obrazkowy test zawodów bbt kapitał kariery martin achtnich
DESCRIPTION
Darmowa publikacja dotycząca rynku kariery i jej diagnozy z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi wspierających jej rozwój.TRANSCRIPT
?
Obrazkowy Test Zawodów BBT
Wykorzystanie metody w poradnictwie zawodowym i planowaniu kariery. Wprowadzenie
Martin Achtnich
Martin Achtnich
BBTWykorzystanie metody
w poradnictwie zawodowym i planowaniu kariery
Wprowadzenie
Obrazkowy Test ZawodówObrazkowy Test Zawodów
T umaczenie: Edward WieczorekRedakcja techniczna: Henryk JarosiewiczProjekt ok adki i sk ad: Andrzej DulibaFotogra e: Roman Wieczorek
Rozdzia pt. „Przeprowadzenie testu z wykorzystaniem programu komputerowego“ zosta dodany przez redaktora polskiego.
Tytu orygina u:Der Berufsbilder-TestSeine Anwendung In der Berufs- und Laufbahnberatung – eine Einf hrung1987 Verlag Hans HuberBern Stuttgart Toronto
© Prawa do wydania polskiego Henryk JarosiewiczWydawca: Kapita Kariery Spó ka z o.o.Wroc aw 2014
ISBN 978-83-938730-0-5
Spis tre ci
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 I. Wst p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 II. Instrukcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 III. Osiem potrzeb wszystkich istot ludzkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Czynnik W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Czynnik K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Czynnik S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Czynnik Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Czynnik V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Czynnik G . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Czynnik M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Czynnik O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 IV. Znaczenie potrzeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 V. Zale no mi dzy wymaganiami zawodowymi a potrzeb . . . . . . . . . . . . . 17 VI. Znajomo zawodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Czynnik K (si a zyczna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Czynnik V (inteligencja, rozum) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 VII. Tablica czynników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 VIII. Zawód i jego czynniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 IX. Konstrukcja testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 X. Sposób przeprowadzenia testu z zasi gaj cym porady . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Przeprowadzanie testu metod „papier i o ówek” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Przeprowadzenie testu z wykorzystaniem programu komputerowego . 30 XI. Interpretacja testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 XII. Porada zawodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 XIII. Przyk ady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Verena, 17-letnia licealistka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Karol, ucze szko y podstawowej, 15 lat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Pani R., ksi garka, lat 44 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Piotr, 19-letni licealista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 XIV. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
„Jeste my niczym – to czego szukamy jest wszystkim!“
Zdanie to napisa Leopold Szondi jako dedykacj w osobi-stym egzemplarzu Autora, kiedy ksi ka ukaza a si po nie-miecku w 1979 roku, w wydawnictwie Hans Huber Verlag, Bern Stuttgart Wien.
Martin Achtnich, czerpi c ze skarbca bogatego do wiad-czenia swojej dzia alno ci jako doradca zawodowy, stworzy metod do wyja niania sk onno ci zawodowych, która spraw-dza si w praktyce od ponad trzydziestu lat.
Test, pocz tkowo zamierzony dla m odzie y w poradnic-twie zawodowym, jest dzisiaj cenn pomoc w poradnictwie zawodowym dla doros ych, np. w sytuacjach reorientacji za-wodowej. Obrazkowy Test Zawodów mo e by równie zasto-sowany w rekrutacji personelu, w ekspertyzach jak i w pracy psychoterapeutycznej, w doradztwie ma e skim i rodzin-nym.
Obrazkowy Test Zawodów daje doradcom zawodowym i psychologom instrument, który uwzgl dnia – poza j zykiem – dodatkowe sfery postrzegania. Obrazki dzia aj w sposób bezpo redni, pozwalaj na lu n sytuacj testow , przema-wiaj do klientów skr powanych i niewprawnych w sposobie wyra ania si . Mog by zastosowane w pracy z osobami ob-coj zycznymi.
Klucz do gruntowych i d ugotrwa ych rezultatów w pro-cesie decyzyjnym le y nie tylko w wyborze pojedynczych ob-razków, ale przede wszystkim w stosowanej w te cie technice skojarzeniowej badaj cej motywy wyboru obrazków.
Tym mo na t umaczy du e rozpowszechnienie i uznanie, które test, poza Szwajcari , zdoby na ca ym wiecie. W roku
Obrazkowy Test Zawodów BBT
5
PRZEDMOWA
1986, w wydawnictwie Editest w Brukseli, ukaza a si wer-sja francuska ksi ki. Dzi ki temu test rozpowszechni si na ca ym obszarze frankofo skim. W roku 1991 ksi ka zo-sta a przet umaczona na j zyk brazylijsko-portugalski. Na podstawie socjokulturalnych bada Uniwersytetu São Pãolo Riberão Preto (Brazylia) wydano w 2001 i 2006 roku dwie se-rie testowe BBT-Br, które odnosz si do brazylijskiej prak-tyki. W 2010 roku ukaza o si polskie t umaczenie ksi ki, za rosyjska wersja jest planowana na 2011.
Ten krótki zarys pokazuje, e zacytowane na wst pie zda-nie Leopolda Szondiego dotyczy nie tylko szerokiej psycho-logicznej dzia alno ci doradczej, ale równie ywego rozwoju samej metody Obrazkowego Testu Zawodów.
(Ze Wst pu do ksi ki M. Achtnicha: „BBT Obrazkowy Test Zawodów”. Wroc aw 2010)
Obrazkowy Test Zawodów BBT
6
PRZEDMOWA
I. Wst p Obrazkowy Test Zawodów (BBT) zosta opracowany przez
autora jako projekcyjna metoda diagnozy sk onno ci zawo-dowych do stosowania przez doradców zawodowych w porad-nictwie zawodowym i planowaniu kariery.
Test sk ada si z dwóch serii fotogra i, ka da po 112 sztuk, przedstawiaj cych czynne za-wodowo kobiety i m czyzn w trakcie wykonywania przez nich pracy. Przedstawiane s one osobom badanym. Mo -liwe s trzy rodzaje odpowie-dzi: wybory pozytywne, ne-gatywne i brak orientacji. Wybory te okre laj sk onno-ci badanej osoby do okre lo-
nych relacji zawodowych.Celem testu jest uchwycenie optymalnej relacji osoby do
wiata zawodowego i do przedstawionych na obrazkach czyn-no ci. Nie chodzi przy tym o ustalenie preferencji okre lo-nych zawodów; nie jest wi c wa na znajomo nazw przed-stwionych zawodów ani ich rozpoznanie.
Istotnym elementem diagnozy sk onno ci zawodowych metod BBT jest te rozmowa na temat dokonanych wybo-rów; test przyczynia si do podniesienia samowiedzy klienta i na ukierunkowanie jego zainteresowa zawodowych.
Okre lona w badaniu struktura sk onno ci zawodowych pozwala na rozpoznanie charakteru zawodowego i przewidy-wanie optymalnego stylu aktywno ci na rynku pracy.
Obrazkowy Test
Zawodów BBT
7
Obrazkowy Test Zawodów BBT
8
II. InstrukcjaOdpowiednia wersja testu (kobieca b d m ska) jest przedstawiona osobie
testowanej, która otrzymuje nast puj c instrukcj :
S to obrazki ludzi, którzy wykonuj ró nego rodzaju prace. Powinie-ne je u o y wed ug: „tak” – „nie” – „oboj tne” lub „niezdecydowane”
W tym samym czasie k adziemy kartoniki +, – i 0.
Je eli jaka czynno podoba Ci si cho troch , k adziesz obrazek na „+” (tak); je eli ona Ci si w ogóle nie podoba, k adziesz go na „–” (nie); je eli si wahasz lub gdy to zaj cie jest Ci oboj tne, k adziesz obrazek na „ rodku” („0”). Wybieraj niezale nie od swoich zdolno-ci, kieruj c si jedynie swoimi sk onno ci i zainteresowaniami. K a-
dziesz równie na „+” obrazki z czynno ciami, które Ci interesuj , nawet je li my lisz, e nie móg by wykonywa tego zawodu, lecz je-li co Ci si w nich podoba.
Wybierasz wi c jedynie wed ug Twoich odczu
B dn instrukcj by oby powiedzie : „Wyszukaj wszystkie zawody, które Ci si podobaj ”. W ten sposób osoba szukaj ca porady by aby skonfrontowa-na bezpo rednio z pytaniem o zawód.
Zasi gaj cymi porady mog by m odzi lub doro li, którzy chcieliby g biej zapozna si ze swoimi sk onno ciami i mo liwo ciami. Doro li s cz sto nie-pewni gdy czuj si zmuszeni do podj cia nowego zaj cia. Dotyczy to kobiet, których sytuacja yciowa zmusza do podj cia pracy zarobkowej, lub które nie odczuwaj zadowolenia z dotychczasowego zawodu. M czy ni przychodz na konsultacj ukierunkowania zawodowego, poniewa stracili zatrudnienie lub nie mog wi cej wykonywa swojego poprzedniego zawodu w wyniku wypad-ku lub choroby. Mog równie czu , e maj jakie inne talenty od tych, które wykorzystuj w zawodzie, a które mogliby rozwin i wykorzysta .
Fotogra e nie zosta y wybrane wed ug poszczególnych grup zawodowych (jak np. zawody rolnicze, przemys u mechanicznego, budownictwa, itp.), lecz wed ug zasady psychologicznej nawi zuj cej do koncepcji Leopolda Szondie-go. Jako zasad klasy kacji przyj em 8 czynników Szondiego i wykorzysta em je jako sk onno ci ród owe z punktu widzenia psychologii pracy. Te czynniki, lub podstawowe sk onno ci, odpowiadaj uniwersalnym potrzebom ludzkim.
Odpowiednia wersja testu (kobieca b d m ska) jest przedstawiona osobie testowanej, która otrzymuje nast puj c instrukcj :testowanej, która otrzymuje nast puj c instrukcj :testowanej, która otrzymuje nast puj c instrukcj :
S to obrazki ludzi, którzy wykonuj ró nego rodzaju prace. Powinie-S to obrazki ludzi, którzy wykonuj ró nego rodzaju prace. Powinie-ne je u o y wed ug: „tak” – „nie” – „oboj tne” lub „niezdecydowane”ne je u o y wed ug: „tak” – „nie” – „oboj tne” lub „niezdecydowane”
W tym samym czasie k adziemy kartoniki +, – i 0.W tym samym czasie k adziemy kartoniki +, – i 0.
Je eli jaka czynno podoba Ci si cho troch , k adziesz obrazekJe eli jaka czynno podoba Ci si cho troch , k adziesz obrazekna „+” (tak); je eli ona Ci si w ogóle nie podoba, k adziesz go na „–na „+” (tak); je eli ona Ci si w ogóle nie podoba, k adziesz go na „–””(nie); je eli si wahasz lub gdy to zaj cie jest Ci oboj tne, k adzies(nie); je eli si wahasz lub gdy to zaj cie jest Ci oboj tne, k adzieszzobrazek na „ rodku” („0”). Wybieraj niezale nie od swoich zdolno-obrazek na „ rodku” („0”). Wybieraj niezale nie od swoich zdolno-ci, kieruj c si jedynie swoimi sk onno ci i zainteresowaniami. K a-ci, kieruj c si jedynie swoimi sk onno ci i zainteresowaniami. K a-
dziesz równie na „+” obrazki z czynno ciami, które Ci interesuj , dziesz równie na „+” obrazki z czynno ciami, które Ci interesuj ,nawet je li my lisz, e nie móg by wykonywa tego zawodu, lecz je-nawet je li my lisz, e nie móg by wykonywa tego zawodu, lecz je-li co Ci si w nich podoba.li co Ci si w nich podoba.
Wybierasz wi c jedynie wed ug Twoich odczuWybierasz wi c jedynie wed ug Twoich odczu
III. Osiem potrzeb wszystkich istot ludzkich
Czynnik WPotrzeba czu o ci, zainteresowanie tym, co cie-lesne, delikatne, ciep e, co jest ród em przy-jemnych dozna . Potrzeba dotykania i ma-cania. Pragnienie przyjmowania i dawania: sk onno do oddawania si i do przyjmowania. Nazwali my t potrzeb kobieco ci i czu o-ci , wiedz c, e ta potrzeba wyst puje rów-
nie u ka dej osoby p ci m skiej i nawet powin-na istnie .
Czynnik KPotrzeba wykorzystania w asnej si y zycznej i jej wypróbowania. Przyjemno przezwyci -ania oporu przez bycie „twardym”, wola prze-
ciwstawienia si i pot ga (si a) uderzenia. Dzia anie zyczne przynosi dobre samopoczu-cie zyczne, a panowanie nad przeszkodami zwi ksza zaufanie do siebie. Dochodzenie do celu pomimo przeszkody rodzi uczucie potwier-dzenia swojego „ja”, zwyci stwa.
9
CzynnikCzynnik WW
CzynnikCzynnik KK
10
Czynnik SUkierunkowanie socjalne, z dwoma dyspo-zycjami:
SH Dyspozycja do pomagania, potrzeba czy-nienia dobra, potrzeba zycznego bycia z bli-skimi, z bli nimi, ze zwierz tami i ro linami. Zainteresowanie odnosi si do wzrostu, ewolu-cji i rozkwitu wszystkiego, co ywe.
SE Energia, energia wewn trzna, psychicz-na i zainteresowanie energi zewn trzn we wszech wiecie.
Jako energia wewn trzna to odwaga, pop d do dzia ania i potrzeba ruchu, potrzeba zmiany miejsca i ró norodno ci, zaaferowanego dzia-ania, potrzeba niezale no ci, potrzeba wolno-ci i wola bronienia si przed ograniczeniami
i opiek , mog c doprowadzi do wybuchów w ciek o ci i z o ci. Poszukiwane s napi cie, biegunowo , zdziwienie, przygoda i ryzyko.
Zainteresowanie energi zewn trzn manife-stuje si ukierunkowaniem na wszystko, co si porusza, wszystko, co znajduje si w biegu y-cia, wszystko, co ma przejaw dynamiczny ( y-wio owy). Mo e to dotyczy ruchów silników, mody kacji natury lub rozwoju ekonomiczne-go i politycznego. Jest to potrzeba powodowa-nia takich stanów i destrukcji wszystkiego, co mo e by trwa e i niezmienne.
CzynnikCzynnik SS
Czynnik ZPotrzeba pokazywania: pokazywa i widzie , patrze .
Pokazywa :Cz owiek mo e si pokazywa , lub pokazywa swoje dzie o i, przez to, by akceptowanym, rozpoznawanym i uznanym przez innych ludzi. Wszystko, co mo e by podziwiane, oboj tnie gdzie i wszystko, co mo e zadziwia , wszystko, co mo e by widziane, us yszane lub zrobione, co – na koniec – mo e by zaproponowane.Potrzeba pokazywania si przejawia si w po-p dzie przedstawiania. Cz owiek mo e sobie nada ekspresj , wyrazisto . Gdy nie mo e si pokaza , lub pokazywa swego dzie a, to mo e pokazywa dzie a bliskich i przedstawia je, eksponowa .
Widzie , patrze :Czego to cz owiek nie lubi by widzie ; teatr, wystawa, demonstracje, telewizja... Lubimy widzie pi kne rzeczy, mamy smak pi kna, potrzeb estetyczn i reagujemy sprzeciwem na to, co pi kne nie jest.Potrzeba pokazywania i smak pi kna spe nia równie istotn rol w relacji mi dzy p ciami, mi dzy partnerami.
11
III.
Osi
em p
otrz
eb
wsz
ystk
ich
isto
t lud
zkic
h
CzynnikCzynnik ZZ
IIIII.I.
O Osisi
emem p p
ototrzrz
ebebw
sw
szyzy
ststkiki
chchisis
totot t l
uludzdz
kikichch
Czynnik VInteligencja, rozum. Cz owiek ma potrzeb zrozumienia wia-ta, potrzeb jasno ci intelektualnej, ma potrzeb poznania. Pro-ces intelektualny:
• rozpoczyna si z dok adn percepcj rzeczy;• okre la rzeczy, nadaje im nazw i buduje poj cia;• liczy, mierzy, poddaje próbie, os dza, ocenia rzeczy;• szereguje je, buduje kategorie, klasy;• wprowadza je do zale no ci logicznych i wprowadza regu y;• dochodzi do abstrakcji, do wniosku.Ta potrzeba jest u podstawy woli poznania i zrozumie-nia. Jest koniecznym warunkiem dla naszej orientacji w wiecie. Jest niezb dna dla wszelkiego kszta cenia zawodowego. Gdy brakuje inteligencji, b dzie bardzo trudno doj do uko czenia szko y. Jest wszak e oczy-
wiste, e dla pewnych zawodów czynnik V b dzie istotny, b dzie mia wi ksze znaczenie, ani eli dla innych.
Czynnik GDuch. Potrzeba praktykowania dzia alno ci duchowej i twórczej. W „ego“ znajdujemy kreatywno , ród o twórczo ci. Podmiot zajmuje si tym, czego nie ma, lub jeszcze nie jest rzeczywiste; tym, co jest nieznane, nie wiadome, przysz e, skryte, tym, któ-re jest do odkrycia, i ideami. Funkcjami duchowymi s : intuicja,
przeczucie, wiara, fantazja twórcza, natchnienie, idea. Cz owiek duchowy jest kim , kto szuka sensu, zwi z-ków, m dro ci i prawdy schowanej najg biej. Duch przekracza granice rzeczywisto ci, w wymiarze po-ziomym – transgresja i pionowym – transcendencja.Rozum (V) ogranicza, wyznacza granice, realizuje, konkretyzuje. Rozum staje si sterylny bez duszy, lecz bez rozumu duch (wola: G) pozostaje w „prze-strzeni urojonej”. Cz owiek duchowy „s yszy” cza-sami wewn trzny g os, czuje si wtedy przymuszo-ny by i za tym g osem, za t misj i jej wierzy.
12
III.
Osi
em p
otrz
eb
wsz
ystk
ich
isto
t lud
zkic
hCzynnikCzynnik VV
CzynnikCzynnik GGG
III.
Osi
em p
otrz
eb
wsz
ystk
ich
isto
t lud
zkic
h
13
Czynnik MMateria, substancja: konkret, to, co namacalne, daj ce si poj (uchwytne).Cz owiek ma potrzeb chwyta rzeczy, przytrzymywa je i stwierdzi w ten sposób do wiadczalnie wiat zewn trzny.Odchody s dla cz owieka pierwsz substancj do wiadczan w czasie wydalania i pierwsz „produkcj ”. Poprzez trening czysto ci dziecko do wiadcza zale no ci od innych, która b dzie fundamentalna dla jego przysz ego rozwoju.Wydalanie czy si z pierwsz prób wp ywu woli na naturalne pro-cesy, a odchody s dla cz owieka pierwsz do wiadczan substancj i pierwsz „produkcj ”. Z drugiej strony, poprzez trening czysto-ci dziecko do wiadcza zale no ci od woli innych osób.
Kompromis, który ukszta tuje si w fazie analnej ma wp yw na ca e pó niejsze ycie. Oto niektóre przejawy:• Wytworzy „dzie o”, realizacj , „zrobi ”. Produk-
tywno – lub sprzeciw i duma wyra aj ca si w tym, by „nie chcie zrobi ”.
• Odchody s wydalone lub przytrzywane. Ta zdol-no c wp ywu przejawia si pó niej jako: chcie „mie ” i móc „dawa ”, jako: posiada i straci . Wykszta ca si te sk onno do posiadania i do kolekcjonowania.
• Odchody mog by obmacywane: rozwija si wra -liwo dla materii, naturalno ci; w szerszym sensie jest to sto-sunek do ziemi, do tego, co „ziemskie”, do gruntu i do gleby. By „ugruntowanym”, w sensie angielskiego „grounded”.
• Odchody s okre lane jako „brudne”, b d wi c „eliminowa-ne”. Rozwija si stosunek do nieczysto ci i do ka u z jednej strony, i potrzeba porz dku i czysto ci – z drugiej strony. Hi-giena i, pó niej, wszystkie czynno ci „uprz tania” (na przy-k ad usuwanie nieczysto ci) znajduj tutaj swoj podstaw .
• Rozwija si w ten sposób do wiadczenie tego, co „odchodzi” i czego „ju nie ma”, wi c jest ulotne. W pewnych okoliczno-ciach op akujemy przesz o i pragniemy j zatrzyma cho
w pami ci. W ten sposób rozwija si zainteresowanie i „smak” dla przesz o ci, dawnych rzeczy i mo liwo ich zachowania, pragnienie ich odrestaurowania.
III.
Osi
em p
otrz
eb
wsz
ystk
ich
isto
t lud
zkic
hCzynnik MM
14
Czynnik OOralno . Wszystko, co ma zwi zek z ustami.
ON Potrzeba karmienia i zainteresowanie wszystkim, co ma zwi zek z pokarmem.
OR Potrzeba mówienia. Potrzeba rozprawiania / gaw dzenia, mówienia, komunikowania ma znaczenie centralne dla naszej zdolno ci relacji i kontaktu z bli nimi.
CzynnikCzynnik OO
IV. Znaczenie potrzebS dzimy, e tych osiem czynników wyczerpuje istot po-
trzeb cz owieka i e ka dy cz owiek usi uje zaspokoi wszyst-kie te potrzeby. Mog one by zaspokojone w wielu dzie-dzinach. Jedn z tych dziedzin jest aktywno zawodowa. Innymi dziedzinami s mi o i przyja , odpoczynek i czas wolny i, wed ug Szondiego, równie losy w chorobie i mierci.
Potrzeby te mog by zaspokajane kolejno wed ug swego nasilenia i by fawory-zowane, lub odwrotnie: mog by t umione (bardziej lub mniej silnie) przez wp yw otoczenia lub wychowanie. Jest równie mo liwe, e w czasie wzrostu i rozwoju osobistego niektóre z tych potrzeb wysuwaj si na pierwszy plan, podczas gdy przedtem by y utajone.
Nie tylko si a potrzeby, mo e si zmienia , lecz tak e zmie-nia si jej jako . Mo e ona si zmienia nast puj co:
1. przez po czenie, wi zanie, sprz enie z innymi potrze-bami;
2. przez zak ócony rozwój, który mo e spowodowa nad-mierny przerost lub deformacj ;
Tytu em ilustracji tabela poni ej ilustruje napi cia mi dzy reakcjami czystymi, reakcjami s abymi i zdeformowanymi.
15
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
16
Manifestacja normalnej potrzeby
Brak lub niedostateczno potrzeby Deformacja potrzeby
WDelikatno , sk onno do do-zna , do przyjmowania i do od-dania si partnerowi w relacji.
Ma a sk onno do zrze-czenia si . Sam nie mo e zatrzyma i odmawia przyj-mowania.
Uleg y, ulegaj cy wp ywom; atwy do zwodzenia, nienormalne
stosunki seksualne.
K Si a zyczna, wytrwa o , si a uderzania.
Brak twardo ci, ma a zdol-no doj cia do celu.
Brutalny zycznie, agresywny, burzyciel, sadysta.
SSH
SE
SE
Sk onno socjalna. Gotowo do pomocy, potrzeba czynienia dobra. Przedmiotem jest rozwój i rozkwit wszystkie-go co jest ywe.
Brak udzia u psychicznego, oboj tno .
Kra cowo: pop d do pomocy i chronienia (nadopieku czo ). Moralizm, przesadna dobro , skrajna wiadomo . Skrupulat-no , wiara w autorytet.
Energia wewn trzna: odwaga, pop d do dzia ania, potrzeba ruchu, upodobanie do ryzyka.
Brak odwagi, bierno , brak przyjemno ci z ruchu.
Silne wzburzenia, wzruszenia: w ciek o , gniew, nienawi / wrogo , zemsta, zazdro . Mani-festacja wzrusze : mord, reakcje padaczkowe.
Energia zewn trzna: poszuki-wana jest ka da posta dynami-zmu (si y).
Brak zainteresowania dla zmiany otoczenia.
Szale stwo przy kierownicy, terroryzm.
Z
Potrzeba pokazywania, potrze-ba wyra ania siebie.Zmys estetyczny: lubi widzie pi kne rzeczy i nadawa im kszta t.
Blok w pokazywaniu siebie, l kliwo , Brak zaufania do siebie.
Pró no , blef, potrzeba przyci -gania wsz dzie podziwu dla siebie, reakcje histeryczne.
V
Inteligencja, rozum, pragnienie jasno ci intelektualnej, pop d do poznania.
Brak koncentracji, brak zmys u porz dku i jasno ci, zaburzenia w uczeniu si , brak woli do nauczenia si .
Zachowanie przymusowe. My le-nie kra cowo u ytkowe i funkcjo-nalne; punkt widzenia skoncen-trowany na przychodzie. Sceptyk, pedant, formalista, ograniczony, surowy, nieczu y, katatoniczny.
GUmys i duch. Potrzeba twórczo ci. Ogarni -cie przez natchnienia i pomys y.
Brak wyobra ni, ma o twórczo ci. Niezdomy by wierzy .
Fantasta, irrealista, spekulatyw-ny, brak sensu realno ci. Nie stoi na ziemi. Reakcja paranoiczna, paniczny niepokój, halucynacje.
M
Materia, substancja, produk-tywno , d no do posia-dania. Zainteresowanie dla przesz o ci, dla starych rzeczy. Czysto , higiena.
Brak czysto ci, sta o ci i wytrwa o ci.
Sk pstwo. Nie mo e przyzwyczai si do nowo ci, staje si depresyj-ny gdy dotyka go strata.
OON
OR
Oralno .Potrzeba pokarmowa, lubi dobrze zje .
Brak smaku do jedzenie. Alkoholizm, ar oczno , toksyko-mania, frywolno , marnotrawstwo.
Potrzeba mówienia i komuniko-wania si , zdolno do kontak-tów i do uczestnictwa.
Ma o kontaktów, brak zdol-no ci wyra ania si ustnie.
Kra cowa potrzeba naprzy-krzania si . Nie umie przerwa kontaktu, ci gle mówi.
17
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
V. Zale no mi dzy wymaganiami zawodowymi
a potrzebZawód oferuje temu, który go wykonuje mo liwo zaspo-
kojenia bardzo okre lonych sk onno ci. Zawód jest jak pole magnetyczne, które przyci ga do siebie osoby, które posiadaj podobne sk onno ci. Zawód jest okre lony czynno ciami, które mo emy wykona . Ka da czynno wymaga nie tylko odpowiadaj cej zdolno ci, lecz równie odpowiedniej dyspozycji uczuciowej, to znaczy sk onno ci. Mo emy w ten sposób powiedzie , e ci, którzy wykonuj okre lony zawód b d mieli wspól-n struktur sk onno ci. Chocia zawody nie mog posiada sk on-no ci, my mówimy o strukturze sk onno ci zawodu. Zawód „mówi” w jaki sposób: „We mnie b dziesz móg zaspokoi takie i takie sk onno ci, lecz oczekuj równie , e posiadasz te sk onno ci”. I mówi jeszcze: „Oczekuj , e po-
siadasz zdolno ci, które s konieczne do mego wykonywania”. Jest to podwójny punkt widzenia na wymagania zawodu.
Rozszerzamy wi c poj cie wymaga zawodowych: nie rozwa amy jedynie zdolno ci (inteligencja, talent, sprawno manualna, itd.), które powinien posiada fachowiec, lecz rów-nie konieczno odpowiadaj cej temu zawodowi struktury sk onno ci. Jedynie wtedy, gdy osoba posiada wymagane zdolno ci i sk onno ci mo emy przypuszcza , e pozostanie wierna zawodowi i e stanie si sumiennym fachowcem, osi -gaj cym sukcesy i zadowolenie.
Istnieje wi c pokrewie stwo mi dzy struktur wymaga zawodu i struktur sk onno ci i zdolno ci osobnika. Je eli te struktury s zgadne, osoba b dzie zadowolona ze swej ak-tywno ci zawodowej.
VI. Znajomo zawodówZawód jest szeroko charakteryzowany przez ró norod-
no czynno ci, które mo na w nim wykonywa . Lecz same czynno ci nie stanowi ca ego bogactwa zawodu. Gdy chcemy opisa zawód, nale y okre li nast puj ce aspekty:
1. nazw zawodu;2. nazw czynno ci, któr pozwala wykonywa ;3. zastosowane narz dzia;4. materia y, zastosowane rodki;5. przedmiot zawodu, na którym pracuje si ;6. miejsce zawodu, gdzie t czynno si wykonuje;7. wreszcie: cel, który ma by osi gni ty.
Dwa przyk ady:Nauczyciel [nazwa] naucza [czynno ] ucznia [przedmiot
zawodu] przy pomocy rodków dydaktycznych [materia , rodek] za pomoc mowy i swoich
umiej tno ci pedagogicznych [narz -dzie] w klasie [miejsce], dla u atwie-nia poznania [cel] ucznia.
Garncarka [nazwa] formuje [czyn-no ] glin [przedmiot i materia ] swo-imi r kami [narz dzie] w warsztacie [miejsce] aby wykona dzban [cel].
Sekretarka [nazwa] pisze [czyn-no ] list [cel] w biurze [miejsce] na papierze [materia ] na maszynie do pisania [narz dzie].
Przynale no do ró nych czynników: czynno ci, narz -dzi, materia ów, przedmiotów zawodów i celów.
Wybrali my jako przyk ady czynniki K (si a) i V (rozum).
Czynnik K (si a zyczna)1. Czynno ci:
K1 uderza , m otowa , d utowa , przygwa d a , nitowa , przycina , k u , dr y , frezowa , ostrzy , t pi , ci , wycina , przenika , wierci .
K2 podnosi , d wiga ci ary.18
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
Czynnik K (si a zyczna)
Dwa przyk ady:Dwa przyk ady:
K3 ama , niszczy .K4 kopa , przesypywa , rozpruwa .K5 powala , strzela z broni palnej.K6 boksowa , bi si , walczy , potyka si , rozrabia .K7 poskramia , ujarzmia , wi zi , pokonywa , ob askawia .K8 operowa .K9 u ywa swojej si y zycznej (przewa nie).K10 podporz dkowa , dominowa , atakowa , zwyci a ,
zdobywa , torowa sobie drog okciami.K11 by zycznie brutalem, agresja, destrukcja, czyni du o
ha asu, wrzawy.K12 by twardym w d eniu do wcze niej okre lonego celu,
podejmowa i wykonywa dzia ania zawzi cie, by bez-litosnym.
2. Narz dzia czynnika K:Siekiera, m otek, no yczki, strug, wiertarka, pilnik, fre-
zarka, kleszcze, szczypce, narz dzia do przycinania, narz -dzia co ci cia, d wignia, narz dzia kamieniarskie, narz dzia do niszczenia, m ot pneumatyczny, opata, oskard, kilof, d u-to, bro , pi , kajdanki, pa ka, bicz, skalpel.
W dziedzinie psychicznej, umys owej: nieugi to , brutal-no , moralna surowo , wola do przeciwstawienia si w sensie dominowania nad innymi.
3. Materia y zawodowe czynnika K:Materia y wytrzyma e takie jak metal,
stal, elazo, blacha, kamie , twarda zie-mia, szk o. Ci ary. Przedmioty do znisz-czenia. Przeciwnik, konkurent, o ara.
4. Miejsca zawodu czynnika K:Fabryka, warsztat, plac budowy, ka-
mienio om, droga, gospodarstwo rolne, ubojnia, pole bitwy, arena.
5. Mo liwo ci zawodowe czynnika K:Robotnik metalurgiczny, mechanik, robotnik budowlany,
rze nik, itp. 19
VI.
Znaj
omo
zaw
odów
VI.
Znaj
omo
zaw
odów
20
Czynnik V (inteligencja, rozum)1. Czynno ci:
V1 percypowa i obserwowa dok adnie, by uwa nym, skon-centrowanym.
V2 uczy si , nabywa wiedzy.V3 nazywa , opisywa , notowa , pisa .V4 porz dkowa , rozdziela , rejestrowa , klasy kowa .V5 liczy , oblicza , szacowa .V6 mierzy , robi pomiary, bra miar .V7 kopiowa , na ladowa , przepisywa , kalkowa .V8 przestrzega instrukcji, przestrzega dyrektyw, wykony-
wa plany, by sumiennym, wykonywa dok adnie prac , staranno , wytrwa o , systematyczno .
V9 nastawi , regulowa , ustawi , przystosowa co .V10 z czy , montowa .V11 próbowa , bada , kontrolowa , sprawdzi , porówna .V12 korygowa , ulepsza .V13 automatyzowa , zmechanizowa .V14 konstruowa .V15 organizowa , planowa , opracowywa regulaminy, zarz -
dza , administrowa , systematyzowa .V16 rozumie relacje logiczne, dowodzi , abstrahowa .V17 krytykowa , os dza , ocenia .V18 t umaczy , pokazywa , kszta ci , naucza kogo czego .V19 decydowa , narzuca sobie cele.V20 domaga si porz dku, dyscyplinowa , wydawa rozkazy,
dyrektywy, rozkazywa w sposób funkcjonalny, korzysta z w adzy.
2. Narz dzia czynnika V (czym si pracuje?) rodkami potrzeby poznania s : okre lenia, poj cia, lite-
ry, s owa, cyfry, lecz równie : rejestry, segregatory, w których dost pne s zale no ci. Wszystkie przyrz dy pomiarowe sta-nowi cz V: skalówka, waga, suwak logarytmiczny, maszyna licz ca, komputer. Aby móc zapisywa my li u ywa si maszy-ny do pisania.
VI.
Znaj
omo
zaw
odów
Obr
azko
wy
Test
Zaw
odów
BB
Tynnik V (inteligencja, rozum)ynnik V (inteligencja, rozum)Czy
VI.
Znaj
omo
zaw
odów
21
Wszystkie urz dzenia, przyrz dy, które s u do mierzenia, porównywania, obser-wowania, liczenia, w biurze, w laborato-rium lub w dzia alno ciach technicznych nale do czynnika V.
3. Materia y zawodowe czynnika V (na czym si pracuje?)
Akta, dokumenty, dokumentacje, progra-my, przedmioty badania, zarz dzenia, rozpo-rz dzenia, instrukcje, wytyczne bada , serie prób, przepisy, artyku y prawa, systemy, dyspozycje prawne.
Wszystko, co jest poddane okre lonym przepisom i wspomaga my lenie w jego lo-gicznym rozwoju. To ma miejsce zarówno w ekonomii jak i technice i w innych naukach, lecz cz owiek kontrolowany i instruowany staje si równie przedmiotem czynnika V.
4. Miejsca czynnika V (warunki pracy)Miejsca z istoty swojej zamkni te: biuro,
kre larnia, warsztat, laboratorium, biuro konstrukcyjne, archiwum. Cz sto pracuje si samemu przy pulpicie, stole, warsztacie, desce rysunkowej.
5. Mo liwo ci zawodowe czynnika V:Mo emy powiedzie , e V mo e by zasto-
sowany „oboj tnie gdzie”. Tymczasem jest istotny we wszystkich zawodach zajmuj -cych si przedmiotami pracy wy ej wymie-nionymi, wi c w zawodach, gdzie si pisze lub oblicza.
VII. Tablica czynników
T A B E L A Czynnik W K S ZTre mi kko kobieca
po wi cenieczu o
si a zycznatwardowytrwa o / zaci -to
SH gotowo do pomocySE energia, dynamizm
potrzeba pokazania i przedstawianiaestetyka
Czynno–„sposób bycia”–„charakter”
– zachowywa si serdecznie;
– dotyka , maca ;– s u y , by na
s u bie;– by oddanym;– graniczy z ero-
tyzmem, zacho-wanie czu e
– czynno ci r czne i zyczne, która wymagaj si y skierowanej ku przedmiotom;
– walczy , dzia a , – przeciwstawia
si twardo ci;– brak szacunku,
agresja
H – pomaga , – leczy , – piel gnowa (radzi );– chroni , kszta ci .
E – ryzykowa , – o miela , – podró owa , – dominowa nad si a-
mi natury, elektrycz-no , ogie , wiatr
– „ruch”
znaczenie wielorakie:1. pokazywa siebie same-
go, przedstawia si ;2. przedstawia co
adnego;3. podziwia pi kno, poka-
zywa , chroni , kszta -towa rzemios o, mie przyjemno z „efektu”;pracowa publicznie, wchodzi „na deski”
rodek, narz dzie
– r ka, palec; – kontakt ciele-
sny, bezpo redni (delikatny)
r ce, cia o, pi , narz dzia (ostre, mocne);maszyny z du ym silnikiem
H – „serce”– uzdatnienie do
pomocy, – wyrozumia o ;
E – odwaga, – zdolno do reakcji
– pi kno;– uczucie;– makija , strojenie;– reklamowanie;– zmys artystyczny
Góruj cy narz d zmys ów
– dotyk – si a mi ni– si a zyczna
– ruch– dynamizm
zyczny i/lub psychiczny
– widzie , – przedstawia , – pokazywa
Przedmiot zawodu, „materia y”
– udzkie cia o; – ma e dziecko, – moda, tkaniny,
skóry, – instrumenty
muzyczne
– materia y twarde i wytrzyma e;
– przeciwnik; – ci kie obci enia
H – zw aszcza ludzie; – to, co ywe;
E – niebezpiecze stwo”(niespodzianka)
ró ne materia y– publiczno– „atrakcje”– wystawianie;– miejsce wystawiania
Cel – usatysfakcjo-nowa innych czule
– poskromi co si i twardo ci
– o miela / dodawa odwagi bli nim;
– dominowa nad si ami natury
– odnie sukces przez swoj prac , swoj osobowo
Miejsce – pokój z intym-n atmosfer (ciep y);
– przyk ad: salon fryzjerski, mody
– warsztat, – plac budowy;
miejsce rozru-chów, rozkazy
– szko a, ko ció , – szpital, rodzina,
miejsce narad, handlu, miejsce niebezpieczne
– miejsce przedstawienia publicznego,
– pracownia sztuki
Stosunek do bli niego
– postawa uleg a;– mi o ;– erotyzm;– czu o
– cz owiek jest tutaj albo o ar (przedmiot), albo „nie jest tutaj”
ambiwalentny: poz = ja socjalny, adaptowany;neg = gwa towny, nierówny
– by zale nym od podzi-wu (dla swojej osoby lub swojego dzie a)
Kai
nA
bel
W za czonej tabeli czynników znajdziemy zarys powi za mi dzy czynnikami i ró nymi aspektami zawodowymi(czynno ci, narz dzie, przedmiot zawodu, cel i miejsce).
C Z Y N N I K Ó WV G M Ointeligencja, rozum, logika„dok adno ”
duch. kreatywnointuicja
materiasubstancjaposiadanie
OR mówi , kontaktON je , przyjemno
wszystko, co wspomaga dok adno :– do wiadcza , mierzy ,
porz dkowa ;– krytykowa , oblicza ,
bada , sporz dza instrukcje,
– przestrzega przepisy,– skutek, funkcjonalny,
„cool”
poszukiwa , szuka , odkry :– lozofowa ;– posiada pomys y;– wyobra a ;– by intuicyjnym, twór-
czym;– wierzy , przeczuwa ;– sk onno do „wysoko ci”;– niepewno wewn trzna;„w poszukiwaniu”
– przetrzyma , mie , – posiada , zbiera , – gromadzi , – czy ci , oczyszcza ,
trze ;– naprawia , wierci , – miesza , robi rzeczy
brudz ce; – cierpliwy, wytrwa y, – wierny, sta y;– by na dnie (depresyjny)
– je , – korzysta ;– karmi ;– mówi , rozprawia ;
komunikowa , – piewa ;– nawi za kontakt;– by weso ym, aktyw-
nym, radosnym;– posiada humor
– pami , zmys obser-wacji;
– plany, ksi ki, przyrz -dy, narz dzia kontroli / wiczenia
– intuicja, idee, w ch;– si a przekonywania; „od-
krywczo ”
– r ce;– wyroby czyszcz ce
ka dego rodzaju
– usta;– s owo, g os;– „rado ycia”
– inteligencja– my lenie realistyczne,
funkcjonalne
– pojmowa g boko, – s ucha „siebie samego”
– w ch (i dotyka ) – s owo (usta)– smak
technika, wszystko to, co jest „mierzalne”; – ludzie interesu;– akta i dokumenty;– materia y do bada
– sztuka;– poszukiwanie naukowe;– religia;– wiat idei
„które maj warto ”, stare, – ziemia, zwierz ta, – wyroby chemiczne,
„pierwotne”
– pokarmy, napoje, – dobra sprawiaj ce przy-
jemno , – klienci, „towarzystwo”,
ludzie i zwierz ta
– regulowa , – porz dkowa ;– realno
– ujawni nieznane, – rozpowszechni idee;– uchwyci zale no ci /
zwi zki
– chcie , posiada ;– chcie zachowa (czy-
sto )
– radowa si ; y i po-zwala y ;
– y mile
– biuro, archiwum, – warsztat, administracja, – miejsce kszta cenia
wiele: – te, które umo liwiaj pra-
c w sensie powy szym
– zoo, obora, muzeum, biblioteka, bank, maga-zyn, praca na ta mie
– miejsca, które maj zwi zek z zapasami, miejsce wi t, publicz-no
– cz owiek rozpatrywany jako czynnik funkcjonal-ny i nawet „obliczalny”
– sk onno do zwyci a-nia innych, by wy szy i „chcie ” by (roszczenie do dominacji psychicznej)
– dzier awczy, który zatrzymuje, a staje si „klej cy”; wierny
– lubi kontakt (niezbyt g boki);
– radosny, weso y
Ana
lno
Ora
lno
VIII. Zawód i jego czynnikiNie istnieje zawód, który nale y tylko do jednego czyn-
nika. W wi kszo ci przypadków powinny by rozwa ane trzy lub cztery czynniki jako istotne oparcie i podparcie zawodu.
Nale y zauwa y , e ka da dzia alno zawodowa wy-maga wiedzy zawodowej, któr musimy przyswoi w asn inteligencj (V). Praktyka pracy wymaga minimum precy-zji, staranno ci i zmys u porz dku (równie V). Tymczasem pewne zawody wymagaj tych uzdolnie w sposób absolut-nie szczególny: ta zale no jest istotna! Zak adam, e dys-cyplina i wytrwa o maj cechy czynnika V: „Kim by by Mozart, je eli nie napisa by 30 000 nut muzyki!”
Mo emy czasem unikn tych trzech wymaga (nauki, staranno ci i dyscypliny). Lecz w yciu zawodowym, nawet gdy znajdziemy si skonfrontowani z sytuacjami, które nie odpowiadaj naszym gustom ani naszemu usposobieniu, mu-simy móc rozwin pozytywn postaw .
Jest wa ne spraw jest okre lenie, które czynniki s w da-nym zawodzie dominuj ce. W tym celu musimy rozpatrzy opisane wcze niej aspekty zawodu z punktu widzenia ich przynale no ci czynnikowej.
Przyk ad:Garncarka formuje (M) glin (M) swoimi
r kami (W), dla wytworzenia adnego dzbanka (Z).
To oznacza, e dla zawodu garncarki czynni-ki M, W, Z graj istotna rol .
Nauczyciel uczy (V18) uczniów (SH) za po-moc rodków dydaktycznych (V) i mowy (O), aby rozwin (SH) ich wiedz (V)
Oznacza to, ze czynniki SH, V i O s wa ne dla zawodu nauczyciela. Zgodnie z jego osobo-
24
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
wo ci ci ar b dzie bardziej spoczywa na SH, lub V w zale -no ci od tego, czy uwaga jest bardziej skupiona na aspekty wychowawczych, lub na dydaktycznych, tj. na materiale do opanowania.
We my jako inny przyk ad lekarza. Nale y on do zawodów nios cych pomoc, a wi c do czynnika SH. Wynika to z czynno-ci, któr wykonuje, ma on jednak wiele czynników dodatko-
wych, które graj wa n rol :
SH – W ginekolog, pediatra, dermatolog, specjalista cho-rób seksualnych;
SH – K dentysta, chirurg;SH – G psychiatra, lekarz badacz;SH – V lekarz w administracji lub lekarz w towarzystwie
ubezpieczeniowym.
Ustalenie diagnozy jest czynno ci intuicyjn G wi c jest to czynnik niezb dny. Ponadto, studia medyczne wymagaj przyswajania ogromnej wiedzy, a wi c V. Dentysta i chirurg powinni równie pracowa z nadzwyczajna precyzja i du staranno ci (V). Dla pewnych lekarzy zmys pi kna gra rów-nie rol (Z) (np. chirurgia plastyczna).
Przyk ad ten pokazuje, e po czenie czynników zmienia si , gdy zmienia si przedmiot zawodu.
25
VII
I. Za
wód
i je
go c
zynn
iki
26
IX. Konstrukcja testuW czasie konstrukcji testu, uwzgl dnili my te po czenia
(zob. poprzedni rozdzia ) kojarz c ka dy czynnik z innym; to daje nam 8*8 = 64 pól; nast pnie przypisali my jedn specy- czn czynno zawodow do ka dego z pól.
WW
5 1
6 4
5 4
0 7
6 5
3 8
4 7
7 2
w 1 2 3 4 5 6 7 8 6565 6666 6767 6868
9 10
H
E
E
E
E
R
R
R
H
H
H
H
H
H
N
N
11 12 13 14 15 16 6969 7070 7171 7272
17 18 19 2020 2121 2222 2323 2424 7373 7474 7575 7676
2525 2626 2727 2828 2929 3030 3131 3232 7777 7878 7979 8080
3333 3434 3535 3636 3737 3838 3939 4040 8181 8282 8383 8484
4141 4242 4343 4444 4545 4646 4747 4848 8585 8686 8787 8888
4949 5050 5151 5252 5353 5454 5555 5656 8989 9090 9191 9292
5757 5858 5959 6060 6161 6262 6363 6464 9393 9494 9595 9696
k
s
z
v
g
m
o
K SM M MZ V G M O S' Z' V' G' + –
+
+
+
+
+ + + +
+ +
+
+ +
+
+
+
+++++++
+
+
+
+
+
+
+
+ +
+ +
+ +
–
–
– – –– –
––––
–
– –
–
– – –– –
–
––
––
––––
– –
–
– – – – –
–
Dla ka dej z fotogra i dwuczynnikowej nale a o uwzgl d-ni czynnik dominuj cy, silniejszy (czynnik prymalny) i na-st pnie s abszy (czynnik sekundalny). Wyja nienie tej do-minacji dokona o si poprzez skojarzenia. Podali my ka d fotogra testu co najmniej 30 osobom pytaj c ich: „Co Ci uderza na tym zdj ciu?” „Jakie uczucie, jakie wra enie, wy-wo uje ona u Ciebie?” „Jakie wyobra enia pojawiaj si ?”
Dwie trzecie skojarze powinno si odnosi do czynnika prymarnego i jedna trzecia do sekundalnego; w tym samym czasie nale a o w jak najmniejszym stopniu wywo ywa inne czynniki. Pracowali my dla tego wzorcowania metod skoja-rze przez wiele lat.
Otrzymali my w ten sposób jedn fotogra dla ka dego pola: Ww Wk Ws Wz Wv Wg Wm Wo
Kw Kk Ks Kz Kv Kg Km Ko
Sw Sk Ss ... itp.Dla czynników S, Z, V i G, stwierdzili my, e powinni my pro-
ponowa zawody bardziej proste, a innym – o wy szym poziomie – wymagaj ce wi kszych kwali kacji. To spowodowa o, e 32 do-datkowych zdj , co daje test sk adaj cy si z 96 fotogra i.
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
27
Przyk ady:Obrazek nr 35: Prowadz ca taksówk SEV
Czynno : Prowadzi (SE2)wprowadza w ruch silniki (SE6) prze-strzega przepisy ruchu drogowego (V8), (V11)by uwa nym, skoncentrowanym (V1)
Narz dzie auto, pojazd (SE)
Miejsce drogi (SE)
Obrazek nr 26: Bokser KZ
Czynno boksowa , pokazywa jakim jest si silnym (K6, K9, K12, Z1)
Miejsce ring bokserski przed 500 widzami (Z4)
Obrazek nr 87: Kobieta prawnik V’gCzynno my le w sposób jasny i logiczny (V16)
rozumie , udowadnia (V16)ods ania , dochodzi (G2), (G4)rozwi zywa (G2)rozumowa psychologicznie (G2)
Cel zastosowanie prawa (V)Przedmiot zrozumie cz owieka i jego problemy (G)
Czynniki V i G s u osoby badanej centralne, lecz SH (SH3: zaj si win i ugod ) i SE (SE 9: wykonywa sprawiedliwo , broni , s dzi , agodzi , kara ) graj równie wa n rol . Poja-wia si wi c trudne pytanie, eby wiedzie , który z tych czyn-ników powinien by prymalny. Zdecydowalismy, e V, poniewa wymagane jest w tym zawodzie studiowanie artyku ów prawa i ich intelektualna asymilacja, podczas gdy G jest wymagane jedynie dla wykonywania go w specy cznych przypadkach.
Obrazek nr 45: Laborant przemys owy VgCzynno : regulowa aparatur precyzyjn (V9)
przeprowadza testy (V11)obserwowa dok adnie (V1)poszukiwa (G4)
rodek, narz dzie: aparatura (V)Przedmiot przedmiot bada naukowych (G)
Mo emy by zdziwieni widz c, e dwa zawody tak ró ni ce si mi dzy sob jak kobieta prawnik i laborant przemys owy mog nale e do Vg. Wynika to z ró nicy przedmiotu zawodu.
X. Sposób przeprowadzenia testu z zasi gaj cym porady
Przeprowadzanie testu metod „papier i o ówek”
1. Wybór fotogra i testu jako dodatnie (+), ujemne (–) i obo-
j tne (0), wed ug instrukcji.
2. Fotogra e wybrane przez radz cego si jako dodatnie s
rozdzielone na grupy. Oto jak – radz cy si – jest do tego za-ch cony: „Twoim zdaniem, które fotogra e mog by razem? Które fotogra e posiadaj co wspólnego?”
3. Ró ne grupy s
ustawione w szeregu. Pytanie: „Która
grupa jest dla Ciebie najwa niejsza? Która Ci najbardziej przy-ci ga?”
Ta grupa b dzie pierwsza w szeregu grup.
4. Skojarzenia do ka dej fotogra i testu. Rozpoczynam od
fotogra i pierwszej grupy: „Spo ród tych fotogra i, która Ci si najbardziej podoba i dlaczego? Co Ci przyci ga w tym zdj ciu? Jakie wywo uje ono w Tobie uczucia?”
Gdy jest to mo liwe notujemy odpowiedzi in extenso. Przechodzimy nast pnie do drugiej grupy: „Co jest wspól-
ne dla tej grupy?”28
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
Przeprowadzanie testu metod „papier i o ówek”
Nast puj skojarzenia do ka dej z fotogra i grupy: pierw-szy obrazek, drugi obrazek, i w ten sposób kontynuujemy po kolei.
W zasadzie pytam o skojarzenia dla trzech lub czterech pierwszych grup – lecz gdy nie by o du ego wyboru pytam o skojarzenia dla ka dej fotogra i.
Gdy jest ma o fotogra i wybranych „dodatnio” proponuj do czenie fotogra i wybranych jako oboj tne (0). Zasadni-czo zawieraj one ambiwalencj , odpowied : „Tak, lecz...” jak równie wyja nienie zawieraj ce niuanse.
Czasami, pytam równie o skojarzenia do pewnych odrzu-conych fotogra i.
5. Na koniec zdj cia wybrane jako pozytywne (dodatnie) s
ponownie podane do ogl du – niezale nie od grup. Pytanie: „Które 5 fotogra i s dla Ciebie najwa niejsze?”
Od nowa osoba jest proszona o wyja nienie swojego wy-boru dla tych pi ciu zdj . Odpowiedzi s równie zapisane.
6. Po przeprowadzeniu
testu daj mo liwo osobie radz cej si zapi-sania swoich wyobra e : „Napisz teraz co ten test Ci przyniós . Co teraz my lisz o Twoich sk on-no ciach i zaintereso-waniach?” Jako konsul-tant mo emy by bardzo zaskoczeni sposobem, w jaki osoba radz ca si zajmuje swe stanowisko i formu uje to na pi mie.
29
X.
Spos
ób p
rzep
row
adze
nia
test
u z
zasi
gaj
cym
por
ady
X.
Spos
ób p
rzep
row
adze
nia
test
u z
zasi
gaj
cym
por
adX
. Sp
osób
prz
epro
wad
zeni
a te
stu
z za
siga
jcy
m p
orad
y
Przeprowadzenie testu z wykorzystaniem programu komputerowego
W procedurze testowej mo na wyró ni dwie fazy: badanie i analiz ilo ciow , oraz rozmow z klientem i analiz jako-ciow . W analizie ilo ciowej du pomoc mo e by program
komputerowy. Jego u ycie pozwala na szybkie i atwe przepro-wadzenie oblicze , wy-konanie wykresów itp. Pozwala to na znaczne przy pieszenie realiza-cji czynno ci pomocni-czych i na skupienie si na cz ci zasadniczej, to jest na interpretacji i odpowiednim przeka-zaniu uzyskanej wiedzy. Staramy si po czy zalety samej metody z mo liwo ciami i zale-
tami komputera, a do tych nale – oprócz samej szybko ci dzia ania – dysponowanie niezawodn pami ci , oraz atwo kumulowania i odtwarzania zgromadzonej wiedzy. Groma-dzenie danych od wielu klientów pozwala te na prowadze-
nie rozmaitych analiz statystycznych; np. na tworzenie norm dla wy-branych grup klientów.
Korzystamy z pomo-cy komputera na kilka sposobów.
/1/ Mo na przepro-wadzi badanie za po-moca obrazków testo-wych i wpisa wyniki bada , które wykonali-my „na stole” do kom-
30
Przeprowadzenie testu z wykorzystaniemPrzeprowadzenie testu z wykorzystaniemprogramu komputerowegoprogramu komputerowegoprogramu komputerowego
putera po to, aby wykona przeliczenia i wydrukowa wykre-sy oraz opini . /2/ Mo na prowadzi badanie z klientem „na stole”, za wybrane obrazki wpisywa nie na arkusz papiero-wy, ale bezpo rednio do komputera.
W ten sposób czymy zalety jakie ma bezpo redni kon-takt z klientem, z zaletami programu komputerowego.
Wydrukowana opi-nia mo e by od razu omówiona z klientem:
/3/ Mo na równie zaproponowa kliento-wi, aby dokona wybo-rów fotogra i, które s mu przedstawiane na ekranie monitora. Wów-czas badanie ma posta wspólnej rozmowy przy komputerze i z jego pomoc . /4/ W ko cu – mo na wykona ba-danie „na odleg o ”, wysy aj c zaproszenie do przeprowa-dzenia testu przez Internet. Wówczas doradca jest przygoto-wany na rozmow z klientem. Ta forma jest polecana wtedy, kiedy nie mo emy sobie pozwoli na kilka spotka z klientem, jak to bywa np. w urz dach pracy.
31
X.
Spos
ób p
rzep
row
adze
nia
test
u z
zasi
gaj
cym
por
ady
Obr
azko
wy
Test
Zaw
odów
BB
T
X.
Spos
ób p
rzep
row
adze
nia
test
uz
zasi
gaj
cym
por
ady
XI. Interpretacja testuW zasadzie skojarzenia dostarczaj mnóstwa wyja nie .
Cz sto zawieraj one g bokie osobiste wyznania, przez któ-re osoba radz ca si ujawnia si i szuka kontaktu osobistego z doradc . Chodzi wtedy o zupe nie co innego, ani eli tylko analiz wyników testu. Chodzi o ludzkie zrozumienie.
Nast pnie spisuj z osob zasi gaj c porady jej inklina-cyjny punkt widzenia; dokonuj przegl du wszystkich sko-jarze i w miar mo liwo ci notuj wiele z jej spostrze e do-tycz cych ró nych aspektów zawodu (czynno ci, przedmiotu zawodu, itd.), jak równie jej styl bycia i kontakt z drugim. Pozwalam jej podkre li s owa, które uznaje jako wa ne dla swojego wyboru zawodowego.
Dyskutujemy nast pnie o serii czynników.Wybory dodatnie czynnika s dodawane. Na arkuszu pro-
toko u czynniki sekundalne czytane s poziomo, obliczamy pionowo czynniki prymalne. S one ustawione w szeregu ran-gowym, w funkcji ich wagi.
Nast pnie wspólnie ustalamy znaczenie czynników i oma-wiamy ich zwi zki ze skojarzeniami. Dzieki temu omówieniu osoba radz ca si zyskuje wewn trzne oparcie i potwierdze-nie swego punktu widzenia, który jest wa ny i decyduj cy dla wyboru zawodu. Towarzyszymy osobie radz cej si w jej procesie poznania siebie samej.
32
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
XII. Porada zawodowaPodstawowym celem konsultacji jest uzdolnienie klienta
do podj cia dojrza ej decyzji zawodowej. To mo e si doko-na jedynie w sytuacji, gdy zna on zarówno swoje motywy i zainteresowania jak i zdolno ci. Nie wystarczy fascynacja jakim zawodem. Musi on posiada cechy umys owe i zycz-ne niezb dne do praktyki na danej cie ce kariery lub musi by zdolny rozwijania si i nabycia ich.
Dlatego okre lenie zdolno ci klienta jest wa nym aspek-tem porady. To zawiera wyja nienie jego talen-tów, oczekiwa i pra-gnie zwi nych z prac , a tak e jego zdrowia. Cz sto w procesie de-cyzyjnym nale y bra równie pod uwag oso-by z jego otoczenia, ro-dziców i nauczycieli.
Pomagamy naszym klientom w zdobyciu konkretnych informa-cji dotycz cuch interesuj cych ich zawodów; zwiedzanie przedsi biorstw i rozmowy z praktykami stanowi cz po-rady, podobnie jak obja nienia dotycz ce miejsca kszta cenia (miejsce praktyki, szko a). Okre lenie miejsca kszta cenia (miejsca przyuczenia, szko y, miejsca sta u) wymaga równie czasu i jak najszerszych dyskusji z fachowcami.
Nie wyobra am sobie stosowania BBT w sposób izolowa-ny, lecz jako cz globalnego procesu poszukiwania zawodu, w którym stosuj równie inne testy.
33
XIII. Przyk adyVerena, 17-letnia licealistka
B dzie zdawa a za 2 lata egzamin maturalny. Jej rodzice i ona sama pytaj si o przysz e mo liwo ci zawodowe. Jest celuj c uczennic .
Seria czynników prymalnych dodatnich:G’5, V’5, G4, Z’4, Z4, S’4, S4, O3, W3, K3, V2, M2
Seria czynników sekundalnych dodatnich:o8, m8, k7, s5, z4, v4, g4, w3
Grupowanie fotogra i: Wybra a dwie grupy w pierwszej po-zycji. 1 grupa: Wszystkie fotogra e posiadaj cechy dla dzienni-karstwa: opowiada co innym.
* 1-sza fotogra a 1-szej grupy: no88 G’g (pisarka)Skojarzenia: ona pisze, nie wiem o czym, ona wyobra-a sobie co . Badaj cy: „Przy okazji – o czym mog a-
by pisa ? W zwi zku z innymi osobami, w zwi zku z przesz o ci lub w zwi zku z czym naukowym, lub oboj tnie o czym?”– Szuka relacji:
* 2-ga fotogra a: no 91 V’m (bibliotekarka, archiwista).Szuka czegokolwiek w zwi zku oboj tnie z czym i wy-obra a sobie. („Na przyk ad”?) – Ona szuka w starych ksi kach, czego zwi zanego z cz owiekiem, który y dawniej.
* 3-ia fotogra a: no 62 Go (reporterka, prowadz ca wywiad).Ona usi uje tropi sprawy, wiedzie , co kto my li. Re-porter.
* 4-ta fotogra a: no 80 G’z (redaktorka mody).Ona pisze równie w zwi zku z czym . Ona pisze szyb-ciej, ni pierwsza (obrazek 88), ona krócej si zastanawia si nad pytaniami. („Pisze o czym?”) – O modzie. („Czy to ci interesuje?”) – Nie specjalnie; ale mog oby by .
* 5-ta fotogra a: no 94 Z’o (prezenterka TV)Ona opowiada o tym, co kto inny ustali .
34
Obrazkowy Test
ZawodówBBT Verena, 17-letnia licealistkaVerena, 17-letnia licealistka
XII
I.
Prz
ykad
y
2-ga grupa fotogra i: by z innymi lud mi.* 1-sza fotogra a: no 71 V’k (kobieca s u ba pomocnicza
w wojsku). Robi co z kilkoma osobami, prowadzi je gdzie . Tak, porz dek mi si podoba. Ma si poczucie, e jest w tym logiczny system.
* 2-ga fotogra a: no 43 Sg (nauczycielka nauczania po-cz tkowego).Co mog abym powiedzie ? Pokazuje si co i d y do tego, aby ta rzecz by a zrozumia a.
* 3-ia fotogra a: no 49 Wm (piel gniarka; zajmuj ca si noworodkami i dzie mi do lat 3).Zajmowa si dzie mi, interesowa si , czy si mi dzy sob zgadzaj .
3-ia grupa: wszyscy robi co r koma.Wybra a zdj cia z otniczki (36), mechanika samochodo-wego, malarza budowlanego (31). Tokarza w metalu (13), szli erza (18).Skojarzenia: nale y zastanowi si , co si robi. Ona widzi co robi, gdy jest to sko czone.
4-ta grupa: wszystkie maj cech starych przedmiotów.* Fotogra a no 92: G’m (archeolo ka).
To straszne, e tak d ugo nikt tego nie widzia – le a o to w ziemi – i teraz to, co przedtem istnia o ukazuje si . Archeolog.
* Obrazek no 90: Z’m (konserwatorka muzealna). To równie wi e si z rzeczami kiedy stworzonymi. Na obrazie poprzednim eksponujemy przedmiot. Tutaj jest dobrze wyczyszczony. („Co ona robi?”) Ona wystawia.
5-ta grupa: Oni robi co dla publiczno ci i powinni si dla niej wysila .
* Obrazek 20: Zs (artystka cyrkowa).Ona musi bardzo si koncentrowa i opanowa si aby nie spa , lecz je li jej si uda do wiadcza wspania ego uczucia.
* Obrazek 78: Z’z (modelka).Ona powinna równie uwa a na to, co robi.
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
rzyk
ady
35
6-ta grupa: Zajmuj si kim , komu szczególnie nie idzie dobrze (chorzy ludzie).
* Obrazek 22: Gs (piel gniarka psychiatryczna).* Obrazek 51: Sm (pomoc dla osób w podesz ym wieku).
7-ma grupa: Wszyscy zajmuj si dzieckiem.* Obrazek 17: Ws (piel gniarka w pediatrii).
Lubi ma e dzieci, mam 7 bratanków i siostrzenic.* Obrazek 69: S’k (nauczyciel wychowania zycznego).
Ona pokazuje dziecku jak powinno co zrobi , jak mo e do tego doj .
* Obrazek 8: Ow (matka z dzieckiem).Lubi dzieci.
* Obrazek 68: G’w (psycholog dzieci cy).Psycholog – ona d y do wykrycia, co jest nie w porz dku u tego dziecka.
* Obrazek 3: Sw (przedszkolanka).Bawi si z nim.
8-ma grupa: Zajmowa si lud mi.Zdj cia 95, 40, 89.
9-ta grupa: Wszystkie maj cechy nauki: 83, 38, 45.10-ta grupa: Co pasjonuj cego i niebezpiecznego.11-ta grupa: Zajmowa si osobami doros ymi.
Sprzeda , porada, us ugi.Zdj cia 57, 77, 87, 58, 63, 60, 93.
12-ta grupa: Rzemios o artystyczne.Zdj cia 70, 52, 16.
Decyzja: Decyduje si na dziennikarstwo. Przekaza em jej literatur dotycz c tego zawodu. Chce skontaktowa si z re-dakcj dziennika w swoim miejscu zamieszkania.
Realizacja: Otrzyma a zamówienie do pisania. Po dwóch miesi cach przekaza a mi swój pierwszy p atny artyku do ga-zety i napisa a: „Musia am pisa o niedawno otwartym sklepie do majsterkowania.
Problemem by o to, e nie mo na si by o zadowoli opisa-niem przedmiotów które zosta y sprzedane...
S dz jednak e, e zawód dziennikarza mi odpowiada. Je-stem bardzo szcz liwa, e wiem wreszcie, czego chc i e sama mog zrobi co w tym kierunku. To mi bardo przeszkadza o, e
36
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
rzyk
ady
XII
I.
Prz
ykad
y
pocz tkowo chodzi am do szko y bez celu i e my la-no o mnie, e jestem jesz-cze zbyt m oda, zbyt g upia i niedo wiadczona, by móc si zdecydowa ...”.
Rok pó niej przys a a mi wiele artyku ów i oto, co mi napisa a: „Okropnie dobrze zda am w szkole! Przy apuj si cz sto na zadawaniu sobie pytania, co jest wart ten sukces. W ka dym razie wszystko sprawia mi przyjemno , zarówno szko a, jak i pisanie. S dz , e wesz am na w a ciw drog i to mi sprawia wielk przyjemno ”
Karol, ucze szko y podstawowej, 15 latWybra jedynie 8 zdj pozytywnych. Oto seria: K3 V3 V’1 SE1
Pozwalam mu u o y zdj cia w serii i kojarzy :1-sza fotogra a: no 13: Vk (tokarz metali).T maszyn metal mo e by dok adnie obrabiany.37: Vv (mechanik).Kszta towanie metalu, r cznie.34: Kv ( lusarz)R czna obróbka zgrubna metalu.2: Kw (stolarz).To równie zawód r czny, lecz wol metal ni drewno.11: SEk (kierowca ci arówki).Samochód mnie interesuje, lecz bardziej jego dzia anie, ni
jego prowadzenie. Wol je dzi rowerem ni motocyklem.45: Vg (elektronik TV)Elektronik radiowy jest równie zawodem r cznym. Lubi
co naprawia .83: V’v (technik)Interesuje mnie aparatura techniczna.50: Km (hydraulik)Lubi dokonywa napraw. Lubi prace r czne.
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
yyyy
XII
I.
Prz
ykad
y
37
Karol, ucze szko y podstawowej, 15 latKarol, ucze szko y podstawowej, 15 lat
38
XII
I.
Prz
ykad
yBez w tpienia to praca r czna jest u Karola na pierw-
szym planie. Materia jest równie jednoznaczny: elazo, metal. Lubi wykony-wa prace naprawcze. Proponuj mu równie obrazek V’g no 87 (kre-larz przemys owy);
on je umie ci mi dzy zdj ciami oboj tnymi. Oto co mi powiedzia : „Jest to kre larz prze-mys owy, lecz nie lubi by w biurze”.
Jego czynniki kore-sponduj ze struktur
sk onno ci lusarzy. Mia em okazje bada 10 praktykantów mechaników i 20 kre larzy maszynowych w zak adzie mecha-nicznym. Tabela poni ej pokazuje, e lusarz wybiera naj-pierw czynnik K, podczas gdy kre larz maszynowy akcentuje czynnik V.
Struktura sk onno ci praktykantów lusarzy (razem: 10):
K56 S47 V44 V’37 S31 G27 Z25 O21 M20 Z’20 G’20 W13 = 361
34E + 13 H 22E + 9 H
% 15,5 13 12,2 10,3 7,6 7,4 7 5,9 5,5 5,5 5,5 3,6 100%
Oto co oznacza ta seria dla lusarza:K Przyjemno z wykonywania czynno ci zycznejSE Zainteresowanie dla dynamicznego, energetycznego na-
st pstwa w czasieV Dok adno , staranno
XII
I.
Prz
ykad
y
39
XII
I.
Prz
ykad
y
Struktura sk onno ci uczni kre larzy maszynowych (razem 20):
Oto co oznacza ta seria dla kre larza maszynowego:V Dok adno , staranno , dzia alno w pracowni konstruk-
cyjnejSE Zainteresowanie dla dynamicznego, energetycznego na-
st pstwa w czasieZ Przedstawianie gra czne V – Z = rysunek technicznyG Idee konstruktywne (V – G)Dla porównania; oto wybory 52 fachowców elektrotechniki (radio, TV, elektronika):
Struktura sk onno ci elektroników (razem: 52):
V92 V’74 S74 Z10 G’63 S’61 K61 G56 O53 W41 M33 Z’31 = 709
53 E + 21 H 43 E + 18 H
% 12,9 10,4 10,4 9,9 8,9 8,6 8,6 7,9 7,5 5,8 4,7 4,4 100
G G’ V’ V SE S’E Z O Z’ K M W
% 11,3 10,9 10,1 10,1 9,9 9,3 8,6 7,6 7,5 6,3 4,9 3,4 100
Gdzie:G Zainteresowania dla poszukiwania nowych kombinacjiV Dok adno i staranno dla pomiarów i kontroli
Artystka cyrkowa i akrobatka (razem 15)
Z’ SE K S’E Z G’ W G V M V’ O
% 11,2 11,2 10,2 9,9 9,3 9,1 7,6 7,4 8,8 6 5,8 5,5 100
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
rzyk
ady
40
XII
I.
Prz
ykad
yGdzie: Z Zawód widowiskowySE Dynamizm, ryzyko, potrzeba ruchuK Si a zycznaG Bogactwo natchnie (inspiracji), twórczo .
Pani R., ksi garka, lat 44Przebywa a w szpitalu Z diagnoz zaburze psychosoma-tycznych. By a skierowana przez lekarzy, aby wyja ni jej sytuacj zawodow .
Seria czynników prymarnych:
s11 w10 g9 k8 m8 v7 z5 o5
S’7 S7 G’7 G 6 Z’6 K 5 W5 Z5 M5 O4 V3 V’3
Seria czynników sekundalnych:
1-sza grupa: Co maj cego rys sztuki i pi kno ci (Z – G) 2-ga grupa: Dzieci, lecz preferencja m odych, od 15–16 lat
(S – W)3-ga grupa: Prace domowe, natura4-ga grupa: Prace r czne5-ta grupa: Ruch6-ta grupa: Zawody opieku cze
7-ma grupa: Nauki (biologia)8-ma grupa: Podró
Grupowanie zdj :
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
Pani R., ksi garka, lat 44Pani R., ksi garka, lat 44
XII
I.
Prz
ykad
y
41
W drugiej grupie pierwsze wybrane obrazek to obrazek no 8 Ow (matka z dzieckiem); a oto co powiedzia a: „Matka. Je li mam by uczciwa, to chcia abym mie dziecko, po-niewa moja aktualna praca w ksi garni nie by aby wa -na. Mam mi niaka, który mi uniemo liwia posiadanie dziecka – i jestem zbyt stara – nie mam te partnera. Tego mi niaka mam od dwóch lat, od czasu kon iktu z moj siostr . Chciano mi w tym czasie usun macic , lecz si wybroni am. Kiedy mia am powody, aby nie mie dziec-ka. S dzi am, e by am zbyt znerwicowana. My la am, e najpierw powinnam by zdrowa (bóle psychosomatyczne cewki moczowej i brzucha, z ogi kamienne w nerkach), by móc mie dziecko. Gdy rodzice s znerwicowani, to prze-kazuje si to dziecku. Nie chcia am tego zrobi mojemu dziecku. My la am, e b d oczekiwa od dziecka wszyst-kiego czego sama nie otrzyma am. Siedem lat temu my-la am, e jestem w ci y; mia am ogromne pragnienie
dziecka, lecz racjonalnie wszystko by o przeciwko temu i to przesz o. Faktycznie – jeszcze nie zrezygnowa am z tego pragnienia”.
Ten przyk ad ilustruje g boko skojarze , z uwagi na które ta kobieta otwiera si przed doradc . Ca a jej proble-matyka osobista i jej kryzys zawodowy staj si zrozumia e: ona nie jest – w tej chwili – gotowa dokona wyboru zawodu, gdy jej najg bsze pragnienie posiadanie dziecka nie jest, lub nie mo e ju by zrealizowane. Jest te oczywiste, e jej obecna praca w ksi garni nie odpowiada jej bardzo silnej potrzebie SH i e narzuca jej si zmiana zawodu.
Decyzja: Poddaje pod rozwag zmian pracy i my l o zaj -ciu si dzie mi w gospodarstwie rolnym.
XII
I.
Prz
ykad
yX
y
yyyyX
III.
P
rzyk
ady
Piotr, 19-letni licealistaTo jego profesor, który wiele lat temu przyszed na konsul-
tacj , da mu nasz adres. Ma bardzo dobre oceny w j zykach, lecz s abe w matematyce i zyce. Wybra jedynie siedem zdj pozytywnych. Oto seria czynników:
Z2 Z’1 G’1 G1 V’1 V1
Pozwalamy mu u o y te 7 zdj w szeregu:1-sza fotogra a 80 G’z (artysta).
Zawód artysty: sposób w którym mo na tworzy , zajmowa si tematem i jego przetwarzaniem w swojej pracy. Mam u siebie reprodukcj obrazu Giacometti’ego, który przedsta-wia to, co jest namalowane na tym zdj ciu. Jest to pewna niezale no , lecz pozostaje w czno ci z czasem.
2-ga fotogra a 79 V’z (krytyk artystyczny).Krytyk artystyczny, lub kto kto pracuje w muzeum. Zajmu-je si sztuk , lecz z teoretycznego punktu widzenia. Niebez-piecze stwo: mo e zaj si badaniem sztuki i zamkn si w swoim w asnym wiecie.
3-ia fotogra a 30 Gz (dekorator).W istocie jest to ta sama sprawa, co z fotogra artysty. Jest to równie artysta, lecz osobi cie wole pierwsza fotogra , ni to, co robi ten artysta. Ten nie jest wyra ny. To jest bardziej element ozdobny, który wykonuje dla ratusza. Posiada z pew-no ci drugi zawód. Jego praca ma znaczenie regionalne.
4-ta fotogra a 29 Vz (sk adacz drukarski).Jest to rysownik artystyczny. Robi co pe nego sensu. Zaj-muje si tworzeniem dla innych. Próbuje projektowa co : a sz. Lecz jest bardziej zale ny od innych, ani eli artysta. Powinien wykona reklam znaku towarowego czekolady. Mo e popu ci wodze swojej fantazji i stworzy co .
5-ta fotogra a 20 Zs (kamerzysta).Fotogra a podobna. Kr ci lm, dzie o sztuki. Dobrze si ro-zumie ze swoja ekip , d y do wykonania z nimi dobrego l-mu. Jest twórczy.
6-ta fotogra a 10 Z’k (fotoreporter)Jest to dziennikarz pracuj cy dla gazety i przekazuj cy to, co warto ciowe i w co si anga uje. U ywa mowy. Aparat fotogra- czny jest mu równie pomocny dla szybkiego wykonania zdj .
42
XII
I.
Prz
ykad
y
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
Piotr, 19-letni licealistaPiotr, 19-letni licealistaX
III.
P
rzyk
ady
43
7-ma fotogra a 36 Zv (z otnik).Mo e równie tworzy co i poszu-kiwa pi kna. Otrzymuje wyrób, który stworzy i w który si zaan-ga owa . D y do zrobienia czego we wspó pracy z klientami; zaczy-na od klientów, w taki sposób, aby to im si podoba o, wnosz c swój w asny wk ad. Chodzi o sprawie-nie przyjemno ci innym.
Po tej wypowiedzi pozwalam mu na wyra enie swoich idei na pi mie: „... e mam idea y bardzo wznios e i e jestem bardzo wyra nowany. Nie potra jeszcze wyobrazi sobie zawodu w tym sensie, jaki niesie ten termin1. Dok adniej – b d mia sk onno ci do zaniedbywania w yciu za-wodu. Gdy robi co zastanawiam si zawsze nad konsekwencjami. Nie mog zrobi czego (w co wierz ) nie b d c odpowiedzialnym za wyniki. A takich mo liwo ci zawodowych w naszych czasach nie ma zbyt wiele”.
Doradca: „Dlaczego jest to idea zbyt wygórowany?”
„Szukam zawodu, który mi pozo-stawi wolno . Czynno ci, która nie jest systematyczna. Nie móg bym pracowa w banku, poniewa organi-zacja banku mi si nie podoba (nie-zale nie od czynno ci jako takich). Moim idea em jest wesprze co po-zytywnego, a nie bank. Mój idea jest zbyt wygórowany: z pewno ci po-winno si podporz dkowa w pewnej chwili, dokona kompromisów”.
Wychodz z szeregu czynników i ich skojarze . Spraw zasadnicz dla niego by oby zaj si pi knem. Oto, co o tym my li: „Tak, lecz ludzie s równie dla mnie wa ni, to nie ukaza o si wystarczaj co po-przez zdj cia. Nie mog y sam, ludzie równie mnie interesuj : jak i dlaczego reaguj tak, a nie inaczej, to, co na nich oddzia uje i jak, itd.”1 S owo „proffesion” oznacza tyle, co otwarte wyznawanie czego obwarowanego regu ami. W tym sensie „profesjonalnie” jest przeciwie stwem „spontanicznie”.
Przechodzimy teraz do wyboru (O) i pozwalam mu ufor-mowa grupy z tych fotogra i.
1-sza grupa:
Wszyscy s zaj ci w sposób twórczy.Podgrupy:a). Ms no 20(ogrodnik): zajmuje si tym, co ywe, ro lin
Mg no 47 (garncarz): zajmuje si garncarstwem – robi co sam; chodzi tu o pi kno Jest on zwi zany z ziemia, z glin .
b) Ci zajmuj si muzyk : wiolonczelista, kompozytor.„Przez 7 lat gra em na pianinie, a teraz od wiosny na per-kusji. To powoduje, e szalej z przyjemno ci. „Dlaczego nie po o y e tych zdj na (+)?”Gdy ma si taki zawód musi si nieprzyjemnie obna y . Gra na perkusji interesuje mnie bardziej jako hobby. („Obna y si ?”) Tak, nale y bez przerwy od nowa si przekracza .
c) Z’s (aktor): Z’z no 78 (mim)Aktor teatralny ma ycie zbyt nerwowe i powinien bez przerwy przechodzi samego siebie. Gdy mia em gra na pianinie w mojej grupie – dla rodziców, nauczycieli i pi -dziesi ciu osób: p aka em dzie wcze niej i my la em, e tego nie prze yj . Po tym za – by em najszcz liwszym cz owiekiem! W zesz ym roku grali my sztuk teatraln i my la em, e tego nie prze yj i po tym, gdy to si sko -czy o dozna em przyjemnego uczucia i rozlu nienia.
My l , e jestem zbyt nonszalancki, aby to znosi , zbyt non-szalancki, aby przechodzi za ka dym razem przez to brze-mi . Lecz z kolegami pisz periodyk. Tu mog wyst pi z jednym z moich wierszy, poniewa nie mam przed sob publiczno ci, która mo e mnie widzie . W ko ciele, w ma ej wspólnocie, wykonuj niedzielne czytania. To bardzo dobrze wychodzi, lecz tam, nie wk adam w to, co robi niczego od siebie. Czytam ewangeli , lecz nie jest to to, co ja zrobi em. („Co chcia by robi , gdyby nie mia tego zaniepokojenia? Czy ten niepokój gra jaka rol w twoim wyborze zawodu?”) Wybra bym wtedy zdj cia 74, 78 w pierwszej grupie pozy-tywnej. Jest oczywiste, e poszukuj ekspresji artystycznej.
44
XII
I.
Prz
ykad
y
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
XII
I.
Prz
ykad
y
2-ga grupa:
Interesuj mnie ludzie.Chcia bym mie kontakty, lecz na tych zdj ciach nie widz idealnego kontaktu.Obrazek 93 (logopeda) i 43 (misjonarz)Powinni przekazywa co , powinni ci gle przynosi co dla innych („Jak móg by mie idealny kontakt?”) Jako psycholog, pomóc innemu zobaczy siebie w sposób bardziej jasny, aby ten drugi móg si urzeczywistni . Nie, e jeden po-winien co przynosi drugiemu i ten nie mia by wiele do powiedzenia, jak w tradycyjnej szkole, gdzie ucze nie ma wiele do powiedzenia i relacja nie rozwija si w stron po-g bienia. Obrazek reportera Og 48 jest równie zbyt jednostronna: stawia tylko pytania i wi kszo czasu pyta o rzeczy jedynie powierzchowne.
3-ga grupa:
Zaj cie si s owem. G’g no 88 (pisarz):G’o no 96 ( lozof, mówca)V’m no 91 (bibliotekarz).J zyk jest dla mnie niezwykle wa ny – i to jako komuniko-wanie czego od siebie same-go. Chodzi równie o relacje z lud mi. I lubi bardzo ksi -ki. Ten (91) bierze co dla sie-bie z ksi ki, co zwraca nast p-nie – pisze lub mówi. Lecz te ksi ki s dla mnie zbyt stare.
To bardzo interesuj ce stwierdzenie, e te oboj tne zdj -cia (0) powoduj odpowied „tak, lecz...” i prowadz w ten sposób do g bszego i bardziej zró nicowanego os du.
Nast pnie wypracowujemy razem kierunek rozwoju sk onno ci.
45
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
rzyk
ady
XII
I.
Prz
yk
Oto jego w asne sformu owania:* abym móg by twórczy, to dla mnie bardzo wa ne;* abym móg równie bada ekspresj twórcz innych lu-
dzi, innych artystów;* ja sam nie rysuj , nigdy nie rysowa em w wolnym cza-
sie i w konsekwencji chodzenie do szko y artystycznej nie wchodzi w gr . Nie zda bym egzaminu wst pnego. Wol robi inne rzeczy ni rysowa . Na przyk ad: czy-ta lub ogl da grawerunek. W wolnym czasie nie je-stem twórczy; wol porz dkowa i czyta .
Na koniec dwu i pó godzinnej rozmowy powiedzia mi: „W istocie nie wiem naprawd , co b d robi ”.
Poda em mu adres Centrum Informacji Zawodowej. Jest to instytucja, która jest zwi zana z Publiczn Orientacj Zawodow . Tam mo e znale informacj na temat nauk te-atralnych i dramaturgii.
W czasie nast pnej rozmowy przyniós mi gazet studenc-k , której jest redaktorem. Periodyk jest pisany bardzo dow-cipnie i jest pe en pomys ów. Powiedzia mi, e posiada wiele reprodukcji dzie sztuki i e du o przeczyta o sztuce.
W czasie rozmowy o poznaniu zawodów on my li, e orga-nizacja wystawy, koncepcja prospektów prezentacji i redak-cja tekstów o artystach mog aby go równie zainteresowa .
Zamówili my telefo-nicznie prospekty dwóch zagranicznych uniwersy-tetów, „szko y dla peda-gogów sztuki” i „szko y dla kszta cenia muzyko-logicznego i edukacji po redniej”. Przekaza-li my mu adres fachow-ców w nast puj cych dziedzinach: historia sztuki, krytyka sztuki, muzeum sztuki, mu-zeum folkloru.
46
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
rzyk
ady
Nast pne spotkanie b dzie mia o miejsce po jego rozmo-wie z nimi. W chwili przed po egnaniem powiedzia mi: Widz jednak teraz, e istniej i dla mnie mo liwo ci zawodowe”.
Wniosek: Osoba zasi gaj ca porady powiedzia a mi: „Te fotogra e
to jak lustro, w którym si przegl damy i które pozwala po-wiedzie rzeczy, które ju znali my, lecz których nigdy nie sformu owali my”.
W wietle powy szych przyk adów staje si jasne, e BBT stawia pytanie o zawód w sposób ca o ciowy i e osoba zasi -gaj ca porady mo e wyrazi swoj sytuacj psychiczn i za-wodow w sposób projektywny. To staje si mo liwe jedynie wtedy, gdy doradca ma czas i daje czas osobie zasi gaj cej opinii. Test faworyzuje kontakt ludzki zdolny do „uniesienia” osoby zasi gaj cej opinii – nie ograniczaj cy si do doradze-nia, lecz asystuj cy przez pewien czas na jej w asnej drodze, aby mog a znale zawód, w którym mog aby si zrealizowa i by usatysfakcjonowan .
47
XII
I.
Prz
ykad
yX
III.
P
rzyk
ady
XIV. LiteraturaAchtnich M. (1979). Der Berufsbildertest. Projektives Ver-
fahren zur Abklarung der Berufsneigugng. Bern-Stutt-gart-Wien: Verlag Hans Huber.
Achtnich M. (1987). Der Berufsbilder-Test. Seine Anwen-dung In der Berufs- und Laufbahnberatung – eine Ein-f hrung. Bern Stuttgart Toronto: Verlag Hans Huber.
Achtnich M. (2010). BBT Obrazkowy Test Zawodów. Projek-cyjna metoda wyja niania sk onno ci zawodowych, Wro-c aw: Nowe ycie.
Achtnich M., Filho J.F., (1994). Vocational Pictures Test, The Career Development Quarterly, March 1994, Vol. 42, s. 262 i nn.
Achtnich M., (2013). Vocational Picture Test VPT (BBT). A Projective Method for the Clari cation of Vocational Preferences. Its Application in Vocational and Career Counseling, w: (red.) H. Jarosiewicz Qualitative methods in the professional diagnosis, Wroc aw: O cyna Wydaw-nicza ATUT – Wroc awskie Wydawnictwo O wiatowe, s. 103–129.
Jarosiewicz, H. (2001). Trafno decyzji zawodowych ocenia-na za pomoc BBT: „Obrazkowy Test Zawodów” Martina Achtnicha. w: Podejmowanie decyzji zawodowych przez m odzie i osoby doros e w nowej rzeczywisto ci spo ecz-no-politycznej. Wroc aw: Instytut Technologii i Eksplo-atacji, s. 147–160.
Jarosiewicz H. (2012). Psychologia d e i sk onno ci zawo-dowych. Wroc aw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc aw-skiego.
Obrazkowy Test
ZawodówBBT
48
Naukowcy wskazuj , e rozwój w okresie dojrzewania i w pocz tkach doros o ci, tj. w tzw. wieku m odzie czym (lata 15 do 25–30), to „osi gni cie dojrza o ci, które obej-muje zarówno sfer , , , , jak i
. W okresie doros o ci zaznaczaja si nast puj ce trendy rozwojowe: (1) stabili-zacja w asnej , (2) nawi zywanie g bszych , co zwi zane jest z uwolnieniem si od samego siebie, a wyczuleniem na potrzeby innych, (3) pog bienie dziedzin aktywno ci: , (4) wyra niejsze dostrzeganie , (5) wzrost znaczenia troski nie tylko o najbli szych, ale równie o wszystkich potrzebuj cych i cierpi cych. Zdaniem Havi-ghursta jest to okres najbardziej indywidualny i samotny” (Maria Kielar-Turska „Roz-wój cz owieka w pe nym cyklu ycia”).
Osi ganie dojrza o ci nie jest atwe! Projekt „15 plus” jest realizowany przez do-radców zawodowych, skupionych w Dolno l skim Forum Doradztwa Kariery, którzy pragn poda r k m odym ludziom w tym zadaniu przej cia na rynek pracy. Stowarzy-szenie NFDK jest organizacj pozarz dow , która skupia specjalistów ca o yciowego doradztwa kariery.
Celem projektu jest specjalistyczna pomoc psychologiczno-pedagogiczna m odzie-y w radzeniu sobie z problemami kariery zawodowej na wspó czesnym rynku pracy.
Za po rednio – pro laktyka zaburze psychicznych, jakie pojawiaj si w tym okresie.Oferujemy dwa rodzaje wsparcie: (1) diagnozujemy sk onno ci do wyboru kierunku
kszta cenia i zawodu, (2) wspieramy w podejmowaniu dojrza ych decyzji edukacyjnych i zawodowych.
Grup docelow naszego projektu jest m odzie w okresie doros o ci. Wspieramy ich w rozwoju zawodowym. Ale nie tylko. Zwracamy si równie do pedagogów i do-radców zawodowych w szko ach rednich, do dyrektorów placówek o wiatowych i do rodziców.
Wi cej informacji: www.doradcazawodu.pl
Projekt „15 plus“
9
ISBN 978-83-938730-0-5
7 8 8 3 9 3 8 7 3 0 0 5
Projekt „15 plus“