ірімшік жасайды, ауырған малға ішкізеді, бас жуады, сондай-ақ одан тері илеу үшін малма жасайды. Адам денсаулығына аса пайдалылығының дәлелі, құрт – кальцийдің көзі және ақуызға өте бай. Сондықтан ол құнарлы, тоқ тағам болып есептеледі. Оның құрамында А, В, С, Д дәрумендері, мыс , мырыш, күміс, темір, кремний, магний, калций, аллюминий микроэлементтері жетерлік. Сондай-ақ кепкен құртты мүжіген баланың тісі сау, сүйегі берік болады» - дейді дәрігерлер. Сондықтан, адамның күні-бойы қуаттылығын өтей алатын тағам болып саналады.- «Қыс азығын жаз жина» деген мақалдың осы өлеңге қатысы бар ма?(Оқушылар пікірін тыңдау, толықтыру) YI. Үйге тапсырма. Өлеңді мәнерлеп оқу. Сурет бойынша әңгіме жазып келу. YII. Бағалау.

* * * * *ҚАЗАҚТЫҢ БАЙЫРҒЫ ҚАРА ЕСЕПТЕРІ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің 9-сынып оқушысы Асқар Жанерке Жомартқызы

Жетекшісі: Мұртазаева Жанар ЖаппарбекқызыКіріспе

Замана талқысынан өтіп, өңі өзгерген де сөлі қалған, көк шыбықтай майысқақ, атадан балаға мұраға қалған, жүрек қылының пернесі - ауызекі тараған математикалық есептерді жинап, ұсынып отырмыз. Оның өз қыры мен сыры бар. Әр ғасырда өмірге келіп, қазақ ауылының тыныс-тіршілігін, әл-ауқатын, өмірге араласуын, мақсатқа жету ізін, философиялық күрмеуін, қазақ халқының тәлімінің сыр-сипатын бейнелейді. Осыдан да оның өз үні, өз лебі, өз көзжасы, өз лебі бар.Қалай болғанда да екшеліп, бізге жеткен. Бүгінгі күннің ой-өрісін де көрсетіп, қысқа орам, иіріммен қайыратын қағидалар келешекте де кәдеге жарайтын асыл тас. Керек тастың ауырлығы жоқ дейді халық.Тоғыз тарау иірімдерінің бүге-шегесін меңгеріп, зерде тезіне салып, керегенің көгіндей атқаратын қызметін түсіну, көген түймесін табу-есепті шешудің алтын балдағы. Алтын балдақ-қарашық біреу емес. Ол көп. Із кессең табасың. Есеп осыдан да сан қилы жауап табады. Ол қазақ халқының ауызекі тараған есебінің кемшілігі емес - артықшылығы. Қазақ халқының математикалық білімінің қолданыс жағы басымдау. Ол осынысымен құнды. Осылай десек те қазақтың білімінің тамыры терең. Олар қазіргі тілмен алғанда санаудың әр түрлі жүйесін, мәселен үштік, ондық, тоғыздық пайдаланған. Бұрынғы қара есептерді қазіргі есептеу құралдарымен де шешуге болады. Зекет есебі, құмалақ есебі-өз алдына әңгіме. Ол туралы қосымшада мәлімет береміз. Алдағы уақытта қазақтың байырғы есептерін қарастыра отырып, олардың кейбіреулеріне сипаттама береміз.Зерттеу жұмыстың мақсаты: Логикалық ойлау қабілетін арттыру, оқуға саналы сезімге, өз бетінше еңбектенуге тәрбиелеу.

82

Зерттеу міндеті: ізденімпаздық қасиеттерге жетелеу, ойы орамды, шығармашылығы дамыған, шешен, адамгершілігі мол тұлға қалыптастыру.Қазіргі заман өзектілігі: Оқушыларды ұқыптылыққа, шыдамдылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.Зерттеу барысында мынадай гипотеза ұсынылды: оқу процесінде қазақтың байырғы математикасын, есептер жүйесін қолдану математикаға оқып үйренудің тиімділігін арттырады.Зерттеу обьектісі: байырғы қара есептердің қолданымдары.Жоғарыдағы гипотезаны дәлелдеу үшін жекелеген бірқатар мәселелерді тұжырымдау қажет:Зерттеу жұмысының өзектілігі: Оқушыларды ұқыптылыққа, шыдамдылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.Зерттеу жұмыстың мақсаты: Логикалық ойлау қабілетін арттыру, оқуға саналы сезімге, өз бетінше еңбектенуге тәрбиелеу.Зерттеу міндеттері: Ізденімпаздық қасиеттерге жетелеу, ойы орамды, шығармашылығы дамыған, шешен, адамгершілігі мол тұлға қалыптастыру.> Байырғы қара есептердің математика курсында алатын орнын анықтау.> Тақырыпқа сәйкес есептерді іріктеу және оларды шешу әдістерін қарастыру.> Қосымша мағлұмат қарастыру.Күтілетін нәтиже: Осы жобада анықталған зерттеулер мен жинақтар математикадан қосымша сабақтарда кеңінен қолданылса, оқушыларды логикалық ой-өрістері кеңінен дамыған, шыдамдылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиеленген тұлға қалыптасады.Алтынның сыры кетпес,Сыры кетсе де сыны кетпес.Алтын қазына. Бұл бөлімде оқушының ой-өрісін, ізденімпаздығын дамытуға арналған логикалық есептер қарастырылған. Логикалық есептер оқушының тереңнен ойлау қабілетін, шығармашылығын дамытып, пәнге деген қызығушылықтарын арттырады.«Ескісіз жаңа болмайды» есебі.Екі сегіз - он алты. Және сегіз және алты. Жандап жүрген бір алты. Барлығы қанша?Ескісіз жаңа болмайды,Есепсіз дана болмайды. Бүл есептің ауызша айтқанда жауабы түрліше болады, себебі екпінді түрліше түсіруге болады.Жазбаша келтірілген есеп соның бір жағдайы ғана, яғни1) 2*8+8+6+6 =36.Бұдан басқа есептің бірінші буынында мынандай жағдай болуы мүмкін:2) 2+8+10+6= 26, демек 26+8+6+6= 46;3) 2+8+16= 26, демек 26+8+6+6 =46;4) 2*8+10+6= 32, демек 32+8+6+6= 52;5) 2*8+16 =32, демек 32+8+6+6= 52;6) 2+80+6 =88, демек 88+8+6+6= 108.Бүл қарастырғанымыз есептің бірінші буыны өзгеріп, екінші және үшінші буыны өзгермегендегі жағдайлар. Есептің бірінші және үшінші буыны өзгеретін болса не болады?Үшінші буында екі жағдай болады:7) бір алты, демек 6, мұны талдадық.8) Бір және алты, демек 7.Сегізінші жағдайды бірінші буыннан шыққан алты жағдаймен әрекеттестіреміз. Сөйтіп мына жауаптарды аламыз:1) 2*8+8+6+7 =37,2) 26+8+6+7 =47,3) 32+8+6+7 =53,4) 88+8+6+7 =109.Сонымен, есептің бірінші және үшінші буындарының өзгерісіне сай мына жауаптарды аламыз: 36, 46, 52, 108, 37, 47, 53, 109.«Үнді шәйі» есебі. Сәске кез болатын. Анам кесеге шәйді толтырып қоя салды. Кенже інім қолындағы қантын сол кесеге түсіріп алды. Алайда қант құп-құрғақ күйінде қалды. Неліктен деп ойлайсың?Бұта түбі кеуегі,Кеуегінде көжегі.Бұлай деп айтуы есепті шешуге болатындығын, әрі ол өзіне таныс нәрседен басталады дегенге тіреледі.Жауабы: қант құрғақ шай үстіне түсті.«Бәрін бірге ойлап қой» есебі.Түйе, бота маң басқан,Төрт аяғын тең басқан.Шұнақ құлақ бес ешкі,Қос-қос лақты қос ешкі,Төрт қозылы екі қой,Бәрін бірге ойлап қой.Бұл есеп Қырық бір түйір құмалақ, өтірік айтпай, шынын айт, - түйіндеуімен бітеді де қазақ даласында да құмалақшының да өз есебі бар екендігі, оның құрмет пен сенімге ие болғанына құмалақшы да бірлікке шақырғанына күмәнданбаймыз. Жауабы: 19 бас мал.«Нар түйеден жүк ауыспас» есебі.Әр түйе төрт қанар жүк көтерсе, жиырма екі қанар жүкті Шалқардан Жармолға дейін жеткізу үшін, Ыбырай оқушысы Медресінге неше түйе керек болар еді?- дейді баласы Емберген Тереков.Нар түйеден жүк ауыспас.Жауабы. 6 түйе.«Жыл қайыру» есебі.

83

- Нешедесің?- деді ақсақалға жігіт ағасы. -4 жылқы, тоқтымын, - деді Тәттімбет күйші.Тәттімбет неше жаста? Дананың сөзі асыл тас.Жауабы.Тәттімбет 4 жылқы деу арқылы өзіне төрт мүшел толғандығын айтты және тоқты деу арқылы 2 жас қос деді, яғни 49+2=51«Бесжиырма мен бесжақсы» есебі.Ең бай қазақ баласының қалыңына шектен шықпай бесжиырма мен бесжақсы берді. Бір жылқысы орта есеппен 20 сом тұрса, бай баласының қалыңына қанша жылқы берді деп ойлайсың?Бесжақсы, бесжиырма деген не?Бірінші байлық - денсаулық, Екінші байлық - ақжаулық.Жауабы.бесжиырманың мағынасы 50 жылқы. Бұл жерде 50 жылқы ішімен есептеліп отырғандықтан, небәрі 100 бас болады. Бесжиырма да 100 деген сөз. Ал бесжиырма қалыңдық сәукелесіне арнап, күйеу беретін кәде. Бесжақсы үшін 500-600 сом береді. Есепте «шектен шықпас» деген тіркеске жүгінсек 600 сом берген болады. Бір жылқы 20 сом тұратындықтан бесжақсы үшін 30 жылқы бергені. Сонда небәрі 80 жылқы қалыңмалға берілген.«Қораға қамалған қой» есебі.99 қой 15 қораға қамалған. Неліктен ең болмағанда қораның біреуінде қойдың саны тақ болады?Ақ сандығым ашылды, ішінен жібек шашылды.Жауабы. Егер әрбір қорада жұтан қой қамалса, онда олардың қосындысы жүл сан болады. Ал 99-тақ сан. Демек, ең болмағанда қораның біреуіне тақ санды қой қамасақ, қана, тақ сан шығады.«Қасқыр, ешкі және қырықбуын» есебі.Шаруа өзеннен қасқыр, ешкі және шөпті алып өту керек. Қайыққа шаруаның өзі мінеді. Одан соң не қасқырды, не ешкіні, не шөпті алуына болады. Егер шаруа жағаға ешкі мен қасқарды қалдырып, шөпті алып кетсе, онда қасқыр ешкіні жеп қояды. Ал егер қасқырды алып, ешкі мен шөпті қалдырса, онда ешкі шөпті жеп қояды. Шаруа өз жүгін қалай өзеннен аман-сау алып өтеді?Жауабы: әуелі ешкіні алып келіп жағада қалдырып, қайтып келіп қасқырды алып кетеді. Бірақ қайтарында ешкіні қайта ала кетеді. Енді шөпті тиеп, ешкіні қалдырып кетеді. Қайтып келіп, шаруа ешкіні алып кетеді.«Ерте, ерте, ертеде» есебі.Ерте, ерте, ертеде,Ешкі құйрығы келте де.Қырғауыл деген қызыл екен,Құйрық жүні ұзын екен.Бір шал мен оның кемпірінің үш баласы болыпты. Ағайындылар жұмыртқа теріп ну қамысты Шалқар көліне барыпты. Жұмыртқа қызығына түсіп, оны тере беріпті, тере беріпті. Ақыры олар адасып кетіпті. Үлкені басқаларын күте-күте қарны ашып, шәйнекке су толтырып, жұмыртқаны толтыра салып, астына от жағып, бойы жылыған соң қисайып ұйықтап кетіпті. әлден уақыттан соң ортаншысы келіп, жұмыртқаның үштен бірін жеп, ұйықтап қалады. Мұны білмеген кенже інісі де қалған жұмыртқаның үштен бірін жеп, қисая кетті. Бір кезде үлкен ағасы оянып, қалған жұмыртқаның үштен бірін жейді. Сонда қалған сегіз жұмыртқаны кімнің сыбағасы?Жауабы. Небәрі 27 жұмыртқа. Ортаншысы оның үштен бірін, яғни 9 жұмыртқасын жейді. Сонда қалған 18 жұмыртқаның үштен бірін кішісі жейді. Яғни 6 жұмыртқа. Ендігі қалған жұмыртқаның үштен бірі 4 жұмыртқаны үлкені жейді. Қалған 8 жұмыртқаны үлкені 5, ал кішісі 3 жұмыртқадан бөліседі. Себебі, ортаншысы 9 жұмыртқа жеді.«Түлкі мен ешкі» есебі.Жорытып келе жатқан түлкі байқамай терең апанға түсіп кетіпті.апаннан шыға алмай тұрғанда, су іздеген ешкі түлкіні көріп: -Әй, түлкі, негып тұрсың?-депті. Түлкі:- Қырда әрі сусап, әрі ыстықтап едім. Апанның іші әрі салқын, әрі түбінде тұнық суы бар. Соны ішіп, жаным Райс тауып түр, -деді. Жан рахатына түскісі келген ешкі апанға секіріп түскенде, қу түлкі секіріп ешкінің үстіне мініп, онан екі қарыс мүйізіне шығып, мүйізінен сондай жердегі далаға шығып, жөніне кетті. Апан тереңдігін анықта. Ешкі нешеде?Жауабы. Апан тереңдігі 2 метрдей, себебі 1 қарыс= 21см. Ешкі мүйізі 2 қарыс болғандықтан, ешкі мүйізі қазіргі есеп бойынша 42 см шамалас жэне сондай жерде дала. Олай болса, 84 см-дей жерде апан ернеуі. Апан тереңдігін табу үшін, бүған ешкі бойын қосамыз. Ешкі бойы шамамен 70 см, онда апан тереңдігі 1 м 54 см болады. Ал ешкі жасын оның мүйізіндегі бунақтар саны көрсетеді.«Жиренше шешен және піскен қаз» есебі.Қарашаш сұлу, жұртқа белгілі данышпан болған соң, заманындағы хан күндеп, Жиреншемен қас болады. Бір күні ханның көңілі шапқан соң асбашылар алдына бір қаз пісіріп алып келіп қойысты. Жиренше қасында отыр екен. Хан оған бұйырды: - Бұл қазды өзіме, ханымға, екі балама және өзіңе, біріңе артық, бірімізге кем жібермей бөліп бер. Егер біреуімізге бір мысқал артық-кем болса, өзіңді қатты жазалаймын, - деп. Хан қаһарынан сақтағай, бір алла өзің жәрдемші! Білікті бірді жығады, білімді мыңды жығады.Жауабы. Жиренше қолына пышақ алып, әуелі қаздың басын кесіп ханға береді. - Тақсыр, сіз біздің басымыз ең, міне, сізге бас, - деді. Хан ханымсыз болмас, ханым хансыз болмас, құс мұрынсыз болмас, олай болса, ханым сіздің мойыныңыз деп, оған қаздың кеңірдегін кесіп алдына қойды.- мынау екі балаңыз - сіздің екі қанатыңыз, оларға міне қанат деп, қаздың екі қанатын екі баласына кесіп қойды.- Мен өзім, тақсыр, бас та емес, аяқ та емес, орташа ғана адаммын, мынау құстың орта денесі маған лайық, - деп қаздың қалған денесін өз алдына қойды. Сөз тапқанға-қолқа жоқ.« Төрт тентек » есебі.Мөңке би бала кезінде бір бай жоқ сұрау үшін көш алдында келе жатып, еру ауылдың жанында асық ойнап жүрген бір топ балаға жолығыпты. Балалардың бірі байдың атын үркітіпті. Оған бай ашуланып, әлгі баланы куалайды. Байдың мінгені асау тай екен, баланың желбіреген көйлегінен үркіп мөңкиді. Мөңкіп жүргенде байдың басынан бөркі үшып кетеді. Байтал одан бетер тулап, байды жығып кетеді, бай қаза табады. Содан кейін байдың тумалары және елінің игі жақсылары жиналып келіп, балалардың елінен құн сұрайды. Екі ел келісе алмай кеңес бірнеше күнге созылады. Мөңке сол ауылдың баласы екен,

84

жиналған көпке келіп, былай депті: «Ия, ағалар-билер, сіздер бұл кеңесті ұзаққа создыңыздар ғой және бір шешімге келе алмадыңыздар. Осының билігін маған берсеңізер, мен тез бітірер едім», -депті. Көпшілік баланың ықыласына риза болып бір ауыздан: «Билікті бердік, ал айта ғой», -депті. Сонда мөңкенің айтқаны: «Бұл шалдың өліміне кінәлі ел емес, тентек. Ал, мұнда тентек төртеу. Менімше сол төрт тентек құнды бөліп төлесін және ердің құны жүз жылқы болсын!»-дерті. Бұл билікке екі жағы да түсіне алмай: «тентек кімдер?»-деп сауал қойыпты. Мөңке жұртқа түсіндіріпті. Ақыры, екі жағы да осы билікке разы болып, балалардың ауылы кұнның төрттен бірін жиырма бес жылқы төлеп құтылыпты. Мөңке баланың би болуына осы билік себеп болыпты. Мөңке-қырғыз Қайдауыл батырдың жиені екеніне де көңіл аударамыз.Жауабы. Мөңке бала тұжырымы. «Бірінші, мың жылқыдан бір жуас таба алмағандай, асау байталға мінген және елде адам құрығындай асық ойнаған балалардан жөн сұраған бай тентек; екінші, адам көрмегендей, баладан үркіп тулап байды жығып өлтірген байтал тентек; ұшып түскен бөрік тентек; төртінші байталды үркіткен бала тентек.Теңдеу құру, графтар әдісін қолдану арқылы шығарылатын есептер.Есептеу, теңдеу құру, графтар әдісін қолдану арқылы шығарылатын есептер де қазақтың байырғы математикасында жиі кездеседі. Осындай есептерді қарастырмас бұрын, есеп шығаруда бізге қажет болатын байырғы өлшем бірліктерді келтірейік. Олардың көбінің мағынасы әлі де зерттелмеген.1 көнек сүт шамамен 6-7 литр,1 шелек шамамен 12, 3 литр,1 қап шамамен 4 пүт 65-66 кг,1 мысқал шамамен 4, 46 г,1 қадақ бидай шамамен 19, 47 кг,1 жамбы күміс шамамен 6 кг,1 кез шамамен 62 см,1 пітір шамамен 3 кг,1 ширек шай шамамен 250г1 әшімөңке шай шамамен 50г,1 таймөңке шай шамамен 25 г,

1 шөкім тұз шамамен 12, 5 г1 қазық бойы шамамен 3 м,1 көген шамамен 25, 5 м,1 бұршақ шамамен 3-4 сүйем,1 сүйем шамамен 18 см,Қарыс бас бармақ пен шынашықтың керіп үстаган арасы,1 елі шамамен 2 см,1 құлаш шамамен 8 қарыс,Көшжер-үзындық өлшемі, ол эр түрлі мағына алады: қозы көшжер шамамен 14, 5 км, күзгі көшжер шамамен 25, 5 км орта көшжер шамамен 90 км.

« Қыңырдың жасы » есебі. Есепке құмар бір кісі қыңырдан жасың нешеде?- деп сұрапты. Сонда ол:- Менің 3 жылдан кейінгі жасымды үш еселесеңіз, содан соң 3 жыл бұрынғы жасымды үш еселеңіз. Алғашқы көбейтіндіден соңғы нәтижені шегеріңіз. Сонда менің жасымды табасыз. Ол кісі нешеде?Жетесінде жоқ, Жете сыйламайды. Жауабы. Жасы 18-де.Шешуі. Қыңырдың қазіргі жасын х деп алайық, сонда есеп шарты бойынша 3*(х+3)-3*(х-3)=Зх+9-Зх+9=18.Тексеруі. 18+3=21; 18-3=15; 21*3-3*15=63-45=18.Қазақтың ұлттық ойындары. Он құмалақ.Он құмалақты суреттегідей томен қараған үшкіл ретінде орналастырайық. Үш құмалақты қозғап, үшкілді жоғары қарату керек. Ойланбаса ми сасиды, Қозғалмаса су сасиды.Қорытынды. Қазақ педагогикасының математикалық астарлары да түрліше. Олар біресе жұмбақ, біресе өлең, біресе қарасөз, біресе ертек, біресе ілмек, біресе дұзақ, біресе сиқырлы ой айту тағы басқа түрде кездеседі. Халық есептерінің өзімен туыстас, жалғас, көршілес елдердің салт-санасымен астарласып, үндесіп, қабысып жататындығы бар.Барған жерін Балқан тау,О да біздің көрген тау, -демекші, қытайдың буы, орыстың ну-фуы, қазақтың түуі түп тамырлас. Қазақтың байырғы математикасында пәнаралық байланыс өте кең дамыған. Соның ішінде әдебиет пәнімен байланысты байқауға болады. Қандай есепті алсақ та, мақал немесе нақыл сөзбен түйінделген. Бұл түйіндеулерге зер салсақ, әрқайсысының тәрбиелік мәні зор. Тәрбие - сан қырлы. Ата-тегінің табысын айту, халқыңның дәстүрін сақтау, оны өз заманыңның қағидаларымен шендестіру тәрбиенің бір көзі.

Пайдаланылған әдебиеттерС.Елубаев «Қазақтың байырғы қара есептері» Алматы Қазақстан 1996ж.2. Қырық қазына.Ә.Доспамбетов-Алматы 19973. Қазақ халқының салт-дәстүрі.С.Қалие, М.Оразаев-Алматы 1994.4. Интернет желісі.

* * * * *ОҚО, Кентау қаласы, Құшата ауылы № 15 «Төрткүл төбе»

жалпы орта мектебінің Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Мінашова Дина Шарханқызы

Ашық сабақ 7 сынып Тақырыбы: «My favorite animals»Мақсаты: аңдар тақырыбында сөйлей білуге, оларды жақсы көруге, күтуге және қастерлеуге үйрету.Тәрбиелілігі: өз мектебін, класын жақсы көруге, мектептегі заттарды күтіп ұстауға, мұғалім мен үлкен кісілерді сыйлауға, адамгершілікке баулу. Дамытушылығы: оқушының қызығуы мен ойлау белсенділігін арттыру.Көрнекі құралдар: альбом, суреттер, үлестірмелер, таблицалар, крассвордтарСабақтың түрі: ойын сабақСабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі: АмандасуGood morning, good morning Good morning to you Good morning clear teacherWe are glad to see you. 2.Кезекшінің есебі:1. Who is on duty today? – I am 2. What date is it today? – Today is the….3. What day is today? – It is ….4. What season is it now? – It is…3. Үй тапсырмасын тексеру.- What was your home task for today?

85

- Our home task for today was «My favorite animals».Dear children I know you love birds and animals. In our country have many different animals. Today in our lessons we repeat domestic and wild animals. Domestic animals: camel, horse, cow, sheep, goat, dog, cat, hen, pig, duck, goose, mouse. Wild animals: elephant, lion, bear, wolf, fox, tiger, squirrel, rabbit, snake.Өткен сабақты қайталау.Сыныпты екі топқа бөлеміз.

1 team 2 teamDomestic animals Wild animalscamel elephanthorse lioncow bearsheep wolfgoat Foxdog SquirrelCat RabbitHen TigerPig ZebraDuck snakegoose

Now children today we will talk about our favorite animals.1 – тапсырма. -Who tell us stories about your own animals.2 – тапсырма. «Ұшты, ұшты» ойыны.Бұл ойын «құстар мен аңдар» тақырыбына пайдаланылады.

• Fly, fly birds fly! • Fly, fly fox fly!• Fly, fly books fly!• Fly, fly the wild flies!• Fly, fly the plane flies!• Fly, fly the camel flies!• Fly, fly the owl flies!

• Fly, fly the elephant flies! 4 – тапсырмаCamel give us shubat, woolSheep give us wool, meatCows give us meat and milkHens give us eggsRabbits give us fus5 – тапсырма Крассвордтар6 – тапсырма Do you know how many years domestic animals live? Rabbits – 5, sheep – 12, cats – 13, dogs – 15, goats – 15, cows – 25, pigs – 25, horses – 50, camels – 40. 7 – тапсырма. Riddles

• I like green grass. I am smaller than a cow. My milk makes good cheese. What am I? (You are a sheep)

• Four legs , bat and an animal (a bed)• What animal sheep all the winter. Its head hanging down

(a bat)• Clean but not water

White but not snowSweet but not honeyWhat is it? (milk)11) Six legs, two heads and tail.What is it? (horse man)9 – тапсырма Жан – жануарлар жайында мақал – мәтелдер• When the cat is away, the mice will playМысық жоқта тышқан кісінейді• A cat may look at a kingИт патшаға да үреді• When you are ill soul is sweet When you are was good is sweetБас аманда мал тәттіБас ауырса жан тәтті

• Good health is above wealth Денсаулық зор байлық• Don’t count your chickens Before they are hatched Мал семізі күзде, дос адалы түзде3. Қорытындылау. Ал балалар сабақты қорытындылаймыз.

What animals can do?Animals swim run jump hop fly sing talk Understand

commandsParrotElephantBearTigerDogEaglePandaCanaryHorseKangarooSnake

4.Үй тапсырмасы. Now children we shall take «Repeatation».* * * * *

86

Бостандық орта жалпы білім беретін мектебінің орыс тілі пәнінің мұғалімі Н.Т Ажкеева

Тема: Текст Цели: 1.Дать понятие о тексте.Задачи: 1.добиться усвоения знаний о тексте; 2.воспитать сознательность в усвоении учебного материала,внимание, наблюдательность, толерантность во время работы, чувство коллективизма; 3.развитие умения анализировать. Тип урока: изучение нового материалаМетоды и приёмы урока: диалог,словесный, наглядный, практический,карточки,тестовая работа ,поискОборудование: таблица, слайды, тексты,тесты,Толковый словарь русского языка С.И.ОжеговаХод урока: 1. Организационный момент (приветствие, проверка готовности учащихся и кабинета к проведению урока). Психологическая подготовка учащихся к уроку. Что для жизни нужно? Солнце! Солнце! Что для дружбы нужно? Сердце! Сердце!Что для сердца нужно? Счастье! Счастье!Что для счастья нужно? Мир! Мир! ІІ.Проверка домашнего задания. ІІІ.Повторение пройденного материала. - Что такое диалог? Правило, примеры.IY.Новая тема: Объявления темы урока,целей и задач урока Текст (от латинского textus- «сплетение, строение, связь»)- это единица речи, которое выражает законченное высказывание и состоит из ряда предложений.текст обладает смысловой и структурной завершенностью. Все его части связаны по смыслу и охвачены единой темой. Чтобы лучше понять, что такое текст, вам необходимо рассмотреть таблицу, которая представляет собой лестницу.По этой лестнице вы переходили из класса в класс и изучали указанные в таблице языковые единицы.Попытайтесь объяснить, что такое звук, буква, слог, слово, словосочетание, предложение, текст.

Текст

Предложения Словосочетания

Слова Звуки буквы

Тема, -ы,Основное содержание рассуждения изложения, творчества. Тексты бывают разными по размеру, тематике и строению. Одно из самых важных условий владения речью – это умение правильно строить тексты. В русском языке, так же, как и в казахском, выделяются следующие типы текстов: описание, повествование, рассуждение. Описание может быть разным: описывать можно предметы, места, состояние окружающей среды, внешности и т.д. В повествовании о следующих друг за другом действиях, событиях. В рассуждении обычно выделяются две части. В первой содержится тезис,т.е. утверждение, которое нужно доказать. Во второй части приводятся аргументы и примеры, которые подтверждают высказанное утверждение.V.Закрепление материала Упражнение 301 (стр.196)Выразительное чтение стихотворения подготовленной ученицей. Стр.196.1..Какие типы словарей вы знаете? Какими пользуетесь? 2.Известны ли вам имена В.И. Даля,Д.Н.Ушакова, С.И. Ожегова, С.Кенесбаева? 3.Какие типы словарей они составили?Выступают учащиеся с сообщениями.Словарь русского языка С. И. Ожегова - самый первый из вышедших России (СССР) после Октябрьской революциии на сегодняшний день уникальный однотомный толковый словарь русского языка. Впервые в отечественной лексикографии был составлен единственный в своем роде толковый словарь - нормативное доступное всем пособие, созданное для содействия повышению культуры речи широких слоев и призванное служить руководством к правильному использованию слов, правильному образованию словоформ, правильному написанию и произношению. В этом словаре из всего огромного многообразия лексики современного литературного руского языка был сформирован ее экстракт, в краткой и доступной форме описаны традиции русской литературной речи, сложившейся в середине прошлго века. Работа над словарем, появившимся впервые в 1949 г., началась непосредственно перед Великой Отечественной войной. В составлении первоначального издания словаря принимали участие проф. В. А. Петросян, Г. О. Винокур, а также акад. С. П. Обнорский в качестве главного редактора. С. И. Ожегов до конца своей жизни не прекращал работу над словарем, совершенствуя его состав и структуру. В дополненном и переработанном варианте словарь издавался при его жизни два раза - 1960 г. и 1952 г. (остальные варианты были стереотипными). Второе и четвертое издания словаря, переработанные автором, в корне отличались от первого по объему (он стал больше почти на 40 авторских листов) а также по содержанию. С. И. Ожегов собирался подготовить к выходу в свет, переработанное и дополненное издание, но смерть помешала осуществлению этих планов. СметКенесбаев(1907—1995) —филолог-тюрколог, академик АНКазССР(1946), докторфилологических наук (1945), профессор(1946),заслуженныйдеятельнаукиКазССР(1945)иКаракалпакскойАССР(1977),лауреатГосударственнойпремииКазССР(1978). В1931годуокончилЛенинградскийинститутвостоковедения. Затемпо1946годпреподавалвКазахскомпедагогическоминституте.В1946годуизбранвице-президентом,толькочтосозданнойАНКазССР.С1947по1978директорИнститутаязыкаилитературы,ИнститутаязыкознанияАНКазССР(1947-1978).НаграждёнорденамиЛенина,ТрудовогоКрасногоЗнамени,КраснойЗвезды.

87

Исследованияфонетики,фонологии,лексикографии,фразеологии,орфографии казахскогоязыка . Основныенаучныеработы Автор250научныхработ. Толковыйсловарьказахскогоязыка. (Одинизсоставителейиответственныйредактор).Алма-Ата,1959;1961.(казах.) Изопытасоставлениятолковогословаряказахскогоязыка.Алма-Ата,1960. Современныйказахскийязык:лексика,фонетика.Учебникдлявузов.Алма-Ата,1962.(казах.) Современныйказахскийязык:фонетикаиморфология.Алма-Ата,1962(соавтор) Фразеологическийсловарьказахскогоязыка.Алма-Ата,1977.(казах.)(соавтор)

Владимир Даль русский учёный, писатель и лексикограф, составитель «Толкового словаря живого великорусского языка» — Дата и место рождения:10 ноября 1801 г., местечко Луганск, Екатеринославская губерния, Российская империя Дата и место смерти:22 сентября 1872 г. (70 лет), Москва, Российская империя Дети:Лев Владимирович Даль

Дмитрий Николаевич Ушаков русский филолог, один из организаторов реформы русской орфографии, член-корреспондент АН СССР Дата и место рождения:24 января 1873 г., Москва Дата и место смерти:17 апреля 1942 г. (69 лет), Ташкент

Сергей Иванович Ожегов советский лингвист, лексикограф, доктор филологических наук, профессор Дата и место рождения:22 сентября 1900 г., пос. Кувшиново, Тверская губерния Дата и место смерти:15 декабря 1964 г. (64 года), МоскваОжегов Сергей Иванович (1900-1964)русский языковед, лексикограф Созданный ученым «Толковый словарь русского языка» давно стал самым популярным справочным изданием по русскому языку, образцом для создания многих русско-национальных словарей, в которых фиксируется современная лексика. Сам Ожегов шутил, что по количеству изданных экземпляров его словарь не уступает трудам классиков марксизма-ленинизма. Биография Ожегова и его близких настолько насыщена сложными, драматическими событиями, что вполне могла бы стать основой самостоятельного труда, посвященного судьбам русской интеллигенции.

Ожеговы происходили из демидовских крепостных, работавших на уральских заводах («ожегом» называли палку, которую опускали в расплавленный металл, чтобы определить степень готовности массы). Дед Сергея работал лаборантом на Екатеринбургском заводе, всем своим четырнадцати сыновьям и дочерям он сумел дать высшее образование. Отец Сергея — Иван Иванович — стал инженером и получил место на бумажной фабрике Кувшиновой, славившейся своими техническими новшествами. Сама Кувшинова была близка социал-демократическим идеям и сумела создать в Каменном благоустроенный жилой поселок, в котором находились не только больницы и школы, но даже Народный дом. Молодой инженер получил четырехкомнатную квартиру, ставшую центром сбора местной интеллигенции. Известно, что там бывал и гостивший М. Горький. Мать Ожегова работала акушеркой в фабричной больнице. Она родила трех сыновей, старшим из которых и был Сергей. Средний из братьев позже учился в Институте гражданских офицеров на архитектурном факультете, младший стал студентом Института путей сообщения.

В 1909 г. Ожеговы переехали в Петербург. Иван Иванович стал работать в Экспедиции заготовления государственных бумаг (будущем Гознаке). Он получил квартиру, в которой разместилась его большая семья. Сергей начал ходить в гимназию, увлекся шахматами, состоял в спортивном обществе. Закончив гимназию, он поступил в Петроградский университет, однако вскоре уехал к родственникам в городок Опочку. 5 декабря 1918 г. Сергей Ожегов зачислился вольнооп-ределяющим в Красную армию. Ему пришлось воевать под Нарвой в должности начальника штаба батальона. За бои в Карелии его наградили особым знаком «В память освобождения Советской Карелии от белофинских банд». В середине 1920 года дивизию, в которой служил Ожегов, перебрасывают на Южную Украину. Он возглавляет полковую разведку, потом штаб полка. В то время велись интенсивные бои с войсками Врангеля, но Ожегову приходилось участвовать и в ликвидации местных банд. Вскоре его назначают начальником штаба тыла. До 1922 года Ожегов служил на руководящих должностях в штабе Харьковского военного округа в Екатериносла-ве (ныне Днепропетровск). Ему предлагают продолжить образование в военной академии, но Сергей отказывается, демобилизуется по состоянию здоровья и возвращается в Петроград, продолжает учебу на филологическом факультете университета. Незадолго до окончания университета Ожегов женился на студентке филологического факультета Педагогического института имени А. Герцена. Тесть Ожегова — священник — в свое время мечтал о консерватории, но судьба распорядилась иначе, и любовь к музыке он реализовывал в семейном кругу. В воспоминаниях сына Ожегова говорится, что дед виртуозно играл на фисгармонии как классическую, так и народную музыку. Уже на старших курсах Ожегов начал преподавать русский язык. В 1926 году он заканчивает Ленинградский университет, постепенно входит в круг ленинградских лингвистов. Своими учителями он называл будущих академиков В.В. Виноградова и Л.В. Щербу. Особую роль в судьбе Ожегова сыграл Д.Н. Ушаков, привлекший его к работе над четырехтомным толковым словарем русского языка. В то же время молодой филолог завязывает дружбу с А. Реформатским, позже написавшим ставший классическим учебник по курсу «Введение в языкознание». Ожегов не относился к кабинетным затворникам, он любил дружеские компании и общение с друзьями считал лучшим отдыхом. Жена Ожегова умела создать доброжелательную и доверительную атмосферу в доме. В браке супруги прожили почти сорок лет, вырастив сына. Незадолго до начала Великой Отечественной войны семья переезжает в Москву. Ожегов быстро привыкает к московскому образу жизни и получает редкую возможность наблюдать за разными по культурному уровню носителями языка. В это же время он начинает работать над «Словарем русского языка».

Ожегов задумал создать краткий словарь «популярного типа, стремящийся к активной нормализации современной литературной речи». Свои наблюдения позже он обобщил в статьях «О трех типах толковых словарей современного русского языка» и «О структуре словаря русского языка».

Налаженная жизнь оборвалась с началом войны. Отправив семью к родственникам в Ташкент, Ожегов

88

записывается в народное ополчение. Но, будучи известным ученым, он подлежал «бронированию» и, оставшись в Москве, возглавил Институт языка и письменности Академии наук до возвращения из эвакуации прежнего руководства. С 1952 года Ожегов возглавлял сектор культуры речи Института русского языка АН СССР. Можно сказать, что Сергей Иванович является основоположником культуры речи как самостоятельной филологической дисциплины. Ему принадлежала идея организации общественной приемной, в которой до настоящего времени дежурят сотрудники института, терпеливо отвечающие на телефонные звонки, когда абоненты просят подтвердить правила употребления тех или иных слов. Ожегов также являлся основателем и главным редактором сборника «Вопросы культуры речи». Смерть Ожегова стала неожиданностью для близких: после операции он заразился инфекционным гепатитом и скоропостижно скончался. Урна с прахом ученого покоится на Новодевичьем кладбище. Упражнение 304 (стр.304) (Ученикам было задано опережающее задание) Ихсанов Заманбек: Мой дедушка Талпаков Ихсан родился в 1918 году в селе Бирик, Казталовского района. Западно – Казахстанской области. Получил 4 – х классное образование и окончил механизаторское училище в городе Уральск по профессии водитель. Потом в 1939 году участвовал в Финской войне и был ранен. Лечился 9 месяцев в госпитале и вернулся домой инвалидом 3 группы. Он участвовал в освобождении городов: Будапешт. Ростов-на- Дону. 3 Украйна. В 1942 году военным комиссариатом был призван на войну. Пережил тежелые дни войны и за мужество был награждён медалями «За освобождение Будапешта». «За победу над Германией». Только в 1946 году вернулся на Родину. Он умер в 2006 году. Но остались правнуки, родные и близкие, которые помнят его и знают о его подвигах. Я горжусь тобой, дедушка! Ты был достойным солдатом своей Родины! Тлепбергенова Аяулым: Словарная работа: Лексикография- составление словарей, словарное дело Работа с тестовыми заданиями: 1.Укажите тип данного текста: Как рождается замысел? Вазникновение замысла, пажалуй, лучше всего обьяснить путем сравнения. Сравнение вносит иногда изумительную ясность в самые сложные вещи. А) описание с элементами повествования В) рассуждение С) повествование Д) сочетание повестовования с рассуждением Е) описание 2.Укажите тип данного текста: Последняя стена была занята тремя окошками. Вот какой был вид из них: прямо под окнами дорога, на которой каждая выбоина, каждый камешек, каждая колея давно знакомы и милы мне.. А) рассуждение В) рассуждение с элементами повествования С) повествование Д) описание Е) сочетание повестования с рассуждением 3.Укажие тип данного текста: В старой землянке нашли временное убежище пятеро наших солдат, возвращавшихся в свою часть из медсанбата здесь они укрылись от яростной бомбежки. Вдруг входной проем чем-то закрыло. Солдаты вгляделись, и, к удивлению, увидели лису, которая в пасти держала лисенка, поджавшего от страха уши. А) рассуждение В) повествование С) рассуждение с элементами описания Д) сочетание повествования с рассуждением Е) описание 4. Укажие тип данного текста: Лес шумел ... В этом лесу всегда стоял шум-ровный, протяжный, как отголосок дальнего звона, спокойный и смутный, как тихая песня без слов, как неясное воспоминание о прошедшем. В нем всегда стоял шум, потому что это был старый, дремучий бор, которого не касались еще пила и топор... А) рассуждение В) рассуждение с элементами повествования С) повествование Д) описание Е) сочетание повествования с рассуждением 5. Укажие тип данного текста: Человек дложен быть интеллигентным... Многие думают: интеллигентный человек-это тот, который много читал, получил хорошиее образование, много путешествовал. А между тем можно иметь все это и быть неинтеллигентным... А) повествование с элементами описания В) описание С) рассуждение Д) сочетание повествования с рассуждением Е) повествование Карточка А (слабоуспевающему ученику)Задание: являются ли группы предложений текстом? Возле нашего дома есть кинотеатр.В автобусе едут пассажиры. Весело шагают ребята по улице в школу. Карточка Б (слабоуспевающему ученику) Задание: являются ли группы предложений текстом? Возле стадиона построили большой кинотеатр. Там идут новые фльмы.Сегодня в этом кинотеатре ребята смотрели интересную картину о животных. Она им очень понравилась.Дети любят свой кинотеатр. Составление кластера Составление синквейна 1Существительное Солдат 2прилагательных молодой,смелый 3глагола жил, работал,стал 4синоним боец 5 Предложение Жил молодой солдат,работал и стал героем. Карточка А Задание: являются ли группы предложений текстом? Возле нашего дома есть кинотеатр.В автобусе едут пассажиры. Весело шагают ребята по улице в школу. Карточка Б Задание: являются ли группы предложений текстом? Возле стадиона построили большой кинотеатр. Там идут новые фльмы.Сегодня в этом кинотеатре ребята смотрели интересную картину о животных. Она им очень понравилась.Дети любят свой кинотеатр.

* * * * *

89

БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУ

Қарағанды облысы, Сәтбаев қаласы Абай атындағы № 4 лицей мектебі Бастауыш сынып мұғалімі Назарбекова Аяжан Тлеукабыловна

Бастауыш - білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Біздің міндетіміз - жеке тұлғаны дамытып, білімге деген сенімін нығайту, оқуға қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру. Қазіргі заманғы ғылыми - техникалық үрдістің қарқыны білім беру жүйесінің алдына үлкен мақсаттар мен жаңа міндеттер жүктейді. Жас ұрпақты жан - жақты жетілген, ақыл - парасатты, ой - өрісі биік, бәсекеге қабілетті азамат етіп тәрбиелеу - қоғамымыздың ең өзекті мәселесі. Бұл әр мұғалімнің шығармашылық ізденіспен жаңаша істеуін қажет етеді. Педагогикалық қызметкерлерінің біліктілігін арттыру институтының бағдарламасы негізінде құрылған курстан оқып келген әріптестерімнің жеті модуль бойынша өткізген сабақтарынан осы курстың маңызды екенін , оқушы өзін еркін ұстап ойын жеткізе алатын сын тұрғысынан ойлайтын, оқушы қалыптасуына ықпалын тигізетінін байқадым. Мектеп –үйрететін орта, оның жүрегі мұғалім. Ізденімпаз, шығармашыл, білімді, жаңашыл ұстаз ғана, жеке тұлғаның жүрегінен жол таба біледі деп түсінемін. Жақсы ұстаз өзінің алдына мақсат қойғанда ғана соған жетудің жолдарын іздейді. Мен де ұстаз ретінде, алдыма мақсат қойдым. Білімімді жетілдіріп, жаңаша әдіс-тәсілдерді сабақта пайдаланып, жаңашылдыққа ұмтылу - менің де арманым болды. Осы мақсатта мен білімімді жетілдіру үшін «Өрлеу» біліктілікті арттыру орталығында үш ай курста оқып, білімімді жетілдірдім. Курс бұрынғыдан өзгеше, жаңалықтарға толы, түрлі іс - әрекеттер жоспарланған. Бағдарламның негізгі мазмұны оқытудың жаңа формасы туралы, оқу мен оқудағы өзгерістер, оқушыларға қалай оқу керектігін үйретудегі түрлі тәсілдер, туралы айтылған. Курс барысында оқыған бағдарлама жеті модульді қамтыды. Бұл бағдарламада оқушылардың өз бетінше оқып, үйреніп, нәтижесінде өз пікірін еркін жеткізе алатын, дамыған, ынталы, білімге құштарлы, мақсат қоя білетін тұлға қалыптасады. Бұл бағдарламаның басым бөлігі, түрлі тәсілдер қарастырылғанына қарамастан, сындарлы оқыту теориясы негіздерін қамтыған. Бұл теория оқушылардың ойлауын дамыту олардың бұрынғы алған білімдері мен жаңа немесе сыныптағы түрлі дерек көздерінен, мұғалімнен, оқулықтан және достарынан алған білімдерімен астастырыла жүзеге асады деген тұжырымға негізделеді. (Мұғалімге арналған нұқаулық 9- бет) Міне осы сындарлы оқытуды негізге алған бағдарламаны оқу барысында жеті модульді оқып үйрендім. Осы жеті модульді өз сабақтарымда пайдаланып жүрмін. Тәжірибемде оқытуды жаңаша ұйымдастырып, оқушылардың қызығушылығын арттыру мақсатында әрбір сабағымды түрлендіріп өткізіп келемін. Оқушы санасына білімді жүйелі түрде меңгеруіне және оқушының қабілет деңгейлерін дамытуда осы әдіс- тәсілдердің маңызды екеніне көзім жетті. Курста алған алған теориялық білімімді пайдалана отырып оқытудағы жаңа өзгерістерді, әдіс-тәсілдермен танысып, тәжірибемде пайдаланудамын. Осы жеті модуль бойынша дәстүрлі сабақ беру әдісін өзгерттім. Бұрынғы оқушы тыңдаушы, орындаушы болса, ал енді қазіргі оқушы – өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше тұлға екеніне мән беруім керек болды. Осы бағдарламадағы модульдер бойынша білім алған оқушы өзін еркін ұстап, ойын дәл жеткізе алатын, сыни тұрғыда ойлай алатын бірін- бірі бағалай алатын тұлға болып қалыптасады. Себебі бұл әдіс- тәсілдер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін арттырып, өз бетімен жұмыс істеуге , жүйелі білім алуға жетелейді. Конфуцийдің «Естігенімді ұмытармын, көргенімді есіме сақтармын, ал өз қолыммен жасағанда түсінемін» деген ой-тұжырымын басты ұстанымым ете отырып, бағдарламаның 7 модулінің бір «Оқыту үшін бағалау мен оқуды бағалауға » тоқталғым келеді. Оқытудағы бұл өзгеріс бағалау әрекетіне оқушылардың өздерінің қатынасуы. Бүгінгі күні оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау – оқу үдерісінің маңызды бөлігі болып табылады. Сол себептен, зерттеу іс-әрекеттерін кеңінен қолданып, оқушылардың жетістіктерін бүгінгі күннің талабына сай жаңаша бағалау жүйесі қажет. «Бағалау» термині «жақын отыру» дегенді білдіретін латын сөзінен шыққандығы кездейсоқ емес, себебі бағалаудың негізгі сипаты бір адам басқа адамның не айтып не істегенін немесе өзін – өзі бақылау жағдайында өзінің дербес ойлауын, түсінігін немесе тіртібін мұқият бақылауы болып табылады. (Мұғалімге арналған нұсқаулық 105 – б) Бұл модуль мұғалімдерге: бағалаудың түрлі нысандарын түсінуге, бағалау түрлерінің бара - бар мақсаттарын анықтауға және негіздеуге, бағалаудың формалды емес жүйелерін анықтауға немесе бағалауға, әрбір мұғалім оқыту мен оқу сапасын жақсарта алатынын немесе жақсарта алмайтынын түсіндіруге көмектеседі. Бағалауды өткізу үшін оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын, сонымен қатар олар қандай қиындықтармен кездесуі мүмкін екендігін анықтау қажет . Бұрын дәстүрлі оқытуда оқушыларды тек мұғалім ғана бағалайтын. Тіпті оқушыларды мадақтауымызда аз болды. Ал қазір оқушылардың жетістіктерін бүгінігі күннің талабына сай жаңаша бағалау жүйесі орын алды. Осы курсқа келмей тұрғанда ,бұрынғы дәстүрлі оқытуда оқушыларды өзім бағалайтынмын. Осы курстан кейін , бір айғы іс-тәжірибеде сабақ беру кезінде оқушыларға бағалау жайында түсінік бере отырып, сабақ барысында бірін- бірі бағалауға үйреттім. Формативті бағалауды қолдана отырып оқу үрдісін жақсартуға болатындығын көз жеткіздім. Формативті бағалау оқушының сабақтағы іс –әрекетін бағалайды. Бұл жерде оқушының сабақтағы белсенділігін, өз ойын еркін білдіре алуы, сыныптастарына көмектесуі, бірлесіп жұмыс жасауы ( топтық ,жұптық) оған баға беруі. Сабақ барысында формативті бағалаудың мынандай түрлерін қолданамын:

Мақтау , мадақтау Жылы шырай таныту Қолдау көрсету Ынталандыру Ал формативті бағалауда: жоспарлау, оқыту және бағалау - біртұтас үдеріс, бағалау идеялары айқын болады, оқушыларды өзін – өзі және өзара бағалауға қатыстыру, оқушылардың жастарына қарай тақырыпты меңгерту деңгейін бағалау, кері байланыс орнату, оқушылар өздігінен оқу нәтижесін жақсартуға ықпалының маңызды екенін түсінеді. Алғашқыда оқушылардың бірін-бірі бағалауы сәтті шықпады. Себебі оқушылар топ ішінде артық бағалап, бір- бірінің көңіліне қарады. Бағалау барысында баланы мақтап, мадақтап, көтермелеп отырудың да маңызы зор екенін түсіндім. Өйткені бала қашанда мақтағанды қалап, сол мақтауға лайық болуға тырысады деп ойлаймын. Сондықтан баланы мақтап, содан соң жасаған жұмысының дұрыс жерлеріне бірінші тоқталып және атап көрсетіп, соңынан қателік кеткен тұстарына ұсыныс арқылы балаға жеткізіп отырсақ, онда балалардың сабаққа деген құлшыныстары арта түсетіндігін түсіндім. Мен оқушылардың жаңа сабақты түсінген немесе түсінбегенін бағдаршам арқылы бағалауды қолданған ыңғайлы деп таптым. Әр оқушыда үш түс болады. Мұғалім оқушының түсінгенін, не түсінбегенін осы түстермен көрсетуді сұрайды. Түсіндім-жасыл,

90

сенімді емеспін – сары, түсінбедім – қызыл белгілерімен көрсетіледі. Осыдан оқушының сабақты қаншалықты меңгергенін, түсінбеген оқушылардан «сендерге не түсініксіз болды? Енді оны қалай түсініп аласың?»- деп жетелеу сұрақтарын қою арқылы оқушылардың алға қарай жылжуына ықпал жасадым. Бағдаршам арқылы бағалауда оқушы бойына сенімділік ұялатады және әр сабақта белсенді, ықыласпен қатысады деп ойлаймын. Өткізген сабақтарымда күнделікті қорытынды бағалау немесе мадақтау арқылы және сабақ соңында жиынтық бағалау үрдісі жүріп отырды. Сабақта өз –өздерін , жұптық , топтық бағалау түрлерін пайдалана отырып отырып, түйгенім әр оқушының оқуға деген қарым қатынасын тек қана бағамен ғана шектемей, үнемі ынталандырып отыру керек екен. Сабақтарда өз білімдерін бағалауда олардан басқа әділ сарапшы кездеспейді екен. Өзін- өзі бағалауда адамның өзін –өзі жүйелеп, ісін ретке келтірінің құралы болып табылады. Өзін- өзі бағалау оқушыларда өз нәтижесін сын көзбен қарауын, оқудағы өз мүмкіндерінің деңгейі туралы нақты түсінік құра білуін қалыптастыратынын байқадым. Білім дәрежесін бағалауда өзін-өзі бағалау, топтық бағалау, бірін- бірі бағалау әдістерін пайдаланамын. Сонымен бірге әр сабағымда әр топ бір- бірінің жұмысына екі жетістік , бір ұсыныс айту арқылы формативті баға береді. Талпынғандар ғана білім алады. Білім алушылар өз білімін арттыру үшін бағалауды үйренуі қажет, сондықтан оқушыларға өзінің оқуын жақсарту үшін кері байланыс арқылы алынған ақпаратқа сәйкес жұмыс істеу қажет. Бұл олардан түсінушілікті, қызығушылықты және ықыласпен әрекет етуді қажет етеді. Аталған тұжырым оқыту мен оқу тәжірибесі үшін өте маңызды да , өзекті. (Мұғалімге арналған нұсқаулық 106 – б) «Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес , ол – үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер» деп Жүсіпбек Аймауытов мұғалімге білім мен тәрбие берудің тиімді жолын қарастыруды негіздеп отыр. Сондықтан мен алдағы уақыттарда өз білімімімді жетілдіріп, жаңа технологиялардың тиімді жолдарын біліп, жұмыс істеймін. Бағдарламаның 7 модулі негізінде жүйелі жұмысты жалғастырамын. Себебі мектеп жұмысы мен оқушы жетістіктерін жаңа бағытта дамытудағы негізгі тұлға – мұғалім.

* * * * *ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ КАРТА

Коммуналды мемлекеттік қазыналық кәсіпорын№9 «Әлия» балабақшасы «Күншуақ» ересек топ тәрбиешісі

Назымбаева Айжан Сабитовна Тәрбиеші: Назымбаева Айжан СабитовнаБілім беру саласы: Қатынас. Әлуметтік ортаБөлімі: «Көркем әдебиет» Тақырыбы : « Ғарыш- ғажайып әлемі», «Мен ғарышкер боламын» (өлеңді оқу).Мақсаты : өлеңді мәнерлеп оқу, сөздердің мағынасын ашып түсіндіру; ғарыш әлемі және оның құпия сырларына деген қызығушылықтарын ояту; ойлау, қиялдау қабілеттерін дамыту; көркем шығарма арқылы сөздік қорын молайту;ғарышкерлерге деген құрмет сезімдерін қалыптастыру, жақсы азамат болып өсуге тәрбиелеу.Қолданылатын көрнекі құралдар: атрибуттар, жұмыс дәптері, түрлі-түсті қарындаштар, слайд.Сөздік жұмыс: зымыран, ғарыш.Билингвальді компонет: ғарыш-космос, ғарышкер-космонавт, зымыран-ракета.

Оқу іс- әрекеттердің кезеңдері

Педагогтың іс – әрекеті Балалардың іс- әрекеті

Мотивациялық- қозғаушылық

Ұйымдастырушылық - ізденістік

Шатты ше беріқ ңКел балалар к лейік,үК лкіменен т лейік.ү ү

аба т йіп не керек,Қ қ үК ілді боп ж рейікөң үКіріспе гіме.әң26. Балалар, сендер көліктердің қандай түрлерін білесіңдер ?Ал, ендеше мына жұмбақтың шешімін табыңдаршы:Аспанда бір алып сқұЫз ып шып барады,ғ ұ

арап т рса ажайып Қ ұ ң ғСо ында бір із алады.ң қДұрыс айтасыңдар, бұның жауабы Зымыран.27. Зымыранмен қайда жетуге болады?28. арыш а кім шады?Ғ қ ұ29. 30.31. Қазір біз «Зымыранды құрастыр» атты ойынды ойнаймыз32. Шарты: үстел үстінде жатырған геометриялық пішіндерден зымыран құроастыру керек. Дайын болған соң пішіндердің атын, түстерін ату керек. 33. Ал енді мына ғажайып тақтадан ғарыш әлемін тамашалайық.34. Педагог слайд бойынша аспан әлемін және алғаш ғарышкерлерді көрсетеді, ғаламшарлармен таныстырады.

35. Та па тарқ қ

Балалар шаттық шеңберіне тұрып,бір-біріне деген жылы лебіздерін білдіреді.Балалардың жауаптары.Көліктердің түрлерін атайды.

Жұмбақты шешеді.

Ол ғарышқа апарады.Ғарышкер ұшады.

Тақтаға шығып зымыран құрастырады.

Балалар қайталап отырады.

Орындарынан тұрып ғарыш, ғарышкерлер туралы білетін тақпақтарын айтады

91

С здік ж мыс:ө ұ зымыран- тез, ғарыш-алыс.Билингвальді компонент:ғарыш-космос, ғарышкер-космонавт, зымыран-ракета.

Сергіту с тіә Біз кішкентай баламыз,

сіп- ніп толамыз.Ө өК нге арай талпыныпү қК кке олды созамыз.ө қ

анат а ып шамыз,Қ қ ғ ұарлы аштай сам аймыз.Қ ғ ғ

Бүгін біз Жақан Смақовтың «Мен ғарышкер боламын» деген өлеңімен танысамыз.

Аспан, аспан, арайлым,Саған жие қараймын.Сені көзбен шоламын,

Мен ғарышкер боламын.

Сұрақ- жауап36. Өлең қалай Аталады?37. Сендердің армандарың барма?38. Кім ғарышкер болғысы келеді?

Қ/ойын: «Күн мен Түн»

Дәптермен жұмысДәптердегі берілген тапсырманы балаларға түсіндіру.Балалармен жеке ж мыс ж ргізу.ұ ү

нӘ «Мен арышкер боламын»ғ

Сөздерді қайталайды.

Балалар қимылмен орындайды.

Өлеңді қайталайды.

Сұрақтарға жауап береді.

Қимылдық ойынды қызығушылықпен ойнайды.

Балалар жұмыс дәптеріндегі тапсырманы орындайды.

Орындарынан тұрып әнді орындайды.

Рефлексиялық - түзетушілік

-Балалар, бүгін біз қандай мереке деп отырмыз?-Ғарышкерлерді атаңдаршы-Соның ішінде ең алғаш ғарыш есігін ашқан кім?

Балалардың жауабы.

Күтілетін нәтиже: Орындайды: ғарышқа ұшқан тұңғыш қазақ ғарышкерлерін еске түсіреді.Түсінеді: ғарыш әлемі және оның құпия сырлары туралы түсінеді.Қолданады: «Мен ғарышкер боламын» өлеңін мәнерлеп жатқа айтады.

* * * * *Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы

№1 Подстепный ЖОББМ-нің 1санатты мұғалімі Науризбаева Гулмира Елеусінқызы

Саба ты та ырыбы:қ ң қ Нуклеин қышқылдарыМақсаты: а) білімділік: Биология пәні бойынша алған білімдерін түрлі дидактикалық ойындар арқылы қайталап, еске түсіру, «Нуклеин қышқылдары» жөнінде түсінік алу, түрлерін, химиялық құрамын, нуклеотидтің құрылысын, ДНК мен РНК-ның құрамын, құрылысын салыстыру, РНК-ның түрлерін және олардың қызметтерін түсіндіру.

) Дамытушылыә қ: Ойлау, есте сақтау, жүйелеу, салыстыру қабілеттерін дамыту, тілдік қорларын жетілдіру,дүниетанымдарын кеңейту,білгендерін өмірде пайдалана алуға баулу.б) Т рбиелікә : Салауатты өмір салтына баулу, шапшаңдыққа, белсенділікке, тапқырлыққа, халықтың салт-дәстүрін сыйлай білуге үйрету, экологиялық мәселеге көңіл аудару.Саба та олданылатын педагогикалық қ қ технология: Студенттердің іс-әрекеттік белсендіру және күшейту негізіндегі технологиялар: ойын, тірек-сигналдар арқылы оқыту, оқумен жазу арқылы сыни тұрғысынан ойлауды дамыту.Саба ты т ріқ ң ү : дәстүрлі емес, ойын сабақСаба ты типі:қ ң Білім мен дағдыны қолдану, жаңа сабақты меңгеруСаба ты дісі:қ ң ә сөздік, көрнекілік, практикалық түсіндірмелі- иллюстративті.П наралы байланысә қ : Биология, қазақ тілі, математика, медицина, халықтық педагогика,тарихСаба ты к рнекілігіқ ң ө : Интерактивтік тақта, слаидтар, тірек-сызбалар, дидактикалық материалдар.Саба ты барысы:қ ңБалалар, бүгінгі біздің сабағымыз «Уақыт және біз» деп аталатын ойын түрінде өткелі отыр. Өздеріңізге белгілі, уақыт көші бір орында тұрмайды, ол ұдайы қозғалыста, өзгерісте болады. Қазіргі біз өмір сүріп жатқан дәуірде біз өмір сүріп жатқан және сендердің ата-аналарың көрген, солардан естіп білген кеңестік кезең, одан кейін 90-шы жылдарға таманғы хақымыздың тілін-дінін салт- дәстүріне мойын бұра бастаған, яғни еліміздің егемендік алған қайта-құру кезеңі және сіздер мен біздер өмір сүріп отырған, жаңа технологияның небір ғажайыптары салтанат құрған қазіргі кезең, яғни осындай негізгі 3-кезеңді айқын бөліп қарауға болады. Біз бүгінгі сабағымызда осы кезеңдерде ойналған ойын түрлерін пайдаланамыз. Біздің бүгінгі сабағымыз да 3кезеңнен тұрады яғни 1-кезең биология пәні бойынша қыркүйектің басынан бері алған білімімізді кеңестік дәуірде жиі ойналған ойындар арқылы еске түсіріп пысықтаймыз,

92

сабағымыздың 2-ші кезе ің үйге берілген «Белоктар» тақырыбы бойынша алған білімдеріңді ұлттық ойындар арқылы көрсетесіңдер. Ал сабақтың 3-ші кезе ің «Нуклеин қышқылдары» деп аталатын жаңа тақырыпты заманауи ойындар арқылы бекітесіңдер.Алдымен, бүгінгі сабақта ойналған ойындарды сараптап, оқушылардың білімін бағалап отыратын орталарыңнан әділ, байқампаз біреуді төреші етіп сайлап алайық, алайда сабақтың соңында сіздер төрешінің өзіне сұрақтар қойып, оны сіздер бағалайсыздар.Сонымен, іске сәт деп ойын сабағымызды бастаймыз. 1 –ші «Май ұту» ойыны. Бұл ойында еске түсіреттін болсақ шамамен 10 – 15 қадам арақашықтықта 2 адам бір – біріне доп лақтырады. Ал ортадағы 1 - топ адамның міндеті допты жібермей май ұтып алу. Қазір староста екеуміз екі жақтан кезек –кезек қайталау сұрақтарын қоямыз, ал сендердің міндеттерің сол сұрақтарға жауап беру арқылы май ұту. Кім көп сұраққа жауап берсе сол көп май ұтқан болып есептеледі.

1-ойын «Май ұту»1,Биология ғылымы нені зерттейді?2.Жасуша туралы ғылым.3.Ең алғашқы өте қарапайым микроскопты құрастырған кім?4.Ең алғаш «жасуша» деген терминді қолданған кім?5Өсімдік жасушасының ядросын ашқан?6Жасуша теориясының негізін қалаған кімдер?7.Су жасшаның органикалық заты ма, бейорганикалық заты ма?8.Көмірсу 9.Минералды заттар10Май

11Белок12Құрамына С,Н,О кіретін заттар?13.Жасушаның 3 құрамдас бөлігі? 14. Жасушаның құрамына кіретін негізгі элементтерді ата? 15 Ион түрінде кездесетін элементтерді ата. 16.Көмірсулардың биологиялық ролі? 17Пластид өсімдіктерде болама, әлде жануарларда ма?18.Жасыл пластид19Қызыл, сары, қоңыр пластидтер20Түссіз пластидтер

2-ойын «Мак ойыны»

10,02

280

317,6

438,9

598

620

Осы сандарға қатысты өткен тақырыптар бойынша сөйлем құрастыру3- ойын. «Конструктор» ойыны

2-кезең. Ұлттық ойындар. Ойыншылар ұраны: «Үй тапсырмасы-үлкен жауапкершілік»Үйге берілген тапсырма «Ақуыздар»«Бәйге» 1.Адам тәулігіне қанша г белок қабылдауы қажет2Ақуыздың мономері3.Табиғаттағы 200-ден аса аминқышқылдарының нешеуі ақуыздарды құрауға қатысады4.Белоктар күрделілік дәрежесіне қарай қалай жіктеледі5.Молекула пішініне қарай қарай қалай жіктеледі6Белоктың қандай молекулалық құрылымдары болады11.Белоктың екінші және үшінші реттік құрылымдарының үзілуі қалай аталады12.Денатурацияның қандай 2түрі болады13.Жұмыртқаның пісуі, сүттің ашуы14.Шашты бұйралау денатурацияның қай түрі15.Белок молекуласындағы аминқышқылдары өзара қандай байланыспен байланысады«Арқан тартыс» Бұл ойын белоктардың ағзада атқаратын негізгі 7 қызметін атап, сипаттауға арналады. Қарама-қарсы тұрған екі топ бір-біріне белоктың атқаратын қызметіне байланысты сұрақ қояды, жауап бере алмаған оқушы қарсы бағытқа ауысады. Қай топта оқушы саны көп жиналса, сол топ жеңген болып есептеледі.«Химиялық жұмбақ» Бұл ойын белоктардың атауларына байланысты ойналады. Мен оларға тірі организмдерге қатысты жұмбақ жасырамын, олар жұмбақтың жауабын тауып, соның белогы қалай аталатынын айтады.1-жұмбақ.Тарам-тарам боп келедіАйналады дененіБостан-босқа айналмайТірлік нәрін береді ( ан-гемоглобин)қ 2-жұмбақҰлыңда да, қызыңдаҚысқа да болар ұзындаБояуға оны боладыСарыға қара қызылға (шаш-кератин) 3-жұмбақАйдалада ақ отау Аузы мұрны жоқ отау (ж мырт а-альбуминұ қ )4-жұмбақ Түлкінің тезегін теріс оқы (с т-казеин)ү5-жұмбақСүйекпен біргеАйрылмас іргеЖан біткен, оныменҚозғалған жүрген (б лшы ет-миозин)ұ қ3-кезең. Заманауй ойындар. Ойыншылардың ұраны: «Жаңа тақырып-жаңа тыныс»Бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы: «Нуклеин қышқылдары»

93

Нуклеин қышқылдары –тірі организмдегі тұқым қуалайтын ақпараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпақтарға жеткізетін күрделі құрылысты молекула.Біздің ата-бабаларымыз тұқым қуалау заңдылықтарын білмей тұрып-ақ, оны өз өмірінде пайдаланған. Мысалы, малдардың жүндерінің түстерінің олардың ұрпақтарында қайталанатынын байқаған. Олар малдардың, құстардың т.б жануарлардың пайдалы қасиеттерін таңдап алған. Сөйтіп, үй жануарларының көптеген тұқымдарын, сүтті сиырларды, ешкі, қойларды және жүйрік жылқыларды сұрыптап шығарған.Кейіннен, яғни XX ғасырдың 30-40 жылдары организм өсіп-өнгенде өзінде бар қасиеттерін келесі ұрпақтарға жеткізудегі нуклеин қышқылдарының ролі ғылыми тұрғыда дәлелденді. 1868 жылы швейцариялық биохимик Ф.Мишер жасуша ядросының құрамынан қышқылдық қасиеті бар затты бөліп алған. Оны алғаш рет ядродан бөліп алғандықтан нуклеин қышқылдары деп атаған.Нуклеи қышқылдарының 2 түрі бар 1.ДНК дезоксорибонуклеин қышқылы 2.РНК рибонуклеин қышқылыНуклеин кышқылдарының толық емес гидролизі нәтижесІнде нуклеотидтер, түзіледі, яғни нуклеин қышқылдарының мономері нуклеотидтер.Ал нуклеотидтің өзі азотты негіздерден (пуриндік. пиримидиндік) , көмірсудан (рибоза және дезоксорибоза) және ортафосфор қышқылының қалдығынан тұрады. Пуриндік негіздер –аденин және гуанин, пиримидиндік негіздер цитозин, тимин және урацил.Ал полинуклеотидтік тізбекте нуклеотидтер өзара бір-бірімен қалай байланысады?Нуклеотидтің әр тізбегі өзара ұқсас буындары –бір нуклеотидтің көмірсуы және келесі нуклеотидтің ортафосфор қышқылы арқылы байланысады.Енді ДНК-ның қосарлы сақинасының қалай түзілетінін қарастырайық.Мұнда бір тізбектің азотты негіздері екінші тізбектің азотты негіздерімен сутектік байланыс арқылы қосылысады. Азотты негіздердің бір-бірімен түйісуі белгілі бір заңдылыққа бағынады. Атап айтқанда, бір тізбекте А орналасса, екінші оған қарама-қарсы тізбекте Т орналасады. Ал егер бір тізбекте Цорналасса оған қарама-қарсы Г орналасады. Мұны комплементарлық принцип деп атайды.РНК-ның 3 түрі бар:Тасымалдаушы РНК жасуша яросындағы мөлшері 10 %, молекулалық массасы 25000-ға дейін, қызметі ақуыз синтезделетін жерге аминқышқылдарын тасымалдау.Ақпарттық РНК жасушада 5% мөлшерінде, молекулалық массасы 2-4 млн-ға дейін.аРНК ДНК молекуласынан көшіріп алған тұқым қуалау ақпаратын р РНКөға жеткізеді.Рибосомалық РНК-жасушадағы мөлшері 85% молекулалық массасы 700000-300000. Қызметі: құрылымдық рибосома түзуге қатысады, белок биосинтезіне қатысады. ДНК мен РНК-ны салыстыру. Ұқсастықтары:1ДНК да, РНК да жоғары молекулалы биополимер2.Екеуінің де мономері 4 нуклеотидтен тұрады3.ДНК да, РНК да ядрода болады4.ДНК да, РНк да 3 құрылымды (бірінші реттік, екінші реттік, үшінші реттік)5.ДНК-ның да, РНК-ның да құрамына азотты негіздер аденин, гуанин және цитозин кіреді.6.ДНК-ның да.РНК-ның да құрамына ортафосфор қышқылының қалдығы кіреді.Айырмашылықтары:1.ДНК-ның молекуласы қос тізбекті, ал РНК-ның молекуласы бір тізбекті болып келеді.2.ДНК-ның молекуласында көмірсу дезоксирибоза, сондықтан дезоксирибонуклеин қышқылы, ал РНК-да көмірсу рибоза болады, сондықтан рибонуклеин қышқылы деп аталады.3.ДНК-ның құрамына азотты негіздер аденин, гуанин, цитозин және тимин кіреді, ал РНК-ның құрамына тиминнің орнында урацил болады ДНК жасушаның ядросында, ал РНК цитоплазмада және ядрода болады.4.ДНК жасушадағы тұқым қуалау ақпаратын сақтайды, ал РНК ДНК-ның берген ақпаратының негізінде нәруыз молекуласын синтездеуге қатысады.Нуклеин қышқылдарының маңызы. Нуклеин қышқылдары биологиялык түрғыдан маңызды рөл аткарады. Олар тірі организмдердегі генетикалык ақпаратты сақтайтын ж\е тасымалдайтын клетканын (жасушаның) маңызды құрам бөліктері болып табылады. Нуклеин қышқылдары белок биосинтезіне катысады және тірі организмдерде тұқым куалаушылыкты сақтап, оның бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді.. Заманауи ойындар. №1-ойын «Озон» Қазіргі таңдағы дүние жүзін алаңдатып отырған маңызды экологиялық мәселелердің бірі жер бетіндегі тіршілік иелерін күннің зиянды ультракүлгін сәулелерінен қорғайтын озон қабатының бүлінуі, яғни лас химиялық қосылыстардың әсерінен тесіктердің пайда болуы.Алдарыңдағы экранды озон қабаты деп есептейміз, онда жаңа тақырыпқа қатысты сөйлемдер жазылған, бірақ сөйлемнің кейбір жерлері бос, сол бос жерлерді толтыру арқылы біз озон қабатының қалпына келуіне ат салысамыз.1.Нуклеин 0 жасушаның 0 болады. 2.Нуклеин қышқылдарының 0 түрі бар, дезоксирибонуклеин қышқылы және 0. 3. Нуклеин қышқылдарының мономерлері 4. Әр нуклеотид 0 бөліктен тұрады: 0, 0,0. 5.Азотты негіздерге:0,0,0,0 және 0 жатады. 6.Нуклеотидтер бір-бірімен бір нуклеотидтәң 0 және келесі нуклеотидтің 0 арқылы байланысады.7. ДНК ның құрамына көмірсу 0 кіреді.8. РНК-ның құрамына көмірсу 0 кіреді.9. ДНК ның да. РНК ның да құрамына 0 қалдығы кіреді.10.ДНК жасушаның 0, ал РНК жасушаның 0 және 0 болады.

94

11.ДНК 0 қызмет атқарады.12. РНК 0 синтезіне қатысады.№ 2 –ойын. Бес жолды тұжырым. 1.Зат есім. Нуклеин қышқылдары2. Сан есім.Нуклеин қышқылдарының 2 түрі бар, нуклеотид 3 бөліктен тұрады т.б3. Сын есім. жүйрік жылқы, сүтті сиыр, суыққа төзімді өсімдік т.б4.Етістік Нуклеин қышқылдары белок биосинтезіне катысады және тірі организмдерде тұқым куалаушылыкты сақтап, оның бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді..5.Тақырыптың синонимі ядро қышқылдары, тұқымқуалаушылық заттар т.б №3-ойын. «Белсенді желі» Мұнда оқытушы бір оқушының атын атап, жаңа тақырып бойынша сұрақ қояды, ал ол оқушы сұраққа жауап береді де, келесі оқушының атын атап оған сұрақ қояды ойын осылай жалғаса береді. Қорытынды. Оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма беру. Венн диаграммасын құруДНК мен РНК-ның ұқсастықтары мен айырмашылықтары.

* * * * *Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы

«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Наурызбаева Гульнур Маратовн

Сыныбы: 2 Пәні: Қазақ тілі Тақырыбы : Зат есім, оның сұрақтарыМақсаты : Білімділік: Оқушылардың зат есім жөнінде алған білімдерін тиянақтау, тіл байлықтарын дамыту, сөздік қорын молайту; Дамытушылық: Оқушылардың ой – өрісін кеңейту, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту, белсенділіктерін арттыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту.Тәрбиелік: Оқушыларды жасампаздыққа, өз бетінше жұмыс істеуге , еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу, көркем жазу мәдениетін дамыту. Сабақтың әдісі: Түсіндіру, көрнекілік, талдау, жинақтау, ой қозғау, мағынасын ашу.Сабақтың түрі: бекітуКөрнекілігі: слайдтар,сюжетті суреттер, интерактивті тақта.Әдіс-тәсілдері: ойландыру,сұрақ-жауап,проблемалық түсіндіру,талдау-көрнекілік.

Б а р ы с ыІ. Ұйымдастыру: Оқушылардың назарын аудару. Кел,балалар,ойлайық, Ойлайық та бойлайық. Қандай сабақ болса да, Мақсатқа жетпей қоймайық. К ркем жазу минутыө . ҮҮҮ үүүү - дыбысы келетін сөздерді тақтаға жазу. (Оқушылар өздері мысал келтіріп отырып жазады,дауысты,жіңішке.) ІІ.Үй тапсырмасын тексеру: 327 –жаттығу. «Ұста» тақырыбында әңгіме құрау. ІІІ .Ми а шабуылғ .– Сонымен ,балалар, ағаштан түйін түйетін адамды кім дейді? (Ұста)- Темірден,металлдан неше түрлі бұйым жасайтын адамды кім дейді? (Зергер)-Матадан неше түрлі киім тігетін адамды кім дейді? (Тігінші)- Осы сөздерге қандай сұрақ қойдық?- Не себепті ?- Ендеше, осыған байланысты қандай ереже білесіңдер?ІҮ.Түсіну. Суретпен жұмыс: Суреттегі заттарды атай отырып,сұрақ қою.Қорытынды жасау.

Ү. олдану:Қ 1-тапсырма.Көп нүктенің орнына кім? сұрағына жауап беретін сөздер жазу.Ережені қорыту.1 қатар 2 қатар 3 қатар.... .... ........ лер .... дер .... тар.... .... ....(Дәрігерлер,бишілер,сәбилер)(мұғалімдер,әйелдер)(бастықтар,ұшқыштар,қазақтар)2-тапсырма.Суреттегі аң-құстардың аттарын қатыстырып сөйлемдер құрау.Пайдасын айтып өту.Сергіту сәті. Тырс-тырс-тырс! Жапырақ жылайды,Жаңбыр кеп жауады. Жардан су құлайды.Тамшылар тамады.Тырс-тырс-тырс!ҮІ.Бекіту. 1. Дидактикалық ойын.Мақсаты: Зат есім туралы түсініктерін кеңейте отырып, балалардың сенсорлық қабілетін (сипап сезу, иіс сезу, дәм сезу) дамыту.Ойын шарты: Оқушының көзі байланады. Қорапшаның ішінен қайшы , бор , телефон , алма, ермексаз, кілт т. б заттарды оқушылар кезек-кезек көзі байланып тұрған оқушыға ұстатады. Оқушы баланы да, затты да дұрыс таба білу керек.Мысалы:-Мынау не? Кім берді?

95

- Бұл бор.Сабина берді.2.Есте сақтау диктанты: Мақалды жатқа жазып,мағынасын ашу,зат есімді табу. Дос сөзіне дыбыстық талдау жасау. Досы к пті жау алмайды,өБілімі к пті дау алмайды.ө3. Семантикалы картаны белгілеу:қ

С здерө кім?не? не істеді? анша?қ андай?қО улық қ +Ж здіү +

Жиырма +Бес +

С луұ +Барды +

стазҰ +дептіӘ +

ҮІІ.Қорытындылау. – Сонымен бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма?37. Не білдіңдер?38. Зат есім деген не екен?ҮІІІ. БағалауІХ.Үйге тапсырма: 1.122 бет.332 жаттығу. Зат есімге байл.мақалдар жаттап келу.

* * * * *«ОТБАСЫ МЕН МЕКТЕП ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ»

Ақтөбе қаласы, Сазды орта мектебінің мектеп алды даярлық тобының мұғалімі Наванова Гулзира Аязбайқызы.

Баланы бұзуға, түзеуге себеп болатын бір шарт — жас күнде көрген өнеге. ( Жүсіпбек Аймауытов.)

Қоғам үшін әр кезеңде , әр отбасында өсіп келе жатқан өрімдей ұл — қыздардың дені сау, рухани бай, еңбекке , білімге құштар болып өсуі — ең жоғарғы тілек, ең биік мақсат. Оның қуат алатын қайнар бастауы отбасы. Отбасының аса құнды ықпалы мен әсерін өмірдегі ешнәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата — ана тәрбиесінің орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. . Отбасы — өмірге сәби әкеліп, оны тәрбиелеп, қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Отбасының балаға тәрбие берушілік қызметтінің мақсаты — балаланың жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық процестерін ескере отырып, жарасымды жетілген ұрпақты тәрбиелеу. Көздеген мақсатқа жету үшін отбасындағы тәрбие төмендегі міндеттерді шешеді. — Отбасында баланың өсуіне, денсаулығына қамқорлық жасау, тазалықты қалыптастыру.— Еңбексүйгіштікке баулу, тұрмыстағы, үй шаруасындағы еңбекке құлшынысын арттыру, өзіне — өзі қызмет етуге үйрету.— Отбасы мүшелерімен тіл табысып, дұрыс қарым — қатынас жасауға, үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге үйрету .— Әдебиетке, мәдениетке, өнерге тәрбиелеу. Бұл міндеттер жүзеге асу үшін бала дүниеге келген күннен бастап отбасында, қоғамдық орындарда, мектепте тәлім — тәрбие беріледі. « Баланы жастан », « Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген даналық сөздердің мағынасы өте терең. Себебі, есейіп кеткен соң баланың теріс мінезін, қалыптасқан қате көзқарасын өзгерту өте қиын. Осы кезде « Балаңыздың тәрбиесін бастамас бұрын, өзіңіздің мінез — құлқыңызды, өмірге көзқарасыңызды ой елегінен өткізіп, бақыладыңыз ба ? » деген сауал туады. Ұлы педагог А. С. Макаренко : « Балалардың алдында беделді болуды қаламайтын ата – ана жоқ. Бірақ қалай, қай бағытта өнеге беріп, өсіріп келе жатқанын ойламастан, бала санасын рухани өктемдік жасап тәрбиелейтін ата – ана баршылық. Бұл беделді болудың қандай жолы? Мұндай жолмен келген адал баланың санасы жетілгенде өздігінен жойылады» деген. Отбасы — барлығының басы, жан — жақты даумуының негізі болатын тәрбие институты. Отбасындағы ата — ана мен баланың қарым — қатынас нәтижесінде, адамгершілік, эстетикалық, дене тәрбиесінің алғашқы үлгілері қалыптасады. Ал әке мен шеше — баланың алғашқы тәрбиешілері. Ата — аналар бала бақытының шынайы бағбаны болуы тиіс . Бала бақыты — білімде. « Білім бір құрал. Білімі көп адам құралы сай ұста сықылды, не жасаса да келістіріп жасайды », — дейді А. Байтұрсынов. Бүгінгі таңда болып жатқан өміріміздегі өзгерістерге байланысты ұстаздар мен ата — аналардың бала тәрбиелеудегі жауапкершілігі арта түсуде. Балаларды оқыту мен тәрбиелеуде отбасының басым ролін мойындай отырып бірлесе жұмыс жасау керек. Әрбір ұстаз ата — аналармен қарым — қатынас жасауда түрлі тәсілдерді, қазіргі жаңа технологияларды пайдалана отырып, ата — ананың қызығушылығын арттыру мақсатында жұмыс жасаса, ата — ананың балабақшаға, тәрбиешіге деген көзқарасы өзгерер еді.Ата — аналармен жұмысты ұйымдастырудың негізгі мақсаты:* Ата — ананың өмірге деген көзқарасын өзгерту;* Баланың бүгінгі жасаған қадамы ертеңгі тұлға қалыптасуына үлкен әсер ететінін атап өту;* Ата — аналармен жұмыс жасаған кезде бірізділік қағидасын басшылыққа алу;Ал міндеттері:* Бала өміріне қолдау жасау, келешекте өз жемісін береді.* Қоғам тарапынан көрсетілген қолдау, ата — ананың өміріндегі тұрақтылық пен болашаққа деген сенімін нығайтады.

96

Қазіргі уақытта жұртшылықтың балаларды тәрбиелеуге қатысы кеңейе түсіп, тәрбие жұмысы еңбек ұжымының күнделікті ісіне айналуда тәрбиешілердің практикасында ата — аналармен және көпшілікпен бірігіп жұмыс істеудің әр түрлі формалары қалыптасып, жемісті түрде қолданылуда. Олар ата — аналармен жекелеп және ұжымдық жұмыстар жүргізді.Отбасы тәрбиесіндегі кездесетін сәтсіздіктер ата — аналардың пеадгогикалық сауатсыздығынан және оларда тәрбие жұмысын жүргізуге қажетті тәржірибенің жоқтығынан болады. Балаларды тәрбиелеудің дұрыс жолын табу үшін ата — аналарға көмектесу тәрбиешілердің міндеті .Ата — аналармен жүргізілетін жұмыс түрлерін қалай ұйымдастыруға болады?Ол үшін біз ата — аналармен жақынырақ танысып, отбасының әлеуметтік жағдайын, отбасы мүшелерінің бала тәрбиелеудегі ролін анықтау үшін, ата — аналардың ұсыныс — пікірлерін, ойын бөлісу мақсатында сауалнамалар, анкеталық сұрақтар алуымызға болады. Сонымен бірге жыл бойғы жүргізілетін жұмыс түрлерін ата — аналармен бірлесе отырып жасаған тиімді. Себебі, ата — аналар заман талабына сай өзекті мәселелерді, отбасы тәрбиесіне байланысты тақырыптарды өздері ұсына алады. Сонымен қатар ата — аналардың ұсыныс — пікірлермен санаса отырып ата — аналарға арналған әңгімелер мен лекциялар, консультациялар, сұрақ — жауап кештері, тәрбие жұмысын алмасу жөніндегі конференциялар, ата — аналарды педагогикалық әдебиеттермен таныстыру әдіс — тәсілдері қарастырылады. М. Әуезов « Қай істің болсын өнуіне үш түрлі шарт бар. Ең алдымен әуелі ниет керек, одан соң күш керек, одан соң тәртіп керек » . өмірлік тәжірибе ұлы жазушымыздың сөзінің құдіреттілігін байқатады. Отбасы мен балабақша арасындағы байланысты күшейтіп, бағытты жұмыс жүргізу, ұйымдастырылатын мерекелік іс — шараларға, ата — аналар және топ жиналыстарына ата — аналарды тартудың қажеттілігі:* Балаларда іс — әрекетті таңдаудың үлкен мүмкіндігі болады;* Балалар маңызды жетістіктерге жете алады;* Ұнайды;* Балалар еліктеудің жаңа үлгісін алады;* Ересектер мұғалім жұмысымен жақын танысып, оны бағалай біледі;* Ата – аналар және басқа да ересектер мектепке оқыту философиясымен және оқу жоспарларымен танысады;* Ата – аналар және отбасы мүшелері өздерінің бала тәрбиелеуге, оқытуға қатысы бар екендігін сезінеді,Тәрбиешілер ата — аналарға ақыл — кеңес беріп, ұсынылатын тыңдау барысында төмендегідей қарым — қатынас ережелерін есте сақтауы керек;◾Бір – біріне көңіл бөлу◾Тыңдау◾Сыйлау◾Көзбе – көз қарау◾Тиімді орынды таңдау◾әзілді сезіну◾ұрыс – керістен сақтану сияқтыСонымен қатар ата — аналарға тәрбиеші сөзі әсерлі, отбасы қажеттіліктеріне байланысты екендігін түсіндіріп толық тыңдату үшін;◾Сиқырлы сөздер айту;◾Баласының жетістігін айту◾Сенімді болу◾Көңіл — күйіне қарау◾Намысына тимеу◾Материал арқылы сөйлесу ( анкета, тест, т.б)◾Қарапайымдылық◾Пікірін сыйлауАта — аналармен жұмыс жүргізудің негізгі алғы шарттары* Әрбір отбасының мықты жақтары болады, әр адам жақсы ата — ана болғысы келеді;* Барлық отбасы көмекті қажет етеді, көмек түрі отбасының нақты қажеттіліктеріне байланысты болады;* Ата – анамен жұмысты ұйымдастыру барысында ата — ананы, яғни отбасын тәуелді ету емес, оның қиыншылықтарды жеңу мүмкіндігін нығайтуды көздеу;* Баланың дамуы туралы ақпарат ата — аналарға бала тәрбиелеуде өз ролін жүзеге асыруға ықпал етеді;* Әрбір отбасы көрсетілген көмектің тиімділігіне көзі жеткенде ғана, қоғамдық жұмыстарға белсене араласады;* Тәрбиеші мен баланың оқуға деген қызығушылығын арттыру жолдарын түсіндіреді;* Ата — анамен баланың ортақ қарым — қатынастары жөнінде кеңес беру;« Таным » ата – аналар мектебінің жұмысымен танысу« Таным » ата – аналар мектебіАта – аналар клубы« Балабақшадағы, отбасындағы топтағы кездесетін қайшылықты жағдайларды шешуге арналады»Тақырыптық кеңес« ата – аналарды психологиялық педагогикалық білім және тәжірибе жаңалықтарымен таныстыру, кеңес беру, ой қозғау, ой қорыту »Педагогикалық семинар« Отбасылық тәрбиенің әдіс — тәсілдеріне арналады. Семинарға тәрбиешілер де, ата – аналар да жан жақты дайындықпен қатысуы қажет»Шығармашылық кештер« Балабақшаішілік және топішілік болып, озық қабілетті, танымал ата — аналарды үлгі тұту, насихаттау мақсатында ұйымдастырылады»

97

Топқа ата – аналарды тартудың қажеттілігі* Балаларда іс — әрекетті таңдаудың үлкен мүмкіндігі болады* балаларға маңызды жетістіктерге жете алады* балаларға отбасы мен балабақша байланысын сезіну ұнайды* тәрбиешіге балаларға жетекшілік жасау жеңілірек болады жекелеп оқыту мүмкіндігі туады* ата — аналар және отбасы мүшелері өздерінің балаларының оқытуға қатысы бар екендігін сезінеді* ата – аналар балабақшадағы оқыту — тәрбие жоспарларымен танысадыАта – анамен жүргізілетін жұмысЖұмыс түрлері :◾топішілік ата — аналар жиналысы◾балабақша ішілік ата – аналар жиналысы◾ата – аналармен жеке кездесу◾ата – аналар үшін ашық есік күн◾мерекелік кештерге шақыру◾ата – аналарды тренинг ойындарға қатыстыру◾отбасылық жарыстарға қатыстыруНегізгі міндеттері :* тәрбиешінің топ ата — аналармен құрамын зерттеуі* ата – аналармен тұрақты байланыс орнату* ата – аналар ұжымын құру* ата — аналардың педагогикалық білім дәрежесі мен мәдениетін үнемі арттырып отыру* үштік одақ ( бала, ата – ана, тәрбиеші ) жұмысын жандандыруАтқаратын қызметі :* ата — аналарды топтағы оқу — тәрбие процесінің мазмұны және әдістемесімен таныстыру* ата – аналармен педагогикалық және психологиялық ағарту жұмыстарын ұйымдастыру* отбасы тәрбиесі туралы ата — аналарға педагогикалық және психологиялық кеңес беруата — аналар белсенділерімен жұмыс жүргізу және әр түрлі қоғамдық ұйымдармен, жұртшылықпен өзара әрекеттесуін қауымдастыру.

* * * * *Подстепный №1 ЖОББМ

Бастауыш сынып мұғалімі Нургалиева Жазира Ныгметоллаевна

Әдебиеттік оқу 3 сынып Тақырыбы : Абай Құнанбаев.Қыс.Мақсаты : 1.Абай Құнанбаевтың өмірі ,оның шығармалары туралы білімін кеңейту.”Қыс” туралы өлеңнің мазмұны мен идеясын ашу.Оқушылардың таным мүмкіндіктерін анықтау.2.Оқушылардың сөздік қорын,ойын, көз алдына елестету,есте сақтау қабілеттерін дамыту.3.Қоршаған ортаның тылсым сырларына қызықтыру арқылы туған елінің табиғатын сүйе білуге баулу.Эстетикалық тәрбие беру.Көрнекіліктер:Абай суреті,слайд,қыс мезгілі слайд,шырша бейнесі,бұтақтары,сызба ,үнтаспа. Сабақ түрі:кіріктірілген сабақ,жаңа сабақ.Сабақ әдістері:сұрақ-жауап,сын тұрғысынан ойлау стратегиялары,топпен жұмыс. Сабақ барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі. -Жыл мезгілі нешеге бөлінеді?-Жыл мезгілдерін ата. -Кімге қай жыл мезгілі ұнайды?(Балалар өздеріне ұнайтын жыл мезгілдері туралы,неге ұнайтыны туралы әңгімелейді. )-Ал,сендер қыс мезгілін қалай суреттейсіңдер?Жапалақтап қар жауады.Күн суытады,аяз болады.Боран соғады.-Жақсы,балалар, қыс мезгілі жайлы ұғымдарың баршылық екен. 2.Жаңа сабақ. -Бүгін біз,А.Құнанбаевтың «Қыс» туралы өлеңімен танысып қыс тралы ұғымымызды кеңейтейік.Абай туралы слайд.Абай туралы білетінімізді күн шұғыласына топтастырайық. Тақтада сызбаны толтыру.-Абайдың табиғат тақырыбына жазылған қандай өлеңдерін білесіңдер?-Қыс. Жазғытұры. Жаз. Күз.Жаңа сабақты түсіндіру.1.Өлеңді оқу. Мұғалімнің оқуы.2.Өлеңнің шығу тарихынан. -Қыс өлеңін Абай атамыз 1884 жылы Семей өңірінде қыс қатты болып ел жұтаған, мал қырылғанекен.Қыста жауған қар сәуір айында бір-ақ еріген.Бұл өлең сол кезеңде жазылған. Сондықтан ақын қысты «Ақ киімді, денелі, ақ сақалды” зор тұлғалы адам ретінде сипаттаған. 3.Іштей оқу.Оқу барысында қиын сөздерді белгілеп отыру.4.Сөздік жұмысы.Соқыр,мылқау-ештеңені көрмейді,естімейді.Домбығып-суықтан ісіп,қызарып.Шидем-қой жүнінен тоқылған сыртқы киім.5.Дәптермен жұмыс. Қиын сөздерді дәптерге талдауымен қоса жазып алу.3.Сергіту сәті.Қимыл қозғалыс жаттығуы.6.Өлеңнің мазмұнын ашу.Сұрақ-жауап.1.Автор қысты кімге теңейді?

98

2.Шалдың киімдері қандай?3.Киім деп отырғаны не?4.Малшы туралы не делінген? 5.Балалар туралы не делінген?6.Қыс несімен көңілді?-Дұрыс айтасыңдар,қыс мезгілі ызғарлы суық қана емес көңілдде,қызықты екен.Ал қане сол қысты көңілді ету сендердің қолдарыңда.Тауып оқу.-Ақынның қысты суреттеген тұсын кім тауып оқиды?-Малшы туралы айтылған тұсты кім тауып оқиды?Балалар туралы айтылған тұсты кім тауып оқиды?-Жақсы.Бекіту.Топтық жұмыс.1топ.Өлеңнің мағынасына сай сурет салу.2топ.Бес жолды өлең3топ.Семантикалық карта4.Сабақты қортындылау.-Ақын қысты кімге теңейді?Сипатта.-Қыс мезгілінде табиғатта қандай құбылыстар болады?-Қыста қандай мерекені күтесіңдер?-Өлеңде малшы туралы не делінген?-Қыс мезгілі несімен көңілді?-Жаңа жылда қандай тілектер тілер едің?5.Бағалау.Үйге тапсырма. Қыс өлеңін жаттау. Қыс тақырыбына сурет салып келу.

* * * * *Подстепновская № 1 ОСОШ

Подговила : Нуриева Гульнара АсылбековнаКраткосрочное планирование во 2 «Б» классе по литературному чтению

Неделя 3 День 4 УрокПо разделу 1По расписанию 2

Тема урока В. Драгунский «Друг детства»Общая цель путём технологии продуктивного чтения познакомить с биографией писателя и

верной дружбой на примере рассказа «Друг детства» В. ДрагунскогоОжидаемые результаты А)Понимает смысл рассказа и может назвать главных героев.

В)Умеет высказывать свое отношение к поступкам героев.С) умеет и использует полученные знания в жизни.

Тип урока Изучение нового материала (групповая работа)Задания Работа в группах, чтение по ролям.Необходимые материалы Учебник «Литературное чтение» , карточки со словами и заданиямиХод урока:Этапы урока

Действия учителя Действия ученика

Вводная часть5-7 мин

Орг.момент (2 мин)Урок литературного чтения. Какая главная задача уроков литературного чтении.- Для чего нужно хорошо и правильно читать?

Проверка домашнего задания (4 мин)Чтение наизусть стихотворенияЕ Благинина «Если есть товарищ» (уч .с высокой мотивацией)Выразительное чтение (уч .с низкой мотивацией)

Просмотр отрывка из мультфильма «Самый большой друг»Вопрос учащимся с низкой мотивацией «Почему девочка не считает бегемота своим другом? »(учащиеся определяет тему урока )-Сегодня на уроке мы познакомимся с произведением В.Драгунского «Друг детства»

Учащиеся читают наиз. стихотворение- научиться хорошо и правильно читать;

- Он ее бросил в беде.

Презентация

7-10минОбьяснение нового

Вступительное слово учителя (1 мин)-Нашим гостем и собеседником на уроке будет автор многих рассказов ( портрет).-А вы знаете кто он? (мнение детей)Это Виктор Юзефович Драгунский-Что бы вы хотели узнать об этом человеке?Работа в группах (5 мин)(Каждая группа получает отрывок текста из биографии писателя , самостоятельно знакомится )

-Автор

-Когда родился, кем был по профессии, какие книги написал?

99

1группа Виктор Юзефович Драгунский родился 17ноября в г Нью-Йорке В детстве он был заводилой во всех играх, товарищи уважали его. 2группаВ. Драгунский очень любил театр, цирк, сам писал пьесы. Писателю было почти 50 лет, когда стали выходить его книжки для детей. 3группаВ книгах Драгунского есть герой, который переходит из одной книжки в другую, – мальчик Дениска (младший сын писателя). Чем бы ни занимался в жизни В. Драгунский, он делал всё мастерски– с душой, увлечением, талантом и огромной светлой улыбкой.

-Произведение, с которым мы сегодня будем знакомиться взято из книги В. Драгунского «Денискины рассказы- Можете ли вы предположить, о чём мы будем читать? – Посмотрите на иллюстрацию. (каждая группа получает иллюстрацию из рассказа - Прочитайте ключевые слова текста (боксёрская груша, плюшевый мишка, не буду боксёром).- У кого возникло желание проверить наши предположения и прочитать это произведение?- Во время чтения произведения вам встретятся новые слова.

5. Словарная работа (1 мин)Сподручней- удобнееДуше угодно- очень многоГруша- спортивный снарядУтиль-вещи ,негодные к применению

ОДО «Светофор»(понял, не понял , не совсем понял)

6. Работа с учебником(7 мин)Первичное чтение учителем и учащимися с высокой мотивацией.Мы прочитали историю В. Драгунского «Друг детства». Скажите, оправдались ли ваши предположения, которые мы высказывали перед чтением произведения?- Какое понятие получили сегодня на уроке, читая произведение «Друг детства»? (кто такой друг)

Дополнительную информацию о биографии автора с интернет ресурса находит Хасанова М

Чтение слов

Учащиеся обсуждают в паре Друг детства

Основная частьЗакрепление,Сам работа Практич.раб

20-25мин

(обсуждение в паре -диалог) -А кто или что может быть ДРУГОМ? Да, друзья могут быть разные.

Работа с текстом после чтения.(4 мин) Обобщающая беседа.- Кто герой этого произведения?( -Кем Дениска решил стать?( -А что для этого нужно? ( -Найдите и прочитайте, что предложила мама?Работа в группах(2 мин)1гр Можно ли по внешнему виду догадаться, что он был любимой игрушкой ?2гр. Кем считал Дениска эту игрушку?3гр. Почему Дениска заплакал?ОДО Мини-сочинение в одном предложении(3 мин)Почему Дениска «раздумал быть боксёром»?

9.Работа по группам.(2 мин)—Сейчас поработаем в группах:-Напомню, что в группе уважаем друг друга, помогаем, выслушиваем каждого.1-ягруппа ответит на вопрос: Кто такой настоящий друг?КАРТОЧКА 1Подчеркните слова, которые говорят о настоящем друге-ДОБРЫЙ-ВНИМАТЕЛЬНЫЙ-ВРЕДНЫЙ-ВЕРНЫЙ-НАДЁЖНЫЙ-ГРУБЫЙ-ЗАБОТЛИВЫЙ2-я группа подчеркнёт слова, которые наиболее точно говорят о мальчике Дениске.КАРТОЧКА 2

Учащиеся обсуждают в паре Друзья это – игрушки, соседи, одноклассники , животные.ДенискаБоксёромМного тренироваться, отрабатывать ударыУчащиеся обсуждают в группе

Выборочное чтение

Учащиеся выделяют качества друга

100

— Подчеркните слова, которые наиболее точно говорят о мальчике.Дениска :-сердечный-добрый-грубый-верный-жадный-злой-внимательный-отзывчивый-вежливый3-я группа Подчеркни слова, которые говорят о дружбеПредательствоВерностьОтзывчивостьОбманВзаимопомощьДовериеМини –тест (устно)— Как вы поняли, о чём это произведение? Обведи наиболее точный ответ.А) О мишке.Б) О настоящей дружбе.В) О помощи мамы.

Проверка карточек Чтение текста в группах

Ученики поднимают карточку с правильной буквой

Итог

рефлексия

5-7 мин

На листочках обведите свою ладонь, в середине напишите своё имя , а на каждом пальчике напишите своих друзейПоднимите руки, у кого написаны друзья на каждом пальчике.Поднимите руки , у кого остался хоть 1 пальчик без имени друга.Всё таки друг самый лучший и надёжный – один. Выделите его на своей ладони (подчеркните )Дом. Задание: Написать сочинение на тему: «Моя любимая игрушка» Выразительно читать рассказ и пересказывать

Заполняют листы рефлексии -ладошки

Запись в дневнике

Байзақ ауылы. Сыдық Абланов атындағы орта мектебінің математика пән мұғалімі Нұргелдінқызы Айшолпанның «Жарысқа шық,жас ұлан!» атты интеллектуалды ойыны 5-сынып

Мақсаты: ойын арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, логикалық және анатикалық ойлау қабілеттерін дамыту, тапқырлыққа, білімділіккетәрбиелеу.Көрнекілігі: домино шариктері,билеттер,сандықша, үрленген шарлар, балықтар, қармақ, түрлі слайдтар.Барысы: І. Кешті ашу. ІІ. Кеш жоспарымен таныстыру.Ойын кезеңдері: 1-бөлім: «Логика» 2-бөлім: «Алтын балық» ойыны 3-бөлім: «Үрленген шарлар» 4-бөлім: «Сиқырлы кубик»Математика сырларыҚызықтырды біздердіОйынға бірге қатысуғаШақырамыз сіздердіБілмеймін деп қысылмаТалабың болса бабындаӨнерлінің ырысыЖарқырап жатар жолындаОйнайық, ойлайық та ойнайық!Қатардан артта қалып қоймайықБелсенді болайық ортадаУақытты тектен-текке жоймайық!1-бөлім бойынша слайд:

«л» «о» «г» «и» «к» «а»Ойыншылар таңдап алынған домино шариктерінің нөмірлері бойынша қолдарындағы билеттерімен шақырылады. Ойынға 6 оқушы қатысады. Слайдтағы әріптерді таңдайды, онда логикалық сұрақтар жасырылған.«Л»- столдың төртбұрышы бар. Егер оның бір бұрышын кесіп тастаса, неше бұрышы қалады? (бес бұрышы)«О»-егер тырна бір аяғымен тұрса 3 кг болады, ал екі аяғымен тұрса, салмағы қанша? (3 кг)«Г»-Сымда 5 торғай қонып отыр. Аңшы 2 торғайды атып алды. Торғайлардың қаншасы қалды? (2торғай қалды, қалғаны ұшып кетті)«И»-2 қолда 10 саусақ бар. Сонда 10 қолда неше саусақ бар? (50 саусақ)«К»-Торда 5 қоян отыр, 5 оқушы келіп қоянды бір-бірден алды. Сонда торда әлі бір қоян бар. Ол қалай? (Бір оқушы қоянды торымен алған)

101

«А»-жылдың неше айында 28 күн бар? (Барлық айында)2-бөлім «Алтын балық» ойыны. Нөмірленген домино шариктері бойынша 8 оқушы таңдалады. Ойыншылар қармақпен балық аулайды, балықтарға сұрақтар жасырылған. - Ең үлкен екі таңбалы сан? (99) - 8-ге кері сан? (сегізденбір) - Сағаттың төрттен бір бөлігі неше минут? (15 минут) - Төртбұрыштың периметрі дегеніміз не? (барлық қабырғаларының қосындысы) - Ең кіші жай сан неге тең? (2) - Қатар тұрған үш санның қосындысы да, көбейтіндісі де 6-ға тең. Ол қандай сандар? (1,2,3)- Ұшақ А қаласынан В қаласына дейін 1 сағат 20 минут ұшады да, сол жолмен қайтарда 80 минут ұшты. Неге? Себебін түсіндір. - Поездың Айдын отырған вагонының алдында неше вагон болса, соңында сонша вагон бар. ЕгерАйдын отырған вагонның алдында 7 вагон болса, поезда барлығы неше вагон бар? (15 вагон)Қармағына «Алтын балық» түскен ойыншы сыйлыққа ие болады.3-бөлім бойынша таңдап алынған ойыншылар «Үрленген шарларды» жарып, шар ішіндегі сұраққа жауап беруі керек. - Сен 30-ға дейін сана, бірақ 3-ке бөлінетін сандардың орнына «жаңылыспаймын» деп айт. Қане тез санап шық. - Оқытушы сабақта оқушыларға қызық әрі қиын есептер берді. Есептерді шығарған қыздар саны сыныптағы ұлдар санына тең. Сыныпта қыздар саны көп пе, әлде ұлдар көп пе? (Қыздар көп) - Әсем үйлері 1-ден 24-ке дейін нөмірленген қысқа көшеде тұрады. Осы үйлердің нөмірлерінде 2 саны неше рет кездеседі? Санап көр. (8 рет) - Ертегі есеп: (слайдпен көрсетіледі) қасқыр мен түлкі дос болады. Екеуі келе жатып, балықшының аулап қойған балығына кезігеді.Қасқыр айтады: - достым, мен есепке шорқақ едім, сен мына балықты тең етіп екеуімізге бөл -дейді. Сонда қу Түлкі: - жарайды, Қасеке, ендеше, саған біреу, маған екеу, саған үшеу, маған төртеу, саған бесеу, маған алтау, саған жетеу, маған сегіз… Осы кезде сыбдыр естіліп, екі дос үлестеріне тиген балықтарын алып, екі жаққа қаша жөнелді. Балалар, айтыңдаршы, екі дос балықты қалай бөлісті? Тең бе? - 6*6*6=30 теңдік орындалатындай етіп, жұлдызшаның орнына математикалық амалдар қой. - Әсем, Жанар, Анар үшеуі математикадан қандай баға алғандығын сұрағандаМұғалім былай деп жауап берді: - Әрқайсыңның бағаң әртүрлі. Әсемнің бағасы 3 емес, Жанардың бағасы 4 емес. Сонда кім қандай баға алған4-інші бөлім бойынша «Сиқырлы кубик»ойыны ойналады. Домино шариктерінің нөмірлері бойынша таңдап алынған ойыншылар кубикті лақтырады.«М» жағы түссе, сандық мақал жалғасын табу:

• Бір елі ауызға-… Бір кісі қазған құдықтан, … Досынды үш күн сынама, …«Ж» жағы түссе, математикалық жұмбақтар шешеді:Қосқұлақты 100 тісті, Жүзінен бірақ із түсті. (ара)• Жаңылмастан жетеуі, Кезек қызмет етеді. (аптакүндері)• Бір таудың екі күзетшісі,екі тыңшысы, отызекі бөрісі бар. Ол не? (адамның басы)«Ф» жағы түссе, формулаларды табады.

• Р=2а+2в S=v•t• «?» жағы түссе, сұрақтарға жауап беріледі:• Қазақтың үш биін ата? • 8 және 12 сандарының еңкіші ортақ еселігі неге тең?• Мұсылмандардың қасиетті айы.«♫» белгісі түссе, ән, тақпақ айту.«П» белгісі түссе, (приз) сыйлыққа ие болады

ІІІ. Қорытындылау, қатысқан оқушыларға рахмет айтып, кешті жабу* * * * *

Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММағылшын тілі пәнінің мұғалімі Онгарова Жаннур Нуртазаевна

Grade 5 Theme : The place where I live Aim: Consolidating passing materials ,to give new words and expressions. Speaking about the native land . Develop children`s speaking , reading and writing abilities. To teach them to be kind, to love their native land Equipment: active board, presentation , posters , cards, CD -sType of the lesson : mixed lesson Method of the lesson : question -answer , team work Connection with subjects :Kazakh language, geography, self - cognition I. Organization moment.-Good afternoon children! -How are you? -Who is on duty today? -Who is absent?-What month is it now? -What season is it now?-What is the weather like today? -Today is cool. The sun is shining-Ok. Let the weather will be cool or windy ,but in our lesson all will be warm.II Warm up III. Checking up the homeworkMake up the sentences for the there is/there are . Learn words.

102

Asking words : жағажай, сарай, супермаркет, кинотеатр, теміржол бекеті Consolidate the passing materials.And now let`s do the exercises on computer. ex 9.Match the words with pictures beach castle church supermarket park cinema railway station bus station swimming pool ex.10 Listen and tick ex12 Put the words IV. The main part of the lesson For the first to take our new theme let`s review the possessive adjectives I-my we- our you -your they -theirhe-hisshe - her

Questionnaire ex 1 p 32Read John`s answers to the questionnaire 1.Where is your home?My home is in a village 2. How many of these places are near your home?There is a church , shop and bus stop. 3.What`s good about the place where you live?It`s very beautiful and there is a park 4. What is bad about the place where you live?There are only two shops in the village and my school is a long way from my home.5.What is your dream place to live?My dream place to live is on an island .Ok good . Now let`s take the writing tip and new adjectives big, small. old, big, new, nice and some words that we need. traffic light , ice skating, V. Writing We live in Zhanaarka region There is a ____________and a ________________There are two__________ and a lot of ________.There are __________and five ______________There isn`t a __________but there are a lot of _______________. VI. Conclusion Question -answer T- P1In what country do you live?I live in Kazakhstan.And where do you live in Kazakhstan?I live in Zhanaarka. You want that in Zhanaarka will be many big houses and centre as in big cities .Than take this paper and colour pens and draw the picture of you dream town.And the second team will do a poster of their dream island . When our pupils are doing their posters Merkesh Laura show us her presentation about her native land and recite her poem.Presentation of Zhanaarka My native land The land flowing milk and honey.My native land!You as sign of kindness, unity and love.Your rivers and lakes the wisdom we have.Your blue sky and the golden sun.And the birds sing their beauty song.Oh, my land – you are so high dream for meMy soul`s exited , to your tops that call me .The rain, the snow as the ray of day,Your winds will blow my troubles away .And bright lightings will shine as hopes I think all about you know ropes I love my earth before I stand Thank you my native land! Ok thank you , sit down please. And children let`s show us your dream town and island Ok good .I think you will bring up a good men and develop our region as in your dream .VII. Homework ex 3.4 p 24 Marks All the men and all children wish that there always be a peace in the world .They wish a happy life and happy childhood ! That` s why at the end of our lesson we want to sing a song ''Let it be '' sing it with us please. We want our Kazakhstan will develop and enter to 30 developed country. The song ''Let it be ''

The lesson is over. Good bye* * * * *

103

Заманауи білім беру жағдайындағы кіші жастағы балалардың дарындылығын дамытудағы психологиялық-педагогикалық жағдайлар. Дарынды баланы қалай анықтауға болады ?

Ақтөбе қаласы Сазды орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Оспанова Гүлсая Қуандыққызы

М а қ с а т ы : Бәсекеге қабілетті жан-жақты дамыған, білімді, шығармашыл жеке тұлғаны қалыптастыру; Бастауыш сатыда оқушыны бұрынғыша пәндік білім біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін қалыптастыру негізінде жеке бас тұлғасын тәрбиелеу, тұлғалық педагогика идеясы ұстанымдарын қолдану. М і н д е т і : Интеллектуалдық ресурстарды қолдануға қабілетті , икемді, ақпараттық, өзін-өзі дамытуға құштар жеке тұлға қалыптастыру; Оқушының жеке тұлғасын дамытуға бағытталған оқу - тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық технологияларды кеңінен қолдану; Оқушының өмірін ізгілендіру мен демократияландыру арқылы жеке тұлғасының дамуына қолайлы жағдай туғызу; Ауызша, жазбаша тілдік қорларын арттыру. Шығарма, ойтолғау жаза біліуге дағдыландыру; Оқушылардың ғылыми жоба жарыстарына пәндік олимпиадаларға, түрлі танымдық байқауларға қатысуын қамтамасыз ете отырып, дарынды тұлғаны дамыту. Бастауыш мектептің маңызы мен қызметі оның үздіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен тек сабақтас болуымен ғана емес, ең алдымен, оқушы тұлғасы ұйтқысының қалыптасуы мен дамуы жүретін ерекше құнды, қайталанбайтын буын екендігімен анықталып негізделеді.Бастауыш сатыда оқушыны бұрынғыша пәндік білім біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін қалыптастыру негізінде жеке бас тұлғасын тәрбиелеу мақсаты қойылған.Данышпан Абай «Қашан бала ғылым-білімді махаббатпен көксерлік болса, сонда ғана оның аты Адам болады.» Сонымен қатар ,Жетінші қара сөзінде Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Біреуі – ішсем, жесем, ұйықтасам деп тұрады. Біреуі білсем екен демекілік. Не көрсе соған талпынып, “ол немене?”, “бұл немене?” деп, “ол неге үйтеді?”, “бұл неге бүйтеді?” деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі – білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен дегені. Ертедегі Қытайда дарынды балаларды «Шэнь тон», яғни киелі бала деп атаған. Расында дарынды балаларды киелі бала деп атауға болады. Бірақ осы дарынды балаларды дер кезінде байқап, оларға дұрыс жол сілтеу қажет. Бір баланың екінші баладан дене қуаты жағынан ерекше болуы заңды. Бірақ біз бұл жерде «дарынды» деп, баланың психологиялық қасиеттерін, яғни темпераментінің, мінезінің, сана-сезімінің, т. б. ерекшеліктерін айтамыз.Оқушылардың дара ерекшеліктерін сыртқы жағдаймен, айталық, қоғамдық ортамен байланыстыра қарастырғанда ғана оны дұрыс түсінуге болады. Бала бір-біріне ұқсас болып дүниеге келгенімен, кейін олардың қандай қасиетке ие болатынын тек тәрбие шешеді. Ал тәрбиенің өзі әрбір қоғам дәуіріндегі өндіріс қатынастарына байланысты. Сондықтан баланы әлі кішкентай деп, оған тек біржақты табиғи - жаратылыс даму жағынан қарауға болмайды.Балалар психикалық ерекшелігі жағынан алып қарағанда, өне бойы бірдей болып кездесе бермейді, әрбіреуінің өзінше азды-көпті өзгешелігі болып отырады. Біздің мақсатымыз әр баланың өзіндік дара ерекшелігі бірдей болсын деу емес, керісінше, оның өзіндік ерекшелігін ілгері қарай дамытуға жағдай туғызып, оны өсіріп өркендету болып табылады.Дарынды балаларды анықтауда қолданылатын ә д і с т е р : - Балаларды бақылаудың түрлі баламалары; (шынайы және зертханалық жағдайда, мектептен тыс іс-әрекет барысында); - Баланың отбасылық жағдайы, оның ерте балалық шағынан бергі жетілуі туралы ақпараттарды жинаудағы әр түрлі әдістер (ата-аналармен әңгіме, сауалнама, балалар шығармалары, күнделік жазбалары т.б.); - Арнайы психодиагностикалық тренингтер; - Баланың іс-әрекетін мұғалімдер, ата-аналар, тәрбиелеушілер тарапынан экспертті бағалау;- Арнайы бағдарламалар бойынша “байқау” сабақтарын өткізу, балаларды арнайы ойын және пәндік-бейімделген сабақтарға қатыстыру; - Ұжымдық шығармашылық іс-шараларды жүргізуде балаларды басты ролдерге қатыстыру; - Балалардың шығармашылық жұмысының нақты нәтижелерін (суреттер, өлеңдер, техникалық модельдер және т.б.) мамандар тарапынан сараптау; - Түрлі танымдық әрі пәндік олимпиадалар, конференциялар, спорт жарыстар, шығармашылық байқаулар, фестивальдер т.б. ұйымдастыру; - Психодиагностикалық зерттеулер жүргізу. Дарынды оқушы және орта Д арынды бала деген кім ? Дарынды бала – зейіндік, есте сақтау қабілеті, күш-жігері жоғары, белсенді, ой - өрісі кең, еңбексүйгіш,өзіндік идеясы бар, жаңашылдыққа құмар т.б. қасиеттерімен дараланады.Д а р ы н д ы л ы қ – адам психикасының өмір бойы жүйелі түрде дамып, басқалармен салыстырғанда адамның бір немесе бірнеше іс-әрекет төңірегінде әдеттен тыс, сирек кездесетін жоғары нәтижелерге жету мүмкіндігі.

Яғни, дарындылық өзара байланысқан үш ынталандырушылық, когнитивтік (танымдық) іс жүргізушілік толықтауыштан тұратын біртұтас сипатқа ие. 1.ынталандырушылық толықтауышы мынадай сипатта болады: - танып-білуге, ақыл-ой жұмысына деген шынайы қызығу, ұмтылу және еңбектену, нәтижесіне қуану мен қанағаттанудың айқын көрінуі; - өз бетімен жүргізетін шығармашылық-зерттеу жұмыстарына деген ұмтылыс пен қызығушылық; - қайталанбас, өзіндік қабілеттер аясында түрлі оқу және оқудан тыс уақыттағы жұмыстарға қатысуға деген ұмтылыс; - дарындылық мазмұнына сәйкес келетін қызметтен тұратын құндылықтар жүйесін (жеке артықшылықтар, мүдделер) құруға ұмтылу мен оған деген қажеттілік; - өзін жетілдіруге, ойларын жүзеге асыруға, өзін және өз жұмысының нәтижесін бағалай алуға қабілеттілігі мен ұмтылысы;

104

- болжам жасауға, еріктік ауыртпалыққа, ойларды межелеуге, зейінді жинақтауға жоғары деңгейлі дайындық. 2.Когнитивтік (танымдық) толықтауыш мынадай сипатта болады:- жоғары танымдық мүмкіндіктің болуы, айқын қабілеттер мен шығармашылық қабілеттердің болуы. Өз бетімен жұмыс істей алушылық, ойлау мен кез- келген мәселені шешудегі қайталанбастық; - жеке жауапкершілікті түсіну, ішкі басқару тұтқасының болуы, жетілуге қарсы кедергілерді жеңе білу, алынатын нәтижеге көрегендік жасай алу, жеке мүдделердің ауқымдылығы, өз қызығушылық аясын құрайтын қызметтерге ынтызарлық көзқарас, олардың әлеуметтік маңызын түсіне білу, әсершілдік, сезімталдық, тынышсыздық. 3.Субъектінің іс жүргізушілік толықтауышының сипаттары: -білімпаздық, жалпы оқу дағдылары мен қабілеттерінің жоғары деңгейлілігі, танымдық қажеттілігі мақсатты және саналы сипатқа ие, зерттеліп жатқан мәселенің маңыздылығын зерделей алушылық; - жаңалық ашуға деген мақсаттылық, иілгіш, жылдам, шығармашылық ой-өріс, зерттеушілік және шығармашылық ізденісте жүру; - жеке ойлау, зерделеу, саралау стилі және жоғары жұмыс істеу қабілеттілігі, тындырымдылық, өзін-өзі шыңдау мен дәлелдеуге деген ұмтылыс, өзінің дарындылығы аясындағы қызметке толығымен берілу; - өз жұмысының нәтижесіне көрегендік пен болжам жасай отырып, өз ойларынан түпкі өнім жасай алушылық; - жоғары белсенділік, танымдық қуаныш, кенеттен келген ойға, сапалы орындалған жұмысқа қанағаттану сезімі, байқампаз, жадыдан алынған ақпаратты оңай үйлестіруі, ойлаудағы еркіндік, өз-өзіне деген сенім, ынтасы күшті, есте сақтау қабілеті жоғары, қуатты, шешім қабылдауға бейім. Қорытынды :Жаңа талаптарға сәйкес оқыту үдерісін тың идеяларға негізделген жаңа мазмұнмен қамтамасыз ету кезеңіндегі ең басты міндеттердің бірі – оқушыны шынайы әлем жағдайындағы өмірге дайындау болып табылады. Бұл тұрғыда ҚР-ның әлеуметтік, экономикалық, қоғамдық-саяси өміріне белсенді араласуға дайын құзіретті тұлғаны қалыптастыруға ықпал етуші күш – мұғалім. Сондықтан кәсіби еңбекте әлемдік тәжірибелерге сүйеніп, қажырлылық танытуымыз қажет. Дегім келеді Қолданылған әдебиет: Ү. Б. Жексенбаева. “Балалардың дарындылығын диагностикалау”әдістемелік құрал Жалпы педагогика.

* * * * *

Ақтөбе облысы, Ойыл ауданы, Ж.Жүсібалиев атындағы қазақ орта мектебінің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Сағынғалиев Рүстем Темірұлы

Тақырыбы : Волейбол ойыны, допты жоғарыдан және төменнен беру тәсілдері Мақсаты : волейбол ойынын жетік білу. Міндеттері : 1.Оқушылардың жылдамдығын күшейту.

2. Оқушылардың денсаулығын нығайту.Керек құралдар: ысқырғыш, сетка, волейбол добы , интерактивті тақта.Өтетін жері : спорт залы.

Бөлімі

Дай

ынд

ық

бөлі

мі

15

мин

ут

Сабақтың мазмұны 1. Оқушыларды сапқа тұрғызу, сәлемдесу, рапорт,жаңа сабақпен таныстыру. 2. Саптағы жаттығулар : -оңға, -солға, -кері айналу. 3. Жүру түрлері : бағыттаушының соңынан оң иық,алдыға адымдап бас,қол желкеде өкшемен бас, қол белде аяқ ұшымен және сыртымен бас. Спорттық жүріспен, жүгіріспен бас.Оң жақ қапталмен қолды айналдырып басСол жақ қапталмен қолды артқа айналдырып бас.Сол жақ қапталмен аяқты қайшылап бас. Қол белде аяқты алға қайшылап бас. Сол аяқпен секіріп бас, оң аяқпен секіріп бас, қос аяқпен секіріп бас.Тез жүгіріп бас.Біртіндеп жүріске көш.Терең демалып дем шығару. Залдың ортасына төрт қатар сап түзеп бас. 4. Жалпы дамыту жаттығулары :1.Бастапқы қалыпта аяқ иық деңгейінде қол белде 1-4 басты оңға айналдыру,1-4 басты солға айналдыру. 2. Бастапқы қалыпта аяқ иық деңгейінде, оң қол жоғары сол қол төмен. 1-2 артқа серпу, 3-4 қолды ауыстыру. 3. Бастапқы қалып, иық деңгейінде қол шынтақ бүгулі кеуде алдында 1-2 қолды жазбай серпу, 3-4 қолды жазып серпу. 4. Бастапқы қалып аяқ, иық деңгейінде, қол белде, 1-4 белді оңға айналдыру, 1-4 солға айналдыру.

5 мин1м – 30сек

1 мин

20 сек

20 сек

20 сек

20 сек

20 сек

20 сек

30 сек

10 мин

4-6 рет

4-6 рет

4-6 рет

Спорттық киімдеріне назар аудару.

Бір мезгілде бұрылуына назар аудару. Сапты бұзбай жүгіру. Демалуға назар аудару.

Бір-біріне қарап, шынтақты ашып ұстау, денені тік ұстау

Жаттығудың дүрыс орындалуын қадағалау.

Денені тік ұстау.

Шынтақты бүкпеудұрыс орындау.

Қолдың көмегіменорындау.

105

5. Бастапқы қалып аяқ иық деңгейінде, қол белде, 1-сол аяққа иілу, 2- ортаға иілу, 3-оң аяққа иілу, 4- бастапқы қалып. 6. Бастапқы қалып, аяқ-иық деңгейінде, 1- сол аяққа отыру, 2- ортаға, 3- оң аяққа отыру, 4-бастапқы қалып.7. 1-4 оң аяққа секіру, 1-4 сол аяққа секіру, 1-4 қос аяққа секіру. 360 градусқа айналу. . Сұрақ-жауап

4-6 рет

4-6 рет

4-6 рет

Тізені бүкпеу.

Жаттығуды сан-сайынжасау.жаттығу кезінде қолдыңбасын қыздырыптұру.

Н

егіз

гі б

өлім

25 м

инут

Ол үшін волейболшының тұрысынан ойыншы бір аяғын екіншісінің жанына әкеліп, доп бағытына сәйкес қозғалыс жасап, ілгері қарай бүгілінкіреген күйде допты қолдарын жоғары көтеріп, қарсы алады. Доп қолына тиісімен жазылып, серпіле бере оны тиісті жаққа бағыттап жібереді. Төмен беру.Допты дәл беру үшін қолдың тұрақты, бірыңғай жағдайда болуы бірінші дәрежеге ие болады. Білектерінің бірдей ұсталуы – доптың ауытқып, бағытын өзгертуіне негізгі себеп, допты беру үшін бастап қалып негізгі тұрыс болады. Алақандар біріктіріліп, жоғары қаратылып ұсталады. Бұл қолдардың қозғалысын қиындатпау үшін керек. Ұшып келе жатқан допты шапшаңдығына сәйкес қолын жай ғана тосады немесе білегін артқа, төмен қарай тартып, соққыны азайтуы мүмкін.

Бекіту сұрақтары Сандар сөйлейді

25 минут

Шабуыл әдісін дұрыс жасау.

Қор

ыты

нды

бөл

ім

5 м

инут

Сергіту жаттығулары, оқушыларды сапқа тұрғызу.Сабақты қорытындылау. Оқушыларды бағалауЖақсы жасаған оқушыларды атап өту. Үйге тапсырма беру. Қоштасу.

5 минут30сек1мин

1мин 30сек30сек1мин 30сек

Оқушылардың кемшілігін айту. Оны түзеуге көмектесу. Сабақ барысын талқылау.

ТАРИХ САБАҒЫНДА СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ МЕН ТҮРЛІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы,Ақсүмбе ауылыС. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі

Рысдәулетова Нағима Нурполатқызы

Кіріспе Қазіргі таңда Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық үлгісі қалыптаса бастады. Заман талабына сай оқыту үшін инновациялық технологиялардың рөлі өте зор. Сабақ түрлері жаңа заман талаптарына сай өзгеріп, жаңарып отырса ,болашақ ұрпаққа әсері мен ықпалы ерекше болады. Мұғалімнің мақсаты- білім алушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып сапалы білім беру. Ал заман талабына сай білім берудің жолы тиімді педагогикалық технологияны басшылыққа алу. Сондықтан менің ұсынатын тақырыбым- « Тарих сабағында сын тұрғысынан ойлау мен түрлі әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігі» - деп аталады. Мақсатым: технологияның әдіс-тәсілдерін меңгерте отырып, оқушылардың өз бетімен ақпараттар іздеуін дамыту. Оқушыларды сабақ барысында қазіргі заманғы жаңа технологияның элементтерін қолдану арқылы, пәнге деген қызығушылығын арттыру. Мен қолданып жүрген жаңа әдіс-тәсілдердің бірі-сын тұрғысынан ойлау технологиясы.Бұл оқыту «қарапайымнан күрделіге қарай»- деп аталады. Сабақ барысында тиімді әдіс-тәсілдерді қолданғанда, оқушылар толық белсенді қатысады, мәтінге анализ, синтез жасауға көмектеседі. «Баланың ынтасын арттыру үшін оқылатын нәрседе бір жаңалық болу керек»- деп Жүсіпбек Аймауытов айтқандай, сапалы білім алу үшін оқушылардың білуге, үйренуге деген құштарлығын арттыру қажеттілігі айтылады.Бүгінгі жастарды ой-өрістеріне,қоғамның өзгеруіне, ғылыми-техникалық прогрестің дамуына орай кешегі ұрпақпен салыстыруға болмайды. Сондықтан оларды оқытуда бұрынғы ұстанымдар деңгейінде қалып қоймай, жаңа әдістер мен тәсілдерді қолдану қажет. Жаңа технология «өзгеру», «өңдеу»-деген мағына береді. Яғни қазіргі кездегі жаңалықтар жүйесі- ескінің айналып келуінен немесе өзгеріске түсіп, қайталануынан туған болмыстың сипаты.«Тарих сабағында сын тұрғысынан ойлау мен түрлі әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігі»-тақырыбындағы мақсатым-оқушылардың пәнге деген қызығушылығын , оқуға деген ұмтылыстарын қалыптастыра отырып, іскерлігін дамыту.Тарих сабағын оқыта отырып, сын тұрғысынан ойлау, ұжымдық оқыту, сынақ, өзіндік жұмыс және тарихи диктант тәсілдерін қолданамын.Тарих сабағында әсіресе тарихи оқиғаларға байланысты, еліміздің тарихында ерекше орын алатын мемлекет қайраткерлеріне, хандар, сұлтандар,батырлар, билер, ұлттық зиялы қауым өкілдеріне байланысты сергіту

106

сәттерін жасау арқылы оқушылардың көңілін сабаққа аудара алсақ, әрі өткен материалдарға шолу жасап алуға да жол ашылады.«Сыни тұрғыдан ойлау» жобасының стратегияларын пайдалану жаңа оқу материалындағы оқиға мен құбылыстарды оқушылардың өздерінің байқап, талдауларына жағдай жасайды. Мен сабақтарымда СТО технологияларын тиімді пайдаланамын. Тиімділігі сонда- оқушы өз бетімен, дербес ізденуге, белсенді іс-әрекеттенуге ұмтылады.Өз ойын ашық айтуға, пікір алмасуға үйренеді.Сабақ барысында сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мынадай шараларды қолданамын.1. Сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек.2.Оқушылардың ойын ашық айтуына мүмкіндік беремін3.Сабақ үстінде оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдаймын.4. Оқушылардың бір-бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді болуын талап етемін.5.Сыни тұрғысынан ойлауды бағалаймын.Негізгі бөлімБұл әдісте топпен жұмыс істеу, оқушылардың ойын,еркін сөйлеуін, тілін дамытып, бір-бірін тыңдай білуге, басқаның жауабына сын тұрғысынан баға беріп, құрмет көрсетуге бағыт беремін. Тарих сабағында сыни тұрғысынан ойлау мен әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолданғанда жас балалардың ойы шыңдалып белгілі бір жетістіктерге жетеді. Осы модулді қолданғандағы жетістігім:1.Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлануы.2.Оқушылардың топқа бөлінуі.3.Оқушылардың бірін-бірі бағалауы.4.Сөйлеу мәдениетінің қалыптасуы.5. Оқушылардың пікірін ашық айтуы.«Оқытудың қазіргі технологияларының әдістерін пайдалана отырып оқу үрдісін ізгілендіру»- тақырыбындағы аудандық тәжірибе алмасу мақсатында 2015 жылы 15 ақпанда семинар өтті. Мен сол семинарда 5-сыныпқа «Ы. Алтынсарин – ағартушы,педагог»-тақырыбында сабақ өттім. Сыни тұрғысынан ойлау –шыңдалған ойлау. Оның бағдарламасы үш деңгейден тұратын оқыту мен үйрену моделі.Олар:1. Қызығушылығын ояту кезеңі.2.Мағынаны тану кезеңі.3. Ой –толғаныс кезеңі.Оқушылардың қызығушылығын ояту үшін бұрынғы білімін еске түсіріп, жаңа тақырып туралы болжам жасатып және сауал қоюға үйрету қажет. Мағынаны тану кезеңінде оқушылар жаңа тақырыпты өздігімен қабылдайды. Оқушылар бір-біріне сұрақ қояды, жаңа білімді ой елегінен өткізеді.Ой-толғаныс кезеңінде өзінің не үйренгенін тексеріп, сын көзбен қарап, жаңа әдіс –тәсілдер арқылы білімдерін дамытады.Сабақтың тақырыбы:Ы.Алтынсарин - ағартушы, педагог.Сабақтың мақсаты: Қазақ даласының дара ұстазы Ыбырай Алтынсариннің ұстаздық жолы мен қазақ даласының, келешек ұрпақтың қамы үшін жүргізген еңбектері туралы оқушыларға түсіндіре отырып, сабаққа деген қызығушылығын арттыру. Білімділік: Оқушылардың, ой тұжырымдарын, тарихи байлықтарын, көркем сөз оқу шеберліктерін дамытуДамытушылығы:Ыбырайдың тұңғыш ағартушы, ғалым, жазушы, балалар әдебиетінің атасы «Қазақ мектебінің негізін салушы» екенін айту.Тәрбиелік: Ақын – жазушылардың, жалпы өнерді құрметтей білуге, басқа да ұлы адамдардың көзқарасын сыйлай білуге тәрбиелеу.Көрнекілік:Ыбырай Алтынсариннің, Абай Құнанбаевтың портреті, шығармаларының топтамасы, иллюстрациялық суреттер, слайд.Пәнаралық байланыс: қазақ тілі және әдебиетіСабақтың түрі: аралас сабақСабақтың әдіс –тәсілдері: топпен жұмыс, баяндау, сыни тұрғысынан ойлау стратегиясы. Сабақтың барысы: 1) Ұйымдастыру кезеңі 2) Үй тапсырмасын тексеру 3) Жаңа саба 4) Бағалау 5) Үйге тапсырмаҚызығушылығын оятуОй шақыру стратегиясыСіздер халқымыздың қандай ұлы ойшылдарын, біртуар дарын иелерін білесіздер, атаңдар!Ой қорғау, қызығушылығын оятуСыныпты екі топқа бөлу1.Зертте ушілер тобы Әсемпаз болма әр негеӨнерпаз болсаң , арқалан Сен де бір кірпіш дүниегеКетігін тапта, бар қаланБұл өлеңнің авторы кім (А.Құнанбаев)Абай сазгер. Абайдың бір өлеңін айтып беріңдер?Абайдың қандай өлеңдері бар?(Желсіз түнде жарық ай)

2.Баяндаушылар тобы. (Абайдың суреті жасырылған, үй тапсырмасының сұрақтарына жауап беру арқылы порттретті ашу керек)1)Абай қай жылдары өмір сүрген?2)Абай кім?3)Абайдың қай өлеңін жатқа білесіңдер?4)Абайдың қанша қара сөздері бар?5)Абайдың балалық шағы туралы әңгімелеп бер?6)Абай аудармашы, кімнің шығармаларын аударды?(Крылов, Пушкин .б.)

107

(Мұғалім, слайдтан Абайдың өмірі мен шығармашылығын таныстырады)Үй тапсырмасын бекіту: Біз не білдік? Асыл сөзді іздесең , Абайды оқы ерінбе, Адамдықты көздесең, Жаттап тоқы көңілге, -деген С.Торайғыровтың өлең жолдары мен үй тапсырмасын қорытындылаймын.ІІ. Мағынаны тану сатысы.Балалар мына сөзжұмбақтан қандай сөз шықты?Ы.АлтынсаринЫ.Алтынсарин ол кім? Ы.Алтынсарин – қазақтың алғашқы ағартушысы, педагог, ғалым, балалар әдебиетінің атасы.1.Зерттеушілер тобы: Ағартушының өмір жолына зер ттеу жасайды.2.Зерттеушілер тобы:Ы.Алтынсарин 1841 жылы Қостанай облысы, Қостанай ауданында дүниеге келген. Өз әкесі Алтынсары 4 жасында қайтыс болады да, атасы Балқожа бидің тәрбиесінде өседі. 1844 жылы Орынборда қазақ балаларына арналған 7 жылдық мектеп ашу туралы ережесі бекітіледі. Атасы Балқожа би осы ашылған мектепке 1846 жылы 5 жасар немересі Ыбырайды жазғызып қояды. Қазақ балаларын орысша оқыту арқылы олардан қазақ даласын билейтін патша шенеуниктеріне көмекші әкімдер даярлау мақсатында ашылған мектепке Балқожа би немересін осы үмітпен берген. Мектепті 1857 жылы «өте жақсы» деген бағамен бітіреді.Сергіту сәті.Балқожа бидің Ыбырайға арналған өлеңін айтады.Үміт еткен көзімнің нұры балам(Мұғалім: Білімге бастап ел жұртын. Слайд)Баяндаушылар тобы:Педагогикалық қызметін бағалайды. Ыбырай Алтынсариннің халықтың санасын оятып, көкірегін ашу мақсатында балаларды оқуға шақырып, жазған туындыларының бірі: «Кел, балалар, оқылық» өлеңі еді.Бір Аллаға сиынып, Кел, балар, оқылық!Оқығанды көңілге, Ықыласпен тоқылықАбай мен Ыбырайды салыстыра отырып Венн диаграммасын толтыру.Венн диаграммасы. Абай айырмашылықтары. Ұқсастықтары. Ыбырай айырмашылықтарыЫбырай 1864 жылы Торғайда қазақ балаларына арналып ашылған мектепке ұстаздық етеді. Ол ауыл –ауылды аралап халыққа білім беретін зиялы мектептердің артықшылығын түсіндірді. Петербург, Қазанға барып, орыс ағартушыларының еңбектерімен танысты. Ыбырай қазақ балаларына арналған оқулықтар жазды. 1879 жылы Ыбырай Торғай облысындағы мектептердің инспекторлығына тағайындалды. Осы жылы оның алғашқы қазақ тіліндегі оқулығы «Қазақ хрестоматиясы» шықты. Қазақ қыздарына арнап мектеп ашқан.Зертеушілер тобы:Ы.Алтынсариннің әңгімелерінің тәрбиелік мәнін айтыңдар? (білімділікке, еңбек сүйгіштікке, ұқыптылыққа тәрбиелейді)Баяндаушылар тобы: Ыбырай шығармаларын атаңдар?Ыбырай – ағартушы, педагог ақын. Оның көптеген өлеңдері мен әңгімелері бар. Өлеңдері: «Кел, балалар, оқылық», «Өзен», «Өнер білім бар жұрттар», «Надандық» .Әңгімелері: «Ата мен бала», «Таза бұлақ», «Асан мен Үсен», «Жаман жолдас», «Әке мен бала» т.б.ББҮ кестесі

Білемін(Сабаққа дейін)

Білгім келеді(Болашақта)

Үйрендім(Сабақта)

Бағалау. Қорытындылау.Үйге тапсырма. Ы.Алтынсарин – ағартушы, педагог. «Даланың дара ұстазы » - атты тақырыпта эссе, ойларын жазып келу.Қорытынды. Бүгінгі күннің талабы- әрбір оқушыға түбегейлі білім мен мәдениеттің негіздерін беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау. Сондықтан білім беру жүйесінде жеке тұлғаны дамытып, білімді азамат ретінде қалыптастыру үщін озық педагогикалардың рөлі ерекше.Ы. Алтынсарин-ағартушы,педагог- тақырыбындағы сабағында топпен жұмыс жүзеге асырылды. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясын қолдану кезінде сабақта , оқушылар арасында мына жағдайлар қалыптасты.-Оқушылар арасында ынтымақты қарым-қатынас қалыптасты.-Өзін жеке дара –тұлға ретінде тануға жол ашылды.-Өз ойын ашық, еркін айтуға тырысты.-Бірін-бірі бағалады.-Белсенді шығармашылықты ойлауға негіз қаланды.Оқытудың жаңа технологияларын қолдану арқылы оқушыларды ғылыми жұмыстарға баулуды, өз ойын еркін жеткізе білетін салауатты тұлғаны қалыптастыру жолындағы шығармашылықтың мәні зор.Қорыта айтқанда СТО бағдарламасының әдістері арқылы оқушылардың ой-пікірі, көзқарасы, дүниетанымы қалыптасты.Өз пікірін айта алатын, өз көзқарасын қалыптастыра алатын, ұлтын сүйетін оқушы ертеңгі өмірдің ағымына да төтеп бере алатын азамат болатынына мен сенемін.Қазақстан Республикасының Президенті- Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында «біздің жастарымыз оқуға , жаңа ғылым-білімді игеруге,жаңа машықтар алуға,білім мен технологияны күнделікті өмірде шебер де тиімді пайдалануға тиіс.Біз бұл үшін барлық мүмкіндіктерді жасап, ең қолайлы жағдайлармен қамтамасыз етуіміз керек,-деп білім сапасына да көп көңіл бөлген.Сабақты технологиялық тұрғыда жоспарлаудың ерекшеліктері: Мұғалім мен оқушы бірлесіп шығармашылық әрекет етеді, ортақ нәтиже жаңа іс-әрекеттер мен ізденістерге себеп болады. Қорытындыласақ Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев айтқандай «Келешек- жастардың қолында, жастардың тағдыры-ұстаздардың қолында !»-демекпін. Пайдаланылған әдебиеттер1.Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан -2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. 2012ж 15.12.

108

2.А. Ш. Журасова Тарихты оқыту әдістемесі. Орал. 2012ж.3.М.Валиева «Білім берудің технологиялары және оларды оқу-тәрбие үрдісіне енгізу жолдары» . Әдістемелік нұсқау.4.Б. Әбдіғұлова «Білім берудегі жаңа үрдістер». «Қазақ тарихы» журналы, №5. 2015ж5.Г. Төлеубаева. Тарихты оқытудағы әдістемелік технологиялар. Қазақ тарихы №2, 2009ж6. А. Тілеуғожина «Ынталандыру кілті-жаңа технология» «Қазақ тарихы» журналы №8, 2014ж

* * * * *Карагандинская область Жанааркинский район общеобразовательная школа №132

учитель русского языка и литературы Саденова Акбота Байсеитовна

Руский язык 6 класс Тема: ОбстоятельствоЦели урока: Совершенствовать знание учащихся об обстоятельстве как второстепенном члене предложения. Развивать умение находить обстоятельство в устной и письменной речи, обозначать их графически, и употреблять их в речи. Воспитывать ответственное отношение к выполнению заданий; прививать любовь к весеннему времени года.Тип урока: изучение нового материалаНаглядность: интерактивная доска, слайды, электронный учебник, учебное пособие. Ход урока. І. Организационный момент ІІ. Психологический настрой- Я рада видеть всех вас и думаю, что сегодняшний день принесет нам всем радость общения друг с другом.Эпиграф к уроку: - Начать урок мне бы хотелось с поэтических строк:Пройдет зима холодная,Настанут дни весенние,Теплом растопит солнышко,Как воск, снега пушистые.Листами изумруднымиЛеса зазеленеются,И вместе с травкой бархатнойВзойдут цветы душистые. (С. Дрожжин)Стихотворение С.Дрожжина послужит нам эпиграфом к уроку, так как лексическая тема будет посвящена весне. Долгожданная теплая весна, которая скоро наступит , способна открыть нам невидимую красоту. Пусть это маленькое весеннее солнышко светит вам, дарит мир и покой. Желаю всем вам и нашим гостям доброго дня.ІІІ. Проверка домашнего задания Упр. 4 стр.151IV. Обобщение изученного материала- Какие бывают члены предложения?- Что составляют главные члены предложения?- Какие второстепенные члены предложения вы знаете?- Что называется дополнением?- Чем могут быть выражены дополнения?- От какого члена предложения чаще всего зависит дополнение?V. Объяснение нового материала. 1. Сообщение темы, цели урока: - Сегодняшний урок мы посвятим еще одному второстепенному члену предложения - обстоятельству. Сегодня на уроке мы выясним, на какие вопросы может отвечать обстоятельство, чем может быть выражено, что оно поясняет. А также мы научимся находить обстоятельства в предложениях, подчеркивать их и употреблять в речи.2. Прослушивание темы по электронному учебнику. - Давайте-ка послушаем по электронному учебнику, что такое обстоятельство.3. Объяснение темы по опорным схемамЗначит, обстоятельство – это второстепенный член предложения, который обозначает место, отвечая на вопросы где? куда? откуда?, обозначает время, отвечающее на вопрос когда?, а также обозначает способ действия, который отвечает на вопрос как? Обстоятельство обычно выражаются наречиями или существительными, которые употребляются в косвенных падежах. Обстоятельство обычно относится к глаголу-сказуемому и подчеркивается пунктир точкой.Рассмотрим следующие примеры: Над рекою прогремела гроза. Весной солнце светит ярко.Обстоятельство очень важный член предложения. Оно расширяет, делает более понятной информацию, которую доносит до читателя предложение. Запись в тетради. VI. Закрепление 1. Задание: Закончите данные предложения, добавив обстоятельство. Выделите грамматическую основу и подчеркните обстоятельство.Ученики слушают учителя (как?)….Доска висит (где?)….Птицы прилетают (когда?)….Они прилетают (откуда?)….2. Работа с учебником1. Работа с текстом «Три весны в одном году» на стр. 180, упр.2 - Ребята, скажите, какое время года скоро наступит? А какие ассоциации у вас возникают, когда вы слышите слово «весна».А) составление устного кластера Б) чтение текста ученикамиВ) словарная работа: отработать произношения новых слов, составить с ними предложенияпосчастливилось - сәті түсу махнул рукой – қол бұлғау

109

направились – бағыт алу листочки распустились – жапырақ жаюЗапись новых слов в словарные тетрадиГ) беседа по тексту -Как удалось летчику увидеть три весны в одном году? - Расскажите, когда началась весна на юге? В Москве? На Крайнем Севере? - Какие приметы весны отличают юг, Москву, Крайний Север?Д) Просмотр видео «Пробуждение весны». (На фоне музыки звучат стихи о весне).Весна – замечательное время года, когда в природе все просыпается и оживает.- Давайте-ка мы с вами понаблюдаем, как наступает весна, и насладимся увиденным.Р/р: -Скажите, когда весна начинается у нас? - Расскажите о приметах весны, которые вы заметили, используя в своей речи обстоятельства.Е) Разбор предложений по членам В марте я поехал к другу в Узбекистан. В Москве еще лежит снег. Мы направились к горе.3. Выполнение задания: Найти в данном стихотворении обстоятельства и прочитать их с теми словами, от которых они зависят. Вывод: От какого слова чаще всего зависят обстоятельства?4.Работа по электронному учебнику. 6 класс, 4 модуль Учащиеся отгадывают загадки и находят в них обстоятельства.5. Выполнение практических заданий 1. Запишите данные словосочетания в три столбика, в которых есть обстоятельство места, времени, способ действия. Определите главное и зависимое слово в данных словосочетаниях. 2.Составьте предложения по данным схемам 6. Использование диаграмму Венна- Определите, в чем различие и сходство между дополнением и обстоятельством? VII. Подведение итогов к уроку- Что нового вы узнали сегодня на уроке?- Чему научились?- Какие задания вам больше всего понравились?- Что показалось трудным?- Какое настроение у вас после урока?Запомните вот такое четверостишие: На вопросы: где? когда? Как? откуда? и куда? Обстоятельства всегда Дадут ответы вам, да-да.VIII. Задание на дом Упр.2, задание 3 стр.181ІХ. Выставление и комментирование оценок.

* * * * *Карагандинская область Жанааркинский район

общеобразовательная школа №132Учитель биологии и географии Садырбаева Гулим Асановна

Класс : 11 Тема урока: Летопись Земли и развитие ее органического мираЦель урока : Систематизируя понятия с макроэволюцией и ее направлениями , познакомить учащихся с летописью Земли и развитием ее органического мира.Задачи:1. Систематизировать понятия с макроэволюцией с помощью опорных схем и таблиц ,сформировать представление о пяти эрах в развитие жизни на Земле;2 . Развитие навыков работы и дополнительной информацией;3. Воспитание бережного отношения к живому как к уникальному явлению природы на всех уровнях организации, показать единство и взаимосвязь всего живого.Тип урока: урок-формирование новых знаний.Методы обучения : объяснительно-иллюстративный.Межпредметные связь : география, астрономия.Наглядности : интерактивная доска , коллекция горных пород, геохронологическая таблица.Ход урокаI. Организационный момент.II. Повторение пройденного материала. I . Организационный момент.Задание -1. вопросы (фронтальная проверка знаний )1. Что представляет собой процесс макроэволюции?2.Перечислите доказательства макроэволюции.3.Назовите основные два процесса в макроэволюции, которые приводят к повышению или понижению уровни организации жизни.4.Назовите главные пути достижения биологического прогресса и биологического регресса.5.Дайте характеристику и приведите примеры.Задание 2. Отметьте верное направление макроэволюции:Примеры Ароморфоз Идиоадаптация Дегенерация

110

1.изменение приводящие к общему подъему живого организма.

+

2.приспособление к определенному образу жизни

+

3.Подземный образ жизни +

4.Эндопаразиты +

5.Появление процессафотосинтеза

+

6.Морфофизиологичес-кии прогресс

+

7.Неподвижный сидячий образ жизни

+ +

8.Приспособление к конкретным условиям среды

+

9.Выход на сушу ( появление легочного дыхания)

+

10.Появление колючек у пустынных растений.

+

III. Изучение новой темы.

План :1.Ранние этапы развития Земли и методы ее изучения.2.Формирование горных пород.3.Летопись Земли (геохронологическая таблица).4. Краткая характеристика эр. Эпиграф : «Мир един, не создан никем из богов и никем из людей, был, есть и будет вечно живым огнем, закономерно воспламеняющимся и закономерно угасающим » Гераклит Эфеский (древнегреческий философ VI-V в до н.э)1.Беседа в целях актуализации базовых знании по следующим вопросам : 1.Что вы помните о том, как зародилась жизнь на Земле?2.Каков возраст нашей планеты ? Как долго существует на ней жизнь?3.Как, в результате каких процессов появились литосфера , атмосфера , гидросфера?4.Что такое геохронологическая таблица?2.Объяснение учителя темы с элементами беседы :Что вам известно о солнечной системе? слайд-1Ранние этапы развитие Земли Земля — планета солнечной системы. Земля вращается вокруг Солнца в среднем на расстоянии 150 млн км. Среди всех планет солнечной системы лишь на Земле развита жизнь.Согласно астрономической теории, Земля, как и другие планеты Солнечной системы , сформировалась из газопылевого облака за счет концентрации веществ туманности, вращающейся вокруг молодого Солнца.Какой-то промежуток времени Земля была холодным небесным телом но под влиянием солнечного излучения и ядерных процессов ее недра постепенно разогрелись. Этот период изучается в основном астрономами. После активного разогрева недр Земли стала представлять небесное тело. В ядре находились расплавленные вещества с температурой 1000-1600 градусов. В этот период на Земле происходили только геологические процессы:*вулканическая активность ( извержение вулканов , излияние лавы и ее остывание, землетрясения )*горообразование (движение литосферных плит)*дрейф континентов ( поднятие и опускание суши, изменение очертаний материков и уровня океана).Образовалась земная кора и магматические горные породы .Этот период называется догеологеским.Из выбросов вулканических газов и содержащихся там паров воды сформировались первичная атмосфера и гидросфера.Методы изучение горных пород — слайд-2-Радиоизотопный методы ( определяет молодые пласты );-уран — свинцовый метод (определяет древние пласты );-рубидий-стронциевый метод;-калий-аргоновый метод.Методы определение изотопного возраста горных пород, основанный на распаде элементов .Формирование горных пород ( беседа) — слайд-3 - Какие три типа горных пород вы помните ?Какие из них появились первыми, вторыми, третьими?Геологические процессы, как извержение вулканов, излияние лавы образовали различные типы горных пород:-магматические горные породы;-осадочные горные породы;-метаморфические горные породы (рассмотреть коллекцию горных пород)Летопись Земли — слайд-4

111

Благодаря объединённым усилиям геологов и палеонтологов стало возможным воссоздать все историю развития Земли и жизни на ней. Были тщательно изучены все крупные биологические и геологические события и составили палеонтологическую летопись. Ученные используют шкалу относительного времени и абсолютное время. Относительность — определяет последовательность событий относительно друг друга . Абсолютное время — это точный астрономический возраст — абсолютные , а не относительные числа.Что такое геохронологическая таблица?Задание 1.Краткая характеристика эр ( интерактивная форма подготовки учащихся — сообщение ):Архейская , протерозойская эра — 1 ученик,Палеозойская эра --------------------2 ученик,Мезозойская эра ---------------------3 ученик, Кайнозойская эра -------------------4 ученикЗадание 2.Установите соответствие между эрами и периодами:Архейская эра —0Протерозойская эра —0Палеозойская эра -1,2,4 6,7,9.мезозойская эра -3,10,11.Кайнозойская эра — 5,8,121-кембрий;2-карбон; 3- мел; 4-ордовик ; 5- неоген ;6-силур; 7-пермский; 8- палеоген; 9- девон ;10- триас ;11- юра ; 12 — антропоген.Задание 3.Выпишите в таблицу эры.Эры

Количество 0 3 6 3

Задание 4.Расставьте эры в порядок продолжительности, первая — самая длинная:1._____________________________2._____________________________3._____________________________4._____________________________5._____________________________Задание 5-(просмотр слайдов) Записать в рабочей тетрадке — важнейшие ароморфозы в развитие жизни на Земле А) Биологические события,Б) Геологические события.Задание 6.Дополнительная информация ( выступление учащихся сообщение о животных и растениях ранней жизни ):1-динозавры -слайд 5 2-мамонты слайд 6 3- муравей слайд 7 4-деревья слайд 8IV. Закрепление новой темы: 1.Работа по карточкам (индивидуальное задание ) 2.Фронтальная проверка знаний по вопросам к параграфу: А 1. Что такое геохронологическая таблица? 2. Перечислите эры в развитии Земли. В 1.Какими методами определен возраст Земли? Сколько лет он составляет ?2.Дайте краткую характеристику эрам геохронологической шкалы и назовите их период С 1.Какая их эр кажется вам наиболее важной в эволюционном отношении, а какая — более интересной и почему?2.Как соотносятся понятия палеонтологическая летопись и геохронологическая шкала?V. 1.Творческая работа -ученицы ***Четыре с половиной миллиард лет назад По астрономической теорий За счет концентрации туманности веществ На Земле образовались территорииИ с того момента по данную минуту Пошло начало нынешней историиИстории, где все мы — творение природы ,Так поклянемся люди навсегда Что вместе позаботимся о мире Согласию с природой скажем «ДА»VI. Подведение итогов урока:Учитель: Древние люди всегда поклонялись Матушке -Природе . Человек — понимал , что полностью зависят от нее . Человек — знал, что Земля поит, кормит, одевает и даже наказывает . Мы чаще всего видим такую печальную эстафету , которую принимает новый век, новое поколение детей и взрослых. И я хочу чтобы вы также знали и понимали , что вы зависите от Земли, а состояние Земли, уникальность живой и неживой природы зависит от вас .Эпиграф : Мир един , не создан никем из богов и никем из людей , был, есть и будет вечно живым огнем , закономерно воспламеняющимся и закономерно угасающим. Гераклит Эфеский. ( обсуждение эпиграфа)VI. Итог урока 1)Комментария оценок2) Домашнее задание : параграф 32

* * * * *

112

АҚПАРАТТЫҚ КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ САБАҚ ҮСТІНДЕ ҚОЛДАНУЫ АРТТЫРУ

Мусагалиева Баянсулу Саматқызы Ақтөбе қаласы,Сазды орта мектебінің бастауыш класс мұғалімі

«Адамзат үшін ХХІ ғасыр – жаңа технологиялар ғасыры болмақ, ал осы жаңа технологияларды жүзеге асырып, өмірге енгізу, игеру және жетілдіру – бүгінгі жас ұрпақ, сіздердің еншілеріңіз...

Ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздардың қолында» (Н. Ә. Назарбаев)

Егеменді еліміздің ең басты мақсаты өркениетті елдер қатарына көтерілу болса,ол өркениетке жетуде жан – жақты дамыған, рухани бай тұлғаның алатын орны ерекше Қазіргі білім берудің басты мақсаты да жан – жақты дамыған,рухани бай жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.Сондықтан заман талабына сай оқыту үрдісін жетілдіре отырып,қоғам сұранысына сай жеке тұлға қалыптастыру мәселесі бойынша оқушыларға ақпараттық - коммуникациялық технологияларды сабақта көптеп қолдану тиімділігі артып отыр.Адамның үнемі ізденіске,жаңалыққа ұмтылуы ол физиологиялық құбылыс. Ақпараттық - коммуникациялық технологиялар дегеніміз не ? «Білім берудегі АКТ» ұғымы «оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары», «қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т.б., тіркестермен тығыз байланысты. Ақпараттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау. Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы. Ол өз кәсібін, өз пәнін, барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам. Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін - өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар: бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі. Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр. Мұғалімдерге қойылатын талаптардың бірі – оқытудың жаңа технологияларын меңгеру. Осындай аса қажетті технологиялардың бірі – ақпараттық - коммуникациялық технологияларды (бұдан кейін АКТ) пайдалану. АКТ - ны игеру қазіргі заманда әрбір жеке тұлға үшін қажетті шартқа айналды. АКТ - ның дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді шәкірт тәрбиелеу мұғалімнің басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан - жақты, жаңа технологияны меңгерген жеке тұлға қалыптастыруды талап етеді. «АКТ құралдары» дегеніміз – микропроцессорлық және жаңа АКТ негізінде қызмет атқаратын, ақпаратты таратудың жаңа құралдары мен жүйелері, ақпаратты жинақтау мен олардың қорын жасау, сақтау мен өңдеу, оларды жан - жақты таратуды, одан қалды компьютерлік жүйелердің ақпараттар қорына енуді қамтамасыз ете алатын программалық, программалық - аппараттық және техникалық құралдар мен құрылымдарды айтамыз. АКТ - ға жататындар: ЭЕМ, дербес компьютерлер, терминалдық құралдардың жинақтары, жергілікті есептеу жүйелері, мәтіндік және графикалық ақпараттардың құрылымдары, көлемі үлкен мұрағаттық ақпараттарды сақтау құралдары, аудиовизуалдық ақпарттарды бақылайтын құралдар мен құрылымдар, машиналық графика жүйелері, программалық кешендер, жергілікті желілер, әлемдік деңгейде ақпарат алмасуын қамтамасыз ететін қазіргі кездегі байланыс құралдары.Білім беру саласындағы көп қолданыста жүрген АКТ құралдары:Интерактивті тақта;Мультимедия;Интернет кеңістігі;Электронды оқулық.Оқу үрдісінің тиімділігін қамтамасыз ету үшін қажет:Бір қалыптылықты пайдаланбау, деңгейлер бойынша (білу, пайдалану, қолдану) оқушылар әрекетін ауыстырып отыру;Баланың ойлау (зерделеу) қабілетін дамытуға бағытталу, яғни елестету, салыстыру, байқағыштық жалпыдан негізгіні айыра алу, ұқсастықты табу қасиеттерін дамыту; Компьютерлік технологияны пайдалана отырып дарынды, орташа және үлгерімі төмен оқушыға сабақты ойдағыдай меңгеруіне мүмкіндік туғызу;Оқушының есте сақтау қабілетін ескеру (жедел, қысқа мерзімді және ұзақ уақыттық есте сақтау). Оң мотивацияларды қалыптастыру – мұғалімнің кәсіби міндеті. Мотив оқушының танымдық қызығушылықтары, жаңа білім, іскерлік, дағдыны меңгерудегі қажеттіліктерімен тығыз байланысты. Жағымды жағдай туғызу үшін оқушыны коммуникативтілікке бағыттап, сабақта оқушы іс - әрекетін ынталандыратын ерекше сабақ формаларын таңдау керек. Мұғалімдердің тәжірибесі көрсеткендей, дәстүрлі емес сабақтарды ұйымдастыру оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттырады. Бүгінгі күнде мұғалімдер оқушылардың жемісті және тиімді іс - әрекетін ұйымдастыру үшін белсенді түрде дәстүрлі емес сабақтарды пайдалануда. Дәстүрлі емес сабақ түрлеріне видеосабақтар, интернет сабақ, спектакль - сабақ, саяхат - сабақ және т. б. жатқызуға болады.Жаңа АКТ - ны сабақта пайдаланудың тиімділігі:Оқушының еркін ойлауына мүмкіндік береді;Ақыл - ойын дамытады;Шығармашылық белсендігін арттырады;Ұжымдық іс - әрекетке тәрбиелейді;Тіл байлығын жетілдіреді;Жан - жақты ізденушілігін арттырады.

113

АКТ - ның негізгі мақсаты – оқушыны қазіргі қоғам сұранысына сай, өзінің өмірлік іс - әрекетінде дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдаланатын жан - жақты дара тұлға ретінде тәрбиелеу. Білім беруде АКТ - ны пайдалану мен оқушылардың құзіреттілігін қалыптастыру, қазіргі заман талабына сай АКТ - ны, электрондық оқулықтарды және Интернет ресурстарды пайдалану оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін дамытуға мүмкіндік береді. АКТ - ны сабақта пайдалану кезінде оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмалар орындайды. Сонымен қатар АКТ құралдарымен жұмыс істеу барысында мектеп оқушыларының оқуға, білім алуға деген ұмтылысының артуы АКТ құралдарымен жұмыс істей алу жаңалығымен ғана емес, сонымен берілетін оқу тапсырмаларын қиындық деңгейі бойынша реттей алу мүмкіндігінен, тапсырманың дұрыс нәтижесі үшін марапаттай алу қызметінен де байқалады. Заманауи АКТ құралдарымен жұмыс істеу оқушыларды ұқыптылыққа, нақтылыққа, берілген тапсырмалардың нәтижелі орындалуына, басты мәселеге назар аудара білуге баулиды, сондай - ақ, АКТ құралдарымен жұмыс істеу барысында оқушылардың өзінің жеке іс - әрекетін дұрыс жоспарлауға, дұрыс шешім қабылдай алуға тәрбиелейді. Әрбір ұстаздың алдына келген бала да әртүрлі ойлау қабілетінде болады, мысалы кейбірі шапшаң ойлап, тез жұмыс істесе, кейбірі тақырыпты баяу қабылдап, оған тапсырманы (тақырыпты) қайтадан қарап шығу тиімді болып табылады. Осы орайда АКТ құралдарын пайдалана отырып презентация құралдары арқылы сипаттап, артынан осы материалдарды флеш - карталарына салып берудің тиімділігін білеміз. Видео - сабақтарды қолдану мен презентацияларды демонстрациялау оқу құралы ретінде қиялды, абстрактілі ойлауды, оқытылатын оқу материалына және пәнге қызығушылықты арттырады. Презентациялар бір жағынан оқушыларға жаңа материалды (иллюстрация, фотосуреттер, бейнелік, дидактикалық материалдар, т. с. с.) көрнекті түрде көрсету құралы болса, екінші жағынан, мұғалімдерге осы материалдарды және оны қолдану арқылы сабақты меңгерту процесін жеңілдетеді. Видео - сабақтар педагогикалық технологияның алға басқан тағы бір қадамы. Оқушылардың ақпаратты теледидар, компьютер және т. б. техникалық құралдардың көмегімен жақсы қабылдайтынын жақсы білеміз.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:1.12 жылдық білім беру бойынша мемлекеттік стандарт жобасы.2.Мектептегі шет тілі .Республикалық әдістемелік – педагогикалық журнал .№3 2010ж3.Шет тілін оқыту әдістемесі .Амандықова Г.Н,Мұхтарова Ш.Е,Баймұқанова Б.С4.Жалпы педагогика. 2009ж М.Жұмабаев.5.Педагогикалық еңбектер .2008ж

12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БАСТАУЫШ КЛАСС МҰҒАЛІМІНІҢ МОДЕЛІ

Ақтөбе қаласы,Сазды орта мектебінің бастауыш класс мұғалімі Жупалаева Г.А.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында «Бәсеке басы білім, ел басқаратын болашақ жастардың білімділігі мен біліктілігінде» деген. Ендеше, ұстаздар қауымы ел басқаратын болашақ жастардың білімін қамтамасыз ету керек. Сондықтан да мектептегі оқу үрдісінің барысы әр түрлі педагогикалық әдіс - тәсілдермен жүйелі түрде оқушылардың шығармашылық ойларын дамытып, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін арттырады.

Бүгінгі күні мемлекетіміздің өркениетке жету жолындағы өр талабына тұғыр боларлықтай ұрпақ оқыту, тәрбиелеу ісін жаңа сапалық өзгерістер деңгейіне көтеруді талап етіп отыр. Мектеп құрылымында болып жатқан өзгерістер, білім беру мақсаттарының алмасуы, оның дамытушылық сипаттарының бекітілуі, көпнұсқалық оқытуға көшу сияқты мәселелер орындаушылардан шығармашылық бастамалық, жұмыстың жоғары сапасын және кәсібилікті талап етеді. [1, 56 б]Қазіргі кезде біздің республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу - тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Білім негізі бастауыш мектепте берілетіні анық. Сондықтан да бастауыш сынып мұғалімі бағдарлама көлемінде ғана білім беріп қоймай, пәндер арқылы баланың жан - жақты дамуын қамтамасыз етуі керек. Күн тәртібінде қойылып отырған күрделі мәселелердің ішінде жас ұрпаққа білім беруді әлемдік деңгейге жеткізу үлкен орын алады. Сондай қоғамдағы түрлі бағыттағы өзгерістердің бірі - 12 жылдық оқыту моделі. Кезінде Елбасы «21 ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық» деп айтқан болатын. Егемен еліміздің әлемдік білім кеңістігіне енуі, Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуі, білім беру жүйесіндегі қазіргі уақытта болып жатырған соны өзгерістердің көрінісі болып отыр. [1, 78 б]

Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Келер ұрпақ алдында зор жауапкершілік жүгін арқалап келеміз»,- деген сөзі жай айтыла салған жоқ. Еліміздің болашағы мен көркеюі, өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесімен көрінеді. Осыдан барып жас ұрпақтың бойындағы іскерлік пен қабілеттерін ашу және шығармашылыққа баулу мәселесі туындайды. Онсыз мектептің инновациялық үдеріс сатысынан өтпей дамуы мүмкін емес екеніне көзіміз жетіп отыр. Себебі, мектеп келешек ел басқарар, жер - суына иелік етер, ел - халқын гүлдендірер, мерейін өсірер жасампаз жандарды шыңдар бірегей орта, киелі орын екенін білеміз.

Еліміздің ертеңгі болашағы - бүгінгі мектеп қабырғасынан алған білім нәрімен сусындаған оқушы. Ал білім негізі бастауыш сыныптан бастап қаланатыны бәрімізге белгілі. Сондықтан қазіргі таңда оқушыларға сапалы білім берудің тиімді жолдарын іздестіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Оқушылардың өз - өзіне сенімін арттыру, олардың шығармашылығын дамыту, өтілетін сабақтың оқу - материалдарын терең ұғына білуге баулыу, ой - өрісін дамытатындай логикалық ой тастау - мұғалімнің шеберлігіне байланысты. [2, 5 б]

Олай болса, қазіргі ұстаздар қауымының алдындағы үлкен мақсат: өмірдің барлық саласындағы белсенді, шығармашылық іс - әрекетке қабілетті, озық ойлы, тапқыр да нәзік, сезімтал, еркін және жан - жақты жетілген тұлға тәрбиелеу. Бастауыш мектеп оқушысының жеке тұлғасын қалыптастыру, оның рухани әлемін байыту, сабаққа ынта - жігерін арттыру, жеке дарындылығын дамыту - бүгінгі таңдағы негізгі мәселелердің бірі. Сондықтан жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Жеке тұлға, яғни дарынды, шығармашылық тұлға қалыптастыру білім мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы. Мақсатты білім беру - тұлға дамуын жүзеге

114

асыратын мәселе. Адамзат баласының өз ұрпағын оқыту, тәрбиелеудегі ең тиімді ізденістерін, тәжірибелерін жалғастырып, тың жолдар іздеу, педагогиканың озық үлгілерін жаңашылдықпен дамыту жалғаса бермек. [3, 15 б]

Бастауыш мектеп – бұл жалпы білім беретін мектептің оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту және өзін - өзі іске асыруына қолайлы жағдай туғызатын негізгі буыны. Сондықтан мектептегі тұтас педагогикалық үрдісі заман талаптарын қанағаттандыратындай деңгейде ұйымдастырылуы, ғылыми негізделуі және әдістемелік қамтамасыз етілуі тиіс. Жалпы білім берудің ірге тасы болып саналатын бұл буынның өзіндік ерекшелігі, мәні мен маңызы зор. Білім беру саласындағы өзгерістер де алдымен бастауыш сатыдан басталады. Осы аталған оң өзгерістерді жүзеге асыру үшін бастауыш сынып мұғалімі сол білімдермен өзі қаруланған болуы тиіс. 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу - қоғамдағы елеулі өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым – қатынас құралдарының қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздеген заман талабы. [4, 49 б]

12 жылдық білім мазмұнының негізгі мақсаты қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, жеке басының, сондай - ақ қоғам пайдасына қарай өзін - өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. [5, 12 б]12 жылдық білім берудің басты ерекшелігі – баланың жан - жақты дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға табиғатынан берілген шығармашылық әлеуетін толық іске асыруына ықпал ететін, өзін - өзі танып, келешегін айқындауға саналы түрде дайын болуға, саяси өмірге араласуға мүмкіндік береді.12 жылдық білім беру жүйесінде білім мазмұнын түбегейлі жаңартумен қатар, оқытудың тың әдістемесін дүниеге әкелетін, құнды идеялардан туындайтын жаңа оқыту технологияларын енізуді талап етеді. [5, 18 б]12 жылдық білім беру жүйесінде білім беруді ұйымдастырудағы Халық педагогикасын, салт – дәстүрін, әдет – ғұрыптарды жан – жақты, терең білетін 12 жылдыққа көшу мәселесі – біздің еліміздің, ұлттық өнеріміздің, нұрлы болашағымыздың мәселесі. Біздің мемлекетіміздің бүгінгі жайы, ертеңгі даму көкжиектері Қазақстан Республикасының тұтастай даму болашағын айқындайтын бірден – бір фактор деуге болады.А. Байтұрсынов: «Мектептің жаны – мұғалім. Мұғалім қандай болса, мектеп һәм сондай болмақшы.Яғни мұғалім білімді болса, білім біліп шықпақшы. Сондай болған соң, ең әуелі мектепке керегі - білімді, педагогика, методикадан хабардар, оқыта білетін мұғалім.»А. Байтұрсыновтың пікірі бойынша, бала білімді тәжірибе арқылы өздігінен алуы керек. Мұғалімнің басты қызметі - оқушы ұзақ жолды қысқарту үшін және сол жолдан қиналмай өтуі үшін керек білімді кешіктірмей, кезінде беріп отыру үшін балаларға жұмысты әліне қарай шағындап беру мен бет алысын діттеген мақсатына қарай түзеп отыру. [6, 19 б]Қазіргі кездегі бастауыш сынып оқушыларын оқытудағы жаңа өзгерістерге бет бұру үшін мынадай талаптарды ескеру керек деп ойлаймын:- Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін дамытуды ерте бастан қолға алу;- Ойлау мүмкіндігінің ең жоғары деңгейіне жеткізу;- Шығармашылық іс - әрекетіне және үнемі ізденісте болуына жағдай тудыру,- Өзіндік жұмыс түрлерін орындай алу,- Баланың жеке қасиеттерін ашу арқылы тәрбиелей отырып, танымдық қабілеттерін қалыптастыру,- Ақпараттық технологияларды меңгерту.Бастауыш мектеп - оқушы тұлғасы мен сапаның дамуы қуатты жүретін ерекше құнды, қайталанбас кезеңі. Сондықтан да, бастауыш білім үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы, қиын да қадірлі жұмыс. Бастауыш мектеп балаға белгілі бір білім ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни, сөйлеу, оқу, қоршаған ортаға дұрыс көзқараста болу, жағдайларды объективті түрде бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын да дұрыс айтуға, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйрету. Дамыта оқытудың басты мақсаты - баланы оқыта отырып, жалпы дамыту. [6, 21 б]Әрине, бастауыш сынып оқушысының зейіні тұрақсыз, импульсивті, қабылдау мүмкін діктері әр түрлі болады. Дегенмен әр бала бір нәрсеге бейім болады. Бейімділік - оянып келе жатқан қабілеттің алғашқы белгісі. Баланың жасырын, тіпті тым терең жатқан қабілеттерінің көрінуіне мүмкіндік жасау тек оқыту кезінде үлкендердің басшылығымен жүзеге асады.Педагогика ғылымы еш нәрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайды деп дәлелдейді. Сол себепті, бастауыш сынып балаларының қабілетін кеңінен өрістете дамытуға тек мектеп қана мақсатты түрде ықпал ете алады. Оқушының шығармашылық іс - әрекетіне жағдай тудыру дегеніміз - оқушыны ойлай білуге үйрету екені сөзсіз. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған бүлдіршіннен шығармашылық іс - әретті талап етпес бұрын, оны соған үйреткен жөн. Оқушының шығармашылығына бағыт - бағдар беруді ең алғаш білім мазмұнына енгізген М. Жұмабаев болатын. Ол балалардың ойлау қабілетін дамыту туралы «Ойлау - жанның өте бір қиын, терең ісі»,- деп атап көрсете келіп, мұғалім баланың ойлап үйренуіне көп күш жұмсау керектігін ескертеді. [6, 38 б]Оқушы бойындағы шығармашылықты дамытуда үздіксіз құлшыныс, оқу мен білім алуға деген ұмтылыс күннен - күнге дами түсуі қажет. Сонда ғана оқушы бойында білім нұры тасып, ішкі дүниесінің сыртқы ортамен байланысы дамып, дүниетанымы арта түседі.Мұғалім өтілетін сабақтың тақырыбына сәйкес алдын ала жоспарланған сұрақтар мен танымдық ойындар арқылы оқушы ынтасын, зейінін, ой - қиялын дамытуға септігін тигізуі керек. Сонымен қатар бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту да - өзекті мәселелердің бірі. Шығармашылық - бұл адамның өмір шындығында өзін - өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол тауып кетуі үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлеледі шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет. [7, 10 б]Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында: «Жастарды белсенді, азаматтық ұстанымды, жауапты, жоғары адамгершілік, отансүйгіштік сезімді және көшбасшылдық қасиеттерді қалыптастырған, шығармашылық жағынана дамыған жеке тұлға тәрбиелеу» делінген, бұл бағдарламаның мақсаты екендігі бәрімізге белгілі. Жауапкершіліктің биігінен көрінуі де жас ұрпаққа берілетін білім сапасын мейілінше арттыруды қажет етеді. Ал білім сапасын артыру, оның деңгейін әлемдік білім кеңістігіндегі стандарттарға сай келтіру, түптеп келегнде, мұғалімге, оның кәсіби құзырлығына, әдістемелік біліктілігі мен шеберлігіне тікелей байланысты. [7, 16 б]Өзекті мәселелердің бірі болып отырған «Қазақстан - 2030» жолдауында да, «Білім туралы» заңда даоқушыларды шығармашылықпен қалыптасқан және жеке тұлға ретінде оқытып, дамыту қажеттілігі айтылған. Бастауыш мектептің алдындағы шешімін күтіп тұрған басты мәселелер, ғалымдардң пікірінше, оқушыларды дамыта оқыту, яғни оқушының оқу

115

әрекетінің қалыптасуы, оқуға деген ынтасының артуы. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан - жақты маман болу мүмкін емес. Сол себепті бастауыш сыныптарда 12 жылдық білім беруге толық көшудің алдында оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын меңгеру керек. [7, 6 б]Қорытындылай келе, мұғалім кез келген педагогикалық іс-әрекетте оқушыны және өзін-өзі дұрыс ұйымдастыра білсе екеуіде жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті тұлға болып шығады. Қолданылған әдебиеттер:1. Р. А. Бексұлтанова. 12 жылдық білім беруге көшу жағдайында // 12 жылдық білім. А., 20062. А. Б. Хайруллина. Оқушының интеллектуалдық икемділігі // 12 жылдық білім. А., 20063. З. Ж. Әділбекова. 12 жылдық білімге көшу //12 жылдық білім. А., 20064. Ү.Б. Жексенбаева. 12 жылдық білім берудің құрылымдық – мазмұндық ерекшеліктері //12 жылдық білім. А., 20065. К. Ж. Аганина. Құзыреттілік тұрғылар негізінде білім мазмұнын жетілдіру //12жылдық білім. А., 20066. Л. Н. Хабарова. Кілтті құзыреттіліктер. //12жылдық білім. А., 20067. Г. Ж. Наменова.12жылдық білім беру жүйесіне көшу //12жылдық білім. А., 2008

* * * * *РЕСПУБЛИКАЛЫҚ «ҚАУІПСІЗ ЖОЛ» АКЦИЯСЫ АЯСЫНДАҒЫ

МЕКТЕПІШІЛІК «ҚАМҚОР АНА» САЙЫСЫ(қазақ және орыс тілінде)

Сариева Гульжайна Сериикалиевна Мектеп тәлімгері Подстепный № 1 ЖОББМ

Мақсаты: 1.Оқушыларды жолда жүру ережесімен таныстыру .2. Жол қауіпсіздігін есте сақтауға, білуге жол ережесінің белгілерімен таныстыру3.Оқушыларды көшеде дұрыс жүріп, жол ережесін сақтауға тәрбиелеу.4. Баланың кешкі мезгілде қауіпсіздік шараларын сақтап отыруға үгіттеу5. Фликерлерді күнделікті өмірде дұрыс қолдану, киім үлгілері арқылы қауіпсіздік шараларын қолға алуЦель: 1. Проверить и закрепить знания правил дорожного движения на улицах и дорогах;2. Воспитывать у учащихся культуру поведения при соблюдении ПДД;3. Профилактика дорожно – транспортного травматизма.4. Практичное использование светоотражающих лент в одежде ребенкаШара барысы:Жүргізуші: Жол заңы дұрыс жүріп , абай болуды талап етеді. Жол тәртібін бұзба , ол қатер тудырады. Жолдың қалыпты қозғалысы көбінесе балалардың жол бойында қалай болса солай жүріп, доп қуалайтыны , шаңғы тебетіні , жүріп бара жатқан машинаға жабысатыны ,қалтарыстан жолға шығып келетін салдарынан бұзылады. Жол тәртібін бұзғандықтан кейбіреулер машина дөңгелегіне ілініп қаза тауып , кейбіреулері жарақат алады . Ал кейбіреулері өмірлік мүгедек болып қалады.Сондықтан әрбір оқушы мектепте оқылатын » Жолда жүру ережесі » тақырыбындағы сабақты мұқият тыңдап, әр сабақтан қорытынды жасап отыруға міндетті .Үлгілі , тәртіпті оқушы көшеде, жолда жүру ережесін ,заңын бұзбайды.Жүргізуші: Выполнение правил движения пешеходов - это элемент культуры поведения человека. Учитель рассказывает, что некоторые учащиеся думают, будто улице никто не обращает на них внимания, никто не замечает их, и поэтому можно вести себя так, как хочется - прыгать, бегать, шуметь, останавливаться группами на тротуарах. Это далеко не так, на улице следует вести себя так же, и в других общественных местах.Жүргізуші: Ал бүгін біздің оқушылар ата-аналарымен бірге сайысымыздың негізгі мақсаты фликерлер, яғни жарық ленталары арқылы киім үлгілерін ұсынады.Сайыстың қазылар алқасымен таныс болыңыздар: Жүргізуші: Одна из главных целей сегодняшнего конкурса - использование светоотражающих лент (фликеры) в повседневнойт одежде. И так, приглашаем на сцену конкурсантов и их мам!!!Жүргізуші: Пока наши конкурсанты готовятся, хочу задать вопросы зрителям:12) Как называется основная дорога пешехода? (тротуар)2. Можно ли перебегать дорогу перед близко идущим транспортом?( Нет)3. С какой стороны нужно обходить автобус (Сзади).4. Какие виды транспорта, кроме наземного, вы еще знаете? (Подземный, водный, воздушный)5. Место ожидания автобуса? (остановка)что из перечисленного относится к маршрутному средству: трактор, автобус, грузовик? (автобус)6. Каких дорожных знаков не бывает: запрещающих, регулирующих, предупреждающих, предписывающих? (регулирующих)7. Место движения транспорта? (дорога)8. Какие пешеходные переходы вы знаете? (подземный, наземный, надземный)9. На какой сигнал светофора можно перехолить улицу? (зеленый)10. Человек, управляющим транспортным средством? (водитель)Наши следующие конкурсанты:Жүргізуші: Енди көрермендерімізге арналған сұрақтарға кезек беремізЖұмбақтар1. Көліктің қаншасын үстінен өткізген,Іргеден басталып , алысқа жеткізген.(Жол)2. Жоқ өзінде бас та , ауызда да , құлақ та ,Бақырайған үш көзі бар бірақ та. (Бағдаршам)3. Арқаным бар тым ұзын,Ала-алмайсың бір үзім.

116

Табыңдаршы, балалар,Бұл жұмбақтың шешуін.(Жол)4. Өзі сөйлей білмейді,Бірақ «Тоқта, жүр !» дейді.«Бағдаршам5. Ала таяқ ұстаған, Жол тәртібін нұсқаған. Өміріңді күзеткен) Ысқырықпен түзеткен.(Милиционер,6.Көше бойлап аяңдайдыАдам тасып аялдайды (Автобус)Жүргізуші: Назарларыңыз экранда болсын, жол ережесін білу және оны сақтау бәріміздің міндетіміз. Ата- аналардың балалары алдында сол ережелерді сақтап жүруі келешекте үлкен үлгі боларын түсіну керек. Мультфильм «Робокоп: Правила дорожного движения»Жүргізуші: На сцену приглашаем следующих участниковЖүргізуші: Доклад «Я заботливая мама», готовила Калугина Светлана, мама ученицы 1 класса Пока наше жюри принимает решения, к вашему вниманию презентация .Правила поведения на улице складывались в результате большого опыта жизни общества. Эти правила должны выполнять все учащиеся:

• по улице надо ходить подтянуто, умеренным шагом и только по тротуару или пешеходному переходу, придерживаясь правой стороны, чтобы не мешать другим;

• нельзя ходить в ряд по несколько человек или большой группой - это мешает другим;• при встрече с товарищем нельзя останавливаться для разговора на середине тротуара, надо отойти в сторону;• бросать бумажки, кожуру от фруктов и т.п. запрещается. Для этого есть урны и мусорные ящики, кроме того,

прохожие могут наступить на кожуру от фруктов, поскользнуться и упасть;• с наступлением первых заморозков нельзя кататься на тротуарах, превращать их в каток: пешеходы могут

поскользнуться и упасть;• в узких местах на тротуаре надо уступить дорогу взрослым;

• надо всегда быть внимательным к старшим, помогать им;• нельзя толкаться, из-за этого другие могут сойти на проезжую часть улицы и подвергнуть свою жизнь опасности;• если вы случайно толкнете кого-нибудь или наступите кому-нибудь на ногу, необходимо вежливо извиниться;• к людям, которые мешают пройти, обращайтесь со словами: «Пропустите, пожалуйста»;• если видите, что ваш товарищ или кто-либо из младших собирается нарушить правила движения, остановите их;• без разрешения дорожных органов и органов милиции нельзя проводить на дороге никаких массовых

мероприятий;• прогон скота через -дорогу разрешается только в специально установленных местах;• на территории дороги (в полосе отвода) запрещается пасти скот;• нельзя разводить огонь на территории дороги (в полосе отвода) и ближе 100 м от деревянных мостов;• если вы увидите на дороге или искусственных сооружениях (мостах, туннелях и т.п.) неисправности, угрожающие

безопасности движения, немедленно сообщите об этом дорожным органам и органам милиции.• надо беречь зеленые насаждения вдоль дороги, снегозащитные устройства, дорожные знаки и указатели. Жүргізуші : Енді, бүгінгі сайысымызда өз мәресіне жетіп келеді. Әділқазылар алқасының шешімімен таныс болыңыздар. Назарларыңызға «Жас жол полициясы» тобының дайындаған флешмобын ұсынамыз.Жол ережесі бойынша жадынамалар таратылды.Жүргізуші: Сайысқа қатысқан, шараға ат салысқан ата – аналарға, ұстаздарға және оқушыларға үлкен алғыс білдіреміз, назрларыңызға рахмет. Келесі кездескенше сау болыңыздар!

* * * * *Алматы облысы, Жамбыл ауданы

Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО КММТәрбиешісі: Саттыбаева М. Т.

Білім беру саласы Қатынас

Тақырыбы Жж дыбысы және әрпі.Сілтемелер Сауат ашуНегізгі мақсат Жж дыбысы және әрпі туралы түсінік қалыптасады. Жж әрпінің элементтерімен танысады.

Ж дыбысы сөздің басында , ортасында, соңында келетінін ұғынады.Күтілетін нәтиже Ж ж әрпінің жазылуы мен айтылуына мән бере отырып, дұрыс жазуға үйренеді. Ж ж

дыбысы бар сөздерді айтады және Ж ж дауыссыз дыбыс екенін ұғынады. Жж дыбысының сөздің басында, ортасында, соңында келетінін ажыратады.

Пәнаралық байланыс Музыка, тіл дамытуКіріспе Тәрбиешінің іс-әрекеті Тәрбиеленушілердің іс-әрекеті.

-Амансыңдар ма,балалар! Мен сендермен кездескеніме қуаныштымын. Енді барлығымыз мына өлең жолдарын бірігіп айтайық.

Достарды біз қолдаймыз Қиын шақта қорғаймыз, Біздің топта ұл-қыздар, Тату-тәтті ойнаймыз!

117

БілуОй қозғау

Сабағымызды жұмбақ жасырудан бастайық.1. Жазда т рып жо ары, ұ ғК зде жерге онады.ү қ2. Ішіне тама салын ан,қ ғ Есігі мы тап жабыл ан. қ ғ

Жапырақ

Жұмыртқа

-Жапырақ, жұмыртқа сөзі қай дыбыстан басталып тұр?-Суреттен Ж дыбысынан басталатын басқа заттардың атауларын ата. Атаған сөздерді буынға бөл.

Жапырақ, жастық, жалау, жалқау т.б. Сөздерді буынға бөледі.

Түсіну Ж әрпінің баспа және жазба түрімен таныстыру. Ж дыбысын хормен айту.Ж қандай дыбыс?Жж әрпінің элементтерімен таныстыру.

Ж дыбысы бар сөздер айтып, буынға бөледі.Ж-ж-жұяң дауыссыз дыбыс. Ауада жазады.

Қолдану Оқулықпен жұмыс:Жа жу жо жәЖа-па-лақ жа-пы-рақ жа-лау

Әліппе дәптермен жұмыс. Үлгі бойынша Ж әрпінің жазба түрін жазады.

ЖА,ЖЫ буындарына назар аудар. Сурет атауы дұрыс оқылуы үшін қай буынды таңдаған жөн? Артық буынды сызып таста.Жа Жа лау ланЖы Жы

Сергіту сәті «Қызыл өрік» биі (3 мин)Талдау «Жоғалған әріп» ойыны.

о л б а р ы сы л қ ы

а п ы р а қа л а у

Тіл дамыту. Бүлдіршіндер хормен айтады. Жа-жа-жа- жалауЖу-жу-жу-жусанЖы-жы-жы- жыланЖ -ж -ж - ж шікә ә ә ә

Жинақтау «Ойлан, тап» ойыны.

Мұқтаж, жасыл, ажар, жүрек, әже, жаға, ұжым, тәж, қажы, Олжас, Жадыра, жігерлі, жаңбыр, ақжарқын, жас, жидек, қожа, ожау, жайлау.Анаграмма

• Жыл мезгілі• Сырт киімде болады немесе өзен, көлдің жиегі.• Матадан қиып тігілген арнайы ту секілді белгі.• Түйе сүйсініп жейтін тікенекті өсімдік.• Талдарда болады.• Жыртқыш аң.

Бағалау -Бүгін қандай дыбыспен таныстық?-Ж қандай дыбыс?Біз үшін әр дыбыстың орны қандай?

Өз ойларын білдіреді.

Бағалау Формативті бағалауРефлексия Смайликтерді жапсырады.

Жамбыл ауданы, Мәтібұлақ ауылыМәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО КММ

бастауыш сынып мұғалімі Сауданова Жанат Жумашевна

Пәні Қазақ тілі 2 сыныпТақырыбы Сөйлем және оның түрлері. Лепті сөйлем 190-194 жаттығуСілтемелер Қазақ тілі «Атамұра» 2013 ж 71-72 бет

«Қазақ тілі» оқыту әдістемесі. Жалпы мақсаттар Графикалық, вербалдық (тілдік) түрде модельдеу арқылы лепті сөйлем туралы топтастырылған

118

ұғым қалыптасады.Оқыту нәтижесі Сөйлемнің түрлерін ажыратады. Лепті сөйлем туралы түсінік қалыптасады.Түйінді идеялар *Тапсырмалармен жұмыс жасауға ,талдауға үйренеді;

*Ұйымшыл болуға үйренеді;*Сыни тұрғыдан ойлауға үйренеді;*Өз беттерінше іздену арқылы белсенділігі артады;*Бірін-бірі бағалауды үйренеді.*Өзін-өзі реттейді,топ ережесіне бағынады.

Әдіс-тәсілдер Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер, СТО,АКТ-ны қолдану Оқушының жас ерекшелігіне қарай тапсырмалар бере отырып , дарындылықты анықтау, көшбасшылықты анықтай отырып ,оқушы жұмысын оқыту үшін бағалау мен оқуды бағалау арқылы бекіту.Диалогті оқыту.

Құрал-жабдықтар Интербелсенді тақта (Флипчарт)

Пәнаралық байланыс

Музыка,бейнелеу өнері

Тапсырмалар Шаттық шеңбері:-Сәлеметсіңдер ме,балалар! Мен сендерді көргеніме қуаныштымын,бәріміз қол ұстасып, дөңгелене тұрайық.Мұғалім Оқушы Әрбір адам? Туысым, досым, жұрағат.Әрбір сабақ? Үйрену, ұғу, ұлағат.Әрбір ісің? Тірлік, тірек, адамдық.Әрбір сөзің? Шындық, бірлік, адалдықОқушыларды топқа «.», «!» , «?» -деп топқа бөлу.

Білу «Ханның тағы» әдісі

Семантикалық картаТүсіну Қуаныш __________ әкем келді!

Бұйыру __________ тезірек!өкіну __________ кеше келсемші!Таңдану _________ әдемі сурет!

Қолдану 1-топ 190-жаттығу. Мәтінді мәнерлеп оқу. Әңгімеден лепті сөйлемдерді көшіріп жазу. Қалай жасалып тұрғанын анықтау.Әрі қарай жалғастырып айтып көр.2-топ 191–жаттығуды орындау. Сөйлемдерді тиісті тыныс белгілерін қойып көшіріп жазу.Әр сөйлем қандай мазмұнды білдіретінін айт.3-топ 193-жаттығу. Сөйлемдерге талдау жаса.

Сергіту сәті «Қызыл өрік» биі (3 мин)Талдау 192-жаттығумен жұмыс. Берілген сызбалар бойынша сөйлемдер құра.

. 1-топ? 2-топ! 3-топ

Жинақтау «Қайсы үйдің тұрғыны» ойыны.

Өсімдік көктейді Балам өркенің өссін Дала қандай аппақҚамшы деген не Кірпі қалай дыбыстайды Тұр орныңнанМіне , жігіт Сиыр өрістен келді ме Апам сиыр сауды

Білу Диалогті оқыту.1-топ «Нүкте мен Нүкен»2-топ «Сұраған мен Сұрау белгісі»3-топ «Ілебай мен Леп белгісі»

Бағалау «Басбармақ» әдісі арқылы бағалауҮйге тапсырма 194-жаттығу. Ереже жаттау.Рефлексия Смаликтер арқылы өз көңіл-күйлерін білдіру.

119

? !

Алматы облысы, Жамбыл ауданы Мәтібұлақ аулындағы орта мектеп МДШО КММ

бастауыш сынып мұғалімі Сауданова Жанат Жумашевна

Сыныбы 2Пәні Әдебиеттік оқу Сабақтың тақырыбы

М.Мақатаев «Қарттарды сүйем»

Сілтемелер Әдебиеттік оқу «Атамұра» 2013ж 141-142 бет «Әдебиеттік оқу» оқыту әдістемесі.

Жалпы мақсаты М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» өлеңімен , шығармашылығымен танысады. Мәтінінің мазмұны мен идеясы меңгереді. Шығармашылықпен жұмыс істеуді, ойлау шеберлігі мен сөйлеу мәдениеті дамиды.

Күтілетін нәтиже М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» өлеңімен , шығармашылығымен танысады. Мәтінінің мазмұны мен идеясын меңгереді. Үлкендерді құрметтеуді, бағалауды үйренеді.

Типі Жаңа сабақты меңгертуҚұрал-жабдықтар Интерактивті тақта (флипчарт)Көрнекілігі Слайд, бейнекөрініс, мультфильмСабақ кезеңдері Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Модуль

түрлері

Кіріспе бөлім

2 мин

3 мин

• Екі көзің не үшін керек? • Екі қолың не үшін керек? • Құлақ деген не үшін керек? • Жүрек деген не үшін керек? • Тіл мен жағың не үшін керек?

• Ал аяғың не үшін керек? Оқушыларды «Баба», «Шежіре», «даналар» деп топқа бөлу.

Жақсыларды көру үшін!Елге көмек беру үшін!Ақыл-кеңес тыңдау үшін! Жауларымнан қыңбау үшін!Ақиқатты айту үшін!Шетте жүрсем, туған жерге қайту үшін! Оқушылар «Ата», «Әке», «бала» деп топқа бөлінеді.

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

АКТ-ны қолдану

«Ханның тағы» әдісі бойынша өткен сабақты пысықтау.

Әр топтан 2 оқушыдан шығады. Қалған топтар сұрақ қояды.

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

Білу3мин

«Қарт» деген ұғымды қалай түсінесіңдер?«Қамбар батыр» туралы мультфильм көрсету.Қарт кісінің бойынан қандай қасиеттерді байқадыңдар?

Постермен жұмыс. өз ойларын білдіреді.Мультфильмді көреді. Қарт адамның басты қасиеттерін анықтайды.

СТО

АКТ-ны қолдану

См

Түсіну

5 мин

Оқулық-пен жұмыс

3 мин

Ақ сүт берген ананың Балада хақы көп болар. Ана деген мейірлі, Сыйлай гөр, балам, анаңды. Ата деген қадірлі, Сыйлай гөр, балам, атаңды.«Алпамыс жырынан»

Өлеңді 1-2 рет қайталап, жатқа айтады.

Ба

М.Мақатаев туралы бейнекөрініс көрсету.Кім туралы көрдіңдер?Алаштың ақберен ақыны М.Мақатаевтың «Қарттарды сүйем» өлеңімен танысамыз.

Бейнекөрініс көреді. Бүгінгі сабақтың тақырыбымен танысады. АКТ-ны

қолдану

Қолдану10 мин1-топ

2-топ

3-топ

Қарттарды сүйемМен қарапайым қарттарды сүйем! Не деген керім еді! Бабалардың баласы-қариялар Сиреп бара жатқандай көрінеді.Сақалыңнан айналдым, қарт-бабалар, Ұрпағыңа не айтарсың артта қалар? О, тірі шежірелер, қалдырыңдар, Қанеки, нелерің бар, салтқа жарар?Қанеки, нелерің бар, аталарым? Ұрпағыңа ұранғып апарамын. Сенімдерді ақтаймын, ақтаймын да, Сендердің мұрагерің атанамын.Мәнерлеп оқып беру.

«ДЖИКСО» әдісі Оқушылар өлеңді оқиды, мазмұнын түсіндіреді.

Өлеңді тізбектей оқиды.

Оқыту мен оқудағы жас ерекшелік

Ге

120

Талдау 3 мин

1-топ Өлеңнің авторы кім? Ол туралы не білесің? 2-топ Өлеңге сүйеніп, қарт ұғымына мағынасы жуық сөздерді тауып жаз. Ол сөздерді «Күн шұғыласына» орналастыр.3-топ Мұрагер дегенді қалай түсінесіңдер?

Постермен жұмыс.

баба, ата

шежіреқария

СТО Ба

Сергіту сәті Компьютерлік гимнастика Қимылмен орындайды 3 мин

Жинақтау5 мин

Қарттарым асыл қазынам,Қырда жүрсем сағынам.Сенімдеріңді ақтаймын,Салт-дәстүрді сақтаймын.

«Буреме» әдісі-------------- қазынам,-------------- сағынам.------------- ақтаймын,-------------сақтаймын.

Дарындылықты анықтау

Ек

Бағалау 2 мин

Оқушының шығармалығы (бейнекөрініс) Нұрайдың ата-әжесін қалай құрметтейтінін көрдік. Ал, сендер өз отбасындағы қарт ата-әжелеріңді құрметтейсіңдер ме?

Балалар өз ойларын ортаға салады. Оқыту мен оқудағы жас ерекшелік

Үйге тапсырма2 мин

М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» өлеңін жатқа айту.

Күнделіктеріне жазып алады

Бағалау 2мин Қорытынды бағаны хабарлау Өзін-өзі бағалау Оқу мен оқытуды бағалау

Рефлексия2 мин

Оқушылар толтырады.

Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер

Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ ағылшын тілі пәнінің

мұғалімі Сеитова Жанагуль Жаугашкановна

Өткізілген күні: 26.09.2015 Сабақ түрі: Сыныптан тыс іс-шараТақырыбы: «Super School Star»Мақсаты: оқушылардың ой-өрісін 3 тілде өткізілетін сайыс арқылы кеңейте отырып, тілдерге деген қызығушылығын арттыру.Қолданылатын көрнекі құралдар: Интерактивті тақта, суреттер мен постерлер.

Сайыс барысы:-Good afternoon, dear friends and teachers! Welcome to our party «Super school star»! This party is for the celebration of languages. As you know from the proverb – Knowledge is power, so our competition will check your knowledge about Kazakh, Russian, English languages.• Армысыздыр, құрметті көрермендер! Біздің «Super school star» сайысына қош келіпсіздер! Бұл сайыс тілдер мерекесіне орай тілдер апталығында өткізілуде. Ағылшын мақалына сай –«Күш - білімде» немесе «Білімді мыңды жығар, білекті бірді жығар» демекші, сайыскерлер өз білімдерін қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде сынамақшы. Ал, енді сайысымыздың шартымен таныстырайық: This competition consist of 4 levels:1. «The presentation» (сайыскерді зін- зі белгілі бір тілде таныстыруы).ң ө ө2.«The best of the best» (сайыскерді а ыл-парасатын аны тайтын с ра тар.)ң қ қ ұ қ3.“My language is…” (фразасын з та да ан тілінде жал астыру) ө ң ғ ғ4.«Super School Star» ( р сынып ертерек «жеребевка» дісімен ай тілде нер к рсететінін аны тайды.)Ә ә қ ө ө қNow, let me introduce you with students who are taking part in this game:

• The student of 11th grade-Ғалым Дамира• The student of 10th grade-Баркитова Жадыра• The student of 9th grade-Шайкенов Ермахан• The student of 9th grade-Толеген Айым

• The student of 8th grade- Оналхан ТурленGood luck, dear friends!1-сайыс - «The presentation» (сайыскерді зін- зі белгілі бір тілде таныстыруы).ң ө ө2-сайыс. «The best of the best» (сайыскерді а ыл-парасатын аны тайтын с ра тар.)ң қ қ ұ қ

121

«A Little About Everything» Quiz -сұрақтары1. “to be” етістігінің дұрыс формасын таңдаңыз. She … in the fifth form. A) are. B) is. C) am. D) were. E) been. 2. Етістіктің 2 формасын қойыңыз. Meet A) not meet B) meets C) meeted D) met E) meeting 3. Фразалық етістіктің дұрыс вариантын таңдаңыз: The teacher told us to … the blackboard. A) Look up. B) Look for.

C) Look after. D) Look at. E) Look. 4. Кері мағынасы бар сын есімді табыңыз A) postwar B) legal C) productive D) dramatic E) irregular 5. Мағынасы ұқсас мақалды таңдаңыз: Сойылды соңғы соққан жеңеді. 39. Better late than never. B) Busіness before pleasure. C) No paіns, no gaіns. D) Custom іs a second nature. 6. What is the most ancient monument in Great Britain? a) the Lower West Gate, b) Stonehenge, c) Hadrian's Wall, d) the Tower Gate.

7. What is M. Thatcher by profession? a) an engineer, b) a doctor, c) a chemist, d) a teacher.8. Who is the head of the government in the UK?a) Prime Minister, b) Queen, c) Speaker, d) Chancellor.9. Where is the Bank of England situated? a) in the West End, b) in the East End, c) in the City, d) in the South.10. What is English marmalade?a) apple jam, b) orange jam, c) sweets, d) a cake.11. The London Royal Opera House is called ... . a) Covent Garden, b) the National Theatre, c) "Old Vic" Theatre, d) the Barbican.12. The traditional English drink is ... . a) coffee, b) tea, c) cocoa, d) milk.13. The symbol of the US is ... .a) Union Jack, b) Uncle Sam, c) Big Ben, d) Pall Mall.14. The Colorado is ....a) in Africa, b) in North America, c) in South America, d) in Brazil.5. New England is ... .a) a separate country, b) part of Great Britain, c) part of the US, d) an island.3-сайыс- Фразаны жалғастыр: “My favorite language is…” (фразасын з та да ан тілінде жал астыру) ө ң ғ ғ4-сайыс: «The best of the best» ( р сынып ертерек «жеребевка» дісімен ай тілде нер к рсететінін аны тайды.)Ә ә қ ө ө қ

* * * * *С. Сейфуллин атындағы жалпы орта мектебінің

қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі Сейфуллаева Бұлбұл Оралбайқызы

а тарҚ ң 3-к н (28.01.2015ж)ү Сейфуллаева Б лб л Оралбай ызыұ ұ қСабақтың тақырыбы:

Жаңа педагогикалық тәсілдердің бірі - Диалагты оқыту

Жалпы мақсаты: Сабақ үрдісіндегі диалогтық оқытудың маңызын ажырату. Оқушыны дамытатын дағды мен қабілеттерді анықтау. Диалогтік оқыту түрлерін тиімді пайдалануға ықпал ету.

Күтілетін нәтиже:

1.Оқу үрдісінде диалогтық оқытуды қолданудың маңызын түсінеді;2. ЖАДА ұғымын сабақ үрдісінде қолдануды біледі;3. Сұрақты нақты қоюдың тиімділігін ұғынады, қолданады.4. Жаңа әдіс-тәсілдерді сабақта қолдануды үйренеді.

Түйінді идеялар: Коучинг – бұл білім алуға және дамуға мүмкіндік беретін үдеріс, сол арқылы мұғалімдер өздерінің кәсіби қызметін жетілдіретін болады. Білімді бірлесіп алуда олар тең құқылы серіктестер болып табылады. Қатысушылар сұрақ қояды және айтқандарын дәлелдейді.Тиімді сұрақ қою маңызды. Диалогтік оқу әдісін қарастыра отырып, жеке тұлғаны сыни тұрғыдан ойлауға жетелеу

Уақыты Коуч әрекеті Қатысушылар әрекеті Бағалау0930-1015 2минут Қатысушыларды қарсы алу Қалаған орындарына отырады Коуч сырттай

бақылайды3минут Топқа бөлу (Жүректелген лента

арқылы "Шаттық шеңберді" құрады.1 топ -Сіз жаңашыл ұстазсыз;2 топ - Сіз зерделеуші ұстазсыз;3 топ - Сіз қарым-қабілетті ұстазсыз;4 топ - Сіз бағыттаушы ұстазсыз; Топ ережесімен таныстыру.

Жүректелген лента бойынша топқа бөлінеді

Коучингке қатысушыларға бағыт беріледі

122

5 минут " Fila" әдісі1) Диалог дегеніміз не?2) Диалогтік оқыту оқушыға не береді?3) Диалогтің мұғалім үшін маңызы қандай?4) Сіз диалогтік оқытуда сұрақ қою маңызды деп ойлайсыз ба?

Өз тәжірибелеріне сүйеніп топтық жұмыс жүргізу

Сырттай бақылау, бағыт беру

Ой шақыру

5 минут Презентация арқылы таныстырылым. Слайдтар бойынша әңгімелесу әдісін зерттеген Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгімелесудің үш түрі кестесіне мұғалімдердің назарын аудару.

Таныстырылымды көреді, әңгіме түрлерін анықтайды, деректерді талқылайды

Сырттай бақылау

3 минут Сергіту сәті. "Желсіз түнде жарық ай"Мозаика, опера, реп түрінде ән айту.

1 топқа - мозаика 2 топқа - опера 3 топқа - реп 4 топқа -

Бірге қимылдау, сырттай бақылау

14 минут 1-тапсырма "Джиксо"әдісі-"Алдар көсе мен Басқа планеталық "бейнежазба көрсетіледі. Көрсетілген бейнежазбаға сәйкес мұғалімдерге сұрақ қою арқылы тақырыпты ашу.

Әңгімелесу әдісінің үш түріне сәйкес:1-топ әңгіме-дебат құрастырады2-топ кумулятивтік әңгіме құрастырады3-топ зерттеушілік әңгіме құрастырады

Мадақтау, смайликтер беру

5 минут "Ақылдың 6 қалпағы"әдісі " Оқыту мен оқуда диалогтік оқудың маңызы қандай?"

Әріптестерім 6 қалпақты киіп әр ой айтады.

Мадақтау, смайликтер беру

Мағынаны ашу

4минут "Кір жаятын жіп" әдісі арқылы адам бейнесіне осы кері байланыс жазады.Кері байланыс жүргізу• Бүгінгі сабақ несімен ұнады?• Нені үйрендіңіз?• Неден қиналдыңыз?• Кімге көмектестіңіз?• Көңіл –күйіңіз қандай? - Нені білгіңіз келеді?

Рефлексия жазады Өтілген сабақты формативті бағалайды

Алматы облысы Жамбыл ауданыМәтібұлақ ауылындағы орта метебі МДШО КММ

Тәрбиешісі: Смагулова Карлыгаш Серикбаевна

Білім беру саласы: Қатынас Оқу іс-әрекеті: Сауат ашуТақырыбы: Т т дыбысы және әрпіСабақтың мақсаты: 1. Т дыбысы туралы түсінік беріледі.Сөйлеу тілінің дыбыстық ерекшелігін меңгереді.Сөйлеу тілін жетілдіреді.Ұқыпты, таза,көркем жазуға дағдыланады. Күтілетін нәтиже: Т дыбысы туралы түсінік қалыптасады. Т дыбысынан басталатын сөздерді айтып, буынға бөледі. Т әріп элементтерімен танысып, Тт әрпін жазады. Құстарға қамқорлықпен қарайды. Үлкеннің айтқан тілін алып, бөгде адаммен сөйлеспеу керек екенін түсінеді.Сабақтың көрнекілігі: Дидактикалық материалдар, суреттер, текше әріптер.Сабаққа қажетті құралдар: Интерактивті тақта.Сабақтың әдіс-тәсілі: Түсіндіру, көрсету, сұрақ-жауап, ойын.Пәнаралық байланыс: Көркем әдебиет, тіл дамыту, музыка, бейнелеу өнері

Сабақтың барысыКіріспе бөлім: Шаттық шеңбері: К н шуа ын жинаймын,ү ғ Достарыма сыйлаймын. Ерте-ертеде бір кішкентай қыз болыпты. Оны Қызыл телпекті қыз деп атапты. Анасы оған бір күні:-Қызым, әжеңе барып, денсаулығын біліп, мына бәлішті апарып бер. Тек орманда абайла, еш жерде кідірме және ешкіммен әңгімелеспе,-дейді. Қызыл телпекті қыз сол сәтте әжесіне аттанып кетеді. Ол анасының айтқанын ұмытып, орманға қарай бұрылады. Енді қалың орманнан өту үшін мына тапсырмаларды орындап жіберейік.Өткен дыбыстарды атап, дауысты және дауыссыз екенін ажырату.Негізгі бөлім: Бастайды ол «таңды» да, Бастайды ол «талды» да. Келіп тұрған қай әріп,

123

«Тау» мен «тастың» алдында? (Т). Қане ,балалар бәріміз бірге Т дыбысын айтып көрелік. Балалар, бүгін біз «Т» дыбысы және әрпімен танысамыз. Жаңа сабаққа дайындау.Тасбақаға отырып, Кездік орман даланы.Бізді көріп секіріп,Тиін қашып барады. -Тиін, тасбақа сөздері қай дыбыстан басталып тұр?Балалар, бүгін біз Тт дыбысы және әріпімен танысамыз Т әрпінің баспа және жазба түрімен таныстыру.Тиын, торт, таңқурай сөздерін буынға бөлу және Т т дыбысына сөздер айту (торғай, тарақ, тауық т.б.) Қызыл телпектің алдынан қасқыр шығады.- Қызыл телпекті қыз, қайда барасың?-деп сұрайды ол.-Мен әжеме барамын,-деп жауап береді қыз.-Әжең қада тұрады?-Алда көрініп тұрған диірменнің арғы жағында тұрады. Қасқыр қысқа жолмен жүгіріп кетеді де, Қызыл телпекті қыз ұзын жолмен жүреді. Қызыл телпекке мына Тт әрпінің элементтерінің жазылуына көмектесейік. Т дыбысы-қатаң дауыссыз дыбыс. Ол Тт әрпімен белгіленеді.Т әрпін ауада жазу. Әліппе дәптермен жұмыс:(Үлгі бойынша т әрпінің жазба түрін жазу). Қызыл телпек жол бойы көбелектерді, гүлдерді қызықтайды, гүл тереді. Ал енді біз Қызыл телпек гүл теріп қызықтап жүргенде , біз сергіту сәтін жасап жіберейік. Енді балалар, Қызыл телпекті қыздың жолын жалғастыруға көмектесейік. Мына суреттердің атауларын тауып, қай заттың атауы Тт дыбысынан басталады? Сол суретті шеңбер ішіндегі т әрпімен байланыстыр. Міне, балалар, осы кезде қасқыр Қызыл телпектің әжесінің үйіне келіп алады.-Тоқ-тоқ!-деп есікті қағады қасқыр.-Бұл кім?- деп сұрайды әжесі.-Бұл мен, Қызыл телпекті қызбын ғой,-деп жіңішке дауыспен жауап береді қасқыр.-Жіпті тартсаң, есік ашылады дейді әжесі. Қызыл телпектің әжесін құтқарып алу үшін оқып үйренейік. АТ, АТА, ОТ, ТУ, ТАУ.Суретпен жұмыс.-Балалар, суреттен нені көріп тұрсыңдар? (тоқылдақ, түлкі)-Тоқылдақ қандай құс?Тоқылдақты орман емшісі деп атайды. Тоқылдақтың табысы. Тоқ!Тоқ!Тоқ «Жоқ!...» Жым-жырт. Тоқ!Тоқ!Тоқ! «Жоқ!..»

Жым-жырт. Тоқ!Тоқ!Тоқ! «Оһ!... Мың құрт!...»

Қызыл телпекті қызды қасқырдан құтқару үшін, мына суреттерден ден тоқылдақты тауып бояп жіберейік. Екінші тапсырмамыз «Жоғалған әріптер» ойыны. Өлең жолдарын жатқа айтайық. Тұлпарға мініп, Тау-тастан өттім,Ту ұстап жүріп, Туған жер кездім.Қортынды бөлім: Осы кезде үйдің жанынан отыншылар өтіп бара жатады. Олар шуды естіп үйге жүгіріп кіреді. Енді отыншыларға қызыл телпек пен әжесін құтқару үшін мына сұрақтарға жауап беріп жіберіңдер. -Т қандай дыбыс? -Дауыссыз дыбыстарды қандай түспен белгілейміз? Міне, балалар, сендердің көмектеріңмен қызыл телпек пен әжесі аман қалды. бүгінгі сабаққа жақсы қатысқандарың үшін сендерге көп-көп рахмет!Бағалау : Формативті бағалау

* * * * *Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы

«№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Текебаева Маржан Болатовна

6-сынып Сабақтың тақырыбы: Морфологиядан өткенді қайталауСабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Морфология тарауынан алған теориялық білімдерін жүйелеу. Оқушылардың сөздің түрлері, сөз таптары бойынша алған білімдерін бекіту.2. Дамытушылық: Оқушылардың білім, білік дағдыларын қалыптастыру, лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту.3. Тәрбиелік: Адамгершілік ізгі қасиеттерге, отаншылдыққа тәрбиелеу.Сабақтың түрі: қайталау сабағы Сабақтың типі: білім, білік дағдыларын қалыптастыру.Сабақтың әдіс-тәсілдері: сатылай кешенді талдау, деңгейлеп саралай оқыту технлогиясыКөрнекі құралдар: суреттер, кестелер, интербелсенді тақтаПәнаралық байланыс: Әдебиет, психологияСабақтың барысы: І. Ұйымдастыру. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңіҮйге берілген жаттығу жұмысының орындалысын тексеріп өтіп, морфология тарауы туралы сұрақтар қою.

124

ІІІ. Морфология саласы бойынша тапсырмалар мен жаттығу жұмыстары1-де гей. Міндетті, о ушылы де гей.ң қ қ ң272-жаттығу.Төменде берілген сөздерді (жалаң немесе күрделі тіркес күйінде) пайдалана отырып, түрлі сөйлем мүшесі есебінде қолданып, сөйлем құраңдар. С уле, пейіл, о ы ан, тамаша, жа ын, жар .ә қ ғ қ қ274-жаттығу «Жаз жұмбақтары» тақырыбында өсімдік, табиғат құбылыстары, жәндіктерге қатысты өз жұмбақтарыңды ұсыныңдар.

К белек, кірпі, бал арасы, инелік, о ыз, мырс а.ө қ ң құ қ

• Балалар, жоғарыда келтірілген жұмбақтардың шешуі болып табылатын жәндіктерге қашан жан бітеді?• Көктемде.• Көктем мезгілі туралы өз ойларыңды ортаға салыңдаршы.• Көктем – жыл мезгіліндегі ең тамаша,ең қызыққа толы мамыражай

мезгіл. Сондықтан да маған мезгілдердің арасынан көктем ерекше ұнайды. Қыстың соңғы айларында күн жылып,сай-саладан су ағып, жер көгереді, алыс жақтан құстар ұшып келеді, жан-жануарлар, жәндіктер қысқы ұйқысынан оянып, тіршілігін жаластырады. Жер бетіне алғашқы гүл бәйшешек гүлдейді. Ағаштар бүр жарып жапырақтанады. Бір сөзбен әлем жаңарып, жер ана жасыл көйлегін киеді.Көктемде төрт түлік төлдейді. Халық абыр-сабыр боп шуылдасып, бірін-бірі қонаққа шақырады, қыстан мал-жан аман-есен шыққанына қуанады.Бәйшешек гүл шыққан соң, жер беті әдемі болып кетеді. - Көктемде қандай мерекелер тойланады?- Көктемдей әдемі қыздар, аналар мерекесі тойланады. Сондай-ақ Ұлыстың ұлы күні Наурыз да бар. Бұл күні күн мен түн теңеледі.- Ендеше келесі мәтініміз осы мереке жайлы болмақ.2-де гей. Алгоритмдік де гей.ң ң270-жаттығу. 12. Мәтінді мәнерлеп оқып шығу.13. Наурыз мерекесі туралы әңгімелесу. 14. Қарамен жазылған сөйлемдерге морфологиялық, синтаксистік талдаужасату.Үлгі: Алтынай баласының арнайы келіп оятқанын жақсы көретін.39. Морфологиялық талдау: Берілгені: АлтынайІ.Құрамына қарай күрделі; екі құрамдыІІ. Тұлғасына қарай туынды түбір: бірігу арқылы: Алтынᴖ +ай ᴖ (Анал.лық / синт.тік тәсіл) арқылы-Лек. мағынасы адамға қойылған атау + Гр. мағынасы а) лек.мағ.жалқы. жас.-Зат есімә) катег.лық гр мағына: Алтынай-кім?А.с. атауыштық мағынаб) ØСұрағы кім?З.е. мағына жалқы, жанды, деректі, нақты40. Синтаксистік талдау:Берілгені: Алтынай баласының арнайы келіп оятқанын жақсы көретін.І. Айтылу мақсатына қарай хабарлыТыныс белгісі: нүкте - . Көңіл күйге қатысты: лепсіз.Болымсыздыққа қатысты: болымдыІІ. Құрылысына қарай: жай сөйлем; а) жайылма ә) толымды б) жақтыСөйлем мүшелері: 1. Не істейтін? – жақсы көретін.– күрделі, етістікті, есімше тұлғалы- Жақсы көретін кім? – Алтынай - күрделі, зат есімді, атау тұлғалы- Нені жақсы көретін? - оятқанын-тура толық., дара, етістікті, т.с. □ тұлғалы- Қалай оятқанын жақсы көретін?– келіп - қимыл-сын пысық.,дара, етістікті, көсемше^ тұлғ.

125

- Қалай оятқанын жақсы көретін? – арнайы – мақсат пысық.,үстеулі, дара, түбір тұлғалы - Кімнің оятқанын? – баласының– дара, зат есімді, і.с.□тұлғалы 3-де гей. Эвристикалы де гей.ң қ ң«Морфология» сызбасын толтыру

МОРФОЛОГИЯСӨЗДІҢ ТҮРЛЕРІ

Сөз таптары сұрақтары түрлері құрамы, тұлғасыатауыш сөздер

одағай сөздер

көмекші сөздер

4-де гей. Шы армашылы де гейң ғ қ ң«Наурыз – к гілдір к ктем белгісіө ө » деген тақырыпқа әңгіме жазыңдар.ІV. Бекіту кезеңі «Морфология» терминіне ассоциация тауып жазу V. Үй тапсырмасын беру кезеңі1. «Наурыз – көгілдір көктем белгісі» деген тақырыпта жазған әңгімелеріндегі бір сөйлемге морфологиялық талдау жасау;2. Ұлыстың ұлы күніне арнап сурет салу немесе слайд-шоу әзірлеу. VІ. Бағалау кезеңі

№ Оқушының аты-жөні 1-деңгей 2-деңгей 3-деңгей 4-деңгей Бағасы1.2.

Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы. № 49 жалпы орта мектептіңФизика пәнінің мұғалімі. Төлепова Қалбибі Батырбайқызы

Сабақтың тақырыбы: Архимед күші.Сабақтың мақсаты: Білімділік: Архимед күші, Архимед заңы, сұйық ішіндегі кері итеруші күштің қандай физикалық шамаларға байланысты екендігін білу. Тақырып бойынша есеп шығаруға дағдылану, өздерінің ойлау қабілетін, алған білімдерін тиянақтап дамыту.Дамытушылық: Сұйық ішіндегі, сұйыққа батырылған денеге кері итеруші қысым күші туралы білімдерін, оқушылардың өзіндік ойлау белсенділігі мен танымдық қызығушылығын дамыту.Тәрбиелік: Сабақ барысында оқушылардың дербестігін, пікір алмасуға, шығармашылық өздігінен білім алуға тәрбиелеу.Сабақтың түрі: Аралас сабақ.Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ – жауап, есептер шығару.Сабақтың көрнекілігі: Штатив, динамометр, Архимед шелегі. Архимед күшінің теориялық тұжырымдамасы жазылған плакаттар,Сабақтың барысы:І.Ұйымдастыру кезеңі.1.Оқушылармен сәлемдесу.2. Оқушыларды түгендеу.3.Сабаққа көңілін аудару.ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.1. Атмосфераның негізгі қабаттары қандай?2. Атмосфералық қысым таулы жерлерде жазықтағыдан гөрі неге төмен болады?3. Атмосфералық ауа қысымынан жоғары немесе төмен болатынқысымды өлшеуге арналған құралдар қалай аталады?4. Манометрлердің қандай түрлерін білесіңдер?5. Манометрлердің жұмыс істеу принципі қандай заңға негізделген?6. Ашық сұйықтық манометр қалай жасалған және қалай жұмыс істейді?7. Металл манометр қалай жұмыс істейді?8. Сфигмоманометр не өлшеуге арналған құрал,оның құрылысы қандай?

126

9. Сорғылардың құрылысы, жұмыс істеу принципі қандай?10. Атмосфераның қысымы бойынша тікелей биіктікті өлшеуге арналған құрал қалай аталады?-Қане балалар, ойын ойнайық. Ойын: «иә» немесе «жоқ» 1.Барометр- ысым айырымын лшеу шін олайлы аспап.қ ө ү қ2.Техникада к бінесе с йы ты , газды немесе буды ысымын лшеу шін метал манометр-Бурдон манометрі депө ұ қ ң ң ң қ ө ү аталады.3.Атмосфералы ысымны рекетіне негізделген рыл ылар а сор ылар жатады.қ қ ң ә құ ғ ғ ғ4.Сфигмотанометр- адамны ан айналым ж йесіндегі ысымды лшейтін рал.ң қ ү қ ө құ5.Шприцті рекеті Паскаль за ына негізделген.ң ә ңІІІ. Жаңа сабақ. Біз күнделікті тұрмыста,айналамызда суда жүзіп жүретін денелерді көптеп кездестіреміз. Мысалы, кемелердің, қайықтың, салдың суда жүзуі т.с.с. Сонда денелердің сұйықтықта жүзу себебі неде? Адам аздап малти білсе, су оның жүзуіне ықпал етеді. Бұдан,су өзіне батырылған денеге әрекет етеді деп айта аламыз.Сұйыққа батырылған денеге әрекет ететін бұл ығыстырушы күштің шамасы дене мен сұйықтың қандай сипаттамаларына байланысты болатынын қарастырайық. Бұл күштің мәнін тұңғыш рет ертедегі грек ғалымы Архимед есептеп шығарған.Архимед (б.з.б. 287-212) Ежелгі Грекияның ұлы ғалымы, математигі, механигі. Ол Сицилия аралындағы Сиракуз қаласында туып, сонда өмір сүрген. Архимед астроном Фидийдің баласы деген жорамал бар. Архимед сол замандағы ірі мәдениет орталығы - Мысырды аралап, александриялық ғалымдардан, солардың ішінде Конон мен Эратосфеннен білім алған. Оның математикалық еңбектері өз заманынан озық болған. Архимедтің көптеген математикалық еңбектерінің ішінен қисық сызықтардың ұзындықтарын, әр түрлі фигуралар мен денелердің көлемін және беттердің ауданын есептеу ерекше орын алды. Архимед рычаг заңын, суда өлшеу арқылы қорытпаның құрамын анықтау тәсілін тапқан, өз атымен аталған гидростатика заңын ашқан, жер суаратын механизмдерді, жүк көтеретін рычаг жүйелері мен блоктарды, тас ататын, қамал бұзатын соғыс қондырғыларын, т.б. ойлап шығарған.Архимед туралы аңызАңыз бойынша, бұл заңның ашылуына себепкер болған Сиракуз патшасы Гиерон болған екен. Ол Архимедке зергер жасаған өзінің тәжінің таза алтыннан немесе алтын мен күмістің қоспасынан жасалынғанын анықтауды тапсырады.Бұл есепті шеше алмай, Архимед көп күн әуреленді.Бір күні толтыра су құйылған ваннаға түскен кезде кенеттен ойына әлгі есептің шешуі келген екен дейді.Өзінің ашқан жаңалығына шаттана қуанған ол «Эврика!» (Таптым!) деп Сиракуз көшелерінің бойымен айғайлап жүгірген екен.Сірә,жаңалық ашқан адам ерекше бір сезімге бөленетін болар.Архимедтің ашқан жаңалығының мән-мағынасын түсіну үшін қарапайым тәжірибе жасап көрейік.Ол үшін динамометрге жүкті ілеміз нұсқаушы — бағдаршасы бар серіппе де жарайды. Бағдаршаның көрсетуін есте сақтап жүкті суға түсіреміз (динамометрден ажыратпай). Біз бағдаршаның салмақтың азайғанын көрсеткенін көремізFА = Р0 — Рс сұйық.Сондықтан сұйықтың ішіндегі қандай да бір денеге әсер ететін Архимед күшін анықтау үшін, бұл денені ауада және сұйықта өлшеп, алынған мәндерінің өзгерісін анықтаймыз.Сонымен ,сұйыққа батырылған денеге осы денені сұйықтан ығыстыратын күш әрекет етеді.Міне осы Архимед (кері итеруші) күші болып табылады. Егер суға ауа толтырылған допты батырып, жіберіп қалсақ, онда ол доптың сол сәтте қалқып шығатынын көреміз. Тығынмен де, ағаш бөлігімен де осы құбылыс байқалады. Олардың қалқып шығуына не әсер етіп отыр?Суға батырылған денеге түсірілген барлық күшті бір (тең әсерлі) күшпен ауыстырамыз. Бұл күш жоғары бағытталған, оны кері итеруші күш немесе Архимед күші деп атайды (Ең алғаш осы күштің бар екенін және оның неге тәуелді екенін Архимед анықтады). 2, б-суретте осы күш FА деп белгіленеді. Енді архимед күшінің сан мәні неге тең соған тоқталсақ.Тәжірибе жасайық (3-сурет) 1 серіппеге кішкентай шелек (қаушақ) 2 және цилиндр формалы денені 3 ілейік. Штативтегі көрсеткіш-тілшенің орнын белгілейміз (3, a-сурет) де, денені су құйылған ыдысқа төгілетін түтікке дейін батырамыз. Бұл кезде суйықтың біраз бөлігін дене ығыстырып шығарады да ол стаканға төгіледі (3, б-сурет), оның көлемі дененің көлеміне тең. Осы кезде сұйыққа батырылған дененің салмағының азайғандығын серіппенің көрсеткішінің жоғары көтерілуі білдіреді.Біз жоғарыда сұйыққа батырылған дененің салмағы, кері итеруші архимед күшіне тең шамаға азаятындығын білеміз. Бұл шама дене ығыстырып шығарған сұйықтың мөлшеріне байланысты ма? Бұны анықтау үшін стакандағы сұйықты 2 шелекке құяйық. Көрсеткіш-тілшенің алғашқы орнына қайтып келгенін көреміз (3, в-сурет). Бұл дене ығыстырып шығарған сұйықтың салмағы, сұйыққа батырылған дененің қанша салмақ жоғалтқанына тең екендігін көрсетеді. Сұйықтағы дененің салмағы сол дененің ауадағы салмағынан кері итеруші күш шамасына тең шамаға аз болады. Сондықтан біз қорытындылай келе мынадай тұжырымға келеміз:Сұйыққа батырылған денеге әсер ететін кері итеруші күш, осы дене ығыстырып шығарған сұйықтың салмағына тең болады. Бұл заңды Архимед ашқан, сондықтан оның есімімен — Архимед заңы деп аталады.Денеге әсер ететін Архимед күші FА төмен қарай әсер ететін салмақ күші mg-мен теңеседі. (мұндағы mс — берілген дене көлеміндегі сұйық масасы):Бірақ салмақ күші mcg ығыстырылып шығарылған сұйықтың салмағына Рс тең. Сонымен FA= Рс тең. Сонымен FA= Рс тең екені дәлелденді. FА=mcg (1)(1) формуласын басқа түрде жазуға болады. Сұйықтың массасы mс оның тығыздығы ρс мен Vс көлемінің көбейтіндісіне тең екенін ескеріп: FА = ρcVcg (2)Vc — ығыстырылып шыққан сұйық көлемі.Бұл көлем дененің сұйыққа батып тұрған бөлігінің көлеміне тең болады. Егер дене сұйыққа толығынан батып тұрса, онда сұйық көлемі дене көлемімен V бірдей болады, ал егер жарты бөлігі батып тұрса, онда дене көлемінен V аз болады .(2) формула газдардағы архимед күші үшін де дұрыс орындалады, тек бұл жағдайда газ тығыздығы мен ығыстырылып

127

шыққан газдың көлемі, сұйық орнына алынады.Жоғары айтылғандарды ескере отырып, Архимед заңын былай тұжырымдайды:Тыныштық күйдегі сұйыққа (немесе газға) батырылған кез-келген денеге сұйық (немесе газ) тарапынан кері итеруші күш әсер етеді, оның шамалы сұйықтың немесе газ тығыздығын еркін түсу үдеуімен сұйыққа (немесе газға) батып тұрған дене бөлігінің көлемінің көбейтіндісіне тең болады.Сұйықтықтың барлығында, әр түрлі тереңдікте әр түрлі гидростатикалық қысым болғандықтан Архимед (кері итеруші) күші тек суда емес, басқа да кез келген сұйықта әсер етеді. Одан басқа бұл күш газдарда да әсер етеді, осы себептен әуе шары, дирижаблі ұшады.ІV. Есептер шығару. Сапалық есептер:1 Неге өзен суына қарағанда ,теңіз суына жүзген жеңілірек?Жауабы: теңіз суы тұзды , тұзы неғұрлым көп болған сайын тығызырақ келеді.Архимед күші көбірек болады.2 Сүңгуір үйрек су бетінде қамыстың сабағынан ұя жасайды.Ұя су бетінде жел қалай соқса ,солай қарай жүзеді.Құстың ұясын су бетінде қандай күш ұстап тұрады.Ұяның пішіні мен көлемі туралы не айтуға болады?Жауабы: судың бетінде ұяға Архимед күші әсер етеді .Ұя пішіні ұяның салмағымен оған әсер ететін ығыстырушы күштен бірнеше есе аз болуы керек .3. Сүңгуір үйрек суда жақсы сүңгиді.Судың тарапынан әсер ететін ығыстырушы күшті ол қалай азайтады?Жауабы: Сүңгуір үйрек өзінің көлемін азайтуға тырысады , яғни қанаттарын денесіне қысып алады.4.Арқаңмен жүзгенде суда өзіңді жеңіл ұстайсың. Неге?Жауабы: Арқаңмен жүзген жеңіл , өйткені арқаның көп бөлігі суға батады да кері итеруші күшті көбейтеді.V. Жаңа сабақты бекіту.- Сұйық өзіне батырылған денеге неліктен төменнен жоғары қарай бағытталған қысым түсіреді?- Архимед күшінің пайда болуы қалай көрініс табады?- Архимед күші неге тең?- Архимед күші қандай шамаларға тәуелді?- Формуласын жаз?VІ. Бағалау. VІІ. Үйге тапсырма: Архимед күші.

* * * * * ТЕСТ ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ 2 КЛАСС С РУССКИМ ЯЗЫКОМ ОБУЧЕНИЯ

Туленова Зухра Оралхановна. Учитель начальных классовЧЛГ «Ай – Нур» Алматинская обл. Илийский р-н пос. Отеген батыр

Тест по русскому языку для учащихся 2 класса на начало учебного годаФамилия, имя__________________________________________________Класс _________________________________________________________

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Всего баллов Отметка

40. Закончите фразу:13) Слова переносятся по____________________________________________14) Подчеркните те слова, которые разделены для переноса неверно:Д-ень, сте-пи, о-рех, паль-чик, ма-йка.41. Закончите правило. Чтобы проверить безударный гласный, надо изменить слово так, чтобы безударный гласный_____________________________________________________ Выберите из скобок и вставьте пропущенные буквы. Напишите проверочные слова.В…лна (а,о)_______________________________р…са (о,а)____________________Р…ка (е,и)________________________________п…нёк (е,и)___________________М…ря (о,а)_______________________________б…нты(е,и)___________________Сл…ды (е,и)______________________________д…ска(о,а)___________________42. Закончите правило. Чтобы проверить парный согласный на конце слова, надо изменить слово так, чтобы после согласного стоял____________________________________________Исправьте ошибки, если они есть:Арбуз, клюв, круг, рукаф, пруд, ёж, волос.43. Исправьте ошибки, если они есть:Я учусь во втором классе. Лублу читать расказы о жывотных.44. Выберите и обведите из двух групп букв ту группу, которая является частью алфавита:• К, л, м, н, о, п, р , с, т;• К, л, у, о, х, р, ц, я, ю.45. Прочитайте слова и впишите их номера на нужную строку:• Сидоров. 2) Москва. 3) Ира. 4) Петровна. 5) Волга. 6) Дружок.Эти слова являются:А) названиями городов, рек_______________________________________Б) кличками животных _______________________________________В) фамилиями, именами, отчествами людей_________________________46. Вставьте на месте пропусков нужные предлоги:Мышь осталась___________ хвоста,

128

Вырываясь ______________ кота.47. Подчеркните слова , обозначающие название предмета, действие предмета, признак предмета.Серебрится ячмень колосистый.48. Подчеркните главные члены предложения:Лёгкий ветерок чуть шевелит листочками.49. Поставьте нужный знак (!?.) в конце предложения:Какой был грибПопались на крючокУтром на траве роса50. В каждом слове посчитайте количество звуков и букв, соедините их с нужным числом:звуков букв3 34 мель 45 зайка 56 6

* * * * *БҚО. Ақжайық ауданы. Тайпақ ауылы

«Тайпақ мектеп-гимназиясы» КММІІ санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Туленова Майра Аманжолқызы

Сабақтың тақырыбы: Б.Момышұлы «Жауынгердің тұлғасы».Мақсаты: а)білімділік: Ел еркіндігін,бостандығын,тәуелсіздігін қанымен қорғаған Б.Момышұлын шығармашылық қырынан таныту.ә)дамытушылық:Оқушыларға шығарма мазмұнын таныта отырып,қазақтың қаһарман ұлы жөнінде ойларын көркем баяндауға,әскери өмірінен деректер алуға,соғыс туралы білгендерін іздене отырып байланыстыра әңгімелеуге баулу.б)тәрбиелік:Оқушылар бойына Отансүйгіштік,қайсарлық,шыдамдылық қасиеттерін қалыптастыру,елінің басынан өткен тарихи оқиғаларды танып білу және аға буын ұрпақты қадірлеуге баулу.Сабақтың түрі:жаңа сабақӘдісі:әңгімелеу,сұрақ-жауап,түсінліру,көрнекілікпен жұмыс.Көрнекілігі: Б.Момышұлының портреті,хронологиялық сызба,сәйкестендіру тесті,кітаптар,әскери атақтарға арналған погондар үлгісі,топтастыру стратегиясы,интертақта, слайд.Пәнаралық байланыс: тарих,қазақ тілі,АӘД.Сабақ барысы:І.Ұйымдастыру. -Сәлематсыздар ма,балалар? -Жақсы,отырыңыздар.-Сынып сабаққа дайын ба? (сынып тазалағын,бор мен сүрткішті, оқушылардың оқу-құралдарын тексеру).-Сыныпта кім кезекші? Оқушылар түгел ме?-Жақсы,отырыңыз.ІІ.Үй тапсырмасы:Ә.Сәрсенбаев «Сен құрметте оны,қарағым! » (жаттау)(Сұрақ-жауап әдісі арқылы тексеремін)ІІІ. Жаңа сабақ: Б.Момышұлы (1910-1983) «Жауынгердің тұлғасы».(«Қанмен жазылған кітап» жинағынан үзінді)-Балалар,Біз бүгін халқымыздың қаһарман ұлы Б.Момышұлының «Қанмен жазылған кітап» жинағынан үзінді оқимыз. Бұл үзінді оқулықта «Жауынгердің тұлғасы» деген тақырыппен берілген. Енді шығарма авторымен танысайық.

Жылы Оқиға

191024.12.

Оқуы

1921-1928ж.ж.

1931ж.1932ж.1936ж.1941ж.

1958-1965ж.ж.1983ж.1990ж.

Жамбыл өңірі,Жуалы ауданы Көлбастау атты мекенде орта бойлы,орақ мұрын,от жанарлы қария Имаш бабаның 4-ші перзенті Момыналы шаңырағында «Бауыржан» атты ұл дүниеге келген.1.Ауыл молдасынан оқып,арабша хат таниды.2. Евгеньевка селолық орыс мектебінен білім алады.3.Шымкенттегі интернатта тәрбиеленеді.

Жетіжылдық мектепті бітіреді.

Шымкентте банк қызметкері болған.Әскер қатарына алынады.Әскери бөлімдерде қызмет етіп, әскери шені өсті.Даңқты генерал-майор И.В.Панфиловтың 316-шы атқыштар дивизиясы құрамында болды. Осы жылдан бастап 25 жыл әскерде болды.Жазушылық еңбекпен айналысты.

Даңқты қолбасшы Б.Момышүлы дүниеден өтті.Кеңес Одағының атағы берілді.

129

-Балалар, «Жауынгердің тұлғасы» атты әңгімесіндегі оқиға 1941ж. Мәскеу маңында өткен. Бауыржан полкінің ерлігі мен батырлығы суреттеледі. Әңгіме мазмұнымен таныстырамын. Әскери тақырыпта жазылған шығарма екенин айтамын. Шығармада терминдер кездесетіндігін айта келе, оқушыларға сұрақ қоямын.-Термин сөздер дегеніміз не? -Шығармада қандай термин сөздер кездеседі?-Интертақтада ерекше бояумен жаылған сөздер: Аға лейтенант,полк,батальон.-Шығарма бойынша Б.Момышұлының әскери атағы-Аға лейтенант,әскери бөлімі-батальон командирі болады, кейін Полк командирі дәрежесіне көтеріледі.(Оқушыларға погон үлгілерін ажырату үшін тапсырма)Сәйкестендіру тесті:

1,Бауыржан Газет қызметкері болған. Орта бойлы,кең маңдайлы,келбетті жігіт.

2. Генерал - Ойпыр-ай,үлкен басымды кішірейтерлік мен не жазып едім!

3.Полковник Серебряков -Ойпырым-ау,жолдас генерал,не бүлінді менің түнде жорыққа барғанымнан.

4.Кіші лейтенант М.Исламқұлов

-Өзіммен 7-ақ адам қалды. Не бұйырасыз?

5. Екінші батальон командирі Қырғын соғыста сан рет сыннан өттін.

Проблемалық сұрақ: Балалар, генералды кім деп ойлайсыңдар?-Панфилов.... -Неге сүйене айтып отырсыңдар? (Оқушылар оз ойларын айтады)Бағалау.Үйге тапсырма: Шығарманы оқу. Әңгімеде кездесетін мақал-мәтелдерді теріп жазу.Баспасөз беттерінен Бауыржан атаның қанатты сөздерін жаттау.Қорытынды.

* * * * * ҒЫЛЫМИ ЖОБА ТАҚЫРЫБЫ: «ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМЫ – ҚҰРТТЫҢ АДАМ АҒЗАСЫНА ПАЙДАСЫ»

Батыс Қазақстан облысы,Теректі ауданы,Ақжайық ауылы,Ақжайық жалпы орта білім беретін мектебінің

4 Ә оқушысы Қанат Аружан Тимурқызы.Жетекшісі: Турегалиева Жанна Ибатовна.

Мазмұны1.Аннотация 2. Кіріспе 3. Құрт – адам денсаулығына қажетті тағам. 4. Қорытынды

АннотацияБұл жоба қазақ халқының байырғы тағамы – құрттың пайдасын зерттеуге арналған. Құрт – сүттен жасалған ұлттық тағам. Құрт – сөзінің мағынасы да құрғатылған, кептірілген сүт деген мағынаны береді. Бұл тағам ақуыздарға өте бай, адам денсаулығына өте пайдалы. Жобамда құртты Қазақстанның ұлттық бренді ретінде әлемдік нарыққа шығаруға болатынын атап кеттім.Кіріспе. Қазақ халқы асты өте жоғары бағалаған әрі қастерлей білген. Ел - жұрт жадында мәңгі жатталып қалған «ас – адамның арқауы» деген қағида осындай терең ұғымның қалтқысыз түсінігі болып қалыптасқан. Халқымыз адам өмірінде тамақтың орнын тіршілікке қажетті құндылықтардың бәрінен де жоғары қойған. Бұған «астан үлкен емессің» немесе «арпа, бидай ас екен, алтын, күміс тас екен», «асты қорлама құстырар» деген сес, ескертпелер мен мақал - мәтелдер де куә бола алады. Қалай айтылса да, қай заманда айтса да халық асты құрметтеу мен бағалаудың жолын да, жөн - жосығын да, оны дәмді етіп әзірлеудің көзін, кезін, ретін таба білген.Ел мен елді татуластыру да, жақсылар мен жайсаңдарды құрметтеу де, өздерінің мырзалық, мәрттік үлгілі, өнегелі қасиеттері мен артықшылықтарын білдіру де, ел дәулеті мен қарым - қабілетін, түсінігін танытуды да, қазақ кең дастарқан арқылы яғни ас, қонақасы арқылы көрсеткен. Осы жолда тұшымды сөз айтып, дәмді тағам берумен бірге оның таза, бүтін ыдыстарына дейін ерекше назарда болған. Сырттан келген кісілер де елді осы қонақасы берудің жолы мен жөні арқылы сынап, бағасын берген. Демек ұлт мәдениетінде тамақ, дәм татыру – экономикалық, дипломатиялық және тәлім - тәрбиелік қызмет атқарған. Бұл істе әрине, қазақ халқының қонақжайлық дәстүрі шетелерде ерте заманнан - ақ аңыз болып тараған. Қазақ қонақасы беруде қонақ таңдауды, басқа ұлт, дін өкілдері деп бөлуді де білмеген, төрге шығарып ашық қабақ танытқан, достық көңілін көрсеткен. Шаршағандарына, мұқтаждарына ат, ас, көлік сыйлай да білген.Ас, тамақ дайындауды қазақ әйелдерге жүктеген. Қазақ әйелдері тағамның алуан түрлерін дайындауымен бірге қыста да, жазда да оның таза әрі бұзылмай сақталуының әдіс - тәсілдері мен жолдарын да таба білген. Бұл қағидаларды әйелдер ұрпақтан - ұрпаққа жеткізіп, кейінгілерге үйретіп отырған. Мысалы, олар етті ыстап сақтауды, қымызды жазда салқын ұстауды, майды көгертпей күтуді, басқа тамақтарды да бұзылмай сақталуының ғасырлар бойы ұмытылмай келе жатқан байырғы халықтық әдістері мен амалдарын әсіресе ауылдық жерлерде күні бүгінге дейін жеткізді және оны әлі де қолданып келеді. Әсіресе, қымыз бен шұбатты баптаудың, құрт, ірімшік, ежігей, сары май сияқты жеңсік тағамдарды дайындауда қазақ әйелдерінің шеберлігі мен өнері үлгі етіп, қалай мадақтауға тұрарлық.Қазақ халқы асты үш түрге бөледі. Олар ақ (сүт тағамдары), қызыл (ет тағамдары) және көк (жеміс тағамдары).

130

Мал және онан алынатын өнімдер қазақтың басты байлық қоры. Соның ішінде ұлт тағамдарының негізгі көзі болып табылатын сүттің орны бір бөлек. Сүт тағамдарын халық бір сөзбен ақ деп атайды. Осы ақтан бірнеше жүздеген, мыңдаған жылдар бойы халық аса бай тәжірибе жинақтай жүре одан жүзден астам тамақ түрлері мен дайындау әдістерін жасаған. Және олардың көптеген қызықты атаулары мен орны және алуан түрлі ерекше жасау, пісіру жолдары тағы бар. Сөйтіп бір сүттен сұйық, қою, қоймалжың, ащы, тұщы, жұмсақ, қатты, ұнтақ тағамдар жасап шығарған. Олардың көпшілігі қазіргі кезде қазақ дастарқанынан сирек көрінетін жеңсік ас қатарына жатады.Сүт - химиялық құрамы жағынан тамаша тағам. Оның құрамында адам ағзасының қалыпты жетілуі үшін барлық зат бар. Соған орай оған физиологиялық құндылығы жағынан бірде бір азық тең келе алмайды. Сүт басқа өнімдердің биологиялық құндылығын көтереді. Ас қорыту бездерінің жұмыс істеу қабілетін үнемі жақсартып отырады. Сүтті пайдаланып әр түрлі тағамдар дайындауға болады. Айран ұйытып, ірімшік, құрт кептіруден бастап, ботқа пісіруге дейін осы бір керемет өнім пайдаланылады. Ал сүт қосып дайындалған тағам өте дәмді болады. Оның үстіне сүт өнімдерінің дәрулік қасиеті бар. Олар емдеу, алдын алу, диеталық тағам ретінде де қолданылып жүр.Жобаның негізгі мақсаты: Қазақ халқының байырғы тағамы – құрттың пайдасын анықтау арқылы маңызын көрсету. Қазақтың байырғы тағамы құртты ұлттық бренд ретінде әлемдік нарыққа шығару қажеттілігін түсіндіру.Жобаның міндеттері: - Қазақтың ұлттық тағамы – құртпен танысу; - Құрттың қазақ өмірінде алатын орнын көрсету;– Құрттың адам денсаулығына пайдасын көрсету.Мәселе: Құрттың адам денсаулығына пайдасы бар екенін зерттеу.Зерттелетін зат: Құрттың тіршілікке қажетті құндылығын зерттеуҚұрт - адам денсаулығына қажетті тағам. Іші - бауырымыз құрысып - тырысып, көзіміз қарауытқанда, ойбай дәруменіміз азайып кетті деп шығамыз. Ондайда банан, киви, апельсин жеу керек деп ақыл айтатындар да табылады.Осы біздің атам қазақ апельсин көрмей өсті ғой, олар неге құлап, талып қалмаған деп таңғаламыз. Сөйтсек, олардың ішкен - жегені нағыз дәрумендердің көзі екен. Көгорай шалғынды жалпағынан басып жайылған сиырдың сүті, түйенің шұбаты мен жылқының қымызы – дәруменнің, күш - қуаттың көзі осылар екен. Дүкендерде сатылатын сырды қазақшалап сыртына “ірімшік” деп жазып қояды. Бірақ сырдың дәмі қазақтың қозы қарын қосып қайнатқан ірімшігінің садағасына да татымайтынын, әсіресе, ауыл қазағы жақсы біледі. Әңгіме оның дәмінде ғана емес. Ғылыми зеттеулер көрсеткендей, сиырдың құрамында, 100 грамға шаққандағы ақуыздың мөлшері 22, 85 - 34, 52% болса, қазақ ірімшігіндегі ақуыздың мөлшері 40 - 42% екен. Сыр құрамында көміртегі ары кетсе 4, 52%- тен аспайды, ал ірімшікте ол 10, 93% болады. Адам ағзасындағы сүйек ұлпаларының мықты болуы үшін ең қажет элемент фосфор болса, дәстүрлі әдіспен жасалған ірімшік құрамында фосфор 0, 51%, ал кальций 2, 3% мөлшерінде кездеседі екен. Ал қуаттылығына келсек, 100 грамм сыр 268, 8 - 401, 38 қуат берсе, 100 грамм ірімшік 408, 4 қуат береді. Құртымыз да химиялық құрамы мен калориясы жағынан қала дүкендеріндегі сүзбені (творог) он орап алады. Сүзбеде ақуыз мөлшері 14, 5 - 18, 6% болса, қазақ құрты ақуызға өте бай – 52, 6%. Ал 100 грам сүзбе 87 - 227 - ге дейін қуат берсе, құрттан 370, 1 қуат алуға болады.Дайындау түрi: Құртты дайындаудың бiрнеше түрi бар.Әдетте сүзбенi кiшiгiрiм бөлiктерге бөледi де, қысады. Онан соң оларды тақтаға жайып, кептiредi. Кептiру барысында бiрнеше рет аударады. Мұндай құрт сүзбе құрт деп аталады.Айранды бiрнеше күн бойы ағаш ыдысқа жинайды. Онан соң барлық айранды қазанға құяды да, қою масса пайда болғанға дейiн қайнатады. Массаны салқындатады, кiшiгiрiм бөлiктерге бөледi. Мұндай қайнатылған құртты жоғары пайдалы өнiм, оны ұзақ сақтауға болады.Құрт. Сабада жиналып пісілген іркітті майы алынғаннан кейін түбіне май жаққан үлкен қазанға құйып қайната береді. Құрт қайнап жатқан кезде оның түбі күйіп кетпес үшін арнаулы құрт былғауышпен (басында кырғыш темірі болады) әлсін-әлсін қазанның түбін, ернеуін қырып араластырып отырады. Әбден қойылған құртты қапқа құйып керегеге асып қояды, сонда оның қалған суы тағы да ағып, құрғайды. Бұдан кейін қолмен бөлшектеп, тақшаға, шиге, колмен сықпалап өреге жайып кептіреді. Көгермей, кызбай біртегіс кебу үшін өреде жатқан кезде оны бірнеше рет аударыстырады. Осындан әдіспен кайнатып, кептіріп алған құрт жыл бойына, кейде 2—3 жылға дейін сақтала береді. Кұрт күшті ас, ол әр түрлі тамаққа қосылады. Құрттан істелетін немесе кұрт қосылатын тағамдардың кейбір түрлерін айта кету қажет.Ж а с қ ұ р т. Сүзбеде тұрған құртты сары маймен жентектеп бастырма ретінде шаймен бірге дастарқанға қояды. Әсіресе кепкен құртқа, бауырсаққа тісі өтпейтін қарттар үшін өте кенеулі ас саналады. Ертеректе жас құртты мипалауға, құйрық-бауырға қосқан. Құрттың сарысуын сүт қосып қайнатып, ірімшік жасайды, ауырған малға ішкізеді, әйелдер бас жуады, сондай-ақ одан тері илеу үшін малма жасайды.Қ ө б і к . Қайнап жатқан кұрттың қалқып алған беті. Майлы, кенеулі ас ретінде жас балаларға, қарттарға калқып беру салт болған. Бұрын құрт қайнатқан үйден көбік жалаймыз деп, ауыл балалары келіп жиналатын әдет те болған.Ы с т ы қ қ ұ р т. Қайнап жатқан құртты алып, май қосып сапырып ішетін кенеулі ас. Өкпе ауруына, суық тиіп ауырған сырқаттарға ем саналған.С ы қ п а қ ұ р т. Мұның кайнатқан кұрттан айырмашылығы сол ашыған айран қапқа кұйып сүзіледі де тұздалып, әр түрлі үлгімен бөлшектеліп тақшаға кептіріледі. Сықпа құрт та бастырма ретінде пайдаланылған. Мұндай кұрт жайған әйел ауыл балаларына арнап дөңгелек жасап, жіпке тізіп мойындарына іліп қуанту салты болған.М а л т а . Езілген құрттың таусыншақ түйіршіктері, ол әрі жұмсақ, әрі сүйкімді ас саналады. Ұзақ сапарларда ауызға салып суын жұтқан кезде әрі сусын, әрі қорек болған.Е з г е н қ ұ р т. Сорпаға, тұздыққа, көжеге және басқа тағамдарға қосу немесе сұйық күйінде ішу үшін кепкен құрт астауға салып ұнталады, келіге түйіледі немесе қол тиірменге тартылады. Езген құрт — ұлттық тамақтардың ең бір сүйкімдісі және кенеулісі.А қ м а л т а . Езген құрттың ең соңғы шайындысы. Ол өте жұғымды және тез сіңетін тағам болып саналады, оны сол сұйық түрінде ішеді.Ұ н т а қ қ ұ р т. Арнайы түйіп ұсатқан немесе қап түбінен жинап алған үгінді. Оны сүттің піскен қаймағына былғап жейді.К ұ р т - м а й . Сары майға батырып табақ жасайтын кепкен сықпа жалпақ құрт. Оны асығыс кезде дәм таттыру үшін немесе жеңіл-желпі түстік ретінде дастарқанға қояды. Кейде құрт, ірімшік, май тағамдарының қосындылары да кұрт-май деп аталады. К ұ р т - к ө ж е. Сорпаға, көжеге құрт езіп ішу қазақ арсында көп тараған және ол кенеулі, күшті, қадірлі ас.

Қорытынды

131

Құрт – адам денсаулығына қажетті құндылық екеніне көз жеткіздім. Бұл тағамның емдік, тұрмыстық пайдасы бар.Қазіргі заманда жастардың көбі осы тағамды, оның денсаулыққа пайдалы екенін білмейді. Өз сыныптастарымнан құрт

туралы не білетіндерін сұрастырғанда, біреуі де білмей шықты. Қазақ тілі сабағында сыныптастарымды жобаммен таныстырдым. Оларға құрттың өте маңызды тағам екенін түсіндіре алдым деп ойлаймын. Өз отбасым да, құрбыларым да осыған көз жеткізді. Менің ойымша, құрт Отанымыздың ұлттық бренді мәртебесіне лайық. Құртымыз әлем нарығына шығып қана, өз еліміздің балалары осы тағамның пайдасын көре алады деп ойлаймын. Себебі, қазір құртты тек қазақ халқы біледі, ал егер осы тағам ұлттық бренд болса, оны тек шетелдер ғана емес, өз еліміздің барлық тұрғыны дәмін татып, бағалайды.Қорыта айтқанда, қазақтың ұлттық тағамы – құрт адам денсаулығына қажетті тағам. Біз, Қазақстанның жастары осы құнды тағамның жойылуына жол бермеуіміз керек.Қолданылған әдебиеттер тізімі:1. Кенжеахметұлы С., Қазақтың дарқан дастарқаны, Алматыкітап 2007 ж.2. Анфимова Н. А., Татарская Л. Л. Аспазшылық, Просвещение 2002 ж.3. Ермакова В. И. Аспазшылық, Просвещение 1993 ж.4. Матюхин З. П. Тамақтану, гигиена және физиология негіздері, Просвещение 1999 ж.

* * * * *Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің

№1 орта мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Тусупбекова Ж.К.

Сынып - 11 Пән атауы қазақ тілі Сабақтың тақырыбы: Діни мазмұнды, сотта қолданылатын шешендік сөз Мақсаты: а) Діни мазмұнды, сотта қолданылатын шешендік сөздердің мақсаты мен міндеттерін, оларға тән стильдік сипаттарды түсіндіру.ә) Тақырыпты түсіндіре отырып, оқушылардың ойлау қабілетін арттыру, тіл байлығын, сөздік қорын дамыту, сөйлеу мәдениетін жетілдіру, шығармашылықпен жұмыс істеуді қалыптастыру; б) Мәдени асыл қазыналарымызды құрметтеуге, шешендік сөздерді орнымен қолдана білуге, саналылыққа, елжандылыққа тәрбиелеу.Проблемалық сұрақтар: Діни мазмұнды шешендік сөздердің мақсаттары мен ерекшеліктері;Сотта қолданылатын шешендік сөздерде қолданылатын стильдер.Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты меңгертуӘдісі: сұрақ-жауап, қайталау, кестемен жұмыс, сәйкестендіру, салыстыру, талдауКөрнекілік: презентация, оқулық, кесте, үлестірмелі карточкалар, т.б.

Сабақтың өту барысыІ Ұйымдастыру: • Оқушылармен амандасу, сабаққа қатысуын тексеру;• Психологиялық ахуал орнату. ІІ Үй тапсырмасы 51-жатты уды о ыту.ғ қ «Ми а шабуыл» стратегиясы. ғ Шешендік с зді тектеріне байланысты кестені толтыр.ө ң

А.Байтұрсынұлы шешендік сөздерді шешендік тақырыбы мен мазмұнына қарай бес түрге бөледі

Г.З.Апресян шешендікті мазмұнына қарай бес түрге бөледі

1. Саясат шешен сөз 1. Әлеуметтік-саяси мәндегі шешендік сөздер2. Білімір шешен сөз 2. Академиялық шешендік сөздер3. Билік шешен сөзі 3. Сотта айтылатын шешендік4. Қошемет шешен сөзі 4. Әлеуметтік тұрмыста қолданылатын шешендік5. Уағыз шешен сөзі 5. Діни қызметте қолданылатын шешендік

Сұрақ-жауап әдісі:1. леуметтік-саяси шешендікті ма саты, ерекшеліктері, олданылатын стильдер.Ә ң қ қ2. леуметтік-т рмысты шешендік с зді ма саты, олданылу аясы, стильдер.Ә ұ қ ө ң қ қ3. Академиялы шешендікті ма саты, ерекшеліктері, олданылатын стильдер.қ ң қ қ

ІІІ Жа а саба ң қ «Ой қозғау» стратегиясы. Мәтіндермен жұмыс /интерактивті та тадан о ушылар о иды/қ қ қСадақа беру – ағайын мен көрші-қолаң арасында сүйіспеншілік пен береке-бірлік орнататын сауапты іс. Садақа

беру – жамандық пен қайғы-қасіреттен және тозақ отынан құтылуға себеп болады, байлығына байлық қосатын, Алла тағаланың адамдарға міндеттеп бұйырған ізгі амалдардың бірі. Сансыз сауапты амалды тек өзіміз үшін ғана емес, ата-анамыз бен ұрпағымыз, туыстарымыз үшін қабір азабынан қорғану мақсатында жасаймыз.

*** Мәртебелі сот төрағасы. Менің айыпталушы туралы айтарым бар. Рысқұлбековтың Алматы құрылыс институтының студенті екені рас. Бірақ оның бұзақылармен байланысы туралы мәлімет жоқ. 16 желтоқсан күні Рұсқұлбеков қатардағы студенттермен бірге институтқа оқуға барған, оқудан шығып олар көшедегі тобырға кездесіп қалған. Офицердің жарақатталуына оның қатысы жоқ көрінеді. Берілген зінділерге т н асиеттер? /уа ыз айту, айыпталушыны ор ау мазм нды м тін зіндісі/;ү ә қ ғ қ ғ ұ ә ү• Стильдік ерекшелігі туралы не айта аласы дар?/с йлеу, публицистикалы стиль т рлері олданыл ан/.ң ө қ ү қ ғ

132

• Осындай мазм нда ы м тіндерді олданысы туралы не айта аласы дар?ұ ғ ә ң қ ң/сотта, мешіттер мен шіркеулерде олданылады/.қ

Соттағы шешендік сөздерАқ пен қараны, шын мен жаланы айырып, әділеттің туын көтеріп, азаматтық құқықтың үнін танытатын сөздер.Мақсаты: заң негізінде адамның құқығын қорғау, әділетсіздіктен қорғану және заң бұзушылықты айыптауға қызмет ету.Қолданыс стилі: ресми, публицистикалық және сөйлеу стильдері.

Діни шешендік сөздерЖаратылыс заңдарын, ғаламның ғажаптарын жаратушы күшпен байланыстыра дәріптеп, адамгершілік, иман, өмір

құндылықтарын діни түсінікпен жеткізуге бағытталған уағыз сөздер. Мақсаты: ұстанған ой-пікірді тыңдаушыларға иландыра жеткізу. Ой-сана, пікір, көзқарастарына ықпал ету.

Қолданыс стилі: ғылыми, публицистикалық және сөйлеу стильдері.Оқулықпен жұмыс1-нұсқа: 54-жатты у. К.Салы овты « ш арыс» ле ін пайдалана отырып, «Арманда кеткен арыстар немесе Тарихғ қ ң Ү ө ң сотында ы ор ау с з» атты у ын-с ргінғ қ ғ ө қ ғ ү рбандарын а тау с з жазу.құ қ ө2-нұсқа: 55-жатты у. «Мен дінді ылым ретінде танимын» та ырыбында пікір жазу.ғ ғ қ

«С йкестендіру» стратегиясы әХҮІІІ ғасырдың басы-халқымыздың азаматтық тарихындағы аса бір ауыр кезең.

Академиялық шешендік сөз

Егеменді ел болғанымызға биыл он жыл толды. Әлеуметтік-саяси шешендік сөзНәрестенің жасы ұзақ болсын! Әлеуметтік-тұрмыстық шешендік сөзҚазақ тілі, әдебиеті, тарих пәндерінің беделін көтеру мәселесін күн тәртібіне қояр кез келді.

Әлеуметтік-саяси шешендік сөз

«Фатиха» сүресі кіріспе рөлін атқарады. Діни шешендік сөзҚұрметті төраға, тергеу үстінде айыпталушы туралы жинақталған деректер мен айғақтар сізге тізіліп берілді.

Соттағы шешендік сөз

Сабақты пысықтау. «Бүгінгі күннің сөйлемі» - кешенді талдау. Оқушылар сабақ барысында алған теориялық білімдерін қорытындылайтын сөйлемдер айтып, кешенді талдау жүргізеді.Сабақты бекіту: «Соттағы және діни мазмұнды шешендік сөздердің негізгі ерекшеліктері» кластер құруҮйге тапсырма: • «Соттағы шешендік сөз. Діни шешендік сөз» оқу, 91-93-беттер; • 53-жаттығу /шешендіктану саласына үлес қосқан қазақ заңгерлері жайында реферат жазу/;• Онлайн тестілеу орындау.

* * * * *БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ДАҒДЫСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы,Ақсүмбе ауылыС. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің бастауыш

сынып мұғалімі Тұртанова Шынар Алшынбайқызы

Дүниеде мыңдаған мамандық түрі бар. Солардың барлығы адам үшін, адамзаттың өсіп-өнуі үшін керек. Сол мамандықтардың ішінде адамды тәрбиелеу— еңжауаптысы. Осы мамандық туралы Ы.Алтынсарин «Ұстаз— мектептің жүрегі» деп текке айтпаса керек. Бұған лайық болу— үлкен абырой, басты борышым деп санаймын. Бойына— қуат, жүрегіне— жарық жігер беріп, өрге сүйрейтінде, жанына— азық, өміріне— өзек боп төрге сүйрейтін деосы ұстаздық қасиет.

Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың 2030 жылға жасаған жоспарында балаларды сауатты етіп шығаруға барынша көңіл бөлінген. Болашақта еліміздің мәртебесін көкке көтеріп, экономикасы мен ішкі және сыртқы саясатын дамытатын дабүгінгі жас ұрпақ. Жан-жақты сауатты жеке адамның дамуы үшін теориялық білімді тәжірибеде тиімді пайдаланумен үйлестіру үшін кең мүмкіндіктер берілуде. Бұл тұрғыда бастауыштың негізгі міндеті— бала қабілетін ашып, дамыту, оқуға деген іскерлігі мен ықыласын қалыптастыру.

Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеу сапасын жақсарту мұғалімдерге жүктелген. Мұның өзі оқытудың тиімді әдістерін іздестіруді, сабақ сапасын жаңа деңгейге көтеруді талап етеді. Қазіргі кезде жалпы білім беретін орта мектептердің алдында үлкен міндеттер тұр. Ол заман талабына сай, рухани дүниеге бай жас жеткіншектерді тәрбиелеп шығару. Бала өмірінде бастауыш сынып мұғалімінің алатын орны зор. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған жас ұланға білім беретін, оның ой – қиялын дамытатын, рухани дүниесін нұрландыратын бастауыш сынып мұғалімі. Кішкентай шәкірттер өзінің «Ана мектебінен» яғни отбасы мектебінен алғанын енді мектепте өзінің ұстазы арқылы әрі қарай дамытады. Сөйтіп, олар мұғалімнің көмегімен оқудың, жазудың ойланудың дағдыларын қалыптастырады. Осы жұмыстардың жүзеге асуын қамтамасыз ететін пән «Сауат ашу» пәні болып табылады.

«Сауат ашу» пәні - бастауыш білім беру процесінде оқушыларға ана тілінің байлығын меңгертудің алғашқы сатысы. Пәннің негізгі мақсаты - оқу және жазу дағдыларын қалыптастыру, байланыстырып сөйлеуге үйрету, алғашқы грамматикалық мағлұматтарды меңгерту болып табылады. Сауат ашудың әрбір кезеңінің өзіндік ерекшелігіне байланысты міндеттері белгіленген. Оқушылардың оқу және жазу дағдыларын қалыптастыру, байланыстырып сөйлеу тілін дамыту жұмыстары әліппе кезеңінің негізгі міндеттеріне жатады. Оқуға үйретуде: сөзге дыбыстық – әріптік талдау жасау, дыбыстар мен әріптерді оқу және жазу, әртүрлі буынды сөздерді оқу, қысқа сөйлемдерді, шағын мәтіндерді оқу, әртүрлі дауыс ырғағындағы сөйлемдерді, байланысты мәтіндерді дұрыс, саналы түсіп, мәнерлеп, шапшаң оқу секілді жұмыстар

133

жүргізіледі.Оқу - өте күрделі психологиялық процесс. Бастауыш сынып оқу сабағында оқушының дағдысын қалыптастыру негізінде

оқығанды қабылдау түсіну мүмкіндігін арттыру мақсатында көзделеді. Оқу - жазудың бірінші кезеңінде балаларды жай оқыту керек. Бірақ балалар өте жай оқыса, сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді өзара байланыстыра алмай ақырында мәтінің мазмұнына түсінбей қалуы мүмкін. Сондықтан балалардың оқу шапқандығын арттыра түсуіміз керек. Есте сақтайтын бір нәрсе оқу шапшаңдығымен сөздерді таза қатесіз, әрі түсініп оқу қатар дамуы керек. Баланың түсінуі арта түссе, ол өзінен өзі шапшаң оқи бастайды. Оқушы берілген тапсырманы асықпай, орындап ұқыпты үйренуге жөн. Оқу процесінде де солай. Асығыс оқыған бала үнемі қате жібереді. Сауатты оқу - дағдысын қалыптастыру үшін оқушыны оқуға ынталандыру керек. Бастауыш сынып оқушыларының оқуға ынталандыратын шығарманың бір түрі - ертегі. Ертегінің мәтіндері өте қолайлы, әрі қайыра оқытуға ынғайлы. Өйткені ертегішілерде бір – біріне ұқсас қайталанып отыратын тұстары кездеседі. Оқушыны түсініп оқуға төселдіріп оқуға олармен шығарманы оқымас бұрын дайындық әңгіме жүргізу. Балар үшін белгісіз, таныс өмірден жазылға әңгімені оқығанда балалар нақты ешнәрсені көзге елестете алмайды. Сондықтан мұндай жағдайда алдын ала әңгіме жүргізудің орны ерекше деп есептеймін.

Сонымен оқушы дұрыс түсініп, әрі мәнерлеп оқыған сайын оқытудың мәні арта түспек. Мәнерлеп оқу бұл оқытудың әсіресе бастауыш сыныптар үшін мәні зор. Мәнерлеп оқыған оқушы оқуды жете меңгергендігін көрсетеді. Оқытудың шыңы оқушылардың мәнерлеп түсініп, сауатты оқуға үйрету деп білемін.

Соңғы жылдардың ішінде мектепте жаңа технологияларды кеңінен қолдану орын алып отыр. Қазіргі оқыту үрдісінің мақсаты оқушыны жан-жақты қалыптасқан, бәсекелестікке бейім жеке тұлға тәрбиелеу. Әрине, мен деөзтәжірибемде әртүрлі жаңа технологиялардың элементтерін қолданамын. Бірақ оқушыларды білімді игеруге біраз проблемалар туындайды.Осы әдіс— тәсілдерді алмастырсақ, баланың пәнге, оқуға қызығушылығын оятып, қабілеттерін ұштап отырсақ, өзбетімен ізденуге талпыныс пайда болады.

Мысалы, Әдебиеттік оқу, «Туған жер». Әрбаланың қабілетіне қарай тапсырма беріледі. Шығарма жазуға қабілетті, сөз байлығы мол оқушыларға шығарма жазуды тапсырамын; сурет салуға икемі бар оқушы туған ауылының табиғатынан сурет салуды; шығармашылықпен айналысатындарға кітапша жасауға беремін; қалғандарына— өлең жаттауға, табиғат көрінісін бейнеленген суреттер жинауға тапсырма бердім.

Бастауыш сатыда оқытудағы әдістемелік негізгі элементтерінің бірі— тірек сызбалар. Сондықтан, өзжұмысымда, сабақ берудің үстінде, ұғымдарды белгілі бір сызбалармен түсіндіріп, соны қолданып отырамын.

Осындай тірек сызбаларды қолдана отырып, бір ғана ұғымды шағын көрнекілікпен жинақтап, баланың түсінуіне ыңғайлы етіп ұсынамын.

Сабаққа деген қызығушылығын туғызу және арттыру үшін ойынды пайдалану орны бөлек. Тиімді қолданылған ойын түсіндіріп отырған материалды оқушыға зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Қызықты ойын түрінен кейін олар тез серігіп, тапсырманы ықыластана әрі сапалы орындайтын болады.Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілеттерін оятып, бүкіл өміріне ұштаса береді. Сонымен қатар ойын— тынысы кең, алысқа меңзейтін, ойдан-ойға жетелейтін, адамға қиялы мен қанат бітіретін осындай ғажайып нәрсе, ақыл-ой жетекшісі, денсаулық кепілі, өмір тынысы демекпін.

Оқушыны өзбетімен жұмыс істеуге дағдыларын қалыптастыру белгілі бір бала бойында тұрақтылық пайда болып, шығармашылықты тудырады. Қабілетті ұштайды, дарынды оятады, нәтижелі жеке тұлға қалпын құяды. Олөзгермелі, үнемі даму үстінде болатынын, тоқтап қалмай, үнемі өсу керектігін ескерейік. бастауыш сыныптың қай пәнінде болсын оқушылардың танымдық шығармашылық қабілетін дамыта оқыту олардың сабаққа деген қызығушылығын оятып, ойын, ынтасын, дамыта түседі. Мұғалім өз сабағын шығармашылықпен өткізе алса, өзінің білімін сарқып жұмсаса, үнемі ізденіс үстінде болса, шәкірттерді анасындай аймалап жүрек жылуын бәріне бірдей шаша білудің қорытындысы- бағбанның жақсы ағаштан жиған сапалы жемісі іспеттес.

* * * * *Алматы облысы, Қарасай ауданы Тұрар ауылы

«Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММУкубаева Эльмира Сабыржановна Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі

Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 10 Сабақтың тақырыбы : Кіріспе сабақ Сабақтың мақсаты : а) қазақ тілі туралы түсінік бере отырып, қазақ тілінің мәртебесін аяққа баспай қашанда биік ұстауға үйрету; ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылқ қасиеттерін қалыптастыру; б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу, Сабақтың түрі : жаңа сабақты игерту Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық ізденуСабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар, таблицалар Пәнаралық байланыс : әдебиет, тарихСабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Қазақ тілінің қоғамдағы ролі туралы сұраймын. б) Жаңа сабақты түсіндіру. Қазақ тілі әлемдегі тілдер арасынан көркемдігі мен бейнелілігі, тазалығы мен сөздік құрамының молдығы жөнінен ойып орын алған тілдердің бірі. Тарихын тым тереңнен бастау алатын тіліміздің сонау есте жоқ ескі замандардан –ақ саясат, шаруашылық, тұрмыс,рухани құндылықтар тілі болғанын дәлелдер , деректер де жеткілікті. Сөз мәдениетінің негізін тағы да ұлттық әдеп пен тәрбиеден табамыз. Әдептіліктің өзін әдемілікке балаған ел дәстүрі өз тілінде таза да көркем сөйлеуді қажет етеді. Ол үшін ұлттық тілде сөйлеу мен жазу үлгілерін күнделікті өміріміздің дәстүрі мен қарым-қатынас негізі етуіміз керек екені белгілі. Бүгінгі қоғам бізден ұлттық дәстүрдегі тіл үлгілерін жетік білумен бірге іскерлік қарым-қатынастағы оқу,жазу, сөйлесу дағдыларын халықтық негізде қалыптастыруымызды талап етеді. Осындай тілдік дағдыларды

134

қалыптастыруда,сөйлеу, жазу түрлеріне машықтануда талдау мен талқылау,үйрену сияқты түрлі жаттығудың жазбаша, ауызша жұмыстарын неғұрлым көбірек жүргізгені жөн. Тілді үйрену-өз ұлтыңды тану. Ұлттық тілді білу, ұлт ділін, қасиетін, мінезін,ой, жан-дүниесін,сырын білу екенін ,халықтық мәдениет пен дәстүрді жаңғырту болатынын естен шығармайық.Ойтолғау өткізу: Біз өзіміз өмір сүріп отырған қоғамдағы тілдер жөнінде ой қозғай қалсақ, ең алдымен қоғамдағы тілдің мәні мен маңызы, оның адам өміріндегі орны, шығу тегі мен қалыптасуы, дамуы жөнінде не айтар едік? «МЕН-ТІЛ-ҚОҒАМ» тақырыбында өз пікірімізді ортаға салып көрейік. Білімді бекіту : Өткен тапсырма бойынша Тілдің қазіргі кезде шешілмей жүрген проблемалары жөнінде ойтолғау айтады.Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.Үйге тапсырма : Қазақ тілі туралы өлеңдер жаттап келу.Күні: Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 10 Сабақтың тақырыбы : Қазақ тілі - ұлт тіліСабақтың мақсаты : а) қазақ тілі –ұлт тілі екендігі туралы түсінік бере отырып, қазақ тілінің мәртебесін аяққа баспай қашанда биік ұстауға үйрету; ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылқ қасиеттерін қалыптастыру; б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу, Сабақтың түрі : жаңа сабақты игертуСабақтың әдісі : сұрақ-жауап,шығармашылық ізденуСабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар, таблицалар Пәнаралық байланыс : әдебиет, орыс тіліСабақтың барысы : а) Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау : Үйге берілген тапсырманы сұраймын . Оқушыларға өткен тапсырма бойынша бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру. Дүние жүзінде халық та, тіл де көп. Ұлттарды бір-бірі-нен ажыратып бөлетін де, жақындастырып туыс ететін де (басты белгісі) - оның тілі. Тіл - әр ұлттың ұлт ретінде сақталуының кепілі. Қазақ ұлтының тілі - қазақ тілі. Қазақ тілі қазақ хал-қының тілі ретінде таным, дәстүр, рухани құндылықтарды сақтаушы, ұрпақтан ұрпаққа жеткізуші қызметін де ат-қарып келеді. Кез келген ұлт, халық ең бірінші рухани өресімен, жан байлығымен өлшенеді. Ал халықтың өнері, мәдениеті - тілінде. Қазақ тілі - көркем, сұлу да бай тіл. Тілімізде өнеркәсіп, техника, білім мен ғылым, мәдениет пен саясаттың өзіне тән қалыптасқан лексикасы, жүйеге түскен жазу дәстүрі, нақтыланған стильдік нормалары бар. Тілдің сөздік құрамы - өз халқының тарихы, тұрмысы, шаруашылығы мен қоғамдық-саяси өмірінің, рухани бай-лықтарының айнасы. Қоғамдық-саяси, шаруашылық, тұр-мыс, тарихи өзгерістердің, тіпті құбылыстардың да ізі тілде қалады. Қазақ тілінің қоғам, өнер, мәдениеттегі орнын анық-тар басты белгілері оның бірнеше негізгі қасиеттерін ашады:-сөздік қоры бай, сөйлеуге оралымды;-тілдегі сөздер бір-бірімен тіркестіруге, құрастыруға-икемді, грамматикалық тәсілдері мол;-дыбыстар арасындағы үндестік құлаққа әуезді естілуіне,тартымды жетуіне қызмет етеді.Кітаппен жұмыс: 1-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқыңдар.Жаттығумен жұмыс: 3-жаттығу сөздердің мағыналарын анықтап,кестені толтырыңдар, әрқайсысына ауызша сөйлем құраңдар. А берен,а б кен,алаша, бес,айтымпаз,айы у,ай айлау, упілдек, рескел, леумет ,сергу, тома а,бесін, кілем,керік,л йлек,қ қ ө ә ғ ғ ә ө ә ғ ә

семпаз, с ар, ыла , с йлеу, ж гіру.ә ұңқ қ ң ө үЗат атауы Жан-жануар сқұ

атауыСын,бейне,т с, асиетү қ имыл- оз алысҚ қ ғ уа ытқ

Білімді бекіту : Өткен тапсырма бойынша Тілдің қазіргі кезде шешілмей жүрген проблемалары жөнінде ойтолғау айтады.Бағалау : Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.Үйге тапсырма : 2-жаттығу.

* * * * *АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ АРҚЫЛЫ ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ

Ақтөбе қаласы, Сазды ауылы Сазды орта мектебінің

бейнелеу өнері және сызу пәнінің мұғалімі Утегенова Жадыра Маратбаевна

Қазіргі заман талабына сай адамдардың мәлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шартқа айналып отыр. Ақпараттық қоғамның негізгі талабы – оқушыларға ақпараттық білім негіздерін беру, логикалық ойлау-құрылымдық ойлау қабілеттерін дамыту, ақпараттық технологияны пайдалану дағдыларын қалыптастыру және оқушы әлеуметінің ақпараттық сауатты болып өсуі мен ғасыр ағымына бейімделе білуге тәрбиелеу, яғни ақпараттық қоғамға бейімдеу.

135

Ақпараттық технология – қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өндеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ететін математикалық және кибернетикалық тәсілдер мен қазіргі техникалық құралдар жиыны.Коммуникация – ақпаратты тасымалдап жеткізу әдістері мен механизмдерін және оларды жазып жинақтап жеткізу құрылғыларын қамтитын жалпы ұғым. Ақпараттық-коммуникативтік технология жағдайындағы жалпы оқыту үрдісінің функциялары: оқыту, тәрбиелеу, дамыту, ақпараттық болжамдау және шығармашылық қабілеттерін дамытумен анықталады.Оқытудың ақпараттық-коммуникативтік және интерактивтік технологиялары бағыттары:

а) электронды оқулықтар;ә) телекоммуникациялық технологиялар;б) мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар;в) қашықтықтан оқыту (басқару) Интернет.

Сабақта ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:• оқушының өз бетімен жұмысы;• аз уақытта көп білім алып, уақытты үнемдеу;• білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;• шығармашылық есептер шығару;• қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;• қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;• экономикалық тиімділігі;• іс-әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйрену;• қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну немесе құлақ пен есту мүмкіндіктері болмайтын табиғаттың таңғажайып процестерімен әр түрлі тәжірибе нәтижелерін көріп, сезіну мүмкіндігі;• оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар жеке тұлғаның құзыреттілігін дамыту құралы:Қазіргі білім беру ісінің басты шарттарының бірі болып оқушының өзіне керекті мәліметті өзі іздеп табуына үйретіп, олардың өз оқу траекторияларын өзінің таңдай білуі есептеледі. Біздің ойымызша, ақпараттық-білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат оқушының өздігінен оқуға талаптандыру, яғни ізденімпаздыққа үйрету болып саналады.Ақпараттық технологияларды пайдаланудың артықшылықтары мынадай:1. Олар оқытудағы тақырып шеңберіндегі немесе белгілі бір уақыт аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады.2. Білімге бір – бірінен үлкен ара қашықтықта орналасқан әр түрлі оқу орнында отырып қол жеткізуге болады.3. Оқытудың жүйесінің көп денгейлі жетілдіруі олардың таралымдалуы мен оқу сапасын арттырады.4. Оқушы өз бетінше немесе өзге оқушылармен топтасып бірге жұмыс істеуге мүмкіндік алады.5. Оқушының танымдық іс-әрекеттері күшейіп, өзіндік жұмыстарды тез орындау мүмкіндіктері артады.

Қазіргі уақытта сабақтарды мультимедиа арқылы модельдеу, жеке тұлғаның компьютер арқылы қатысымға түсу мүмкіншілігін туғызу арқылы тілдік қатысымға еркін түсе алатындай білікті, қабілетті тұлғаны қалыптастыру мақсаты қарастырылады. Олай болса компьютер – мультимедиалық білім алудың негізі. Ақпараттық құзіреттілікті қалыптастырудан күтілетін нәтиже жаңа заманға сай ақпараттық мәдениеті мен құзіреттілігі қалыптасқан, теориялық білімдерін іс жүзінде қолдана алатын, информатика пәнін басқа пәндермен байланыстыра алатын жеке тұлға қалыптастыру.

Қолданылған әдебиеттер:«Мектептегі Технология», «Шебердің қолы ортақ» Тәжімұратов. Д.«Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы»«Жобалау әдісі - жобалы оқыту құралы» Бағдаулет. Ж., Педагогика мәселелері 2010ж.

Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы«№4 жалпы білім беру орта мектебі»ММ

биология пәні мұғалімі Утешова Замира Есенгалиевна

Уақыты: Биология 8 сынып Мұғалім: Утешова З Бекітемін:__________

Сабақтың тақырыбы: Қаңқа бөлімдері

Сабақтың мақсаты: Қаңқа туралы түсінік беру

Сілтеме: 8-сынып биология оқулығыМұғалімдерге арналған нұсқаулықБиология оқыту әдістемесі Үлестірме материалдары

Оқыту нәтижесі: Тақырыпты меңгереді.Өз бетімен ізденіске бейімделеді.Мәтін бойынша жұмыс жасауға дағдыланады.Тапсырманы өз беттерінше орындауға үйренеді.Сынып оқушыларының қарым-қатынастары өрбиді.

Сабақта қолданылатын материалдар:

Диалог,жеке жұмыс, топтық жұмыс, «Кубизм» әдісі, «Жигсо» әдісі, «Түртіп алу» әдісі, «Кесте толтыру»,«Семантикалық карта», «Биологиялық диктант» әдісі, «Миға шабуыл» әдісі.

136

Қамтылатын модульдер: 1.Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер (диалогтық әңгіме) 2.Сыни тұрғыдан ойлау. 3.Талантты және дарынды балаларды оқыту. 4.Көшбасшылық. 5.Бағалау.

Тапсырмалар 51. Топтастыру. 3. Топтық тергеу.52. Сұрақ-жауап 4. Бағалау

Сабақтың тақырыбы: Қаңқа бөлімдеріСаба барысында ы м алім мен о ушыны іс- рекеті:қ ғ ұғ қ ң ә

І. Ұйымдастыру кезеңі (2 минут)

Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

А) амандауӘ) түгендеуБ) топтастыруВ) сергіту сәті.

Сүйектерді таңдай отырып, оқушылар төрт топқа бірігіп топтасып отырады.1-топ. Бас сүйек2-топ. Кеуде сүйек3-топ. Қол сүйек4-топ. Аяқ сүйек

ІІ. Үй тапсырмасы: Қызығушылықты ояту

«Кубизм» әдісі

«Кубизм» әдісі арқылы оқушылардан үй тапсырмасы сұралады. Кубиктің алты қырындағы әр түрлі сұрақтарға әр топ өздері бірігіп жауап береді.

Оқушылар өз білімдерімен бөліседі.

ІІІ. Жаңа сабақ Мағынаны тану «Жигсо -1» әдісі

Тірек-қимыл мүшелер жүйесінің маңызы: тірек-қимыл мүшелер жүйесіне қаңқа мен бұлшықеттер жатады. Бірімен-бірідәнекер ұлпалар(шеміршек пен сүйек) арқылы байланысқан сүйектерден қаңқа түзіледі. Қаңқа ағзаның тірегі, албұлшықеттерқимыл-қозғалысты қамтамасыз етеді. Тірек-қимыл мүшелер жүйесі адамның тік жүру қалпын (пішінін) сақтайды (омыртқа жотасы мен жамбас белдеулері). Қаңқа мидан бастап, барлық ішкі мүшелерге корғаныш қызметін атқарады. Мысалы,мибірімен-бірі берік байланысқанми сауытынқұрайтын сүйектердің ішінде жатады.Жүрекпенөкпенікеуде қуысы сүйектері қорғаса, құрсақ қуысындағы мүшелерді -жамбасбелдеулері сүйектері корғайды.Қаңқағабұлшықеттер бекінеді. Ағзаның қоршаған орта жағдайларына бейімделуінің бір белгісі - қимыл (қозғалу). Денені қозғалысқа келтіретін сүйектер мен бұлшықеттер. Кез келген қозғалыста (жүгіру, секіру) ағзаның барлық мүшелері сүйекті таяныш (тірек) етеді. Сүйек кемігіндеқан жасушаларытүзіледі. Сүйектің құрамындаминералды тұздармен микроэлементтер болатындықтан,минералдыалмасуға қатысады.Мәтін бойынша жұмыс жасау «Жигсо» әдісі бойынша

Мәтін бойынша жанұя мүшелеріне бөлініп беріледі, әр бөлікті оқитын топ мүшесі үлкен жауапкершілікпен оқып, өз ұяластарына жеткізе алулары керек. Сараптау топтарына бөлініп, сол топтарда талқылау, күрделі жерлері мұқият түсіндіріліп, сараптау тобында бір-бірінен түсініп келгендерін бір-біріне үйретеді.1-топ. Бас сүйек 2-топ. Кеуде сүйек 3-топ. Қол сүйек 4-топ. Аяқ сүйек

«Түртіп алу» әдісі Оқушылар кітаппен жұмыс жасау барысында негізгі терминдер мен тақырыпқа қатысты сандарды тауып жазады.

137

«Кесте толтыру» әдісіР/с Сүйектер Бас сүйектері Иық белдеуі, қол

сүйектеріЖамбас белдеуі, аяқ

сүйектері1 Бұғана2 Шыбық(садақ) сүйек

3 Шүйде сүйегі4 Ортан жілік5 Шынтақ сүйегі6 Жауырын7 Асықты жілік8 Тоқпан жілік9 Толарсақ сүйектері10 Білезік сүйектері11 Жамбас сүйектері12 Башпай сүйектері13 Саусақ сүйектері

ТүсінуР/с санда

рКеуде сүйегі

Омыртқа жотасы

Аяқ сүйектері

адамқаңқасы

Жұп қабырға

Омыртқа жотасы

сегізкөз

мойын

құйымшақ Омыртқа жотасының ұзындығы

жамбас

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

200 40 12 2 33-34 4-5 7 2 6 5 1,5

Семантикалық карта толтыруОйлан тап

«Бинго» сұрақтары 1.Сегізкөз қай омыртқаға жалғанады? Бел омыртқа 2.Омыртқаның қисаюы не деп аталады? Сколиоз 3.Бала қаңқасында қанша сүйек болады? 340 4.Сүйектің қан өндіру мүшесі- сүйектің қызыл кемігі

Сабақты бекіту«Биологиялық диктант» әдісі

« Биологиялық диктант » әдісі арқылы сабақты бекіту1.Байланысқан сүйекті.... (буын қабы) жабады.2.Қаңқаның сүйектену процесі..... (дене өсуі) тоқтағанда...(22-25) жасқа қарай аяқталады.3.Омыртқа жотасының біріншісі...(атлант) деп аталады. 4.Адамның омыртқа жотасы ...(төрт) иілімнен тұрады.5.Сүйек...( дәнекер )ұлпасына жатады.6....(Қалқанша маңы)бездерінің жұмысы нашарласа,сүйектің өсуі және дамуы тежеледі7.Қаңқаның дамуына ..(Д )дәрумені әсер етеді

Үйге тапсырмасын беру

Қаңқа бөлімдерін оқып келу және сүйектерге байланысты жұмбақ, мақал – мәтелдер жазып келу.

Бағалау Өзін-өзі бағалау (білім ағашы арқылы өзінің деңгейін анықтауы)

Рефлексия Толық ай – сабақты толық түсіндім; Жарты ай - мен жартылай түсіндім; Жаңа ай – менің түсінбегенім басымдау болды.Кері байланыс сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстары туралы қысқаша ой пікірін жазады.

138

ЗКО Теректинский район Подстепновская №1 ОСОШ Учитель нач.классов Хамзина М И

Неделя День Урок Литература (второй час)

Тема урока Д.Н. Мамин-Сибиряк «Серая Шейка»

Общая цель Формировать представление о творчестве Д.Н. Мамин-Сибиряке, совершенствовать навыки сознательного, выразительного чтения, учить определять идею произведения и характеризовать поступки героев

Ожидаемые результаты Умеетбегло и выразительно читать, Умеет пересказывать.Выделяет главное в тексте, оценивает поступки героев.

Ход урока:

Этапы урока Действия учителя Действия ученика

Вводная часть5-7 мин

Оргмомент.Эмоциональный настрой.Глаза смотрят, и всё видятУши слышат и всё слушаютСначала думаю, потом говорюУмею слушать мнения другихПомню, что в классе я не один

- Сегодня на уроке литературного чтения мы повторим содержание трех частей сказки Д.Мамина –Сибиряка «Серая Шейка», познакомимся с содержанием 4-й,5-й части. Мы будем определять эмоциональное состояние главного героя на протяжении всей сказки.

- Назовите главного героя сказки.- Соберите мозаику!-Назовите приметы поздней осени.(слайд иллюстрация поздней осен

Разрезная картинка4 пары собирают картинку Серой Шейки (прикрепляют к доске)

- Холодно, часто дует ветер, деревья голые, перелётные птицы улетают в теплые края

Алматы Облысы Жамбыл ауданыМәтібұлақ ауылындағы орта метебі МДШО КММ

Тәрбиешісі: Шаймухаева Ажар Керимхановна

Сабақтың тақырыбы: Я дыбысы мен әрпіСабақтың мақсаты: Я дыбысы мен әрпі туралы, оның и, а естілгенімен я әрпі жазылатын ережені ұстана отырып, білімдері қалыптасады. Я әрпінің элементтерімен танысады.Күтілетін нәтиже: Я я әрпінің жазылуы мен айтылуына мән бере отырып, дұрыс жазуға үйренеді. Я дыбысы бар сөздерді айтады.Сабақта көрнекілік: Суреттер, я әріпінің баспа және жазба түрі. Ертегі кейіпкерлерінің суреттері.Сабаққа қажетті құралдар:Интерактивті тақтаСабақта пайдаланылатын әдіс-тәсіл: сұрақ-жауап, ойын Сабақтың түрі: Саяхат сабақ.Кіріспе бөлім: Психологиялық дайындық:

Мақсатымыз-білім алуМіндетіміз-еңбектену.

Еңбектену арқылыБеске қолды жеткізу.

Оқушылармен түгендеп , қажетті құрал-жабдықтарын алғызу. Негізгі бөлім: «Бауырсақ» ертегісін көрсету.53. Балалар, мені таныдыңдар ма? 54. Мен қандай ертегі кейіпкерімін?55. Ертегілерді жақсы көресіңдер ме?56. Ендеше, бүгінгі сабағымызда өздерің жақсы көретін ертегі кейіпкерлерімен кездесесіңдер. Ерте –ерте,ерте бір шал мен кемпір болыпты.Шал кемпіріне бауырсақ пісірші депті.Кемпірге бауырсақ пісіруге көмектесу үшін мына сұрақтарға жауап берейік. Кемпірдің тапсырмасы: -Өткен сабақта қандай дыбыспен таныстық? -Гг қандай дыбыс? -Дыбыстар нешеге бөлінеді?Сауатты оқиық.г-ү гү гү гү гүл гүлзарг-е ге ге ге ше-ге ке-ре-ге

139

г-і гі егіс егін егінші Кемпірде бауырсағын пісіріп болды .Енді суысын деп терезенің алдына қойып қойды. Іші пысқан бауырсақ орманға қарай домалай жөнелді. Бауырсақ қоянды кездестірді.

оянны тапсырмасы.Қ ң«Ұя» десе,соңында,«Сия» десе,соңындаТұратұғын қайқайып,Айтыңдаршы,қайсы әріп? (я әріпі)-Балалар,бүгін біз бауырсақпен бірге Яя дыбысы және әріпімен танысамыз. Бауырсақ домалап келе жатып,аюды кездестіреді.Аюды тапсырмасы.ңЯя әріпінің баспа және жазба түрімен танысады. Я –я-я- дыбыстату.Я-дауысты дыбыс.Яя әрпінің элементтерімен таныстыру.Яя әріпін ауада жазу.Әліппе дәптермен жұмыс. (Үлгі бойынша Яя әріпінің жазба түрін жазу). Бауырсақ домалап келе жатып қасқырды кездестірді.

ас ырды тапсырмасы.Қ қ ң « Жоғалған әріп» ойыны.

п и зт а ққ и р

Сергіту сәті:Компьютер гимнастикасыОқулықпен жұмыс:я-н ян ян қоян шаяня-қ яқ яқ аяқ таяқя-р яр яр қияр Аяня-з яз яз пияз БаянӘлия-батыр.Саят -әнші Бауырсақ домалап келе жатып, түлкіні кездестіреді.Т лкіні тапсырмасы:ү ң Пияз қияр қояннеше дыбыс?Неше әріп? Тіл дамыту:Жая,мая,сая, Шаян,қоян,ұя,Аяз,пияз,сия, Бәрінде бар «Я»Аяқ,тяқ,қия, -Иә?! Бауырсақ түлкіден аман-есен құтылды. Енді үйіне жету үшін мына сұрақтарға жауап берейік. Сабақты қорытындылау:-Бүгін біз қандай дыбыспен таныстық?Я қандай дыбыс?- Бұл сөзде Я дыбысы сөздің қай жерінде кездесіп тұр.Бағалау: Формативті бағалау.

* * * * *«ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА УЧИТЕЛЯ»

Шалабекова З.Т. Зам.директора по УВР Частная лингвистическая гимназия «Ай-Нур»

Илийский район, п. Отеген батыр

Цель педсовета: выявить уровень профессиональной подготовленности педагогов, развивать сплоченность, умение работать в команде, агрументировано отстаивать свою точку зрения, разработать проектную модель личности педагога в современном инновационном пространстве школы. Педагогическое мастерство – это высший уровень педагогической деятельности, проявляющийся в творчестве педагога, в постоянном совершенствовании искусства обучения, воспитания и развития человека. Педагогическое творчество рассматривается как состояние педагогической деятельности, при котором происходит создание принципиально нового в организации учебно-воспитательного процесса, в решении научно-практических проблем. Сегодня мы с вами будем искать ключ к раскрытию путей педагогического мастерства современного учителя. Для начала предлагаю кроссворд.1. Кроссворд Ключевое слово которого будет ключевым словом нашего педагогического совета.1. Автор книги «Сердце отдают детям» (Сухомлинский)2. Название картины Ф. Решетникова «Опять ...» (двойка)3. Разговор, обмен мнениями, один из методов обучения и воспитания (беседа)

140

4. Целенаправленное формирование личности в целях подготовки ее к участию в общественной и культурной жизни в соответствии с социокультурными нормативными моделями (воспитание)5. С греческого языка это слово означает – исследование, познание (метод)6. Основная форма учебного процесса (урок)Слово мастер – ключевое слово нашего педсовета. Эпиграфом сегодня взяла слова великого мастера Антона Семеновича Макаренко. «Мастерство – это то, чего можно добиться, и как могут быть известны мастер- токарь, прекрасный мастер – врач, так должен и может быть прекрасным мастером педагог». А.С. Макаренко2. «Мозговой штурм» - Каковы пути повышения педагогического мастерства? Составляем кластер на интерактивной доске. 3. Создание модели современного учителя Современное общество предъявляет высокие требования к педагогам школы, исходя из которых, учитель должен строить образовательный процесс так, чтобы не только учитывались способности и возможности учащихся, но и осуществлялось максимальное развитие их личности. (Группы при помощи техники «Коллаж» создают модель современного учителя).4. Просмотр видеоинтервью учащихся «Идеальный учитель. Каков он?»1. Учитель XXI века это тот, кто впервую очередь умеет находить общий язык со своими учениками, ориентироваться среди малышей, подростков и старшеклассников, значит, он должен быть идеальным психологом.2. Должен идти в ногу со временем, быть разносторонним человеком, не ограничиваться только сферой своего предмета. Ученики начинают воспринимать учителя иначе – как человека, понимающего их интересы, готового к сотрудничеству.3. Не ждите вознаграждения за свою работу (ни платы, ни благодарности). Труд педагога – работа на отдаленное будущее.4. Не смущайтесь своими ошибками. Экспериментируйте, ищите. Дети, в отличие от взрослых, всегда прощают нам наши ошибки. Дети снисходительны к взрослым.5. Помогай и одобряй труд ребенка, стимулируй его творческие идеи.6. Педагогика нежности – требование сурового времени. Нежное прикосновение к личности ребенка есть профессиональное качество «образцового» педагога.5. Самообразование. Модернизация образования требует от современного педагога постоянного совершенствования педагогического мастерства в большей степени, чем ранее. Педагогическая биография каждого преподавателя индивидуальна. Не каждый и не сразу становится мастером. У некоторых на это уходят многие годы. Случается, что отдельные педагоги, к сожалению, так и остаются в разряде посредственных. Одним из показателей проффесионального мастерства преподавателя является его способность к самообразованию, которое проявляется в неудовлетворенности, осознании несовершенства настоящего положения образовательного процесса и стремлении к росту, самосовершенствованию.6. Работа в группе. Составить план самообразования. Проанализировать, как план может повысить педагогическое мастерство учителя. Преподаватель должен постоянно совершенствовать знания и умения, заниматься самообразованием, обладать многогранностью интересов. Особенно актуальной проблема самообразования учителя стала в условиях информационного общества, где доступ к информации, умение работать с ней являются ключевыми. Сегодня востребован педагог, умеющий самостоятельно осуществлять поиск новых технологий, анализировать собственную деятельность, выстраивать стратегию образовательного процесса в соответствии с требованиями времени, эффективно реализовывать задуманное, решать нестандартные задачи, осознанно измерять и развивать свою префессиональную деятельность. 7. Портфолио. Существует много подходов к формированию навыков рефлексии (самооценки) у учителя. Учителя не загонишь в формулу «знания – умения – навыки», и нет инструмента, которым можно измерить все благородство души учителя, неповторимые моменты его творчества в повторяющемся учебном процессе. Ничем не измеряются в труде учителя и озарения, которые не возникают из ничего и ниоткуда, а подготавливаются всем предыдущим опытом учителя, его бесконечными диалогами с самим собой. С другой стороны, у учителя должно быть «досье успехов», в котором отражается все радостное, интересное и достойное из того, что происходит в жизни учителя. Таким «досье успехов» может стать «портфолио педагога», которое состоит из разделов: 1. Содержание; 2. Коллектор; 3. Рабочие материалы; 4. Достижения. Завершая разговор о педагогическом мастерстве, хочется подарить памятку учителю.

Памятка учителю• Если ты учитель, имей острый глаз и крепкую руку.• Ты один на один с учеником, лепи его, шлифуй, оттачивай грани таланта – словом, создавай его, и как личность.• Если ты учитель, не жди легкой победы! Как правило, такая победа давно завоевана другими.• Будь крылатым и в помыслах своих и – действиях. Общеизвестно: мала цель – мал результат.• Не уподобляйся безумцу, пребывающему в плену несбыточных грез, но и не походи на ленивца, лишенного мечты.

• Может так случиться, что старый старатель разведет руками, смущенный тщетностью поисков самородка, а обыкновенный мальчишка отыщет ненароком благородный металл. Так бывает и с учителем. Иному в поисках таланта не помогут ни время, ни опыт, а другой, только-только ступивший в мир творчества, сделает открытие. Однажды у Дарвина спросили:- Отчего породы голубей, выведенные Вами, так своеобразны?- Я вначале рисую голубя на бумаге, давая волю воображению, а затем вывожу точно такого, как на картине – ответил без шуток великий ученый… Вот и учитель должен сначала «нарисовать» в своем воображении ученика, а потом воплотить свое воображение в реальность, но для этого нужно запастись терпением.

141

Учитель в глазах ученика – кумир, и оставаться таковым на протяжении многих лет непросто. Наука побеждать – сложная наука, но наука обучать победе еще сложнее. Учитель должен обладать чувством новизны. Такое чувство присуще тем, кто смело делает шаг в неведомое, в нераскрытое. И наша задача раскрывать возможности каждого ученика! Выращивать из слабого сильного! Безвыходных положений нет. Кто не хочет работать – ищет причину. Учитель, воспитавший личность высокого класса, перерастает себя. Триумф ученика – триумф учителя! * * * * *

БАЙПАҚ БАСУ

Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы,

Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы

жалпы орта мектебінің 9-сынып оқушысы

Пернебай Қанымкүл Әділбайқызы

Жетекшісі: Исмайлов Сырлыбай Нұсқабайұлы

КіріспеҚолөнер ою-өрнек әлемінің барлық халықтарына тән өте ертеден келе жатқан халықтық мұра болып саналады. Сонымен

бірге әрбір ұлттың өз тұрмыс салтына орай өзіндік қолтаңбасы бар екендігі де даусыз. Яғни, кез - келген халықтың ою-өрнек өнерін, байырғы тұрмысы мен шаруашылығын дүние танымын анықтау мүмкіндігіне де ие бола аламыз. Бұл саладағы зерттеу жұмыстары жүз жылдан аса уақыттан бері жүргізіліп жатқандығы мәлім. Халықтың қол өнеріне әдет-ғұрып жабдықтарымен қатар аң аулауға, мал өсіруге және егіншілікке қажетті құрал-жабдықтар, сондай-ақ жүні мен терісі де шикі зат есебіне кіреді. Киіз үйдің сүйегі, ағаш кереует, кебеже, сандық жасап, кілем, сырмақ, алаша, ши түрлі бау-басқұрлар тоқып, жүннен киіз, байпақ, арқан, жіп есіп, көннен және илеулі теріден қайыс таспа тіліп, өрім өріп, қолдан әр-алуан ыдыс-аяқ, алты бақан, асадал, бесік және тағы басқа көптеген заттарды халық шеберлері өз қолдарымен жасап, түрлі нақыштармен әшекейлегені бұрыннан белгілі.

Қазақтың көне салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрпын, тұрмыс-тіршіліктерін, қолөнерін жадымызда ұстау, келешек ұрпаққа жөн сілтеу, ата-бабаларымыздың дәстүрін ұмыт қалдырмау-біздің басты парызымыз. Егеменді қазақ мемлекетінің болашақ ұрпақтарының сана – сезімін ұлттық психологиясын оны сонау ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен, мәдениетімен сабақтастыра отырып, халықтың қолөнерін сақтап қалуға тәрбиелеу- ұлтжанды, ұлағатты ұстаздардың абыройлы ісі.

Бұл күнде ауылды жерлердің өзінде ұмыт бола бастаған, тіпті кейінгі жастардың көбі біле бермейтін киіз басу, шұға және байпақ басу дәстүрлі технологиялармен бірдей. Киіз басу ісімен қазақ халқы өте ертеден таныс. Ғасырлар бойы көшпелі өмірге ыңғайлы тұрмыстық бұйымдардың бірқатарын киізден жасап келгендіктен, киіз басу технологиясын әбден меңгеріп, өнер дәрежесіне көтерген. Киіз басу ісі маусымдық сипатта болған. Ол қойды қырқудан басталады да, қырқылған күзем жүннің барлығын өңдеп болғанға дейін созылады. Жүн таза болу үшін, қойды қырқар алдында 3-4 рет ағынды суға тоғытады. Одан соң қойдың күзем жүні қайшымен ұсақталып қиылады. Өйткені оның талшықтары ұзын. Ұйысып қол байлайды. Осы сұрыпталған жүндерді одан әрі өңдеуге кірісу қажет. Алдымен жүн сабалады. Жүн сабау да оңай жұмыс емес. Оған ең алдымен метрден асатындай сабау таяқ қажет. Сабауды жыңғылдан, тобылғыдан және ырғайдың бүрін тегістеп немесе бұтақсыз жас талдың сабағын сындырып, кептіріп жасайды. Жүн сабайтын жер тегіс, әрі кең болуы керек. Жүнді тулақ үстінде, аула ішінде сабайды. Ал мұндай мүмкіндік болмаған жағдайда бөлмедегі нәрселерді шаң-тозаң, қиқым түспейтіндей етіп, қымтап жауып тастаған соң ғана жүнді сабауға кірісуге болады. Сабар алдында жүнді 2-3 сағат күн көзіне жайып алса, тіпті жақсы болады. Тулақ-сабауға арналған зат. Ол ірі малдың терісінен жасалады. Теріні тұздап, керіп, кептіріп жасалады. Кепкен тулақты пайдаланар алдында сүт бүркіп жібереді. Сонда жүн сабау барысында тулақ сынып кетпейді. Тікелей киізге және байпаққа күзем қой жүні мен қозы жүні пайдаланылады. Жүн тым лас немесе қоқымы көп болса, онда сабалап жатқан жүнді бөлек жинай тұрып, тулақты сілкіп, тазалап алу керек. Өйткені жүн сабаған кезде, жүннің қоқымдары астына, тулақ үстіне жиналады. Әдетте тулақтағы жүнді екі адам қарама-қарсы отырып сабайды. Өйткені сабау бір-біріне соқтығыспауы керек. Жүн үлбіреп, көпсіп, біріккені жазылған сәтте сабауды тоқтатады. Сұрыпталған жүн сабалып, бұйымға қарай тоқылған ши таңдалады. Шидің бетіне күзем жүннен басылатын бұйымның пішінін келтіріп, жүнді біртегіс жайып салады да, ол басылатын бұйымға қарай қалыңдау немесе жұқалау етіп, төселеді. Содан кейін қайнап тұрған ыстық суды сүзгімен немесе сыпырғымен шашыратып себелеп, шидің бір шетінен бастап құйып шығады. Жоғарыдан шашырап құйылған су өз салмағымен, нәміменен жүнді басады. Су себу басталысымен бір адам басылып жатқан жүнді сыртындағы шимен қабаттай шйыршықтай орап, алға домалата қозғап отырады. Шиді ширатып, орап жинаған соң, екі қолмен алға-артқа қозғап, шамалы отырады. Өйткені шидегі жүннің қылшықтары тапталып, тегістелуі тиіс. Негізгі бөлімБізде қолөнердің халық қажетін өтейтін тамаша үлгілері бар. Өрнек тоқу, текемет басу, байпақ басу, сырмақ сыру, түс киіз басу, ши тоқу, тағы сол сияқты. Мұны үйрене білгенге қай-қайсысы болса да қызықты, қастерлі өнер. Сонымен бүгінгі үйренетін қолөнер бұйымының «Байпақ басу» технологиясы төмендегіше.Байпақ басу үшін шиді жайып, үстіне қойдың күзем жүнін байпақтың жайма формасын төсеп шығамыз (1- сурет). Одан соң қайнаған суды төселген жүннің үстіне сыпырғымен себелеу арқылы сеуіп, ыстықтай шиді орап, домалату арқылы 1-2 минут жүнді таптау (өлтіру) әдісін қолданамыз. Өлтірілген (тапталған) жүнді бір-біріне беттестіру және жиектерін қайыру (2- сурет).

142

Тәсілдерін қолдана отырып, жиектерін бір-біріне қосу үшін қайнаған ыстық суды жиектеріне құйып, шығамыз да, шиге қоса домалатып, оқта-текте шиді ашып көріп отырамыз. (3-сурет). Бұл жерде бір ескертетін нәрсе, жиегін біріктіреміз деп отырғанда, байпақтың ішкі жағы бір-біріне бірігіп қалмауын қадағалап, шиді ашқан кезде байпақтың екі шетінен тартып,

ортасын, басын ажыратып отырған жөн. Содан соң қайта шиге оралған, байпақты сығымдай домалатып, пысықтай түсуіміз керек. Байпақтың жиегі бір-бірімен толық біріккен кезде, байпақты шиден шығарып, шидің үстіне пысықтау әдіс-тәсілдері қолданылады. Осы шидің үстінде байпақты ширату, орап, уқалау әдістерін қолданамыз.Шиден шыққан байпақтың өлшемі үлкендеу болып шығады. Оны суреттегі тәсілдерді қолданып, қырынан, жанынан домалатып орау және уқалау арқылы кез-келген өлшемге келтіруге болады.

Ине мен жіпті қолданатын жері: Егер де шиден шыққан байпақтың жиектері бір-бірімен бірікпей жатса, сол жерді дереу тігіп, шамалы қайнаған ыстық су құйып жіберсе, бір-біріне бірігіп, килігіп кетеді. Уқалаған байпақтың екі басын екі қолмен тартып, созып отырған жөн. Байпақ межелі өлшемге жақындаған кезде, екі басын екі аяққа киіп, қолмен уқалау, келмей тұрған жерлерін оқтауша таяқпен ұрғылау әдістерін қолдана отырып, аяқтың дәл өлшемін шығаруға болады. Бұйым дайын.Қорытынды бөлім.Жоғарыда айтылғандай кепкен байпақтың сыртындағы

қылшықтары түбітке ұқсап шығып тұрады. Оны біртегіс ету үшін байпақты қолға кигізіп, жалындап жанып жатқан отқа екі бетін кезек-кезек ұстап, қылшықтарын күйдіру (ұйыту) керек. Сол кезде байпақтың сыртқы көрінісі тықыр болып көрінеді. Одан кейін неше түрлі әрлеу, сәндеу жұмыстарын жүргізуге болады. Оған қазақтың қолөнер жұмыстары – ою, кесу жатады. Оюды байпақтың түсін ашатындай және рең беретіндей түрлі-түсті маталармен қиамыз. Қиылған оюды ата-бабаларымыздың тағы бір қолөнері сырмақ тігу болса, сол өнерді қолдана отырып, матадан қиылған оюды алып байпақтың алдына немесе жанына қойып, шетін баса сырмақты тігеміз. Сол кезде байпақтың реңі өзгеріп, қазақтың ұлттық бұйымдары болып шыға келеді. Бұл өнерде бір ескеретін нәрсе ерлер және қыздар киетін байпақтың түсіне қарай және қиылған оюдың түр-түсіне қарай ыңғайлап таңдап алып, тіккен дұрыс. Байпақты мәсі ретінде кисе болады. Мәсіге қарағанда жылы, аяқ қақсағанда пайдасы өте зор. Яғни, бір ауыз сөзбен түйіндеп айтар болсақ, ертеден көшпелі, мал соңында жүрген ата-бабамыз аяқтарынан аяз бен сыз, ыза өтпеу үшін байпақты пайдаланып, денсаулықтарын күте білген.

Пайдаланылған әдебиеттер.1 Қазақтың қолөнері. Алматы баспасы 2000ж2. Жүннен жасалған бұйымдар. К. Мұқанов.3. Қазақтың ұлттық бұйымдары.4. Қазақтың ұлттық энциклопедиясы. Ә. Нысанбаев.

* * * * *«Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп

мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Учитель:Алиева Н.Ф

План- конспект урокаТема: Повторение темы «Имя прилагательное» Тип: Урок обобщения,повторения и систематизации ЗУНов Вид: Урок-практикум.ТДЦ.Образовательная:обобщить и систематизировать знания по морфологии имени прилагательного,систематизировать знания,умения,навыки по одной теме;развивать умение творческого применения знаний для решения практических задач.Развивающая: -развивать умственные действия как интеллектуальные явления (обобщение,анализ),эмоционально-чувственную сферу,психические процессы(воображение,внимание),речь учащихся. Воспитательная: -способствовать воспитанию у детей личностных качеств,обеспечивающих успешность индивидуалистической и творческой деятельности. Оборудование:тесты,индивидуальные задания,компьютер,иллюстрации на тему «Зима» Ход урока Оргмомент Дидактическая задача: подготовить учащихся к работе на уроке Слово учителя: Какое событие в спортивном мире произойдет на днях? Большое плавание в Казани.Мы сегодня посетим стадион морфологии и поучаствуем в Спартакиаде Имен Прилагательных.Каждый из вас имеет возможность показать свои знания,померяться силами.За ответы вы получите медали: «золото»-5; «серебро»-4; «бронза»-3.Без наград,думаю,не останется никто. Постановка проблемы Актуализация опорных знаний. Дидактическая задача: организовавать и направить к цели познавательную деятельность учащихся.I.Теоретическая разминка. Индивидуальные

143

задания: 1.Распределить по столбиками Н и НН. Ути…ый, сви..ой, революцио…ый, полотня…ый, кожа…ый, торжестве...ый,со..ый, зеле..ый,льви..ый,ветре..ый.2.Найди закономерность,продолжи ряд. Гуси,полотня..ый _______ , _______ , _____________ . Каме…ый ____________ , ___________ ,___________ . Революцио..ый ________ , _______ ,______________ . 3.Распредели по разрядам:качественные,относительные,притяжательные.Зеленый цвет,степной цветок,зимний спорт,городской транспорт,папин галустук,лисий мех,волчья нора,веселый смех,тонкие провода,синтаксический разбор. Из домашнего задания назвать три имени прилагательных,определить у них род,падеж,число.Из домашнего задания определить в первом предложении синтаксическую роль имен прилагательных. Что называется именем прилагательным? Какие морфологические признаки имен прилагательных знаете? Решение проблемы. Дидакческая задача: обобщение и систематизация ведущих знаний по теме,творческое решение поставленных задач,проверка знаний.2.Стартовое тестирование. 1 вариант 1.Найдите верный ответ Имя прилагательное – это часть речи, которая обозначает А. Признак предмета Б. Предмет В. Действие предмета Г. Признак как предмет2.Найдите прилагательное в простой сравнительной степени. А. Самый быстрый Б. Красивейший В. Ярче Г. Более легкий 3.Укажите относительное прилагательное А. Лисий след Б. Знакомый человек В. Железная дверь Г. Сестрина книга4.В каком из указанных случаев -не –приставка А. (не) взрачный кустарник Б. (не) знакомый маршрут В. (не) здоровый, а больной человек Г. Дом (не) большой , а маленький 5.Найдите прилагательное в котором пишется одна буква Н А. Листве..ый лес Б. Гли..ый сосуд В. Деревя..ый дом Г. Подли..ая правда 6.Укажите прилагательное с суффиксом –ов- А. Плюш..вый Б. Ситц..вый В. Ключ..вой Г. Свинц..вый 7.Найдите прилагательное ,которое пишется слитно А. (юго) западный Б. (ярко) красный В. (средне) вековый Г. (научно) фантастичес . 2 вариант 1.Найдите верный ответ. Имя прилагательное – это часть речи,которая обозначает А. Предмет Б. Действие предмета В. Признак предмета Г. Признак как действие 2.Найдите прилагательное в простой сравнительной степени А. Труднейшие Б. Более благородный В. Самые слабые Г. Сильней 3.Укажите относительное прилагательное А. Летняя пора Б. Львиная шкура В. Неразумный человек Г. Материна шаль4.В каком из указанных –не-приставка А.(не) годный приемник Б.(не) здоровый человек В.(не) узкий ,а широкий пояс Г.(не) глубокая ,а мелкая река 5.Найдите прилагательное ,в котором пишется две буквы Н А. Овся…ый суп Б. Мыши…ый хвост В. Кожа..ый портфель Г. Оловя..ая ручка 6.Укажите прилагательное с суффиксом –ов- А. Еж..вый Б. Лиц..вой В. Пищ…вой Г. Ключ..вой 7.Найдите прилагательное ,пишется слитно А.(светло) голубой Б.(кругло) лицый В.(почтово) телеграфный Г.(юго) восточный

144

3. «Марафон» Работа по уровням. 1 уровень-вставить орфограммы и знаки препинания.Объяснить 2 уровень-выписать три словосочетания с согласованием,определите разряды имен прилагательных. 3 уровень-составить схему последнего предложения,сделать синтаксический разбор первого предложения.Подули лед..ые ветры.Выпал пуш…стый снег.(Не) большие ели стоят зеле..ые.По первой пороше ..хотники вышли на ..хоту и в лесу слыш…тся залив..стый с…бачий лай. Справка: пороша-слой только что выпавшего снега(Ожегов) 4. «Ринг суффиксов» 1 раунд- упражнение 386.Когда пишется Н,а когда НН в именах прилагательных? 2 раунд-заменить словосочетания «сущ+сущ» на «прил.+сущ» Талант директора Перчатки боксера Когда пишется суффикс К,а когда СК в прилагательных. 5. Площадка « Мастерская слова» Составить текст «Чудеса в лесу»,используя опорные слова. Учитель: Ты была в лесу зимой Если нет,скорей за мной! Много знает зимний лес И загадок,и чудес! (Не) обычные существа,(не) подвижные и (не) знакомые фигуры,вовсе (не) понятный зверек.Когда пишется в именах прилагательных –не- слитно,а когда раздельно? 6. «Порядок разрядов» Распределить имена прилагательные по разрядам.Какие разряды знаете?Какие имена прилагательные относятся к качественным,какие к относительным,а какие к притяжательным? Звонкий голос 6 зимний вечер 6 лисий мех 6 медвежья берлога,легкий груз,кожаный мяч,бабушкина шаль,олимпийские игры,тонкая нить. 7.Крот « Четвертое лишнее» Найти лишнее объяснить (Северо) (западный) (Багрово) (красный) (Вечно) (зеленая) (Русско) (казахский) Когда имена прилагательные пишутся слитно,а когда через дефис? Анализ деятельности Дидактическая задача:Анализ и оценка успешности достижение цели и определени перспективы последующей работы. 8.Финишная дорожка Итоги работы: «золотых медалей» -7; «серебряных медалей» -18; «бронзовых»-5 Домашнее задание :страница 146,вопросы;упражнение 404

* * * * *БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫСЫНЫҢ СӨМКЕСІ

Батыс Қазақстан облысы,Теректі ауданы, Ақжайық ауылы,Ақжайық жалпы ортабілім беретін мектебінің 4 б сынып оқушысы

Ильяс Аружан Ерболқызы.Жетекшісі: Кунусова Анаргуль Кобландиевна.

Жоспар Аннотация I . Кіріспе II. Негізгі бөлім. ІІ. (1) Бастауыш сынып оқушысының сөмкесі . III. Қорытынды. IV. Пайдаланған әдебиеттер.

Аннотация Бұл тақырыпты таңдаған себебіміз. Біріншіден біздің жас ғалым үйірмесіне деген қызығушылығымыз. Екіншіден осы кезге дейін алған білімімізді одан әрі дамыту. Үшіншіден қазіргі кезде ұстап жүрген сөмкелеріміздің салмағының бастауыш оқушысының денсаулығына қаншалықты әсер ететінін білуге деген қызығушылығымыз.Жалпы жұмыс мынандай бөлімдерді қамтиды.а) Кіріспе. Мақсатымыз - ақпарат көздерінде жазылған түрлі мәліметтерді пайдалана отырып, оқушы сөмкесінің салмағы қандай болуы керектігін зерттеу және басқаларға таныстыру. Міндеттеріміз – үйірмеде алған білімімізді іс жүзінде толықтыру, қорытындылаған ой - пікірлерімізбен өзгелерге ой салу.ә) Негізгі бөлім. Ақпарат көздерін, ғылыми әдебиеттер мен оқулық, журналдарды пайдалана отырып, оқушыға қойылатын талаптар мен стандарттарға сипаттама беру.б) Зерттеу бөлім. Жоғарыда айтылған мақсаттар мен міндеттерді негізге ала отырып, білімімізді толықтырып дәлелдеу. Дәрігерге бару кезінде түрлі сөмкелерді алып барып, салмақтарын өлшету, мамандармен кездесіп, сұқпаттасу. Зерттелген мәліметтерге сүйене отырып, балалар пайдаланатын оқу құралдарымен бірге сөмкелерінің салмағы оның бойы мен салмағына сәйкестігін салыстырып анықтау .Зерттеу бағыттары:1. Мектеп оқушыларына сауалнамалар жүргізу (2, 3, 4 сынып).2. Мектеп дәрігерімен кездесу.3. Тәжіребие жасау.4. Сөмкеге және бастауыш сынып оқушыларының нормасын тексеру.в) Қорытынды. Жасалған жұмыстар бойынша күнделік жазу, қорытынды жасап, білімдерімен салыстыру, нәтижесі

145

бойынша тұжырымдамалар жасап, ұсыныстар айту. Кіріспе Біздер бұл тақырыпқа тоқталмас бұрын көп ойландық. Себебі: бұдан да басқа қызықты тақырыптар болды. Біріншіден салауатты өмір салтын сақтау әр адамның міндеті. Екіншіден, қазіргі кезде оқушыға арналған сөмке түрлері өте көп және осы сөмкенің салмағынан бастауыш сынып оқушылары әртүрлі ауруларға шалдығады. Сондықтан біздің денсаулығымызға кері әсерін тигізбеу үшін , не себептен салмағы күннен күнге артып бара жатқанын және оның шешуін табу үшін зерттедім, дәлелдедім . Үшіншіден, бұл жобаға дайындалу мен үшін өте қызықты болды. Сонымен, таңдау себептерімізге тоқтала кетейік. Біздер ұстазымыз екеуміз оқушыларға сауалнамалар жүргізіп, дәрігермен кездестік . Онда алған білімімізді толықтай жетілдірдік деп айта аламыз. Себебі біздің оқулықтан , газет - журналдардан оқығанымызды көзімізбен көргеніміз қызығырақ болды. Онда өз сөмкемді және сыныптастарымның сөмкелерінің салмағы мен оқушылардың бойын,жеке салмағын өлшедік. Бастауыш сынып оқушыларының сөмкелерінің неше түрін көрдім. Өйткені бірінші сыныптан бастап төртінші сыныпқа шейін сөмкелердің салмағы мен түрлері әр түрлі болды . Сөмкенің салмағы шамадан тыс ауыр болса , адам денсаулығына өте қауіпті. Мұның арты оқушының дұрыс өсуіне зиянын тигізетінін білдік. Бастауыш сынып о ушысыны с мкесіқ ң ө Менің күнде мектепке арқалап келетін сөмкемнің салмағы мені қатты мазалайды.Өйткені сөмкенің 7-8 келіден асатын салмағы бүлдіршіндердің омыртқасына әсер етпей қоймайды. Шындығында, оқушы сөмкесінің салмағы қандай болуы керек? Жалпы, елімізде осыны реттейтін нормативтік құжат бар ма? Сұрастырып көрсек, бар екен. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 1684 Қаулысымен бекітілген Санитарлық ережелер «Балалар мен жасөспірімдерге тәрбие және білім беретін нысандарға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» деп аталады. Міне, осы Ереженің 10-шы тармағында балалар мен жасөспірімдерге тәрбие және білім беретін нысандардағы балалар мен жасөспірімдерді тәрбиелеу, білім беру (мектеп оқулықтарына) және өндірістік тәжірибесі жағдайларына қойылатын талаптар айқындалған.Ол бойынша, 1–4 сыныптардың оқушылары үшін бір оқулық кітаптың салмағы 300 грамнан. Оқулық салмағының 10 пайыз ғана артып кетуіне рұқсат етіледі екен. Ал, оқушылардың күнделікті мектепке көтеріп баратын оқулықтарының жалпы салмағы (сөмкесінің салмағын қоспағанда) 1–3 сыныптар үшін 1,5-2 килограмнан аспауы тиіс.

азіргі та да ы о ушыларды с мкесі Қ ң ғ қ ң өЗерттеу

.Дәрігер біздің салмағымыз бен бойымызды және сөмкелерімізді өлшеп беруге көмекетсіп,ақыл-кеңесін берді.

№ Оқушының аты – жөні: Бойының ұзындығы

Салмағы Сөмкенің таза салмағы

Оқу құралдарымен есептегендегі салмағы

1 Ильясова Аружан Ерболқызы

136 см 24 кг 600 г 3,700 г

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 1684 Қаулысымен бекітілген Санитарлық ережелер «Балалар мен жасөспірімдерге тәрбие және білім беретін нысандарға қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» деп аталады. Міне, осы Ереженің 10-шы тармағында балалар мен жасөспірімдерге тәрбие және білім беретін нысандардағы балалар мен жасөспірімдерді тәрбиелеу, білім беру (мектеп оқулықтарына) және өндірістік тәжірибесі жағдайларына қойылатын талаптар:

Бастауыш сыныптар үшін бір оқулықтың салмағы 300г Сөмкесінің салмағын қоспағанда 1,500-2 килограммнан аспауы тиіс.

Бұдан не көруге болады. Бастауыш сыныптың 1-з сынып оқушылары үшін сөмкесінің салмағы 1,500 немесе 2 килодан аспауы керек болса менің сөмкемнің салмағы 1,700грамм артып кеткенін білдім. Бұл неге әкеліп соғатынын зерттеу мақсатында ғылыми жағынан және теориялық білімімді толықтыру керек болды.Ол үшін мен әрине, мектеп кітапханасына бардым

Зерттеу ж мыстары ауыр с мке ар ала анны салдарын аны тауұ ө қ ғ ң қАуыр сөмке арқалаудың салдары

• Жалпы, мектеп оқушыларының іші толы «қоржындарының» ауырлығы мен шамадан тыс заттарды тасуы денсаулыққа кері әсерін тигізбей қоймайды екен. Баланың қан қысымының қалыптан шығуына септігін тигізеді. Тіпті әлі қатая қоймаған оқушының кеуде сүйектерінің қисаюына әкеп соғады. Ол аз болса, мұның салдары мидың қалыпты жұмысына кері әсерін тигізеді.

• Мектеп сөмкелерінің иыққа ілер тұстағы жолақтың жалпақ болу керектігін айтады. Ата-аналар да сөмкенің арзанына қызықпағандары дұрыс. Ыңғайға келсе, қырғызстандық немесе ресейлік сөмкелерді сатып алған жөн. Кей сыныптың оқушылары, күнделікті кітаптарды әкелуді қиынсынады. «Алгебра мен физиканы сен әкел, әдебиет пен «литератураны» мен әкелем» — бұл да көп кітап арқалағысы келмейтін парталастар арасындағы өзіндік мәміле.

• Ауыр сөмке арқалаудың салдары болмай қоймайды. Бала радикулитке ұрынуы мүмкін. Оқушының арқасында ауру пайда болады, жүрісі де өзгеріске ұшырайды.

• Ресейлік мамандар осы мәселеге бас ауырта келе, портфельдің салмағы оқушының салмағының 1/10 болуы тиіс дегенді айтады. Балаңыз 27 келі тартса, сәйкесінше, мектеп «дорбасы» да 2,7 келіден артық болмау керек. Ал төменгі сынып оқушыларының сөмкелері 1200 грамның шамасы болса құп.

• Өз кезегінде ресейлік санитар-мамандар бастауыш сыныпқа арналған оқулықтардың салмағы 300 грамнан ал, оқушылардың күнделікті мектепке көтеріп баратын оқулықтарының жалпы салмағы

146

(сөмкесінің салмағын қоспағанда) 1–3 сыныптар үшін 1,5-2 килограмнан аспауы тиіс. Ата-аналар «ауыр» пәндердің апта бойына біркелкі орналасуына назар аударуы тиіс, сондай-ақ дене тәрбиесіне киетін спорттық киімдер мен аяқ киімдерді мектепте сақтайтын орынның болуына қол жеткізсе де болады. Оқушының сөмкесінде кешегі күннің кітаптарының қалып қоймауына бақылау жасап қойыңыз. Бастауыш сынып оқушысына остеохондроз қайдан келеді ?Бірінші, екінші сынып оқушысының сөмкесі, мысалы, 1,5 килодан ауыр салмақ тартпағаны дұрыс. Ал үшінші, төртінші сыныптағыларға екі кило салмағы бар сөмке жарайды. Осы жастағы балалардың тірек-қимыл мүшелері әлі толық дамып бітпеген, сондықтан оларға үнемі шамасынан артық салмақ көтеру зиянды. Әсіресе оны арқада емес, қолда, бір жанында көтеріп жүретін болса жақсы емес. Яғни омыртқаға түсетін салмақ оның өз салмағының жиырмадан бір бөлігінен аспағаны жөн. Мысалы, бірінші сынып оқушысы шамамен 20-25 кило тартады, ол 2 килолық сөмкені көтеріп жүре алады. Ал спорттық форма, аяқ киім, тағы басқа заттар салынған қосымша сөмкені қолға ұстап жүргеннің зияны бар. Егер арқадағы сөмке 5-7 кило тартатын болса, онда ол омыртқаның кеуде және мойын бөлігіне кері әсерін тигізеді, омыртқааралық дискілердің созылмалылығын бұзады. Осыдан ерте остеохондроз пайда болуы мүмкін. Ол баланың жүріс-тұрысын да бұзады, сколиозға (омыртқа қисаюы) да соқтыруы ықтимал. Мұндай қатерге ұрынбас үшін баланың мектепке ұстайтын сөмкесінің салмағын қадағалап отыру қажет. Ол бала салмағына сай болсын. Одан бөлек, мектептерде бір мезгіл омыртқаға жаттығу жасап, оны босаңсытып тұрған дұрыс. Ол былай жасалады Қысқасы, бала сөмкесінің дұрыс салмағы мынадай: бірінші, екінші сынып оқушысы үшін – 1,5 кило, үшінші, төртінші сыныптікі – 2 кило, бесінші, алтыншы сынып оқушысынікі – 2,5 кило, жетінші, сегізіншінікі – 3,5 кило, тоғызыншы, он бірінші сынып оқушысынікі 4 кило төңірегінде болса, сол дұрыс.

1-4 сынып о ушыларына сауалнама ж ргізу кезі.қ үОсы қорытындыда кейін сыныптастарымды өзімнің жасаған жұмысыммен таныстырдым. Содан кейін оқушылардың пікірлері өзгерді. Қорытынды. Мен алған тақырыбым бойынша жасаған жұмыстарымды қорытындылайтын болсам, алған білімімді сарамандық жұмыстармен ұштастыра отырып, ғылыми негізде толықтырып, ой қорыттым. Мақсатқа жету барысында тек әдебиеттер мен оқулықтарды саралап қана қоймай, осы саладағы мамандармен кездесіп, олармен бірлесе жұмыстар жүргізу нәтижесінде білімімді толықтыра отырып жұмыстандым. Сонымен қатар осы жобамды қорытындылай келе өзімнің сыныбымдағы кейбір оқушылардың пікіріне тоқталғым келеді. Рухолла Алижан - Мен көбіне ата-анамның айтқанын тыңдамай сөмкеме керектің барлығын салып салмағын арттырып жүргенмін. Енді осы сауалнама мен Анелдің пікірінен кейін ойға қалдым. Бір сөмкенің қалталарына дене шынықтыру киімдерімді ,екінші аяқ киімімді салуды енді доғардым.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. Салауаттану кітабы Алматы баспасы 2012 жыл2. Менің алғашқы энциклопедиям Алматыкітап 2011жыл3. Оқушы анықтамалығы 2010жыл4. Ақпарат көздері.5. Денсаулық журналы 2009ж. №2

* * * * *Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы

Подстепный № 1 ЖОББМ Бастауыш сынып мұғалімі Диярова Шынар Толегеновна

Мұғалімнің аты- жөні

Диярова Ш.Т.

Пән

Әдебиеттік оқу

Тақырыбы

А.БайтұрсыновАққу, шортан һәм шаян

Сыныбы

4 а

Күні

23.10.2015

Сілтеме Оқу бағдарламасы, әдебиеттік оқу оқулығы 4-сынып, әдістемелік құрал, сабақ жоспары

Жалпы мақсаттар Өлеңдегі негізі ойды оқушының өзіне таптырып, ойларын өз сөзімен жеткізе білуге үйрету. Оқушыларды бірлік, ынтымақтастық секілді жақсы әдеттерді үйреніп, осы мысал мазмұны арқылы жаманнан жирендіруге тәрбиелеу.

Оқыту нәтижелері Жаңа ақпарат алады. Топпен жұмыстанады. Шығармашылықпен жұмыс жасап, жеке қабілеттері ашылады.

Негізгі идеялар Мысалдағы негізгі ойды ұғындыру.Тапсырма Тест орындау, диалогтік әдіс, ой қозғау, мағынаны тану кезеңдері, дәптермен жұмыс, тренинг,

жазу стратегиясы, рефлексия, бағалау.Дереккөздер Көшбасшылық модулі, жас ерекшелік модулі, АКТ, СТО, жаңа әдіс-тәсілдер, бағлау,

Сабақ бойынша мұғалімнің жазбалары

УақытыҰйымдастыру

бөлімі2 минут

Мұғалімнің іс- әрекетіОқушыларды асихологиялық дайындау

Қауын мен қарбыз әңгімесі бойынша шағын тест үлестіру

Оқушының іс – әрекетіКүн жылуын алақанға салайын, Жүрегіме басып ұстап қаламын. Ізгі әрі нәзік, жарық, мейрімді, Болып кетер дереу сонда жан-жағым.

147

Үй тапсырмасы1 минут

Өткен тақырыпты қорытындылау

1 мин

«Ой қозғау» әдісі5 минут

Жаңа ақпарат3 минут

2 минут

Топтық жұмыс«Әңгіме кестесі»

(5 минут)

Сергіту жаттығуы1 минут

Дәптермен жұмыс2 минут

3 минут

Қорытындылау9 минут

Рефлексия1 минут

Үйге тапсырма1 минут

Бағалау 1минут

Бағалау шкаласыҚате жоқ – «5», 1 қате-«4», 2қате-«3», 3-5қате –«2»41. Халық ауыз әдебиеті дегеніміз не?Қандай түрлерімен таныстық?Бүгін мысалмен танысамыз. Мысалға анықтама беру.Оқушыларға қима қағаздар үлестіріледі.Осы үйді қалай құрастырдыңдар?Ненің арқасында осы жұмысты орындадыңдар?Дұрыс. Біздің сабақтарымызда да сендер осылай ұйымшылдықпен, бірігіп жұмыс жасасаңдар жақсы жетістіктерге жетесіңдер. Біздің бүгінгі танысатын мысалымыз да осы достық, ұйымшылдыққа арналған. Бұл мысалмен таныспас бұрын оны жазған және аударған ақындар туралы сыныптасымыздың мәліметін тыңдайық.

Мысалды оқу. Мысалды аудиоподкастпен тыңдату. Тізбектеп оқыту. Сөздік жұмыс.

«Мағынаны тану» кезеңіМысалдың атыАвторыМысал не жайлы?КейіпкерлеріОқиға орныОқиға қалай аяқталды?Не үйрендің?

Ба алау критерийлеріғ арқылы өзара топтық бағалау

Ал, балалар, тұрайық,Қане қанат жазайық.Аққу болып ұшайық,Көлде жүзген балықтай,Жүзіп, жүзіп алайық.Шаянға ұқсап, былпылдап,Қане, айналып, қарайық.

Мысалдағы негізгі ой ашылатын жолды тауып жазу.

Постер дайындау, қорғау

«Тілек жазу»

«Блоб ағашы» өз білімдерін бағалау

59-беттегі тапсырма. Мәнерлеп оқу

5 сұрақтан тұратын тестті әркім қағазға орындайды.

Дұрыс жауаптарға қарап критерий арқылы өздерін саусақ арқылы бағалайды.

Оқушылар жауап береді.

Олар сол қима қағаздардан үй құрастырулары керек.Достықтың, ұйымшылдықтың арқасында.

1-оқушы И.А.Крылов2-оқушы А.Байтұрсынов туралы презентация қорғау

Әр оқушы мысалды өздері іштей оқиды.

hәм- және, ғибрат-үлгі

Үш топ кестемен жұмысты орындайды.

1.Сұраққа түгел жауап беру2.Дұрыс жауап беру3.Нақты жауап беру

Әуелі бірлік керек болсақ жолдас.Біріңнің айтқаныңа бірің көнбей,Істеген ынтымақсыз ісің оңбас.

Мысалдың тақырыбына сай мақалдарды тауып жапсырады. Топпен шығып қорғайды.

Стикерге әр топ бір-біріне тілек жазып парталарына жапсырады.

Сабақ бойынша өз түсіну деңгейлерін көрсетеді.

148

Алматы облысы, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ

Байсеркеева Айгуль Тналиевна Бастауыш сынып мұғалімі

Қысқа мерзімді жоспар

МерзіміПәні Әдебиеттік оқуПән мұғалімі Байсеркеева Айгуль ТналиевнаСабақ № 98Сыныбы 2 ӘСабақтың тақырыбы Нұрқасым Қазыбеков.Наурыз көже Сабақтың мақсаты Ұлыстың ұлы күні туралы түсінік қалыптастыруына жағдай жасау.Күтілетін нәтиже Ұлыстың ұлы күні туралы түсінік қалыптасады.

Наурыз тойының мақсатын біледі.Наурыз көженің құрамын,жасалуын түсінеді.

Қолданылатын модульдер АКТ,оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер,сыни тұрғыдан ойлауға үйрету,оқытуды басқару және көшбасшылық,оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту,оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау,талантты және дарынды балаларды оқыту.

Белсенді оқыту әдістері Топтық жұмыс, «Наурыз тойы» бейнебаяны, «Кім көп біледі?»ассоциация,Жигсо, «Кім шапшаң?»әдістері, синквейн,постер қорғау,суретпен жұмыс.

Дереккөздер 2-сынып оқулығы.Әдебиеттік оқу. Авторы:Б.Т.Қабатай,С.Р.Рахметова.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық.

Көрнекіліктер Флипчарт,суреттер,асық,үлестірме тапсырмалар, «Наурыз тойы» бейнебаяны,ноутбук, «Көңіл күй» ағашы

Сабақ-тың кезеңде-рі

Уақыты Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті

Ой толғау(Қызы-ғушы-лығын ояту)

12 ми-нут Амандасу.Оқушыларды түгелдеу. Топтқа бөлуді ұйымдастыру.

Топпен құрастырған тақырыптарың не туралы?яғни үй жұмысын тексеру .Ұлттық ойын-асық туралы мәлімет береді.Асықтағы сұрақтарға жауап беру.

Амандасу.Кезекші мәліметі. Гүлдерді таңдау арқылы топқа бөлінеді.Топта сурет қиындыларын құрастырады.Суретке тақырыптар қояды. І топ.Шұжық.ІІ топ.Ұзынсары.ІІІ топ.Атағаш.ІҮ топ.Наурыз күні.

Үй жұмысы Ұзынсары тақырыбын мазмұндау жоспары бойынша әңгімелейді.Асықты тастау арқылы бүйіріндегі сұрақтарға жауап беру.

Мағы-наны тану(жаңа тақы-рып)

25 ми-нут Нұрқасым Қазыбековтың «Наурыз көже» әңгімесі бойынша түсінік қалыптастыруға жағдай туғызу. «Наурыз тойы» бейнебаянын көрсетеді.-Тойда халыққа қандай тағам ұсынылды?-Яғни,бүгінгі тақырып наурыз көже туралы.Мәтінді төрт бөлімге бөледі.

«Кім көп біледі?»әдісі.Әр түрлі дәнді көрсетеді.

Сергіту сәті.

Бейнебаян бойынша көргенін топта әңгімелейді.

-Наурыз көже.

Әр топ өзіне берілген бөлімдерді Жигсо әдісі бойынша әңгімелейді.1топ-Ұлыстың ұлы күні2топ-Наурыз тойының мақсаты.3топ-Наурыз көженің құрамы.Дәптермен жұмыс.Дәндердің атауларын тауып жазады.Арпа,бидай,тары,күріш,жүгері,бұршақ,қарақұмық.

«Төрт қадам алға» жаттығуын жасайды.

149

Ой толға-ныс(Қоры-тынды.Бағалау.Үйге тапсыр-ма беру.)

8 ми-нут «Кім шапшаң» әдісі.Берілген қиындылардан мәтінді құрастыру.

Синквейн әдісі.Бес жолды өлең

Бағалайды.

Үй жұмысы.Мәтінді әңгімелеу, «Ұлыстың ұлы күні» тақырыбында ой-толғау

Бөлек-бөлек қиындылармен берілген мәтінді шапшаң мазмұндық жүйесімен құрастырады.Болған топ дайынбыз деп,қолдарын біріге көтеру арқылы белгі береді.1.Наурыз.2.Көңілді,берекелі.3.Күтіледі,көріседі,тойланады.4.Наурыз-ұлыстың ұлы күні.5.Мереке.

Бағалаушы тобындағы оқушыларды бағалайды.

Үй жұмысын күнделіктеріне жазады.«Көңіл күй» ағашына «екі жұлдыз ,бір тілек» қалдырады.

Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы«Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі»мемлекеттік мекемесі математика пәнінің мұғалімі

Ақпанбетова Айгерім

Сыныбы:8 «В» Пәні:АлгебраСабақтың тақырыбы:Квадрат түбірлері бар өрнектерді түрлендіру.Сабақтың мақсаты:Білімділік:Квадрат түбірлері бар өрнектерді түрлендіруді қолданып, есептер шығаруды білу.Дамытушылық:есте сақтау,зейін қою,өзіндік ойлау,қабілеттерін дамыту.Тәрбиелік:жауапкершілік,белсенділік,білімге талпыну қасиеттерін бойында тереңдету.Сабақтың түрі: АраласСабақтың көрнекілігі: слайд, плакаттарСабақтың барысы:І:ҰйымдастыруОқушылармен сәлемдесіп түгелдеу.Бір-біріне жақсы тілектерін айттырып топқа бөлу.Сабақтың мақсатымен таныстыру.ІІ:Үй тапсырмасы:Үй салу үшін үйдің формасын салу керек.Өткенді қайталау.(сұрақ-жауап)1)Квадрат түбір дегеніміз не?Теріс емес а санының квадрат түбірі деп квадраты а-ға тең в санын атайды.2)Арифметикалық квадрат түбір дегеніміз не?Квадраты а-ға тең кез-келген теріс емес в саны теріс емес а санының арифметикалық квадрат түбірі деп аталады.3)Иррационал сан дегеніміз не?Кез-келген шексіз периодты емес ондық бөлшек иррационал сан деп аталады.4)Нақты сандар жиыны неден тұрады.Барлық рационал сандар нақты және иррационал сандар нақты сандар жиынын құрайды.5)64 санының квадрат түбірлері 8 және 86)25 санының квадрат түбірлері5 және 57)49 санының квадрат түбірлері7 және 78)121 санының квадрат түбірлері11 және 11Үйге берілген есеп:№661)=4402)=7903)=4,84)=0,88ІІІ.Жаңа сабақҮйдің фундаменттін қалаймызІ топқа:1 мысалІІ топқа:2 мысалІІІ топқа:3 мысалІѴ топқа:4 мысал беріліп плакатқа қорғайды.І.Көбейткішті түбір белгісінің алдына шығару.===6

ІІ.Көбейткішті түбір белгісінің ішіне енгізу.7=*==ІІІ.Бөлшектің бөлімін иррационалдықтан босату1мысал:

2:мысал

ІV.Кірпіштер тапсырмасы:Оқулықтағы есептер үлестірмелі қағаз арқылы таратылады.№701)==32)==23)==5

150

4)=4№711)=52)=83)=104)=6

№721)2) 3) 4)

№731) 2) 3) 4) №741)2=2)33)7=4)11=

№771) 5

2) -8-103) 144) №781) 42) 0,33) 4) 48№751) 2) 3) 4) №761) 2) 3) 4)

№791) 2) 3) 4) V кезең.Үйдің төбесін табу.Топ басшыларға берілетін тапсырмалар.Тақтада орындалатын тапсырма1) 2) 3) 4)

V І кезең:Сергіту сәті.2 минут.V ІІ кезең Терезе құру.Логикалық есептер. Әр топқа жеке тапсырма.1)Екі натурал санның көбейтіндісі 48-ге тең, оның біреуі екіншісінен 2-ге артық.Осы санды тап.2)Екі натурал санның көбейтіндісі 33-ке тең.Оның біреуі екіншісінен 8 санға кем.Осы сандарды тап.3)Біреуі екіншісінен 4-ке артық екі оң сандардың көбейтіндісі 96-ға тең. Осы сандарды табыңдар.4)Мәжіліске қатысушылар бір-бірімен сәлемдесіп қол алысқан,біреу қол алысудың барлық саны 66 болғанын санапты.Мәжіліске қанша адам келген.V ІІІ кезең.Есік құру.Сабақты қорытындылау. Бригадалардың бригада мүшелерінің кезең бойынша алған ұпайлары есептеліп,қорытынды шығарылады.Қай топтың салған үйі бойынша жеңімпаз топ айтылады.Бағалау.Үйге тапсырма. 81-82 есеп

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы

«Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі»мемлекеттік мекемесі тарих пәнінің мұғалімі

Ырысмбетова Раушан

7-сынып. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихыСабақтың тақырыбы: §8. Көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара әсеріСабақтың мақсаты:

Оқушыларды жартылай көшпелі мәдениеттің және қала мәдениетінің дамуымен, оларды өзара байланыстарысен таныстыру;VI-IX ғасырлардағы жартылай көшпелі және отырықшы тұрғындардың мәдени және экономикалық даму ерекшіліктерін көрсете отырып, оқушылардың салыстыру, қорытынды жасау дағдысын қалыптастыру;Туған жерінің мәдениетін қастерлеуге, оны дамытуға үлес қосуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Лекция Әдісі:баяндау, сұрақ-жауап Көрнекілігі:суреттер, картаСабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

Оқу құралын тексеріп түгелдеуӘнұран орындау, «Хабар».

Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:

«Шеңбер бойымен әнгімелеу» ойыныОйын шарты: барлық оқушылар шеңбер бойымен отырады. Араларынан бір жүргізушіні сайлап алады. Ойын басында

151

тақырып таңдап алынады. Жүргізуші ортаға шығып , көзін жұмып, кез келген ойыншыға нұскайды. Жүргізуші нұсқаған оқушы алынған тақырып бойынша бір сөйлем айтады. Бұдан әрі сағат тілінің бағытымен әр ойыншы бір-бір сөйлемнен айта береді. Егер жауапта қате жіберілсе, келесі оқушы түзетуге тиіс. Жауаптарды толықтыруға болады. Ойын сонында ең белсенді оқушы анықталады.• Қимақ қағанатының тайпалық қүұрамы мен құрылуы туралы қандай деректерді білесің?• Картаны пайдаланып Қиақ қағанаты қазақстанның қай аймағфнда орналасқанын көрсет.• Қағанаттың қоғамдық құрылысы туралы не білесің?• Қағанаттың саяси жағдайындағы басты бағыт қандай болды?• Қимақтарда қолөнердің қай саласы жақсы дамыған?

Семантикалық карта. Дұрыс жауапқа+ белгісін қой

№ Мемлекеттер шаруашылығы

көшпелі Жартылай көшпелі

Жартылай отырықшы

Отырықшы егін шаруашылығы

1 Батыс Түрік қағанаты2 Түргеш қағанаты3 Қарлұқ қағанаты4 Оғыз мемлекеті5 Қимақ қағанаты

Хронологиямен жұмыс№ Жылдар Мемлекеттер

1 756-940 ж.ж2 552-603 ж.ж3 704-756 ж.ж4 603-704 ж.ж5 IХ ғ. соңы мен XІ ғ.басы

ІІІ. Жаңа сабақтың жоспары:1. Жартылай көшпелі мәдениет.2.Қала мәдениетінің дамуы.3.Қала және дала тұрғындарының материалдық мәдениеті.4.Жартылай көшпелілердің материалдық мәдениеті.5.Қын құмыра жасау және металл өңдеу.6.Сауда мен ақша айналымы

Жартылай к шпелі т р ындарды м дениетіө ұ ғ ң ә ала т р ындарыны м дениеті.Қ ұ ғ ң ә Негізінен мал өсірумен айналысқан оның үш түрі белгілі:а) көшпелі мал шаруашылығыә)жартылай көшпелі мал шаруашылығыб)жартылай отырышлы мал шаруашылығы Көшіп-қонуға ыңғайлы киіз үйлерде тұрған Тастан,ағаштан,қамыстан,шикі кірпіштен үйлер салынған.Жанында қоа жайлары салынған. Ұсталар қару-жарақтар, ат әбзелдері, темір жебелер,қанжар,семсер, кісе белдік т.б. сәндік бұйымдар жасады. Ер кісілер шонданай,оқшанай,қын асынып жүрген Мал аң терілерінен киімдер тігіп ыдыстар жасаған.• Айырбасқа шығарған тауарлары: мал,малдың өнімдері,теріден жасалған киімдер мен ыдыстар т.б.

1.Қалалар,қыстық-кенттер,қоған-қамалдар болған.• Қала құрылдысы үш бөліктен тұрған:цитадель,шахристан,рабад.• Қолөнер орталықтары болған,онда көзелер,қол диірмендер, күбі, құмыралар,қыш ыдыстар жасалған.Қыш құмыра жасайтын ірі шеберханалар болған.• Металл өңдеу, күміс,мыс өндіру болған.Металл өндірушілердің құралдары: темір шот,қайла,ағаш,балға,темір сыналар балта,және балқытуға арналған ошақтары болған.• Қалаларда сауда дамыды.Сауда айналымында жібек,қағаз,айна,қымбат бағалы заттар, әшекейлік бұйымдар,кілем, асыл тастар мен әртүрлі маталар мен шыны ыдыстар болды.• Тараздан шыққан Түргеш теңгелері,сыр бойы қалаларынан КангуТарбан деген түрік бірлестіктерінің теңгелері табылған.• Қалаларда архитектуралық құрылыстар салынды.

Қазақ жеріндегі сауданы үш бағытта:1.Халықаралық сауда 2.Қалалардың өз аумағындағы сауда3.Қалалықтардың дала тұрғындарымен сауда байланысы болғанын, сауданың дамуына Ұлы Жібек жолының рөлі, сауда айналымы мен тауарлар, теңгелер туцралы баяндай келіп сауда жолдарын картадан көрсетемін.ІҮ. Сабақтың бекіту:

1. Мал шаруашылығымен айналысушылардың қандай тұрақтары болды?2. Тарихты зерттеуде археологиялық деректердiң маңызы қандай?

152

3. Шонданай, оқшантай, қын деген ұғымдардың анықтамасын берiңдер.4. Сауданың қандай бағыттары болды

Жартылай көшпелі мәдениет дегеніміз неҚала мен жартылай көшпелі мәдениеттердің айырмашылықтары Материалдық мәдениет дегенімізді қалай түсінесің? Қолөнермен кімдер айналысты? Металл өңдеу қалай жүргізілді?Жартылай көшпелі мәдениетҚала мәдениетінің дамуыҚыш құмыра жасау, металл өңдеу, сауда мен ақша айналымыҚала мен дала тұрғындарының материалдық мәдениеті

Дискуссиялық өрнек әдісі: Келсемін келіспеймін1.Малды қолға үйрету орта тас ғасырында кездеседі2.Түріктер асыл тастармен металды батыс елдерінен әкелді3.Қалалардың құрылысы үш бөліктен жасалған4.Қыш құмыра жасау өнері қала тұрғындарында жақсы дамыған5.Таразы қаласынан Қытайлар ақша шығарды6.Оқшантайға пышақ пен қайрақ салған7.VI-ІХ ғасырларда Оңтүстік Қазақстанда мәдениет дамыды8.Тез жиналып, тез тігілетін киіз үй тастан, шикі кірпіштен жасалды9. Қаланың үшінші бөлігінде егіншілер, кедейлер тұрдыСөздікпен жұмыс: 1.Шонданай - 2 Қын – 3.Оқшантай – Кестемен жұмыстар Орта ғасырлардағы қалалар Қазіргі кездегі қалалардың аты Жартылай көшпелі материалдық мәдениет Немен айналысты? Қандай үйлерде тұрды? Археологиялық жұмыстар Қала мен дала тұрғындарының мәдениеті Қала тұрғындары Дала тұрғындарыҮ. Бағалау: Әр топтың топбасшысы өз тобындағы оқушыларды бағалап отырады.ҮІ. Үйге тапсырма:§8. Қосымша ізденіп келу.

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы

«Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі»мемлекеттік мекемесі ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Әміршиова Роза

Date: Form : 8 The theme: About animalsThe aims of the lesson: To give full information about animals, to enrich pupils knowledge , to make pupils work independently using new information about animals, to develop pupils speaking skills and habits, practice using adjectives . To be friendly, to work together Type of the lesson: Mixed lesson, review Visual aids: pictures, cards The plan of the lesson:I. Organization moment

1. Greeting2. Talking with the pupils on duty 3. To talk about weather

II. Phonetic drillI can dance , I can danceCha-cha-chaI can swim as fish Splash-splash-splashI can play the pianoBoom-boom-boomI can jump as frogPlink-plink –plink

III. Checking the home task• Dialogue• Ex 9p 43• New words

Camel-түйе, horse-жылқы, caw-сиыр, sheep-қой, hen-тауық, dog-ит, cat-мысық, elephant-піл, lion-арыстан tiger-жолбарыс, giraffe-жираф, rabbit-қоян, bear-аю, monkey-маймыл, zebra-зебра, parrot-тотықұс, pig-шошқа, turtle-тасбақа, snake-жылан, mouse-тышқан, fox-түлкі, wolf-қасқыр, squirrel-тиін т.б.

153

A new lesson: About animals AnimalsDomestic animals Wild animals Farm house forest desert (Сұрақтар арқылы сыныпты 2 топқа бөлу1 топ Үй жануарлары2 топ Жабайы жануарлар )Class are divided in two groups:I groups are “Domestic animals”II groups are “Wild animals”

Questions:12. Do you like animals?13. What kind of animals do you know?14. What kind of domestic animals do you know?15. What kind of wild animals do know?16. What is your favourite animal?17. Do you have any pets?• Can a bear climb trees?• Which family does the tiger belong to?• Can kangaroo jump?• Describing one animal• Do you like wild animals? Task I Drawing and describing one animals which is you likeWhen pupils drawing pictures, pupils telling poems about animals . For ex: Tiger: a big body, a long tail, long teeth, black and orange,

eat meat etc Task II Adjective

Types DegreesPositive

Comparative Superlative

Adjectives of syllable

SportSmall

Shorter Smaller

The shortestThe smallest

Ending in -y Happydirty

Happierdirtier

The happiestThe dirtiest

Of twoOr moreSyllables

AttractiveBeautiful

More attractiveMore beautiful

The most attractiveThe most beautiful

Irregular adjectives GoodBadLittleMach manyfar

BetterWorseLessMorefather

The bestThe worstThe leastThe mostThe farthest

Using words from task I. Write adjectives and make up sentences For ex: Short - shorter - the shortest The shortest animal is mouse.Task III Play time: What kind of animal is it ? (Суретке қарап сөйлемей қимыл қозғалыспен қай жануар екенін түсіндіру) Concluding stage: 1.Find eight animals. Write them.

Y D C A T JG O O S E NH G W P F KR A B B I TL P Z M S GD U C K H H

2.Match the animals and names.• Sher Khan a. black panther • Ruksha b. bear • Balu c. snake• Bagira d. wolf • Kaa e. tiger Marks Which groups tutors marks own pupilsHome task: New words Proverbs Make up sentences about animals The lesson is over, good –bye !!!

154

Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы«Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі»

мемлекеттік мекемесі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Тоқсанбаева Нұрғаным

Сабақтың тақырыбы: Лиро-эпосты жырларқ Сабақтың мақсаты: а) лиро-эпостық жырлар туралы түсінігін кеңейту,оқушыларға ойландыратын сауал бере отырып,пікірін тыңдау; ә) білімдік танымын,шығармашылық қабілетін,тілдік қорын,ізденістерін арттыру;б) еңбексүйгіштікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу;Сабақтың түрі: жаңа сабақСабақтың әдісі: сұрақ-жауап,баяндау,ой шақыру,топтастыру,кубизм әдісі,кері байланыс әдісі,сергіту сәтіСабақтың көрнекілігі: кітаптар, дидактикалық материалдар,слайд,кеспе қағаздар,плакатПәнаралық байланыс: тарихОқыту нәтижесі: СТО-ға үйрете отырып,оны талқылауға үйрету, Топпен бірлесе жұмыс жасай біледі,тақырыпты аша алады,ережеге бағынады,бір-бірін тыңдай біледі.Өз пікірін жеткізе білуге үйрету; Шығармашылық жұмыстар арқылы дүние танымын кеңейтуге жағдай туғызу; Сабақтың барысы:Мұғалімнің іс - әрекеті а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.Оқушыларды топқа бөлу. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Төрт топқа төрт батыр есімі жазылған қағаз таратылады. Әр топтан бір оқушыдан шығып қағаздың біреуін таңдап алады. Таңдап алынған батыр бейнесін плакатқа салып, сол батыр туралы постер қорғап шығады.«Ой шақыру» әдісі Батырлар жырынан алатын тәрбиемізСлайдтан батырлардың бейнелері көрсетіледі.Топқа тапсырма:Осы батырларды қанша кезеңге бөлуге болады?Оқушы жауабы тыңдалады. б) Жаңа сабақты түсіндіру: Лиро – эпостық жырлар – лирикалық әрі эпикалық шығарма. Оқиға желесі бірін – бірі құлай сүйген екі жас арасындағы махаббатқа құрылады. Көпшілігінің оқиғасы сүйгеніне қосылуды аңсаған жастарға ескі салт – сана қарсы тұрып,мерт қылумен аяқталады. Екі жастың бір-біріне деген сүйіспеншілігін жырлайтын эпостарда,негізінен,махаббат отына жанған қыз бен жігіттің қосыла алмай, трагедияға ұшыраған тағдыры баяндалады. Әдетте, олардың бақытына кедергі болатын нәрсе-ата-аналардың қарсылығы немесе қызға ғашық басқа жігіттің жауыздығы, я болмаса екі рудың араздығы болып көрсетіледі.лиро – эпоста халық арасында ауыздан – ауызға көшіп, біреуден – біреу жаттап алу арқылы кейінгі ұрпаққа жетіп, баспаға іліккен. Қазақтың эпостық жырларының ерекше бір бөлімі-ғашақтық жырлары.Ғашықтық жырлардың батырлық эпостан басты-басты үш ерекшелігі бар. Ең алдымен,батырлардың халық мүддесі жолындағы күресін негізгі тақырып ететін батырлық эпостай емес, ғашықтық дастандардың өзекті тақырыбы-екі жастың бақытқа жету жолындағы тартысы, қасірет –зары,махаббаты. Екіншіден,батырлық дастандарда шешуші рол атқара бермейтін рулық қарым-қатынастар, тұрмыс-салт,әдет-ғұрып ғашықтық жырлар заңды түрде қабысады. Слайдтан лиро-эпостық жыр кейіпкерлерінің суреттері көрсетіледі.Топпен жұмыс: .Лиро-эпостық жырлардың түрлерін топтастыру. «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» Айман-Шолпан Сұлушаш Қыз жібек Ләйлі-Мәжнүн Құсырау-Шырын Қалқаман-Мамыр Сергіту сәті: «Тапқырлық аялдамасы»Мақалдың жалғасын тауып айту.Ер жігіт ел шін туады,.......................... (ел шін леді)ү ү өЕл мітін ер а тар,..................................(ер ата ын ел са тар)ү қ ғ қАт жаманы жолда алдырар,.................(жолдас жаманы жолда алдырар)қ қЖа сы жаны а жолдас,...........................(жаман малы а жолдас)қ ң ңЕрім дейтін ел болмаса,..........................(елім дейтін ер айда?)қ«Кубизм» әдісі1. Сипатта ыз ң2. Салыстыры ызң3. Зертте ізң4. Талдау жаса ызң5. олданы ызҚ ң6. Д лелде ізә ңКері байланыс әдісі: «Тазалық ойыны»Қатысушыларға бір парақ беріледі. Онда мыналар салынған:1. Чемодан (суреті) 2. Қоқыс жәшігі (суреті)3. Еттартқыш (суреті)

155

Бүгінгі тақырып бойынша керекті ақпараттарыңызды чемоданға салыңыздар (жазаңыздар), бүгінгі сабақта керек емес болған, артық дүниені қоқыс жәшігіне салыңыздар (жазыңыздар). Ал бүгінгі ақпараттың ішінде әлі оқуым керек, толықтыруым керек дегендер еттартқышқа салыңыздар (жазыңыздар) Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына ,сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.Үйге тапсырма: Лиро-эпостық жырлар туралы оқып,кітаптар алып келу. Кейіпкерлеріне мінездеме, сипаттама жазу.

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы

«Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі»мемлекеттік мекемесі география пәні мұғалімі

Туймеханова Құттығыз

Cабақтың мақсаты : Білімділігі: АЗИЯ ЕЛДЕРІНЕ ЖАЛПЫ ШОЛУтәрбиелігі : Оқушыларға өз отанын елін , жерін , табиғатын қорғауға тәрбиелеу . Сабақтың түрі : Аралас , топпен оқыту тәсілі , түрлі оиын ойнату әдістері. Сабақтың көрнекілігі :Д.ж саяси картасы , кескін карта , қима қағаздар т.б Пән аралық байланыс :қазақ-тілі , тарих . Сабақтың барысы: I. Үйымдастыру кезеңі.а\ сынып тазалағын тексеру.ә\ оқушыларды түгелдеу .б\ оқулықтарын түгелдеу. Сабақтың жоспары:1. АЗИЯ ЕЛДЕРІНЕ ЖАЛПЫ ШОЛУ2.Сергіту тапсырмасы.3.Тест4.Білгірлер сайысы.5.Кім картаны жақсы біледі .6.Сен маған , мен саған .7.Тапқыр болсаң тауып көр.8.Зымыран сұрақтар.9.Сен мені білесің бе .

II-Оқушылардың қызығушылығын ояту. Тақырыпты ашу.• Дүниежүзіндегі ең биік тау — Гималай.• Жер шарындағы ең үлкен түбек - Арабия.• Жер шарындағы ең терең көл — Байкал.• Аса қүрғақ, жауын-шашын аз түсетін жер — Арабия.• Дүниежүзінде халық көп қоныстанған аймақ — Азия. Ендеше, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Азия елдері.

"Азия", "Еуропа" екі дүние бөлігі Еуразия материгін құрайды. Еуразия материгіндегі шартты шекарасын еске түсіреміз.Еуразияны құрайтын екі дүние бөлігі — Еуропа мен Азия арасындағы шартты түрдегі шекара Орал тауларының шығыс етегі, Жайық өзені арқьшы Каспий теңізінің солтүстік жағалауы. Кума-Маныч ойысы мен Азов, Қара теңіздері жөне Кара теңізді Жерорта теңізімен байланыстыратын бұғаздар арқылы өтеді.Азия — екі жарты шарда бірдей орналасқан ең үлкен дүние бөлігі.Ауданы — 44 млн. шқ2.Халқы — 3 млрд. 740 млн. адам.Жер шары халқының 60%-ын құрайды.Азияда 40-қа жуьгқ мемлекет орналасқан.Осы айрықша аймақтың саяси картасының қалыптасуы да ұзақ тарихи кезеңді қамтыды. Азиядағы ежелгі мемлекеттер ірі өзендер анғарьгңда қалыптасты. Осыдан 4 мың жыл бұрын Тигр және Ефрат өзендерінің аралығында (Месопотамия) адамзат тарихындағы атғашқы калалар пайда болды. Ғалымдардың болжауынша, осындағы аса ірі Вавилон қаласында біздің заманымызға дейінгі VII ғасырдың өзіңде 1 млн-ға жуық адам тұрған. Сонымен қатар Азия айрықша "көшпенді" өркениеттің бесігі болды. Қара теңіз бен Сары теңіз аралығында созылып жатқан Ұлы далада көшпенділердің ежелгі Хунн мемлекеті қалыптасты. Қазакстанның байырғы халқы — қазақтар осы ұлы өркениеттің бір тармағын құрайды. Азияның казіргі саяси картасының қалыптасуына аса ірі батыс мемлекеттерінің отарлауы. кейіннен отарлардың азаттық алуы негіз болды.Азияны отарлау кезеңі ХҮ ғасырда Васко да Гамманың Үндістанға баратын жолды ашуынан басталды.Азияда ы басты отарлаушылар ж не оларды иеліктері. 1900 жыл.ғ ә ңПортугалықтар Испания ҮлыбританияМалакка Филшшин Үндістан, Пәкістан, Бангладеш, Мальдивтүбегін аралдарын Республикасы, Мьянма, Бутан, Шри--------------------- Ланка, Аден, Бахрейн, Кипр, Кувейт,Оман, Бруней, Малайзия және Кокос аралдары (Үнді мүхитында), Рождество аралы (Тынық мүхитында)Нидерланд Франция ПортугалияЯва,Мадура,Суматра, Француз Үндіқытайы, АомыньКалимантан,Сулавеси Аннам, Камбоджа, (Макао)араддары және Жаңа Лаос, Тонкин Тимор аралыГвинеяның бір бөлігі

156

Дамыған елдердің Азиядағы отарлары XX ғасырдың ортасына дейін сақталды. Орталық жүйенің екінші дүниежүзілік соғыстан соң ыдырай бастауы иеліктердің көпшілігінің тәуелсіздік алуына алып келді.Дүниенің ешбір бөлігінде Азиядағыдай айқын ажыратылатын аймақтар жоқ. Азия аумағында әлеуметтік-экономикалық географиялық жағынан мүлде үқсамайтын төрт тарихи-географиялық аймақ қальштасты:• Оңтүстік-Батыс Азия. 3. Оңтүстік-Шығыс Азия.• Оңтүстік Азия. 4. Орталык және Шығыс Азия. Әр аймақтың өзіндік бет бейнесінің қалыптасуына:- географиялық орнының ерекшеліктері;- табиғат жағдайлары мен ресурстарының әркелкі болуы;- тарихи тағдырларының әрқилылығы;- әлеуметтік мәдени айырмашылықтары;- экономикалық даму жолының түрліше болуы ыкпал етті.«Тек сәттілік ,қатысыңдар сайысқа,Мықты болсаң ,қабырғаңмен қайыспа. Оқу керек, білім керек қашанда ,Ол болмаса , сайыс деген сайыспа «- дей отырып, сайысымызды бастаймыз.1-топ. басышы . Ахмет М т- уанышә ҚТоптың аты. Оңтүстік-Батыс Азия.Топтың ұраны. Білім алып бүгін алтын ұяда , Ертең әле шарқыраймыз қияға.2-топ. Басышы . ттыбай ГалинаҚұТоптың аты. Оңтүстік Азия.Топтың ұраны. Асау тұлпар желдей ескен арынды, Оқу менен еңбекке сал барыңды .

3-топ. Басышы. Набат ДосболТоптың аты. Оңтүстік - Шығыс Азия.Топтың ұраны. Табиғатты қорғау әрбір азаматтың борышы.III-Үй тапсырмасын сұрау.Оқушылар үш топ болып отырады.1 тапсырма. Сергіту тапсырмасы . Әр топқа іші толтырылмаған тірек сызбалар беріледі, олар толтырады . Топтардың орындаған жұмысын келесі топ тексереді . 2 тапсырма .Тест. Әр топқа тест тапсырмалары беріледі. Әр топ бірін-бірі тексереді .1. Азия д ние б лігіні ауданы:ү ө ңа) 54 шқ2; ә) 44 шқ2; б) 40 шқ2; в) 48 шқ2.2. Азия д ние б лігіні халкы:ү ө ңа) 3 млрд. 670 млн; б) 3 млрд. 740 млн; ө) 3 млн. 740 мың; в) 3 млрд. 640 млн.3. Жер шары хал ыны % райды:қ ң құа) 60 %; ә) 66 %; б) 67 %; в) 56 %.4. Ал аш ы алалар орналас ан зендер аралы ы:ғ қ қ қ ө ға) Сырдария мен Амудария; б) Жайық пен Тигр;ә) Ертіс пен Есіл; в) Тигр мен Ефрат. 5. Азияны отарлау ... асырдан басталды:ға) X ғасыр; ө) ХҮІ ғасыр; б) ХҮ ғасыр; в) IX ғасыр. 6. ндістан а баратын жолды ашты:Ү ға) Васко да Гамма: б) Х.Колумб;ә) Ф.Магеллан; в) Ш.Уәлиханов.7. Азия айма а б лінеді:ққ өа) 4; ә) 6; б) 5; в) 7.8. Бас ару формалары, Республика, елдер:қа) Бахрейн, Катар, Кувейт;ә) Израиль, Ирак, Иран;б) Біріккен Араб Әмірлігі, Оман, Сауд Арабиясы;в) Иордания, Сирия, Түркия.9. Бас ару формалары конституциялы монархия елдер:қ қа) Үндістан, Пәкістан, Бангладеш;ә) Шри-Ланка, Мальдив, Бутан;б) Шри-Ланка, Мальдив, Непал;в) Непал, Бутан.10. Бас ару формалары абсолютті монархия елдер:қа) Біріккен Араб Әмірлігі, Оман, Сауд Арабиясы;ә) Үндістан, Пәкістан, Бангладеш;б) Иордания, Сирия, Түркия;в) Малайзия, Таиланд, Камбоджа.11. 1948 жылы Палестина жерінде рылды:қүа) Израиль; б) Пөкістан;ә) Ауғанстан; в) Иордания.

157

12. О т стік Азияны ң ү ... ел камтиды:а) 16; ө) 17; б) 7; в) 6.13. Азияда ежелгі мемлекет калыптасты:а) Хунн; б) Израиль;ә) Палестина; в) Малакка.14. Испания иеленді:а) Жапон араддарын; б) Малакка түбегін;ә) Филиппин араддарын; в) Ауғанстан жерлерін.15. Арабтар О т стік-Батыс Азияны атайды:ң үа) "Хунн"; б) "География";ә) "Месопотамия"; в) "Машриқ".

Дұрыс жауап кодтары:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15Ә Б А В Б А А Ә В А А Б А Ә В

3 тапсырма Білгірлер сайысы. Әр топ үй тапсырмаксын жақсы менгерген бір-бір оқушысын шығарады .1-ші топтан шыққан оқушыға 2-ші ж\е 3-ші тобының оқушысы сұрақ қояды , онан соң кезектесіп қалған екі оқушы да осылай тексеріледі . 4 тапсырма «Кім картаны жақсы біледі?» Географиялық обьектілерді картадан көрсету.

• Ресей – Мәскеу• Иран – Тегеран• Турция – Анкара• Украина – Киев • Ирак – Бағдау

• Польша – Варшова• Чехия – Прага• Қазақстан – Астана• Румыня – Бахарест• Болгария – София

5. тапсырма «Сен маған, мен саған»Мұнда әр топ мүшелері қарсы топқа дайындап келген сұрақтарын қояды.6. .тапсырма «Тапқыр болсаң тауып көр» Жұмбақ шешу . 1 Үйге кірдің кара жер. 2 Күн астында көк шұбар. Назарыңды сала көр . Одан асау жоқ шағар . Шыр үйіріп , үңіліп , Жарытпайды ол қоныстып , Іздегеніңді табасың . Тұралмайсан оны ұстап . (глобус) (Өзен)

3 Белгісіз оның нысаны Қанатсыз зулап ұшады Аяқ-қолсыз өсіпті Ашып жабар есікті (жел)7 тапсырма «Зымыран сұрақтары»1 Еуразияда неше климаттық белдеу бар ?(7)2 Біз қай материкте тұрамыз ?(Еуразия)3 Қазақстан қандай климаттық белдеуде жатыр ? қоңыржаи)4 Ең аумақтық климаттық белдеу ?(қоңыржаи)5 Еуразияның ірі шөлдері орналасқан белдеу ?(тропиктік )6 Жердің кішірейтілген бейнесі .(глобус) 7 Жер бетін зерттейтін ғылым .(география)8 Ұлыбританияның астанасы .(Франция)9 Облысымыздағы теңіз .(орал)10 Жердің беткі қатты қабаты .(литосфера) 11 Әлемдегі ең терең көл . (байкал)12 Тропиктен экваторға қарай соғатын тұрақты жел .(пассат) 13 Жағалауын төрт мұхит шаятын материк .(Еуразия)14 Еуразиядағы ежелгі тау.(Орал )15 Қазақстаеың астанасы . (Астана)8 тапсырма . «Сен мені білесінбе ?»1 Әйгілі орыс жазушасы А. С Пушкин бейнесіндегі ел. (Италия)2 Орамалды әйел бейнесіндегі қандаи ел ? (Испания)3 Көңіл күйі болмаған адамның бейнесінде қандай материк бейнеленген ? (Африка)IV-Қорытынды«Ғылымның сырын ұғына,Шыңдар білім шыңына .Дарындылық пен тапқырлық жеткізеді сіздерді География сырына ,»-дей отырып сайысымызды аяқтаймыз . V-Бағалау. Марапаттау . VI-Үйге тапсырма:

158

СТАТЬЯ О ПОВЫШЕНИИ ПРОФЕССИОНАЛИЗМА В ПРЕПОДАВАНИИ

Дуйсенбайкызы Ботагоз. Учитель английского языка ОСШ №8 им. Н.Ондасынова Мактаральского района ЮКО

В настоящее время в современном мире главной целью в обучении является обучение людей быть конкурентно-способными специалистами на мировом уровне. Где же могут брать, или основываться, эти знания? Конечно же, фундаментом служит школа. «Стержневой фигурой в совершенствовании деятельности школ и обеспечении успешности обучения учеников сегодня является учитель». Учитывая то, что сейчас век инноваций и технологий, и то, что современные дети информированы и эрудированны во многом, современное образование требует изменений в преподавании и в обучении. Если не учесть этого, то для них обучение станет безынтересным. Чтобы заинтересовать и привлечь к обучению, чтобы знать, как обучать, нужно знать пути достижения к успеху в преподавании. Для этого учителя должны совершенствоваться во многом. То есть соответствовать статусу учителя, а именно профессионального и компетентного учителя. Основываясь на такие доводы, мною было решено обучиться специально на повышении квалификации по Программе третьего (базового) курса, где предложена конструктивистская теория обучения. Предложено обучение по семи модулям, которые интегрируются и взаимосвязываются между собой. Хочу представить моим коллегам краткое описание такого обучения. А именно хочу заинтересовать достижением общей цели в преподавании – для повышения уровня знаний учащихся. Мы учителя должны совместно работать и “коллективно действовать для взаимной поддержки в лидерских группах учителей”. Это поможет нам «не только транслировать практику в свои школы, но также построить основу профессиональных знаний, которым могут доверять» как и наши учащиеся, так и их родители.

Данная Программа основывается (как выше сказано) на конструктивистской теории обучения, которая в свою очередь помогает учителям научить учеников самостоятельно обучаться. Понять суть обучения самими учащимися. Основным модулем в новой технологии преподавания является модуль «Новые подходы в преподавании и обучении». Где в основном обучение учащихся происходит в групповой и парной форме работы посредством диалога. По технологии курсов третьего базового уровня групповая работа – это полноценная самостоятельная форма организации обучения. Использование на уроках групповой работы несёт в себе черты инновационного обучения. Самостоятельное добывание знаний в результате поисковой деятельности. Хотя ведущую роль в групповой работе играют учащиеся, её эффективность во многом зависит от усилий и мастерства учителя. Во – первых групповой работе надо сначала научить. Во – вторых, объяснить организацию групповой работы. И ещё учитывать правильное объединение в группы. Потому что именно при правильной сформированности групп происходит правильная передача знаний между учащимися. (По пирамиде обучения: 10% усваимости знаний только при чтении, 20% - аудио-визуальном восприятии, 30% - демонстрации, 50% - обсуждении, 75% - практики, и 90% - передачи знаний между учащимися).

Пирамида обученияВторым модулем в преподавании является «Обучение критическому мышлению». “Критическое мышление – ведущее

современное педагогическое понятие, актуальное для развития преподавания и обучения в Казахстане”. Именно использование данного модуля помогает развивать наилучшие качества мышления и учеников и учителей. Очень хорошо развиваются навыки критического мышления в групповой работе учеников при совместной беседе в процессе обучения: когда ученики самостоятельно исследуют, наблюдают, анализируют, делают выводы и аргументируют суть новой темы. Также и посредством диалога: вопросов высокого порядка, которые предлагают глубокий мыслительный процесс при ответе. Новым и важным модулем также является модуль «Оценивание для обучения» и «Оценивание обучения». Этот модуль важен тем, что учащиеся самостоятельно могут взаимооценивать друг друга, могут составлять критерии (соответствующие их образованию), понять на каком уровне знаний они сами находятся, т.е. развиваются навыки самооценивания. Которые, в свою очередь помогают повышать мотивацию в обучении.

Модуль «Использование информационно-коммуникационных технологий в преподавании и обучении» помогает учителям в объяснении нового материала самими учащимися. Для современного компетентного учителя характерно грамотное владение теоретических и практических знаний. А учащимся использовать средства ИКТ не в личных целях (как пустой бессмысленной траты времени), а именно в учебных целях. Точнее помогает при изучении нового материала в поисковой исследовательской форме работы. Модуль «Обучение талантливых и одарённых» помогает выявить соответствующих учеников учителям по своему предмету преподавания. Правильно работать с ними в процессе обучения, развивать их качества, планировать для них специальные усложненные задания.

Модуль «Преподавание и обучение в соответствии с возрастными особенностями учеников» помогает учителям планировать и успешно проводить задания (стратегии), методы и приёмы на уроке. Т.е. правильно

учитывать все способности и навыки учеников как их память, мышление, речь, внимательность. Модуль «Управление и лидерство в обучении» помогает развивать лидерские качества учителей. Успешность в

проведении уроков зависит от правильного продуманного планирования учителя. В заключение по вышеуказанным основаниям, могу сказать, что использование и внедрение модулей открывает большие

возможности. Можно учеников научить мыслить логически, творчески работать, развивать навыки поисковой и исследовательской деятельности. У учеников формировать навыки критического мышления, осуществить переход от внешней мотивации к внутренней. При внедрении данных модулей в свою практику я пришла к выводу, что те знания, которые дети добывают сами остаются и сохраняются в памяти, чем те которые им предоставляет учитель.

В будущем надеюсь видеть своих учеников активными в обучении, имеющих навыки саморегуляции и несущих ответственность за своё обучение, также как и учитель. Надеюсь, что учащиеся смогут реализовать свои полученные знания и навыки в обучении в других жизненных ситуациях, после завершения школьного образования. Самореализоваться как личность. Именно мы, учителя, реализуем детей как успешных людей в будущей их жизни.

Ресурсы:1. Руководство для учителя. Третий базовый уровень. Третье издание. www.cpm. kz 2.http://nsportal.ru/nachalnaya-shkola/obshchepedagogicheskie-tekhnologii/2013/02/17/gruppovaya-rabota-odna-iz-form

159

УАҚЫТ ТАЛАБЫНА САЙ ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ

Оңтүстік Қазақстан облысы Сарыағаш ауданы Құркелес елді мекені М.Мақатаев атындағы №38 жалпы орта мектептің

қазақ тілі және әдебиеті пәні мұғалімі Ермекова Фарида

Жаңа ғасыр өткенді таразылап, жаңашылдыққа, яғни қоғамды ақпараттандырудың жаңа кезеңіне еніп отыр. Қоғам да қарқынды түрде алға қарыштауда. Ғылым мен техниканың жедел қарқынмен дамуы оқыту технологияларының жаңа озық түрлерін ұсынуда. Қазақ тілін оқытқанда ана тіліміздің қыр-сырын, табиғатын таныта отырып, оқушылардың сөздерді орнымен қолдану, сөйлемдерді оралымды құрау, түсінікті де әдемі етіп жаза білу, сөздерді қиюластырып, үндестіріп айта білу, сауатты, әдеби тіл нормалары негізінде жазу дағдыларын қалыптастыру – қазақ тілі мен әдебиеті пәні мүғалімдерінің басты міндеті. Осы орайда менің алдыма қойған мәселелік тақырыбым: «Оқытуда жаңа педагогикалық технологияны пайдалана отырып, оқушылардың таным белсенділігін арттыру, ұлтжандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу»

Мақсатым: «Оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, оқушылардың тілін дамытып, сөздік қорын молайту»Қазақ тіліндегі сөздер көп мағыналы, синоним, омоним, тұрақты тіркестерге бай. Осындай сөздердің мағынасын ажырата

білуге, оларды ауызша, жазбаша тиімді қолдана білуге үйрету, оқушының тілдік қорын байыта отырып талдау жасату - оң нәтижелер берері анық. Мұғалім өзіне белгілі бір мақсат қойып, соған жетудің жолдарын іздейді. Ол мақсат – оқушыға терең де тиянақты білім беру. Ол үшін сабақты дұрыс жоспарлап, мақсатын нақты белгілеп алмайынша, дегеніне жете алмайды. Мұғалімнің материалды жеткізу шеберлігі, тиімді әдіс-тәсілдері - оқушының теориялық жағынан меңгерген білімін іс-тәжірибеде, күнделікті сабақта қолдана алуының кепілі.

Өз іс-тәжірибемде Н.Оразахынованың «Сатылай кешенді талдау» технологиясын пайдаланамын. Оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері өзіндік ерекшілігі бар, оқушыларға білімді ғылыми негізде сатылай, жүйелі, кешенді меңгертіп, оларға ұлттық құндылықтарды бағалай, қолдана білуге машықтандыратын оқыту түрі – «Сатылай кешенді талдау» технологиясы. «Сатылай кешенді талдау» баланың ізденушілік, зерттеушілік әрекетін жетілдіреді, тілдік бірліктерді жүйелі орналастырып, теориялық материалды ғылыми тілде баяндауға үйретеді. Дидактикалық материалдарды ұлттық құндылықпен байланыстыра отырып алу – ұлтжандылыққа баули тәрбиелеуге жеткізетін жетістік. «Аталар сөзі - ақылдың көзі», «Даналық ойдан дән ізде», «Аталы сөз – баталы сөз», «Әдеп, иба», «Оқы, үйрен» тақырыбындағы мәтіндерден қандай үлгі алуға болатыны туралы ойларын ауызша айтқызып, ойға тоқи отырып, талдай білуге баулу – ұлттық құндылықтарымызды оқушы бойына қалыптастырады. Практикалық тұрғыдан жетік игерілмеген білім құр жаттандылыққа ұрындырады. Есте ұзақ сақталынбайды. Тілдің әр саласынан өтілген материалды, ондағы түрлі грамматикалық тұлғалардың атқаратын қызметтерін, тыныс белгілерінің қолдану ерекшеліктерін талдап, саралап, жинақтап меңгерту – кешенді талдаудың басты белгісі.

Педагогикалық қызметімдегі байқағаным: фонетикалық талдау барысында фонетикалық бірліктерді сауатты талдап үйренген оқушының сөйлеу, жазу мәдениеті жоғары болады, тіл білімінің басқа салаларын сатылап, талдап меңгеруге негіз қаланып, талдау жұмысын жүйелі жүргізуге машықтанады. Сөзжасамдық талдауда сөздердің жасалу жолдары жеке-жеке сараланып, айқындалады. Морфологиялық талдауда сөздің құрамы, тұлғасы, құрылысы, мағыналық түрлері, әр сөз табының өзіне тән формалары рет-ретімен талданып, оқушының тіл білімінің осы саласын да жетік меңгеруге мүмкіндік туады. Лексика - тіл білімінің ең күрделі, ең бай саласы. Жаңа сөздер мен сөз оралымдарын жүйелі талдау да оң нәтиже бермек. Синтаксистік материалдарды: тыныс белгісіне, сөйлемді айтылу сазы мен мазмұнына, құрылысына, мағыналық түрлеріне, сөйлемдегі сөздердің байланысу түрлері мен тәсілдеріне қарай рет-ретімен тұтас кешенді талдап, теориялық материалдарды кесте жүйесімен беру әрі ықшам, әрі меңгеруге тиімді.

Осыдан шығатын қорытынды: 1. Оқушы өздігінен жұмыс істеуге дағдыланады.2. Оқушы қабілеті айқындалады.3. Қызығушылығы артады, білімін толықтырып отырады.4. Әр кезде көкірегінде сайрап тұратын болады.5. Оқушының ойлау қабілеті артады. Сауатты жазады.Білім мазмұнымен қоса тиімді әдіс-тәсілдер және «Сатылай кешенді талдау» арқылы білімді де тәрбиелі, өз елін сүйетін рухани құндылықты бойына сіңірген, сауатты жастар өсіп шықпағы белгілі.

* * * * *Оңтүстік Қазақстан облысы Сарыағаш ауданы Құркелес елді мекені

№39 Т.Айбергенов атындағы жалпы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі Тойшиева Айгуль Айтбаевна

Сабақ № 3 3 «б» сыныбы Ана тіліСабақтың тақырыбы Күздің кереметі әңгімесі. (Әдібай Табылдиев)Сабақтың жалпы мақсаты

Оқушыларға табиғаттың әсем көрінісін бақылата отырып, әсемдікке, сұлулыққа бауылып, эстетикалық талғамын арттыру, әрі оқи білуге, сөйлеуге жаттықтыру..

Оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер

«Сыйлық сыйлау» әдісі, «Джигсо», «Сәйкестендіру», «Рольдік ойын»

Оқытуда күтілетін нәтижелер

Оқушылар күз байлығымен, көкөніс түрлерімен танысады. Табиғатты сүюге, қорғауға және еңбек етуге дағдыланады.

Негізгі түйін Оқушылар іс-әрекеттері арқылы еңбекқорлықты үйренеді№ Уақыты Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушының іс- әрекеті

160

1.

2.

3.

4.5

6.

7.

8.

3 минут

6 минут

10 минут

1 минут

10 минут

7 минут

5 минут

3 минут

Ұйымдастыру кезеңіОқушылармен сәлемдесу, көңіл күйлерін сұрау.Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыруТопқа бөлу ( төрт түрлі ағаштардың жапырақтары арқылы, яғни шие, жүзім, жаңғақ, өрік жапырақтары арқылы топқа бөлдім) (Оқытудың және оқудың жаңа тәсілдері)

Үй жұмысын қорыту«Джигсо»а) мәтінді төрт топ төрт бөлікке бөліп беремін әр топтан бір оқушы шығып мазмұнын айтып береді. ә) Үлестірме қағаздар арқылы сұрақтарға жауап алу

Түсіну 1. Интерактивті тақтадан жаңа сабаққа байланысты суретті көрсету, арқылы суретте не бейнеленгенің сыни тұрғыдан ойлана отырып жауап береді қосымша мағлұматтармен танысады. ( АКТ)Сергіту жаттығуын жасату

2. Мағынаны танып білуӘңгімені кезекпен оқыту;3. « Ой қозғау» әдісі бойынша сұрақтарға жауап алу

Қолдану« Рольдік ойыны» арқылы әңгімедегі түсініктерін көрсетіп беру топтық жұмыс ( жаңа тәсіл)

Талдау « Постермен жұмыс» әдісіМәтіндегі Омар ата айтқан жемістердің пішіні неге ұқсайтынын бейнелеп көрсету.

Қорытынды Кері байланыс жасау Не үйрендім? Нені үйренгім келеді? Не ұнады?

БағалауФормативті бағалау «Бағдаршам» арқылы бағалайды. Жиынтық бағалау

Оқушылар сәлемдеседі, оқу құралдарын дайындайдыБір-біріне сыйлық сыйлау арқылы өзара жылы лебіз білдіредіТөрт түрлі жапырақтар арқылы топтарға бөлінеді , өз топтарына барып отырады

Әр топтан бір оқушы шығып берілген мәтінің мазмұнын түсіндіреді.

Қойылған сұрақтарға жауап береді

Ұжымдық жұмысЖаңа мәліметтермен танысады

Өлеңді кезекпен, түсініп оқидыЖеке жұмысБейнеролик арқылы дене қимылдарын жасайды.

Оқушылар өз ойларын жинақтап тапсырманы орындайды, бір-бірінің жұмыстарымен танысады.

Оқушылар әңгімеңі рольге салып ойнап көрсетеді.

Әр топ өздерінің жұмыстарын бір-бірімен ой бөлісіп, пікірлесіп ойларын қағаз бетіне түсіреді және қорғайды.

Оқушылар стикерлерге өз ойларын жазып, «білім ағашына» жапсырады.

Бағалау критерииі арқылы өзін-өзі және бір- бірін бағалайды

161

ТАРИХ ПӘНІНДЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ

Ақтөбе қаласы №39 қазақ орта мектебініңтарих пәнінің мұғалімі Диханова Багила Жонисовна

Оқытудың ақпараттық –коммуникациялық интерактивтік технологиялары – жеке тұлғаның ақпараттық –коммуникативтік құзырлығын қалыптастыру негізі.Қазіргі заман талабына сай адамдардың мəлімет алмасуына,қарым–қатынасына ақпараттық–коммуникациялық технологиялардың кеңінен қолданысқа еніп, жылдам дамып келе жатқан кезеңінде ақпараттық қоғамды қалыптастыру қажетті шартқа айналып отыр. Мемлекеттің болашағы білімді ұрпақтың қолында. Білімді ұрпақты қалыптастыруда мемлекет ұстаздарға үлкен жауапкершілік артып отыр. Ұстаздардың басты мақсаты-жеке тұлғаның қабілеттерін қалыптастыруға, дамытуға жағдай жасау. Ал ұстаздар сапалы білім беруге ерекше көңіл бөледі. Сапалы білім оқушылардың пәнге деген қызығушылығы болған жағдайда ғана жүзеге асады. Сондықтан тарих пәнінің әрбір сабағы көп ізденуді, қосымша деректермен толықтыруды керек етеді. Оқушылардың танымдық қабілетін, есте сақтау дағдыларын қалыптастыруда электрондық оқулықты қолдану басты рөлдердің бірі болып саналады. XXI ғасыр - ақпараттандыру ғасыры болғандықтан, әрбір пән мұғалімі жаңа сабақта электрондық оқулықтарды тиімді қолдана алуы тиіс деп ойлаймын. Білім берудің саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып кана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Оқушы білімінің сапалы болуы бір жағынан, мұғалімнің сабақ беру шеберлігі мен жаңа технологияны тиімді пайдалана білуіне байланысты болса, екінші жағынан, мектептің техникалық материалдық базасының жабдықталуына да байланысты. Оқушының мектепте алған білімді тек игеріп қана қоюы жеткіліксіз, оны жетік меңгеру арқылы болашақ өмірінде өз қажеттілігіне жарата білуі керек. Соңғы кездері мектептер интерактивті тақталармен, компьютерлермен, сабаққа қажетті электрондық оқулықтармен жабдықталды. Осы уақытка дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Электрондық оқулықтарды қарапайым оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және оларда өзін-өзі тексеру жүйесі бар. Осы электрондық оқулықтың тиімділігі болып табылады. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Соның нәтижесінде оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артып, шығармашылықпен жұмыс жасауына кең мүмкіндік ашылды. Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электрондық оқу кұралдарының атқаратын рөлі зор. Электрондық оқулықта пән бойынша бейне материалдар, суреттер, карталар, лекция жинақтары толық қамтылып, кеңінен беріліп түсіндіріледі. Тақырып соңында оқушылардың білік-дағдыларын анықтайтын тапсырмалар беріліп, олардың сабаққа деген қызығушылығы артады. Оған дәлел ретінде мен өз сабағымда электрондық оқулықтарды пайдаланып өтемін. Бұның тиімді жағы көп: сабаққа қажетті материалдар, кестелер мен сызбалар, анимациялық көріністер, фильмдер, анықтама сөздік, оқушы білімін бекітетін дидактикалық материалдар бар. Әр тараудағы тест сұрақтары, әр тапсырманың өзіндік жұмыстары оқушы білімін бақылауда және өз бетінше ізденісін туғызуда көмегі зор. Электрондық оқулықты қолдана отырып оқушылар төмендегідей жұмыс жасауға мүмкіншілігі болады: - Өтілетін материалдарды дұрыс әрі жеңіл түрде түсінуге;

• Оқушының өздігімен дайындалып, жұмыстың барлық кезеңдерінде өзін — өзі тексеруге;• Түсінбеген тақырыптарды шексіз қайталауға;• Оқулықты сабақтарда қолданып, оқушының өз деңгейінде тапсырмаларды таңдауға;

• Қажетті материалдарды жылдам іздеп табуға мүмкіндік туғызады.Ақпараттық технологиялардың мүмкіндерін пайдаланып жасалынғанэлектрондық оқулығын пайдалану арқылы оқушылар өздігінен жұмыс жасай алады.

Әсіресе, электрондық оқулықты пайдалануда олардың сабаққа деген ынтасын жоғарылатып, өздігінен мұқалімнің нұсқауынсыз тақырыптарды игеруіне мүмкіндік туғызады. Электрондық оқулықты пайдаланудың тиімділігі:- Пәнге қызығушылығын арттырады; - Білік-дағдылары қалыптасады;- Түрлі анықтамалық ақпараттар алады; - Әртүрлі тапсырмалар орындайды;- Ойлау қабілеттері дамиды; - Шығармашылықпен жұмыс жасайды;– Ұлы қайраткерлердің портреттерімен танысады;– Мұғалімнің ақпараттық – коммуникациялық технологияны меңгеруі тереңдейді;

Тарих пәнін оқыту барысында электрондық оқулықтарды өтілетін тақырыптарға сай қолдану арқылы оқушылардың есте сақтау, жылдам ойлау қабілеттерін дамытуға, тақырып соңында электрондық оқулықта берілген тапсырмалар, тесттер, тарихи диктанттар мен хронологиялық кестелерді толтыру арқылы өз білімдерін тексеріп, жауаптарының нәтижелері мониторға шығып, өз жауаптарын талдап, қатемен де жұмыс орындалады. Бүгінгі күннің басты талабы - оқу процесінде қазіргі заман талабына сай озық технологиялар мен әдістерді пайдалана отырып, сабақ өткізумен қатар, тарих сабағында электрондық оқулықтарды қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сонымен, электрондық оқулықтан оқытушылар өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан алса, жоғарыда атағандай, оқушылардың сабаққа ынтасы артып, қызығушылығы оянып, тың тарихи мәліметті жақсы меңгеруіне, есінде ұзақ сақтауына, ақыл-ойын, талғамын қалыптастыруға әсер етеді. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде электрондық оқулықтарды сабаққа пайдалану-оқытудың жаңа технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:1. Әдістемелік журналдар2. Тульбасова Б.К. Ақпараттық қауіпсіздік және ақпараттық қорғау: электрондық оқулық 3. Текесбаева Н.А. «Оқытудың ақпараттық жүйелері» Алматы 2012ж4. «Интерактивті тақтаны қолдану жолдары», Мектеп республикалық ғылыми әдістемелік журнал №9-72.5. А. Иманбаева, Оқу-тәрбие үрдісін ақпараттандыру ділгірлігі. Қазақстан мектебі, №2,2005ж.

162

МАТЕМАТИКА ПӘНІНЕН БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы № 1 қазақ орта мектебінің математика пәнінің мұғалімі Бухарбаева Маншук Мырзахановна

Қазіргі заман талабына сай білім беру – бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық, мәдени дамуының жоғары деңгейлік және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз үрдісі. Осы орайда оқушылардың танымдық қабілетін дамыту, білім сапасын арттырумен қатар ақыл - ой шығармашылық белсенділіктерін жетілдіру үшін жеке пәндерді оқытудың тиімді әдістері мен тәсілдерін іздестіру қазіргі білім беру саласының алдындағы өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Сондықтан жалпы білім беру саласының алдына қойылған осы мақсаттарды іске асыруда бірінші кезекте мектеп оқушыларының математикалық сауаттылығын арттыруға келіп тірелетіні мәлім. Ал оқушылардың математикалық мәдениеттілігі тек берілген білімге ғана емес, оның деңгейін анықтау критерийіне тексеру құралы емес, тәсіліне де тәуелді.

Қазіргі таңда еліміздің барлық ғылым мен білім саласында қайта құру яғни технологияландыру, жаңа үрдістерге көшу процесі жүріп жатыр. Оқушыларға сапалы білім беру де осындай қажеттілікті керек етуде. Білім беру жүйесінің басты – міндеті ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Міне осындай маңызды мәселелерді шешуде жас ұрпақты сапалы да, саналы ой еңбегіне тәрбиелеуде математиканың алатын орны ерекше.

Мұғалімнің негізгі мақсаты – математикалық ойлауды қалыптастыру арқылы оқушыны өздігінен оқытуға үйрету, ол үшін оқушылар білім негіздерін мұғалімнің басшылығымен іздестіре отырып, өздері жаңадан ашулары керек. Оқу процесі осылай ұйымдастырылған жағдайда оқушылардың ойлау қабілеті кеңейіп, сабаққа ынтасы артады.Мысалы, мектеп оқушыларының көпшілігі математика пәнін меңгеруде көптеген қиыншылықтарға ұшырайды. Қайсыбір оқушы болмасын одан осы пән туралы сөз қозғасаң, оның дұрыс түсіне алмай жүргеніне, оған деген құштарлығының жоқтығына көз жеткізуге болады. Әрине, басқа пәндерге қарағанда бұл пәннің қиыншылығы да баршылық. Бірақ кез келген пәнді жақсы меңгеру үшін оқушылардың сол пәнге деген қызығушылығын арттыру керек. Оқушылардың қызығушылығын арттыру мұғалімнің шеберлігіне келіп тіреледі. Жас ұрпаққа жан - жақты білім беру әрбір ұстаздың басты міндеті. Қай әдісті пайдалансақ та алға қойған мақсат біреу. Ол оқу бағдарламасының материалдық мазмұнын оқушы бойына сіңіру. Сыныптағы оқушының ойлау қабілеті бірдей болмайды. Сондықтан математика сабағында әр сыныптағы оқушының жас ерекшеліктеріне қарай және білім деңгейіне сай сабақтың түрін тауып, сол тақырыптарды игеруді мақсат ету керек. Бұған оқушылардың қызығушылығын, сабақ сапасын арттырудың бір көзі – математикалық ойын элементтерін қолдану. Бұл айтып отырған мәселе оқушылардың ойлау қабілетін арттырады.

Математикалық ойындар – класта жүргізілетін жұмыстардың ең қызықтысы. Ойынның қандай түрі болса да балаларды өзіне тартады, теорияны практикамен ұштастыруға жол ашады. Мұның өзі мұғалім үшін өте қажет жағдай. Математикалық ойын элементтерін қолдану оқушылар арасында саналы жарыс туғызған жағдайда жүргізілуі тиіс.Білім беру процесінде оқытудың инновациялық технологиялары жедел қарқынмен енгізіліп жатқан қазіргі дәуірде оқу материалын меңгеру үшін Б. Блум ұсынған төмендегідей жүктемесін пайдалану үлкен нәтижелерге қол жеткізгендігін педагогикалық тәжірибелер көрсетуде: танып - білу - түсіну - анализ - синтез - қолдану - бағалау. «Білім болмаса, ойлау да болмайтындықтан» әрбір оқу пәнін меңгеру процесінде оқушы сол пәнге сәйкес ойлау тәсілдерін де меңгере бастайды.Танымдық - диалектикалық заңдылықтарына сүйене отырып, математикалық ұғымдарды меңгеруде, ұғымға сәйкес термин - сөздермен, символдармен жүйелі түрде мақсатқа бағытталған жұмыс жүргізу керектігін, оқушылардың математикалық ұғыммен білімдерді саналы және белсенді меңгерулерін басқару мүмкіндігін ескере отырып, ұғымдарды қалыптастырудың төмендегі ғылыми - әдістемелік деңгейі көрсетілген.

1. Оқыту процесінде енгізілетін математикалық ұғымдардың бейнелері болып табылатын жеткілікті объектілерді оқушыларға көрсетіледі және олардың өмірдегі тәжірибесін есепке алып, жаңа ұғым туралы алғашқы елестетулер туғызады. Мәселен іргелес екі көршіні бір - бірінен бір қабырға бөліп тұрады. Бұл мысал іргелес (сыбайлас) бұрыштар туралы ұғымның пайда болуына әкеледі.

2. Енгізілетін математикалық ұғымның сипаттық қасиеттерін ажырату. Бұл оқытылатын ұғымдағы заңды байланыстар мен қарым - қатынастарды анықтауға байланысты. Мұндай сипаттық қасиеттер ұғымды қалыптастыруға, оны дамытуға және қолдануға жеткілікті болу керек.

3. Математикалық ұғымның анықтамасын тұжырымдау. Мұнда жаңа ұғымның аты - жаңа термин айтылады. Ол термин оқушылар жадында сақталып қалуы үшін оқушылар көңілі жаңа терминнің мағынасына аударылады.

4. Оқушыларда жаңа енгізілген термин және символдың тарихи - генетикалық құрылыммен таныстыру. Бұл оқу мазмұнын адамгершілікке, оқушылардың « Неге бұл ұғым осындай атпен аталады, неге басқаша аталмайды?» - деген сияқты сұрақтарына жауап берудің тәрбиелік және ғылыми мәні бар.

5. Оқытылған математикалық ұғымды жалпылау, оны оқу процесіндегі ұғымдарын оқып білуіне қиын болатындығы туралы оқушылар сенімін қалыптастыру.

6. Жаңа енгізілген ұғымның практикалық қолдануларын көрсету, яғни сол ұғымды практикада қолдану.Қорытынды жасай отырып, математикалық ойындардың ұтымдылығын, тиімділігін төмендегідей жетістіктермен көрсетуге болады: - жаңа материалды оқып - үйренуге және оқып игеруге деген оқушылардың пәнге қызығушылығы туады; - жаңа білімнің мазмұнын жоспарлағанда оқушыға берілетін тапсырма оқушының қабілетін ұштайтындай, ойын, қиялын дамытатындай етіп дайындауды үйретеді; - оқушы өзін жеңімпаз ретінде сезіне алатындай тапсырмаларды әртүрлі күрделілік дәрежеде орындату арқылы оқушылардың білімін саралауды ұйымдастырады; - білімді дайын күйінде бермей, оқушының өзі білімді қарқынды ой еңбегін қажет ететін тапсырмаларды орындауы арқылы жетуін ұйымдастырады; - оқушылардың шығармашылық мүмкіндіктерін тудыратын, қабілеттерін жан - жақты дамытатын әр түрлі белсенді оқыту әдіс - тәсілдерді кеңінен қолданылады; - оқушылардың білім алу нәтижелерін жүйелі талдап, бағалап қорытынды жасап отырады.Бүгінгі күннің ұстаздарына қоғамымыздың экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын әлемдік талапқа

163

сай келетін білімді, мәдениетті азамат дайындап, тәрбиелеп шығару міндеті жүктеледі. Оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын ізденіп әзірлену - ғалымдар мен тәжірибелі ұстаздардың бірлесе отырып атқарар ісі деп білемін.

Пайдаланылған әдебиеттер:• Сейдахметова А. Даярлық сынып оқушыларының логикалық ойларын дамыту жолдары. // Бастауыш мектеп, 2000. №8,9.• Ильина Т.А. Педагогика. – Алматы, 1977 – 454 бет.• Қазақстан Республикасы бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты. – Алматы, 2003. — 135 бет.• Қосанов Б.М. Математика курсындағы шығармашылық жаттығулар: орындау технологиясы. – Алматы, 2005. — 72 бет.• К.Ж.Бұзаубақова «Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру»,Алматы, 2002ж• Т.Мейірманқұлова «Білім берудегі инновациялық технологиялар», Алматы, 2000ж

* * * * *АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ГЕОГРАФИЯ ПӘНІНДЕГІ РӨЛІ

Ақтөбе қаласы №39 қазақ орта мектебініңгеография пәнінің мұғалімі Молдашева Кулиза Асановна

Елімізде білім беру саласында жаңа ақпараттық технологияларды қолдану басты мақсат болып отыр.Ол тек қана техникалық құрал емес, сонымен бірге жаңа ақпараттық , коммуникациялық технология және білім беру жүйесіндегі сабақ берудің жаңаша әдісі болып отыр.Елбасымыздың Қазақстан халқына жолдауында ХХІ ғасырда ақпараттық қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу керектігін атап көрсетті: компьютерлік техниканы, интернет,телекоммуникациялық желі, электрондық және телекоммуникациялық құралдарды, мультимедиялық электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көрсету. Компьютерлік телекоммуникациялар бүгінгі қоғамда үлкен қолданысқа ие. Мәселен бизнесте, ақпараттық құралдарда, ғылым мен білімде.Қазіргі заман мұғалімі тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи-танымдық, педагогикалық-психологиялық сауатты, саяси-экономикалық білімді және ақпараттық-коммуникациялық білімді және ақпараттық-коммуникациялық технологияны жан-жақты меңгерген ақпараттық құзырлы маман болу керек.Біздің мемлекетімізде жаңа телекоммуникациялық құралдың дамып келе жатқаны сөзсіз. Қазіргі заман педагогтарына компьютер және мультимедиялық құралдарды қолданудың сабақ өту барысында өте тиімді тәсіл екені белгілі. Бұл құралдың қуаттылығы соншалықты онымен бірге білім жүйесіне жаңа әдістермен бірге әлемдік ойлаудың жаңа идеологиясы (шығармашылығы) енгізілді. Компьютерлік және ақпараттық технологиялар заман талабы.Бұл жұмыстың басты мақсаты компьютер желісін және мультимедиялық - электрондық құралдарды шет тілі сабағында тиімді қолдану, нақтылап айтқанда ағылшын тілі сабағында презентацияларды және мультимедиялық - электрондық құралдарды мектеп қабырғасында және білім беру процесінде терең қолдану. Ең тиімді программалардың бірі Microsoft Power Point.Ол мұғалімге қысқа мерзімде өзінің үлкен дидактикалық материалдармен қамтамсыз етіп, компьютерлік білімін даярлауға көмектеседі. Және ол оқушылардың түрлі қабілеттерін ашады. Олар: есте сақтау, көру, есту, ойлау, эмоционалды, автоматты және т.б.Интерактивті тақтамен презентацияны бірге қолдану оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын ерекше арттырады. Жаңа Қазақстанымыздың дамып келе жатқан қадамында оқу процессіне жаңа ақпараттық технологияларды енгізілуі де, келешекте компьютер заманы болатынына көз жеткізеді.Осы мақсатқа сай бүгінгі мектеп мұғалімі білімділікпен қоса, өзіндік ой- пікірі бар, заман ағымына сай жеке тұлғаны қалыптастыру, сондай-ақ жас ұрпақты «ақпараттық қоғамға» тәрбиелеу барысында оқу- тәрбие процесінің заман талабына сай әдіс- тәсілдерін таңдай білуі қажет. Қазіргі таңда толық, сапалы, бәсекелестік қабілеттегі білім беруді ұйымдастыруда көптеген оқыту технологиялары жүзеге асырылуда. География сабағында оқытудың жаңа үрдістерін пайдаланудың өзектілігі мынада:- Білім сапасын арттыру;- Әлемдік білім беру кеңістігінде ену;- Орта білімді ақпараттандыру;- Интернет жүйесін пайдалану;- Электрондық оқулықтар;- Қашықтықтан басқару;Қазіргі заманда білім беру ісінде талап деңгейінен шығу мұғалімнің іздену шеберлігіне тіреледі. Бүгінгі талап оқушыға білім берумен бірге оны білікті түрде қолдана алуына, оны дағдыға жеткізіп қана қоймай баланың ақыл-ойын, қабілетін дамытуға, әрекет нәтижесінде белгілі тұжырым жасай алуға үйретуге негізделеді. Әрине, оқытудың барлық әдістері баланы дамытуға бағытталған. Ал бүгінгі оқыту оқушы қабілеті, оны жан-жақты дамыту, даму әрекеттерін ұйымдастырудың қажеттігін дәлелдеп отыр. Көрнекті педагог А.С.Выготский баланы дамыту әрекеттері оқыту барысында іске асатынын дәлелдей келіп, бала дамуының екі түрлі ортасы болатыны жайында теория ұсынды. Бірінші ортасы – айналасындағы үлкендердің әсері, қабілетінше еркін атқара алатын іс-әрекеті болса, екінші ортасы – сабақ үстіндегі әрекеті. Ал біздің мақсатымыз – баланың сабақ үстіндегі оқу-әрекетін тиімді әрі қызықты болатындай етіп ұйымдастыру, әрекет нәтижесін байқау, бағалау және соның нәтижесінде алдағы жұмыстарды жоспарлау болып табылады. Оқушының адам ретінде қалыптасуы белсенділік арқылы жүзеге асады. Жаңа технологияның басты мақсаты- баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін қалыптастыру, өз бетінше шешім қабылдауға дағдыландыру. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылған міндеттерінің бірі- оқытудың әдіс- тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. География сабағында жаңа технологияны пайдалану білім мазмұнын жаңартумен, ақпараттық ортаны қалыптастырумен, сондай-ақ сапалы білім беру мүмкіндігінің жоғары

164

болуымен ерекшеленеді,сондықтан жаңа технологияларды сабақта пайдаланамын. Ақпараттық технология түрлері:- Проблемалық оқыту технологиясы;

• Ақпаратты технология; Ұжымдық оқыту технологиясы; Дамыта оқыту; Саралап оқыту технологиясы, т.б.

Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын мәселелердің бірі- оқытуды ақпараттандыру, оқу үрдісінде ақпарттық технологияларды пайдалану болып табылады. Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиіс білім, білік, дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Білім беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын арттыру, білім беру үрдісінің тиімді тәсілдері. Бұл жұмыстардың тиімділігі мен нәтижелілігі бірнеше ғылыми түрде негіздеуді талап етеді.Оларды бірнеше бағыттарға бөлуге болады:- оқу үрдісінде ақпараттың технологияларды іске асырудың жүйелі ғылыми- әдістемелік жасау;- оқушылардың тәжірибелік іс- әрекетінде ақпарттық технологияларды пайдаланудың әдістемесін жасау;- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу үрдісінде пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық технологияларды пайдалануға үйрету; Еліміздің тәуелсіздік алып ұлттық даму жолына түсуі білім беру ісін жолға қоюда. Осы маңызды талаптардың бірі білім беру жүйесін ақпараттандыру. Бүгінгі таңда оқу үрдісін сапалы, әрі тиімді өткізудің бастыалғышарттарының бірі әртүрлі ақпараттық технологияларды ұтымды пайдаланып сабақ беру болып табылады. Ақпараттық технологияны оқу үрдісінде пайдаланудың негізгі көзі сабақ барысында компьютерді пайдалану, интерактивті тақталарды қолдану болып табылмақ. География ғылымы өте қызықты да күрделі. Осы пәнге қызықтыру арқылы, оқушыға географияның күрделі құбылыстары мен заңдылықтарын ұғындырып сапалы білім беру мұғалімнен үлкен шеберлікті оған қоса ғылым мен техника жаңалықтарын, яғни жаңа педагогикалық технологияларды әр сабағында тиімді қолдануды талап етеді. Жаңа ХХІ ғасыр ғылым мен техниканың қарыштап даму жолына жол ашылды. Компьютерлік оқыту технологиясының пайдасы әртүрлі компьютерлік программалар арқылы жазу, оқу, сызу, есептеу, диаграмма, схемалар салуға қолайлылығы т.б. болып табылады.Интерактивті тақталардың бағдарламаларын, оның жұмыс жасау ерекшеліктері мен техникалық мүмкіндіктерін толық меңгеріп, сабақ барысында пайдалану – бүгінгі таңдағы барлық мұғалімдердің алдына қойылып отырған басты міндеттердің бірі. Қазіргі қоғамда жүріп жатқан әлеуметтік терең өзгерістер, білім беруді дамытудың жаңа жолдарын, яғни, педагогика ғылымының парадигмасы мен әдістемесін өзгертуді талап етеді. География сабағын қызықты өткізудің негізгі талаптарының бірі мұғалімнің үнемі іздену, ұтымды әдіс - тәсілдерді қолдану, оқыту әдістемесін жаңартып оқытуына байланысты. Өз тәжірибеме енгізген жаңа тәсілдің бірі – ақпараттық технология. Ақпараттық технология оқушы назарын жаңа сабаққа аударуда, қызығушылықтарын арттыруда, ынтымақтастықты қалыптастыруда маңызды тәсіл. Сабақтарымда ақпаратты технологияларды өткізу оқушыларға жағымды, оң әсер берді және ең бастысы, оларға ұнады.Топтық жұмыс – бұрын-соңды көп қолданбаған тәсілдерімнің бірі. Топтық жұмыс, біріншіден, оқушыларға бірігіп жұмыс істеу мүмкіндігін тудырса, екіншіден, ұйымшылдыққа тәрбиелейді, бірін-бірі оқытуға, бірінен-бірі үйренуге жағдай жасайды және көшбасшыны анықтауға мүмкіндік береді.Тапсырмаларды түрлендіріп, сабақты өмірмен байланыстырып, әр сабақ сайын топтарды өзгертіп отырдым. Соның нәтижесінде оқушыларда қызығушылық арта түсті. Әр сабақ соңында оқушылардың жеткен жетістіктерін, кемшіліктерін талдап, түсіндіріп отыруға тырыстым. Бұл – менің тәжірибемде енгізген ең басты жаңалық болды. География оқушылардың өздігінен ізденуін, дамуын қамтамасыз ететін, өмірге, айналадағы ортаға құштарлығын арттыратын бірден-бір пән. Оқушыларды қазіргі заман талабына сай, жерсерік арнасы арқылы қашықтықтан оқыту және электрондық оқуларды пайдаланып, география пәніне деген қызығушылығын арттыру әрбір география мұғалімінің міндеті. Нәтижесінде оқушылар тарауды жақсы меңгергенін, компьютерлік сауаттылықтары дамығанын, ақпараттық мәдениетінің қалыптасқанын көруге болады. Жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. Сабақтың қызықты да түсінікті болуы мұғалімнің шеберлігі мен ізденімпаздығына тікелей байланысты.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Ә.Бейсенова. Электрондық оқулық. Алматы, АОРО, 2001 2. Географиялық білімнің мемлекеттік стандарты.Алматы 2008 3. Географиялық энциклопедия.1988 4.Қазақстан Республикасынң білім беру жүйесін ақпараттандыру тұжырымдамасы. 5. Ә.Жүнісбек.Жаңа технология негізі- сапалы білім.- //Қазақстан мектебі,№4,20086. Ғ. Мутанов. Білім беру жүйесін ақпараттандырудағы жаңа қадам. Информатика негіздері. №1 2005

165

МАЗМҰНЫ

1. КӨРКЕМ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ. Алматы облысы Қарасай ауданы «Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі МДШО» КММ-нің психологы Мусабекова Шакизат Дуанбаевна

2. 1867-1868 жылдардағы Қазақстандағы реформалар. Алматы облысы Қарасай ауданы «Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі МДШО» КММ. тарих пәні мұғалімі Уразбаева Орынгуль Нурымбетовна

3. Сабақтың тақырыбы: "Туған ел" С. Сейфуллин Алматы облысы Қарасай ауданы «Қырғауылды ауылындағы қазақ орта мектебі МДШО» КММ. Бастауыш сынып мұғалімі Урманова Жақсыгул

4. Сабақтың тақырыбы: Мәтін теру ережесі. Алматы обл, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ. Ргебекова Кымбат Аманбековна, информатика пән мұғалімі

5. Сабақтың тақырыбы: Сәлемдесу . Батыс Қазақстан облысы Теректі аудандық білім беру бөлімінің әдіскері Аманғалиева Жемис Ғалымжановна

6. Тема: «Поклонимся великим тем годам». Алагөзова Ардақ Жарылғапқызы. Орыс тілі пәнінің мұғалімі Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы «№7 орта мектеп КММ»

7. Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс- тәсілдер арқылы сыни ойлауды дамыту. Алматы облысы, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Алдамберген Жанна. І деңгейлі математика пәнінің мұғалімі

8. Тема : "Имя существительное" Жамбылской области, Байзакского района, село Байзак средняя школа имении Сыдыка Абланова учитель начальных классов : Амирханова Эльмира Курмашовна

9. Сын есім. 417-421 жаттығулар. Алматы облысы, Жамбыл ауданы Мәтібұлақ ауылындағы орта мептеп МДШО КММ Бастауыш сынып мұғалімі: Алғашова Ж. Т

10. Сабақтың тақырыбы: Саптық дайындық. Ақмола облысы Атбасар ауданы Мариновка қазақ орта мектебінің АӘД оқытушы-ұйымдастырушысы Амренов Жанат Аманжолұлы

11. Сабақтың тақырыбы: Қазақ күресі. Ақмола облысы Атбасар ауданы Мариновка қазақ орта мектебінің дене шынықтыру пән мұғалімі Амренов Жанат Аманжолұлы

12. Сабақтың тақырыбы: Ертегі кейіпкерлері. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Асанова Айман Мухатаевна

13. Наурыз мейрамы. Алматы облысы, Жамбыл ауданы Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО КММ Тәрбиешісі: Атеева С.Қ.

14. Тақырыбы: Көп таңбалы санды бір таңбалы санға көбейту. Астана қаласы №77 мектеп –гимназияның Бастауыш сынып мұғалімі Ашимова Жулдыз Толегеновна

15. Сабақтың тақырыбы: Мм дыбысы мен әрпі. Орал қаласы. Подстепный №1 ЖОББМ Бастауыш сынып мұғалімі Аяпбергенова Мөлдір Жұмагереевна

16. Тақырып: Біз осындай баламыз. Атырау қаласы, №34 лингвистикалық мектеп-гимназиясы. Өзін өзі тану пәні мұғалімі Әлдешова Милят

17. Сабақтың тақырыбы: Жол, орын ауыстыру. Алматы облысы Қарасай ауданы Тұрар ауылы «Ә. Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің физика-информатика пәнінің мұғалімі Бажанова Сауле Омерханқызы

18. LESSON STUDY ТӘСІЛІ – БІЗДІҢ ТӘЖІРИБЕМІЗДЕ. Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ Бастауыш сыныптар мұғалімі Байхазан Алмагул

19. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ОЯТУ. Ақтөбе қаласы Сазды орта мектебі бастауыш класс мұғалімі Кажей З

20. БАСТАУЫШ КЛАСС ОҚУШЫЛАРЫНА БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ – КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН ҚОЛДАНУ. Атырау облысы, Махамбет ауданы, Талдыкөл ауылы, Талдыкөл мектеп-балабақша кешені бастауыш класс мұғалімі Әбіш Светлана Айтқалиқызы

21. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ МЕН ЖАЗУ ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ. Ақтөбе қаласы, Сазды орта мектебі бастауыш класс мұғалімі Байрамова Света Джиенгалиевна

22. 12 ЖЫЛДЫҚ ОҚЫТУДАҒЫ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДЫ БІТІРУШІНІҢ МОДЕЛІ. Ақтөбе қаласы Сазды орта мектебінің мектеп алды даярлық тобының мұғалімі Мамбетова Нұрсилаш

23. САПАЛЫ БІЛІМ - БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ МАМАН ДАЯРЛАУДЫҢ НЕГІЗІ. Ақтөбе облысы Сазды орта мектебінің физика пәні мұғалімі Утегулова Гульжанат Амангельдиевна

24. БАСТАУЫШ КЛАСС ОҚУШЫЛАРЫН ЖАЗУҒА ҮЙРЕТУ ЖӘНЕ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ. Ақтөбе қаласы, Сазды ортта мектебі бастауыш сынып мұғалімі Кунусова Бахыт Ахылтаевна

25. БАСТАУЫШ КЛАСС ОҚУШЫЛАРЫНА БІЛІМ БЕРУДЕГІ АҚПАРАТТЫҚ – КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІН ҚОЛДАНУ. Ақтөбе қаласы. Сазды орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Смагулова Акжүнис Абдирахмановна

26. Тақырыбы: Шыбын мен Көбелек. Теректі ауданы Подстепный № 1 ЖОББМ Бегалиева Лунара Аслановна Бастауыш сынып мұғалімі

27. Сабақтың тақырыбы: «Ғылым таппай мақтанба» Подстепный №1 ЖОББМ Бастауыш сынып мұғалімі Бекжан Гүлшат Романқызы

28. Сабақтың тақырыбы: М.Мағауин «Бір атаның балалары» Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Бердкей Манар

29. Сабақтың тақырыбы: «Құрақ туралы жалпы түсінік. Беркенова Ұлболсын. Технология пәнінің мұғалімі Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы «№7 орта мектеп КММ»

30. Are you a web user? Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы «№4 жалпы білім беру орта мектебі» ММ ағылшын тілі пәні мұғалімі Бисенгалиева Айнур Сагымбаевна

166

31. Екі таңбалы сандардың ондық құрамы. Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы №7 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Бисенова Жәмила

32. ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРЫ - БАЛАНЫ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ БАСТЫ ҚҰРАЛЫ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің денешынықтыру пәнінің мұғалімі Бөрқұлақов Мұратжан Айтуғанұлы

33. Сабақтың тақырыбы: Кітап оқу. Гапбарова Гүлшат. Бастауыш сынып мұғалімі Маңғыстау облысы,Қарақия ауданы, «Мұнайшы ауылы №7 орта мектебі» КММ

34. Бізді қоршаған әлемдегі төртбұрыштар. Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы Подстепный № 1 ЖОББМ Джамакова Динагуль Айтжановна Математика пәні мұғалімі

35. Сабақтың тақырыбы: Тригонометриялық теңдеулерді шешу. Алматы облысы, Жамбыл ауданы «Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО» КММ Математика пәнінің мұғалімі Джанабаева Кумискуль Мурзановна

36. Коучинг сабағының жоспары. Алматы обл, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә. Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Досаева Баглан Беделбаевна. Математика пән мұғалімі

37. «ЯЗЫКОВЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ ПОСЛОВИЦ, ПОГОВОРОК, ЗАГАДОК, ПОГОВОРОК НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА» Учитель Ешекенова Ш.С. Саздинская средняя школа. Актобе

38. Алгоритм типтері. Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы «№4 жалпы білім беру орта мектебі» ММ информатика пәні мұғалімі Жазыкбаева Кибат Тауирбаевна

39. ОТКРЫТЫЙ УРОК ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ В 11 КЛАССЕ. Жаксылыкова Гульнар Нармахановна Учитель русского языка и литературы КГУ « Средняя школа имени А. Байсалбаева с дошкольным мини-центром». Карасайский район

40. ХИМИЯ САБАҒЫНДА ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ. Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің Химия - биология пәнінің мұғалімі Жалмұрзаев Мейірбек Тәжібекұлы

41. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы № 80 мектеп лицейінің бастауыш сынып мұғалімі Жалмұрзаева Самал Мейірбекқызы

42. Сабақтың тақырыбы: Санды және әріпті өрнектер. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Жаппарова Зауреш Айбатовна

43. Сабақтың тақырыбы: Кескіндеме өнерінің жанрлары. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ. Технология , бейнелеу өнері және сызу пәндерінің мұғалімі Жаппарова Кулаш Кумашевна

44. Сабақтың тақырыбы: Сілтеу есімдігінің түрленуі. Алматы облысы, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Жексенова Райхан Дарибаевна. Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі

45. ТҰРМЫСЫ ТӨМЕН ОТБАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРҒА ҚАЛА СЫРТЫНДАҒЫ ЖӘНЕ МЕКТЕП ЖАНЫНДАҒЫ ЛАГЕРЛЕРДЕ ДЕМАЛУЫН ҰЙЫМДАСТЫРУҒА ҚАЖЕТТІ ҚҰЖАТТАР. Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің Әлеуметтік педагогы Жорабеков Лес Жорабекұлы

46. ВОСПИТАНИЕ ТРУДОВОЙ КУЛЬТУРЫ И ПОДГОТОВКА К САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ ТРУДОВОЙ ЖИЗНИ СТАРШЕКЛАССНИКОВ С НАРУШЕНИЯМИ СЛУХА. Жулмагамбетова Асима Муратовна воспитатель г. Актобе Актюбинская областная специальная (коррекционная) школа- интернат- колледж для детей с нарушением слуха

47. «ДИAЛOГТЫҚ OҚЫТУ ӘДICIН CAБAҚТAPДA ТИIМДI ҚOЛДAНУҒA НEГIЗДEУ» Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру курсының екінші (негізгі) деңгейінің тыңдаушысы. Оңтүстік Қазақстан облысы Арыс қаласының С. Сейфуллин атындағы жалпы орта мектебінің информатика пәнінің мұғалімі М. Абилдаев

48. SPEAKING ABOUT KAZAKHSTAN. Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Жусупова Кундыз Кулымбетовна, Хромтау ауданы. Ақтөбе облысы

49. Сабақтың тақырыбы: Менің арманым Исембаева Қамаш Жалғасовна Бастауыш сынып мұғалімі Маңғыстау облысы,Қарақия ауданы, Мұнайшы ауылы «№7 орта мектеп КММ»

50. Сабақтың тақырыбы: Астана-арман қала. Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Кельдибаева Айгуль Рымбаевна

51. Тема урока: Разноуровневые задания. Клышбаева Нургуль Халеловна Учитель русского языка и литературы КГУ « Средняя школа имени А. Байсалбаева с дошкольным мини-центром». Карасайского района

52. «ДИАЛОГТІК ОҚЫТУДЫ ДАМЫТУДАҒЫ СҰРАҚТАРДЫҢ МАҢЫЗЫ» Г.С. Мейрбекова. Балқаш қаласының білім бөлімі, әдіскер

53. Тақырыбы: «Қайдан келдің ,бауырсақ?». Маңғыстау облысы Қарақия ауданы «Мұнайшы ауылы №7 орта мектебі» КММ Мектепалды даярлық сынып тәрбиешісі: Қощанова К. Ж.

54. Сабақтың тақырыбы: Адам мінезімен танылады. Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ. Өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі Мадениет Гулжаухар

55. Сабақтың тақырыбы: Малдың төлін сүюі. Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ Бастауыш сынып мұғалімі Маждай Алма

56. БАҒАЛАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ. Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ Маждай Гулмариа Бастауыш сынып мұғалімі

57. Сабақтың тақырыбы: Өсімдіктер және жануарлар селекциясы. Алматы облысы Жамбыл ауданы «Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО» Химия-биология пәні мұғалімі Максутова Гулзад Ибраимбаевна

58. Тема : К.И. Чуковского «Телефон» Карагандинская облысы, Жанааркинский район общеобразовательная школа №132 Малахова Мария Владимировна

167

59. Тема: Типы текста. Словарный диктант. Карагандинская облысы, Жанааркинский район общеобразовательная школа №132 Учитель начальных классов Мельник Елена Сергеевна

60. Сабақтың тақырыбы: І.Жансүгіров «Малта» Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Мустафина Жанагул Картаевна

61. ҚАЗАҚТЫҢ БАЙЫРҒЫ ҚАРА ЕСЕПТЕРІ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің 9-сынып оқушысы Асқар Жанерке Жомартқызы Жетекшісі: Мұртазаева Жанар Жаппарбекқызы

62. Тақырыбы: «My favorite animals» ОҚО, Кентау қаласы, Құшата ауылы № 15 «Төрткүл төбе» жалпы орта мектебінің Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Мінашова Дина Шарханқызы

63. Тема: Текст. Бостандық орта жалпы білім беретін мектебінің орыс тілі пәнінің мұғалімі Н.Т Ажкеева64. БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ЖЕТІСТІКТЕРІН БАҒАЛАУ. Қарағанды облысы, Сәтбаев

қаласы Абай атындағы № 4 лицей мектебі Бастауыш сынып мұғалімі Назарбекова Аяжан Тлеукабыловна65. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ КАРТА. Коммуналды мемлекеттік қазыналық кәсіпорын №9 «Әлия» балабақшасы

«Күншуақ» ересек топ тәрбиешісі Назымбаева Айжан Сабитовна66. Сабақтың тақырыбы: Нуклеин қышқылдары Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы №1 Подстепный ЖОББМ-

нің 1санатты мұғалімі Науризбаева Гулмира Елеусінқызы 67. Тақырыбы : Зат есім, оның сұрақтары. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін

мектебі» КММ бастауыш сынып мұғалімі Наурызбаева Гульнур Маратовн68. «ОТБАСЫ МЕН МЕКТЕП ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ» Ақтөбе қаласы, Сазды орта мектебінің мектеп алды

даярлық тобының мұғалімі Наванова Гулзира Аязбайқызы69. Тақырыбы : Абай Құнанбаев.Қыс. Подстепный №1 ЖОББМ Бастауыш сынып мұғалімі Нургалиева Жазира

Ныгметоллаевна70. Краткосрочное планирование во 2 «Б» классе по литературному чтению. Подстепновская № 1 ОСОШ

Подговила : Нуриева Гульнара Асылбековна71. Байзақ ауылы. Сыдық Абланов атындағы орта мектебінің математика пән мұғалімі Нұргелдінқызы Айшолпанның

«Жарысқа шық,жас ұлан!» атты интеллектуалды ойыны 5-сынып72. Theme : The place where I live. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі»

КММ ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Онгарова Жаннур Нуртазаевна73. Заманауи білім беру жағдайындағы кіші жастағы балалардың дарындылығын дамытудағы психологиялық-

педагогикалық жағдайлар. Дарынды баланы қалай анықтауға болады ?Ақтөбе қаласы Сазды орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Оспанова Гүлсая Қуандыққызы

74. Тақырыбы : Волейбол ойыны. Ақтөбе облысы, Ойыл ауданы, Ж.Жүсібалиев атындағы қазақ орта мектебінің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Сағынғалиев Рүстем Темірұлы

75. ТАРИХ САБАҒЫНДА СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУ МЕН ТҮРЛІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІ ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ. Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі Рысдәулетова Нағима Нурполатқызы

76. Тема: Обстоятельство. Карагандинская область Жанааркинский район общеобразовательная школа №132 учитель русского языка и литературы Саденова Акбота Байсеитовна

77. Тема урока: Летопись Земли и развитие ее органического мира. Карагандинская область Жанааркинский район общеобразовательная школа №132 Учитель биологии и географии Садырбаева Гулим Асановна

78. АҚПАРАТТЫҚ КОММУНИКАТИВТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ САБАҚ ҮСТІНДЕ ҚОЛДАНУЫ АРТТЫРУ . Мусагалиева Баянсулу Саматқызы Ақтөбе қаласы, Сазды орта мектебінің бастауыш класс мұғалімі

79. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БАСТАУЫШ КЛАСС МҰҒАЛІМІНІҢ МОДЕЛІ . Ақтөбе қаласы,Сазды орта мектебінің бастауыш класс мұғалімі Жупалаева Г.А.

80. РЕСПУБЛИКАЛЫҚ «ҚАУІПСІЗ ЖОЛ» АКЦИЯСЫ АЯСЫНДАҒЫ МЕКТЕПІШІЛІК «ҚАМҚОР АНА» САЙЫСЫ (қазақ және орыс тілінде) Сариева Гульжайна Сериикалиевна Мектеп тәлімгері Подстепный № 1 ЖОББМ

81. Жж дыбысы және әрпі. Алматы облысы, Жамбыл ауданы Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО КММ Тәрбиешісі: Саттыбаева М. Т.

82. Сөйлем және оның түрлері. Жамбыл ауданы, Мәтібұлақ ауылы Мәтібұлақ ауылындағы орта мектеп МДШО КММ бастауыш сынып мұғалімі Сауданова Жанат Жумашевна

83. М.Мақатаев «Қарттарды сүйем» Алматы облысы, Жамбыл ауданы Мәтібұлақ аулындағы орта мектеп МДШО КММ бастауыш сынып мұғалімі Сауданова Жанат Жумашевна

84. Тақырыбы: «Super School Star» Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Сеитова Жанагуль Жаугашкановна

85. Жаңа педагогикалық тәсілдердің бірі - Диалагты оқыту С. Сейфуллин атындағы жалпы орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі Сейфуллаева Бұлбұл Оралбайқызы

86. Тақырыбы: Т т дыбысы және әрпі. Алматы облысы Жамбыл ауданы Мәтібұлақ ауылындағы орта метебі МДШО КММ Тәрбиешісі: Смагулова Карлыгаш Серикбаевна

87. Сабақтың тақырыбы: Морфологиядан өткенді қайталау. Қарағанды облысы, Жаңаарқа ауданы «№132 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Текебаева Маржан Болатовна

88. Сабақтың тақырыбы: Архимед күші. Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласы. № 49 жалпы орта мектептіңФизика пәнінің мұғалімі. Төлепова Қалбибі Батырбайқызы

89. ТЕСТ ПО РУССКОМУ ЯЗЫКУ 2 КЛАСС С РУССКИМ ЯЗЫКОМ ОБУЧЕНИЯ. Туленова Зухра Оралхановна. Учитель начальных классов ЧЛГ «Ай – Нур» Алматинская обл. Илийский р-н пос. Отеген батыр

90. Б.Момышұлы «Жауынгердің тұлғасы». БҚО. Ақжайық ауданы. Тайпақ ауылы «Тайпақ мектеп-гимназиясы» КММ91. ІІ санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Туленова Майра Аманжолқызы

168

92. ҒЫЛЫМИ ЖОБА ТАҚЫРЫБЫ: «ҚАЗАҚТЫҢ ҰЛТТЫҚ ТАҒАМЫ – ҚҰРТТЫҢ АДАМ АҒЗАСЫНА ПАЙДАСЫ» Батыс Қазақстан облысы,Теректі ауданы, Ақжайық ауылы, Ақжайық жалпы орта білім беретін мектебінің 4 Ә оқушысы Қанат Аружан Тимурқызы. Жетекшісі: Турегалиева Жанна Ибатовна.

93. Сабақтың тақырыбы: Діни мазмұнды, сотта қолданылатын шешендік сөз. Қарағанды облысы, Осакаров ауданы «Осакаровка кентінің №1 орта мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі Тусупбекова Ж.К.

94. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ДАҒДЫСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ. Оңтүстік Қазақстан облысы Созақ ауданы,Ақсүмбе ауылы С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі Тұртанова Шынар Алшынбайқызы

95. Сабақтың тақырыбы : Кіріспе сабақ. Алматы облысы, Қарасай ауданы Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Укубаева Эльмира Сабыржановна Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі

96. АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ АРҚЫЛЫ ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ. Ақтөбе қаласы, Сазды ауылы Сазды орта мектебінің бейнелеу өнері және сызу пәнінің мұғалімі Утегенова Жадыра Маратбаевна

97. Сабақтың тақырыбы: Қаңқа бөлімдері Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы «№4 жалпы білім беру орта мектебі»ММ биология пәні мұғалімі Утешова Замира Есенгалиевна

98. Тема урока: Д.Н. Мамин-Сибиряк «Серая Шейка» ЗКО Теректинский район Подстепновская №1 ОСОШ Учитель нач.классов Хамзина М И

99. Сабақтың тақырыбы: Я дыбысы мен әрпі. Алматы облысы Жамбыл ауданы Мәтібұлақ ауылындағы орта метебі МДШО КММ Тәрбиешісі: Шаймухаева Ажар Керимхановна

100. «ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА УЧИТЕЛЯ» Шалабекова З.Т. Зам.директора по УВР Частная лингвистическая гимназия «Ай-Нур» Илийский район, п. Отеген батыр

101. Ғылыми жоба тақырыбы: БАЙПАҚ БАСУ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы, Ақсүмбе ауылы, С. Қожанов атындағы жалпы орта мектебінің 9-сынып оқушысы Пернебай Қанымкүл Әділбайқызы Жетекшісі: Исмайлов Сырлыбай Нұсқабайұлы

102. Тема: Повторение темы «Имя прилагательное» «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Учитель:Алиева Н.Ф

103. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫСЫНЫҢ СӨМКЕСІ. Батыс Қазақстан облысы,Теректі ауданы, Ақжайық ауылы,104. Ақжайық жалпы ортабілім беретін мектебінің 4 б сынып оқушысы Ильяс Аружан Ерболқызы. Жетекшісі:

Кунусова Анаргуль Кобландиевна.105. Тақырыбы: А.Байтұрсынов. Аққу, шортан һәм шаян. Батыс Қазақстан облысы, Теректі ауданы Подстепный № 1

ЖОББМ Бастауыш сынып мұғалімі Диярова Шынар Толегеновна 106. Тақырыбы: Наурыз көже. Алматы облысы, Қарасай ауданы, Тұрар ауылы «Ә.Байсалбаев атындағы орта мектеп

мектепке дейінгі шағын орталықпен» КММ Байсеркеева Айгуль Тналиевна Бастауыш сынып мұғалімі107. Сабақтың тақырыбы: Квадрат түбірлері бар өрнектерді түрлендіру. Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы

«Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі» мемлекеттік мекемесі математика пәнінің мұғалімі Ақпанбетова Айгерім

108. Сабақтың тақырыбы: §8. Көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара әсері. Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы «Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі» мемлекеттік мекемесі тарих пәнінің мұғалімі Ырысмбетова Раушан

109. The theme: About animals. Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы «Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі» мемлекеттік мекемесі ағылшын тілі пәнінің мұғалімі Әміршиова Роза

110. Сабақтың тақырыбы: Лиро-эпостық жырлар. Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы «Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі» мемлекеттік мекемесі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Тоқсанбаева Нұрғаным

111. АЗИЯ ЕЛДЕРІНЕ ЖАЛПЫ ШОЛУ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданы «Н.Оңдасынов атындағы №8 жалпы орта мектебі» мемлекеттік мекемесі география пәні мұғалімі Туймеханова Құттығыз

112. СТАТЬЯ О ПОВЫШЕНИИ ПРОФЕССИОНАЛИЗМА В ПРЕПОДАВАНИИ. Дуйсенбайкызы Ботагоз. Учитель английского языка ОСШ №8 им. Н.Ондасынова Мактаральского района ЮКО

113. УАҚЫТ ТАЛАБЫНА САЙ ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ. Оңтүстік Қазақстан облысы Сарыағаш ауданы Құркелес елді мекені М.Мақатаев атындағы №38 жалпы орта мектептің қазақ тілі және әдебиеті пәні мұғалімі Ермекова Фарида

114. Сабақтың тақырыбы: Күздің кереметі әңгімесі. Оңтүстік Қазақстан облысы Сарыағаш ауданы Құркелес елді мекені №39 Т.Айбергенов атындағы жалпы орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі Тойшиева Айгуль Айтбаевна

115. ТАРИХ ПӘНІНДЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ. Ақтөбе қаласы №39 қазақ орта мектебінің тарих пәнінің мұғалімі Диханова Багила Жонисовна

116. МАТЕМАТИКА ПӘНІНЕН БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ. Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы № 1 қазақ орта мектебінің математика пәнінің мұғалімі Бухарбаева Маншук Мырзахановна

117. АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ГЕОГРАФИЯ ПӘНІНДЕГІ РӨЛІ. Ақтөбе қаласы №39 қазақ орта мектебінің география пәнінің мұғалімі Молдашева Кулиза Асановна

169