Raija — feminismens Morgan Kane—Eger sjølv den første til å vedgå at det er triviallitteratur eg skriv. Men så lenge denne litteraturen ersåpass viktig for mange, vil eg bidra på min måte: fråein norsk ståstad som ei motvekt mot all den engelskeog amerikanske underhaldningslitteral uren somkioskhyllene er fylte opp med.

— HøkerTORSTEIN THOMASSEN

— Sjølv har eg eit heller avslappa syn på dette, og vil samanlikne triviallitteraturen medgodteri. Det kan vera bra medlitt av det innimellom, men einfår ikkje nok næring til å «leve»på det i lengda. Samstundes synest eg eigentleg det må verabetre å lesa ein del triviallitteratur enn å ikkje lese i det heile;berre glo passivt på fjernsyn.

28- årige Bente Pedersen fråSkibotn i troms er ein av Nord-Noregs mestseljande forfattarar. Hennar Raija-serie, somførst vekte størst interesse inord, er i ferd med å gjera hennekjend over heile landet. I dessedagar kjem den 15. boka i serien, med eit førsteopplag på 15000. Men salet kjem truleg opp i25 - 30 000 berre i Noreg. Samstundes er Bente og «Raija» iferd med å bli oppdaga i nabolanda Sverige, Danmark — ogIsland. Ikkje anna å vente ennat forlaget hennar — Bladkompaniet — skryt av at dei harsikra seg ein fullgod arvtakar etter Margit Sandemo og «Isfolket». Medan somme andremeiner at Raija-skapnaden erdet kvinnelege svaret på KjellHallbings anti-helt Morgan Kane.

I nord er Raija-suksessen noberre slegen av Arthur Arntzensustoppelege Oluf-suksess ogHerbjørg Wassmos Thora-trilogi. Og på same måte somWassmo toppar skattelista iHarstad, gjer Bente det same isin heimkommune Storfjord.Kven seier at kultur ikkje betalerseg?

— Dei gode inntektene fråbøkene har gjort det mogelegfor meg å ta permisjon frå lærarjobben slik at eg kan skrivemeir på dagtid. Tidlegare skreiveg helst om natta og i helgane etter skippertakprinsippet, menno prøver eg å ha ei slags «kontortid» og skrive fast 2-3 timarpå føremiddagen, samt ei økt påkvelden. Samstundes høver detgodt å kunne vere heime og halitt ekstra tid til dotter vår på treår, seier ho.

Komantikk-novellerBente Pedersen byrja å skrive iung alder. Allereie som 15-16-åring sende ho inn sukkersøtekjærleiksnoveller til bladet Romantikk, der dei Heste kom påtrykk.

— Det var fantasihistorier —ikkje sjølvopplevde ting — somvar lette å skrive etter kvart someg fann fram til den rette oppskrifta. Samstundes gav det eitfint tilskot til lommepengane,smiler ho.

— Korleis fekk du ideen tilKaija-serien?

— Han dukka opp då eg arbeidde med særoppgåva påLærarskolen i Tromsø i1982-83. Då skreiv eg om innvandringa frå Tornedalen iNord-Finland til Nord-Troms

på 1700- og 18800-talet, derheimbygda mi, Skibotn, var einsentral møtestad for dei somkom over grensa. Mange slo segogså til her, og bygda utvikla segtil eit stort marknadssenter dernordmenn, samar, finnar ogsvenskar frå heile Nordkalottensette kvarandre i stemne kvarhaust. I samband med denneoppgåva, samla eg inn masse lokalhistorisk stoff som ikkjefekk plass i ei så avgrensa oppgåve. Tanken på å skrive ei bokeller to om dette emnet slo megstraks. Men da eg kontaktaBladkompaniet, som kjendemeg frå Romantikk-novellene,og foreslo å skrive ein heil serieom dette, var dei heller skeptiske i utgangspunktet.

Manuset til første boka fekkho i retur.

— Eg måtte skrive det om fleire gonger før forlaget vart nøgdmed boka. Salet gjekk brukbart, og eg leverte snart innto-tre nye manus. Følte etterkvart at eg fekk betre og betretak på både Raija og skrivinga,og fekk positiv respons som tydde på at eg hadde skapt eininteressant seriefigur som heldtmål.

Og suksessen har vokse. 15 bøker med eit samla opplag påfleire hundre tusen er komne påseks år. Manus til den 20. bokaer levert inn, medan Bente reknar med å avslutte serien på omlag 30 bøker.

— Kva er det med Raija somfengjer lesarane, trur du?

— Det veit eg eigentleg ikkje.Ho er jo i utgangspunktet einrein fantasiskapnad, og framstår som ei slags anti-heltinnc.Ei sterk jente som veks opp i eithardt, rått mannssamfunn,opplever kjærleik og tragediar,og blir prega av det på godt ogvondt. Slik blanding fengjer velmange. Serieforma gjer også atlesarane — i alle høve dei faste— blir stadig betre kjende medho. Samstundes skildrar eg eitnordkalott-miljø og hendingarsom langt på veg er ukjende ogverkar eksotisk på mange, ikkjeminst dei stadig fleire lesaranesør i landet.

Hendingane i Raija- serienstartar i Tornedalen i 1718, dåRaija er 10 år. Ho er av finskopphav, har mista foreldra ogveks opp hjå tosterforeldre. Deter harde nødsår i Tornedalen,med uår og sviktande avlingar,hardt skattepress og flytandegrenser som skaper grobotn forbåde etniske og storpolitiskekonfliktar. Nordkalotten ermest som ein koloni under sterktpress frå både Danmark/Noregog Sverige, medan tsar-Russland pressar på frå aust. Folk påNordkalotten blir kasteballarmellom stormaktene i den storenordiske krigen som rasar i årevis. Mange ser det som einasteutveg å emigrere til Nord-Noreg

— frå nauda og svolten til fiskerikdommen på kysten avFinnmark og Troms. Underdesse tilhøve veks Raija opp, ogho hamnar etter kvart i Skibotn-traktene, som så mange andrefinske innvandrarar gjorde.Bente vil la lesarane følgje henne fram til 1751, då dei noverande grensene i området blir

Sjablonar— Kor viktige er dei historiskefakta i serien?

— Sjølv om menneska er deiviktigaste, prøver eg å flette innhistoriske hendingar i stadigstørre grad. Medan historia i deiførste bøkene berre vart nyttasom vage kulissar, har eg etterkvart våga å byggje inn det historiske stoffet meir medvite, og

då satsar eg på at opplysninganeskal vera korrekte.

— Med eit tempo på 2-3 bøkeri året må det bli mykje sjablonar?

— Det seier seg sjølv at det lettblir klisjear og eindimensjonalemenneskeskildringar. Eg prøveri alle høve å gje hovudfiguranefleire dimensjonar, og fornyemeg litt frå bok til bok.

— Kva les du helst sjølv?— Mindre og mindre trivial

litteratur. Får liksom nok av detnår eg skriv så mykje sjølv. Egelskar historiske romanar og synest både Vera Henriksen ogSigrid Undset sine bøker er fascinerande. Eg har og stor sansfor Idar Kristiansen. Bøkenehans har vore ein stor inspirasjon for meg, sjølv om eg skrivpå ein heilt annan måte enn han.

Forfattarforeininga— Kva for planar har du etter atRaija er avslutta?

— Eg har visse planar som egikkje vil røpe no. Kan hende vileg forsøke meg med ei meir seriøs form når eg kan ta meg betretid og blir meir moden sjølv.Men nett no har eg ikkje så storekunstnariske ambisjonar og synest det er greitt å skrive dette.

— Trass i at du er blant deisom sel flest bøker — og pålandsbasis — er du enno ikkjemedlem i Nordnorsk Forfatterlag eller Forfatterforeningen.kvifor ikkje?

— Eg har vel ikkje tenkt nokosærleg over det før eg nyleg bleispurt om dette av ein annanjournalist. Men eg er ikkje blittoppmoda om å melde meg inn,og eg har ikkje søkt om medlemskap. Samstundes veit eg atbåde Kjell Hallbing og MargitSandemo har hatt problem medå bli godtekne som fullverdigemedlemmer i Forfatterforeningen, og reknar med at mange ogvil gå mot at eg skal bli medlem.Men eg har jo også fått oppmuntring og støtte frå etablerte,seriøse forfattarar som seier atdei ser på meg som ein likeverdigkollega. Uansett er det ikkje noko problem — eller sakn — formeg.

— Kva tilhøve har du til språket?

— Eg prøver å jobbe medvitemed det, men opplever ofte atforlagskonsulentane luker ut eller endrar på ord; «friserer» detmeir i konservativ lei. Når egprotesterer får eg gjerne til svarat det er best slik av omsyn til lesarane. På same måte er det medspesielle nordnorske uttrykk eller namn — for ikkje å snakkeom samiske og finske stadnamnsom vi har mykje av her i nord.Som regel vil dei «omsetje» slikttil bokmål, men ein del får eg no

i nærmiljøetHausttåka og dei første kviteteikna på at vinteren nærmarseg ligg langt nedover dei fjellasom omkransar Skibotn-bygdanesten heilt inst i Lyngenfjorden. Mektig storslegen natursom tek pusten frå ein — nettslik det må ha vore på Rai jas tid.Men no, som då, er det vanskeleg å leva av berre natur. Benteog mannen hennar har nett bygdnytt hus i heimbygda; dei vil buher sjølv om mange yngre flyttarfrå. Det står om arbeid, og Bente er av dei heldige som harskapt seg eit levebrød — førebels. Uansett har ho lærarjobben å gå attende til dersominntektene frå skrivinga skulletørke inn.

— Får du mange reaksjonarpå bøkene dine frå bygdefolk?

— Ja, ein del får eg jo høyre.Det verkar i alle høve som ommange les bøkene, og stort setthar dei vore «snille» mot meg.Dei mest negative reaksjonanegår ut på at bøkene inneheldbanning og erotiske skildringar,noko dei eldre ikkje så lett kangodta. Men vi bur jo i eit temmeleg puritansk samfunn derlæstadianismen har sterke tradisjonar. Samstundes er det jo så

mykje frodig livsglede og trassigpågangsmot, som ikkje minstkjem til uttrykk i saftige replikkar og banning.

— Når det gjeld mange av deiyngre lesarane, har eg derimotinntrykk av at dei er litt stolteover at det blir skrive om tilhøvesom handlar om deira bakgrunn. Eg håper det kan veramed på å styrkje deira identitetog sjølvkjensle. Framleis ermange usikre på bakgrunnen sin— dei vil skjule eller fortrengjerøtene sine til den samiske ellerfinske. Mest fordi dei kjenner sålite til dette. I historiebøkene iskulen har dei ikkje funne historia om forfedrane sine før lokalhistoria i dei siste åra har fått einstørre plass i underv isninga.

— Apropos lokalhistorie:Visste du at somme skuleklassari Nord-Troms nyttar utdrag avbøkene dine til å gjera lokalhistoria om den finske innvandringa meir levande?

— Nei, det var faktisk ukjendfor meg, men det er kjempeartigom lærarar finn det verdt å nyttebøkene mine i undervisninga påden måten! Då føler eg det somom eg har lukkast — lite granniallfall.

SUKSESSFORFATTAR: — Det er klårt at eg er einig i at det er triviallitteratur eg skriv. (Foto: Torstein Thomassen)

DAG OG TID 13Nr.47 23. november 1989BØKER

HARALD RJORKE:

Bertha v. Suttner

IKAMPMOT

VAPNENE

Bertha von Suttner

Det er 100 år siden Bertha vonSuttners beromte antikrigsroman -Ned medutkom. I Harald Biørkes nyebok om Bertha von Suttner forteller han om henne> liv ogarbeid fra 1843 til 1914: hanskildrer Bertha.- barndom.modning, familie, politikk ogfredsarbeid; romanen Neamed vapnene og andre avBert has boker: fredskongressene og Nobels fredspris 1905Skrevet tor ungdom. Giret rikttidsbilde fra fredsarbeidets kåri en tid hvor krigsånd og militære tradisjoner stod sterktRikt illustrert, m studieplan.Kr. 98,-. Selges i bokhandelen.inan åt nou FtnwrouTMu huftei

Til Folkereisning mot krigRoscnkrantzgt. lH.OlBOOslo 1

stiller ek- fij porto/oppkn L'21,70

Adr:ted: