odlewnictwo wspÓŁczesne – polska i Świat 1/2012 · odlewnictwo współczesne 4 czystość...

ODLEWNICTWO WSPÓŁCZESNE –POLSKA I ŚWIAT

MODERN FOUNDRY –POLAND AND THE WORLD

Wspomnienie o inżynierze Kazimierzu Gierdziejewskim

Wybrane pomniki przedwojennego Lwowa

1/2012ISSN 1898-7257

STUDIES AND RESEARCH

Franciszek Stręk: In memory of Engineer Kazi-mierz Gierdziejewski ................................ 3

Target projects completed in Foundry Research Institute in 2011 year .............................. 9

SCIENTIFIC AND TECHNICAL INFORMATION

A choice of information from the scientific and technical journals .................................. 11

Express scientific and technical information from selected journals ............................ 36

PATENT INFORMATION

Patents and patent applications filed by the Foundry Research Institute to the Polish Pat-ent Office in 2011 year ........................... 43

The list of granted patents by the Polish Patent Office of foundry and engineering in 2011-2012 (November 2011 – January 2012) ............... 44

INFORMATION ON STANDARDS

Polish Standards and Polish Standards' Docu-ments published in January, February and March 2012 .......................................... 45

Polish Standards withdrawn in January, Febru-ary and March 2012 ............................... 47

TRAINING – CONFERENCES – SEMINARS – MEETINGS – HONOURS AND AWARDS ............................... 48

FROM THE HISTORY OF FOUNDING

Zdzisław Żółkiewicz, Marek Żółkiewicz: Select-ed monuments in prewar Lvov ................ 53

PUBLICATIONS OF FOUNDRY RE-SEARCH INSTITUTE ......................... 63

Kwartalnik naukowo-technicznyRocznik 5, nr 1/2012

BADANIA I STUDIA

Franciszek Stręk: Wspomnienie o inżynierze Kazimierzu Gierdziejewskim ...................... 3

Wykaz projektów celowych zakończonych w Instytucie Odlewnictwa w 2011 roku ........ 9

INFORMACJA NAUKOWO-TECHNICZ-NA

Wybór informacji z czasopism naukowo-tech-nicznych ............................................... 11

Ekspresowa informacja naukowo-techniczna z wybranych czasopism ........................... 36

INFORMACJA PATENTOWA

Patenty i zgłoszenia patentowe złożone przez Instytutu Odlewnictwa do Urzędu Patentowego RP w 2011 roku ..................................... 43

Wykaz udzielonych przez UP RP patentów z zakresu odlewnictwa i metalurgii w latach 2011–2012 (listopad 2011 – styczeń 2012) ... 44

INFORMACJA O NORMACH

Polskie Normy i Polskie Dokumenty Normaliza-cyjne opublikowane w styczniu, lutym i marcu 2012 r. ................................................. 45

Polskie Normy wycofane w styczniu, lutym i marcu 2012 roku .................................. 47

SZKOLENIA – KONFERENCJE – SE-MINARIA – SPOTKANIA – NAGRODY I WYRÓŻNIENIA ............................... 48

Z HISTORII ODLEWNICTWA

Zdzisław Żółkiewicz, Marek Żółkiewicz: Wybra-ne pomniki przedwojennego Lwowa ......... 53

WYDAWNICTWA INSTYTUTU ODLEW-NICTWA ............................................ 63

Wydawca/Publisher:

INSTYTUT ODLEWNICTWA

w Krakowie

REDAKTOR NACZELNY/ EDITOR IN CHIEF:

Andrzej BALIŃSKI

ZESPÓŁ REDAKCYJNY/TEAM:

Jerzy J. SOBCZAK, Jerzy TYBULCZUK, Andrzej GAZDA, Piotr DUDEK, Joanna MADEJ, Marta KONIECZNA, Anna SAMEK-BUGNO

PROJEKT OKŁADKI/COVER DESIGN:

Anna SAMEK-BUGNO

RADA PROGRAMOWA/PROGRAM BOARD:

Zbigniew RONDUDA (Przewodniczący), Mariusz HOLTZER (Z-ca Przewodniczącego), Tadeusz BOGACZ, Józef DAŃKO, Zbigniew GÓRNY, Adam TABOR,

Andrzej JOPKIEWICZ, Janusz MIKLASZEWSKI, Mariusz URBANOWICZ

ADRES REDAKCJI/EDITORIAL OFFICE:

„Odlewnictwo Współczesne – Polska i Świat” 30-418 Kraków, ul. Zakopiańska 73

tel. (012) 26-18-381, fax (012) 26-60-870 http://www.iod.krakow.pl

e-mail: [email protected]

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE

ALL RIGHTS RESERVED

Żadna część czasopisma nie może być powielana czy rozpowszechniana bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich

No part of the magazine may be reproduced or distributed without the written permission of the copyright holder

Printed in Poland

ISSN 1898-7257

61

Badania i studia

3

Wspomnienie o inżynierze Kazimierzu Gierdziejewskim

In memory of Engineer Kazimierz Gierdziejewski

Franciszek Stręk

Stowarzyszenie Techniczne Odlewników Polskich, Oddział w Warszawie

Inżynier Kazimierz Gierdziejewski urodził się w Kutaisi – Gruzja – 10 kwiet-nia 1888 roku. Po ukończeniu studiów pracował 10 lat jako inżynier w rosyjskich odlewniach. W roku 1921 przyjechał do wolnej Polski i rozpoczął pracę w Spółce Akcyjnej „Ursus”. Jako kierownik odlewni otrzymał zadanie wykonania w jak naj-krótszym terminie odlewów do produkcji nowych traktorów.

Zadanie wykonał i na polsko-francu-skiej wystawie maszyn rolniczych w czerw-cu 1922 roku w parku Agrykola pokazano publiczności po raz pierwszy najnowszy produkt Ursusa – nowy traktor. W maju 1923 roku nowo zorganizowane Zakłady Mechaniczne Ursus S.A. podpisały umowę z Ministerstwem Spraw Wojskowych na dostawę 1050 samochodów. Dla wykona-nia tej umowy podjęto decyzję budowy na nowym terenie oddzielnie dwóch zakładów przemysłowych: Fabryki Metalurgicznej i Fabryki Samochodów. Dyrektorem Za-kładów Mechanicznych „Ursus” został inż. Wiesław Januszewski, a jego zastępcami inż. Kazimierz Gierdziejewski w Fabryce Metalurgicznej i inż. Tadeusz Hennel w Fa-bryce Samochodów.

Inżynier Kazimierz Gierdziejew-ski projektował, kierował budową, szko-lił pracowników i uruchamiał produkcję odlewów. Odlewnia produkowała odlewy z żeliwa i aluminium dla samochodów, traktorów i silników lotniczych. Urucho-miona w tamtych czasach odlewnia nale-

żała do najnowocześniejszych w Europie. Budowana nowoczesna odlewnia potrze-bowała wykształconych i stale dokształ-cających się pracowników. Do szkolenia pracowników budowanej nowoczesnej odlewni wykorzystano program szkole-nia opracowany i opublikowany przez inż. K. Gierdziejewskiego w 1923 r. w pierw-szym polskim czasopismie odlewniczym „Zeszyty Odlewnicze”.

Inżynier Gierdziejewski zainicjował i był pierwszym redaktorem polskich czaso-pism odlewniczych: „Zeszyty Odlewnicze” w latach 1923–37 i „Przegląd Odlewniczy” od 1937 roku. Był także współzałożycie-lem Stowarzyszenia Odlewników Polskich, które powstało na podwalinach działają-cych od 1921 roku Koła Odlewników przy Stowarzyszeniu Techników Polskich i Koła Miłośników Odlewnictwa przy Państwo-wych Zakładach Inżynierii „Ursus”.

W dniu 11 czerwca 1928 roku w Cze-chowicach odbyło się poświęcenie i defi-lada pierwszych 50 samochodów wypro-dukowanych dla Wojska Polskiego w nowo zbudowanych: Fabryce Metalurgicznej i Fabryce Samochodów. W uroczystości uczestniczyli Prezydent Rzeczypospolitej profesor Ignacy Mościcki, minister prze-mysłu i handlu Eugeniusz Kwiatkowski, Marszałek Senatu Julian Szymański oraz Prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński. Ministra Spraw Wojskowych reprezento-wał generał Zarzycki. W uroczystościach uczestniczyło około 1,5 tysiąca osób. Uro-

Odlewnictwo Współczesne

4

czystość otworzył ordynariusz Wojska Polskiego biskup Stanisław Gall odmówie-niem modlitwy i wygłoszeniem krótkiego przemówienia. Następnie Prezes Rady Zarządzającej Zakładów Mechanicznych „Ursus” S.A. inż. Ludwik Rossman powitał Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawi-cieli rządu i gości oraz omówił rozwój i or-ganizację zakładów. Podziękował wszyst-kim, których wiedza i duży wkład pracy umożliwiły zorganizowanie uroczystości. Po uroczystościach oficjalnych zarząd za-kładów podejmował Ignacego Mościckiego i wszystkich gości śniadaniem w hali fa-brycznej. Gospodarzami uroczystości byli prezes Zakładów Mechanicznych „Ursus” inż. Ludwik Rossman oraz dyrektor fabryk inż. Wiesław Januszewski i jego zastępcy z Fabryki Metalurgicznej – inż. Kazimierz Gierdziejewski i z Fabryki Samochodów – inż. Tadeusz Hennel (rys. 1).

W 1930 roku Zakłady Mechaniczne „Ursus” włączono do Państwowych Za-kładów Inżynierii. W nowej organizacji Fabryka Metalurgiczna i Fabryka Samo-chodów pozostały nadal, jako oddzielne zakłady. Fabryka Metalurgiczna kierowana przez inż. Kazimierza Gierdziejewskiego przyjęła i uruchomiła produkcję odlewów i odkuwek dla wszystkich zakładów PZInż. między innymi do samochodów Polski Fiat, silników samolotów Jupiter, motocy-kli Sokół 600 i Sokół 1000 oraz czołgów i ciągników gąsienicowych.

Rys. 1. Ludwik Rossman, Kazimierz Gierdziejewski, Tadeusz Hennel (od lewej)

W celu przygotowania i uruchomie-nia produkcji wymienionych odlewów i odkuwek inż. Gierdziejewski wspólnie ze Stowarzyszeniem Technicznym Odlewni-ków opracował programy szkolenia pra-cowników między innymi w zakresie mo-dernizacji technologii i organizacji pracy. Programy te zrealizowano i zapewniono dostawy odlewów i odkuwek wszystkim odbiorcom. Wysokie kwalifikacje kadry technicznej zapewniły dalszy rozwój Fa-bryki Metalurgicznej.

Pozwoliło to inż. K. Gierdziejewskie-mu na ograniczenie zajęć w Fabryce Me-talurgicznej i oddanie się w większym za-kresie działalności w Międzynarodowym Komitecie Technicznych Stowarzyszeń Odlewniczych CIATF, który co roku orga-nizuje Międzynarodowe Kongresy Odlew-ników MKO.

W 1934 roku w czasie 10. MKO w Filadelfii wybrano inż. Gierdziejew-skiego Prezydentem CIATF na rok 1935. Przyznano również Polsce zorganizowanie w 1938 roku 14. MKO. Dla przygotowania i przeprowadzenia tego kongresu zorgani-zowano zespół:

Przewodniczący: K. Gierdziejewski,Sekretarz: Z. Lenartowicz,Członkowie: S. Ambrożewicz, J. Buzek, J. Dickman, J. Holtorp, M. Kłosowicz, J. Lutosławski.

Fig. 1. Ludwik Rossman, Kazimierz Gierdziejewski, Tadeusz Hennel (from left)


5

W tym czasie CIATF jednoczył od-lewników z 12 krajów: Anglii, Belgii, Cze-chosłowacji, Francji, Hiszpanii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Węgier, Włoch, Polski i USA. Zespół inż. Gierdziejewskie-go wykonał zadanie. 14 Międzynarodowy Kongres Odlewników rozpoczął obrady w Warszawie 8 września 1938 roku a za-kończył w Krakowie 17 września. W Kon-gresie udział wzięło 348 uczestników, w tym 105 zagranicznych. Wygłoszono 35 referatów, w tym 3 referaty polskie. Ha-sło Kongresu: „Współpraca konstruktora z odlewnikiem i jej wpływ na usprawnie-nie pracy odlewni”. Uroczystemu otwar-ciu Kongresu przewodniczył Prezydent Międzynarodowego Komitetu Technicz-nych Stowarzyszeń Odlewniczych, inż. P. Schwietzke, prezes Stowarzyszenia Odlewników Niemieckich. Kończąc swe wystąpienie powiedział: „Niech zaświeci pomyślna gwiazda nad waszymi przed-sięwzięciami i niechaj u was ujawni się prawda, że międzynarodowe zjazdy nie ograniczają się tylko do przejawów przy-jaźni i serdeczności, ale także przyczy-nić się mogą do politycznego pokoju po-między wszystkimi narodami, zwłaszcza tymi, które są reprezentowane w naszej organizacji”. Niestety te życzenia nie speł-niły się. Uczestnicy Kongresu 11 wrześ-nia złożyli kwiaty na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Po przyjeździe do Krakowa obrady odbywały się w Aka-demii Górniczej. Zwiedzano również od-lewnie, między innymi Odlewnię Żeliwa w Węgierskiej Górce. W tej odlewni w 1929 roku odlano największą na świe-cie rurę wodociągową o średnicy 1,2 m i długości 5 m. W dniu 17 września 1938 roku w Akademii Górniczej w Krakowie uroczyście zakończono 14. MKO.

W czasie II Wojny Światowej inż. Gierdziejewski kierował Szkołą Metalo-znawczo-Odlewniczą, wykładał odlewni-ctwo w Państwowej Wyższej Szkole Tech-nicznej w Warszawie i brał udział w tajnym nauczaniu.

Mój pierwszy kontakt z inż. Gier-dziejewskim był z początkiem 1944 roku. Do Warszawy przybyłem ze Lwowa, gdzie ukończyłem pierwszy rok studiów na wydziale mechanicznym wg progra-

mu tamtejszej politechniki. W Warszawie zostałem przyjęty na drugi rok studiów w Państwowej Wyższej Szkole Technicz-nej, gdzie inż. Kazimierz Gierdziejew-ski wykładał odlewnictwo oraz kierował szkolną odlewnią metali. W tej odlewni pod Jego kierownictwem, wspólnie z Jego doświadczonymi pracownikami, przy-gotowywaliśmy i uruchamiali produkcję odlewów. Otrzymaliśmy do wyboru 6 ry-sunków różnych odlewów obrobionych mechanicznie, w tym 4 ze stopów żelaza i 2 ze stopów metali nieżelaznych. Każdy z nas, studentów, dla wybranego rysunku obrobionego mechanicznie odlewu otrzy-mał zadanie opracowania rysunku modelu z układem wlewowym oraz rysunku rdzen-nicy. W opracowaniu należało uwzględnić skurcz metalu w czasie stygnięcia, nad-datki na obróbkę mechaniczną, podział formy na część dolną i górną oraz dobrać odpowiednią „skrzynkę formierską” i ob-ciążnik formy. Do wykonania form i rdzeni przygotowaliśmy odpowiedni skład masy formierskiej i rdzeniarskiej dla odlewów ze stopów żelaza i metali nieżelaznych. Dla uzyskania z żeliwiaka i z pieca tyglo-wego potrzebnego gatunku ciekłego me-talu opracowaliśmy struktury wsadu me-talowego, oddzielnie dla żeliwa szarego i ciągliwego oraz dla stopów aluminium i miedzi.

Bezpośredni kontakt z odlewnictwem umożliwiony przez inż. Gierdziejewskie-go spowodował moje specjalne zaintere-sowanie tą branżą. Z końcem lipca 1944 roku zbliżający się front walk rosyjsko--niemieckich spowodował zakończenie wykładów w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej w Warszawie.

Po wojnie inż. Kazimierz Gierdzie-jewski zamieszkał w Krakowie i rozpo-czął pracę jako wykładowca odlewnictwa w Akademii Górniczej. Z jego inicjatywy i przy pomocy dyrektora Zjednoczenia Przemysłu Odlewniczego profesora Cze-sława Kalaty dnia 1 lutego 1946 roku po-wołano w Krakowie Instytut Odlewnictwa. Dyrektorem został inż. Kazimierz Gier-dziejewski. Jego energii i wieloletniemu doświadczeniu oraz wybitnemu zmysłowi organizacyjnemu zawdzięczamy począt-kowe ukształtowanie i rozwój Instytutu.


6

W lutym 1946 roku pierwszą siedzi-bą Instytutu były trzy małe pokoje przy ul. Basztowej wypożyczone od Krakow-skiego Zjednoczenia Przemysłu Odlew-niczego. W 1947 roku Instytut otrzymał lokalizację w dwóch zrujnowanych budyn-kach i pomieszczeniach magazynowych w Borku Fałęckim po byłej fabryce przy ul. Zakopiańskiej 73. Natychmiast podję-to ich przebudowę i przygotowano wypo-sażenie dla doświadczalnej odlewni i war-sztatów mechanicznych. W połowie 1948 roku przeniesiono Instytut do budynków w Borku Fałęckim a prace adaptacyjne zakończono w 1949 r. W dniu 2 kwietnia tego roku odbyło się uroczyste otwarcie odlewni doświadczalnej i warsztatów me-chanicznych.

Pod kierownictwem inż. Gierdziejew-skiego Instytut poza pracami naukowo--badawczymi organizował kursy szko-leniowe dla kierowników odlewni oraz inżynierów i techników pracujących w tej branży. Pracownicy Instytutu Odlewnictwa brali udział w uruchamianiu produkcji w odlewniach na ziemiach odzyskanych oraz w odlewniach modernizowanych i no-wych. Działalność ta spowodowała szybkie i znaczące podniesienie wiedzy i sposobu jej wykorzystania przez kadrę przemysłu odlewniczego. Rezultatem tego działania jest przedstawiony wzrost produkcji od-lewów ze stopów żelaza i metali nieżela-znych w Polsce.

Rok 1937 1946 1953 1977

Tys. ton 231,7 128,0 681,5 2653,2

Do rozwoju odlewnictwa w Polsce oraz wzrostu produkcji odlewów przy-czyniło się również ponad 100 prac inż. Kazimierza Gierdziejewskiego, w tym 20 książek, między innymi „Kurs 0dlewni-ctwa” – 1930, „Konstruktor a odlewnik”, praca zbiorowa – 1938, „Wady odlewnicze i ich systematyka” – 1948, „Modelarstwo” – 1949, „Bilans cieplny żeliwiaka” – 1950, „Zarys dziejów odlewnictwa polskiego” – 1954.

Dyrektor inż. Kazimierz Gierdzie-jewski w wieku 65 lat przeszedł w 1953 roku na emeryturę. Zwiększył społeczną

działalność w odlewnictwie i na VI Zjeź-dzie Odlewników wybrano inż. Kazimierza Gierdziejewskiego Prezesem STOP. Zmarł w Krakowie 29 lipca 1957 roku. Po Jego śmierci odsłonięte trzy tablice pamiątko-we; pierwszą w Ursusie (rys. 2), drugą w Instytucie Odlewnictwa (rys. 3) i trzecią na Politechnice Warszawskiej ufundowaną przez Stowarzyszenie Techniczne Odlew-ników Polskich (rys. 4). W Gminie Ursus jest ulica Kazimierza Gierdziejewskiego (rys. 5).

Lista ważniejszych osiągnięć inż. K. Gierdziejewskiego:

• Zainicjował i był pierwszym redakto-rem czasopism „Zeszyty Odlewnicze” – 1923–1937; „Przegląd Odlewniczy” – od 1937 roku.

• Zorganizował i był pierwszym prze-wodniczącym Stowarzyszenia Tech-nicznego Odlewników.

• Zaprojektował jedną z najnowocześ-niejszych w Europie w tamtych cza-sach odlewnię i kierował jej budową. Uruchomił produkcję odlewów z żeliwa i aluminium dla Fabryki Samochodów w ZM Ursus.

• Zorganizował i kierował w latach 1929–1939 pierwszym w Polsce Za-kładem Odlewnictwa na Politechnice w Warszawie – pierwszą placówką ba-dawczo-rozwojową w tej dziedzinie.

• Był wieloletnim członkiem Międzyna-rodowego Komitetu Technicznych Sto-warzyszeń Odlewniczych, a w 1935 roku jego Prezydentem.

• Zorganizował i był pierwszym dyrekto-rem Instytutu Odlewnictwa w Krako-wie.

• Opracował i wydał ponad 100 prac, w tym 20 książek, związanych z roz-wojem odlewni i szkoleniem pracowni-ków.

• Wszystkie publikacje inż. Kazimierza Gierdziejewskiego przedstawiają ści-słe powiązania wiadomości naukowych z głęboką znajomością procesów tech-nologicznych odlewnictwa metali.

• W latach 1937–1939 był pierwszym przewodniczącym STOP.


7

Rys. 2. Odsłonięcie tablicy ku czci inż. Kazimierza Gierdziejewskiego w Ursusie 10 kwietnia 1958 roku. W pierwszym rzędzie w środku jest żona inż. Gierdziejewskiego z rodziną, a drugi z lewej strony inż. Edward Reszel, pod przewodnictwem którego Stowarzyszenie Odlewników

Z.M. Ursus zorganizowało tę uroczystość. Autor wspomnienia stoi w drugim rzędzie trzeci na lewo od Pani Gierdziejewskiej

Fig. 2. The unveiling of a plaque in honour of Eng. Kazimierz Gierdziejewski at Ursus Works on 10th April 1958. In the the middle of the first row is Eng. Gierdziejewski’s wife

with the family, and second from the left is Eng. Edward Reszel, who in the ZM Ursus Local Sec-tion of the Polish Foundrymen Association supervised organisation of this event. The author of

the recollection is standing in the second row, third to the left of Mrs. Gierdziejewska

• Przewodniczył polskim delegacjom na Międzynarodowych Kongresach Od-lewników (MKO) w 1930 roku w Liege, w 1931 w Mediolanie, w 1935 w Bruk-seli, w 1936 w Düsseldorfie, w 1937 w Paryżu, w 1939 w Londynie i w 1939 w Amsterdamie.

• W 1938 roku przewodniczył zespoło-wi, który przygotował i zorganizował pierwszy w Polsce 14. Międzynarodo-wy Kongres Odlewników w Warszawie.


8

Rys. 3. Tablica ku czci inż. Gierdziejewskiego w Instytucie Odlewnictwa w Krakowie odsło-nięta w 1962 roku. Organizatorem uroczysto-ści było Stowarzyszenie Techniczne Odlewni-

ków Polskich

Fig. 3. A plaque in honour of Eng. Gierdziejew-ski unveiled at the Foundry Research Institute in Cracow in 1962. The ceremony was organ-

ised by the Polish Foundrymen Association

Fig. 4. A plaque in honour of Eng. Gierdzie-jewski unveiled at the Warsaw University of Technology in 2007. The inscription reads:

"To their Master – Polish foundrymen"

Rys. 4. Tablica ku czci inż. Gierdziejewskie-go na Politechnice Warszawskiej odsłonięta w 2007 roku. Napis: „Swemu Mistrzowi – Od-

lewnicy Polscy”

Rys. 5. Mapa Gminy Ursus pokazująca ulicę Kazimierza Gierdziejewskiego w bezpośrednim sąsiedztwie Dawnych Zakładów Przemysłu Ciągnikowego i ulicę „Posag Siedmiu Panien” na tere-

nie byłych zakładów

Fig. 5. A map of the Ursus Borough showing the street dedicated to Kazimierz Gierdzie-jewski in the immediate vicinity of the former Tractor Works and the street called "Dowry of

the Seven Maidens" in the territory of the former Works


9

Wykaz projektów celowych zakończonych w Instytucie Odlewnictwa w 2011 roku

Projekty badawcze własne

1. Wpływ dodatków stopowych na wyso-kotemperaturowe właściwości stopów niklu w stanie ciekłym i ciekło-stałym oraz ich oddziaływanie wzajemne z wybranymi tlenkami metali

Kierownik projektu: dr hab. inż. Nata-lia Sobczak, prof. nadzw.

2. Morfologia ausferrytu i właściwości żeliwa ADI z dodatkami Mn, Cu i Mo po niepełnym austenityzowaniu i dwu-stopniowym hartowaniu izotermicz-nym

Kierownik projektu: dr inż. Adam Ko-walski

Projekty międzynarodowe

1. Opracowanie optymalnego składu cie-kłych mas ceramicznych z udziałem koloidalnych nanocząstek tlenków me-tali przeznaczonych dla odlewnictwa precyzyjnego - w ramach Akcji COST D43

Kierownik projektu: dr inż. Katarzyna Szczepaniak-Lalewicz

Projekty strukturalne

1. Foresight technologii odlewniczych w kontekście Energii do 2030 r.Projekt realizowany w ramach Progra-mu Operacyjnego Innowacyjna Gospo-darka, lata 2007–2013Priorytet 1. Badania i rozwój nowo-czesnych technologiiDziałanie 1.1. Wsparcie badań nauko-wych dla budowy gospodarki opartej na wiedzyPoddziałanie 1.1.1. Projekty badaw-cze z wykorzystaniem metody fore-sight

Koordynator Projektu: Instytut Odlew-nictwa

Konsorcjanci: Stowarzyszenie Tech-niczne Odlewników Polskich, Odlewni-cza Izba Gospodarcza

Projekty celowe

1. Opracowanie technologii i uruchomie-nie ekologicznej produkcji ciężkich od-lewów ze stopów żelaza z wykorzysta-niem modeli zgazowywanychUmowa nr 04393/C.ZR9-6/2009Zleceniodawca: Metalodlew SA – Kra-ków

Kierownik projektu: dr inż. Zdzisław Żółkiewicz

2. Opracowanie technologii otrzymywa-nia wysokojakościowego żeliwa sfero-idalnego z kontrolowaną zawartością tlenu, wodoru i innych pierwiastków śladowych oraz uruchomienie produk-cji odlewów dla wielkogabarytowych przepustnic i zasuw z tego tworzy-waUmowa nr III-014/P/2009Zleceniodawca: Fabryka Armatur JA-FAR SA – Jasło

Kierownik projektu: mgr inż. Mieczy-sław Kuder

3. Opracowanie technologii i uruchomie-nie produkcji brykietów wsadowych zawierających żelazo nośne odlewni-cze pyły odpadowe, metodą prasowa-nia bez udziału spoiwaUmowa nr III-025/P-042/2010Zleceniodawca: Pras-Złom sp. z o.o. – Siedlce

Kierownik projektu: mgr inż. Włady-sław Madej


10

4. Opracowanie nowoczesnej, ekologicz-nej technologii i uruchomienie seryjnej produkcji odlewów dla rolniczych agre-gatów uprawowychUmowa nr III-033/P-045/2010Zleceniodawca: OŻiMN „Spomel” Spół-dzielnia Pracy – Lębork

Kierownik projektu: mgr inż. Włady-sław Madej

5. Opracowanie i wdrożenie metody fil-tracji ciekłego metalu – poprawa jako-ści i efektywności produkcji

Umowa nr III-046/P-057/2010

Zleceniodawca: OŻ Fansuld sp.j. – Końskie

Kierownik projektu: doc. dr inż. Jerzy Stachańczyk

WYBÓR INFORMACJI Z CZASOPISM NAUKOWO-TECHNICZNYCH

01. ZAGADNIENIA OGÓLNE

Nanomateriały: przyjaciele czy wro-gowie?

Nanomaterials: friends or foes?

Inż. Mat. 2010, R. 31, nr 3, s. 773-776.

Autor: Lewandowska M., Roguska A.

Wraz z postępującym rozwojem na-notechnologii i coraz powszechniejszym wykorzystaniem różnych nanomateriałów w produktach codziennego użytku ko-nieczne jest określenie realnego zagroże-nia, jakie niesie nanotechnologia. Problem potencjalnej szkodliwości nanomateriałów dla człowieka i środowiska naturalnego odnosi się w szczególności do nanoczą-stek. Ich negatywne oddziaływanie wynika z faktu, że mają wymiar znacząco mniej-szy w porównaniu z komórkami tkanek or-ganizmów żywych. Stwarza to potencjal-ną możliwość ich wnikania do tych tkanek i zmian ich funkcjonowania. Wydaje się jednak, że obecnie największe ryzyko związane z nanomateriałami polega na braku kontroli, w sensie braku środków technicznych do monitorowania środo-wiska naturalnego, co do obecności i od-działywania nanocząstek i nanomateria-łów. Niezwykle potrzebna jest wyważona debata na temat rzeczywistych korzyści i zagrożeń wynikających z rozwoju tej dziedziny nauki.

Terminowa produkcja i krótki czas dostawy.

Termintreu mit kurzer Durchlaufzeit ferti-gen.

Informacja naukowo-techniczna

11

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 80-88.

Autor: Huppertz A., Jung R.-P., Dobler S.

Zainstalowanie nowego programu do planowania produkcji przyniosło odlew-niom szereg korzyści. Uzyskano przejrzy-stość dotychczasowego stanu zamówień oraz informację o prawdopodobnym ob-ciążeniu urządzeń produkcyjnych i stopniu ich wykorzystania. Umożliwiło to optymali-zację wykorzystania urządzeń i czasu kon-serwacji. Dzięki meldunkom zwrotnym do poszczególnych urządzeń (działów) plano-wanie zleceń stało się przejrzyste i może przebiegać bez opóźnień. Dotrzymywane są terminy dostawy.

Zmniejszenie kosztów wytapiania stopów metali nieżelaznych.

Taking Energy Cost Out of Nonferrous Melting.

Mod. Casting 2010, Vol. 100, nr 8, s. 36-38.

Autor: Malpohl K., Hillen R.

W odlewnictwie metali nieżelaznych wytapianie metalu jest drogie, dlate-go straty metalu stanowią ważny aspekt kosztów produkcji. W odlewni aluminium 1% strat przy rocznej produkcji rzędu 5 500 ton przynosi straty rzędu 128 000 USD przy określonej cenie wsadu. Przy założeniu 50% uzysku otrzymuje się 2 750 ton odlewów. Inne czynniki wpływa-jące na koszty topienia to: zużycie ener-gii, prace związane z remontem pieców,


12

wydajność pracy i jakość metalu. Nie ma uniwersalnej, ogólnej zasady dotyczącej planowania topialni. Dla odlewni o dużej wydajności stosuje się zasadę: „paliwo do topienia, elektryczność do przetrzymy-wania ciekłego metalu”. Uwzględnia się przy tym bardziej korzystne relacje ceno-we gazu naturalnego i oleju mineralnego w stosunku do ceny elektryczności, a także wysokie zapotrzebowanie energii do pro-cesu topienia aluminium. Badano czynni-ki przyczyniające się do kosztów topienia i sposoby ich redukcji. Analizowano pra-cę topialni opartych na piecach tyglowych oraz na piecach szybowych w przypadku odlewni o dużej wydajności produkcji.

02. ZASTOSOWANIE SYMULACJI KOMPUTEROWEJ

W ODLEWNICTWIE

Nowe osiągnięcia w procesach mode-lowania komputerowego wielopłasz-czyznowego procesów krystalizacji i odlewania.

Advances in Multi-scale Modeling of So-lidification and Casting Processes.

JOM 2011, Vol. 63, nr 4, s. 19-25.

Autor: Baicheng Liu i in.

Rozwój nowoczesnych gałęzi prze-mysłu, takich jak: lotnictwo, energety-ka, motoryzacja wymaga zastosowania zaawansowanych i zintegrowanych sy-stemów badań i rozwoju (R&D), które pozwoliłyby optymalizować metody pro-jektowania wyrobów i procesów techno-logicznych. Odpowiedzią na te wyzwania jest powstanie zintegrowanej kompute-rowej inżynierii materiałowej (ang. skrót ICME). Pozwala ona na otrzymanie efek-tywnych, oszczędnych oraz przyjaznych dla środowiska wyrobów i procesów. W ar-tykule przedstawiono osiągnięcia w wielo-płaszczyznowym modelowaniu procesów krystalizacji i odlewania, obejmujące za-równo modele matematyczne, jak i zasto-sowania inżynieryjne. Omówiono badania morfologii dendrytów w stopach magnezu i aluminium w procesie krystalizacji z za-

stosowaniem metody pól fazowych i au-tomatów komórkowych, modeli matema-tycznych segregacji w dużych wlewkach stalowych i modeli mikrostruktury w od-lewach łopatek krzepnących jednokierun-kowo. Artykuł uzupełniają przykłady kon-kretnych rozwiązań inżynieryjnych, takich jak: symulacja mikrostruktury odlewów ze stopów aluminium dla przemysłu mo-toryzacyjnego, segregacja w dużych sta-lowych wlewkach dla przemysłu energe-tycznego oraz symulacja mikrostruktury jednokierunkowo krystalizujących odle-wów łopatek dla przemysłu lotniczego.

Rozwój łańcucha dostaw dla instytu-tu ICME : droga do wdrażania i pod-trzymania ICME.

The development of the ICME supply-chain: Route to ICME implementation and sustainment.

JOM 2011, Vol. 63, nr 4, s. 42-48.

Autor: Furrer D., Schirra J.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat, zintegrowana komputerowa inżynieria materiałowa (ICME) pojawiła się jako na-uka, z którą wiąże się wiele nadziei. Mo-dele symulujące zjawiska związane z ma-teriałami zostały wdrożone do rozwiązań przemysłowych. Wprowadzenie metod komputerowych do projektowania mate-riałów, procesów i wyrobów było trudnym wyzwaniem. Jednak udaje się go rozwią-zać dzięki rozwojowi „łańcucha dostaw” dla ICME, który ją wspiera. Inżynieria ta dotyczy wielu dyscyplin naukowych, co stawia wymagania wielu organizacjom posługującym się rozwiązaniami techno-logicznymi opartymi na technice kompu-terowej. W artykule dokonano przeglą-du zapotrzebowania i aktualnego stanu łańcucha dostaw dla ICME równolegle z rozwojem i wymaganiami, które będą stawiane w przyszłości do wprowadzania ICME do praktyki procesów projektowania przemysłowego.

Składowanie i udostępnianie wyni-ków badań przy użyciu baz danych oraz technik obiektowych.

Prz. Mech. 2010, R. 69, nr 3, s. 15-21.


13

Autor: Marowski W.

Istotnym elementem komputero-wego wspomagania prac inżynierskich jest opracowywanie i stosowanie różnego rodzaju narzędzi do rejestrowania możli-wie szerokiego zakresu informacji o aktu-alnie wykonywanych działaniach. W arty-kule zaproponowano koncepcję aplikacji relacyjnej bazy danych przeznaczonej do składowania i udostępniania wyników ba-dań eksperymentalnych. W tym celu zo-stał stworzony relacyjny model takich ba-dań oraz ich model obiektowy i powiązany z nim system klas, pozwalających na defi-niowanie obiektów służących do operowa-nia informacją. Na tej podstawie została zbudowana w środowisku programu Mic-rosoft Access prototypowa aplikacja bazy danych. W końcowej części pracy omó-wiono zakres jej funkcji, strukturę inter-fejsu użytkownika oraz niektóre z zasto-sowanych rozwiązań programistycznych.

Optymalizacja konstrukcji obudowy turbiny na Uniwersytecie w Padwie. Oprogramowanie odlewnicze jest po-mocne dla studentów przy produkcji skomplikowanego odlewu.

Optimierung eines Turbinengehaeuses an der Universitaet von Padua. Giessereisoft-ware hilft Studenten bei der Fertigung ei-nes komplexen Gussteils.

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010, nr 3+4, s. 12-14.

Autor: Tonietto S., Benini E., Corte D.E.

W ramach projektu „Marbore” na Uniwersytecie w Padwie w Instytucie Bu-dowy Maszyn studenci opracowali obiekt demonstracyjny do prób i testów silni-ków (jednostek napędowych) samolotów i statków kosmicznych. W urządzeniu tym należało uwzględnić wymóg ograniczenia szkodliwych emisji i zmniejszenie zużycia paliwa. Omówiono sposób konstruowa-nia układu wlewowego z wykorzystaniem oprogramowania MAGMASoft. Omówiono proces projektowania i proponowane wa-rianty rozwiązania zasilania odlewu oraz procesy symulacji odlewania (wypełniania formy) i krzepnięcia.

03. OCHRONA ŚRODOWISKAI BHP

Rozwiązania dla procesów wysoko-temperaturowych w odlewnictwie. Produkty ceramiczne i elementy z włókna szklanego stosowane w od-lewnictwie.

Loesungen fuer hohe Temperaturen im Giessprozesess. Keramikprodukte und Glasfasertextilien fuer die Giessereitech-nik.


Autor: Sturm M.

W artykule omówiono zastoso-wanie różnych produktów ceramicznych i z włókna szklanego w odlewnictwie. Wy-roby te pełnią funkcję ochronną w obsza-rach występowania wysokich temperatur czy oddziaływania substancji chemicz-nych. Dotyczy to zarówno ochrony (za-bezpieczenia) personelu, jak i urządzeń. Omówiono produkty wytwarzane przez firmę Kager Industrieprodukte GmbH. Wyroby ochronne (zabezpieczające) tej firmy znajdują zastosowanie w tempera-turze do 1260°C i mają wysoką wytrzyma-łość. Firma ta produkuje wiotkie okładziny ceramiczne do izolacji uszczelniania. Do asortymentu produkcji firmy należą tak-że płyty ceramiczne wzmacniane włókna-mi (wytrzymałość do 1850°C), suchy filc wzmacniany włóknami do izolacji przewo-dów rurowych czy pieców, kleje ceramicz-ne na bazie tlenku aluminium i magne-zu (opisano zastosowanie tych substancji klejących i podano przykład zastosowania np. mocowanie pasków tensometrycz-nych), produkuje także żarowytrzymałe pokrycia do osłony powierzchni odporne np. na działanie ciekłych metali. Do asor-tymentu wyrobów tej firmy należy tak-że specjalna tkanina Zetex wzmacniana włóknami szklanymi do izolacji i produkcji rękawiczek (podano krótką charaktery-stykę tej tkaniny) oraz jednoskładnikowa pasta ceramiczna „Pyro-Putty 1500” do uszczelniania.


14

Ochrona przed oddziaływaniem cieplnym z dużymi możliwościami oszczędności energii. Maty izolacyjne Jutec z różnymi możliwościami za-stosowania.

Hitzeschutz mit betraechtlichem Energie-einsparungspotential. Jutec-Isoliermatten mit vielfaeltigen Anwendungsmoeglich-keiten.


Autor: Muscheites S.

W produkcji odlewniczej mamy do czynienia z różnymi procesami nagrze-wania i chłodzenia. Są to procesy, któ-re znamionuje wysoka energochłonność. Korzystne jest znalezienie możliwości oszczędności energii w tym obszarze. Scharakteryzowano produkcję firmy Jutec GmbH, która produkuje tekstylia tech-niczne oraz opracowuje konstrukcje i pro-ponuje rozwiązania techniczne z obsza-ru oddziaływania cieplnego i bhp. Firma oferuje maty izolujące, chroniące przed oddziaływaniem cieplnym. Maty te scha-rakteryzowano pod kątem różnego ich wykonania (technicznym). Opisano przy-kłady oferowanych mat izolujących i przy-kłady zastosowania.

Należy znać oddziaływanie na środo-wisko dodatków zastosowanych do masy formierskiej.

Know the Environmental Impact of Your Additives.


Autor: LaFay V. i in.

Aby lepiej zrozumieć źródła emi-sji w odlewni stosującej tradycyjne masy formierskie formowane „na wilgotno”, grupa naukowców opracowała wykresy przedstawiające źródła szkodliwych emi-sji w odlewni żeliwa. Według „Programu Zmniejszania Emisji Odlewniczych” naj-więcej szkodliwych emisji powstaje w ob-szarze zalewania, chłodzenia i wybijania form oraz rdzeni. Dlatego metody elimi-

nacji emisji powinny być skupione przede wszystkim w tych obszarach. Pierwszym krokiem zapobiegania emisji powinna być dobra znajomość stosowanych materia-łów formierskich i ich wpływu na emisje gazowe. W ciągu ostatnich 15 lat opraco-wano już na ten temat wiele baz danych. Te bazy danych są regularnie uaktualnia-ne.

Opracowanie materiału wiążącego dla odlewnictwa drogą przeróbki od-padów spienionego polistyrenu.

Razrabotka svjazujushego materiala dlja litejnogo proizvodstva putem pererabotki otkhodov penopolistirola.

Processy lit'ja 2010, nr 4, s. 46-51.

Autor: Ladareva Ju.Ju., Rybickij A.I., Shinskij O.I.

Scharakteryzowano nowy proces technologiczny przeróbki odpadów spie-nionego polistyrenu. Proces ten pozwala na otrzymywanie z tych odpadów mate-riałów wiążących stosowanych w proce-sach przygotowania masy formierskiej i rdzeniowej dla procesów odlewania sto-pów żelaza i metali nieżelaznych. Meto-da ta pozwala realizować i opracowywać nowe, bardziej efektywne procesy odle-wania, a także prowadzi do zmniejszenia ilości odpadów spienionego polistyrenu. Uzyskuje się dzięki temu poprawę warun-ków ekologicznych w odlewnictwie.

04. WYTYCZNE PROJEKTOWA-NIA TECHNOLOGII ODLEWNI-

CZYCH

Układ wlewowo-zasilający przy wy-konywaniu odlewów o dużych wy-miarach z zastosowaniem metody wytapianych modeli.

Litnikovo-pitajushhaja sistema v lit’e po vyplavljaemym modeljam krupnogabarit-nykh otlivok.

Gating System in Investment Casting of Large-Size Castings.

Lit. Proiz. 2011, nr 3, s. 21-26.


15

Autor: Kotov A.N. i in.

Przedstawiono ujednolicone ele-menty układu wlewowego i zasilającego przeznaczone do produkcji wielkowymia-rowych odlewów z wysokostopowego stali-wa i ze stopów żaroodpornych przy odlewa-niu z zastosowaniem metody wytapianych modeli. Dla skrócenia czasu przygotowa-nia bloków modelowych opracowano bazę danych zgodnie z optymalnymi, typowymi elementami bloków zasilania odlewów sto-sowanych w technice rakietowo-kosmicz-nej. Na zdjęciach, zaczerpniętych z tej bazy danych, przestawiono typowe odlewy i elementy układów wlewowych i zasila-jących. Scharakteryzowano te elementy.

Przegląd układów wlewowych dla stopów aluminium.

Reviewing Aluminum Gating Systems.


Autor: Nafisi S.

Modele wypełniania wnęki formy dla różnych odlewów ze stopów alumi-nium odlewanych w formach piaskowych były ostatnio badane za pomocą zarów-no modelowania przepływu wody, jak i z zastosowaniem nowej techniki obser-wacji przepływu ciekłego metalu za po-mocą kamery wideo. Stwierdzono, że zastosowanie bezciśnieniowych układów wlewowych stwarza warunki do przepływu metalu z małą prędkością i zminimalizo-wania ilości tlenków i wtrąceń niemetalicz-nych. W uzupełnieniu do małych warto-ści prędkości przepływu metalu pomocne są odpowiednio zaprojektowane kształty i relacje wymiarowe układów wlewowych. Scharakteryzowano siedem różnych sche-matów kształtowania układów wlewowych i budowę zbiornika wlewowego. Ocenio-no wpływ kształtu poszczególnych ele-mentów układu wlewowego, takich jak na przykład efekt stosunku powierzchni do obwodu wlewu i odległości między wle-wami. Na zakończenie zestawiono cztery prawa przepływu.

„Dynamiczny układ wlewowy” (DGS) w procesie odlewania ciśnieniowego.

Casting Quality Improvement using a Dy-namic Gating System In the Pressure Die Casting Process.

Die Cast. Eng. 2010, Vol. 54, nr 3, s. 18-21.

Autor: Wang L. i in.

Opisano badania mające na celu poprawę jakości odlewów wykonywanych ciśnieniowo z wykorzystaniem tzw. dyna-micznego układu wlewowego (DGS). Jego ruchoma konstrukcja umożliwia w trakcie napełniania wnęki formy ciśnieniowej me-talem zmianę wymiarów wlewu głównego na skutek ciśnienia metalu występującego podczas tej operacji. Badania radiologicz-ne wykazały, że jego stosowanie wpływa na poprawę gęstości (tym samym zmniej-szenie porowatości) zarówno w cien-kich, jak i grubszych przekrojach odlewu. Z przeprowadzonych prób wynika, że na jakość odlewu mają wpływ zarówno licz-ba otwarć DGS, jak i czas jego otwarcia. Najlepsze wyniki uzyskano przy średnicy układu wlewowego DGS odlewu doświad-czalnego wynoszącej 10 mm i czasie ot-warcia 0,9 s.

05. TECHNOLOGIA ODLEWANIA DO FORM WYKONANYCH

Z ZASTOSOWANIEM OGNIOODPORNEJ OSNOWY

ZIARNOWEJ

Mechanizm podwyższania właściwo-ści żywicy furanowej za pomocą róż-nych substancji i jej wytrzymałość termiczna.

Curing mechanism of furan resin modified with different agents and their thermal strength.

China Foundry 2011, Vol. 8, nr 2, s. 161-165.

Autor: Huang Renhe i in.

Badano mechanizm utwardzania żywicy furanowej i mocznikowo-formal-


16

dehydowej. Stosowano metodę spektro-skopii w podczerwieni. Żywicę furanową mocznikowo-formaldehydową modyfiko-wano różnymi środkami, takimi jak: polio-le (poliestry), serbitol, fenol i aceton. Opisano obszernie metody analityczne i proces przygotowania próbek oraz przedstawiono analizę procesu polimery-zacji monomeru alkoholu furfurylowego w warunkach kwaśnego procesu i reakcję pierścienia furanowego. Stopień popra-wy właściwości żywicy badano za pomocą różniczkowej analizy termicznej i analizy termicznej grawitacyjnej. Wyniki badań wskazują, że z wyjątkiem poliolu polieste-ru (poliol to alkohol wielowodorotlenowy) inne modyfikatory mają niewielki wpływ na podwyższenie właściwości mechanicz-nych żywicy w wysokich temperaturach.

Studium na temat oddziaływania ko-loidu cyrkonowo-krzemowego na for-my ceramiczne.

Study on roasting process of zircon-silica sol ceramic mould.


Autor: Zhang Yeming i in.

Przygotowano zapas koloidalnej krzemionki na formy ceramiczne stosu-jąc technikę formowania koloidalnego za pomocą optymalizowanego procesu próż-niowego. Badano wpływ procesu prażenia na stopień skurczu i naprężenia ściskają-ce form ceramicznych z koloidem cyrko-nu z krzemionką oraz zależności między temperaturą prażenia i mikrostrukturą form ceramicznych na koloidzie cyrkonu z krzemionką. Optymalna temperatura prażenia form ceramicznych na koloidzie cyrkonowo-krzemionkowym osiągnięta w trakcie eksperymentów wynosiła 900°C, a czas wytrzymywania wynosił 2 h. Ob-serwacje na mikroskopie skaningowym wykazały wzrost cząstek ogniotrwałych w czasie procesu prażenia. Kiedy tempe-ratura prażenia przekroczyła 1000°C, wy-stępowało spiekanie badanych form.

Podwyższenie odporności na wilgot-ność rdzeni rozpuszczalnych w wo-dzie metodą wydzielania.

Improvement of humidity resistance of water soluble core by precipitation meth-od.


Autor: Zhang Long, Li Yuancai, Zhao Wei

Stosując „metodę wydzielania” pomiędzy chlorkiem wapnia i węglanem potasu podwyższa się odporność na wil-gotność rdzeni rozpuszczalnych w wodzie, przy czym węglan potasu stosowany jest jako spoiwo. Koncentracja chlorku pota-su ma istotny wpływ na higroskopijność rdzeni i przyczynia się do wzrostu ich odporności na wilgotność. Koncentracja wody i czas wypalania mają mały wpływ na higroskopijność. Zalecono stosowanie alkoholu denaturowego i wypalanie rdzeni bezpośrednio po ich pokryciu roztworem etanolu i chlorku wapnia. Stosując me-todę wydzielania, higroskopijność maleje o 20%, a strata wytrzymałości wynosi tylko 16%, co stanowi jedną trzecią strat w porównaniu do przypadku nie stoso-wania żadnych procesów obróbki rdze-ni. Wyniki eksperymentu wskazują, że metoda wydzielania ma istotne walory w praktycznym stosowaniu. Pokrywanie porowatych wyrobów chlorkiem wapnia, jak i wykonywanie rdzeni o wysokiej od-porności na wilgotność, otrzymywanych w wyniku reakcji pomiędzy chlorkiem wapnia i węglanem potasu, powoduje ich małą higroskopijność.

Konsystencja nakładanych pokryć – koncepcja całkowitego zarządzania pokryciami ochronnymi.

Coating application consistency – the to-tal coating management concept.

Foundry Tr. J. 2011, Vol. 185, nr 3683, s. 82-84.

Pokrycia odgrywają krytyczną rolę, zwłaszcza w pierwszym punkcie kontaktu ciekłego metalu ze ścianką wnęki formy.


17

W wyniku prowadzonych już od pewne-go czasu badań nad tymi zjawiskami fir-ma FOSECO opracowała nową koncepcję podejścia do technologii przygotowania pokrycia na formy. Powstała koncepcja „całkowitego zarządzania pokryciami” obejmująca czynności związane z przy-gotowaniem materiałów wyjściowych, aż do procesu naniesienia pokrycia. Specjal-ną uwagą objęto: dobór surowców i ich wymagania techniczne, wykonanie po-włoki, jej transport i dystrybucję, prze-chowywanie na stanowisku formowania, nanoszenie pokrycia na formy i rdzenie oraz normalizację procesów kontrolnych. W artykule skupiono się na aspektach za-stosowania tego systemu zarządzania po-kryciami wodnymi i alkoholowymi.

Składy mas, zabezpieczające wysoką podatność i dobrą wybijalność rdze-ni.

Sostavy smesej obespechivajushhije vy-sokuju podotlivost’ i vybivajemost’ ste-rzhej.

Sand Compositions Providing High Com-pliance and Knockout Capability of Cores.

Lit. Proiz. 2011, nr 3, s. 8-10.

Autor: Afonaskin A.V. i in.

Omówiono procesy przygotowania form i rdzeni na osnowie spoiwa z wy-sokomodułowego szkła wodnego, prze-znaczone na odpowiedzialne odlewy ar-matury dla rurociągów. W dzisiejszych czasach opracowane są składy mas for-mierskich ze szkłem wodnym o wysokim module i podwyższonych właściwościach technologicznych, które stwarzają możli-wość wykonywania z nich rdzeni. Bada-nia wykazały, że optymalny moduł szkła wodnego na rdzenie wynosi od 3,3 do 3,8. Rdzenie wykonane z takiej masy mają dobrą wybijalność. Opracowano także sposób wykonywania masy z kombino-wanym utwardzaniem rdzeni z ciekłych mas samoutwardzalnych z żużlem żela-zochromowym. Masę taką przedmuchuje się krótko i intensywnie mieszanką 50% CO2 i 50% sprężonego powietrza o tem-peraturze 100°C. Opracowano różne wa-

rianty tej metody w zależności od konfi-guracji rdzeni i stawianych im wymagań, także z zastosowaniem próżni. Omówiono następnie inne charakterystyczne cechy procesu cold-box.

06. TECHNOLOGIA ODLEWANIA KOKILOWEGO I NISKOCIŚNIENIOWEGO

Urządzenie formierskie Multipouring umożliwia podniesienie jakości w od-lewnictwie aluminium.

Multipouring-Formanlage ermoeglicht Qualitaetssprung beim Aluminiumguss.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 56-59.

Autor: Kerkhof G., Schuett K.-H.

Omówiono eksploatację urządzenia do odlewania niskociśnieniowego do form piaskowych w odlewni Eurotech Alumin-ium Castings w Holandii, która specjali-zuje się w produkcji prototypów i małych oraz średnich serii odlewów ze stopów aluminium o dużym stopniu skomplikowa-nia. Są to odlewy na potrzeby przemysłu medycznego, maszynowego i wojskowe-go. Aby poprawić jakość tych skompliko-wanych odlewów, zakupiono nowoczesną formierkę impulsową. Opisano jej budo-wę, parametry techniczne i eksploata-cję oraz pierwsze doświadczenia i uwagi związane z jej użytkowaniem. Przedsta-wiono uwagi i zalety odlewania niskociś-nieniowego.

07. TECHNOLOGIA ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO

Mechaniczne czyszczenie form ciś-nieniowych. Redukcja kosztów kon-serwacji i optymalizacja rezultatów oczyszczania.

Maschinelle Formenreinigung von Druck-giessformen. Spezialist reduziert War-tungskosten und optimiert die Reini-gungsergebnisse.

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010,


18

nr 3+4, s. 36-37.

Autor: Hoefler M.

Opisano działalność odlewni Gross Druckguss GmbH. W odlewni tej wykonu-je się odlewy ze stopów cynku. Omówio-no profil produkcji. Odlewy wykonuje się w małych, dużych i średnich seriach na potrzeby automatyki, elektroniki. Wy-konuje się również okucia dla przemysłu meblowego, a także elementy ozdobne do drzwi i okien. Są to odlewy ciśnieniowe o masie od 2 do 800 g. Opisano produk-cję i naprawę form w odlewni, a także ich czyszczenie.

Numeryczna analiza procesu odlewa-nia ciśnieniowego.

The computer aided pressure casting die.

Inż. Mat. 2010, R. 31, nr 3, s. 708-711.

Autor: Sawicki J. i in.

Optymalizacja konstrukcji i tech-nologii wytwarzania formy ciśnieniowej to skomplikowany problem ze względu na złożony charakter mechanizmów zużycia eksploatacyjnego, które obejmuje takie procesy, jak: zmęczenie cieplne, zmę-czenie mechaniczne, erozja i kawitacja, adhezyjne przywieranie odlewu do formy itd. W pracy przedstawiono wspomaganie procesu odlewania ciśnieniowego za po-mocą metod numerycznych. Przeprowa-dzona symulacja komputerowa pozwala na analizę zachowania się strugi ciekłe-go stopu wewnątrz formy odlewniczej. Do przeprowadzenia modelowania kompute-rowego tych zjawisk został użyty program ANSYS, który wykorzystuje zaawansowa-ne techniki obliczeniowe, m.in. z dziedzi-ny CFD.

Wpływ prędkości chłodzenia i prze-pływu stopu na strukturę odlewów przy odlewaniu z krystalizacją pod ciśnieniem.

Vlijanije skorostiej okhlazhdenija i teche-nija na strukturu otlivok pri lit’e s kristal-lizaciej pod davleniem.

Influence of Melt Cooling and Flow Rates on Casting Structure in Casting with Crys-tallization under Pressure.

Lit. Proiz. 2011, nr 3, s. 14-20.

Autor: Stancel L i in.

Opisano metodykę otrzymywania odlewów z siluminu Al-Si7-Mg0,3 o glo-bularnej (tiksotropowej) strukturze sta-łego roztworu w warunkach oddziaływa-nia wysokiego zewnętrznego ciśnienia w czasie krystalizacji stopu. Oceniano wzajemne oddziaływanie wysokich gra-dientów prędkości przepływu krystalizują-cego stopu i wysokich prędkości chłodze-nia przy różnych gradientach temperatury. We wstępie, w części teoretycznej opisa-no powstawanie struktury tiksotropowej o charakterystycznej budowie dendrytów w postaci globulek lub sferoidów o ma-łych wymiarach. Można to między innymi osiągnąć poprzez oddziaływanie wyso-kiego ciśnienia. Można zastosować mo-del fizyczny płynięcia krzepnącego sto-pu pod oddziaływaniem zewnętrznego ciśnienia, w którym prędkość przepływu i gradient prędkości wyrażone są w zależ-ności od prędkości ruchu tłoka kompensu-jącego swoim ruchem objętościowe zmia-ny w stopie przy krzepnięciu i ochładzaniu odlewu. Przedstawiono to na schemacie.

Poprawa właściwości oddzielających powłok oddzielających przez innowa-cyjne pokrywanie powierzchni za po-mocą substancji DPw 222B.

Verbesserung der Trennleistung von Trennstoffen durch innovative Oberflae-chenbeschichtung mit dem Trennstoff DPw 222B.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 56-59.

Autor: Klussmann H.-G.

Jak pokazują przykłady zaprezen-towane w artykule stosując powłokę od-dzielającą z substancji o symbolu DPw 222B, zwiększa się znacznie trwałość form ciśnieniowych w porównaniu do form z innymi powłokami. Istotną korzyścią wynikającą z nanoszenia nowych powłok w porównaniu z typowymi jest możliwość


19

ich nanoszenia w temperaturze otoczenia i u klienta, w miejscu zastosowania formy, co upraszcza kwestie związane z logistką. Nanoszenie tego typu powłoki możliwe jest także w przypadku powierzchni azo-towanych lub nawęglanych. Powłokę typu DPw 222B sprawdzono już w przypadku odlewania ciśnieniowego stopów alumi-nium, magnezu i cynku. Aktualnie pro-wadzi się badania czy pokrycie to moż-na stosować także w wyższych zakresach temperatury.

Nowoczesna technika pomiarowa i regulacji umożliwia skrócenie cyklu chłodzenia i podnosi trwałość form ciśnieniowych.

Moderne Mess- und Regeltechnik verku-erzt Kuehlzyklen und steigert Werkstu-eckqualitaeten im Druckguss.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 60-62.

Autor: Huefner E.

Coraz większe wymagania przemy-słu motoryzacyjnego powodują, że ciśnie-niowe odlewy motoryzacyjne muszą być coraz lepszej jakości. Procesy ich produk-cji muszą być powtarzalne i łatwe do kon-troli podczas ich przebiegu. Dlatego też konieczne jest na przykład, aby parame-try chłodzenia form można było dokładnie ustawić. W tym celu w układach chłodzą-cych formy stosuje się nowoczesne zespo-ły zaworów i sensorów. W artykule opisa-no kontrolowany sposób chłodzenia form ciśnieniowych przez zastosowanie współ-pracujących ze sobą obiegów chłodzących i stosowanych do ich regulacji nowoczes-nych układów sensorów i zaworów, któ-re muszą być odporne na oddziaływanie niekorzystnych czynników zewnętrznych typu wysoka temperatura, zapylenie. Pra-ca układów do kontroli i regulacji chłodze-nia musi być ze sobą zsynchronizowana.

Maszyna ciśnieniowa dwupłytowa - studium.

Die Zwei-Platten-Druckgiessmaschine – eine Studie.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 66-73.

Autor: Benini A.

Maszyna ciśnieniowa dwupłytowa określana jako TF sprawdziła się w prak-tyce i można w tym przypadku mówić o udoskonaleniu procesu odlewania ciś-nieniowego. Podczas eksploatacji ma-szyna TF lepiej niż maszyna ciśnieniowa z przegubem kolanowym dostosowuje się do form, które podczas eksploatacji uległy deformacji. Zastosowanie w niej 4 nieza-leżnych cylindrów zaciskowych umożli-wia równomierny rozkład obciążenia, co oznacza dłuższą żywotność mechanicz-nych podzespołów maszyny ciśnieniowej. Ograniczono znacznie liczbę elementów, które podczas eksploatacji stykają się ze sobą i podlegają zużyciu poprzez tarcie (trzpienie, tuleje), co zmniejsza koniecz-ność smarowania i konserwacji. W ma-szynie łatwo wymienia się podzespoły. Do sterowania maszyny i kontrolowania wszystkich parametrów procesu wykorzy-stano oprogramowanie PLC.

08. TECHNOLOGIA ODLEWANIA PRECYZYJNEGO. PRASOWANIE

W STANIE CIEKŁYM. ODLEWANIE W FORMACH

SKORUPOWYCH

Procesy termiczne w czasie zalewa-nia do form ceramicznych skorupo-wych i ich symulacja cyfrowa.

Thermal processes while pouring into ce-ramic shells and their numerical simula-tion.

Int. J. Metalcast 2010, Vol. 4, nr 2, s. 71-80.

Autor: Roucka J. i in.:

Podczas obróbki termicznej form skorupowych najbardziej istotną rolę od-grywają promieniowanie i konwekcja. Ściany form skorupowych są wspólnie napromieniowywane, a niesymetryczne strumienie ciepła przepływają w indywi-dualnych kierunkach. Pomiary ekspery-mentalne umożliwiły ustalenie zależności


20

cieplnych w czasie odlewania i krzepnięcia układu modelowego odlewów cylindrycz-nych o różnych średnicach rozmieszczo-nych na pierścieniowym wlewie. Odlewa-no w ten sposób staliwo stopowe Cr-Ni-Co (N155). Temperaturę w odlewach i ścian-kach form skorupowych mierzono za pomocą termopar. Uzyskane ekspery-mentalnie dane zastosowano w procesie symulacji cyfrowej. Warunki graniczne przepływu ciepła obliczono stosując opro-gramowanie FLUENT. Rzeczywiste warun-ki termofizyczne modelowano za pomo-cą oprogramowania PROCAST, a moduł CAFE z tego oprogramowania zastosowa-no do symulacji cyfrowej struktury stopu. Struktury określone poprzez symulację porównano ze strukturami otrzymanymi eksperymentalnie.

Najnowsze badania naukowe prowa-dzone na Uniwersytecie Technolo-gicznym w Brnie w zakresie procesu odlewania precyzyjnego.

Zadnje raziskave na Tehnoloski univerzi Bron s podrocja precizijskega litja.

Latest Research Activities at the Bron Uni-versity of Technology related to the In-vestment Casting Processs.

Liv. Vestn. 2010, Rocz. 57, cis. 4, s. 162-171.

Autor: Milan H., Jaromir R.

Opisano badania prowadzone na Uniwersytecie Technologicznym w Brnie skierowane na stale wzrastające zainte-resowanie „odlewami o kształtach zbliżo-nych do sieci”, których realizacja związa-na jest przede wszystkim z technologią odlewania precyzyjnego. Wiele zespołów badawczych prowadzi prace w następują-cych tematach: 1. Szybkie wytwarzanie odlewów handlowych – prototypowanie za pomocą metody elementów skończonych plus technologia odlewania precyzyjnego do realizacji modelu-matki przy krótkich seriach odlewów, po którym następuje wykonanie modelu woskowego poprzez odlewanie do form silikonowych; 2. Proce-sy cieplne i zalewanie do form ceramicz-nych, symulacja procesów wypełniania

form silikonowych; 3. Stopy Ti-Al na od-lewy o wysokiej wartości dodanej w tym odlewanie implantów na stawy kolanowe. Celem jest tutaj nie tylko optymalizacja procesów odlewania, ale także ulepszenie kształtu implantów i ich zróżnicowanie, oraz zminimalizowanie niezbędnych za-biegów chirurgicznych przy dostosowywa-niu kości ludzkich do kształtu implantów. Część tych prac finansowana jest przez Czeską Narodową Agencję ds. Badań, po-nieważ uznane są one za badania podsta-wowe.

Badanie mikrostruktury na grani-cy wiązania faz powłoki ceramicz-nej przygotowanej na powierzchni AZ91D techniką odlewnia z zastoso-waniem zgazowywanych modeli.

An investigation on bonding interface mi-crostructure of ceramic coating prepared on AZ91D by evaporated pattern casting technique.


Autor: Chen Dongfeng i in.:

Wytwarzano pokrycie ceramicz-ne Pb-ZnO-Na2 na powierzchni stopu magnezu AZ91-D za pomocą preformy utworzonej w wyniku procesu odlewania z zastosowaniem zgazowywanych mode-li. Powłoka ceramiczna badana była drogą obserwacji na mikroskopie skaningowym, na spektrometrze itp. Badanie było skie-rowane na proces powstawania powłoki ceramicznej i na powierzchnię graniczną oraz na warunki połączenia pomiędzy po-kryciem ceramicznym a preformą. Wy-niki wskazują, że proszek szklany (PbO--ZnO-Na2O) ulega stopieniu w kontakcie z wysoką temperaturą ciekłego metalu i krzepnie na powierzchni preformy w miarę obniżania temperatury. Dlate-go powłoka ceramiczna dobrze łączy się z substratem rozkładu spienionego mode-lu na granicy faz. Na grubość powłoki ma istotny wpływ poziom próżni. Dalsza ana-liza wskazuje, że wtrącenia tlenków i pro-dukty rozpadu spienionego modelu mają istotny wpływ na powierzchnię między-fazową. Aby otrzymać dobre połączenie


21

na granicy faz pomiędzy pokryciem cera-micznym i substratem, należy zmniejszyć stopień utlenienia metalu i ilość wtrąceń, a produkty rozkładu spienionego modelu z pokrycia powinny być całkowicie odciąg-nięte.

09. INNE TECHNOLOGIE ODLEWANIA

Wpływ warunków wytwarzania na właściwości mechaniczne i strukturę brązów typu Cu-Sn-Ni przeznaczo-nych na napędy ślimakowe.

Einfluss der Herstellungsbedingungen auf die mechanischen Eigenschaften und das Gefuege Cu-Sn-Ni-Bronzelegierungen fuer Schneckengetriebe.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 24-29.

Autor: Gerke L. i in.

Celem omówionej w artykule pracy było określenie wpływu warunków procesu wytwarzania i zawartości niklu na struktu-rę, właściwości mechaniczne oraz zużycie brązu. W tym celu odlano metodą ciągłą i odśrodkową różne gatunki brązu o za-wartości niklu 2 i 4%. Badania wykazały, że zwiększona zawartość niklu powoduje znaczny wzrost wydłużenia całkowitego i lekką poprawę odporności na zużycie. Od-lew wykonany metodą odlewania ciągłego posiadał drobnoziarnistą strukturę i mimo niskiej zawartości Ni wykazywał poprawę właściwości mechanicznych. Ogólnie moż-na stwierdzić, że w wyniku odlewania cią-głego uzyskuje się równomierną strukturę z jednorodnym rozkładem twardych faz. Można pokazać, że odlewanie odśrodkowe wywołuje powstawanie struktury drobno-ziarnistej i niejednorodnych warstwowych wydzieleń faz twardych. Interesujące są właściwości próbek odlewanych odśrod-kowo, jeśli chodzi o podatność na zużycie, mimo niejednorodności ich odporność na zużycie jest większa niż próbek odlewa-nych w sposób ciągły.

Odlewanie ciągłe stopów zapamiętu-jących kształty Cu-Al-Ni.

Kontinuirno litje zlitine z oblikovnim spo-minom Cu-Al-Ni.

Continuous casting of Cu-Al-Ni Shape-Memory Alloys.


Autor: Lojen G. i in.

Stopy zapamiętujące kształt, zwłaszcza polikrystaliczne, takie jak Cu--Al-Ni mają szereg wad w porównaniu do stosowanych powszechnie stopów Ni-Ti. Dotyczy to przede wszystkim dużej kru-chości i mniejszej zdolności do odwracal-nego odkształcania. Z drugiej strony sto-py te mają szereg zalet: proces topienia i odlewania jest łatwiejszy, łatwiejsza jest także kontrola składu chemicznego oraz obróbka mechaniczna. Mają one większą wartość modułu Younga, wyższą odpor-ność na degradację właściwości użytko-wych oraz lepszy stosunek kosztów do uzyskanych efektów. Proces produkcji wyrobów z tych stopów nastręcza jed-nak stale wiele trudności technicznych. Możliwość ich odlewania bezpośrednio z tygla znacznie obniżyłaby koszty pro-cesu. W artykule opisano eksperymental-ne wytopy i procesy ciągłego odlewania stopu zapamiętującego kształt o składzie Cu-13%-Al-Ni 4%. Scharakteryzowano wyposażenie laboratoryjne do pionowe-go, ciągłego odlewania prętów o małych przekrojach bezpośrednio z tygla pieca. Zastosowano formę grafitową o średnicy 16 mm i testowano szereg parametrów procesu odlewania.

Dwuwymiarowy, całkowany model rozłożenia prądów wirowych w kry-stalizatorze zawierającym elektro-magnetyczny mieszalnik.

Dvumernaja integral'naja model' raspre-delenija vikhrevykh tokov v kristallizatore s ehlektromagnitnym peremeshivatelem.


Autor: Evdokimov V.F. i in.

Opracowano dwuwymiarowy, scał-kowany model rozłożenia prądów wi-


22

rowych i sił elektromagnetycznych dla przemysłowego elektromagnetycznego mieszalnika o wydatnych biegunach, które ustawione są na zewnątrz krysta-lizatora maszyny sortującej przy ciągłym odlewaniu półwyrobów. Opisano budowę krystalizatora. Model jego pracy przed-stawiono w postaci algorytmu blokowego. Podstawą do opracowania algorytmu był rozkład wynikowych prądów wirowych na przekroju poprzecznym tego układu i jego wpływ na sumę dwóch symetrycznych składowych. Pozwoliło to w sposób istotny skrócić ilość obliczeń komputerowych.

10. TOPIENIE

Zastosowanie nagrzewania plazmo-wego w technologiach przemysłu od-lewniczego.

Primenenije plazmennogo hagreva v tekh-nologijakh litejnogo proizvodstva.


Autor: Najdek V.L., Narivskij A.V.

W firmie FTIMC NAN na Ukrainie opracowano naukowo i doświadczalnie ekologicznie czyste procesy obróbki me-tali nieżelaznych za pomocą strumieni pla-zmy w warunkach próżni. Schematycznie przedstawiono proces rafinacji plazmowo--próżniowej w kadzi i przy ciągłym rozle-waniu metalu. Wykazano wpływ próżnio-wo-plazmowej obróbki stopu na proces odgazowania, strukturę i właściwości wy-trzymałościowe odkształcanych stopów aluminium, otrzymywanych ze wsadu o różnej zawartości odpadów metalowych (złomu).

Nowe zaprawy i modyfikatory do pro-dukcji odlewów ze stopów aluminium i z żeliwa.

Novye ligatury i modyfikatory dlja proiz-vodstva otlivok iz aljuminievykh litejnykh splavov i chuguna.


Autor: Agiejev Ju.A. i in.

Przedstawiono informacje o no-wych zaprawach i modyfikatorach prze-znaczonych do wprowadzania pierwiast-ków stopowych, głównie miedzi i niklu oraz do modyfikowania odlewniczych sto-pów aluminium i żeliwa produkowanych na Białorusi. Otrzymana informacja jest niezbędna przy prognozowaniu i optyma-lizacji zapraw sferoidyzujących żeliwo na bazie Ni-Mg-Si-Fe i Cu-Mg-Si-Fe. Do pro-dukcji stopów aluminium opracowano za-prawę o składzie Cu-Si-P. Podano szereg składów zapraw do sferoidyzacji i modyfi-kacji żeliwa i porównano je z produktami wytwarzanymi na Zachodzie Europy. Przy opracowywaniu składu chemicznego za-praw z magnezem skupiono się nad prob-lemem równowagi ciśnienia par magnezu nad lustrem metalu.

Jakość żeliwa wytapianego z odpa-dów po obróbce metali i rudy żelaza.

Kachestvo chuguna, vyplavlennogo iz otk-hodov metalloobrabotki i zhelezorudnovo syp’ja.

The quality of cast iron melted from the wastes of metal processing and iron-ore raw materials.


Autor: Kostjakov V.N., Sushkov A.H., Kir’jakov N.V.:

Zbadano jakość, strukturę i właści-wości żeliwa, wytapianego ze złomu, żuż-la metalurgicznego i rudy żelaza. Stwier-dzono, że zastosowanie metalurgicznego szlamu i rudy żelaza w procesie topienia żeliwa pozwala na redukcję strat we wsa-dzie, obniżenie kosztów i zabezpieczenie odpowiedniej jakości topionego metalu.

Wpływ sposobu wytrzymywania cie-kłego metalu podczas transportu.

Einfluss der Warmhaltetechnologie auf die Schmelzqualitaet in Strassentransporttie-geln.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 30-34, 36-41.

Autor: Prillhofer B. i in.


23

Badano wpływ sposobu wytrzymy-wania ciekłego metalu – z wykorzysta-niem palników gazowych i zanurzenio-wych elementów grzewczych, na jakość ciekłego stopu aluminium AlSi9Cu3(Fe). Stwierdzono, że istotne wskaźniki wpły-wające na jakość ciekłego metalu, takie jak: zawartość wodoru czy indeks gęstości w przypadku takiego transportu ciekłego metalu zmierzają do równowagi. Wskaź-niki jakościowe zależą w istotny sposób od parametrów układu, np.: temperatury, składu chemicznego stopu czy wyłożenie tygla. Obie metody utrzymywania metalu w stanie ciekłym przez dłuższy czas bez wpływu negatywnych czynników w posta-ci wtrąceń uznano za odpowiednie. Istot-ne jest, aby przed rozpoczęciem procesu odlewania zbadać czy przez odpowiednią obróbkę w piecu uzyska się odpowiednio wysoką jakość ciekłego metalu. Zasto-sowana metoda usuwania wtrąceń z wy-korzystaniem wskaźnika PCA, który jest funkcją czasu wytrzymywania, wskazu-je na znaczną zgodność z metodą me-talograficzną określania stężeń wtrąceń w ciekłym metalu. Obróbka ciekłego me-talu, za pomocą wirnika, przed rozpo-częciem procesu wytrzymywania daje dobre rezultaty, jeśli chodzi o zmniejsze-nie zawartości wodoru. W ostateczno-ści stop (ciekły metal) posiada energię do ponownego ustalenia równowagi stę-żeń wtrąceń. Stop przejmuje ponownie w sposób intensywny wodór z otoczenia. Z tego wypływa wniosek, że przepłukiwa-nie gazem w urządzeniu do przetapiania ma podrzędne znaczenie. Mniejszą za-wartość wodoru w odlewie można uzyskać jedynie przez odwirowanie stopu u klien-ta bezpośrednio przed odlaniem. Krzy-wa indeksu gęstości ze względu na za-leżność od zawartości wodoru, przebiega w sposób założony. Z tego też wynika, że mniejszy indeks gęstości można uzyskać także w wyniku obróbki ciekłego metalu bezpośrednio przed zalaniem. Odnośnie wykorzystania obu metod nagrzewania należy też wspomnieć, że wykorzystanie elementów grzewczych zanurzeniowych wiąże się z dużym ryzykiem ze względu na kruchość ceramiki ochronnej. Zastosowa-nie palników połączone z płukaniem azo-

tem można uznać za bardziej bezpieczne i gwarantujące stałą jakość ciekłego me-talu przy niskich kosztach inwestycyjnych i kosztach eksploatacji.

Kontrola zawartości węgla podczas procesu wytwarzania tarcz hamulco-wych z żeliwa o wysokiej zawartości węgla.

Carbon content control during the produc-tion process of high carbon brake discs.


Autor: Muruzabal U. i in.

We wstępie przedstawiono wpływ składu chemicznego żeliwa na właściwo-ści fizyczne i stabilność właściwości użyt-kowych tarcz hamulcowych. Istotną część artykułu poświęcono reakcjom chemicz-nym i fizykochemicznym zachodzącym w kąpieli metalowej na drodze od pieca do formy, których efektem może być znacz-na zmiana składu chemicznego, a zatem struktury metalu odlewu. W przypadku tarcz hamulcowych, wymagana jest perli-tyczna struktura osnowy i płatkowa postać grafitu przy stosunkowo dużej zawartości węgla. Zatem proces produkcyjny stwa-rza konieczność utrzymywania zawartości węgla i krzemu w stosunkowo wąskich granicach. Przeprowadzone badania po-legały na badaniu zawartości tych dwóch pierwiastków na wszystkich etapach pro-cesu, na których metal znajdował się w stanie ciekłym: topienie (piec 17 t), kadź przewoźna, maszyna rozlewnicza, odlew. Zastosowano dwie metody: anali-za termiczna (Thermolan®) w dwóch wer-sjach (próbnik z tellurem dla układu me-tastabilnego i próbnik z modyfikatorem) i metoda spalania (LECO). Opracowano model matematyczny i dokonano analizy wyników.


24

11. OCZYSZCZANIE I WYKAŃCZANIE ODLEWÓW

Wysoka wydajność i rzucający się w oczy wygląd.

Hochglanzleistung fuer herausragende Optik.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 74.

Autor: Mueller B.

Opisano zastosowanie, eksploa-tację i konstrukcję urządzenia typu FBA 24 Turo firmy Roesler do obróbki, odna-wiania (polerowania) kół, felg samocho-dowych, przede wszystkim aluminiowych. Za pomocą tego urządzenia możliwe jest także odnawianie kół motocykli. Isto-tą urządzenia jest to, że możliwe jest szybkie odnowienie części (odlewów) o skomplikowanych kształtach. Urządzenie nadaje się także do oczyszczania elemen-tów stalowych. W artykule wspomniano o możliwości dostawy innych urządzeń fir-my Roesler do obróbki i wykańczania po-wierzchni.

Badania odporności na korozję meto-dą CAMRI.

A Study of „Greener” Finishes for Die Castings.


Autor: Goodwin F., Minor K., Mooney T.

W celu poprawy odporności na korozję oraz poprawy estetyki odlewów ciśnieniowych stosuje się obróbkę wy-kańczającą polegającą na nanoszeniu na powierzchnię odlewów różnego rodza-ju powłok za pomocą różnych technik. W roku 2006 po raz pierwszy ujawniono nową pośpieszną metodę badania odpor-ności na korozję odlewów pokrytych róż-nymi powłokami tzw. Test CAMRI, trwają-cy 180 dni. Corrosion Testing Laboratory (CTL) przeprowadziło badania odporności na korozję metodą CAMRI wybranych po-włok nakładanych różnymi technikami. Przedstawiono wyniki badań odporności

na korozję tych pokryć – po upływie 30 i 90 dni – nanoszonych na próbki metoda-mi: elektroforetyczną, elektroplaterowa-nia i galwaniczną.

Zaawansowane technologie wykań-czania pozwalają na obniżenie kosz-tów, poprawę jakości powierzchni i wzrost efektywności.

Advanced Finishing Techniques to Reduce Costs, Improve Surface Quality and In-crease Efficiency.

Incast 2010, Vol. 23, nr 6, s. 10-15.

Autor: Yaksic V., Price Ch.

W artykule omówiono podstawowe zasady wykańczania odlewów przez szli-fowanie, analizowano problemy towarzy-szące tym procesom i podano wskazówki, jak uniknąć „zasadzek”, które proces ten może stwarzać. Omówiono podstawo-we właściwości materiałów abrazyjnych stosowanych do wykańczania odlewów, w zależności od materiałów, z jakich są one wykonane oraz zasady bezpieczeń-stwa obowiązujące obsługę według normy ANSI i metody usuwania układów wlewo-wych. Analizowano osiem najczęściej spo-tykanych problemów związanych z wadli-wie prowadzonym procesem wykańczania oraz montażu odlewów. W końcowej czę-ści podano zasady zaawansowanych pro-cesów wykańczania odlewów.

12. METALOZNAWSTWO I OBRÓBKA CIEPLNA

Opis odkształcenia (deformacji) me-talu w oparciu o mikrostrukturę. Teo-ria i zastosowanie.

Microstructure-based Description of the Deformation of Metals. Theory and Appli-cation.

JOM 2011, Vol. 63, nr 4, s. 26-33.

Autor: Helm D. i in.

Mając na celu zintegrowane po-dejście do komputerowej inżynierii ma-teriałowej w kontekście przemysłowym


25

dużym wyzwaniem jest opracowanie me-tod odpowiedniego opisu różnych etapów w procesie produkcji. Pierwszym klu-czowym problemem jest poprawny opis zmian mikrostruktury w czasie procesów obróbczych (termicznych i mechanicz-nych) materiału wyjściowego aż do otrzy-mania końcowego półwyrobu. Najodpo-wiedniejsze jest tutaj dokładne opisanie mikrostruktury. Końcowe stadia proce-sów i szczegółowa ocena składników jest wtedy niezbędna do opisu całości wy-robu wymagającego oceny właściwości mechanicznych. Kluczowym wyzwaniem jest określenie makroskopowego opisu na podstawie mikrostruktury. W artykule opisano metody, jak włączyć mikrostruk-turę do opisu deformacji metali i pokazać istotne etapy symulacji w czasie procesu produkcji w automatycznym procesie pro-dukcji półwyrobu ze stali o mikrostruktu-rze dwufazowej.

Informatyka mikrostruktury z wyko-rzystaniem statystyki wyższego rzę-du i sprawnych przydatnych protoko-łów z kompletem danych.

Microstructure Informatics using Higher-order Statistics and Efficient Data-mining Protocols.

JOM 2011, Vol. 63, nr 4, s. 34-41.

Autor: Kalidindi S.R. i in.

Informatyka mikrostruktury jest decydującym elementem składowym zin-tegrowanej infrastruktury obliczeniowej inżynierii materiałowej. Przyspieszone projektowanie i rozwój nowych zaawanso-wanych materiałów i ich pomyślne wpro-wadzanie do praktyki inżynierskiej są w dużej mierze utrudnione przez brak ry-gorystycznych ram matematycznych dla informatyki mikrostrukturalnej odpowied-nich do specyficznych wymagań technicz-nych. W artykule opisano szereg proto-kołów komputerowych, które umożliwiają znaczne przyspieszenie procesu budowa-nia nowych struktur informatycznych dla określonych zastosowań. Te nowe pro-tokoły mają szereg zalet w stosunku do obecnych praktyk stosowanych na polu metalografii. Pozwalają one archiwizować,

prowadzić badania w czasie rzeczywistym oraz przeprowadzać ilościowe porównania chwilowych zdarzeń w obrębie rozległych mikrostrukturalnych baz danych. Pozwa-lają także ustalić niezawodne korelacje „mikrostruktura – właściwości” za pomo-cą obiektywnych pomiarów mikrostruk-tury. Wymieniono także inne zalety, jakie stwarza informatyka mikrostrukturalna.

Kwantowa charakterystyka wymiany ciepła i krystalizacji ciekłego żeliwa. (Część 1).

Kvantovye osobennosti teploobmena i kri-stalizacii zhidkogo metalla. (Soobshhenie 1).


Autor: Tydnjuk V.Z. i in.

Przedstawiono model fizyczno-ma-tematyczny wymiany ciepła, w którym uwzględniono charakter kwantowy tego procesu (kwantowe kombinowane rozpra-szanie cieplnych fononów i fotonów oraz dyspersję w optycznych i akustycznych gałęziach strumieni ciepła) w ciekłym i stałym metalu. Analizowano charakter procesu krystalizacji i klasyfikację odmian polikrystalicznych struktur w oparciu o różnicę różnych typów procesu wymia-ny ciepła. Przedstawiony model pozwala uwzględniać wpływ kształtu przekroju od-lewu i elementów wzmacniających formę na proces krystalizacji odlewu.

Zależność mikrostruktury i właściwo-ści w obrabianych cieplnie odlewach aluminiowych wykonanych technolo-gią odlewania wysokociśnieniowego: postęp.

Microstructure-Property Relationships In Heat-Treated Aluminium High Pressure Die Castings: Recent Advances.


Autor: Lumley R.N.

Przedstawiono osiągnięcia CSIRO Light Metals Flagship w zakresie wpły-wu obróbki cieplnej (przesycania i sta-


26

rzenia) na właściwości struktury stopów aluminium odlanych w maszynach ciś-nieniowych. W ramach tych prac udało się doprowadzić do wyeliminowania zna-nych problemów związanych z tworze-niem się pęcherzy zewnętrznych (bąbli) oraz problemów stabilizacji wymiarowej, które mogą zaistnieć po zastosowaniu konwencjonalnych metod obróbki ciep-lnej. Pokazano, że w tym celu można w procesie przesycania radykalnie obniżyć temperaturę i skrócić czas wygrzewania, przy czym wskazane jest starzenie w pod-wyższonej temperaturze. Przedstawiono istotny wpływ zawartości domieszek na możliwość osiągania dobrych właściwo-ści po bardzo szybkiej (rapid heat treat-ment) obróbce cieplnej. Dla przykładu: w stopie typu Al-Si-Cu dodatek Mg nawet w ilości dającej stosunek Cu : Mg rzędu 1 : 1, pozwala na zminimalizowanie róż-nic właściwości mechanicznych, zwykle bardzo zależnych od temperatury sta-rzenia, w zakresie temperatury starzenia 150–220°C (prawie identyczna wartość maksimum twardości, rzędu 130 HV). Dzięki temu utwardzanie wydzieleniowe polegające na starzeniu w ciągu 15 min, w temperaturze 220°C, po krótkim wy-grzewaniu homogenizującym i przesyca-niu, może trwać zaledwie 30 min. Przed-stawiono nowy zakres składu chemicznego stopów o podwyższonej odporności na pę-kanie. Wykazano również, że stopy Al-Si--Cu odlane ciśnieniowo i po obróbce ciep-lnej mogą być z powodzeniem poddawane utlenianiu anodowemu (eloksalowaniu) w przeciwieństwie do tych samych stopów przed obróbką cieplną.

Generowanie mikrostruktury w sto-pach aluminium na skutek indukcji magnetycznej.

Electromagnetically induced segregation for generation of a gradient microstruc-ture in aluminium castings.


Autor: Aguilar J. i in.

Zaprezentowano technologię EIS – proces, który pozwala na miejsco-

wą poprawę mikrostruktury i właściwo-ści mechanicznych odlewów zwłaszcza powierzchni otworów bloków cylindrów wykonanych ze stopów aluminium. Pro-ces polega na „sterowaniu” nieprzewo-dzącymi prądu kryształami pierwotnymi krzemu znajdującymi się w przewodzącej prąd hypereutektyce stopu AlSi za pomo-cą indukcji magnetycznej. Kryształy Si zaczynają przemieszczać się do miejsc, w których panuje duże natężenie pola magnetycznego. W efekcie krzem w sto-pie AlSi17Cu4Mg koncentruje się miejsco-wo w warstwie powierzchniowej odlewu. Zachowując właściwe parametry procesu odlewania, można otrzymać w warstwach powierzchniowych otworów bloków cylin-drów powierzchnię taką samą, jak w in-nych miejscach odlewu. Opisano przebieg prób wraz z opracowaną symulacją kom-puterową.

13. ŻELIWO I ODLEWY ŻELIWNE

Węgiel sortowany – jego rola przy produkcji żeliwa w formach wilgot-nych.

Graded coal — its role in iron casting pro-duction from greensand systems.


Autor: Brown A.

Węgiel był zawsze uważany za do-datek poprawiający jakość powierzch-ni odlewów żeliwnych, ale równocześnie przyczyniał się do wzrostu strat praże-nia, ilości drobnych cząstek i wilgoci w masie formierskiej. Chociaż poszuki-wano różnych materiałów zastępczych, to jednak nie udało się znaleźć zastęp-czego materiału. Wraz z odpowiednim doborem gatunku węgla w połączeniu z małą zawartością popiołu i innych jego właściwości otrzymuje się odlewy po-zbawione wad powierzchniowych. Dzięki właściwemu doborowi gatunku węgla oraz procesowi jego transportu i przygotowa-nia w odlewni, jest on dodatkiem przy-


27

noszącym znaczne oszczędności ekono-miczne w procesie produkcji. Problemy te omówiono w poszczególnych rozdziałach artykułu.

Wpływ środowiska formy i rodzaju modyfikatora na skurcz żeliwa sfero-idalnego.

Shrinkage evaluation in ductile iron as in-fluenced by mould media and inoculant type.

Cast Metals Res. 2011, Vol. 24, nr 1, s. 28-36.

Autor: Chisamera M. i in.:

Opisane prace prowadzono w za-kresie jednoczesnego badania krzywych chłodzenia i krzywych skurczowych na specjalnych próbkach, mikrostruktury i tendencji do skurczu jako funkcji doboru modyfikatorów i sztywności formy. Opra-cowano w tym celu specjalne oprzyrządo-wania. Najwyższy poziom obu skurczów, objętościowego i całkowitego obserwo-wano dla form wilgotnych. Obserwowano tam o wiele wyższy poziom rozszerzalno-ści eutektycznej w porównaniu do form z mas zawierających spoiwo w postaci żywicy furanowej. Stwierdzono, że mo-dyfikatory, takie jak: Ca, Ce, S, O-FeSi dają największą liczbę zarodków i unikal-ny szeroki rozkład rozmiarów sferoidów, a także mniejszą tendencję do powstawa-nia skurczu. Silniejszy efekt grafityzacji przed rozpoczęciem krystalizacji eutekty-ki i bardziej wydłużony czas grafityzacji do końca krystalizacji eutektyki obserwowano przy kompleksowym działaniu modyfika-torów w połączeniu z ich oddziaływaniem na zmniejszenie tendencji skurczowych w żeliwie sferoidalnym.

Cienkościenne odlewy z żeliwa sfe-roidalnego i ADI jako substytut odle-wów ze stopów Al.

Thin wall ductile and austempered iron castings as substitutes for aluminium al-loy castings.


W artykule omówiono problem przeciwstawny do modnego obecnie tren-du zamiany odlewów żeliwnych odlewami ze stopów aluminium. W szczególności wykazano, że jest możliwość wyproduko-wania cienkościennych odlewów, takich jak dźwignie kontrolne, wsporniki i wirni-ki z żeliwa sferoidalnego bez wad typu: zabieleń, zimnych kropli i niedolewów, a także o stosunku wytrzymałości do masy dochodzącym do 87 MPa · cm3/g. Ponadto austenityzacja w 900°C przez 20 minut, a potem hartowanie w kąpieli solnej w temperaturze 350°C przez 15 mi-nut powoduje powstawanie w peł-ni ausferrytycznej osnowy w ściankach cienkościennych odlewów, w których sto-sunek wytrzymałości do masy wzrasta do 154 MPa · cm3/g. Na końcu artykułu wyka-zano, że odlewy cienkościenne wykonane z żeliwa sferoidalnego lub ADI mogą być lżejsze i posiadać lepsze właściwości me-chaniczne niż ich odpowiedniki wykonane ze stopów aluminium.

Badanie efektywności modyfikowa-nia żeliwa SCH03C01B przy otrzymy-waniu cienkościennych odlewów.

O kovshom modificirovanii chuguna SCH03C01B pri poluchenii tonkostennykh otlivok.

Research of Efficiency of modifying of pig-iron СЧ03Ц01Б for Receptiom of thin-walled Preparations.

Lit. Proiz. 2011, nr 3, s. 4-7.

Autor: Shipielnikov A.A., Rogotovskij A.N., Kravchenko T.V.:

Przedstawiono wyniki badań wpły-wu parametrów modyfikowania żeliwa SCH03C01B na strukturę i twardość cien-kościennych odlewów, otrzymywanych z zastosowaniem rdzeni wykonywanych w technologii cold-box. Żeliwo to przezna-czone jest na odlewy cienkościenne pra-cujące w ośrodkach chemicznie agresyw-nych i w warunkach zużycia abrazyjnego. Modyfikacje prowadzono przy różnych temperaturowo-żużlowych (topnikowych) parametrach wytopu. Statystyczne opra-cowanie wyników pozwoliło na otrzyma-


28

nie modelu matematycznego głębokości zabielenia w zależności od parametrów modyfikowania. Opisano mikrostrukturę, w tym przede wszystkim ilość cementytu w próbkach odlewanych piętrowo.

Wpływ niklu na strukturę i właściwo-ści mechaniczne odlewów z żeliwa sferoidalnego.

Vlijanie nikelja na strukturu mekhaniche-skie svojstva vysokoprochnogo chuguna.


Otrzymano eksperymentalne dane, charakteryzujące wpływ zawartości niklu na strukturę i właściwości mechaniczne żeliwa sferoidalnego w zależności od ja-kości materiałów wsadowych, metody sfe-roidyzacji, szybkości stygnięcia odlewów i rodzaju obróbki termicznej. Największa efektywność oddziaływania niklu pojawiła się przy większych wartościach szybko-ści chłodzenia (4,20–0,60°C/s). Dlatego dodatek niklu stosuje się przede wszyst-kim w celu otrzymywania odlewów cien-kościennych o lepszych właściwościach mechanicznych i użytkowych. Określono technologiczne parametry gwarantujące otrzymanie wysokiej wytrzymałości i pla-styczności dla żeliwa sferoidalnego z ni-klem.

Odporność korozyjna żeliwa sfero-idalnego austenitycznego w parach heptylu i amylu.

Korrozionnaja stojkost’ austenitnykh vy-sokoprochnykh chugunov v parakh gepti-la i amila.


Autor: Zelenyj B.G., Shejko A.A., Evko V.M.

Heptyl i amyl są toksycznymi skład-nikami ciekłego paliwa. Niezawodność i trwałość silników elektrycznych pracu-jących w atmosferze nasyconej parami tych substancji zależą w dużym stopniu od odporności korozyjnej materiałów sto-sowanych na obudowy silników. Dlatego badano odporność korozyjną żeliwa au-stenitycznego w parach tych substancji.

14. STALIWO I ODLEWY STALIWNE

Oddziaływanie technologii odlewania na powstającą mikrostrukturę i fazy wysokowęglowej stali szybkotnącej.

Effect of casting technology on micro-structure and phases of high carbon high speed steel.


Autor: Zhang Tianming i in.

Obserwowano mikrostrukturę stali-wa szybkotnącego (HC-HSS) w stanie po odlaniu do form piaskowych oraz metoda-mi zwykłego i elektromagnetycznego od-lewania odśrodkowego. Do badań stoso-wano mikroskop optyczny i dyfraktometr promieni X typu D/max2200pc. Stwier-dzono, że w mikrostrukturze odlewów z form piaskowych dominują węgliki sto-powe (W2C, VC, Cr7C3), martenzyt i au-stenit. Odlewy odśrodkowe i elektromag-netyczno-odśrodkowe wykazują wyraźną poprawę mikrostruktury staliwa HC-HSS. Ze wzrostem indukcji magnetycznej (B) ilość austenitu w mikrostrukturze tego staliwa znacznie wzrasta, a maleje ilość eutektyki ledeburytycznej. Ponadto wtór-ne węgliki wydzielające się z austenitu są drobniejsze i bardziej równomierne rozło-żone w odlewach otrzymywanych metodą odlewania odśrodkowego elektromagne-tycznego. Stwierdzono również, że budo-wa węglików eutektycznych w ledeburycie staje się drobniejsza, a odległości między fazą węglikową w eutektyce ledeburytycz-nej wzrastają wraz ze wzrostem siły pola magnetycznego.

Nadawanie kształtów zbliżonych do sieci dla noża rozdzielczego o skom-plikowanym geometrycznym kształ-cie poprzez odlewanie staliwa meto-dą semi-solid do formy ceramicznej.

Near-net shaping of geometrically com-plex diving knife by semisolid steel cast-ing using ceramic mould system.



29

Autor: Muenstermann S. i in.

Przeprowadzono eksperymentalne odlewanie staliwa metodą tiksotropową, stosując samoogrzewające się formy z ko-rundu pracujące przy temperaturze około 1000°C. Do prób wyselekcjonowano nóż rozdzielczy, jako nadający się kształtem do zbadania możliwości wykorzystania procesu semi-solid do odlewania staliwa w celu osiągnięcia wyrobu o kształtach zbliżonych do sieci. Wyniki badań wskazu-ją, że istotne zmniejszenie stopnia obrób-ki mechanicznej, uzyskanie wymaganej jakości powierzchni oraz chropowatości powierzchni mniejszej niż 30 μm, można uzyskać in situ bez dodatkowej obrób-ki powierzchni. Wnioskowano, że w po-równaniu do procesu kucia, możliwe jest zmniejszenie wartości sił kształtujących i zwiększenie stopnia skomplikowania kształtów przez zastosowanie form cera-micznych o wysokim stopniu przegrzania. Należy przeprowadzić intensywne prace badawcze nad uzyskaniem narzędzi, któ-re pozwoliłyby otrzymać ulepszone formy korundowe zdolne do przenoszenia sił po-wstających w czasie procesu odlewania tiksotropowego.

Stop do aliterowania powierzchni stali klasy austenitycznej.

Splav dlja alitirovanija poverkhnosti stalej austenitnovo klassa.


Autor: Chernega D.F., Sorochenko V.F., Kud’ P.D.

Prace dotyczyły możliwości bez-piecznego i efektywnego przechowywania wodoru. Stosuje się w tym celu pojemniki ze stali. W przypadku wysokostopowych gatunków stali obserwuje się zjawisko tzw. „wodorowej degradacji”. Dlatego zbiorniki na wodór są pokrywane specjalnymi po-włokami ochronnymi. Powłoki te są wy-twarzane zwykle na bazie stopów miedzi i aluminium. W wyniku procesu alitero-wania zbiornika w ciekłym stopie alumi-nium o specjalnym składzie uzyskuje się dyfuzyjną powłokę ochronną o grubości 600–800 μm. W artykule rozwiązano za-

danie jak na podstawie teorii wybrać stop odlewniczy aluminium i optymalizować jego skład chemiczny. Znając technolo-giczne parametry procesu aliterowania i obliczania czasu wytrzymywania ekspe-rymentalnych stalowych próbek, można wybrać stop aluminium i optymalizować skład chemiczny i parametry procesu ali-terowania (aluminiowania) austenitycznej stali stopowej gatunku 08X18N10T.

Innowacyjne rozwiązania w obszarze żarowytrzymałych stali stopowych. Nowe złącze (zamknięcie) zaciskowe firmy TyssenKrupp Nirosta.

Innovative Loesungen aus temperatur-bestaendigem Edelstahl. Neuer Klettver-schluss von ThyssenKrupp Nirosta.


Złącza zaciskowe stosowane są dziś powszechnie i znajdują zastosowa-nie w różnych obszarach. Ograniczeniem w ich stosowaniu jest tworzywo, z jakiego są wykonane. W środowiskach agresyw-nych chemicznie bądź cieplnie konieczne jest stosowanie wyłącznie złączy metalo-wych (stalowych). Przy współpracy kilku firm opracowano złącze ze stali stopowej Nirosta, która jest sprężysta i ma odpo-wiednią wytrzymałość. Opracowano złą-cze ze stali stopowej Ni Rosta 4310 na wzór tego z tworzywa sztucznego – składa się ono z dwóch taśm z pętlami i hakami. Poprzez ściśnięcie taśm haki i pętle łączą się. Aby uzyskać odpowiednie właściwo-ści wytrzymałościowe złącza, stal z której je wykonano umacniano na zimno. Złącze wykonano w dwóch wariantach.

15. STOPY METALI NIEŻELAZNYCH I ODLEWY

Z TYCH STOPÓW

Oddziaływanie pola temperatury na budowę krystaliczną czystego alumi-nium pod wpływem pulsowania pola oscylacyjno-magnetycznego.


30

Effect of temperature field on solidifica-tion structure of pure Al under pulse mag-neto-oscillation.


Autor: Li Bo i in.

Omawiano wpływ pola temperatu-ry na pulsująco-oscylacyjne pole magne-tyczne indukowane w celu rozdrobnienia ziarna krzepnącego aluminium. Badania miały na celu otrzymanie dokładniejszych informacji na temat możliwości przemy-słowego zastosowania oscylującego pola w procesach krystalizacji. Pole tempera-tury podlegało zmianie przede wszystkim poprzez zastosowanie zmiennych warun-ków chłodzenia i parametrów pulsowania. Wyniki eksperymentów wskazują, że efekt rozdrobnienia w przypadku form piasko-wych ulega osłabieniu przy zmniejszeniu prędkości chłodzenia. Przy stosowaniu form z grafitowym spodem otrzymuje się korzystny wpływ na powstawanie krysz-tałów równoosiowych. Dyskutowano nad działaniem mechanizmu rozdrabniania ziaren w przypadku zależności pomiędzy polem temperatury i przebiegiem proce-su krystalizacji struktury. Powstawanie lub przetrwanie zarodków zależy zarówno od pola temperatury, jak i od ilości ciepła wydzielanego w wyniku działania oscyla-cji magnetycznej. Stwierdzono, że zarów-no mała wartość częstotliwości pulsacji pola, jak i duża wartość pulsacji prądu były efektywne, co stwarza duże możliwo-ści dla przemysłowego zastosowania tego pola.

Struktura cienkościennych części ty-tanowych powstająca podczas piono-wego odlewania odśrodkowego.

Solidified structure of thin-walled titanium parts by vertical centrifugal casting.


Autor: Wu Shiping i in.

W artykule opisano badania struk-tury cienkościennych i skomplikowanych odlewów ze stopu Ti-6Al-4V otrzymanych

metodą odlewania odśrodkowego. Wyni-ki wskazują, że grubość przekroju cien-kich ścianek cechuje się równomiernym rozłożeniem drobnych, równoosiowych ziaren, w porównaniu do przekrojów gru-bościennych. Wielkość ziarna w odlewie maleje stopniowo ze wzrostem promie-nia odlewania odśrodkowego. Przestrze-nie międzywarstwowe w grubościennych częściach odlewów są większe niż w odle-wach cienkościennych, a profil przestrzeni międzywarstwowych nie jest wrażliwy na wartość promienia odśrodkowego.

Wpływ wapnia i pierwiastków ziem rzadkich na mikrostrukturę i zdol-ność do pełzania stopu AZ91 w stanie po odlewaniu grawitacyjnym i w wa-runkach procesu semi-solid.

Effects of calcium and rare earth elements on microstructure and creep properties of AZ91 alloy in as cast and semisolid pro-cessed conditions.


Autor: Nami R. i in.

Badano oddziaływanie Ca i pier-wiastków ziem rzadkich (lantanowców) na mikrostrukturę i odporność na pełzanie stopu magnezu AZ91 w stanie po odla-niu grawitacyjnym i w warunkach proce-su semi-solid. Wyniki wskazują, że w wa-runkach zwykłego odlewania stopu AZ91 następuje rozdrobnienie ziaren, a doda-tek Ca i lantanowców powoduje zmniej-szenie ilości faz międzymetalicznych typu ß-Mg17Al12. Ponadto w stopach zawiera-jących Ca i lantanowce zaobserwowa-no występowanie dwóch nowych związ-ków międzymetalicznych Al11RE3 i Al2Ca. W mikrostrukturach semi-solid obserwo-wano, że dodatek Ca i lantanowców po-woduje zmniejszenie liczby pierwotnych globularnych wydzieleń fazy α-Mg w cza-sie wtórnej krystalizacji. Wykazano rów-nież znaczną poprawę odporności na peł-zanie stopu po dodaniu tych dodatków.


31

Naprężenia końcowe w odlewach.

Ostatochnyje naprazhenija v otlivkakh.

Residual stresses in casting.

Lit. Proiz. 2011, nr 3, s. 33-37.

Autor: Ogorodnikova O.M.

Omawiano przyczyny powstawania końcowych naprężeń w odlewach. Dzięki zastosowaniu metod komputerowych ba-dano powstawanie końcowych makrona-prężeń wkładki w testowym odlewie, ja-kim była krata skurczowa. Krata ta składa się z prętów o różnej średnicy. Badaniu poddano stopy podwójne układu Al-Si. Obliczenia temperatury i przemieszczenia dokonano za pomocą pakietu programów LVMFlow v.4.3, a naprężenia końcowe według określonych w programie parame-trów, porównując pręty w odlewie ramy skurczowej z takimi samymi prętami, ale krzepnącymi swobodnie. Wykazano, że naprężenia końcowe w odlewie zależą przede wszystkim od modułu sprężysto-ści i temperaturowego współczynnika roz-szerzalności liniowej, a także od stosunku przekrojów w odlewie. Ustalono zasady powstawania końcowych makronaprężeń w odlewach.

Określenie właściwości odlewów o małej intensywności krzepnięcia.

Opredelenie svojstv otlivok s nizkoj intensivnost’ju zatverdevanija.


Autor: Kotljarskij F.M.

Opracowano kombinowaną for-mę, składającą się z metalowej otoczki i zasypki o dużej dyspersji zapewniającą szeroki zakres intensywności krzepnięcia stopów aluminium w zależności od grubo-ści otoczki i materiału zasypki (materiał zasypki to: piasek, azbest, śrut metalo-wy). Stosując tę formę, badano wpływ nawodorowywania, modyfikacji strontem, przegrzewania stopu i wytrzymywania po obróbce, na porowatość i właściwości me-chaniczne wtórnego stopu AK9 krzepną-cego z intensywnością na poziomie formy piaskowej. Ustalono parametry techno-

logiczne zapewniające połączenie właści-wości mechanicznych według norm GOST z porowatością gazową, kompensującą znaczną część skurczu przy krzepnięciu.

16. KOMPOZYTY

—

17. SYSTEMY ZAPEWNIANIA JAKOŚCI, STATYSTYCZNA

KONTROLA PROCESU (SPC), CERTYFIKACJA, KONTROLA

JAKOŚCI, BADANIA ODBIORCZE

Penetracja w wyniku ekspansji meta-lu na wklęsłych powierzchniach odle-wów głowic cylindrów.

Metal expansion penetration on concave casting – surfaces of grey cast iron cylin-der heads.


Autor: Dugic I., Dioszegi A., Svensson I.L.

Głowice cylindrów mają ekstre-malnie skomplikowane kształty z dużym udziałem powierzchni wklęsłych. Na wklę-słych powierzchniach odlewów występują wady związane z penetracją metalu oraz inne wady powierzchni, jak na przykład wady skurczowe. W artykule przedstawio-no wyniki badań mikrostruktury w obsza-rach towarzyszących penetracji na granicy metal – forma piaskowa w żeliwnych od-lewach głowic. Dominującym zjawiskiem obserwowanym była penetracja związana z ekspansją metalu. Obserwowano na-wet penetracje przed krystalizacją i wady związane z pęknięciami warstwy formy. Mikrostruktura w obszarach nie objętych wadami była typowa dla żeliwa szarego. odlewanego w formach piaskowych.


32

Jakościowa analiza koncentracji na-prężeń w pobliżu wtrąceń grafitu w żeliwie.

Kachestvennyj analiz koncentracii na-prazhenij vozle grafitnykh vkljuchenij v chugunakh.


Autor: Neizhko I.G.

Analiza wzajemnych związków mię-dzy naprężeniem i deformacją wykazała, że przy jednoosiowym rozciąganiu w ob-szarze odkształceń sprężystych w mate-riale w pobliżu pęknięcia, pustek i wtrą-ceń niemetalicznych nie mogą powstawać deformacje i odkształcenia w istotny spo-sób przewyższające przyłożone naprę-żenia (kilkakrotnie). Jest to sprzeczne z wnioskami cytowanymi w wielu pracach przedstawiających obliczenia naprężeń w tych obszarach. Przy przejściu w obszar plastyczno-sprężystych odkształceń pęk-nięcia, pęcherze i wtrącenia niemetaliczne (grafit) odgrywają pierwszoplanową rolę w deformacjach, naprężeniach i zniszcze-niu materiałów. Analiza ich jest dużo bar-dziej złożona niż w obszarze tylko spręży-stych odkształceń.

Analiza wad i wymiarowanie za po-mocą tomografii komputerowej o wy-sokiej rozdzielczości.

Defektanalyse und dimensionales Messen mit hoch aufloesender Computertomo-graphie.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 50-52, 54.

Autor: Brunke O.

Przemysłowa rentgenowska tomo-grafia komputerowa (CT) umożliwia lo-kalizację trójwymiarową i wymiarowanie w odlewach wad o małym kontraście typu: pęknięcia, pory, jamy skurczowe. Ocena wad możliwa jest zarówno w do-wolnie zorientowanym przekroju 2D, jak i 3D (przestrzenna). Dzięki możliwości odtworzenia odlewu 3D tomograf może służyć do wymiarowania wad, co nie jest możliwe za pomocą typowych urządzeń

do określania współrzędnych. Za pomo-cą tomografii komputerowej można nie tylko przeprowadzić kontrolę jakości, ale także skrócić czas projektowania, wykorzystać ją w inżynierii odwrotnej. W przeciwieństwie do optycznej metody pomiaru współrzędnych za pomocą tomo-grafii można rejestrować „ukryte” kontury badanych odlewów, jak: wnęki (pustki), podcięcia. Na zdjęciu rentgenowskim wi-doczna jest duża liczba punktów pomia-rowych rzędu od 105 do 106. Dobra ja-kość danych pomiarowych uzyskanych w wyniku stosowania CT wpływa istotnie na dokładność innych ocen. W artykule omówiono rejestrację danych, odtwarza-nie objętości i właściwości powierzchni, ocenę dokładności pomiarów za pomocą tomografu. Przedstawiono także możliwo-ści coraz bardziej powszechnego stosowa-nia tych badań w odlewniach.

Wpływ dodatku materiałów z recy-klingu na jakość stopu.

Vpliv dodatka krozne litine na kakovost taline.

The influence of addition of recycle mate-rial on alloy quality.


Autor: Voncina M. i in.

W odlewni stopów lekkich Hidria Rotomatika materiały wsadowe – obok nowych, zawierają także materiały z recy-klingu. Jako złom obiegowy wykorzystuje się materiały pochodzące z odlewni ciś-nieniowej, wydziału obróbki mechanicznej i z układów wlewowych, a także wadliwe odlewy. Dokonano analizy wpływu dodat-ku tych materiałów z recyklingu na właś-ciwości mechaniczne i jakość odlewów finalnych. Pomiary zorganizowano w ten sposób, że monitorowano jakość materia-łów począwszy od materiałów wyjściowych poprzez przebieg procesu aż do wyrobów finalnych. Wykonano serie odlewów przy wprowadzaniu do wsadu różnych ilości materiałów z odzysku. Dla wszystkich serii wykonywano analizę składu chemicznego oraz prostą obróbkę termiczną. Odlewy


33

ze wszystkich serii były obrabiane mecha-nicznie i ważone w warunkach standardo-wych. Analogiczne badania porównawcze wykonano na próbkach pobranych z każ-dego wytopu. Stwierdzono, że materiały z recyklingu mają duży wpływ na jakość, w tym przede wszystkim na szczelność odlewów. Wyniki przedstawiono na licz-nych wykresach.

Wady mikrostruktury w dużych prze-krojach odlewów z żeliwa sferoidal-nego – powstawanie i wpływ na właś-ciwości.

Mikrostrukturne napake v debelostenskih ulitkih iz duktilne zelezove litine - nasta-nek in vpliv na lastnosti.

Microstructure Defects in Heavy Section Ductile Iron Castings - Formation and Ef-fect on Properties.


Autor: Roedter H., Gagne M.

Żeliwo sferoidalne jest „młodym” materiałem konstrukcyjnym i chociaż jego roczna produkcja w świecie stale wzrasta średnio o 3% rocznie, a w niektórych kra-jach nawet o 6% rocznie, to jest ono sto-sowane niechętnie przez projektantów, ze względu na możliwość występowania wad struktury w dużych przekrojach odlewów. Jednak rynek dużych odlewów z żeliwa sferoidalnego stale się rozwija, zwłaszcza w sektorze energii wiatrowej. Zapotrze-bowanie na duże odlewy jest więc duże, a przemysł musi uporać się z wadami wy-stępującymi w dużych przekrojach po-przecznych takich odlewów. Najczęściej występują tam wady: grafit chunky, wtra-cenia niemetaliczne, np.: wtrącenia żużla i segregacja kruchych faz. Scharakteryzo-wano przyczyny ich powstawania i wska-zano środki zaradcze dla ich eliminowa-nia.

18. MASZYNY I URZĄDZENIA

Zapewnienie wyższego poziomu ja-kości produkcji w odlewniach alu-minium. Nowe wielofunkcyjne urzą-dzenie do analizy termicznej typu TA 110.

Fuer eine hoehre Guetesicherung in Alu-miniumgiessereien. Neues vielseitiges Thermoanalysesystem TA 110.


Autor: Knoche D.

Przemysł motoryzacyjny, elektro-niczny, a także maszynowy należą do głównych odbiorców odlewów aluminio-wych. Wymagana jest coraz lepsza ich ja-kość, konieczna jest więc kontrola jakości stopu, z jakich się je wytwarza. Firma Mk Industrievertretungen GmbH zapropo-nowała urządzenie do analizy termicznej TA110. Powyższe urządzenie jest urzą-dzeniem stacjonarnym, za pomocą któ-rego można uzyskać w sposób automa-tyczny informacje na temat modyfikacji stopu, rozdrobnienia jego struktury, a tak-że dane termiczne dotyczące jej powsta-wania. Opisano eksploatację i możliwości wykorzystania urządzenia. Urządzenie to posiada dwie wersje oprogramowania, które wykorzystuje się przy zbieraniu i opracowywaniu danych termicznych.

Nowe urządzenia do transportu cie-kłego metalu.

Neue Anbaugeraete fuer den Transport von Fluessigmetall.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 76-77.

Autor: Boob Ch.

Opisano nową konstrukcję wózków widłowych do transportu ciekłego metalu ze zbiornikami na ciekły metal produkcji firmy Schenk Werkzeug- und Maschinen-bau GmbH & Co. KG. Wózki te przezna-czone są dla małych i średnich odlewni. Sposób montażu zbiornika realizowany jest przez sztywną blokadę. Konstrukcja nowego wózka widłowego do transpor-


34

tu ciekłego metalu ze zbiornikiem jest sztywna (nie występują wahania zbior-nika), a mimo to można go przechylać na boki lub ku przodowi (model L). Taką możliwość uzyskano dzięki odpowiedniej konstrukcji bloku mocującego (połączenie hydrauliczne). W artykule opisano także podobną konstrukcję modelu G, wózka widłowego, który przeznaczony jest do transportu większej ilości ciekłego metalu (800–1000 kg). Także i w tej konstrukcji możliwe jest wychylanie zbiornika. Opisa-no jego zastosowanie praktyczne.

Urządzenie formierskie Multipouring umożliwia podniesienie jakości w od-lewnictwie aluminium.

Multipouring-Formanlage ermoeglicht Qualitaetssprung beim Aluminiumguss.

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 56-59.

Autor: Kerkhof G., Schuett K.-H.

Omówiono eksploatację urządzenia do odlewania niskociśnieniowego do form piaskowych w odlewni Eurotech Alumin-ium Castings w Holandii, która specjali-zuje się w produkcji prototypów i małych oraz średnich serii odlewów ze stopów aluminium o dużym stopniu skomplikowa-nia. Są to odlewy na potrzeby przemysłu medycznego, maszynowego i wojskowe-go. Aby poprawić jakość tych skompliko-wanych odlewów, zakupiono nowoczesną formierkę impulsową. Opisano jej budo-wę, parametry techniczne i eksploata-cję oraz pierwsze doświadczenia i uwagi związane z jej użytkowaniem. Przedsta-wiono uwagi i zalety odlewania niskociś-nieniowego.

Przeróbka mas formierskich na ma-łej przestrzeni. Nowe urządzenie do przeróbki mas formierskich zajmuje o 30 do 40% mniej miejsca.

Formstoffherstellung auf engstem Raum. Neue Sandaufbereitungsanlage benoetigt 30 bis 40% weniger Platz.

Giesserei-Erfahrungsaust. 2010, nr 1+2, s. 4-6; zob. też: Giesserei 2010, Jg. 97, H. 2, s. 54-55.

Autor: Kurutas O.

Firma Gemco Engineers B.V. Ein-dhoven uruchomiła urządzenie do prze-róbki mas o wydajności 120 t/h. Cechą charakterystyczną koncepcji nowego urządzenia do przeróbki mas była jego zwarta budowa i możliwość jego zain-stalowania na małej przestrzeni. Możliwe było to dzięki zastosowaniu pionowego układu do transportu masy. Zastępuje on 3–4 typowe taśmy transportowe, co po-zwala na znaczną redukcję liczby miejsc (punktów) wspólnych z innymi procesami technologicznymi. Układ ten jest szczel-ny. Urządzenie jest łatwe w obsłudze i nie wymaga częstej konserwacji. W opi-sywanym urządzeniu zastosowano dwie pionowe taśmy transportowe, które za-stępują aż 8 typowych taśm transporto-wych. Dzięki nowej koncepcji układu taśm transportowych możliwe jest zastąpienie 20 taśm transportowych 10 taśmami. Aby zagwarantować niezawodną pracę urzą-dzenia, zainstalowano dodatkowo system do kontroli naciągu taśm transportowych i poziomu wypełnienia silosów masą. Praca urządzenia (przeróbka mas for-mierskich) sterowana jest centralnie. W artykule opisano także pokrótce proces przeróbki masy.

19. HISTORIA ODLEWNICTWA I ODLEWY ARTYSTYCZNE

Historia technologii, odlewanie ar-tystyczne, rękodzieło artystyczne (część 11).

Technikgeschichte, Kunstguss, Kunst-handwerk (11. Folge).

Giesserei 2010, Jg. 97, H. 1, s. 42-49.

Autor: Schuett K.-H.

Artykuł o charakterze cyklicznym jest indeksem cytowań bibliograficznych na temat odlewów artystycznych i ręko-dzielnictwa artystycznego oraz technik stosowanych w tym obszarze. Artykuł podzielono na grupy tematyczne. Każda z cytowanych pozycji literatury opatrzo-na jest krótkim komentarzem. W pierw-


35

szej części zebrano literaturę dotyczącą historii odlewnictwa i postępu w poszcze-gólnych jego obszarach (np: postęp w rozwoju mas formierskich). Zwróco-no też uwagę na najnowsze rozwiązania techniczne znajdujące zastosowanie nie tylko w odlewnictwie, chodzi o projekto-wanie z wykorzystaniem specjalistyczne-go oprogramowania i symulację procesów technologicznych, a także postęp i roz-wój w zakresie urządzeń do topienia czy szybki postęp w dziedzinie odlewnictwa ciśnieniowego. Kolejne podrozdziały prze-glądu literatury dotyczą informacji, po-stępu produkcji odlewów maszynowych, opracowywania nowych stopów. W zesta-wieniu literatury przedstawiono produkcję odlewów artystycznych, odlewów użytko-wych, a także dzwonów. Zestawiono lite-raturę na temat rękodzielnictwa, wystaw i konferencji dotyczących odlewnictwa.

Opracowanie: Krystyna Bany-Kowalska, Joanna Dziaduś-Rudnicka, Marta Konieczna, Elżbieta Smoluchowska, Aleksander Welkens, Maria Zgut

Ekspresowa informacja naukowo-techniczna z wybranych czasopism

36

Autor i tytuł wybranych artykułów

CAST METAL & DIECASTING

TIMES

2011, Vol. 13, No. 5

C. HoldingAlcoa Howmet embraces optical metrology solutionsFirma Alcoa Howmet wykorzystuje w praktyce optyczną technikę pomiarową

–

Wind power innovations drive foundry industry gro-wthInnowacje w elektrowniach wiatrowych moto-rem napędowym postępu w odlewnictwie

–Advanced diecast tooling systemNowoczesne wyposażenie maszyn do odlewa-nia ciśnieniowego

–In search of the perfect castingW poszukiwaniu idealnego odlewu

–

ZML Industries expands foundry operationsPoszerzenie zakresu usług świadczonych przez firmę włoską ZML Industries dla odlewnictwa (piece indukcyjne)

C. Debray, F. Montegu,X. Rabec

Predictive control: One step ahead in automatic pouring with a stopperSterowanie predykcyjne: krok do przodu w automatycznym zalewaniu form z kadzi za-tyczkowych

–

Spanish-built blasting innovations unveiled at GIFA exhibitionNowoczesne urządzenie do śrutowania odle-wów zaprojektowane przez hiszpańską firmę zaprezentowane na Wystawie Odlewniczej GIFA

–

Effective shopping basket approach to foundry con-sumablesNowoczesne podejście do handlu materiałami jednorazowego użytku dla odlewnictwa w fir-mie angielskiej John Winter & Co. Ltd.

–

Manual sliding gate valve simplifies pouring proce-duresRęcznie sterowany zawór suwakowy ułatwia operację zalewania form

–

Reclaimable inorganic binder system for mould and core productionNadające się do regeneracji spoiwa nieorga-niczne do wytwarzania form i rdzeni

–

High volume precision components specialistFirma Titus Group – specjalista w produkcji dużych ilości precyzyjnych odlewów ciśnieniowych ze stopów cynku


37


CHINA FOUNDRY

2011, Vol. 8, November 2011

C. Yanfei i in.

Microstructure and mechanical properties of TiAl cas-tings produced by zirconia ceramic mould

Mikrostruktura i właściwości mechaniczne odle-wów ze stopów TiAl wytwarzanych w ceramicz-nych formach z materiałów cyrkonowych

L. Qiang i in.

Pressurization control system for low pressure crucible casting

System kontroli ciśnienia w przestrzeni tygla podczas niskociśnieniowego procesu odlewania

C. Tijun i in.

Grain refining technique of AM60B alloy by Al-Ti-B master alloy

Technika rozdrabniania struktury ziarnistej w stopie AM60B stosując zaprawę Al-Ti-B

B. Chunyan i in.

Morphology and distribution of Al3Fe phase in hypere-utectic Al-Fe alloy solidified under magnetic field

Morfologia i rozkład fazy Al3Fe w nadeutektycz-nym stopie Al-Fe krzepnącym w polu magnetycz-nym

D. Haimin i in.

Influence of graphite on concentration of carbon vacan-cies in ball-milled TiCx

Wpływ grafitu na intensywność występowania pustek w strukturze węgla w materiałach TiCx mielonych w młynie kulowym

W. Jianhua i in.

Effects of titanium on microstructure and mechanical properties of ZnAl4Y alloy

Wpływ tytanu na mikrostrukturę i właściwości mechaniczne stopu ZnAl4Y

D. Xugang i in.

Influence of Sr on microstructure and mechanical pro-perties of ZL114 cast alloy

Wpływ Sr na mikrostrukturę i właściwości me-chaniczne odlewanego stopu ZL114

L. Shifeng i in.

A new production technique for wear resistant ring--hammers

Nowa technika wytwarzania odpornych na zuży-cie młotków kulistych

L. Xihai i in.

Simulation of electro-slag re-melting process of 120 t large ingot for nuclear power station and its application

Symulacja procesu elektrożużlowego przetapiana dużego wlewka o wadze 120 ton dla elektrowni jądrowej i praktyczne zastosowanie

L. Hengcheng i in.

Effect of phosphor addition on eutectic solidification and microstructure of an Al-13%Si alloy

Wpływ dodatku fosforu na krzepnięcie eutektycz-ne i mikrostrukturę stopu Al-13%Si

L. Bo i in.

Microstructure and mechanical properties of hypereu-tectic Al-Fe alloys prepared by semi-solid formation

Mikrostruktura i właściwości mechaniczne nadeu-tektycznych stopów Al-Fe formowanych w stanie półciekłym

Z. Xu i in.Virtual analysis of influence of a filter on mould filling

Wirtualna analiza wpływu zastosowania filtrów na przebieg wypełniania formy metalem

S.M. Dobosz i in.Development tendencies of moulding and core sands

Tendencje rozwojowe w zakresie mas formier-skich i rdzeniowych


38


GIESSEREI

2011, Vol. 55,No. 12

Ch. Konegen-Gre-nier i in.

Der Bachelor auf dem PrüfstandKontrola studiów licencjackich

Ch. Oberschelp i in.

Einsatz dynamischer Gießverfahren bei der Herstel-lung hoch belasteter Zylinderköpfe

Zastosowanie dynamicznych technologii odle-wania przy produkcji głowic cylindrów podle-gających znacznym obciążeniom

B. Sievers i in.

Verschleiß- und Grübchentragfähigkeit von Bronze--schneckenrädernOdporność na zużycie i powstawanie wyrw w kołach ślimakowych z brązu

D.B. WoltersGusseisen mit Kugelgraphit (48. Folge)Żeliwo sferoidalne (część 48)

K.-H. Schütt i in.Technikgeschichte, Kunstguss, Kunst-handwerkHistoria technologii, odlewy artystyczne, ręko-dzieło artystyczne

C. Grefhorst i in.

Herausforderungen bei der Umstellung auf eine anorganische Form- und KernherstellungWyzwania i korzyści związane z zastosowa-niem form i rdzeni z mas nieorganicznych

B. Simmons

Ein neuer metallurgischer Prozess für den Schmelz-betrieb von SphärogießereienNowy proces metalurgiczny stosowany w produkcji żeliwa sferoidalnego

W. VogelÜber den richtigen Umgang mit KokillenschlichtePrawidłowe stosowanie pokryć na kokile

E. Lange i in.Powerguss – Karrieresprungbrett zum TraumjobPowerguss – Trampolina do kariery w zawodzie marzeń

K.-H. SchüttDie Fürst Stolberg HütteZakład metalurgiczny Fürst Stolberg


39


GIESSEREI ERFAH-RUNGSAUSTAUSCH

2011, Vol. 55, Nos. 11-12

W. Schmitz, D. Trauzeddel

Induktive Schmeltztechnologie. Neuentwicklungen und InnovationenInnowacyjna technologia topienia. Rozwój technologii i innowacje

W. Rüttgers

Mit allen Wassern gewaschen. Anlage zum vollauto-matischen Entkernen von GussteilenMycie wodą przemysłową. Urządzenie do auto-matycznego usuwania rdzeni z odlewów

U. Kapitza

Sicherung der Investitionen in Strahlanlagen. Pflege und Wartung von SchleuderradstrahlanlagenZabezpieczenie urządzeń w oczyszczalni. Utrzymanie i konserwacja urządzeń do śruto-wania

R. Bindner

Höchste Qualität und Produktivität beim Entgraten von Aluminiumrädern. Hochpräzise und dynamische Linearantriebe für die WerkzeugzustellungNajwyższa jakość i wydajność przy usuwaniu zalewek w kołach ze stopów aluminium. Precy-zyjne i dynamiczne napędy liniowe do posuwu obrabiarek

A.Bulavinov i in.

Moderne Ultraschallprüfung von Gussteilen. Sam-pling Phased Array-Verfahren auch für kompakte Gussteile geeignetNowoczesne badania ultradźwiękowe odle-wów. Metoda Sampling Phased Array stosowa-na także do odlewów zwartych

T. Stocker i in.

Einsatz neuer Technologien zur automatischen Inline-Inspektion. Prüfung von Leichtmetallgusstei-len mit der Inline-RöntgentechnikZastosowanie nowych metod do automatycz-nej kontroli „Inline”. Badanie odlewów z me-tali lekkich za pomocą metod rentgenowskich „Inline”

U. Hentschel

Schichtdickenmessungen direkt an der Produktions-linie. Mobile RFA-Spektrometer für schnelle Vor-Ort-AnalysenPomiar grubości pokryć bezpośrednio na linii produkcyjnej. Przenośny spektrometr RFA do szybkiej analizy na miejscu


40


INTERNATIONAL FOUNDRY RESEARCH

2011, Vol. 63, No. 4

R. Pastirčák, D. Urgela, M. Brůna

Influence of various opening materials on the mechanical properties and dilatation of moulding mixturesWpływ różnych materiałów wyjściowych na właściwości mechaniczne i rozszerzalność mas formierskich

G. Wolff, W. Stets, U. Petzschmann

Evaluation of the influence of carbide forming ele-ments on mictristructure and properties of ferritic ductile ironOcena wpływu pierwiastków węglikotwórczych na mikrostrukturę i właściwości ferrytycznego żeliwa sferoidalnego

H. Stroppe, C.M. Sonsino

Fatigue life calculation for cast aluminium alloys based on static tensile test values and secondary dendrite arm spacingObliczanie wytrzymałości zmęczeniowej odlewniczych stopów aluminium w oparciu o wyniki statycznej próby rozciągania i odległości ramion dendrytów drugiego rzędu

J. Soudier, A. Fowler, J. Oldin

QD NCC: Quick Dry No Cement Castables. A novel non-cementitious mineral bond permitting flexible installation, rapid heating and reduced ther-mal shock possibilityNowe mineralne spoiwo bez dodatku cementu na wykładzinę ogniotrwałą do kadzi łatwe w instalacji, umożliwiające szybkie wygrze-wanie i charakteryzujące się zwiększoną odpornością na wstrząsy cieplne

J.T. Svidró, A. Dioszegi

Studying binder decomposition characteristic in resin bonded moulding materials through core gas measurementBadanie charakterystyki rozkładu spoiwa w materiałach formierskich wiązanych żywicami metodą pomiaru gazów wydzielających się z rdzenia

INŻYNIERIA MATERIAŁOWA

2011, Vol. 32, Nr 6

W. Kaszuwara i in.

Problemy wytwarzania mikromagnesów do zastosowania w miniaturowych maszynach elektrycznychProblems of the processing of micromagnets for application in micro-electrical-motors

J. Zdunek i in.

Zastosowanie metody emisji akustycznej w badaniu efektu Portevin-Le Chatelier w przemysłowym stopie Al-Mg-Mn (5182)Acoustic emission studiem of the Portevin-Le Chata-lier effect in an Al-Mg-Mn (5182) alloy


41


INTERNATIONAL FOUNDRY RESEARCH

2011, Vol. 63, No. 4

R. Pastirčák, D. Urgela, M. Brůna

Influence of various opening materials on the mechanical properties and dilatation of moulding mixturesWpływ różnych materiałów wyjściowych na właściwości mechaniczne i rozszerzalność mas formierskich

G. Wolff, W. Stets, U. Petzschmann

Evaluation of the influence of carbide forming ele-ments on mictristructure and properties of ferritic ductile ironOcena wpływu pierwiastków węglikotwórczych na mikrostrukturę i właściwości ferrytycznego żeliwa sferoidalnego

H. Stroppe, C.M. Sonsino

Fatigue life calculation for cast aluminium alloys based on static tensile test values and secondary dendrite arm spacingObliczanie wytrzymałości zmęczeniowej odlewniczych stopów aluminium w oparciu o wyniki statycznej próby rozciągania i odległości ramion dendrytów drugiego rzędu

J. Soudier, A. Fowler, J. Oldin

QD NCC: Quick Dry No Cement Castables. A novel non-cementitious mineral bond permitting flexible installation, rapid heating and reduced ther-mal shock possibilityNowe mineralne spoiwo bez dodatku cementu na wykładzinę ogniotrwałą do kadzi łatwe w instalacji, umożliwiające szybkie wygrze-wanie i charakteryzujące się zwiększoną odpornością na wstrząsy cieplne

J.T. Svidró, A. Dioszegi

Studying binder decomposition characteristic in resin bonded moulding materials through core gas measurementBadanie charakterystyki rozkładu spoiwa w materiałach formierskich wiązanych żywicami metodą pomiaru gazów wydzielających się z rdzenia


2011, Vol. 32, Nr 6

W. Kaszuwara i in.

Problemy wytwarzania mikromagnesów do zastosowania w miniaturowych maszynach elektrycznychProblems of the processing of micromagnets for application in micro-electrical-motors

J. Zdunek i in.

Zastosowanie metody emisji akustycznej w badaniu efektu Portevin-Le Chatelier w przemysłowym stopie Al-Mg-Mn (5182)Acoustic emission studiem of the Portevin-Le Chata-lier effect in an Al-Mg-Mn (5182) alloy



2011, Vol. 32, Nr 6

T. Rzychoń

Struktura i właściwości odlewniczego stopu magnezu AE44 przeznaczonego do eksploatacji w temperaturze 180°CThe structure and properties of cast AE44 magne-sium alloy operatem at 180°C

M. Cieśla, G. Junak

Wpływ długotrwałej eksploatacji na charakte-rystyki mechaniczne stali X20CrMoV12,1 Evaluation of effect of long-term service on mecha-nical characteristic of X20CrMoV12.1

G. Golański, J. Kępa

Rola złożonego azotku Cr(V, Nb)N – fazy Z w wysokochromowych stalach martenzytycz-nychRole of complex nitride Cr(V, Nb)N – Z phase in high-chromium, martensite steels

J. Czechowska i in.

Makroporowata bioceramika oparta na ortofo-sforanach wapnia do zastosowań medycznychMacroporous bioceramics based on calcium pho-sphates for medical applications

J. Romanowska

Numeryczne prognozowanie termodynamicz-nych właściwości stopów trójskładnikowychNumerical approach to predicting thermodynamic properties of ternary alloys

LIVARSKI VESTNIK

2011, Vol. 58, No. 4

E. Ambos, W. Besser

Nove tehniške rešitve – odgovor tlačnega livarja na izzive avtomobilske industrije s povečano integracjo sestavnih delov in povečanimi zahtevami po kakovo-sti delovNew Technological Solutions – Answer of Pressure--Die Caster to Challenges of Automotive Industry to Increased Integration of Components and Increased Quality DemandsNowe technologiczne rozwiązania – odpowiedź odlewnictwa ciśnieniowgo na wymagania prze-mysłu samochodowego dotyczące większej integralności odlewanych komponentów i lepszej jakości

T. Elbel

Ugotavljanje in preprečevanje livarskih napakDiagnostics and Prevention of Casting DefectsDiagnostyka i zapobieganie powstawaniu wad w odlewach

D. Stamenkovič i in.

Študij Pliva ponovnego litja na biokompatibilnost zobne zlate zlitineStudy of the Influence of Repeated Casting on the Biocompatibility of a Dental Gold AlloyBadanie wpływu ponownego odlewania na bio-kompatybilność dentystycznego stopu złota


42


PRACE INSTYTUTU METALURGII

ŻELAZA

2011, Vol. 63, Nr 4

J. Dobrzański

Nowej generacji martenzytyczne stale 9-12%Cr do pracy w warunkach pełzania na elementy krytyczne części ciśnieniowej kotłów energetycznych o nadkrytycznych parametrach pracyNew-generation creep-resistant martensitic steel containing 9-12%Cr for elements of steam superhe-ater of boilers operating at supercritical parameters

J. Dobrzański

Nowe niskostopowe stale na elementy komór parownika kotłów energetycznych o nadkry-tycznych parametrach pracyNew low-alloy steels for elements of evaporator collector for boilers operating at supercritical para-meters

H. Kania i in.

Zastosowanie symulacji numerycznej do opra-cowania technologii COS dla wlewków o prze-kroju kołowym odlewanych na urządzeniu o małym promieniu łukuApplication of numerical simulation for development of continuous casting technology for round cross--section ingots cast on small arc radius machine

W. Szulc i in.

Przebieg i wyniki restrukturyzacji przemysłu stalowegoRealization and results of restructuring steel sector in Poland

M. Miczka, W. Szulc

Analiza reakcji na bodźce pomiędzy wybrany-mi rynkami z wykorzystaniem modelu VAR dla szeregów czasowych cen wyrobów stalowych w latach 1998–2011Impulse response analysis between selected mar-kets using a VAR model for time series of prices of steel products in the years 1998–2011

PRZEGLĄD MECHANICZNY

2011, Vol. 70, Nr 12

M. Hryniewicz, M. Bembenek

Badania i perspektywy zastosowania w pra-sie walcowej niesymetrycznego układu za-gęszczeniaStudies and application perspectives in roll Press asymmetrical compaction system

P. Nikończuk,T. Królikowski

Neuronowy model sił w procesie obwodowe-go szlifowania powierzchni płaskichNeural model of for ces in the circumferential grin-ding of Flat surfaces

M.M. Poncyliusz Problemy badania adhezji w warunkach labo-ratoryjnych

P. Cheluszka, M. Kaźmierczak

Pomiary stereometrii organów roboczych maszyn urabiających z wykorzystaniem tech-niki współrzędnościowejStereometry measurements of the working units of heavy duty machines Rusing CMM technology

A. Bień, R. Żarnowski Optymalizacja cięcia laserowego

Opracowanie: Krystyna Bany-Kowalska, Anna Samek-Bugno, Aleksander Welkens

Informacja patentowa

43

Patenty i zgłoszenia patentowe złożone przez Instytut Odlewnictwa do Urzędu Patentowego RP w 2011 roku

W 2011 roku dokonano zgłoszenia do Urzędu Patentowego RP następujących wynalazków:

1. Reaktor do wytwarzania żeliwa wy-sokojakościowego, zwłaszcza sferoi-dalnego lub wermikularnego i sposób wykonywania odlewów z żeliwa wyso-kojakościowego, zwłaszcza sferoidal-nego lub wermikularnegoTwórcy: Zbigniew Stefański, Andrzej PytelP.393911

2. Foremka do badania zjawisk wywoły-wanych oddziaływaniem elektromag-netycznym w cieczach przewodzących

Twórcy: Wojciech Leśniewski, Ludmil Drenchev, Jerzy J. SobczakP.395426

3. Regenerator wibracyjno-fluidyzacyjny

Twórcy: Irena Izdebska-Szanda, Andrzej Kopciński, Franciszek PezarskiP.395800

4. Sposób wytwarzania odlewów precy-zyjnych

Twórcy: Edward Czekaj, Aleksander KarwińskiP.396030

5. Aparat do pomiaru wytrzymałości cien-kich próbek ceramicznych

Twórcy: Wojciech Leśniewski, Aleksan-der Karwiński, Piotr WieliczkoP.396047

6. Sposób odzysku odpadów żelaza

Twórcy: Władysław Madej, Wiesław MazurWspółwłasność z PRAS-ZŁOM sp. z o.o., SiedlceP.396048

7. Pasywny kompozytowy pancerz ochronny

Twórcy: Paweł Darłak, Piotr Długosz, Jerzy J. SobczakP.396893







11. Sposób rafinacji gazowej stopów magnezu

Twórcy: Aleksander Fajkiel, Piotr Du-dek, Tomasz Reguła P.397490


44

Wykaz udzielonych przez UP RP patentów z zakresu odlewnictwa i metalurgii w okresie od listopada 2011 do stycznia 2012 r.

Opracowanie: Janina Marzencka

W 2011 roku Urząd Patentowy RP przysłał warunkowe decyzje o udzieleniu patentów na następujące wynalazki:

1. Aparat do pomiaru współczynnika przewodności cieplnej materiałów ce-ramicznychP.385856P.385856Twórcy: Wojciech Leśniewski, Edward Czekaj

2. Żeliwo na elementy pracujące w wa-runkach zmęczenia cieplnego, spo-sób obróbki cieplnej elementów pra-cujących w warunkach zmęczenia cieplnego, oraz zastosowanie żeliwa na elementy pracujące w warunkach zmęczenia cieplnegoP.383138Twórcy: Andrzej Pytel, Józef Turzyń-ski, Adam Kowalski, Ryszard Ślusarski, Łucja Adamowicz

3. Sposób i urządzenie do odcynkowania w trybie in situ wsadu pieca indukcyj-nego, zwłaszcza zawierającego złom blachy stalowej ocynkowanejP.383814Twórcy: Wojciech Wierzchowski, Tade-usz Grochal, Zenon Pirowski, Wiesław Borzystowski

4. Stop na osnowie żelaza o dużej odpor-ności na ścieranieP.384608Twórcy: Waldemar Uhl, Zenon Pirow-ski, Leszek Magalas, Jerzy Krawiarz, Adam Kokosza, Lesze CisłoWspółwłasność z AGH, Vesuvius Ska-wina, Materiały Ogniotrwałe sp z o.o.

Opracowanie: Janina Marzencka

1. Patent nr 209881 „Staliwo ferrytycz-no-austenityczne”Twórcy: Jan Głownia, Jacek Banaś, Barbara KalandykWłaściciel: Krakowskie Zakłady Od-lewnicze ZREMB SA

2. Patent nr 210533 „Mosiądz odlewni-czy”Twórcy: Ludwik Ciura, Beata Cwolek, Witold Malec, Łukasz MarchewkaWłaściciel: Instytut Metali Nieżela-znych

3. Patent nr 210534 „Mosiądz odlewni-czy”Twórcy: Ludwik Ciura, Beata Cwolek, Witold Malec, Łukasz MarchewkaWłaściciel: Instytut Metali Nieżela-znych

Informacja o normach

PN-EN ISO

Polskie Normy i Polskie Dokumenty Normalizacyjne opublikowane w styczniu, lutym i marcu 2012 r.

PN-EN 12680-3:2012 Odlewnictwo – Badania ultradźwiękowe – Część 3: Odle-wy z żeliwa sferoidalnego; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-EN 12680-3:2005

PN-EN 1561:2012 Odlewnictwo – Żeliwo szare; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-23Zastępuje: PN-EN 1561:2000

PN-EN 16079:2012 Odlewnictwo – Żeli-wo z grafitem zwartym (wermikularnym); (oryg.);Data publikacji: 2012-01-31

PN-EN 16124:2012 Odlewnictwo – Że-liwo sferoidalne ferrytyczne niskostopowe do zastosowań w podwyższonej tempera-turze; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31

PN-EN 15022-4:2012 Miedź i stopy mie-dzi – Oznaczanie zawartości cyny – Część 4: Średnia zawartość cyny – Metoda pło-mieniowej absorpcyjnej spektrometrii ato-mowej (FAAS); (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31

PN-EN 16117-1:2012 Miedź i stopy miedzi – Oznaczanie zawartości miedzi – Część 1: Elektrolityczne oznaczanie miedzi w materiałach z zawartością miedzi mniej-szą niż 99,85%; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-H-04720-13:1982

45

PN-EN 1371-1:2012 Odlewnictwo – Ba-dania penetracyjne – Część 1: Odlewy wy-konane w formach piaskowych, kokilach i pod niskim ciśnieniem; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-EN 1371-1:2002

PN-EN 1559-3:2012 Odlewnictwo – Wa-runki techniczne dostawy – Część 3: Wy-magania dodatkowe dla odlewów żeliw-nych; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-EN 1559-3:2001

PN-EN ISO 15546:2012 Przemysł naf-towy i gazowniczy – Wiertnicze rury płucz-kowe ze stopu aluminium; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-EN ISO 15546:2009

PN-EN 1172:2012 Miedź i stopy miedzi – Blachy i taśmy dla budownictwa; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-EN 1172:1999

PN-EN 1371-1:2012 Odlewnictwo – Ba-dania penetracyjne – Część 1: Odlewy wy-konane w formach piaskowych, kokilach i pod niskim ciśnieniem; (oryg.)Data publikacji: 2012-01-31Zastępuje: PN-EN 1371-1:2002

PN-EN 1564:2012 Odlewnictwo – Żeliwo sferoidalne austenityczne; (oryg.)Data publikacji: 2012-02-10Zastępuje: PN-EN 1564:2000, PN-EN 1564:2000/A1:2006


46

PN-EN 1370:2012 Odlewnictwo – Bada-nie chropowatości powierzchni za pomocą wzorców wzrokowo-dotykowych; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05Zastępuje: PN-EN 12454:2002, PN-EN 1370:2001

PN-EN 16018:2012 Badania nieniszczą-ce – Terminologia – Terminy stosowane w badaniach ultradźwiękowych z uszere-gowaniem fazowym; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05

PN-EN 1971-1:2012 Miedź i stopy mie-dzi – Określanie wad rur okrągłych bez szwu z miedzi i stopów miedzi za pomocą badania prądami wirowymi – Część 1: Ba-danie z zastosowaniem cewki pomiarowej przelotowej na powierzchni zewnętrznej; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05Zastępuje: PN-EN 1971:2001

PN-EN 1971-2:2012 Miedź i stopy mie-dzi – Określanie wad rur okrągłych bez szwu z miedzi i stopów miedzi za pomocą badania prądami wirowymi – Część 2: Ba-danie z zastosowaniem cewki pomiarowej wewnętrznej na powierzchni wewnętrz-nej; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05

PN-EN 3310:2012 Lotnictwo i kosmo-nautyka – Stop tytanu TI-P64001 (Ti-6Al--4V) – Nieobrobiony cieplnie – Materiał wyjściowy do kucia na odkuwki wyżarza-ne – De < lub = 360 mm; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05

PN-EN ISO 7539-6:2012 Korozja metali i stopów – Badanie korozji naprężeniowej – Część 6: Przygotowanie i stosowanie próbek z przedpęknięciem do badań pod stałym obciążeniem lub stałym odkształ-ceniem; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05Zastępuje: PN-EN ISO 7539-6:2005

PN-EN 1563:2012 Odlewnictwo – Żeli-wo sferoidalne; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05Zastępuje: PN-EN 1563:2000, PN-EN 1563:2000/A1:2004, PN-EN 1563:2000/A2:2006

PN-EN 16090:2012 Miedź i stopy mie-dzi – Określanie średniej wielkości ziarna metodą ultradźwiękową; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05

PN-EN 1971-1:2012 Miedź i stopy mie-dzi – Określanie wad rur okrągłych bez szwu z miedzi i stopów miedzi za pomocą badania prądami wirowymi – Część 1: Ba-danie z zastosowaniem cewki pomiarowej przelotowej na powierzchni zewnętrznej; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05Zastępuje: PN-EN 1971:2001

PN-EN 1971-2:2012 Miedź i stopy mie-dzi – Określanie wad rur okrągłych bez szwu z miedzi i stopów miedzi za pomocą badania prądami wirowymi – Część 2: Ba-danie z zastosowaniem cewki pomiarowej wewnętrznej na powierzchni wewnętrz-nej; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05

PN-EN 1370:2012 Odlewnictwo – Bada-nie chropowatości powierzchni za pomocą wzorców wzrokowo-dotykowych; (oryg.)Data publikacji: 2012-03-05Zastępuje: PN-EN 12454:2002, PN-EN 1370:2001


47

PN-EN 1172:1999 Miedź i stopy miedzi – Blachy i taśmy dla budownictwaData wycofania: 2012-01-31Zastąpiona przez: PN-EN 1172:2012

PN-EN 1371-1:2002 Odlewnictwo – Ba-dania penetracyjne – Część 1: Odlewy wy-konane w formach piaskowych, kokilach i pod niskim ciśnieniemData wycofania: 2012-01-31Zastąpiona przez: PN-EN 1371-1:2012

PN-EN 1559-3:2001 Odlewnictwo – Wa-runki techniczne dostawy – Wymagania dodatkowe dla odlewów żeliwnychData wycofania: 2012-01-31Zastąpiona przez: PN-EN 1559-3:2012

PN-EN 1561:2000 Odlewnictwo – Żeli-wo szareData wycofania: 2012-01-23Zastąpiona przez: PN-EN 1561:2012

PN-EN 12680-3:2005 Odlewnictwo – Badania ultradźwiękowe – Część 3: Odle-wy z żeliwa sferoidalnegoData wycofania: 2012-01-31Zastąpiona przez: PN-EN 12680-3:2012

PN-EN 1564:2000 Odlewnictwo – Że-liwo sferoidalne hartowane z przemianą izotermicznąData wycofania: 2012-02-10Zastąpiona przez: PN-EN 1564:2012

Polskie Normy wycofane w styczniu, lutym i marcu 2012 roku

PN-EN 1564:2000/A1:2006 Odlew-nictwo – Żeliwo sferoidalne hartowane z przemianą izotermiczną (oryg.);Data wycofania: 2012-02-10Zastąpiona przez: PN-EN 1564:2012

PN-EN 1563:2000 Odlewnictwo – Żeli-wo sferoidalneData wycofania: 2012-03-05Zastąpiona przez: PN-EN 1563:2012

PN-EN 1563:2000/A1:2004 Odlewni-ctwo – Żeliwo sferoidalneData wycofania: 2012-03-05Zastąpiona przez: PN-EN 1563:2012

PN-EN 1563:2000/A2:2006 Odlewni-ctwo – Żeliwo sferoidalneData wycofania: 2012-03-05Zastąpiona przez: PN-EN 1563:2012

PN-EN 1971:2001 Miedź i stopy miedzi – Badanie rur prądami wirowymiData wycofania: 2012-03-05Zastąpiona przez: PN-EN 1971-1:2012

PN-EN 12454:2002 Odlewnictwo – Wi-zualne badanie nieciągłości powierzchni – Odlewy ze staliwa wykonane w formach piaskowychData wycofania: 2012-03-05Zastąpiona przez: PN-EN 1370:2012

Opracowanie: Anna Samek-Bugno

Szkolenia-konferencje-seminaria-spotkania

48

Nominacje

Dr hab. inż. Andrzej Baliński profesorem nauk technicznych

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej p. Bronisław Komorowski nadał Andrzejowi Ba-lińskiemu – pracownikowi Instytutu Odlewnictwa w Krakowie – tytuł naukowy profesora nauk technicznych. Uroczystość wręczenia nominacji profesorskich odbyła się 23 stycz-nia 2012 roku, zaś 25 stycznia br. odbyło się spotkanie okolicznościowe w Instytucie Odlewnictwa.


49

Szkolenia-konferencje-seminaria-spotkania

Spotkania

Spotkanie Prezydium Rady Głównej Instytutów Badawczych z Kierowni-ctwem Narodowego Centrum Nauki

W dniu 27 stycznia 2012 r. odbyło się spotkanie Prezydium Rady Głów-nej Instytutów Badawczych z Kierow-nictwem Narodowego Centrum Nau-ki.

Ze strony Prezydium w spotkaniu uczestniczyli: prof. L. Rafalski – prze-wodniczący RG IB, prof. Z. Śmieszek – wiceprzew. RG IB, prof. D. Koradecka – wiceprzew. RG IB oraz dr M. Dasz-kiewicz – sekretarz RG IB. Narodowe Centrum Nauki reprezentował prof. A. Jajszczyk – dyrektor NCN oraz prof. M. Karoński – przew. Rady NCN.


50

Spotkanie sprawozdawcze z Polsko-Niemieckiego Projektu „Kompozyty o osnowie aluminium ze wzmocnieniem tekstylnym typu 3-D (3D-CF-Al--MMC) dla elementów podlegających złożonym obciążeniom w przemy-śle samochodowym i w budownictwie maszyn”

Dnia 2 lutego 2012 roku w Insty-tucie Odlewnictwa odbyło się spotka-nie sprawozdawcze roczne Polsko-Nie-mieckiego projektu pt. „Kompozyty o osnowie aluminium ze wzmocnie-niem tekstylnym typu 3-D (3D-CF-Al--MMC) dla elementów podlegających złożonym obciążeniom w przemyśle samochodowym i w budownictwie ma-szyn”.

W obradach wzięli udział przed-stawiciele:• Technische Universität Dresden,

Faculty of Mechanical Engineering, Institute of Lightweight Structures and Polymer Technology,

• Fraunhofer Institute for Ceramic Technologies and Systems Dres-den,

• Friedrich-Alexander University Er-langen-Nuremberg, Institute of Advanced Materials and Proces-ses,

• Politechniki Warszawskiej, Wydzia-łu Inżynierii Materiałowej,

• Politechniki Śląskiej w Katowicach, Wydziału Inżynierii Materiałowej i Metalurgii,

• Politechniki Wrocławskiej, Wydziału Mechanicznego,

• Instytutu Odlewnictwa.


51

„Oskard Instytutu Odlewnictwa” na aukcji Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy

W dniu 26 stycznia 2012 roku pan Mirosław Kopacz odebrał wylicytowa-ną na aukcji Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy statuetkę „Oskard Instytutu Odlewnictwa”, autorstwa Janu-sza Wątora. Przekazania rzeźby dokonał dyrektor Instytutu Odlewnictwa, prof. dr hab. inż. Jerzy J. Sobczak.


52

Nagrody i wyróżnienia

„Solidna Firma 2011”

„FOSECO Cup”

Stowarzyszenie Chińskich Inżynie-rów Odlewników – Foundry Institution of Chinese Mechanical Engineering Society (FICME) przyznało nagrody za najlepsze artykuły z zakresu odlewnictwa. Do nagrody nominowano 72 ar-tykuły, tylko dwa spośród tej liczby zdo-były Złoty Puchar FOSECO. Jednym z nagrodzonych jest artykuł zatytułowany The Mystery of Molten Metal, autorstwa: dr hab. inż. Natalii Sobczak, prof. dr hab. inż. Jerzego J. Sobczaka, prof. Rajiva Asthany oraz Roberta Purgerta.

Instytut Odlewnictwa otrzymał certyfikat "Solidna Firma 2011" w Pro-gramie Gospodarczo-Konsumenckim pod patronatem przedstawicielstwa Komisji Europejskiej. Tytuł "Solidna Firma 2011" został przyznany Instytutowi Odlewni-ctwa za terminowe regulowanie wszelkich zobowiązań oraz poszanowanie ekologii i praw konsumenckich.

Zdzisław Żółkiewicz, Marek Żółkiewicz

Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków

Z historii odlewnictwa...

WYBRANE POMNIKI PRZEDWOJENNEGO LWOWA

SELECTED MONUMENTS IN PREWAR LVOV

53

Zdjęcia www. Panorama Lwowa

Streszczenie

W artykule przedstawiono historię powstania i powojenne losy najważniejszych odlewanych po-mników Lwowa: pomnika Adama Mickiewicza, Jana III Sobieskiego, Aleksandra Fredry i Kornela Ujej-skiego.

Abstract

The article presents the origins and the post-war history of the most important cast monuments in Lvov, that is, a monument to Adam Mickiewicz, King Jan III Sobieski, Aleksander Fredro and Kornel Ujejski.

Wprowadzenie

Leopolis – Lwów – Lviv – Lwow – Lem-berg – Львів (L'wiw) – Львов (L'wow), to zmie-

niające się nazwy miasta położonego nad rzeką Pełtwią; jedno z głównych miast I i II Rzeczpo-

spolitej, stolica Galicji Wschodniej, obecnie duże miasto Zachodniej Ukrainy

Duże miasto Rzeczypospolitej stoli-ca regionu, położone na jego południowo- wschodnim obszarze stało się punktem styku różnych kultur, która niewidzialnym magnesem przyciągała tu utalentowanych ludzi: architektów, rzeźbiarzy, artystów,

rzemieślników, kupców, działaczy społecz-nych. Przyciągały ich tu nie tylko niezliczo-ne, zadziwiające bogactwa: majestatycz-ne kościoły i cerkwie, przepiękne pałace, ale również wysoki poziom kultury, eduka-cji, bujne życie intelektualne. Mieszkańcy terenów, których stolicą był Lwów nieza-leżnie od nazwiska, pochodzenia, koloru skóry tworzyli historię miasta, rozwijali naukę, budowali pomniki. Tworzyli i rozwi-jali, powoli przechodzący do historii, klimat miasta. Każdy, niezależnie skąd pochodził, z innych terenów Rzeczypospolitej, Europy czy Azji (Włoch, Armenii, Szwajcarii, Fran-cji, Holandii, Niemiec, Grecji, Rusi, Krymu, tułacze ziemi – Żydzi), znajdował dosko-nałe warunki dla swojego rozwoju. Liczne wojny wewnętrzne i zewnętrzne wpływały na losy tego miasta. Lwów dzięki histo-rycznym uwarunkowaniom, swemu poło-żeniu, znalazł się na skrzyżowaniu global-nych wpływów kulturowo-cywilizacyjnych i religijnych. Tu, w wielonarodowym tyglu, przez wieki tworzyły się zasady tolerancji i szacunku do tego co inne.


54

W tej tu rewjicudowności ojczyzny rozmaitych, zdanych przez przyrodę, pobudowanych przez człowieka, czemże się pochwalić zdołasz, miasto jedyne – (...)Poprzez dawny i dzisiejszy Lwów pój-dziemy spacerem,Głośniej od słów skąpych przemawiać będą po drodze obrazki.

Stanisław Wasylewski, Lwów, wydawnictwo Polskie R. Wagner, Poznań, Wrocław 1990

W artykule przedstawiono remini-scencje związane z historią pomników przedwojennego Lwowa. Miasto nie jest już w granicach Polski, nowe władze nie były zainteresowane losami pomników upiększających to miasto, a związanymi z kulturą poprzednich mieszkańców. Część z nich uległo zniszczeniu, inne zostały przeniesione do miast dzisiejszej Polski, a szereg z nich, które pozostały we Lwo-wie, ulegało powolnemu niszczeniu.

Dzisiaj powstają nowe pomniki sła-wiące obecnych mieszkańców tego mia-sta.

Spacerując po starych, zniszczonych ulicach, skwerach i placach Lwowa pozna-jemy lwowskie pomniki, ich historię, po-wikłane losy, spowodowane wydarzeniami historycznymi.

Lwowie my ciebie kornie pozdrawiamyBo losy świata w twych murach się ważą!

Sebastian Fabian Klonowicz, Roxolania, 1584

II Wojna światowa – Losy pomników

Szczególnie II wojna światowa, po-działy terytorialne, roszczenia sowieckie, utrata przez Polskę ziem wschodnich – 40% terytorium II Rzeczypospolitej, spo-wodowało zmniejszenie terytorium Polski o jedną piątą z 388 tys. km2 do 311 tys. km2 oraz olbrzymie straty materialne i lud-nościowe. Zmniejszeniu uległo zaludnie-nie Polski o 2/7 z 34 mln do 25 mln. Wojna spowodowała olbrzymie straty, materialne i ludzkie. Elita tego miasta została wymor-dowana lub wywieziona na „przymusowe wczasy”, z których znaczna część już nie

wróciła. Ziemie znajdujące się przez wie-le wieków w granicach Rzeczypospolitej znalazły się poza nią. Na wschodzie mo-dyfikacja terytorialna pociągnęła za sobą przemieszczenie ludności. Z ziem należą-cych po II wojnie do ZSRR przesiedlono ponad milion Polaków, mieszkańcy mia-sta zostali porozrzucani po całym świecie. Ludność poddawana reperkusjom dzia-łań wojennych, która przesiedlana była w krótkim czasie, często w brutalnych i uciążliwych warunkach, swoje mienie pozostawiała w swoich ojczystych miej-scach. Pozostawały też tam ich wielowie-kowe dokonania pomniki ich działalności.

(Henry Rollet, Zarys dziejów Polski 1939–1984, Znak, Kraków 1994)

Z wielu pomników upiększających miasto pozostały nieliczne: • Kiliński w Parku Stryjskim, • Bartosz Głowacki w Parku Łyczakow-

skim, • Adam Mickiewicz na placu Mariackim.

Po II wojnie światowej Lwów znalazł się poza granicami Polski i dopiero poro-zumienia zawarte pomiędzy rządami Pol-ski i Związku Radzieckiego o zwrocie dóbr kulturalnych pozwoliły ich część przeka-zać Polsce. W 1950 roku przekazano do Polski z Lwowa pomnik Jana III Sobie-skiego, Aleksandra Fredry i Kornela Ujej-skiego. Pomniki te przetrzymywane były w elementach na terenie składnicy w Wilanowie. Następnie podzieliły los lwo-wiaków i zostały przesiedlone do różnych miejsc powojennej Polski: • pomnik Fredry przeniesiono w 1956 r.

na rynek we Wrocławiu, • Ujejskiego do Szczecina, • Sobieskiego w 1965 r. do Gdańska.

Dokąd deportowano Smolkę, Jabło-nowskiego — nie wiadomo (ślad po nich zaginął). Zniknęły z miasta nad Pełtwią, zniszczone w czasach Związku Radzie-ckiego, pomniki — św. Jana z Dukli sprzed kościoła Bernardynów, hetmana Stanisła-wa Jabłonowskiego, namiestnika Galicji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych Cesar-stwa Agenora Gołuchowskiego. Zniszczo-no pomniki walk o Lwów: Pamięci Obroń-


55

ców Lwowa na Persenkówce i koło gmachu Politechniki Lwowskiej, sprofanowano i zniszczono Cmentarz Orląt Lwowskich na Łyczakowie. Gdy w 1971 r. Breżniew przebywał w Polsce z „wizytą przyjaźni”, radzieckie czołgi rozjeżdżały nagrobki i krzyże, niszczyły główny pomnik cmen-tarza — Pomnik Chwały. Strzelano z broni maszynowej do napisu:

"MORTUI SUNT UT LIBERI VIVAMUS" — UMARLI, ABYŚMY ŻYLI WOLNI.

Przy bramie cmentarnej Łuku Trium-falnego Obrońców Lwowa pełniły wartę dwa wielkie kamienne lwy. Lewy trzymał tarczę z herbem Lwowa i napisem: „Za-wsze wierny”, prawy — tarczę z godłem państwa, orłem i napisem: „Tobie, Pol-sko”. Po zniszczeniu cmentarza umiesz-czono lwy (bez powyższych napisów) na rogatkach miasta.

Pomnik Adama Mickiewicza

Lwów przez wiele stuleci miasto I Rzeczypospolitej, po rozbiorach w gra-nicach cesarstwa austro-węgierskiego, stolica Galicji, po I wojnie światowej mia-sto II Rzeczypospolitej, po II miasto zna-lazło się w granicach Socjalistycznej Re-publiki Ukrainy (ZSRR). Od 24 sierpnia 1991 roku Lwów znajduje się w granicach Ukrainy. Zmienne losy miasta wywar-ły niepowtarzalne piętno na mieszkań-cach, ich potrzebach dnia codziennego i duchowego. Stworzono wiele pomników sławiących wydarzenia i ludzi związanych z tym miastem. Z upływem lat wznoszono we Lwowie szereg pomników, zwłaszcza na przełomie XIX i XX wieku. Uwieczniały one królów, mężów stanu, duchownych, pisarzy i komediopisarzy. W 1859 roku we Lwowie pojawia się pierwszy świecki pomnik. Od tego momentu wolne prze-strzenie miasta zaczynają być upiększa-ne, wykorzystywane jako miejsca budo-wy pomników upamiętniających poetów, przedstawicieli władz czy wybitnych dzia-łaczy.

Na placu Mariackim (Mickiewicza) postawiono najpiękniejszy pomnik Lwowa – pomnik Adama Mickiewicza (uważany za najlepszy ze wszystkich, jakie wysta-

wiono poecie w Polsce i za granicą). Po-mnik przetrwał zawieruchy wojenne.

Projekt wzniesienia pomnika wy-szedł z grona członków Towarzystwa Li-terackiego imienia Adama Mickiewicza w 1897 r. Komitet budowy pomnika po-wstał w tym samym roku, a na początku 1898 roku rozpisano konkurs na jego pro-jekt. Założono, że koszt budowy pomnika wynosić będzie 166 tys. koron austria-ckich:• miasto ofiarowało 60 tys. koron, • Sejm Galicyjski – 20 tys.,• pozostałą kwotę zebrano dzięki darom

społeczeństwa. Na posiedzeniach Towarzystwa dys-

kutowano nad kształtem, tworzywem oraz sposobem jego wykonania. Po sze-rokiej dyskusji przyjęto wniosek członka komitetu, Adama Krechowieckiego – po-mnik ma mieć kształt kolumny. Rozpisano konkurs. Nadesłano 28 projektów konkur-sowych. Komisja konkursowa, w której zasiadali między innymi Cyprian Godebski wybrała jednogłośnie projekt Antoniego Sulimy Popiela, przedstawiający postać Mickiewicza u stóp kolumny oraz unoszą-cego się nad nim skrzydlatego geniusza. Kolumnę wieńczył znicz.

Antoni Popiel był absolwentem kra-kowskiej ASP, który swoje umiejętności doskonalił w szkołach Wiednia, Florencji i Berlina. W chwili rozpisania konkursu był pracownikiem Politechniki Lwowskiej, gdzie studentom przekazywał wiedzę z zakresu rysunku. Składając projekt, był już znanym twórcą rzeźb upiększających miejskie budowle. 16 listopada 1899 r. artysta przedstawił ostateczną wersję projektu. Po drugiej wojnie światowej aż do połowy lat dziewięćdziesiątych XX w. władze ZSRR przypisywały autorstwo pomnika Mychajłowi Iwanowyczowi Pa-raszczukowi, urodzonemu w 1878 r. we wsi Warwaryńce koło Tarnopola. Student krakowskiej ASP, uczeń Popiela po otrzy-maniu stypendium wyjechał do Rzymu, mieszkał aż do śmierci w Sofii. W roku 1906 wykonał popiersie Wasyla Stefany-ka, a w 1911 r. – popiersie Stanisława Przybyszewskiego.


56

Zdjęcia www., autor

Rys. 1. Pomnik Mickiewicza – widok przed II wojną światową oraz aktualny

Fig. 1. Monument to Adam Mickiewicz – before World War II and currently

Pomnik ukończono 25 październi-ka 1904 r. w 50. rocznicę śmierci poety. Sama kolumna z napisem ADAM MICKIE-WICZ ważyła 16 ton. Pomnik ma kształt kolumny (21 m wysokości), u stóp kolum-ny postać Mickiewicza wykonana z brązu (3,30 m), nad nią skrzydlaty geniusz, podający poecie wieniec wawrzynu. Pło-mień znicza wieńczącego monument zo-stał pozłocony. Pomnik został usytuowa-ny na Placu Mariackim, w pobliżu figury Matki Boskiej, zwrócony w kierunku ho-telu Europejskiego. Ponieważ teren, na którym zamierzano postawić pomnik cha-rakteryzował się niestabilnością podłoża, spowodowaną przepływająca pod ziemią lwowską rzeką Połtwia, fundamenty po-mnika wykonano metodę Hennebiqua. Wymagało to wbicia specjalnych ośmio-metrowych zbrojonych pali betonowych (trzynastu) w przygotowany wcześniej wykop o głębokości 5 m. Na to położo-no klatkę betonową wypełnioną ziemią i przykryto kolejną płytą betonową. Na tak przygotowanych fundamentach umieszczono kolejne elementy pomnika: stopnie, cokół, kolumnę. Wykonawcami prac byli lwowscy architekci Sosnowski

i Zacharjewicz. Kolumna wykonana została z granitu wydobytego w Baveno pod Me-diolanem, kształt kolumny, obróbka, to-czenie, polerowanie, montaż wykonane zostało w lwowskiej pracowni kamieniar-skiej Schimsera (Wiktoria Schimser – Ły-czakowska 20). Figura przedstawiająca postać Mickiewicza, geniusza oraz pozo-stałe elementy pomnika odlane zostały z brązu w wiedeńskiej firmie prowadzonej przez Czecha Teodora Srpeka. Na froncie pomnika widnieją polskie napisy, a z tyłu kartusz z herbem Rzeczypospolitej. Budo-wę pomnika i opracowanie jego otoczenia zakończono w ciągu dwóch lat.

Uroczyste odsłonięcie pomnika na-stąpiło 30 października 1904 r. Hono-rowym gościem bogatych uroczystości, jakie urządził Lwów z okazji odsłonięcia pomnika, był syn wieszcza – Władysław Mickiewicz. Pomnik przetrwał nieuszko-dzony do dnia dzisiejszego.


57

Zdjęcia www.

Rys. 2. Lwów – pomnik króla Jana III Sobieskiego

Fig. 2. Lvov – monument to King Jan III Sobieski

Pomnik króla Jana III Sobieskiego

W dwusetną rocznicę bitwy pod Wiedniem rada miasta Lwowa podjęła decyzję o uczczeniu tej rocznicy poprzez wystawienie pomnika króla Jana III So-bieskiego, urodzonego na zamku w Ole-sku niedaleko Lwowa. Rada miasta pod-jęła odpowiednią rezolucję, która została odczytana podczas uroczystości odsłonię-cia pomnika.

Pomnik króla jest dziełem lwowskie-go rzeźbiarza Tadeusza Barącza, lwow-skiego Ormianina. Pomnik odsłonięto 20 listopada 1898 r. Odlew pomnika z brą-zu wykonano w wiedeńskiej firmie Artura Kruppa. Praca Barącza przypomina styli-styką wcześniejszy pomnik Sobieskiego w warszawskich Łazienkach z 1787 r. Pod-stawę pomnika wykonała pracownia rzeź-biarska Juliana Markowskiego ze Lwowa.

Pomnik stanął we Lwowie na skwe-rze pomiędzy Wałami Hetmańskimi a ulicą Legionów, w najbardziej reprezentacyj-nym spacerowym ciągu Lwowa. W miej-scu tym stał do 1950 r.

Jedyny król Rzeczypospolitej, po-chodzący z najbliższych okolic Lwowa, posiadający kamienicę we Lwowie i czę-sto odwiedzający to miasto, przedstawio-ny został w narodowym stroju, w żupanie

i kontuszu, na wspiętym rumaku, prze-skakującym obalone działo, kosz faszyno-wy i strzaskaną lawetę. Postać króla była zwrócona twarzą na południowy wschód, skąd najczęściej nadchodziło niebezpie-czeństwo dla Lwowa.

Gdy w lipcu 1944 r. Lwów został ponownie zajęty przez ZSRR, po zdjęciu tablic z pomnika, powstał projekt, by So-bieskiego przerobić na Bohdana Chmielni-ckiego, który nosił strój polskiego szlach-cica, nawet wtedy gdy na czele Kozaków oblegał Lwów. W 1950 r. przekazano go jednak władzom polskim. Przez 16 lat stał w parku w Wilanowie, po czym prze-wieziono go do Gdańska i ustawiono na jednym z głównych placów Starego Mia-sta – Targu Drzewnym. Ponowne odsło-nięcie miało miejsce 26 czerwca 1965 r. Pomnik usytuowano tak, że król zwrócony jest w kierunku zachodnim. Oryginalna tablica z tekstem „Królowi Janowi III mia-sto Lwów” została ukryta i zamontowana dopiero po 1989 roku.

Tablice kartusza wykonanych z brą-zu nigdy nie zamontowano z powrotem na pomniku. Prawdopodobnie zostały za-betonowane w skrzyniach wewnątrz po-mnika. Obecne tablice zostały wykonane w latach dziewięćdziesiątych z piaskowca przez rzeźbiarza Czesława Gajdę, który uprzednio w latach osiemdziesiątych do-konał rekonstrukcji innych części kartu-sza.


58

Zdjęcia www.

Rys. 3. Tekst Aktu Pamiątkowego odczytanego podczas odsłonięcia pomnika króla Jana III Sobieskiego

Fig. 3. The text of the Commemorative Act read out during the unveiling of a statue of King Jan III Sobieski

Pomnik Aleksandra Fredry

Pomnik Aleksandra Fredry: na wyso-kim piaskowym cokole pokrytym z 3 stron inskrypcjami znajduje się odlana z brązu, figura siedzącego poety w czamarze, z ru-lonem papieru i piórem.

Pomnik powstał we Lwowie w 1897 roku według projektu Leonarda Marconie-go, rektora Politechniki Lwowskiej. Ufun-dowany przez Lwowskie Koło Literacko--Artystyczne.

Do zakończenia II wojny światowej zlokalizowany był na Placu Akademickim. Po II wojnie światowej wywieziony ze Lwowa, przeniesiony do Wilanowa, a na-stępnie do Wrocławia, gdzie 15 lipca 1956 roku, w 80. rocznicę śmierci pisarza, zo-stał ponownie odsłonięty.

Stanął w południowej części Rynku, w miejscu pomnika króla Fryderyka Wil-helma III.

(źródło: Encyklopedia Wrocławia)

Uroczystość postawienia pomnika Aleksandra Fredry na wrocławskim Rynku odbyła się 15 lipca 1956 roku. Ówczesne władze komunistyczne robiły wszystko, by zatrzeć wszelkie ślady jego lwowskiego rodowodu. Nie można było bowiem wów-czas mówić otwarcie, że Lwów i Kresy to Polska. Na pomniku pojawił się więc nie-prawdziwy napis głoszący, że monument „W 80. rocznicę śmierci Aleksandra Fredry wzniesiono we Wrocławiu 15 lipca 1956 r.". Nie wspomniano więc słowem, że pomnik powstał we Lwowie, a po II wojnie świa-towej został przeniesiony do Wilanowa, a następnie do Wrocławia.

Dopiero niedawno, dzięki staraniom Tadeusza Szczyrbaka z Fundacji Polskie Gniazdo, udało się umieścić na podstawie pomnika napis mówiący o jego prawdzi-wym pochodzeniu. 6 lipca 2001 r. Rada Miejska Wrocławia na jego wniosek wyra-ziła zgodę na umieszczenie nowej tablicy z inskrypcją w brzmieniu, którą zapropo-nował pan Szczyrbak:


59

Zdjęcia www.

Rys. 4. Pomnik Aleksandra Fredry (a – Lwów, b – Wrocław – lata 50. XX w., c – aktualnie)

Fig. 4. Monument to Aleksander Fredro (a – Lvov, b – Wroclaw – 50s of the past century, c – currently)

a)

b)

c)

„Wzniesiony we Lwowie w 1897 r., autor-stwa Leonarda Marconiego i przeniesiony do Wrocławia w 1956 r." wraz z przed-wojennym herbem Lwowa. Ceremonia uroczystego odsłonięcia tej tablicy miała miejsce 18 czerwca 2002 r. przy okazji 209. rocznicy urodzin wielkiego komedio-pisarza.


60

Zdjęcia www.

Rys. 5. Popiersie Kornela Ujejskiego: a) – Lwów, b) – Szczecin

Fig. 5. Bust of Kornel Ujejski: a) – Lvov, b) – Szczecin

a)

b)

Popiersie Kornela Ujejskiego

Kornel Ujejski – poeta, publicysta społeczny, liryk i wizjoner tragedii polskiej – urodził się 12 września 1823 r. w Bere-mianach na Podolu. Pochodził z zamożnej rodziny szlacheckiej, która w roku 1839 roku przeprowadziła się w okolice Lwowa.

Zmarł 19 września 1897 roku w Pa-włowie koło Lwowa w posiadłości młod-szego syna Romana. Pogrzeb odbył się 21 września i był prawdziwą manifestacją uczuć w uznaniu Jego zasług dla Narodu i Kraju. Wkrótce po pogrzebie Kornela Ujejskiego powołano społeczny komitet budowy pomnika, na którego czele stanął prezydent Lwowa Godzimir Małachowski. Projektantem pomnika był Antoni Popiel, artysta rzeźbiarz, wykonawca kilku zna-czących w tym czasie pomników (Adama Mickiewicza we Lwowie i w Krynicy).

Odsłonięcie pomnika nastąpiło 8 grudnia 1901 r. W uroczystości, której nadano niezwykle podniosły charakter, wzięli udział m.in. synowie poety, dele-gacje władz krajowych i samorządowych, liczne delegacje z całego kraju, a także ogromne tłumy mieszkańców. Pomnik stanął na skwerze przy ul. Akademickiej przed Kasynem Miejskim zwanym Miesz-czańskim. Na frontowej ścianie marmu-rowego cokołu, ważącego 1,5 t, widnieje lira spętana łańcuchem i otwarta księga „Chorał” opowiadająca o powstaniu gali-

cyjskich chłopów w 1846 r. Popiersie Kor-nela Ujejskiego o masie 600 kg wykonane jest z brązu.

Na tylnej ścianie cokołu przesłanie do Polaków:

Narodzie mój – bądź szczęśliwyW 1944 roku (po zajęciu Lwowa

przez Związek Radziecki) pomnik został usunięty. W 1950 roku po porozumieniu pomiędzy rządami PRL i Związku Radzie-ckiego przekazano Polsce, poprzez przej-ście graniczne Żurawica–Medyka pomniki: Jana III Sobieskiego, Aleksandra Fredry i Kornela Ujejskiego. Przetrzymywane były w elementach na terenie składnicy w Wilanowie. Pomnik Kornela Ujejskiego do Szczecina został przywieziony 27 li-stopada 1956 roku, ustawiono go na na placu Zwycięstwa przed Bramą Portową, naprzeciw Bramy Królewskiej z inskryp-cjami ku czci króla Prus, gdzie stał 50 lat w zapomnieniu. Nie było przy tym żad-nych uroczystości.

Do tej pory na pomniku jest ułamana karta „Chorału”. W miejscu usytuowania pomnika w latach 1912–1945 stał pawilon informacji. Dopiero 9 grudnia 2006 roku staraniem parafii pw. św. Jana Chrzcicie-la i Katolickiego Stowarzyszenie „Civitas Christiana” oraz Komitetu Organizacyjne-go Rodziny Ujejskich nastąpiło uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika.


61

Literatura

1. Jurij Biriulow: Rzeźba lwowska od po-łowy XVIII w. do 1939 roku, Warszawa 2007, s. 45, 76–80.

2. Encyklopedia Wrocławia, red. Jan Ha-rasimowicz, wyd. 3, Wrocław 2006.

3. Janicki: Ni ma jak Lwow. Krotki Prze-wodnik po Lwowie, Warszawa 1990.

4. F. Klonowic: Roxolania (Roksolania, czyli ziemie Czerwonej Rusi), 1584, (Warszawa 1996)

5. Lipiński: Wśrod lwowskich Orląt, War-szawa 1992.

6. ЛьBOB – ЛьBIB – Lwow, Moscow (ok. 1969).

7. Lwów – centrum Europy. Ilustrowany przewodnik, Wrocław 2006, s. 31, 87, 266, 273.

8. Kornel Makuszyński: Uśmiech Lwowa, Kraków 1989.

9. Aleksander Medyński: Lwow. Ilustro-wany Przewodnik dla zwiedzających miasto, Lwow 1937, wyd. 3, Warsza-wa 1990.

10. Dziennik, Nr 222 (2935), z dn. 22–23 września 2007.

11. Nie ma jak Lwow – śpiewnik lwow-ski do 1939 roku, wybór i oprac. Ja-nusz Wasylkowski, Warszawa 1990.

12. Памятники архитектуры и градостроительства УССР, Киев 1985, t. 3, с. 153.

13. Jerzy Petrus: Pomnik Kornela Ujej-skiego. Między Lwowem a Szczecinem, Kraków 2007.

14. Piosenki lwowskiej ulicy, oprac. Ja-nusz Wasylkowski, Wrocław 1987.

15. Renowacje i zabytki, 2006, Nr 3 (19).

16. Henry Rollet: Zarys dziejów Polski 1939–1984, Kraków 1994.

17. Aleksander Srebrakowski: Kolum-na Mickiewicza we Lwowie, Spotkania z Zabytkami, 1992, nr 5, s. 18–20.

18. Mapян Ивaнoвич Швед: ЛьBIB – ЛьBOB – Lwow – Lviv, Lwow 1977.

19. Stanisław Wasylewski: Lwow, Po-znań–Wrocław 1990.

20. Jerzy Wittlin: Mój Lwów, Warszawa 1991.

21. www.lwow.com/pomniki/kolumna.htm (Danuta B. Łomaczewska Lwow-ski pomnik Adama Mickiewicza)

22. www.lwow.com.pl/pomniki23. w w w. l v i v c e n t e r. o r g / p l / u i d /

picturee,www.lwow.home.pl/pomniki/pomniki.htm

24. www.pl.wikipedia.org/wiki/pomnik kr, autor

25. w w w . g d a n s k . f o t o p o l s k a .eu/118935, www.pl.wikipedia.org/wiki/pomnik kr

26. wikisource.org/wiki/akt erekcyjny pomnika krola Jana III Sobieskiego

27. ht tp://wroc lawzwyboru.b lox.pl/2006/06/Pomnik-Aleksandra--Fredry.html

28. http://www.lwow.com.pl/pomniki/fredro.html, http://www.lwow.

29. com.pl/pomniki/fredro.html http://www.lvivcenter.org/pl/

30. uid/picture/?pictureid=1881&dest=printer

31. http://www.lwow.com.pl/pomniki/ujejski.html http://pl.wikipedia.

32. o r g / w i k i / P o m n i k _ Ko r n e l a _Ujejskiego_w_Szczecinie

33. http://pl.wikipedia.org/wiki/Kor-nel_Ujejski

34. http://www.lvivcenter.org/pl/uid/picture/?pictureid=1573

35. http://www.kochamszczecin.com/pomnikku.html

36. http://genealogia.okiem.pl/forum/viewtopic.php?t=5173

37. http://www.lwow.com.pl/pomniki/pomniki.html

38. www.livecenter.org.pl39. www.e-przewodnik.pl/przewodnik-

-nowy-145-rozdzial1594 www.40. http:// ja.gram.pl/b log_wpis.

asp?id=109022&n=5441. ht tp://p l .wik iped ia.org/wik i /

Wikipedia:T%C5%82umaczenie_mie-si-%C4%85ca/Lw%C3%B3

42. http://e-przewodniki.pl/przewod-nik-nowy-145-rozdzial-1594.html


62

43. pl.wikipedia.org/wiki/Encyklope-dia_Wrocławia

44. http://www.lwow.com.pl/pomniki/fredro.html

45. http://www.lwow.com.pl/pomniki/fredro.html

46. http://www.lvivcenter.org/pl/uid/picture/?pictureid=1881&dest=printer

Rys. 1. Pomnik Adama Mickiewicza, wi-dok przed II wojną światową oraz obec-ny [za: Internet, www.lwow.com.pl/pominki,lvivcenter.org/pl/uid/picturee, www.lwow.home.pl/pomniki/pomniki.htm, www.pl.wikipedia.org/wiki/pomnik]

Rys. 2. Pomnik krola Jana III Sobieskiego [za: Internet, www.lwow.com.pl/pomni-ki, www.gdansk.fotopolska.eu/118935, www. pl.wikipedia.org/wiki/pomnik]

Rys. 3. Tekst rezolucji rady miasta Lwowa, odczytany podczas uroczystości odsłonię-cia pomnika króla Jana III Sobieskiego [za: Internet, www.wikisource.org/wiki/akterekcyjny...].

Rys. 4. Pomniki Aleksandra Fredry: a) we Lwowie, b) we Wrocławiu, lata 50. XX w., c) pomnik obecnie [za: Internet, http:/wroclawzwyboru.blox.pl/2006/06/Pomnik-Aleksandra-Fredry.html].

Rys. 5. Popiersia Kornela Ujejskiego: a) we Lwowie, b) w Szczecinie [za: Inter-net, http://www.lwow.com.pl/pominik/ujejski.html, http://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Kornela_Ujejskiego_w_Szcze-cinie; http://pl.wikipedia.org/wiki/Kor-nel_Ujejski; http://www.lvivcenter.org/pl/uid/picture/?pictureid=1573; http://www.kochamszczecin.com/pomnikku.html; http://genealogia.okiem.pl/forum/viewtopic.php?t=5173].

Wydawnictwa Instytutu Odlewnictwa

Publikacje

63

Praca zbiorowa pod red. Andrzeja Balińskiego: Raport 2011

W publikacji zamieszczono infor-macje za rok 2011, dotyczące: struktury i organizacji Instytutu Odlewnictwa, stanu zatrudnienia, systemu zarządzania jakoś-cią, realizowanego programu naukowego, badawczego i usługowego, a także infor-macje o uzyskanych patentach, nagrodach i wyróżnieniach oraz szkoleniach. Przed-stawiono działalność wydawniczą, certy-fikacyjną i normalizacyjną. Zamieszczono również wykaz publikacji pracowników Instytutu. Raport z działalności Instytutu jest opracowywany corocznie począwszy od roku 2008, kiedy ukazał się Raport za lata 2006-2007.

ISBN 978-83-88770-77-7

Jerzy J. Sobczak: Casting in the development of civilization

”(...) This is an excellent brief his-tory of the development of casting art and practice until the amazing present days. Very valuable is going back in time to the Chinese skill of making castings and part-ly also to the Hindu (Indian) experience, previously almost unknown in European studies and descriptions. Attention also deserves reference to some genuine solutions designed by the Foundry Research Institute in Cracow, emphasizing in this way the role and im-portance of this institution in skilful adap-tation of the international achievements, submitting also own proposals of inven-tions which, although forming only a part of the world development, are still a valu-

ISBN 978-83-88770-75-3


64

Niniejsza publikacja w wersji anglo- i polskojęzycznej zawiera definicje podsta-wowych pojęć stosowanych w dziedzinie metalowych materiałów kompozytowych oraz indeksy tych pojęć. Zaprezentowane definicje nie mają charakteru terminologii encyklopedycznych, stricte naukowych, a służą nakreśleniu znaczeń i sprecyzo-waniu zakresu ich stosowania, z użyciem terminologii ogólnie i powszechnie stoso-wanej względem metalowych materiałów kompozytowych. Wydawnictwo objęte patronatem Komisji Kompozytów Odlewa-nych Światowej Organizacji Odlewniczej oraz Sekcji Kompozytów Komitetu Nauki o Materiałach Polskiej Akademii Nauk.

This publication written is the Eng-lish and Polish language contains defini-tions of basic terms used in the field of metal matrix composite materials and in-dexes of these concepts. The presented definitions are not of an encyclopedic and strictly scientific character, but serve to outline the meaning and clarify the scope of use, when based on the terminology com-monly and generally adopted in the field of metal matrix composites. The publication was issued under the auspices of the Com-mission on Cast Composites of the World Foundry Organization and the Composite Materials Section, Committee on Materials Science, Polish Academy of Sciences.

ISBN 978-83-88770-74-6

Jerzy J. Sobczak, Rajiv Asthana, Bob Coleman, Robert M. Purgert: Vademe-cum of cast metal matrix composite materials – a set of basic concepts/ Vademecum odlewanych metalowych materiałów kompozytowych – zbiór podstawowych pojęć

able contribution to innovativeness in this branch of industry. Rich graphics illustrates progress made over centuries in the manufactur-ing process known under the name of the casting technique. The author should be congratulated for his profound and excel-lent knowledge of the subject and rich erudition, the more that the subject has been presented in a very short and con-cise form. Certainly this is an outstanding publication..."

(Excerpt from a review written by Prof. Zbigniew Górny)

odlewnictwo wspÓŁczesne – polska i Świat 1/2012 · odlewnictwo współczesne 4 czystość...

Documents