nh gi¸ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr êng cã ng êi d©n tham · th«n ®−îc tiÕn hµnh...

§¸nh gi¸ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng cã ng−êi d©n tham gia ë tØnh Yªn B¸i

V¨n phßng ban ch−¬ng tr×nh §iÒu phèi viªn MRDP tØnh Yªn B¸i Th¸ng 12 n¨m 2001

Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam - Thôy §iÓn 1996-2001

3

Môc lôc 1. Giíi thiÖu:

1.1 Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng 1.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi tõng huyÖn 1.3 Ph¹m vi lÊy sè liÖu 1.4 Kinh tÒ bÒn v÷ng vµ çc nguån “tµi nguyªn” kh¸c nhau

2 Thay ®æi trong sö dông ®Êt, s¶n xuÊt vµ m«i tr−êng: 2.1 Nh÷ng thay ®æi chung trong sö dông ®Êt 2.2 S¶n xuÊt th©m canh mïa vô 2.3 Nh−ng thay ®æi liªn quan ®Õn rõng vµ s¶n phÈm rõng . 2.4 N−íc 2.5 Ch¨n nu«i 2.6 §¸nh gi¸ çc m« h×nh

3. Ph¸t triÓn tæ chøc ë c¬ së: 3.1 Qu¶n lý dù ¸n ë cÊp th«n, x·, huyÖn 3.2 §¸nh gi¸ n¨ng lùc nhãm qu¶n lý th«n, x·, huyÖn 3.3 §iÓm m¹nh, yÕu cña çc cÊp qu¶n lý 3.4 N©ng cao vai trß cña tæ chøc ®Þa ph−¬ng trong qu¶n lý rõng

4. Thay ®æi vÒ kinh tÕ, x· héi: 4.1 Sù thay ®æi kinh tÕ cña mét sè hé, th«n b¶n 4.2 ChiÕn l−îc ph¸t triÓn ch¨n nu«i 4.3 Nh÷ng thay ®æi trong mua, b¸n s¶n phÈm 4.4 Nhu cÇu vµ c¬ héi cho chÞ em phô n÷ 4.5 T¹i sao ng−êi d©n l¹i nghÌo – ý kiÕn tõ héi th¶o 4.6 Nh÷ng thay ®æi kinh tÕ, x· héi quan träng – lý do

5. KÕt luËn

Phô lôc Danh s¸ch çc thµnh viªn tham gia héi th¶o

Ch÷ viÕt t¾t CEMMA Uû ban d©n téc vµ miÒn nói CMG Ban qu¶n lý dù ¸n x· DARD Së NN & PTNN FCP Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c L©m nghiÖp ViÖt Nam- Thuþ §iÓn (1991-1995) HH Hé gia ®×nh IPM Qu¶n lý s©u, bÖnh tæng hîp MARD Bé N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n MCC HuyÖn Mï Cang Ch¶i MRDP Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói ViÖt Nam-Thuþ §iÓn (1996-2001) PESEA §¸nh gi¸ m«i tr−êng, kinh tÕ, x· héi cã ng−êi d©n tham gia PRA §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia cña ng−êi d©n SALT Kü thuËt canh t¸c ®Êt dèc TY HuyÖn TrÊn Yªn VMG Nhãm qu¶n lý th«n/b¶n YB HuyÖn Yªn B×nh

4

PhÇn 1. Giíi thiÖu Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam – Thuþ §iÓn (MRDP), thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n (MARD), ho¹t ®éng tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2001 víi môc ®Ých: Hç trî Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo t¹i 18 huyÖn thuéc n¨m tØnh miÒn nói phÝa b¾c ViÖt Nam. Môc tiªu tæng thÓ cña ch−¬ng tr×nh lµ: Liªn quan tíi Môc tiªu tæng thÓ, MRDP ®· x¸c ®Þnh Hai kÕt qu¶ cuèi cïng nh− sau: • KÕt qu¶ cuèi cïng 1: C¶i thiÖn ®êi sèng cña ng−êi d©n t¹i

çc x·, th«n/b¶n thuéc vïng dù ¸n, trong ®ã cã sù c«ng b»ng gi÷a hé giÇu vµ hé nghÌo, phô n÷ vµ nam giíi.

• KÕt qu¶ cuèi cïng 2: N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn t¹i çc x·, th«n/b¶n thuéc vïng dù ¸n, gãp phÇn lµm æn ®Þnh m«i tr−êng vïng cao.

§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra, Ch−¬ng tr×nh ®· cã nhiÒu ho¹t ®éng hç trî t¹i n¨m tØnh nh−: khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, tµi chÝnh n«ng th«n, ph¸t triÓn kinh doanh.

N¨m 2000, MRDP ®· tiÕn hµnh h−íng dÉn ng−êi d©n ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn th«n cña m×nh (PESEA), mçi tØnh cã 6 ®Õn 8 th«n ®−îc tiÕn hµnh ®¸nh gi¸. ViÖc ®¸nh gi¸ nh»m t×m ra nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt kinh tÕ x· héi còng nh− m«i tr−êng qua thêi gian th«n tham gia dù ¸n. Mçi tØnh còng ®· tæ chøc mét cuéc héi th¶o ®Ó th¶o luËn vµ ph©n tÝch nh÷ng th«ng tin tõ çc th«n b¶n ®· ®¸nh gi¸.

Nh÷ng vÊn ®Ò quan t©m chÝnh khi tiÕn hµnh PESEA PESEA t¹i çc th«n b¶n còng nh− héi th¶o t¹i tØnh chó träng vµo çc vÊn ®Ò sau: 1. Nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ-x· héi còng nh− chÊt l−îng

cuéc sèng • Nh÷ng thay ®æi trong kinh tÕ hé, lý do • Nh÷ng thay ®æi vÒ thÞ tr−êng • Nh÷ng thay ®æi vÒ t×nh tr¹ng cña phô n÷ 2. Thay ®æi trong sö dông ®Êt vµ m«i tr−êng • So s¸nh t×nh h×nh sö dông ®Êt hiÖn t¹i vµ tr−íc ®©y • Xem xÐt mét sè yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng: n−íc,

®Êt, ®a d¹ng sinh häc. 3. Vai trß, hiÖu qu¶ cña çc cÊp qu¶n lý dù ¸n ®Þa

ph−¬ng • Nh÷ng thay ®æi vÒ vai trß • §iÓm m¹nh, yÕu cña çc cÊp qu¶n lý dù ¸n ®Þa ph−¬ng Còng trong n¨m 2000, MRDP thùc hiÖn viÖc Ph©n cÊp qu¶n lý. §iÒu nµy cã nghÜa lµ: ng©n s¸ch dµnh cho cÊp nµo sÏ ®−îc qu¶n lý trùc tiÕp bëi cÊp ®ã – cÊp huyÖn, cÊp x·, cÊp th«n. Tuy nhiªn PESEA kh«ng ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nµy.

ThiÕt lËp l¹i vïng cao thµnh vïng xanh cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt do nh÷ng ng−êi n«ng d©n khoÎ m¹nh, cã quyÒn sö dông ®Êt ®¶m b¶o tiÕn hµnh mét çch bÒn v÷ng, duy tr× ®−îc sù ®a d¹ng vÒ sinh th¸i, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi cña vïng.

5

1.1 Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng Tõ khi b¾t ®Çu Ch−¬ng tr×nh, PRA ®· ®−îc sö dông ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ ®¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng t¹i th«n b¶n. PESEA n¨m 2000 lµ sù nèi tiÕp cña çc vßng PRA tr−íc ®©y nh−ng ®−îc tËp trung vµo hai vÊn ®Ò chÝnh: m«i tr−êng vµ kinh tÕ x· héi (c©n b»ng giíi, t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, thÞ tr−êng ...) HÇu hÕt nh÷ng thay ®æi t¹i çc th«n b¶n tham gia Ch−¬ng tr×nh còng mang tÝnh ®Æc tr−ng cho çc th«n b¶n kh¸c bëi v×: cïng víi sù hç trî cña Ch−¬ng tr×nh, cã rÊt nhiÒu çc yÕu tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, sö dông ®Êt nh−: çc chÝnh s¸ch míi cña ChÝnh phñ, çc ch−¬ng tr×nh hç trî kh¸c. Do ®ã, viÖc ®¸nh gi¸ cô thÓ, rµnh m¹ch t¸c ®éng cña MRDP cho sù ph¸t triÓn t¹i çc th«n b¶n lµ rÊt khã kh¨n. Thay vµo ®ã MRDP cè g¾ng t×m hiÓu t¹i çc th«n b¶n dù ¸n:

1. Nh÷ng g× ®∙ thay ®æi? 2. T¹i sao nã thay ®æi? §©u lµ nguyªn nh©n

chÝnh dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ®ã? B»ng con ®−êng nµy, Chóng t«i hy väng sÏ ®¸nh gi¸ ®−îc vai trß cña MRDP ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn th«n b¶n.

Ph−¬ng ph¸p luËn vµ ph©n tÝch th«ng tin B¸o ço nµy dùa trªn nh÷ng ®iÒu tra, th¶o luËn vµ tµi liÖu ®−îc thùc hiÖn bëi çc çn bé th«n b¶n, çn bé x·, çn bé huyÖn, çn bé tØnh cña Yªn B¸i. PESEA t¹i çc th«n ®−îc chÝnh ng−êi d©n trong th«n thùc hiÖn - th−êng bao gåm Nhãm qu¶n lý th«n b¶n vµ mét sè ng−êi kh¸c. HÇu hÕt PESEA t¹i çc th«n ®Òu cã sù tham gia cña çn bé x·, huyÖn, tØnh. Nh÷ng kÕt qu¶ cuèi cïng ®−îc tr×nh bµy, th¶o luËn vµ so s¸nh víi kÕt qu¶ cña çc vßng PRA tr−íc t¹i mét cuéc häp toµn th«n. T¹i héi th¶o PESEA cÊp tØnh cña Yªn B¸i, çc ®¹i biÓu tõ 8 th«n (nh÷ng th«n tiÕn hµnh PESEA n¨m 2000), ®¹i biÓu tõ çc x· ®· cïng víi çn bé huyÖn, tØnh th¶o luËn vµ ph©n tÝch t×nh h×nh.

Tr× nh tù ho¹t ® éng vµ c c kÕ t qu¶ Ho¹t ® éng KÕ t qu¶ Héi th¶ o cÊp tØ nh (Th ng 12 n¨m 2000)

B¸o ço PESEA tØ nh Yªn B¸i

PESEA t¹i çc th« n (Th ng 3-10 n¨m 2000)

B¸o ço PESEA cña 8 th« n

Çc vß ng PRA tr−íc (1992-1998)

KÕ ho¹ch th« n, th« ng tin c¬ b¶ n

6

1.2 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi tõng huyÖn MRDP ®· ho¹t ®éng t¹i bèn huyÖn cña Yªn B¸i: Mï Cang Ch¶i, TrÊn Yªn, V¨n Yªn vµ Yªn B×nh (xem b¶n ®å ë tr−íc phÇn môc lôc). Tõ n¨m 1996-2000, MRDP ®· ho¹t ®éng t¹i 76 th«n thuéc 18 x·. Riªng n¨m 2000, Ch−¬ng tr×nh ®· ho¹t ®éng t¹i 41 th«n thuéc 9 x· kh¸c nhau th«ng qua CVDB. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña bèn huyÖn lµ hoµn toµn kh¸c nhau (sè liÖu trong b¶ng d−íi ®©y ®−îc cung cÊp bëi §iªï phèi viªn tØnh Yªn B¸i) Mï Cang

Ch¶i TrÊn Yªn V¨n ChÊn Yªn B×nh

§iÒu kiÖn tù nhiªn NhiÖt ®é trung b×nh n¨m (0C) 19,0 22,5 22,5 22,5 L−îng m−a n¨m cùc ®¹i (mm ) 1 960 2 300 1 800 2 300 L−îng m−a n¨m cùc tiÓu (mm ) 1 500 1 370 1 300 1 370 §é Èm trung b×nh n¨m (%) 83 87 85 87 Sö dông ®Êt (ha): DiÖn tÝch ®Êt tù nhiªn 119 933 69 074 122 390 76 218 §Êt n«ng nghiÖp 6 755 10 005 13 620 9 667 §Êt L©m nghiÖp cã rõng 27 991 40 208 38 767 23 405 §Êt L©m nghiÖp kh«ng rõng* 84 544 16 260 67 652 25 753 §Êt thæ c− 212 457 791 501 §Êt kh¸c 431 2 144 1 560 16 893 T×nh h×nh kinh tÕ, x· héi Tæng sè x· 14 29 34 25 Tæng sè th«n 122 277 377 264 Thµnh phÇn d©n téc chÝnh Hmong: 96%

Th¸i: 3% Kinh: 37% Tµy: 35%

Hmong: 12% Dao

Dao: 50% Hmong: 30%

Thai: 7%

Tµy: 44% Dao: 39% Kinh: 14%

Nïng

Mï Cang Ch¶i lµ huyÖn vïng cao cñaYªn B¸i, ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c h¼n so víi ba huyÖn kia. ViÖc ®i l¹i rÊt khã kh¨n v×®Þa h×nh bÞ chia c¾t, c¬ së h¹ tÇng kÐm. ChØ cã 5,5% tæng diÖn tÝch ®Êt phï hîp cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, 93,5% lµ®Êt l©m nghiÖp (®Êt dèc). Mét phÇn ba diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp cã rõng che phñ (chiÕm kho¶ng 25% tæng diÖn tÝch tù nhiªn). NÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo kinhphÝ cña chÝnh phñ cho viÖc qu¶n lý, b¶o vÖ rõng. L©m tr−êng Póng Lu«ng lµ ®¬n vÞ nßng cèt trong viÖc triÓn khai dù ¸n trong huyÖn. Chñ yÕu lµ ng−êi Hmong sinh sèng, tr×nh ®é d©n trÝ rÊt thÊp. TrÊn Yªn lµ huyÖn vïng trung du, diÖntÝch ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm kho¶ng 14,5%. §−êng x¸, chî ph¸t triÓn. Theo së NN&PTNT ®©y lµ huyÖn cã ®é che phñ cña rõng cao nhÊt so víi c¸c huyÖn trong tØnh (60%). Yªn B×nh còng lµ huyÖn trung du, diÖntÝch ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm 13%, c¬ së h¹ tÇng kh¸ tèt, thÞ tr−êng ph¸t triÒn. DiÖn tÝch mÆt n−íc (hå) chiÕm trªn 20% diÖn tÝch toµn huyÖn. V¨n ChÊn: diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp: 11%. Mét phÇn ba diÖn tÝch huyÖn ®· cã rõng, ®Êt trèng: 55% cã kh¶ n¨ng cho trång rõng. Tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp h¬n huyÖn TrÊn Yªn vµ Yªn B×nh nh−ng cao h¬n Mï Cang Ch¶i.

(*) “§Êt trèng”: ®Êt dèc cã th¶m t−¬i hoÆc c©y bôi r¶i r¸c hoÆc trèng kh«ng.

7

1.3 Ph¹m vi lÊy sè liÖu

Tiªu chuÈn chän th«n tiÕn hµnh PESEA-2000nh− sau: • Tham gia MRDP tõ n¨m 1997 hoÆc sím

h¬n (v× nÕu sau n¨m 1997, thêi gian thamgia qu¸ ng¾n, rÊt khã t×m ra nh÷ng thay ®æid−íi t¸c ®éng cña MRDP).

• Mçi huyÖn chän mét ®Õn hai th«n. • Cã sù kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn d©n téc

chÝnh gi÷a çc th«n. • §Ó dÔ dµng so s¸nh, çc th«n nµy ®Òu

ph¶i cã PRA tõ çc n¨m tr−íc. S¸u th«n lµ th«n vïng 3(**), hai th«n cñahuyÖn Yªn B×nh thuéc vïng 2. Ba th«n ëhuyÖn vïng cao: d©n téc thiÓu sè chiÕm chñyÕu(Ng−êi Hmong vµ Dao), çc th«n vïngtrung du: ng−êi Kinh chiÕm chñ yÕu. Nhãm d©ntéc chñ yÕu trong çc th«n tiÕn hµnh PESEA:Hmong, Dao, Nïng vµ Kinh. Cã sù kh¸c nhau lín vÒ sè hé trong çc th«n.Th«n Dµo Xa, huyÖn MCC chØ cã 27 hé, bènth«n cã sè hé tõ 50-90 hé (***), riªng th«n TiÕnMinh cã tíi 144 hé. Kho¶ng çch tõ th«n tíi trung t©m huyÖn còngrÊt kh¸c nhau, tõ 10-45 km.

(*) Kh«ng nhËn ®−îc sù hç trî trùc tiÕp tõ MRDPn÷a, nh−ng cã thÓ vÉn cßn ho¹t ®éng cña nhãm TD& TK. (**) Theo ph©n vïng cña Uû ban D©n téc vµ MiÒnnói (CEMMA) (***) ChØ tÝnh sè hé tham gia PRA, th«n 1-TrÊn Yªn vµ th«n T©n Phong-Yªn B×nh chØ cã 50% sè hé trong th«n tham gia PRA.

Mét sè th«ng tin c¬ b¶n cña 8 th«n thùc hiÖ n PESEA n m 2000

Tªn th«n/x· N m tham gia

FCP/ MRDP

N m kÕ t thóc (*)

Nhãm TD &

TK

Vïng(**)

D© n Téc

chÝ nh

Sè Hé N m 2000

Kho¶ng c ch tíi

trung t© m huyªn (km)

HuyÖ n Mï Cang Ch¶ i Th«n Dµ o Sa, x· Kim Néi

1992

2001

kh«ng

3

Hmong

27

10

Th«n DÕ Xu Ph× nh, x· DÕ Xu Ph× nh

1992

2001

kh«ng

3

Hmong

88

27

HuyÖ n TrÊn Yªn Th«n 1, x· T© n §ång

1993

2001

cã

3

Kinh

52

20

Th«n 2, x· T© n §ång

1993

2001

cã

3

Kinh (Tay)

79

22

Th«n 3, x· T© n §ång

1997

2001

cã

3

Kinh (Tay)

73

24

HuyÖ n V¨n ChÊn Th«n Giµ ng Cµ i, x· NË m Lµ nh

1997

2001

kh«ng

3

Dao

90

31

HuyÖ n Yªn B× nh Th«n T© n Phong, x· T© n Nguyªn

1996

1999

cã

2

Kinh

73

45

Th«n TiÕ n Minh, x· T© n Nguyªn

1998

2001

kh«ng

2

Nung

142

46

8

1.4 Kinh tÕ bÒn v÷ng vµ çc nguån “tµi nguyªn” kh¸c nhau D−íi ®©y lµ diÔn gi¶i vÒ çc “tµi nguyªn” kh¸c nhau cã ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña hé gia ®×nh còng nh− th«n b¶n: Tµi nguyªn thiªn nhiªn

Con ng−êi

X· héi

Tµi chÝnh

VËt chÊt

DiÖn tÝch ®Êt thuéc quyÒn së h÷u cña hé gia ®×nh (DiÖn tÝch? Kho¶ng çch ®Õn ®−êng quèc lé, hé? Lo¹i ®Êt, chÊt l−îng ®Êt? ) Tµi nguyªn thiªn nhiªn cña céng ®ång (diÖn tÝch rõng thuéc th«n, ®éng vËt hoang d·, s¶n phÈm rõng phi gç...) Tµi nguyªn n−íc cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt

Sè ng−êi ë tuæi lao ®éng vµ sè ng−êi ¨n theo trong gia ®×nh Tr×nh ®é gi¸o dôc, kh¶ n¨ng nhËn thøc cña çc thµnh viªn trong gia ®×nh còng nh− çn bé th«n, x· Søc khoÎ

Quan hÖ b¹n bÌ, hä hµng Çc lÔ héi truyÒn thèng còng nh− nh÷ng tôc lÖ Nh÷ng nguån th«ng tin ¶nh h−ëng ®Õn viÒc ra quyÕt ®Þnh

Thu nhËp tiÒn mÆt vµ çc kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm TiÒn vay tõ çc nguån kh¸c nhau Çc kho¶n thu nhËp kh¸c (dÞch vô, b¸n s¶n phÈm phô...)

Nhµ vµ çc dông cô gia ®×nh M¸y mãc (m¸y xay x¸t, m¸y kh©u) Ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn (ngùa, xe m¸y, xe ®¹p...). C¬ së h¹ tÇng th«n, x· (®iÖn, ®−êng, chî...) Ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng: ®µi, ti vi ...

Kinh tÕ bÒn v÷ng Chóng t«i cè g¾ng t×m hiÓu nh÷ngthay ®æi th«ng qua kh¸i niÖm “KinhtÕ bÒn v÷ng”. §iÒu nµy cã nghÜar»ng: nh÷ng nguån tµi nguyªn nµot¸c ®éng ®Õn kinh tÕ hé vµ sù thay®æi vai trß cña nã qua thêi gian. Çc nguån tµi nguyªn:

• Tµi nguyªn thiªn nhiªn: ®Êt, n−íc, rõng...

• Con ng−êi: tr×nh ®é gi¸o dôc, søc khoÎ, søc lao ®éng...

• X∙ héi: m¹ng l−íi quan hÖ... • Tµi chÝnh: çc nguån thu

nhËp... • VËt chÊt: tµi s¶n nh− nhµ,

thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn...

PhÇn 2. Chñ yÕu tËp trung vµonguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. PhÇn 3. Xem xÐt ®Õn khuynh h−íngkinh tÕ x· héi, mèi quan hÖ gi÷an¨m nguån tµi nguyªn. PhÇn 4. TËp trung vµo vÊn ®Ò conng−êi vµ x· héi

9

PhÇn 2. Thay ®æi trong sö dông ®Êt, s¶n xuÊt vµ m«i tr−êng

PhÇn nµy tr×nh bµy vµ ph©n tÝch nh÷ng thay ®æi vÒ “Tµi nguyªn thiªn nhiªn”, bao gåm nh÷ng thay ®æi vÒ m«i tr−êng vµ sö dông ®Êt. Nh÷ng vÊn ®Ò quan t©m chÝnh: • Nh÷ng thay ®æi chung vÒ mÆt sö dông ®Êt • S¶n xuÊt th©m canh mïa vô: sö dông gièng míi, ph©n bãn, thuèc

trõ s©u • Thay ®æi vÒ rõng vµ ®éng vËt hoang d· • Thay ®æi vÒ nguån n−íc, chÊt l−îng n−íc, sö dông n−íc • Ph¸t triÓn ch¨n nu«i • §¸nh gi¸ çc m« h×nh Th«ng tin chñ yÕu lÊy tõ çc vßng PRA tr−íc ®©y, PESEA n¨m 2000 vµ kÕt qu¶ th¶o luËn t¹i héi th¶o th¸ng 12 n¨m 2000. Çc nguån th«ng tin kh¸c: • Nghiªn cøu thay ®æi líp phñ thùc vËt (thùc hiÖn bëi ViÖn §iÒu Tra vµ Quy Ho¹ch Rõng) • Pháng vÊn cña MRDP “Kinh nghiÖm cña çn bé ®Þa ph−¬ng trong viÖc qu¶n lý vµ ph¸t triÓn th«n, x·-vïng nói phÝa b¾c-2001” • “HÖ thèng qu¶n lý rõng kÕt hîp gi÷a ®Þa ph−¬ng vµ trung −¬ng-Qu¶n lý vµ b¶o vÖ rõng céng ®ång t¹i mét th«n ng−êi Dao ë Yªn B¸i”, thùc hiÖn bëi MRDP n¨m 2000.

Nh÷ng thay ®æi chung vÒ líp phñ thùc vËt trong tØnh

(Nguån: FIPI 2000: §¸nh gi¸ thay ®æi líp phñ th−c vËt t¹i vïng nói phÝa b¾c 1989-1998)

N¨m 1999/2000 FIPI ®· tiÕn hµnh mét nghiªn cøu cho MRDP vÒ: ®¸nh gi¸ sù thay ®æi thùc vËt vµ ®é che phñ rõng gi÷a hai thêi ®iÓm 1989 vµ 1998. Nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn th«ng qua gi¶i ®o¸n ¶nh vÖ tinh kÕt hîp kiÓm tra thùc ®Þa. KÕt qu¶ cho thÊy: t¹i Yªn B¸i, ®é che phñ rõngn¨m 1989 lµ 20%, 10 n¨m sau (1998) ®· t¨ng lªn: 25%. Theo ®¸nh gi¸, diÖn tÝch rõng t¨ng chñ yÕu lµ rõng trång (45 000 ha, chiÕm kho¶ng 1/4 tæng diÖn tÝch rõng). Trong 5 tØnh dù ¸n, Yªn B¸i lµ mét trong nh÷ng tØnh cã diÖn tÝch rõng trång lín nhÊt. Nghiªn cøu còng chØ ra r»ng: diÖn tÝch rõng gç tù nhiªn t¨ng chót Ýt tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 1993, nh−ng l¹i gi¶m trong kho¶ng thêi gian 1993-1998. Trong vßmg 10 n¨m, diÖn tÝch rõng gç tù nhiªn gi¶m tõ 112 000 ha xuèng cßn 101 000 ha, ®iÒunµy cã nghÜa r»ng kho¶ng 10% diÖn tÝch rõng tù nhiªn ®· bÞ mÊt.

10

2.1 Nh÷ng thay ®æi chung vÒ mÆt sö dông ®Êt

Lo¹i ® Êt §iÓ m Lý do thay ® æ i 10 n¨m

tr−íc HiÖ n nay

1. §Êt s¶ n xuÊt l−¬ ng thùc

-Lóa n−¬ng 3 1 -§Ê t ® åi b¹c mµ u, hiÖ u qu¶ kinh tÕ thÊ p

-Lóa 1 vô 4 1 -Lóa 2 vô 3 5 -Lóa 2 vô+1 vô mµ u 0 4 -S¾ n 3 1

-Thay gièng lóa cò b»ng gièng lóa míi ng¾ n ngµ y, n ng suÊ t cao

2. Mµ u -§Ë u ® ç 2 5 Yªu cÇ u ® êi sèng ® −îc n© ng cao -Khoai t© y 3 5 §−îc chuyÓ n giao kü thuË t, hç trî

gièng tèt 3. V−ên -V−ên hé 2 5 -V−ên rõng 3 5

ChuyÓ n dÞ ch c¬ cÊ u c© y trång §Ê t ® · ® −îc giao ® Õ n ng−êi d© n §−îc hç trî gièng c© y n qu¶, c© y l© m nghiÖ p, kü thuË t

4. Rõng -Rõng trång NLG 3 5 -Rõng QuÕ 2 4

N© ng cao hiÖ u qu¶ kinh tÕ

-§Ê t trèng, ® åi träc 5 3 -Rõng khoanh nu«i 2 4

Nh»m phñ xanh ® Ê t trèng ® åi nói träc

-Rõng phßng hé 2 3 §Ê t giao ® Õ n hé, ® −îc hç trî gièng, kü thuË t

5. C© y c« ng nhiÖ p -ChÌ 4 5 -Cµ phª 0 5

HiÖ u qu¶ kinh tÕ cao

C¸c thµnh viªn héi th¶o ®· th¶o luËnkhuynh h−íng chung trong sö dông ®Êttrong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y. Nh÷ngkhuynh h−íng nµy ®−îc thÓ hiÖn b»ng thang®iÓm sau: 0=kh«ng trång, 5=trång nhiÒu (kÕtqu¶ ®−îc tr×nh bÇy trong b¶ng).

-§Êt l©m nghiÖp: hiÖn nay ®Êt ®·®−îc giao tíi ng−êi d©n, ng−êid©n cã quyÒn sö dông ®Êt métc¸ch l©u dµi vµ æn ®Þnh. ChÝnh v×vËy hä ®· ®Çu t− trång mét sèloµi c©y ¨n qu¶ l©u n¨m, mét sèloµi c©y rõng cã gi¸ trÞ. Do ®ãdiÖn tÝch ®Êt rõng ®−îc phñ xanht¨ng lªn

-§Êt n«ng nghiÖp: so víi tr−íc ®©y, hiÖn nay ®Êt n«ng nghiÖp ®· ®−îc sö dông rÊt hiÖu qu¶ do ¸p dông gièng míi ng¾n ngµy, n¨ng suÊt cao. HÇu hÕt ®Êt n«ng nghiÖp ®· tiÕn hµnh trång 2 vô lóa, cã nh÷ng n¬i cßn thªm 1 vô mµu.

C©y hoa mµu nh− ®Ëu t−¬ng, khoai t©y ®· t¨ng lªn theo nhu cÇu cña thÞ tr−êng

11

3 vÝ dô cô thÓ 1. X· T©n §ång, huyÖn TrÊn Yªn

(Nguån: B¸o ço PESEA)

N¨m 1993, khi FCP b¾t ®Çu hç trî hai trong sè t¸m th«n cña x·, mét nöa diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn ®· ®−îc giao quyÒn sö dông. Tõ ®ã ®Õn nay, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng lªn, ®Êt ®−îc sö dông theo chiÒu h−íng th©m canh.

Nh÷ng thay ®æi t¹i x· 1993 1999 - Tæng diÖn tÝch ®Êt - §Êt n«ng nghiÖp - §Êt rõng - §Êt trèng, cá

2800 ha 270 ha

1053 ha 1477 ha

2800 ha 318 ha

1023 ha 1459 ha

Giao ®Êt

0 1400 ha (trong ®ã 600 ha lµ ®Êt l©m

nghiÖp) D©n sè

• Sè hé • Sè khÈu • Thµnh phÇn d©n

téc

545

2821 Kinh 2/3

Dao & Tay: 1/3

671

3190 Kinh: 1459

Dao: 1171, Tay: 560

“Nh÷ng thay ®æi chÝnh trong sö dông ®Êt tõ khi FCP b¾t ®Çu hç trî t¹i th«n 1: • DiÖn tÝch rõng t¨ng lªn: chñ yÕu lµ rõng trång Bå ®Ò, QuÕ. • §Êt trèng gi¶m. • Thùc hiÖn th©m canh c©y lóa. Tr−íc n¨m 1993: 40% diÖn tÝch cÊy lóa

1 vô/n¨m, 60% cÊy lóa 2 vô. HiÖn nay, 70% diÖn tÝch cÊy lóa 2 vô, 30% cßn l¹i cÊy 2 vô kÌm thªm 1 vô mµu. Lý do chÝnh dÉn ®Õn thay ®æi nµy lµ: sö dôg gièng míi.

• QuÕ, chÌ vµ c©y ¨n qu¶ ®−îc trång phèi hîp trong v−ên. DiÖn tÝch chÌ ®∙ lªn tíi 3,5 ha, gi¸ b¸n cao vµ æn ®Þnh.” (B¸o ço PESEA t¹i th«n)

Nh÷ng thay ®æi t¹i th«n 1

“Tr−íc ®©y”

HiÖn nay (2000)

Tæng diÖn tÝch tù nhiªn 131 ha 131 ha §Êt l©m nghiÖp • Khoanh nu«i • Trång QuÕ • Trång Bå ®Ò • Kh¸c (cá, c©y bôi...)

118 ha 30 ha 20 ha 40 ha 28 ha

118 ha 30 ha 40 ha 40 ha

8 ha §Êt n«ng nghiÖp 6,9 ha 6.9 ha §Êt ë 5 ha 5 ha Ao, hå 1.1 ha 1.1 ha

Lý do chÝnh cho sù thay ®æi trªn: “§Êt ®· ®−îc giao tíi hé, cã sæ ®á, ng−êi d©n ®Çu t− gièng míi, kü thuËt tèt”. ¤ng Tham ë th«n 8, T©n§ång ®· nãi vÒ sù quan träng cña viÖc giao ®Êt nh− sau: “Hai vô lµm l©u råi, tr−íc n¨m 1960 chØ cã 1 vô, tõ khi cã HTX th× lµm hai vô. Tr−íc ®©y HTX cã ë 2 th«n 8 vµ th«n 7, tõ sau n¨m 1978 th×HTX c¶ x∙, nh−ng nghÌo l¾m. Mçi c«ng cã 100 hoÆc 200-3 gam thãc. Lao ®éng giái, c«ng viÖc nÆng nh− san trµng th× ®−îc 500 c«ng,n«ng d©n b×nh th−êng chØ 200 c«ng trë l¹i. Mçi khÈu lóc ®ã cã khi chØ 7-8 kg thãc mét th¸ng. Tr−íc ®©y d©n chê khi cã kÎng cña ®éi tr−ëng,çn bé ®i lµm th× d©n míi ra ®ång. Çn bé kh«ng ra lµm th× ng−êi ta kh«ng ra ruéng. §ãi th× ®ãi nh−ng vÉn kh«ng chñ ®éng. Tõ khi giaoruéng th× d©n l¹i rÊt tù gi¸c, ban ®Çu d©n cè ®Çu t− vÒ vèn nh−ng do kh«ng cã kiÕn thøc, nªn n¨ng suÊt chØ 80-90 kg/sµo, cã khi 60-70 kgth«i. B©y giê n¨ng suÊt cao l¾m còng 180-200 kg/sµo v× ruéng s©u, ím cá, n−íc l¹nh. Th«n ngoµi hä ®¹t n¨ng su©t cao h¬n nhiÒu”

12

2. Th«n DÕ Xu Ph×nh, huyªn Mï Cang Ch¶i (Nguån: B¸o c¸o PESEA th«n)

FCP b¾t ®Çu cã ho¹t ®éng hç trî t¹i th«n tõ n¨m 1993. Tõ ®ã tíi nay, t×nh h×nh sö dông ®Êt ®· cã nhiÒu thay ®æi:

Lo¹i ®Êt-1997

khoanh nu«i

17%

rõng trång

7% ®Êt trèng 22%

v−ên rõng 14%

c©y c«ng nghiÖp 11%

c©y bôi 15%

n«ng nghiÖp

14%

Lo¹i ®Êt-2000 n«ng nghiÖp

16%

khoanh nu«i 16%

rõng trång 14% LKQLBV

9%

®Êt trèng 8%

v−ên rõng 17%

c«ng nghiÖp 13%

Kh¸c 7%

• DiÖn tÝch rõng trång t¨ng gÊp ®«i • “®Êt trèng” hÇu nh− kh«ng cßn • §Êt n«ng nghiÖp t¨ng chót Ýt • C©y c«ng nghiÖp nh− chÌ t¨ng chót Ýt

3. Th«n Tien Minh, huyÖn Yen Binh (Nguån: B¸o c¸o PESEA th«n)

Th«n nhËn hç trî cña MRDP tõ n¨m 1998, song PESEA t¹i th«n ®· th¶o luËn thay ®æi sö dông ®Êt trong vßng 5 n¨m qua.

Lo¹i ®Êt 1995 (ha)

2000 (ha)

1. Rõng trång 2. §Êt trèng 3. Ruéng 4. V−ên t¹p 5. §Êt trång chÌ 6. §Êt trång Cµ phª 7. §Êt ë 8. §Êt mµu 9. Ao 10. §Êt kh¸c

25.2 25

26.2 20 7.5 6.5 2.5 2.5 2.2 1.2

30.2 20

26.2 19.4 11 6.5 3

2.5 4

1.2

Nh÷ng thay ®æi chÝnh:

• DiÖn tÝch rõng trång t¨ng: Bå ®Ò • “§Êt trèng” (c©y bôi, cá) gi¶m • DiÖn tÝch trång ChÌ më réng (50%) • §µo nhiÒu ao

13

2.2 S¶n xuÊt th©m canh mïa vô a) Thay ®æi vÒ gièng §iÓm 0=kh«ng; 1=Ýt; 5=thay ®æi nhiÒu

§iÓm

Lo¹i gièng 10 n¨m

tr−íc Nay

§Þa ph−¬ng 5 1 Lóa Gièng míi 1 5 §Þa ph−¬ng 5 1 Ng« Gièng míi 1 5

ViÖ c thay ® æ i c¬ cÊ u gièng c© y trång vµ th© mcanh t ng vô ® −îc chuyÓ n biÕ n rÊ t m¹nh mÏ. Lýdo: -Do nhË n thøc cña ng−êi d© n vÒ gièng c© y trångvµ viÖ c ® Ç u t− th© m canh. -Do ® −îc tË p huÊ n, chuyÓ n giao kü thuË t cña c cgièng cã n ng suÊ t cao vµo s¶n xuÊ t. -Ng−êi d© n ® −îc tham gia häc hái c c m« h× nhcã n ng suÊ t cao. -Cã sù ® Ç u t− hç trî cña dù n vÒ ph© n bãn,gièng. §© y còng lµ mét nguyªn nh© n rÊ t quanträng bëi v× c c hé thuéc vïng dù n cã sùchuyÓ n ® æ i gièng c© y trång vµ møc ® é ® Ç u t− h¬nh¼ n so víi hé ngoµi vïng dù n.

VÝ dô t¹i th«n 3, Tan Dong, Tran Yen (Nguån: B¸o c¸o PESEA th«n)

Thªm 1 vô mµu (mïa ®«ng) ®· vµ ®ang gãp phÇn t¨ng tæng s¶n l−îng l−¬ng thùc C¸c gièng lóa lai ®· ®−îc sö dông phæ biÕn tõ tr−íc n¨m 1990. Tõ n¨m 1997, MRDP ®· hç trî ®Ó ®−a nh÷ng gièng lóa míi ng¾n ngµy vµo trång, chÝnh v× vËy, ®Õn nay ng−êi d©n ®· trång thªm ®−îc mét vô mµu vµo mïa ®«ng: ng«, khoai t©y, ®Ëu t−¬ng.

1990 1995 1997 1999 Lóa: 75% lóa lai 5% lóa ®Þa ph−¬ng 20% lóa kh¸c Vô mµu: Kh«ng cã

Lóa: 90% lóa lai 5% lóa ®Þa ph−¬ng 5% lóa kh¸c Vô mµu Kh«ng cã

Lóa Vô mµu Trång Ýt Ng« vô ®«ng Trång Ýt §Ëu t−¬ng

Lóa: 97% lóa lai 2% lóa kh¸c 1% lóa ®Þa ph−¬ng Vô mµu Trång Khoai t©y trë lªn phæ biÕn Trång Ýt §Ëu t−¬ng Trång Ýt Ng«

“HiÖn nay, theo yªu cÇu cña thÞ tr−êng, lîi nhuËn nªn khoai t©y ®ang dÇn thay thÕ cho ng«

14

b) Thay ®æi vÒ sö dông ph©n bãn, thuèc trõ s©u vµ m« h×nh IPM

§iÓm 0= kh«ng; 1=Ýt 5=dïng nhiÒu §iÓm NhËn xÐt

10 n¨m tr−íc

Nay

Ph©n bãn

3

5

-Nhu cÇu th©m canh gièng míi

-Chñng lo¹i ph©n bãn ®a d¹ng víi çc lo¹i c©y trång

Thuèc trõ s©u

2

4

-S©u bÖnh nhên thuèc

M« h×nh IPM

0

3

-Míi ®−îc ¸p dông nªn diªn ch−a réng

-Møc ®é ®Çu t− ph©n bãn vµ thuèc trõ s©u qua çc n¨m rat¨ng, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn møc ®é th©m canh t¨ng, khèi l−îngs¶n phÈm t¨ng. nh−ng viÖc ®Çu t− nµy ®«i khi còng t¸c ®éngxÊu tíi m«i tr−êng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm, do sö dôngthuèc kh«ng ®óng quy ®Þnh, sö dông nh÷ng lo¹i thuèc ®∙ bÞcÊm sö dông... -Çc th«n tham gia dù ¸n do ®−îc h−íng dÉn vÒ kü thuËt®Çu t−, kü thuËt sö dông thuèc s©u nªn hiÖu qu¶ ®Çu t− t¨ngcao vµ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng gi¶m h¼n so víi th«nngoµi vïng dù ¸n. -MÆc dï ®∙ cã ®µo t¹o vÒ IPM, song do møc ®é ®Çu t−, th©mcanh cña n«ng d©n cã h¹n, l¹i kh«ng ®ång bé, nªn ¸p dôngIPM cßn rÊt h¹n chÕ.

Khuynh h−íng sö dông ph©n ho¸ häc, thuèc trõ s©u t¹i th«n DÕ Xu Ph×nh, huyÖn Mï Cang Ch¶i (Nguån: B¸o ço PESEA th«n) T¹i th«n vïng cao nµy, viÖc sö dông ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u ®· t¨ng rÊt nhiÒu so víi 10 n¨m tr−íc. ChÌ lµ nguån thu nhËp quan träng cña th«n, chÝnh v× vËy ng−êi d©n ®· ph¶i dïng rÊt nhiÒu ph©n ho¸ häc ®Ó bãn. Nhí r»ng: çc sè liÖu d−íi ®©y ®−îc trÝch tõ b¸o ço PESEA vµ kh«ng ph¶i lµ con sè thèng kª chÝnh x¸c. 1990 2000 Lý do Ph©n ho¸ häc • Nitrogen • NPK • NPK 513

30 kg/hé/n¨m 0 0

300kg/hé 40-100 kg 50 kg

MRDP ®· hç trî çc lo¹i gièng míi, ph©n bãn. Bãn cho c©y chÌ.

Thuèc trõ s©u • Vopatot • Batsa • 666

0.25 l/ha 0 1.5 kg/ha

2 lÝt 1 chai BÞ cÊm

DiÖt çc lo¹i c«n trïng Nguy hiÓm

B¸o ço PESEA t¹i çc th«n Ph©n ho¸ häc ®−îc sö dông rÊt phæ biÕn ë çc th«n vïng trung du (Tran Yen, Yen Binh) tõ 10 n¨m vÒ tr−íc. TÊt c¶ çc PESEA t¹i çc th«n ®Òu thÊy r»ng: ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u ngµy cµng ®−îc sö dông nhiÒu ë tÊt c¶ çc th«n. Lý do nh− sau:

• ThÞ tr−êng lu«n lu«n ®¸p øng mäi nhu cÇu vÒ ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u

• Ng−êi d©n cã tiÒn ®Ó mua ph©n ho¸ häc(th«n vïng trung du) • Hä cã nhiÒu kiÕn thøc trong viÖc sö dông ph©n ho¸ häc. Gièng

míi còng ®ßi hái bãn nhiÒu ph©n

15

2.3 Nh÷ng thay ®æi liªn quan ®Õn rõng vµ s¶n phÈm rõng. Theo Së NN&PTNT, 80-90% diÖn tÝch cña 4 huyÖn chØ phï hîp cho çc ho¹t ®éng l©m nghiÖp (xem phÇn 1.2). §iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn rÊt râ ë hai huþÖn vïng cao, ®Æc biÖt lµ Mï Cang Ch¶i. ChÝnh v× vËy, sö dông vµ qu¶n lý rõng lµ mét trong nh÷ng nguån thu nhËp quan träng. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn trùc tiÒp th«ng qua hé gia ®×nh, céng ®ång hoÆc kh«ng trùc tiÕp th«ng qua mét c¬ quan nhµ n−íc (l©m tr−êng). §é che phñ cña rõng ë huyÖn TrÊn Yªn lµ cao nhÊt trong sè bèn huyÖn dù ¸n-kho¶ng 60%. Çc huyÖn cßn l¹i thÊp h¬n nhiÒu kho¶ng tõ 20-30% . §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi nghiªn cøu cña FIPI, ®é che phñ rõng trªn toµn tØnh lµ 25%. nghiªn cøu cña FIPI còng chØ ra r»ng: rõng tù nhiªn cña tØnh ®ang gi¶m trong suèt thËp kû 90 võa qua, trong khi ®ã rõng trång ®ang t¨ng lªn.

Sù suy gi¶m çc loµi thùc vËt, ®éng vËt hoang d· t¹i th«n 2, huyÖn Tran Yen (Nguån: B¸o ço PESEA th«n) TÊt c¶ çc loµi c©y gç tù nhiªn ®ang dÇn biÕn mÊt, c−êng ®é t¸i sinh tù nhiªn kh«ng theo kÞp víi sù khai th¸c Thay vµo ®ã, hai loµi c©y trång-Bå ®Ò vµ QuÕ ®ang trë thµnh mét nguån thu nhËp quan träng. Sè l−îng çc loµi ®éng vËt hoang d· ®ang suy gi¶m, mét sè loµi ®· hoµn toµn biÕn mÊt.

Loµi c©y gç §éng vËt hoang d· 1990 2000 1990 2000 Bå ®Ò 0 ******* Gµ rõng ********** ***** Tr¸m **** ** Lîn rõng ****** * Mì ******* *** H−¬u *** ** QuÕ * ********** KhØ ** 0 Tre, nøa ********** ****** Kh−íu, Ho¹ mi ******** ** VÇu * *** S¸o ******* 0

Phay ****** 0 YÓng **** 0 Géi ****** 0 §inh thèi ** 0

B¸o ço PESEA th«n TÊt c¶ çc b¸o ço PESEA t¹i çcth«n ®Òu cã chung nhËn xÐt r»ng:rõng tù nhiªn ®· bÞ tµn ph¸ nÆng nÒtrong suèt thËp kû 80 vµ 90, çcloµi c©y b¶n ®Þa ®ang dÇn biÕn mÊt,sè l−îng çc loµi ®éng vËt hoangd· còng ®ang gi¶m. Çc b¸o ço còng thÊy r»ng: çclo¹i c©y trång, rõng trång ®angt¨ng: Bå ®Ò cung cÊp nguyªn liÖucho nhµ m¸y giÊy, çc lo¹i c©y ¨nqu¶, c©y c«ng nghiÖp. Thu nhËp tõ rõng trång, v−ên rõng,v−ên hé ®ang mang l¹i lîi nhuËnrÊt cao, ®Æc biÖt cho çc hé giÇu(xem phÇn 4.1 vµ 4.2).

16

2.4 N−íc

T×nh tr¹ng vÒ n−íc lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng trong ®êi sèng hµng ngµy còng nh− trong s¶n xuÊt cña ng−êi d©n nªn ®· ®−îc th¶o luËn trong çc PESEA vµ trong héi th¶o: n−íc cho sinh ho¹t hµng ngµy vµ n−íc phôc vô s¶n xuÊt (hÖ thèng thuû lîi). ViÖc th¶o luËn tËp trung vµo: hÖ thèng cung cÊp n−íc ®· ®−îc c¶i thiÖn nh− thÕ nµo, vÝ dô nh−: hÖ thèng cung cÊp n−íc sinh ho¹t, më réng kªnh m−¬ng. Nh×n chung hÖ thèng cung cÊp n−íc sinh ho¹t ë çc th«n ®Òu ®−îc c¶i thiÖn. Trong mét sè b¸o ço PESEA (nh− th«n2) cßn th¶o luËn c¶ vÒ sù thay ®æi cña çc nguån n−¬vs s½n cã ë çc suèi, n−íc ë ®Çu nguån. §¸nh gi¸ cña héi th¶o §iÓm 1= khã kh¨n 5=nguån n−íc v« t− quanh n¨m Sö dông

10 n¨m tr−íc

Nay Lý do thay ®æi

Sinh ho¹t vµ uèng

2 3 §· cã 1 sè c«ng tr×nh n−íc s¹ch

N−íc phôc vô s¶n xuÊt (t−íi tiªu)

2

3

Nhµ n−íc ®· x©y dùng mét sè c«ng tr×nh t−íi tiªu

- So víi 10 n¨m tr−íc nguån n−íc cã gi¶m chót Ýt,mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµ: rõng bÞ chÆtph¸ nhiÒu dÉn ®Õn nguån n−íc dù tr÷ Ýt. HiÖn nayviÖc b¶o vÖ rõng, ph−¬ng ph¸p qu¶n lý b¶o vÖ rõngcã ng−êi d©n tham gia lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖnguån n−íc. - §Ó ®iÒu hoµ nguån n−íc cho sinh ho¹t vµ phôc vôs¶n xuÊt, hµng n¨m nhµ n−íc vµ mét sè dù ¸n ®·x©y dùng çc c«ng tr×nh n−íc s¹ch, c«ng tr×nh thuûlîi. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò b¶o d−ìng ch−a ®−îc chóträng, nhiÒu c«ng tr×nh n−íc s¹ch vïng cao bÞ h−háng, kh«ng sö dông ®−îc.

VÝ dô t¹i th«n vïng trung du, th«n 2, huyÖn TrÊn Yªn (Nguån: B¸o ço PESEA th«n)

Nguån n−íc tù nhiªn

“N¨m 1990, rõng cßn nhiÒu, n−íc ®ñ quanh n¨m. Nh−ng n¨m 1993-1994 rõng ®Çu nguån bÞ chÆt ph¸ nhiÒu, cã c¶ ch¸y rõng nªn ®∙ dÉn ®Õn thiÕu n−íc. Tõ n¨m 1995, rõng ®−îc giao cho hé qu¶n lý vµ trång míi (ch−¬ng tr×nh 327) nªn nguån n−íc l¹i ®−îc duy trig quanh n¨m.” (B¸o ço PESEA th«n)

N−íc sinh ho¹t cña çc hé gia ®×nh

TÊt c¶ çc hé ®Òu cã giÕng, hÇu hÕt çc giÕg ®Òu tèt, nh÷ng hé giÇu cßn mua ®−îc m¸y b¬m n−íc

1990 1995 2000 NhËn xÐt GiÕng • Tæng sè • GiÕng x©y

g¹ch

70 35

75 50

87 77

TÊt c¶ çc hé ®Òu cã giÕng. HÇu hÕt lµ giÕng x©y g¹ch

M¸y b¬m • B¬m tay • B¬m ®iÖn

0 0

0 0

10 15

Tõ n¨m 1998 th«n b¾t ®Çu cã ®iÖn B¬m ®iÖn rÊt tiÖn lîi cho viÖc b¬m n−íc

Qu¶n lý n−íc s¶n xuÊt “N−íc ®ñ cho s¶n xuÊt. X∙ qu¶n lý hÖ thèng thuû lîi chÝnh, ng−êi d©n ph¶i ®ãng thuû lîi phÝ hµng n¨m. T¹i th«n cã bèn nhãm qu¶n lý n−íc”. (B¸o ço PESEA th«n)

17

2.5 Ch¨n nu«i

T×nh h×nh ch¨n nu«i t¹i th«n 1, huyÖn TrÊn Yªn (B¸o ço PESEA th«n)

“Tr−íc ®©y, ch¨n th¶ gi«ng, ®Õn nay tr©u, bß ch¨n th¶ trong vïng ®Êt cña tõng hé. Lîn ®−îc nu«i trong chuång, th−êng chuång lîn lµm b»ng Tre, gç, cã nhµ x©y b»ng g¹ch.”

H¹ng môc N¨m 1993 (con)

N¨m 1999 (con)

Tr© u Bß Lîn n i Lîn thÞ t Gia cÇ m

30 8

10 70

800

37 37 10

100 1500

§¸nh gi¸ tõ hé th¶o 1 = kh«ng phæ biÕn 5= rÊt phæ biÕn

10 n¨m tr−íc

HiÖn nay

NhËn xÐt

Ch¨n th¶ z«ng

5

1

§· giao ®Êt cho hé qu¶n lý, kh«ng cã vïng th¶ z«ng

Ch¨n th¶ theo vïng riªng

1

5

Ch¨n th¶ trong vïng ®åi rõng cña çc hé

B¸o ço PESEA t¹i çc th«n Tõ n¨m 1990 ®Õn nay, viÖc ch¨n nu«i lîn, gia sóc ®· t¨ng®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n cã sù thay ®æi nµy lµ “®Çu t− kh«nglín l¾m vµ nhanh cho thu nhËp” (trÝch tõ b¸o ço PESEAth«n 2, TrÊn Yªn). Çc gièng lai (nh− lîn l¹i) ®· ®−îc ch¨nnu«i phæ biÕn. T¹i ba th«n vïng cao (huyÖn V¨n ChÊn, Mï Cang Ch¶i),ch¨n nu«i gia sóc lín t¨ng. Do nhu cÇu søc kÐo nªn sè l−îngtr©u t¨ng ®¸ng kÓ. Sè l−îng tr©u ë nh÷ng th«n vïng trung duvÉn duy tr× ë møc cò hoÆc t¨ng chót Ýt, lý do: ®· ®¸p øng ®ñnhu cÇu søc kÐo, diÖn tÝch ch¨n th¶ bÞ h¹n chÕ. Sè l−îng bß gia t¨ng ë rÊt nhiÒu th«n, chñ yÕu tËp trung ëçc hé giÇu v× cho thu nhËp cao. Ngùa lµ vËt nu«i quan träng cña çc th«n ng−êi Hmong(huyÖn Mï Cang Ch¶i) nh−ng hiÖn nay ®· bÞ gi¶m nhiÒu.“Tr−íc ®©y cã 70 con, nh−ng n¨m 1996 do bÞ dÞch bªnh nªn®∙ chÕt gÇn hÕt, ®Õn nay c¶ th«n chØ cßn cã bèn con” ( theoPESEA th«n DÕ Xu Ph×nh). ViÖc nu«i ç còng ®−îc ph¸t triÓn. T¹i mét sè th«n (nh− bath«n cña x· T©n §ång, TrÊn Yªn), cïng nhau nu«i ç ënh÷ng ao ®Çm lín. Sè l−îng ao ç cña çc hé cung t¨ng lªn.MRDP ®· hç trî ng−êi d©n trong viÖc nu«i çc trong ruénglóa n−íc.

Tõ n¨m 1995, tØnh ®· tiÕn hµnhgiao ®Êt rõng cho hé gia ®×nh, dovËy tr©u, bß, ngùa chØ ®−îc ch¨nth¶ trong ph¹m vi cña hé.

DÞch bÖnh lµ mét vÊn ®Ò lín. Çc gièng lai míi ph¸t triÓn nhanh nh−ng l¹i rÊt dÔ bÞ nhiÔm bÖnh. ChÝnh v× vËy ®ßi hái ng−êi d©n ph¶i ®−îc trang bÞ ®ñ kiÕn thøc vÒ ch¨m sãc, qu¶n lý.

18

2.6 §¸nh gi¸ çc m« h×nh

Tªn m« h×nh M« t¶ KÕt qu¶ KiÕn nghÞ Canh t¸c ®Êt dèc §· ®−îc ¸p dông réng r·i t¹i

huyÖn TrÊn Yªn vµ Mï Cang Ch¶i. -M« h×nh ®¹t hai môc ®Ých: kinh tÕ vµ chèng xãi mßn ®Êt. -HiÖn nay ®· x©y dùng ®−îc 100 m« h×nh

-CÇn cã nhiÒu nghiªn cøu thùc ®Þa ®Ó gîi ý cho n«ng d©n trång loµi c©y nµo, mËt ®é ra sao cho phï hîp ®iÒu kiÖn lËp ®Þa l¹i dÔ tiªu thô.

V−ên hé §· ®−îc ¸p dông hÇu hÕt t¹i çc huyÖn

-Loµi chñ yÕu: ChÌ, QuÕ, Bå ®Ò -ChÌ, QuÕ phï hîp víi ®Êt ë ®©y, hiÖn nay s¶n phÈm tõ hai loµi c©y nµy ®Òu dÔ b¸n, gi¸ æn ®Þnh. -C©y Bå ®Ò: ph¸t triÓn tèt, nh−ng gi¸ b¸n gç qu¸ rÎ. -Nh×n chung, m« h×nh v−ên hé dÔ ¸p dông, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. -HiÖn nay ®· cã 30 m« h×nh

-Nhµ n−íc cÇn cã ®Þnh h−íng vÒ ph¸t triÓn loµi c©y trång, dù b¸o nhu cÇu thÞ tr−êng ®Ó ng−êi d©n biÕt ph−¬ng h−íng ®Êu t−.

Bß lai sin Chñ yÕu ®−îc thÝ ®iÓm t¹i huyÖn TrÊn Yªn

-M« h×nh mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. -§ßi hái ®Çu t− vèn nhiÒu, ch¨m sãc ®óng kü thuËt míi mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.

-CÇn hç trî kinh phÝ

Lóa-ç ¸p dông chñ yÕu ë nh÷ng n¬i ®Êt thÊp, thung lòng, nguån n−íc cã quanh n¨m.

-DÔ ¸p dông -HiÖu qu¶ kinh tÕ cao

-CÇn cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ gièng ç.

19

PhÇn 3. Ph¸t triÓn tæ chøc ë c¬ së

PhÇn nµy chñ yÕu xem xÐt, ®¸nh gi¸ nh÷ng thay ®æi vÒ “nguån tµi nguyªn x· héi vµ con ng−êi”, ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua çc kü n¨ng còng nh− nh÷ng kh¶ n¨ng cña nhãm qu¶n lý dù ¸n t¹i çc cÊp c¬ së: th«n/b¶n, x·, huyÖn.

3.1 Qu¶n lý dù ¸n t¹i çc cÊp: th«n/b¶n, x·, huyÖn Çc cÊp qu¶n lý dù ¸n c¬ së Vai trß vµ tr¸ch nhiÖm Nhãm qu¶n lý th«n b¶n (VMG) • HÇu hÕt nhãm qu¶n lý th«n b¶n gåm 3-5 thµnh

viªn, bao gåm: mét ng−êi ®øng ®Çu th«n, mét kÕ to¸n cña th«n vµ mét ng−êi ho¹t ®éng vÒ khuyÕn n«ng.

• Hµng n¨m, çc thµnh viªn cña VMG ®−îc dù ¸n ®µo t¹o vÒ çch qu¶n lý, kü thuËt vµ ®−îc trî cÊp 150 ngh×n ®ång/th¸ng/nhãm.

• Tham gia x©y dùng kÕ ho¹ch th«n hµng n¨m, ®−a ra nh÷ng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n

• Tæ chøc thùc hiÖn kÕ ho¹ch • X¾p xÕp nh÷ng kho¸ ®µo t¹o vÒ kü thuËt • Ph©n bæ nguån ®Çu t− còng nh− qu¶n lý quü ph¸t triÓn th«n • Qu¶n lý quý TD&TK cña dù ¸n t¹i th«n (nÕu cã). Nhãm TD&TK cã thÓ

bao gåm mét hoÆc hai thµnh viªn cña VMG. • §¸nh gi¸ vµ viÕt çc b¸o ço

Ban qu¶n lý x· (CMG) • Ban qu¶n lý dù ¸n x· ®−îc thµnh lËp ë Yªn B¸i tõ

n¨m 1996 • Th−êng CMG gåm ba thµnh viªn • CMG ®−îc dù ¸n ®µo t¹o vÒ kü n¨ng qu¶n lý,

®−îc trî cÊp 150 ngh×n ®ång/th¸ng/nhãm..

• X©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· hµng n¨m, tæng hîp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn çc th«n hµng n¨m d−íi sù hç trî cña dù ¸n.

• Qu¶n lý ng©n s¸ch hç trî cña dù ¸n t¹i x· còng nh− ng©n s¸ch ph©n bæ tíi çc th«n.

• B¸o ço vÒ viÖc sö dông ng©n s¸ch MRDP t¹i x·, tæng hîp çc b¸o ço cÊp th«n b¶n.

Ban qu¶n lý dù ¸n huyÖn • Nßng cèt cña ban qu¶n lý dù ¸n huyÖn lµ çc

thµnh viªn cña tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn (huyÖn V¨n ChÊn, TrÊn Yªn), huyÖn Yªn B×nh lµ H¹t KiÓm L©m, huyÖn Mï Cang Ch¶i lµ L©m Tr−êng Póng Lu«ng.

• Ban qu¶n lý dù ¸n huyÖn ®−îc ®µo t¹o kü n¨ng qu¶n lý, ®¸nh gi¸ tæng hîp çc ho¹t ®éng cña dù ¸n t¹i çc x·, th«n.

• Hç trî x·, th«n lËp kÕ ho¹ch, gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng • Tæ chøc çc kho¸ ®µo t¹o vÒ qu¶n lý, kü thuËt t¹i x·, th«n • X©y dùng vµ thùc hiÖn çc m« h×nh thö nghiÖm

20

3.2 §¸nh gi¸ n¨ng lùc nhãm qu¶n lý th«n, x·, huyÖn Nhãm qu¶n lý th«n/b¶n: Çc thµnh viªn héi th¶o ®−îc chia lµm hai nhãm: nhãm mét gåm thµnh viªn thuéc huyÖn Mï Cang Ch¶i vµ V¨n ChÊn(vïng cao), nhãm hai gåm thµnh viªn thuéc huyÖn TrÊn Yªn vµ Yªn B×nh(vïng trung du). Hai nhãm nµy tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®éc lËp nhau, kÕt qu¶ ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng: Héi th¶o ® · ® nh gi theo mét thang ® iÓ m nh− sau: §iÓ m 1 = kh¶ n ng, kü n ng qu¶n lý kÐ m §iÓ m 5 = kh¶ n ng, kü n ng qu¶n lý rÊ t tèt

VÊn ®Ò

Nhãm vïng cao

Nhãm vïng trung du

Tæ chøc häp th«n (kh¶ n¨ng vËn ®éng, khuyÕn khÝch ng−êi n«ng d©n häp vµ tæ chøc häp cã hiÖu qu¶)

4 5

Tuyªn truyÒn th«ng tin vÒ çc c¬ héi dù ¸n MRDP cho tÊt c¶ çc hé trong th«n (kÓ c¶ çc hé nghÌo nhÊt).

3 4

Chó ý ®Õn çc nhu cÇu vµ −u tiªn ®Æc biÖt cña çc hé nghÌo trong qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch

4 5

X©y dùng kÕ ho¹ch cã ng−êi d©n tham gia hµng n¨m (PRA)

5 4

§¹i diÖn cña phô n÷ trong nhãm qu¶n lý th«n b¶n

2 2

Chó ý ®Õn çc nhu cÇu ®Æc biÖt cña chÞ em trong qua tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch

4 4

Qu¶n lý vµ kiÓm tra thùc hiÖn kÕ ho¹ch (bao gåm ph©n ph¸t vËt t− cña dù ¸n)

3 4

ChuyÓn giao kiÕn thøc kü thuËt (®µo t¹o n¨ng lùc)

2 4

TiÕp cËn vµ cung cÊp th«ng tin thÞ tr−êng 3 4 Tù ®Çu t− hoÆc t×m nguån vèn kh¸c (ngoµi MRDP)

1 1

ViÕt b¸o ço vµ tµi liÖu ho¸ 1 2

C¶ hai nhãm ®Òu cho r»ng VMG ho¹t ®éng c«ng b»ng vµ nhiÖt t×nh: • Tæ chøc häp th«n • Lµm PRA • Quan t©m tíi çc hé nghÌo.

Nhãm vïng trung du ®¸nh gi¸ VMG h¹ot ®éng tèt ë nh÷ng mÆt sau: • Thùc hiÖn kÕ

ho¹ch • Cung cÊp th«ng

tin • §µo t¹o kü thuËt

Nhãm vïng trung du cho ®iÓm cao h¬n nhãm vïng cao

C¶ hai nhãm ®Òu cho r»ng VMG cßn yÕu ë nh÷ng mÆt sau: • Tù qu¶n tµi chÝnh • ViÕt b¸o ço • ThiÕu phô n÷ trong VMG

21

3.3 §iÓm yÕu vµ ®iÓm m¹nh trong tæ chøc ë çc cÊp Çc tæ chøc

§iÓm m¹nh §iÓm yÕu

• Nhãm QL th«n b¶n

-§Òu biÕt ®äc, biÕt viÕt -NhiÖt t×nh trong c«ng viÖc -Cã søc khoÎ -Cã uy tÝn víi th«n b¶n

-Tr×nh ®é, n¨ng lùc h¹n chÕ (cã n©ng lªn nh−ng vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu) -Ýt phô n÷ tham gia

• Ban qu¶n lý dù ¸n x·

-NhiÖt t×nh, cã uy tÝn víi céng ®ång -Cã søc khoÎ -Cã tr×nh ®é v¨n ho¸

-Tr×nh ®é chuyªn m«n cã h¹n chÕ trong qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n

• Ban qu¶n lý dù ¸n huyÖn

-NhiÖt t×nh trong c«ng t¸c -Cã tr×nh ®é qu¶n lý, cã n¨ng lùc ®Ó trî gióp th«n, x·.

-Trong chØ ®¹o thùc hiÖn dù ¸n cã lóc cßn chËm, ch−a kÞp thêi -Ho¹t ®éng kiªm nhiÖm nªn thêi gian rÊt h¹n chÕ

TÊt c¶ çc cÊp ®Òu ho¹t ®éng nhiÖt t×nh

§iÓm m¹nh quan träng cña VMG: hä ®−îc sù tin t−ëng cña céng ®ång

Tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp lµ mét vÊn ®Ò cÇn kh¾c phôc, ®Æc biÖt lµ phô n÷.

DMG th−êng ph¶i ho¹t ®éng kiªm nhiÖm, nªn hä ph¶i lµm qu¸ nhiÒu viÖc

MRDP th−êng xuyªn hç trî nh»m n©ng cao n¨ng lùc ë tÊt c¶ çc cÊp. Sù phèi hîp trong ho¹t ®éng ë çc cÊp lµ chÆt chÏ.

22

3.4 T¨ng cao vai trß cña tå chøc ®Þa ph−¬ng trong qu¶n lý rõng B¶ng tãm t¾t d−íi ®©y (thùc hiÖn bëi çc çn bé tØnh) cho thÊy vai trß trong viÖc qu¶n lý, b¶o vÖ, trånh rõng ®· thay ®æi tõ n¨m 1990. Çc cÊp c¬ së (x·, th«n, hé gia ®×nh) ®· ®ãng vai trß quan träng h¬n trong c«ng viÖc nµy.

Tõ 1990 trë vÒ tr−íc

Tõ 1990 ®Õn 2000

Rõng ®Çu nguån

+C¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý b¶o vÖ ch−a râ rµng, míi b¾t ®Çu giao kho¸n b¶o vÖ rõng

-Cã chÝnh s¸ch giao kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng. -Giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý b¶o vÖ cho çc cÊp chÝnh quyÒn. -Cã ®Çu t− hç trî cho qu¶n lý b¶o vÖ, khoanh nu«i, t¸i sinh, trång rõng phßng hé

Rõng nguyªn liÖu

-Ch−a giao ®Êt æn ®Þnh, l©u dµi tíi çc hé. -Ch−a ®Çu t− hç trî trång rõng kinh tÕ.

-Cã chÝnh s¸ch giao ®Êt æn ®Þnh l©u dµi tíi çc hé. -Cã nhiÒu chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn L©m nghiÖp x· héi, L©m nghiÖp céng ®ång.

Tr−íc ®©y rõng thuéc quyÒn qu¶n lý cña çc l©m tr−êng. HiÖn nay rõng s¶n xuÊt rÊt ph¸t triÓn song gi¸ b¸n s¶n phÈm qu¸ rÎ.

Tr−íc n¨m 1990, rõng bÞchÆt ph¸ nhiÒu, chÊt l−îngrõng suy gi¶m nghiªm träng. §Õn nay, nhµ n−íc ®· quant©m ®Çu t−, cã nhiÒu chÝnhs¸ch míi ®· vµ ®ang ®−îcx©y dùng còng nh− ¸p dôngvµo ch−¬ng tr×nh 5 triÖu harõng.

23

Kinh nghiÖm Qu¶n lý rõng céng ®ång-Th«n Giµng Cµi, V¨n ChÊn.

M« h×nh thÝ ®iÓm rõng céng ®ång th«n Giµng Cµi (Nguån: B¸o ço PESEA th«n 2000 vµ B¸o ço M« h×nh rõng céng ®ång)

Ng−êi d©n cho biÕt r»ng trong nh÷ng n¨m 1980 ®é che phñ gi¶mnghiªm träng, −íc tÝnh kho¶ng 50% ®é che phñ rõng tù nhiªn ®·mÊt trong thêi kú nµy. Trång rõng cho ®Õn nay vÉn ch−a hoµn l¹i®é che phñ ®· mÊt. Th¸ng 8/1999 sau khi hoµn tÊt c«ng viÖc chuÈn bÞ (®µo t¹o, lËpb¶n ®å, th¶o luËn) Uû ban nh©n d©n huyÖn chÝnh thøc giao choth«n qu¶n lý trªn 1000 ha rõng phßng hé. 35% diÖn tÝch ®ã lµ rõngnguyªn sinh, 1/3 lµ rõng thø sinh (tre, nøa, gç çc lo¹i), 15% diÖntÝch lµ rõng non. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu ®iÖn tÝch nhá, cã nhiÒu lo¹ith¶m thùc vËt kh¸c nhau: v−ên rõng, rõng tre, nøa, rõng quÕ xenlÉn tre, c©y gç. Th«n vµ çc c¬ quan h÷u quan x©y dùng mét quy chÕ cho viÖc b¶ovÖ rõng, sö dông tµi nguyªn rõng, ®Êt rõng. 5 nhãm qu¶n lý ®·®−îc thµnh lËp ®Ó triÓn khai c«ng viÖc. Çc hé gia ®×nh thay phiªnnhau ®i tuÇn tra, canh g¸c. Sö dông tµi nguyªn céng ®ång: N¨m 1999 chiÕc cÇu nèi Giµng Cµivíi x· vµ con ®−êng ®· háng. ChiÕc cÇu t¹m ®· ®−îc dùng lªnb»ng tre, nh−ng kÕ ho¹ch lµ x©y dùng cÇu treo míi b¾c qua suèi.Tuy nhiªn, x· ®· kh«ng tµi trî cho toµn bé c«ng tr×nh, do vËy th«nph¶i tù quyÕt ®inh b¸n mét phÇn rõng quÕ n¨m 1999 vµ giµnh tiÒnvµo viÖc x©y cÇu th«n gãp 60.000.000 ®ång – x· ”135” 35 triÖu®ång. Cïng víi gióp søc lao ®éng chiÕc cÇu míi ®· ®−îc x©y dùngnhanh chãng vµ hoµn thµnh vµo ®Çu n¨m 2000.

Pháng vÊn ¤ng §Æng V¨n Kinh tr−ëng th«n Giag Cµi, x· NËm Lµnh

(Nguån: ChiÕc cÇu nèi cho ph¸t triÓn th«n b¶n)

“X· qu¶n lý rõng tõ n¨m 1990, hµng n¨m ®Õn mïakh« hanh x· xuèng triÓn khai tËn d©n, lÊy cam kÕtcña tõng hé, ký cam kÕt kh«ng cho ®èt rõng, ph¸rõng. Tõ ®ã cã hiÖu qu¶ cao, kh«ng ai ph¸t rõng,ph¸ rõng. Qu¶n lý rõng theo nhãm céng ®ång. Tõ n¨m 97, ®Çutiªn lµ chñ tr−¬ng cña l©m tr−êng huyÖn V¨n ChÊnthµnh lËp 3 nhãm, ®Õn dù ¸n nµy lµ thµnh lËp 5nhãm x©y dùng tõ n¨m 98. ThÕ th«n m×nh chia ralµm 5 nhãm, mçi nhãm h¬n 20 hé, cã nhãm Ýt nhÊt lµ10 hé vµ cã çc nhãm tr−ëng, nhãm phã. Mçi th¸ngth«n tæ chøc häp 1 lÇn, häp çc nhãm, çc ®oµn thÓcña th«n b¶n. Nhãm tr−ëng th«n giao tr¸ch nhiÖmcho çc nhãm, nhãm tr−ëng nhãm phã lªn danhs¸ch tõng nhãm bao nhiªu hé. Nhãm tr−ëng ®ã ph©nc«ng çc hé ®i tuÇn tra canh g¸c. Tr−íc chØ cã qu¶nlý ë mçi th«n th× tr−ëng th«n cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lýchung th«i. Ng−êi d©n ®−íc hç trî: kiÕn thøc, kü thuËt, tiÒnchuyÓn ®Õn. Khi dù ¸n kÕt thóc, ch¾c ch¾n nh©n d©nvÉn b¶o vÖ nh− tr−íc th«i v× m×nh biÕt kinh nghiÖmråi, ch¾c còng b¶o vÖ tèt thÕ th«i. ë ®©y cã çi truyÒnthèng ë rõng ph¶i dùa vµo rõng, ch¾c lµ hä sÏ b¶ovÖ tèt th«i. Tr−íc ®©y còng cã mét thêi gian ph¸tnhiÒu, mÊy n¨m nay ®−îc §¶ng nhµ n−íc ph¸t®éng, kh«ng ai ph¸t rõng n÷a, tËp trung b¶o vÖ rõng,tËp trung th©m canh lóa n−íc”

24

PhÇn 4. Nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ, x· héi

PhÇ n nµ y ® nh gi sù thay ® æ i vÒ mÆ t kinh tÕ , x· héi t¹i 8 th«n,còng nh− nh−ng thay ® æ i chung t¹i bèn huyÖ n. §Æ c biÖ t, phÇ nnµ y xem xÐ t ® Õ n sù thay ® æ i t× nh tr¹ng nghÌo ® ãi, còng nh−nh÷ng thay ® æ i trong ph© n lo¹i chÊ t l−îng cuéc sèng. Nh÷ng chñ ® Ò chÝ nh bao gåm:

• Nh÷ng thay ® æ i vÒ chÊ t l−îng cuéc sèng • Nh÷ng chØ tiªu vÒ t× nh tr¹ng kinh tÕ , x· héi • Nguyªn nh© n g© y nªn ® ãi nghÌo • T× nh tr¹ng cña phô n÷ • Lý do dÉ n ® Õ n nh÷ng thay ® æ i

Nh÷ng th«ng tin trong phÇ n nµ y ® −îc lÊ y chñ yÕ u tõ PESEA-2000 vµ c c vßng PRA tr−íc t¹i t m th«n/b¶n, c c th«ng tin th¶oluË n còng nh− ph© n tÝ ch tõ héi th¶o. C c nguån th«ng tin bæ sung: Pháng vÊ n thùc hiÖ n bëi MRDP “ChiÕ c cÇ u nèi cho ph t triÓ nth«n b¶n”

“ChÊt l−îng cuéc sèng” T×nh tr¹ng cuéc sèng sÏ ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua viÖc sö dông mét kh¸i niÖm “chÊt l−îng cuéc sèng”. ChÊt l−îng cuéc sèng lµ kh¸i niÖm bao gåm t×nh tr¹ng vÒ søc khoÎ, h¹nh phóc vµ sù thÞnh v−îng. Th−êng mäi ng−êi nghÜ r»ng ®ãi nghÌo chØ bao hµm viÖc thiÕu tiÒn, thiÕu l−¬ng thùc, nhµ t¹m bî. Nh−ng tÊt c¶ çc nguån tµi nguyªn ( n¨m nguån tµi nguyªn ®· nªu ë phÇn 1) ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng cuéc sèng. VÝ dô mét hé cã thÓ vay l−¬ng thùc cña hµng xãm th× sÏ Ýt rñi ro h¬n mét hé mµ kh«ng thÓ vay l−¬ng thùc cña ai khi thiÕu.DiÖn tÝch vµ chÊt l−îng ®Êt canh t¸c còng ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng thu nhËp cña hé. Còng nh− vËy tr×nh ®é d©n trÝ còng lµ mét yÕu tè quan träng trong chÊt l−îng cuéc sèng.

Ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i kinh tÕ hé Tù nh÷ng ng−êi n«ng d©n trong th«n xÕp çc hé trongth«n vµo çc nhãm lo¹i kinh tÕ kh¸c nhau. Tiªu chuÈn (nh÷ng chØ tiªu) cho çc lo¹i kinh tÕ hécña th«n nµo sÏ ®−îc chÝnh th«n ®ã ®Æt ra. T¹i tÊt c¶çc th«n, hÇu hÕt çc chØ tiªu ®· ®−îc thay ®æi quaçc n¨m. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh PESEA-2000, çcth«n ®Òu khuyÕn khÝch ®−a ra çc tiªu chuÈn liªnquan tíi n¨m nguån tµi nguyªn.

25

4.1 VÝ dô vÒ sù thay ®æi kinh tÕ cña mét sè hé, th«n b¶n

• Nh×n chung kinh tÕ hé ®· ph¸t triÓn, ®Æc biÖt çc hé lo¹i 1 vµ lo¹i 2. Sè hé lo¹i 3, 4 cßn rÊt Ýt. §êi sèng cñang−êi d©n ®· ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. • VÝ dô cô thÓ tõ çc th«n còng cho thÊy r»ng: cã sùchuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ chÊt l−îng cuéc sèng cña çclo¹i hé. Néi dung nµy ®· ®−îc ®¸nh dÊu ®Ëm trong chØtiªu ph©n lo¹i kinh tÕ hé cña tõng th«n. Héi th¶o còng ®·th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò nµy (trang bªn). • Çc hé lo¹i 4: an toµn l−¬ng thùc ®−îc ®¶m b¶o h¬n, kü thuËt s¶n xuÊt ®−îc n©ng cao. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ngv−¬n lªn cña çc hé lo¹i 4 cßn rÊt chËm, nhiÒu hé vÉncßn lµ lo¹i 4 tõ khi lµm PRA lÇn ®Çu cho ®Õn nay. Nh÷nghé míi t¸ch th−êng lµ hé nghÌo v× hä cã Ýt ®Êt canh t¸c,ch−a cã tÝch luü. • Hé giÇu: nh÷ng n¨m gÇn ®©y hä cã nhiÒu nguån thu nhËp (nhÊt lµ tõ kinh doanh vµ lµm çc dÞch vô), hä chóträng nhiÒu ®Õn viÖc häc hµnh cña con çi. • Hªn thèng ®−êng x¸, kho¶ng çc tíi chî vµ ®−êng chÝnh còng lµ mét vÊn ®Ò quan träng ¶nh h−ëng tíi sùph¸t triÓn kinh tÕ. VÝ dô nh− ba th«n thuéc x· T©n §ång,th«n 1: gÇn ®−êng quèc lé nhÊt, tÊt c¶ çc hé ®Òu ®ñ ¨nquanh n¨m, çc ho¹t ®éng dÞch vô ph¸t triÓn. Hai th«ncßn l¹i, xa ®−êng h¬n, thiÕu ¨n trong çc hé nghÌo vÉnlµ vÊn ®Ò lín, çc ho¹t ®éng dÞch vô kÐm ph¸t triÓn.

¤ng Tham tr−ëng VMG th«n 8 T©n §ång ®· cho biÕt: (Nguån: “ChiÕc cÇu nèi ph¸t triÓn th«n”-2001)

“ Tr−íc ®©y, d−íi thêi Hîp T¸c X∙, ®êi sèng ng−êi d©nkhæ l¾m, vÊt v¶, ®ãi, ph¶i ®i xa míi lÊy ®−îc n−íc. B©y giêmét sè hé ®∙ cã xe m¸y, hÖ thèng ®−êng x¸ tèt h¬nnhiÒu. Tr−íc ®©y, nh÷ng th¸ng thiÕu ¨n, ng−êi d©n ph¶i vµo rõng®µo s¾n, cñ mµi. B©y giê hä cã thÓ b¸n QuÕ ®Ó mua g¹ovµ nhiÒu thø kh¸c. C©y QuÕ ®∙ mang l¹i cho hä nguånthu nhËp ®¸ng kÓ. Dù ¸n ®∙ ®Çu t− 30 triÖu ®Ó x©y dùng nhµ phæ cËp choth«n. Hai n¨m tr−íc, Quü ph¸t triÓn th«n b¶n ®∙ gióp th«nmua ®−îc 30 cét ®iÖn, mua gièng lóa míi. Khi dù ¸n kÕt thóc, chóng t«i còng ch−a biÕt lÊy tiÒn ®©u®Ó mua c©y QuÕ gièng, cã lÏ chóng t«i sÏ lÊy h¹t vµ tù−¬m c©y con. ViÖc ®µo t¹o nªn ®−îc tiÕp tôc: ®µo t¹o cho®éi ngò nßng cèt, ®µo t¹o cho mäi ng−êi d©n. ViÖc nµynªn ®−îc lµm hµng n¨m, nã kh«ng bao giê thõa c¶, bëi v×ng−êi d©n ë ®©y kh«ng biÕt ®äc, kh«ng biÕt viÕt, hä muèn®−îc nghe ®i, nghe l¹i.”

26

Nh÷ng thay ®æi trong chØ tiªu ph©n cÊp hé Trong qu¸ tr×nh héi th¶o, çc thµnh viªn ®· th¶o luËn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt l−îng cuéc sèng trong tõng lo¹i kinh tÕ hé. Ba nhãm th¶o luËn t¸ch biÖt ®−îc thµnh lËp: thµnh viªn thuéc huyÖn Mu Cang Ch¶i vµ V¨n ChÊn mét nhãm, hai huyÖn cßn l¹i mçi huyÖn mét nhãm. KÕt qu¶ th¶o luËn

Th«ng qua héi th¶o vµ PESEA çc th«n, mét sè nÐt chÝnh ®· ®−îc tãm t¾t nh− sau: Hé lo¹i I:

• Thõa l−¬ng thùc • NhiÒu tµi s¶n gi¸ trÞ • Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc ph¸t triÓn • Thu nhËp tõ c©y trång (QuÕ, c©y ¨n

qu¶) • Nhµ tèt, ®Ñp • Ch¨m lo nhiÒu ®Õn viÖc häc hµnh cña

con çi Hé lo¹i II:

• §ñ l−¬ng thùc ®Ó ¨n • C«ng cô s¶n xuÊt ®ñ h¬n tr−íc • Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc ph¸t triÓn • Cã chót Ýt thu nhËp tõ c©y trång (QuÕ,

c©y ¨n qu¶) Hé lo¹i III:

• Cßn thiÕu ¨n (1-2 th¸ng/n¨m) • Ch¨n nu«i gia sóc nhá, gia cÇm ph¸t

triÓn • Cã mét chót tµi s¶n cã gi¸ trÞ • §· trång ®−îc mét mét sè c©y ¨n qu¶

nh−ng ch−a cho thu nhËp Hé lo¹i IV:

• Nhµ tèt h¬n tr−íc ®©y • Gi¶m thêi gian thiÕu l−¬ng thùc trong

n¨m xuèng cßn 3-4 th¸ng • B¾t ®Çu cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt

Lo¹i ChØ tiªu thay ®æi chÝnh MCC VC

TrÊn Yªn

Yªn B×nh

I

-Nhµ gç ch¾c ch¾n -§ñ ¨n, cã tÝch luü -§Çy ®ñ tiÖn nghi sinh ho¹t -Tr©u 3-5 con, xe m¸y, m¸y kh©u, m¸y ph¸t ®iÖn -C©y ¨n qu¶ cho thu ho¹ch -Cã kÕ ho¹ch lµm ¨n, cÇn cï

x x x x x x

x x x x x

x x x x x

II

-Nhµ gç b×nh th−êng -Tr−íc thiÕu ¨n 1-2 th¸ng/n¨m, nay ®ñ ¨n -Tr−íc kh«ng cã tr©u, nay tr©u 2-3 con -Cã m¸y kh©u, m¸y ph¸t ®iÖn nhá -V−ên qu¶ nay ®· cho thu ho¹ch -Cã kÕ ho¹ch trong lµm ¨n

x x x x x x

x x x x

x x x x x

III

-Nhµ nhá b×nh th−êng -Tr−íc thiÕu ¨n 3-4 th¸ng/n¨m, nay cßn 1-2 th¸ng/n¨m -Cã 1 tr©u, gi−êng tñ rÎ tiÒn -V−ên c©y ¨n qu¶ ch−a cho thu nhËp -KÕ ho¹ch lµm ¨n ch−a tèt

x x x x x

x x x

x x x

IV

-Tr−íc ®©y: nhµ t¹m, nay ch¾c ch¾n h¬n -ThiÕu ¨n 6-7 th¸ng/n¨m, nay cßn 3-4 th¸ng/n¨m -DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶ kh«ng cã, nay cã Ýt -§«ng con, Ýt lao ®éng -Kh«ng cã kÕ kho¹ch lµm ¨n, nay b¾t ®Êu cã

x x x x

x x x x

x x x x x

27

HuyÖn vïng cao Mï Cang Ch¶i: Th«n Dµo Xa, x· Kim Néi

Lo¹i PRA 1 1993

(26 hé)

PESEA (PRA 3) 2000

(27 hé) I 4 hé - 15.5% 8 hé – 30%

II 9 hé – 34.5% 8 hé – 30% III 10 hé – 38,5% 9 hé – 33%

• IV 3 hé – 11.5% 2 hé – 7%

•

§©y lµ th«n ng−êi Hmong, chØ cã ch−a ®Çy 30 hé gia®×nh, th«n ®−îc Dù ¸n hç trî tõ n¨m 1993. N¨m 2000th«n vÉn cßn nhËn ®−îc sù hç trî cña Dù ¸n th«ngqua Quü Ph¸t TriÓn Th«n. ë th«n cã ®−êng « t« ®i ®Õn UBND x·. Th«n n»mc¹nh mét khu rõng tù nhiªn, phÇn lín diÖn tÝch rõngnµy ®· ®−îc giao cho hé gia ®×nh. Sè hé giÇu ®· t¨ng lªn tõ n¨m 1993 nh−ng kh«ngnhiÒu, sè hé lo¹i 3, 4 kh«ng cã sù thay ®æi lín. Sù tiÕn bé chÝnh: kü thuËt ch¨n nu«i tèt h¬n, nhiÒu thunhËp tõ rõng vµ v−ên c©y ¨n qu¶.

28

7 713

21

10

45

30

38

18

9

20

12

0

10

20

30

40

50

1993 1996 2000

Sè h

é

Lo¹i 1Lo¹i 2Lo¹i 3Lo¹i 4

HuyÖn vïng cao Mu Cang Chai: Th«n De Xu Phinh , x· De Xu Phinh §©y lµ th«n ng−êi Hmong, ë trung t©m cña x·. Tõ khiFCP b¾t ®Çu hç trî n¨m 1993 cho ®Õn nay, sè hétrong th«n ®· t¨ng rÊt nhiÒu (kho¶ng 1/3). De XuPhinh village is a large Hmong village in thecommune centre. Number of households hasincreased quite a lot (with about 1/3) since FCPstarted to support the village in 1993. Nh÷ng n¨m 90,c©y thuèc phiÖn cßn ®−îc trång rÊt nhiÒu, ®Õn naykh«ng cßn mét c©y nµo. Mét nhµ m¸y ChÌ ®· ®−îc x©y dùng ë ®©y n¨m1998, cïng víi ®ã lµ hÖ thèng ®−êng x¸ còng ®−îcmë mang. Th«n gÇn nhiÒu chî vµ c¸c trung t©mth−¬ng m¹i. HÖ thèng ®−êng x¸ tèt còng t¹o ®iÒukiÖn thuËn lîi cho l©m tr−êng Póng Lu«ng tiªu thôs¶n phÈm. §êi sèng ng−êi d©n ®· ®−îc c¶i thiÖn nhiÒu tõ n¨m1993 ®Õn nay, sè hé nghÌo còng gi¶m ®¸ng kÓ. Nh÷ng lý do cho sù c¶i thiÖn nµy (theo PESEA):

• “Ng−êi d©n ®−îc ®µo t¹o kü thuËt, hä ®∙ ¸pdông kü thuËt th©m canh trong s¶n xuÊt n«ngnghiÖp.

• TÖ n¹n hót thuèc phiÖn ®∙ gi¶m ®¸ng kÓ • Hé gia ®×nh ®∙ cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt • Hé ®−îc vay tÝn dông”

Lo¹i PRA 1 1993

(67 hé)

PESEA (PRA 3) 2000

(88 hé) I

7 hé - 10.5% 13 hé – 15%

II

21 hé – 31% 45 hé – 51%

III

30 hé – 45% 18 hé – 20%

IV

9 hé – 13.5% 12 hé – 14%

29

Th«n vïng cao huyÖn V¨n ChÊn th«n Giµng Cµi, x· NËm Lµnh

§©y lµ th«n ng−êi Dao, cã 95 hé,kho¶ng 5km ®Õn trung t©m x·, 10-12km ®Õn ®−êng quèc lé, trong th«n cãnhiÒu b¶n nhá. Rõng vµ ®Êt rõng chiÕm phÇn lín diÖntÝch th«n. Ruéng lóa n−íc chñ yÕu n»më c¸c thung lòng, xa c¸c hé gia ®×nh.Ng−êi d©n ®· ¸p dung th©m canh chodiÖn tÝch lóa nµy. Th«n ®−îc dù ¸n hç trî tõ n¨m 1997,bao gåm: m« h×nh thö nghiÖm qu¶n lýrõng céng ®ång (hç trî kü thuËt n¨m1998-xem phÇn 3.4), hç trî trång QuÕ,th©m canh c©y lóa, sö dông ph©n bãn.

¤ng TriÖu V¨n Kinh, tr−ëng VMG , th«n NËm Kip, Nam Lanh cho biÕt vÒ sù thay ®æi cña th«n nh− sau:

(Nguån: “ChiÕc cÇu nèi ph¸t triÓn th«n”-2001)

“Tr−íc Th«n NËm KÞ p ë trong Khuæ i Cheo, cao h¬n mét tÝ , tõ ®©y ® i bé kho¶ng 15 phót. Trong®ã thÊy kh«ng tiÖ n, ® i l¹i khã kh n, léi suèi, toµn bé ruéng l¹i ë phÝ a ngoµi nµy. Trªn Êy toµn lµrõng. Ngµy kh«ng ®−îc phÐ p ph rõng n÷a th× th«n chuyÓ n ra ngoµi nµy. §©y ® i l¹i thuËn lîih¬n, ®i lµm ruéng lµm n−¬ng ®i chî còng gÇn. Mµ ë gÇn ®−êng tiÖ n lµ ra ®©y cã xe ® i C¶ t«i, c¶ bè mÑ chuyÓ n tõ n m 1982. KÓ tõ khi chuyÓ n cã nhiÒ u thay ®æ i, nhÊt lµ kh©u l−¬ngthùc th× n¹n ®ãi ®ì nhiÒ u. Ngµy tr−íc ®ãi c l¾ m. Tr−íc ®©y ®ãi ph¶i ® i ®µo cñ mµi n, tiÒ nkh«ng cã, ®µo s¾ n còng kh«ng cã. Mçi n m mÊt 3 th ng 4 th ng ®ãi. Còng cã ®Õ n 80% d©n bÞ®ãi, thu ho¹ch bÊp bªnh l¾ m. Lóa bÞ lÐ p l¾ m, bÞ s©u ®ôc th©n n÷a. Th«n vÉn thuéc n«ng tr−êng. Mét gia ® × nh chôc nh©n khÈu chØ cã 2 c«ng nh©n th«i, tiªu chuÈnn theo th× thêi kú ®ã b¾ t c¾ t tiªu chuÈn n theo råi. Trong th«n cã h¬n 80 ng−êi vµo lµm c«ng

nh©n n«ng tr−êng. §êi sèng d©n ë ®©y kh lªn tõ kho¶ng tõ b¾ t ®Çu n m 90 trë l¹i ®©y, ®Æ c biÖ t, ba bèn n m nayth× ph t triÓ n h¬n nhiÒ u. Lóc dù n mang vµo nh÷ng gièng lóa lai, ph©n bãn ho häc, mêikhuyÕ n n«ng cña huyÖ n ®Õ n th«n b¶n tËp huÊn kü thuËt trång lóa n−íc, th©m canh, ph©nbãn...d©n rÊt khÊn khëi. L·nh ®¹o th«n, x· th−êng xuyªn häp hµnh nh¾ c nhë, h−íng dÉn nh©nd©n kü thuËt ch m sãc lóa n−íc. C n bé x·, c n bé th«n ®−îc tËp huÊn, d©n còng ®−îc tËphuÊn, thóc ®Èy mäi ng−êi d©n, tõng gia ® × nh ®−îc cÊy gièng lai hÕ t. Râ rµng lµ n ng suÊt cãtiÕ n bé ®Êy, tr−íc ®©y th ng 7-8 nhiÒ u nhµ cßn n cñ n©u, cñ mµi; b©y giê ®−îc §¶ng Nhµ n−ícquan t©m ®Õ n vïng cao ®−îc ®Çu t− dù n cÊp ph©n bãn, gièng lai trång b©y giê ®¹i ®a sè gia®× nh còng kh râ rÖ t.”

30

Lo¹i

PRA 1 1997

( 87 hé)

PESEA (PRA 4) 2000

(95 hé) I

13 hé - 15% • Nhµ ch¾c ch¾n, tiÖn nghi

sinh ho¹t ®¾t tiÒn (xe m¸y, ti vi).

• §ñ ¨n • Cã tÝch luü • Rõng QuÕ non • Cã ®Êt æn ®Þnh

23 hé – 24% • Nhµ ch¾c ch¾n • §ñ ¨n • 35% hé cã xe m¸y, 60% cã ®µi, 18%

cã ti vi • Cã tÝch luü • Cã tr©u, ®Êt canh t¸c, ®Êt rõng • Cã v−ên QuÕ cho thu ho¹ch • Cã kÕ ho¹ch kinh doanh • Mét sè hé cã thu nhËp tõ kinh doanh

vµ lµm dÞch vô

II 25 hé – 29% • Nhµ kh¸ ch¾c ch¾n • TiÖn nghi sinh ho¹t kh¸ ®ñ • §−îc giao ®Êt • Cã kÕ ho¹ch kinh doanh • Kinh tÕ æn ®Þnh ®ñ ¨n

29 hé – 30.5% • Nhµ ch¾c ch¾n • §ñ ¨n • Mét sè hé cã xe m¸y • Cã tr©u, ®Êt canh t¸c • Cã kÕ ho¹ch kinh doanh, cã vèn.

III

42 hé – 48 % • Nhµ t¹m • C«ng cô s¶n xuÊt cßn thiÕu • Kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt,

thiÕu kiÕn thøc kinh doanh • ThiÕu ¨n 2-3 th¸ng/n¨m

29 hé – 30.5% • Nhµ t¹m • ThiÕu ¨n 2-3 th¸ng/n¨m • thiÕu kiÕn thøc kinh doanh • §«ng con nhá, thiÕu lao ®éng

IV

7 hé – 8% • Nhµ t¹m • Kh«ng cã tµi s¶n gi¸ trÞ • §«ng con nhá, thiÕu lao

®éng • Kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt,

thiÕu kiÕn thøc kinh doanh • ThiÕu ¨n 4-6 th¸ng/n¨m

14 hé – 15% • Nhµ t¹m • Kh«ng cã tr©u • Kh«ng cã tµi s¶n gi¸ trÞ • §−îc giao Ýt ®Êt • §«ng con nhá, thiÕu lao ®éng • ThiÕu ¨n 4-6 th¸ng/n¨m

Sè hé lo¹i 1 vµ 2 ®· t¨ng lªn, sè hé lo¹i 3 gi¶m ®¸ng kÓ. Kinh tÕ cña nhãm lo¹i 1 vµ 2 còng ®−îc c¶i thiÖn nhiÒu: c©y QuÕ ®· mang l¹i thu nhËp, thu nhËp tõ çc ho¹t ®éng dÞch vô, kinh doanh, ch¨n nu«i... Sè hé lo¹i 4 l¹i t¨ng lªn gÊp ®«i (tõ 7 lªn 14). PhÇn lín sè nµy lµ çc hé míi t¸ch, cã Ýt ®Êt canh t¸c. T×nh tr¹ng cña çc hé nghÌo nãi chung kh«ng ®−îc c¶i thiÖn. Hä vÉn cßn thiÕu ¨n tíi 1/2 sè th¸ng trong n¨m. Çc hé nghÌo nãi chung ®Òu ë t×nh tr¹ng sau:

• Ýt ®Êt canh t¸c • §«ng con, con çi th−êng kh«ng

®−îc ®Õn tr−êng • ThiÕu lao ®éng. • Tµi s¶n kh«ng cã gi¸ trÞ

Hé nghÌo chñ yÕu thu nhËp tõ “®i lµm thuª, kiÕm cñi b¸n, b¸n gµ”. (trÝch: b¸o ço PESEA th«n)

31

Vïng trung du huyÖn TrÊn Yªn: Th«n 1, x· T©n §ång

Th«n 1 chñ yÕu lµ ng−êi kinh, n»m ë trugnt©m x·, ®i l¹i thuËn lîi nhÊt trong sè t¸mth«n cña x·. 40 n¨m tr−íc ®©y mäi ng−êichuyÓn ®Õn lËp nªn th«n (xem lÞch söth«n. Th«n ®−îc sù hç trî cña FCP/MRDPtõ n¨m 1993. The village has beensupported by FCP/MRDP since 1993. §©ylµ th«n vïng 3, song ®iÒu kiÖn kinh tÕ còngnh− nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c ®· ph¸t triÓngÇn nh− th«n vïng 2. N¨m 2000, th«n cã tíi 108 hé (®−îc ghÐptõ 2 th«n). Nh−ng trong PRA vµ ph©n lo¹ikinh tÕ hé chØ xem xÐt ®Õn 53 th«n thamgia tõ ®Çu tiªn. TÊt c¶ çc hé nµy ®Òu lµthµnh viªn trong nhãm TÝn Dông vµ TiÕtKiÖm. HÇu hÕt diÖn tÝch ®Êt trong th«n ®· ®−îc giao cho hé gia ®×nh (c¶ ®Êt n«ng nghiÖpvµ ®Êt l©m nghiÖp). QuÕ vµ ChÌ ®· ®−îctrång çch ®©y h¬n 10 n¨m, b©y giê hailoµi c©y nµy ®· trë nªn phæ biÕn ë th«n.Hiªn nay mäi ng−êi ®ang trång Bå §Ò ®ÓlÊy gç b¸n cho nhµ m¸y GiÊy B·i B»ng.

LÞch sö th«n1 (Nguån: B¸o ço PESEA th«n))

1958-1959

Th«n cã 4 hé: 2 hé ng−êi kinh, 2 hé ng−êi Dao Rõng ë kh¾p mäi n¬i, trong rõng nguyªn sinh kh«ng cã ®−êng ®i l¹i. Thêi gian nµy Hîp t¸c x∙ n«ng nghiÖp ®−îc h×nh thµnh.

1961 Ng−êi b¾t ®Çu di chuyÓn ®Õn th«n ®«ng. L©m tr−êng ViÖt H−ng ®−îc thµnh lËp nªn mäi ng−êi vµo lµm cho l©m tr−êng ®«ng. Ng−êi d©n b¾t ®Çu khai hoang ®Ó lÊy ®Êt canh t¸c. N¨m 1963-64 ng−êi d©n b¾t ®Çu trång cam, chanh

1970-1973

N¨m 1970, hµng tr¨m tr©u, bß trong th«n bÞ chÕt v× dÞch bÖnh, tiÕp theo ®ã n¨m 1971 l¹i bÞ chËn lôt lín, cuéc sèng cña ng−êi d©n v« cïng kham khæ. N¨m 1973 ®−îc x©y 1 tr−êng cÊp 2.

1988-1989

Phong trµo trång QuÕ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Kho¸n 10 ®−îc ¸p dông. Rõng tù nhiªn bÞ khai th¸c tr¾ng.

1992-1993

Phong trµo trång rõng ph¸t triÓn (Ch−¬ng tr×nh 327) víi çc loµi c©y nh− QuÕ, ChÌ, Mì, Bå ®Ò. Giao ®Êt n«ng nghiÖp dµi h¹n cho n«ng d©n. X∙ cã 1 y t¸ vµ 1 y sÜ 51 tham gia lµm PRA lÇn ®Çu tiªn n¨m 1993

1995-1999

N¨m 1995 giao ®Êt rõng l©u dµi cho d©n. N¨m 1996, FCP hç trî x©y dùng mét nhµ phæ cËp. N¨m 1996, th«n cã ®iÖn quèc gia. MRDP hç trî th«n x©y mét ®Ëp trµn qua suèi.

X· T©n §ång cã ba th«n ®−îc chän tiÕn hµnh PESEA n¨m 2000: Th«n1, 2, 3. Çcth«n nµy ®Òu n»m däc theo ®−êng, b¸t ®Çutõ th«n 1 ë trung t©m x·, sau ®ã ®Õn th«n 2vµ 3.

32

Lo¹i PRA 1 1993

( 51 hé)

PESEA (PRA 5) 2000

(53 hé) I

7 hé - 14% • Nhµ ch¾c ch¾n • Tµi s¶n gi¸ trÞ (ti vi, xe m¸y) • Thu nhËp æn ®Þnh, cã tÝch luü • Cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt

vµ chi tiªu

21 hé – 41% • Nhµ ch¾c ch¾n • Cã ti vi mµu, (cã hai hé cßn chung tiÒn

mua mét chiÕc c«ng n«ng) • 4-10 tr©u • §Çu t− nhiÒu cho s¶n xuÊt • Cã nguån thu tõ ho¹t ®éng dÞch vô,

nghÒ phô. • Cã vèn, d¸m vay vèn tÝn dông, nhiÒu

hé giao cho phô n÷ qu¶n lý vèn cña gia ®×nh

II

19 hé – 37% • Nhµ gç • TiÖn nghi sinh ho¹t t−¬ng ®èi

®Çy ®ñ • L−¬ng thùc ®ñ ¨n cã d− thõa • Cã lao ®éng, cã ®Êt n«ng

nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp • Cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt

vµ chi tiªu

12 hé – 23% • Nhµ gç, 5 cét ch¾c ch¾n • Cã ti vi mµu, xe m¸y • 2-4 tr©u mét hé • Cã lao ®éng, cã ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt

l©m nghiÖp • §Çu t− nhiÒu cho s¶n xuÊt • §−îc vay vèn tõ dù ¸n vµ çc nguån

kh¸c

III 14 hé – 27.5% • Nhµ t¹m • TiÖn nghi sinh ho¹t ®¬n gi¶n • ThiÕu ¨n 1-2 th¸ng/n¨m • Cã c«ng cô s¶n xuÊt • Kh«ng cã kÕ ho¹ch trong s¶n

xuÊt vµ chi tiªu

13 hé – 24.5% • Nhµ gç, 4 cét ch¾c ch¾n • TiÖn nghi sinh ho¹t ®ñ (®å gç, ti vi) • Mçi hé cã 1-2 tr©u • §ñ ®Êt canh t¸c n«ng l©m nghiÖp • ¸p dông kü thuËt míi trong canh t¸c • Vay vèn tõ quü tÝn dông

IV

11 hé – 21.5% • Nhµ t¹m • TiÖn nghi sinh ho¹t kh«ng cã

g× • ThiÕu ¨n • ThiÕu lao ®éng, thiÕu c«ng

cô s¶n xuÊt • Kh«ng d¸m vay vèn, kh«ng

cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt • Chñ hé chñ yÕu lµ n÷

6 hé – 11.5% • Nhµ 3 cét gç, ch¾c ch¾n h¬n • Cã ti vi rÎ tiÒn, ®µi, qu¹t ®iÖn • §ñ ¨n cã d− thõa • Cã lao ®éng, cã c«ng cô s¶n xuÊt • Cã ®Êt n«ng nghiÖp nh−ng kh«ng cã

®Êt rõng • Vay vèn ®Çu t− cho ch¨n nu«i, chÌ,

gièng lóa míi • Chñ yÕu lµ n÷ lµm chñ hé

§iÒu kiÖn kinh tÕ cña h¬n 50 hé gia ®×nh ®−îchç trî bëi FCP/MRDP ®· ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt.Sù thay ®æi lín nhÊt ®ã lµ sè hé lo¹i 1 t¨ng lªn®ang kÓ (chñ yÕu lµ tõ lo¹i 2 v−¬n lªn. Ngµy naythu nhËp cña çc hé giÇu rÊt ®a d¹ng nhÊt lµ lµm dÞch vô, con çi ®−îc häc hµnh ®Çy ®ñ. Sè hé lo¹i 3 vµ 4 gi¶m kh«ng nhiÒu nh−ng chÊtl−îng cuéc sèng ®· t¨ng lªn (gi¶m sã th¸ngthiÕu ¨n trong n¨m, cã c«ng cô s¶n xuÊt, b¾t®Çu co tiÒn ®Ó mua çc ®å dïng trong gia ®×nh). Theo PESEA, sù v−¬n lªn nµy lµ do: • “NhiÒu lao ®éng h¬n. tr−íc ®©y chóng cßn

nhá, nay ®∙ lín cã thÓ gióp çc c«ng viÖc cña gia ®×nh..

• §−íc vay vèn cña MRDP . tr−íc ®©y chñ yÕu hä ®Çu t− cho ch¨n nu«i tr©u, bß nh−ng v× ®Õn nay ®Êt ®∙ ®−îc giao cho hé nªn kh«ng cßn b∙i ch¨n th¶, ng−êi d©n chuyÓn cang nu«i lîn

• KiÕn thøc ®−îc n©ng cao” Chóng ta còng cÇn nhí r»ng, ph©n lo¹i kinh tÕhé chØ ®−îc thùc hiÖn trong nh÷ng hé thuécnhãm TÝn dông vµ tiÕt kiÖm, sè hé cßn l¹i th−ênglµ hé nghÌo v× hä kh«ng d¸m vay (th«ng tÞ ®−îclÊy tõ PESEA)

33

HuyÖn vïng trung du TrÊn Yªn: Th«n 2, x· T©n §ång

§©y lµ th«n ng−êi kinh chiÕm chñ yÕu, cã 15 hé ng−êi Tµy vµ Dao.Thé nhËn hç trî cña FCP/MRDP tõ n¨m 1996. §êi sèng cña ng−êi d©n ®· ®−îc c¶i thiÖn nhiÒu so víi tr−íc ®©y.Còng gièng nh− th«n 1, çc hé lo¹i 2 ®· v−¬n lªn lo¹i 1 kh¸ nhiÒu.T×nh tr¹ng kinh tÕ trong ph¹m vi lo¹i hé còng t¨ng lªn. VÝ dô tõPESEA: “Hé «ng NguyÔn V¨n Giang, 5 khÈu, 3 lao ®éng ®∙ chuyÓn tõ hé lo¹i 3 lªn lo¹i 2. Hé ®∙ vay tiÒn cña MRDP vµ cña ng©n hµng ®Ó mua tr©u, ®Õn nay hé cã c«ng viÖc lµm quanh n¨m” “Hé «ng TrÇn Xu©n H−¬ng, 6 khÈu, 2 lao ®éng ®∙ chuyÓn tõ lo¹i 3 lªn lo¹i 2 bëi: lµm viÖc ch¨m chØ, ®−îc häc tËp kü thuËt míi vµ ¸p dông nã vµo s¶n xuÊt (nh− nu«i ç)” “Hé «ng Bïi §øc C−êng 5 khÈu, 2 lao ®éng chuyÓn tõ lo¹i 4 lªn lo¹i 3 v× :kh«ng ®¸nh b¹c, ®−îc Ch−¬ng trinhg 327 hç trî trång ChÌ.” “Hé chÞ NguyÔn ThÞ Quý, 2 con nhá, chång mÊt n¨m 1992, tµi s¶n kh«ng cã g×. ChÞ ®−îc vay 1 triÖu ®ång tõ MRDP ®Ó ®Çu t− trång lóa, trånh chÌ, ch¨n nu«i, chÞ ®−îc tham gia mét sè líp tËp huÊn. §Õn nay hé cña chÞ ®∙ v−¬n lªn lo¹i 3, con g¸i vÉn ®−îc ®Õn tr−êng”

Lo¹i PRA 1 1996

( 83 hé)

PESEA (PRA 5) 2000

(80 hé) I

25 hé - 30% • Nhµ tèt • Tµi s¶n gi¸ trÞ 2-3 triÖu

®ång • Cã tÝch luü chót Ýt tõ

ch¨n nu«i • BiÕt çch l¸m ¨n vµ

ch¨m lo cuéc sèng

32 hé – 40% • Nhµ kiªn cè • Tµi s¶n gi¸ trÞ kho¶ng 10 triÖu

®ång. TiÖn nghi sinh ho¹t tèt, cã xe m¸y.

• Më réng ch¨n nu«i • Cã tÝch luü vèn • KÕ ho¹ch s¶n xuÊt tèt • ¡n ngon

II

25 hé – 30% • Nhµ gç æn ®Þnh • Tµi s¶n gi¸ trÞ 1-2 triÖu

®ång • §ñ ¨n

18 hé – 22% • Nhµ ch¾c ch¾n • Tµi s¶n trÞ gi¸ kho¶ng 8 triÖu

®ång • Cã tÝch luü vèn • BiÕt çch l¸m ¨n vµ ch¨m lo

cuéc sèng • §iÒu kiÖn ¨n uèng kh¸ lªn

III

11 hé – 13% • Nhµ t¹m • Tµi s¶n Ýt • ThiÕu ¨n 1-2

th¸ng/n¨m

11 hé – 14% • Nhµ t¹m • Tµi s¶n trÞ gi¸ 4-5 triÖu ®ång • §ñ ¨n • KiÕn thøc ®−îc n©ng lªn • §êi sèng ®−îc c¶i thiÖn

IV

22 hé – 27% • Nhµ t¹m • Tµi s¶n Ýt • ThiÕu ¨n quanh n¨m • Kh«ng biÕt çch l¸m

¨n vµ ch¨m lo cuéc sèng

19 hé – 24% • Nhµ t¹m, Ýt tµi s¶n • ThiÕu ¨n 6-7 th¸ng/n¨m • §−îc n©ng cao kiÕn thøc vÒ

s¶n xuÊt n«ng nghiÖp

34

Vïng trung du huyÖn TrÊn Yªn: Th«n 3, x· T©n §ång Th«n cã tæng céng 88 hé, chñ yÕu lµ ng−êi kinh,mét sè Ýt ng−êi Tµy, M−êng, Dao. Th«n cã ®iÖntõ n¨m 1997. So víi th«n 1 vµ 2 th× th«n 3 ®i l¹ikhã kh¨n h¬n v× xa ®−êng, xa trung t©m x·. Th«n nhËn hç trî cña MRDP tõ n¨m 1997, l−u ýr»ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc hé ®Òu ®−îc xÕp lo¹ikinh tÕ. T×nh tr¹ng kinh tÕ cña th«n ®· ®−îc c¶i thiÖn tõ khi tham gia dù ¸n. Sè hé nghÌo ®· gi¶m, chÊt l−îng cuéc sèng trong çc lo¹i hé ®Òu t¨ng lªn. Theo PESEA, t×nh tr¹ng cña hé giÇu nh− sau:

• NhiÒu ®Êt rõng • NhiÒu c«ng cô s¶n xuÊt vµ m¸y mãc • Nhµ tèt, tiÖn nghi sinh ho¹t ®¾t tiÒn • §−îc tham gia çc kho¸ ®µo t¹o

T×nh tr¹ng cña çc hé nghÌo:

• Ýt ®Êt • ThiÕu lao ®éng, con nhá • Hay èm ®au • VÉn cßn thiÕu ¨n mét vµi th¸ng trong

n¨m.

Lo¹i PRA 1 1997

( 79 hé)

PESEA (PRA 2) 2000

(73 hé) I

15 hé - 19% • Nhµ kiªn cè • Tµi s¶n gi¸ trÞ nh− ti vi, xe

m¸y • §ñ ¨n • Cã tÝch luü • Cã ®Êt • Cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt • V−ên QuÕ cßn non

17 hé – 23% • Nhµ kiªn cè • Cã xe m¸y, ti vi. • Cã c«ng cô s¶n xuÊt, m¸y xay x¸t g¹o • Cã tr©u • 5-10 ha ®Êt rõng, rõng QuÕ cho thu

ho¹ch • Thõa l−¬ng thùc • Cã lao ®éng, cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt • TÝch luü 10-20 triÖu ®ång/n¨m • §−îc vay tiÒn cña dù ¸n vµ ng©n hµng

II

24 hé – 30% • Nhµ ch¾c ch¾n • Tµi s¶n b×nh th−êng • §−îc giao ®Êt • Cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt • Kinh tÕ t−¬ng ®èi æn ®Þnh • §ñ ¨n

35 hé – 48% • Nhµ gç ch¾c ch¾n • Ti vi ®en tr¾ng, xe m¸y • §ñ g¹o ¨n • Cã lao ®éng, cã tr©u, 1-2 ha rõng • Cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt nh−ng thiÕu vèn • TÝch luü 5-10 triÖu ®ång/n¨m • §−îc tham gia çc líp ®µo t¹o

III

27 hé – 34 % • Nhµ t¹m • ThiÕu ®Êt vµ c«ng cô s¶n

xuÊt • ThiÕu kiÕn thøc vµ kÕ ho¹ch

s¶n xuÊt • ThiÕu ¨n 1-2 th¸ng/n¨m

16 hé – 22% • Nhµ t¹m, kh«ng cã tµi s¶n • Con nhá • ThiÕu lao ®éng • ThiÕu ¨n 1-2 th¸ng/n¨m • Kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, tiÕp thu

kü thuËt míi chËm • ThiÕu ®Êt canh t¸c, thiÕu vèn

IV

13 hé – 17% • Nhµ t¹m • Con nhá, thiÕu lao ®éng • ThiÕu kiÕn thøc vµ kÕ ho¹ch

s¶n xuÊt • ThiÕu ¨n 4-5 th¸ng/n¨m

5 hé – 7% • Nhµ ®¬n gi¶n • Kh«ng cã tµi s¶n, kh«ng cã tr©u • Con nhá • ThiÕu lao ®éng • ThiÕu vèn, kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n

xuÊt • Kh«ng cã ®Êt rõng • ThiÕu ¨n 4-5 th¸ng/n¨m

35

HuyÖn vïng trung du Yªn B×nh: Th«n T©n Phong, x· T©n Nguyªn.

Ng−êi Kinh sinh sèng lµ chñ yÕu, th«n thuéc vïng 2. MRDP b¾t ®Çu hç trî th«n tõ n¨m 1996 (khi ®ã tæng sè hétrong th«n lµ 138). Nh−ng trong PRA n¨m 1997 chØ cãnh÷ng hé trong nhãm TÝn dông vµ TiÕt kiÖm tham gia(kho¶ng 50% soã hé cßn l¹i kh«ng tham gia PRA). Hç trî cña MRDP t¹i th«n:

• Lµm PRA, lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m, t¨ng c−êng n¨ng lùc cho thµnh viªn VMG

• §µo t¹o kü thuËt ch¨n nu«i, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, trång c©y ¨n qu¶.

• §µo t¹o nghiÖp vô kÕ to¸n, t¹o c¬ héi thóc ®Èy kinh tÕ hé.

• Nhãm TÝn dông vµ TiÕt kiÖm • Hç trî gièng c©y ¨n qu¶, gièng lóa míi • X©y nhµ phæ cËp. • Thµnh lËp ®éi thó y.

H¬n 70 hé tham gia dù ¸n ®· cã ®êi sèng kh¸ lªn nhiÒu. Trong ®ã h¬n 80% ®· ®−îc xÕp vµo lo¹i 1 vµ 2. TÊt c¶ c¸c hé (trõ 3 hé lo¹i 4) ®Òu ®ñ vµ thõa l−¬ng thùc ®Ó ¨n.

Lo¹i PRA 2 1997

( 65 hé)

PESEA (PRA 4) 2000

(73 hé) I

25 hé - 38% •

44 hé – 60% • Thõa l−¬ng thùc • Cã kÕ ho¹ch trong kinh doanh • Cã kü n¨ng vµ kinh nghiÖm trong s¶n

xuÊt • Nguån thu nhËp ®a d¹ng • TrÎ em ®−îc ®Õn tr−êng • Nhµ ch¾c ch¾n • TiÖn nghi sinh ho¹t ®¾t tiÒn

II

18 hé – 28% •

16 hé – 22% • §ñ ¨n • Cã kÕ ho¹ch trong kinh doanh • Nguån thu nhËp ®a d¹ng • Nhµ ch¾c ch¾n • TiÖn nghi sinh ho¹t ®Çy ®ñ • Cã xe m¸y hoÆc xe ®¹p • TrÎ em ®−îc ®Õn tr−êng

III

17 hé – 26 % •

10 hé – 14% • §ñ ¨n • Cã kü n¨ng vµ kiÕn thøc trong s¶n

xuÊt • Nhµ ®· ®−îc n©ng cÊp • Cã thu nhËp tõ ch¨n nu«i

IV

5 hé – 8% •

3 hé – 4% • Gi¶m thêi gian thiÕu l−¬ng thùc • Kü n¨ng s¶n xuÊt ®−îc n©ng cao • Cã tiÒn ®Ó s¾m mua nh÷ng nhu cÇu

tèi thiÓu (quÇn ¸o, thuèc...)

36

HuyÖn vïng trung du Yªn B×nh: Th«n TiÕn Minh, x· T©n Nguyªn Chñ yÕu lµ ng−êi Nïng, th«n n»m gÇn ®−êng chÝnh. Hç trî cña MRDP t¹i th«n:

• Nhãm TÝn dông vµ TiÕt kiÖm • TËp huÊn kü thuËt mïa vô, c©y trång,

ch¨n nu«i. Sè hé lo¹i 1 ®· t¨ng lªn rÊt nhiÒu. Th«n vÉn cßn nhiÒu hé lo¹i 4 bëi: chñ yÕu lµ hémíi t¸ch, Ýt ®Êt canh t¸c, vèn Ýt.

Lo¹i PRA 2 1997

( 131 hé)

PESEA (PRA 3) 2000

(144 hé) I

21 hé - 16% •

31 hé – 21.5% • §ñ ¨n • Cã kÕ ho¹ch trong kinh doanh • Kü n¨ng vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt tèt • Thu nhËp ®a d¹ng • Nhµ gç ch¾c ch¾n

II

46 hé – 35% •

49 hé – 34% • §ñ ¨n • Cã kÕ ho¹ch trong kinh doanh • Thu nhËp ®a d¹ng • Nhµ gç ch¾c ch¾n

III

52 hé – 40 % •

44 hé – 30.5% • ThiÕu ¨n 2 th¸ng/n¨m • Cã kiÕn thøc vµ kü n¨ng trong s¶n xuÊt • Nhµ ®−îc söa ch÷a ch¾c ch¾n • B¾t ®Çu cã kÕ ho¹ch trong s¶n xuÊt

IV

12 hé – 9% •

20 hé – 14% • ThiÕu ¨n 4 th¸ng/n¨m • §−îc tham gia c¸c kho¸ ®µo t¹o n©ng

cao kü n¨ng trong s¶n xuÊt • Cã tiÒn ®Ó s¾m mua nh÷ng nhu cÇu tèi

thiÓu (quÇn ¸o, thuèc...)

37

4.2 ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ Qua PESEA cña 8 th«n cho thÊy: hé giÇu vµ hé nghÌo cã nh÷ng çch thøc lµm kinh tÕ kh¸c nhau bëi hä cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. ChÝnh v× thÕ, chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña hä còng kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau cßn ®−îc thÓ hiÖn râ gi÷a çc vïng vµ gi÷a çc huyÖn. D−íi ®©y xin ®−a ra hai vÝ dô tõ hai th«n. 1. Th«n 1, x· T©n §ång, huyÖn TrÊn Yªn: th«n vïng trung

du, gÇn chî vµ ®−êng, chñ yÕu lµ ng−êi Kinh. Th«n cã kho¶ng 110 hé, mét nöa sè ®ã tham gia vµo ho¹t ®éng TÝn dông vµ tiÕt kiÖm, sè cßn l¹i chñ yÕu lµ hé nghÌo.

2. Th«n Giµng Cµi, x· NËm Lµnh, huyÖn V¨n ChÊn. §©y lµ huyÖn ®i l¹i khã kh¨n vµ kÐm ph¸t triÓn h¬n huyÖn TrÊn Yªn, diÖn tÝch chñ yÕu lµ ®Êt l©m nghiÖp. Th«n Giµng Cµi chñ yÕu lµ ng−êi Dao sinh sèng, cã kho¶ng 95 hé gia ®×nh.

Khi tiÕn hµnh PESEA, çc th«n ®Òu cã so s¸nh c¬ héi thu nhËp, chi tiªu cña hé giÇu (lo¹i 1, 2) vµ hé nghÌo (lo¹i 3, 4). B¶ng so s¸nh d−íi ®©y cho thÊy, nhãm hé giÇu cña hai th«n cã nhiÒu sù gièng nhau, trong khi çc hé nghÌo th× kh¸c nhau nhiÒu.

So s¸nh gi÷a hai th«n

Th«n vïng trung du: th«n 1 huyÖn TrÊn Yªn

Th«n vïng cao: th«n Giµng Cµi, huyÖn V¨n ChÊn

Hé giÇu • Nguån thu nhËp ®a d¹ng • Ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ c©y c«ng nghiÖp lµ vÊn ®Ò quan träng (nh− c©y QuÕ) • Ph¸t triÓn kinh doanh vµ dÞch vô • Con çi ®−îc ®i häc

Hé nghÌo • §ñ ¨n quanh n¨m • HiÖn t¹i ®ang ®Çu t− cho ch¨n

nu«i vµ trång rõng (nh− QuÕ, ChÌ) • Ýt ®Êt canh t¸c

• Cßn thiÕu ¨n • §i lµm thuª . §Êt canh t¸c Ýt • Cßn phô thuéc vµo viÖc kiÕm cñi ®Ó b¸n • ®Çu t− chót Ýt vµo ch¨n nu«i vµ trång rõng

38

a) VÝ dô t¹i th«n 1, x· T©n §ång, huyÖn trung du TrÊn Yªn (Nguån: B¸o ço PESEA th«n)

§iÒu kiÖn kinh tÕ cña çc hé tham gia dù ¸n ®· ®−îc c¶i thiÖn nhiÒu, tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu ®ñ ¨n quanh n¨m. Nh−ng hiÖn nay cã sù chªnh lÖch lín gi÷a hé giÇu vµ hé nghÌo.

Thay ®æi vÒ nguån thu vµ nhu cÇu tiÒn mÆt cña hé giÇu vµ nghÌo

1993 2000

Lý do

C¬ héi thu nhËp

Lo¹i I +II

• Lóa • Ch¨n nu«i • ChÌ • Vô mµu (ng«, khoai lang,

s¾n, ®Ëu t−¬ng)

• Lóa • S¶n phÈm rõng

(chÌ, quÕ, bå ®Ò) • Ch¨n nu«i • DÞch vô

• Cã rÊt nhiÒu ch−¬ng tr×nh hç trî: 327, FCP/MRDP, 135, Vie/96,97,98)

• KiÕn thøc cña ng−êi d©n ®−îc n©ng lªn

• Cã vèn ®Ó ®Çu t− cho s¶n xuÊt Lo¹i III+ IV

• Lóa • Ng«/s¾n • Ch¨n nu«i • Lµm thuª

• Lóa • S¶n phÈm rõng • Ch¨n nu«i, ç • Ng«/s¾n...

• ChÝnh s¸ch cña chÝnh phñ • Çc dù ¸n • KiÕn thøc cña ng−êi d©n ®−îc n©ng

lªn

Nhu cÇu tiÒn mÆt

Lo¹i I+II

• §Çu t− cho v−ên hé vµ ch¨n nu«i.

• C¬ së h¹ tÇng cña hé: nhµ, chuång tr¹i...

• Mua ®µi, ti vi • Häc hµnh

• N−íc s¹ch (giÕng, bÓ)

• Häc hµnh cña con çi

• §å gç • Ti vi • §Çu t− cho s¶n xuÊt

• §êi sèng cña ng−êi d©n ®−îc c¶i thiÖn

• Cuéc sèng ®¶m b¶o råi ph¶i nghÜ ®Õn chuyÖn cho con ®i häc.

• Cã kiÕn thøc, khoa häc kü thuËt, nªn hä m¹nh d¹n ®Çu t− më réng s¶n xuÊt.

Lo¹i

III+ IV

• Mua l−¬ng thùc • Tr©u cµy kÐo • C¶i t¹o v−ên • C¶i t¹o nhµ • Mua ®µi

• §Çu t−: n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ch¨n nu«i

• X©y l¹i nhµ • §µi, ti vi...

• §· ®ñ ¨n. • Nªn cÇn ®Çu t− h¬n n÷a vµo s¶n

xuÊt • CÇn n©ng cao hiÓu biÕt ®Ó tiÕn kÞp

x· héi

Hé giÇu: th−êng cã nguån thu nhËp ®a d¹ng. Hä b¾t ®Çu më çc dÞch vô vµ kinh doanh nhá. Hä còng cã thu nhËp tõ rõng (quÕ) vµ ao ç.

Hé nghÌo: ®Çu t− nhiÒu h¬n vµo s¶n xuÊt, cã thu nhËp tõ ch¨n nu«i, Ýt thu nhËp tõ rõng

Khi ®êi sèng ®i lªn, con ng−êi ®Çu t− nhiÒu h¬n vµo gi¸o dôc vµ çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.

39

VÝ dô vÒ hai hé gia ®×nh ë th«n 1

Hé lo¹i 1, «ng TrÇn Quang Th©n

§©y lµ hé trÎ, cã 3 con. Nguån thu nhËp tõ: ao c¸, hai tr©u, lîn, canht¸c:

• 8 sao ruéng • 2 sao chÌ • 2.5 ha rõng Mì, Bå ®Ò cho thu ho¹ch. • V−ên nhµ trång quÕ.

Thu nhËp chÝnh: ch¨n nu«i, c©y c«ng nghiÖp, dÞch vô. Nhu cÇu tiÒn mÆt chÝnh lµ ®Çu t− cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i.

Thu nhËp vµ chi tiªu n¨m 1999

Thu nhËp (®ång) Chi tiªu (®ång)

Lóa/s¾n 4.800.000 §Çu t− cho n«ng nghiÖp 1.860.000

Tr©u, lîn 6.700.000 Lîn gièng 3.000.000

C¸ 600.000 G¹o 1.500.000 QuÕ 1.000.000 HiÕu, hØ 500.000 Mì, bå ®Ò 3.000.000 Thuèc 200.000 DÞch vô 2.500.000 Häc hµnh 200.000 Bu«n b¸n gç 1.000.000 Tæng 20.600.000 Tæng 7.260.000

Thõa: 13.400.000 ®ång

40

Hé nghÌo, Hµ ThÞ Thoa Nhê cã vèn vay tÝn dông cña ch−¬ng tr×nh nªn hé ®· tõ lo¹i 4 v−¬n lªn lo¹i 3. Hé nu«i 2 lîn, mét sè gµ. §Êt canh t¸c nhiÒu lo¹i:

• 3 sµo lóa n−íc • 8 sao chÌ • 0,5 ha bå ®Ò • V−ên trång QuÕ vµ c¸c c©y kh¸c

Thu nhËp chÝnh: ch¨n nu«i vµ b¸n chÌ. Chi tiªu chÝnh: ®Çu t− s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ch¨n nu«i, hiÕu hØ.

C©n ®èi l−¬ng thùc n¨m 1999

Lo¹i Thu Nhu cÇu ThiÕu

Lóa 3 sµo 1 tÊn 1.500 kg 500 kg S¾n 500 kg 1000 kg 500 kg

Thu, chi n¨m 1999

Thu (VND) Chi (VND) Lóa/s¾n 2.200.000 ¡n 2.400.000 Lîn/gµ 2.900.000 §Çu vµo n«ng nghiÖp

1.000.000 ChÌ 2.400.000 Lîn 800.000 L−¬ng 1.000.000 HiÕu, hØ 300.000 Kh¸c 900.000 Tæng 8.500.000 5.400.000

Thõa: 2.600.000

41

b) VÝ dô t¹i th«n vïng cao: th«n Giµng Cµi, huyÖn V¨n ChÊn (Nguån:B¸o ço PESEA th«n, 2000) PhÇn lín diÖn tÝch th«n lµ ®Êt dèc, rõng phñ hÇu hÕt th«n. Thu nhËp cña çc hé giÇu ë ®©y còng gièng nh− ë th«n 1 (TrÊn Yªn): nguån thu nhËp ®a d¹ng, ph¸t triÓn çc dÞch vô, chó ý nhiÒu ®Õn viÖc häc hµnh cña con çi. Kh¸c víi th«n 1, an ninh l−¬ng thùc ë ®©y vÉn cßn lµ vÊn ®Ò bøc b¸ch, hé nghÌo cßn thiÕu ¨n 4-6 th¸ng/n¨m.

Thay ®æi vÒ c¬ héi thu nhËp vµ nhu cÇu tiÒn mÆt cña çc hé gia ®×nh

1995 2000

C¬ héi thu nhËp chÝnh

Lo¹i I +II

• B¸n lîn, gµ, tr©u • B¸n thãc • B¸n chÌ, quÕ • Lµm thuª

• Thu nhËp tõ rõng trång: chÌ, quÕ • Thu tõ ch¨n nu«i • Thu tõ dÞch vô, kinh doanh

Lo¹i III+ IV

• KiÕm cñi ®Ó b¸n • B¸n gµ

• KiÕm cñi ®Ó b¸n • Lµm thuª • B¸n gµ, lîn

Nhu cÇu tiÒn mÆt

Lo¹i I+II

• §Çu t− ch¨n nu«i: tr©u, lîn

• Mua l−¬ng thùc • Nu«i ç • Söa nhµ, mua çc vËt

dông gia ®×nh

• §Çu t− cho ch¨n nu«i • §Çu t− m¸y mäc ®Ó b¸n vµ cho

thuª • Mua çc thiÕt bÞ ®¾t tiÒn: ti vi, xe

m¸y. • §Çu t− cho häc hµnh • Më réng diÖn tÝch chÌ, quÕ

Lo¹i

III+ IV

• §Çu t− nu«i gµ, lîn • Mua l−¬ng thùc • Söa nhµ

• Mua l−¬ng thùc • §Çu t− ch¨n nu«i: lîn, ç • §Çu vµo n«ng nghiÖp • §Çu t− ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp:

chÌ, quÕ • Mua çc thiÕt bÞ gia ®×nh

Hé giÇu: thu nhËp tõ ch¨n nu«i, c©y c«ng nghiÖp, lµm çc dÞch vô

Hé nghÌo: ®i lµm thuª, b¸n gµ, lîn, kiÕm cñi b¸n.

Hé giÇu chó ý ®Õn viÖc häc hµnh cña con çi, mua tiÖn nghi ®¾t tiÒn, ®Çu t− më çc dÞch vô.

42

VÝ dô kinh tÕ hé tõ th«n Giµng Cµi

Hé lo¹i 1: Lý Kim Anh

Hé gåm 10 thµnh viªn, trong ®ã sè loa ®éng lµ 4. Hé nu«i kh¸ nhiÒu tr©u, lîn: 12 con vµ nhiÒu gµ. §Êt canh t¸c réng:

• 11 sµo (4000 m2) lóa 2 vô • 5500 m2 lóa n−¬ng • 0,4 ha s¾n • 2 ha QuÕ ®· cho thu ho¹ch

Nguån thu nhËp quan träng cña hé: ch¨n nu«i, quÕ, lµm c¸c dÞch vô vµ l−¬ng. V× cã nhiÒu ng−êi nªn chi phÝ hµng n¨m lín nh−: quÇn ¸o, l−¬ng thùc, thuèc men, söa nhµ.

Nguån thu nhËp vµ chi tiªu n¨m 1999/2000

Thu (VND) Chi (VND)

B¸n thãc 600.000 N«ng nghiÖp 600.000 Lîn, gµ 3.800.000 TiÖn nghi gia ®×nh 2.000.000 Tr©u 2.000.000 Thøc ¨n 5.000.000 QuÕ 5.000.000 TÕt 150.000 DÞch vô 6.300.000 Thuèc men 1.000.000 L−¬ng 2.160.000 Häc hµnh 1.200.000 ThuÕ 250.000 QuÇn ¸o 6.000.000 Söa nhµ 3.000.000 §i l¹i 400.000 Tæng 19.860.000 Tæng 7.260.000

Thõa: 13.400.000 VND

Hé nghÌo: Bµn Thõa HiÖu §©y lµ hé lo¹i 3, cã 8 thµnh viªn, sè lao ®éng lµ 3. Hé cã 1 nghÐ, 1 lîn, mét Ýt gµ. Hé cã Ýt ®Êt h¬n hé Lý Kim Anh:

• 4 sµo (1400 m2) trång lóa 2 vô • 0,5 ha lóa n−¬ng • 0,2 ha s¾n • QuÕ cßn non (300 c©y)

Thu nhËp chÝnh: b¸n lîn, gµ, quÕ. Chi tiªu: mua l−¬ng thùc, quÊn ¸o...

Nguån thu nhËp vµ chi tiªu n¨m 1999/2000

Thu (VND) Chi (VND)

Lîn, gµ 610.000 VËn chuyÓn hµng 120.000 QuÕ 500.000 Thøc ¨n 300.000 Thu kh¸c 100.000 QuÊn ¸o 1.260.000 Thuèc men 50.000 ThuÕ 100.000 Tæng 1.210.000 Tæng: 1.830.000

ThiÕu : 620.000 VND

43

4.3 ThÞ tr−êng

PhÇn nµy sÏ xem xÐt ®Õn sù thay ®æi cña thÞ tr−êng trong vßng 10 n¨m qua, hai vÊn ®Ò quan t©m ®ã lµ:

• B¸n hµng ho¸ • Mua hµng ho¸

Héi th¶o ®· chia lµm 3 nhãm th¶o luËn, kÕt qu¶ ®−îc tæng hîp nh− sau:

A) Nh÷ng thay ®æi trong viÖc b¸n s¶n phÈm

A relatively similar pattern was found in all four districts:

S¶n phÈm c©y c«ng nghiÖp (nh− chÌ, quÕ) th−êng b¸n t¹i nhµ cho t− th−¬ng. Çc hé ë huyÖn TrÊn Yªn th−êng b¸n s¶n phÈmnµy ë chî huyÖn vµ chî tØnh.

Chî th«n: cã ph¸t triÓn h¬n nh−ng tèc ®é cßn chËm, rau, hoa qu¶ th−êng ®−îc b¸n ë ®©y.

Chî x·: ®Æc biÖt ph¸t triÓn ë huyÖn TrÊn Yªn vµ Yªn B×nh. Chî th−êng b¸n: hoa qu¶, rau, thÞt, con gièng...

Chî huyÖn: rÊt ph¸t triÓn ë c¶ 4 huyÖn, chî th−êng b¸n: rau, g¹o, hoa qu¶, s¶n phÈm gç...

Chî tØnh ph¸t triÓn ë huyÖn TrÊn Yªn vµ Yªn B×nh, nh−ng kh«ng ph¸t triÓn l¾m ë huyÖn V¨n ChÊn vµ Mï Cang Ch¶i.

B) Thay ®æi trong viÖc mua s¶n phÈm

Chî thén thùc sù ph¸t triÓn, ®Æc biÖt ë hai huyÖn vïng trung du. T¹i chî th«n cña huyÖn Yªn B×nh vµ TrÊn Yªn, méi ng−êi th−êng ®Õn ®©y ®Ó mua: congièng, vËt t− phôc vô n«ng nghiÖp, thøc ¨n (thÞt, n−ícm¾m, muèi...), quÊn ¸o, vËt dông gia ®×nh, thuècmen. Chî th«n cña hai huyÖn vïng cao chñ yÕu b¸ncon gièng, c«ng cô s¶n xuÊt, quÇn ¸o.

Chî x·: ë hai huyÖn vïng trung du chî x· còng rÊtph¸t triÓn. Cã thÓ mua ®ñ méi thø ë chî x·

Chî huyÖn ë huyÖn vïng cao th× chî huyÖn trë lªnquan träng h¬n ë nh÷ng vïng trung du. Ng−êi d©nth−êng ®Õn ®©y mua s¸ch vë, thuèc men, hoa qu¶,con gièng...

Chî tØnh trë nªn rÊt quan träng ®èi víi çc th«n cñahuyÖn TrÊn Yªn vµ Yªn B×nh.

Çc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thùc sù t¨ng nhanh Chî x· ph¸t triÓn bëi v×: Ch¨n nu«i ph¸t triÓn, nhu cÇu thÞ tr−êng t¨ng C¬ së h¹ tÇng ®−îc n©ng cÊp ¸p dông th©m canh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ vïng

s©u, xa.

Giao th«ng thuËn tiÖn. Hé giÇu ®Çu t− më çc dÞch vô t¹i x·, cung cÊp hµng

ho¸ cho ng−êi d©n trong th«n, x·.

44

VÝ dô vÒ t×nh h×nh thÞ tr−êng ë th«n 3, huyÖn TrÊn Yªn (Nguån: B¸o ço PESEA th«n, 2000)

ë x· T©n §ång kh«ng cã chî x·, nh−ng däc theo d−êng ®i Yªn B¸i cã rÊt nhiÒu chî. Çc chî nµy b¸n nhiÒu mÆt hµng: quÇn ¸o, c«ng cô s¶n xuÊt, ®å dïng gia ®×nh, hoa qu¶, chÌ, quÕ... t− th−¬ng th−êng ®Õn chî th«n ®Ó mua ttÊt c¶ çc s¶n phÈm.

“GÇn th«n nhÊt lµ chî Hãp. Cî häp 5 ngµy mét th¸ng (5, 10, 15, 20, 25 th¸ng ©m lÞch). T− th−¬ng th−êng ®Õn ®©y ®Ó mua:

• Thãc, s¾n. • Lîn, gµ • Gç cñi, Bå ®Ò • QuÕ, chÌ

Ng−êi d©n x∙ kh¸c ®Õn ®©y ®Ó mua:

• L¸ cä • Tre, gç lµm nhµ

Ng−êi d©n cã thÓ mua ë chî nh÷ng thø sau:

• S¾n • N¾m, m¨ng • Gµ, ç • Nh∙n, m¬... • §Çy ®ñ çc vËt dïng trong gia ®×nh.

45

HÖ thèng thÞ tr−êng t¹i th«n vïng cao: Dµo Xa, huyÖn Mï Cang Ch¶i (Nguån: B¸o c¸o PESEA th«n) HÖ thèng chî ®Þa ph−¬ng cña huyÖn Mï Cang Ch¶i kÐm ph¸t triÓn h¬n ë huÖn TrÊn Yªn. Ph¶i ®i 10 km míi ®Õn ®−îc chî huyÖn ®Ó b¸n : mËt ong, mËn, t¸o...

46

4.4 Thay ®æi vÒ t×nh tr¹ng cña phô n÷ Th¶o luËn t¹i héi th¶o cña tØnh §iÓm: 1=rÊt Ýt/t×nh tr¹ng xÊu 5=nhiÒu/t×nh tr¹ng tèt Chó ý: HÇu hÕt thµnh viªn cña héi th¶o lµ nam!

MCC, VC

TrÊn Yªn

Yªn B×nh

VÊn ®Ò

10 n¨m tr−íc

HiÖnnay

10 n¨m tr−íc

HiÖnnay

10 n¨m tr−íc

HiÖnnay

1. Sè l−îng trÎ em g¸i ®Õn tr−êng

1 5 2 4 3 5

2. N¾m gi÷ vai trß träng tr¸ch cña th«n, x·

1 3 2 3 1 3

3. Khèi luîng c«ng viÖc(*)

3 5 2 4 5 3

4. TiÕp cËn víi tÝn dông

2 5 2 5 2 4

5. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña chÞ em

1 3 3 5 3 5

6. T×nh tr¹ng søc khoÎ 3 4 3 5 4 5 7. Møc ®é ¶nh h−ëng ®Õn viÖc ra quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh

1 2 3 5 3 5

8. Tham gia vµo çc ho¹t ®éng x· héi cña th«n

1 3 1 3 3 5

(* Nhãm MCC/VC + TrÊn Yªn cho ®iÓm theo thang ®iÓm sau: 1= t×nh tr¹ng xÊu, 5=t×nh tr¹ng rÊt tèt. Nhãm huyÖn Yªn B×nh th× cho ®iÓm ng−îc l¹i.)

So víi 10 n¨m tr−íc ®©y, vai trß cña phô n÷ trong gia ®×nh vµ trong x∙ héi ®∙ t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Phô n÷ ®∙ ®−îc tham gia çc kho¸ ®µo t¹o vÒ b¶o vÖ søc khoÎ, ch¨n nu«i, canh t¸c. §Õn nay hä ®∙ thùc sù cã vai trß quan träng trong gia ®×nh vµ x∙ héi, ®Æc biÖt viÖc d¹y con çi.

Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña phô n÷ thiÓu sè thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi phô n÷ ng−êi Kinh. PESEA t¹i 2 th«n ng−êi Hmong cho thÊy chØ cã 10-15% phô n÷ biÕt ®äc biÕt viÕt tiÕng phæ th«ng. Phô n÷ thiÓu sè th−êng Ýt cã ¶nh h−ëng trong viÖc gia quyÕt ®Þnh trong gia ®×nh. §©y lµ lý do t¹i sao HaihuyÖn vïng cao Mï Cang Ch¶i vµ V¨n ChÊn cho®iÓm thÊp ë vÊn ®Ò Tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ møc ®é ¶nh h−ëng trong viÖc gia quyÕt ®Þnh

Phô n÷ th−êng ph¶i lµm viªc vÊt v¶ h¬n ®µn «ng (xemvÝ dô t¹i x∙ T©n §ång), th−êng hä ph¶i lµmviÖc tõ 5 giê s¸ng tíi 9 giê tèi. Hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm c¶ viÖc nhµ vµ viÖc ®ång ¸ng. Thêi gian biÓu cña hä dÇy ®Æc nªn hä kh«ng cßn thêi gian ®Ó tham gia vµo çc ho¹t ®éng x∙ héi, gi¶i trÝ...

47

Thêi gian biÓu cña phô n÷ t¹i th«n 3, x· T©n §ång (Nguån: B¸o ço PESEA th«n) “Ng−êi ®µn «ng trong gia ®×nh th−êng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh: cµy ®Êt, lÊy gç, lµm nhµ” Thêi gian Çc c«ng viÖc phô n÷ ph¶i lµm 5 giê 7 giê-11 giê 30 11 giê 30-13 giê 13 giê-17 giê 17 giê -19 giê 19 giê-21 giê

LÊy n−íc, nÊu c¬m s¸ng, dän dÑp nhµ, cho lîn ¨n, ¨n c¬m s¸ng Lµm viÖc ngoµi ®ång NÊu c¬m tr−a, ¨n, giÆt quÇn ¸o §i lµm chiÒu, lÊy cñi NÊu c¬m tèi, cho gµ vÞt ¨n, t¾m röa cho con çi Cho con häc hµnh, cho con ®i ngñ, xem ti vi

Çc th¸ng (©m lÞch) Çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong n¨m mµ phô n÷ tham gia

Th¸ng 1 Th¸ng 2 Th¸ng 3 Th¸ng 4 Th¸ng 5 Th¸ng 6 Th¸ng 7 Th¸ng 8 Th¸ng 9 Th¸ng 10 Th¸ng 11 Th¸ng 12

Ch¨m sãc lóa, trång s¾n, ng«, −¬m quÕ Ch¨m sãc lóa, trång s¾n, ®ç, l¹c Lµm cá s¾n, bãn ®ßng cho lóa Lµm cá s¾n ®ît 2, thu ho¹ch ®ç xanh, chÌ bóp Thu ho¹ch vô chiªm, chuÈn bÞ gièng, cµy ®Êt cho vô mïa, gieo m¹ CÊy lóa mïa, lÊy m¨ng, h¸i chÌ Ch¨m sãc lóa, h¸i chÌ, ch¨m sãc quÕ Lµm cá s¾n, lÊy m¨ng nøa GÆt vô mïa, lµm ®Êt trång ng«, khoai lang, khoai t©y Thu ho¹ch s¾n, trång khoai, ng« Thu ho¹ch s¾n, bõa ®Êt, ph¸t n−¬ng, chuÈn bÞ ®Êt trång bå ®Ò CÊy vô chiªm xu©n, ®èn chÌ, chuÈn bÞ ®Êt trång quÕ, bå ®Ò, s¾n.

Nh÷ng trë ng¹i cña phô n÷ khi n¾m vai trß vµ tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý th«n, x· (Nguån: MRDP; 2001 “Lµm cÇu nèi ph¸t triÓn th«n b¶n”) Phô n÷ ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n tõ phÝa gia ®×nh khi hä muèn tham gia vµo çc ho¹t ®éng x· héi. Nh−ng khi hä ®· cã mét vÞ trÝ trong x· héi, hä sÏ lµ chiÕc cÇu nèi quan träng gióp çc phô n÷ kh¸c v−¬n lªn. ChÞ Phóc, thµnh viªn cña nhãm VMG th«n 8 x· T©n §ång kÓ: “Anh Êy ë nhµ ®Çu tiªn còng cã kªu ca. §i häp 2, 3 ngµy ch¼nglµm ®−îc g×. Cã lÇn anh Êy çu v× con khãc, b¾t nghØ hÕt. M×nh ph¶i gi¶i thÝch cho anh Êy hiÓu. B©y giê cã kh¸ch ®Õn lµm c«ng t¸c ®×nh s¶n ch¼ng h¹n, anh Êy còng tiÕp ®ãn. Cã ng−êi nãi víianh Êy: “anh cho vî ®i lµm chø t«i th× kh«ng”. Cã ng−êi kh¸c tõ n¨m 93 s¾p ®èi t−îng §¶ng mµ nhµ chång kh«ng cho ®i còng th«i. Cßn vÝ dô nh− ë gia ®×nh, m×nh ®∙ ®Î ®−îc 3 ch¸u 1 trai 2 g¸i, bªn m×nh th× ch¼ng cã ai, bªn nhµ chång muèn 2 con trai kia, kh«ng ®Î th× bÞ bªn anh Êy nãi, b¶o bá hÕt c«ng viÖc ®i cßn ®Î. M×nh gi¶i thÝch m∙i: “®Î 4 con th× cßn ai cho lµm g× n÷a?” nh−ng cuèi cïng còng ph¶i ®Î thªm 1 ®øa con trai n÷a ®Êy. Nãi chungx∙ héi vµ gia ®×nh ph¶i ®i ®«i víi nhau”. “Kh«ng cã nhiÒu chÞ em lµm viÖc (ë çc c«ng t¸c chÝnh quyÒn), c¨n b¶n v× thiÕu tr×nh ®é. M×nh häc h¬n mét tý ng−êi ta giao th× ph¶i lµm. Riªng cho m×nh, çi thø nhÊt lµ m×nh ®−îc häc tËp më mang. Cßn çc chÞ em phô n÷ kh¸c còng tham gia nhiÒu ho¹t ®éng h¬n, kh«ng nh− tr−íc kia chØ toµn ®µn «ng tham gia x∙ héi th«i. Võa råi «ng C−êng ë tØnh vÒ nhËn xÐt lµ Phô n÷ th«n nµy b©y giê tham gia m¹nh. Häp hµnh th× ®a sè lµ n÷, ®µn «ng Ýt. Çch ®©y 2 tuÇn cã cuéc häp ®µn «ng chØ 20% cßn 80% lµ n÷. Dù ¸n cã nhiÒu çi ®Ó häc, tham gia, thiÕt thùc. B©y giê th× nam n÷ b×nh ®¼ng. Tr−íc ®©y b¸n 1 t¹ lóa th× n÷ kh«ng d¸m b¸n, b©y giê vî chång cïng quyÕt ®Þnh. B©y giê «ng chång muèn b¸n muèn mua g× còng ph¶i bµn b¹c.”

48

4.5 T¹i sao l¹i nghÌo? Nguyªn nh©n nghÌo (1 = lý do kh«ng quan träng,. 5 = lý do rÊt quan träng.)

MCC/ VC

TrÊn Yªn

Yªn B×nh

1. ThiÕu vèn 4 5 4 2. ThiÕu ®Êt vµ c«ng cô s¶n xuÊt 5 4 3 3. KÕ ho¹ch chi tiªu, s¶n xuÊt kh«ng cã 5 3 4. §«ng con 4 1 4 5. ThiÕu kiÕn thøc, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp 5 1 4 6. Kh¶ n¨ng tiÕp thÞ kÐm 4 7. TÖ n¹n x· héi 3 8. GÆp rñi do, èm ®au 4 9. TËp qu¸n l¹c hËu 5

A) §¸nh gi¸ tõ héi th¶o

Héi th¶o ®−îc chia lµm ba nhãm, th¶o luËn, ®−a ra çc lý do, cho ®iÓm ®éc lËp nhau. Cã rÊt nhiÒu lý do ®−îc ®−a ra, nh−ng nguyªn nh©n chÝnh g©y nªn nghÌo , ®ãi cña çc hé ®ã lµ:

• ThiÕu ®Êt canh t¸c • ThiÕu c«ng cô s¶n xuÊt • ThiÕu vèn

Nhãm tõ hai huyÖn vïng cao cßn nªu thªm:

• §«ng con , Ýt lao ®éng (huyÖn Yªn B×nh). • T×nh tr¹ng v¨n ho¸ vµ kiÕn thøc thÊp, ( Yªn B×nh) • TÖ n¹n x· héi (thuèc phiÖn, uèng r−îu, ®¸nh b¹c) • TËp qu¸n l¹c hËu • Chi tiªu kh«ng cã kÕ ho¹ch

B) ý kiÕn cña Së NN&PTNT, çn bé dù ¸ntØnh. ThiÕu ®Êt canh t¸c hay ®Êt canh t¸c xÊu Th−êng th−êng, kinh tÕ hé phô thuéc chñ yÕu vµo diÖntÝch canh t¸c n«ng nghiÖp, trong khi ®ã hé nghÌo ëvïng cao chØ cã: Ýt ®Êt n«ng nghiÖp vµ chØ canh t¸c ®−îc 1 vô,

kh«ng thÓ ¸p dông ®−îc çc biÖn ph¸p th©mcanh nªn dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp.

§Êt xÊu, ®Êt dèc.

ThiÕu kiÕn thøc ThiÕu kiÕn thøc lµ mét nguyªn nh©n quan träng lµmcho kinh tÕ hé kh«ng kh¸ lªn ®−îc. L·ng phÝ tiÒn cña vµ thêi gian (ma chay, c−íi

xin…) Kh«ng cã kÕ ho¹ch trong chi tiªu, s¶n xuÊt nªn

kh«ng d¸m vay tiÒn tÝn dông ®Ó ®Çu t− s¶nxuÊt.

ThiÕu vèn Vèn TÝn dông thùc sù hiÖu qu¶ ®èi víi nh÷ng hé míit¸ch, cã søc khoÎ tèt, cã kiÕn thøc, ch¨m chØ lµm ¨n.

49

C) Theo çc tr−ëng th«n (Nguån: “Lµm cÇu nèi ph¸t triÓn th«n b¶n”)

D−íi ®©y xin nªu ra th«ng tin th«ng qua pháng vÊn hai «ng tr−ëng th«n (huyÖn V¨n ChÊn vµ TrÊn Yªn): c¶ hai «ng ®Òu cho r»ng dù ¸n ®· cè g¾ng hç trî trùc tiÕp tíi çc hé nghÌo, nh−ng cã mét h¹n chÕ lµ nh÷ng hé nghÌo th−êng Ýt ph¸t biÓu nªu ra quan ®iÓm cña m×nh trong çc cuéc häp.

X· T©n §ång, huyÖn TrÊn Yªn ¤ng NguyÔn V¨n TÝn – Tr−ëng VMG, th«n 1 “Hµng n¨m cã ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i hé cã bèn nhãm ®Êy. VÒhç trî lóa gièng ph©n bãn ch¼ng h¹n th× nhãm bèn ®−îc −utiªn, cßn hé nhãm 1-2 th× hç trî Ýt th«i. Trong çc hç trî th×çc thµnh viªn trong th«n ®−îc h−ëng lîi hÕt, çc hç trî lµhç trî ®Òu. Cßn vÝ dô çc x· th«n kh¸c, hé nghÌo th−êngkh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp. Mµ nghÌo th× còng cã nhiÒunguyªn nh©n nghÌo, cã khi «ng biÕng lµm th× «ng nghÌo,m×nh ë ®©y gäi lµ “dÇy ¨n máng lµm”. Th«n nµy l¹i kh¸c ëchç t−¬ng ®èi sµn sµn nhau, kh«ng cã hé nµo qu¸ nghÌo,vÝ dô nhµ bªn nµy chØ cã 3 mÑ con, thuéc diÖn hé nghÌo,nh−ng mµ cã TV xem, còng ®ñ ¨n, còng nhµ gç lîp l¸, l¹icã trî cÊp liÖt sÜ. çc chÕ ®é dù ¸n hç trî th× bµ còng h−ëngnh− ng−êi kh¸c. ChØ cã çi ng−êi nghÌo hä kh«ng d¸m vay,vay sî kh«ng tr¶ ®−îc. TÊt nhiªn lµ trong khi häp, ng−êi cã va ch¹m nhiÒu vµcã hiÓu biÕt th× ng−êi ta hay nãi h¬n, cßn ng−êi nghÌoth× Ýt khi ph¸t biÓu ý kiÕn. Ng−êi ta nhÊt trÝ th«i, chøng−êi ta kh«ng nãi. Ng−êi ta thÊy ng−êi kh¸c nãi hîplý råi th× th«i. Mét vµi ng−êi tham gia th«i, chø nãi tÊtcòng kh«ng ®−îc

X· NËm Lµnh, huyÖn V¨n ChÊn ¤ng Lý H÷u Hin, thµnh viªn VMG, tr−ëng th«n NËm KÞp “§iÒu kiÖn ë ®©y cßn nghÌo khã kh¨n, vèn liÕng cßn yÕu kÐm, nªn håi®ã bµ con thÊy dù ¸n ®Çu t− cho s¶n xuÊt, bµ con còng vui mõng.Nh÷ng ng−êi nghÌo, khã kh¨n nhÊt, th× th«n chØ cã gióp ®ì th«i. HuyÖnvµ x· th× kh«ng thÓ ®Õn gióp ®−îc. Võa råi th«n t«i cßn giao cho mçi®¶ng viªn ph¶i phô tr¸ch mét hé khã kh¨n. Víi dù ¸n, hé nghÌo kh«ng ph¶i ®ãng gãp ph©n bãn, gièng lóa, tiÒnchuyªn chë. Nh÷ng nhµ nghÌo nhÊt kh«ng ph¶i ®ãng gãp. Nh÷ng hénghÌo còng ®−îc tham gia. M×nh vÉn ®éng viªn hä ®Êy. Th«n vÉn cãtr¸ch nhiÖm phæ biÕn râ víi hä, nh−ng hä Ýt gãp ý kiÕn, kh«ng biÕttham gãp ý kiÕn. B×nh th−êng th× çc hé nghÌo cã tham gia, hä ®−îc tham gia chøkh«ng h¹n chÕ g× c¶. Nh−ng hä nghÜ cã thÓ kh«ng ph¶i tham gia th× häkh«ng tham gia. kh«ng phï hîp th× hä kh«ng tham gia. ViÖc ph©n chia cho hé nghÌo, th× cã ng−êi th¾c m¾c; thÝ dô 2 nhµ kinhtÕ ngang nhau, khi ra häp d©n nhËn xÐt nhµ nµy ®−îc nhµ kia ch−a®−îc. ThÕ lµ kh«ng ®−îc, dï cã th¾c m¾c còng kh«ng ®−îc. Nh©n d©ngÇn ®ã biÕt tµi s¶n cã g× ng−êi ta biÕt nhau c¶. ChØ cã gi¶i thÝch chod©n lµ hµng ®Çu, nÕu kh«ng ®Õn víi d©n th× kh«ng ®−îc, “

50

d) Nguyªn nh©n nghÌo ®ãi theo PESEA t¹i çc th«n.

Kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn çc nguån tµi nguyªn kÐm

Theo tiªu chuÈn ph©n lo¹i kinh tÕ hé vµ vÝ dô tõ çc hé cho thÊy çc hé nghÌo th−êng tiÕp cËn kÐm víi c¶ 5 nguån tµi nguyªn.

Tµi nguyªn thiªn nhiªn: • §Êt canh t¸c xÊu, ®i l¹i khã kh¨n, dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp.

HÇu hÕt PESEA cña Yªn B¸i vµ vÝ dô tõ çc hé gia ®×nh cho thÊy ®Êt canh t¸c cña çc hé nghÌo ®Òu ë nh÷ng n¬i ®i l¹i khã kh¨n, hÖ thèng thuû lîi kh«ng ®Õn ®−îc.

• Kh«ng cã nhiÒu ®Êt rõng vµ ®Êt v−ên ®Ó trång c©y, (vÝ dô thùc tÕ tõ th«n Giµng Cµi-V¨n ChÊn, th«n 1 vµ 3- TrÊn Yªn)

• Ch−a ph¸t triÓn ch¨n nu«i nhiÒu. TÊt c¶ çc PESEA ®Òu cho thÊy hé giÇu chó träng ph¸t triÓn ch¨n nu«i h¬n çc hé nghÌo.

• Phô thuéc nhiÒu vµo çc s¶n phÈm phô tõ rõng: vÝ dô t¹i th«n Giµng Cµi, hé nghÌo chñ yÕu vµo rõng kiÕm cñi, m¨ng tre… ®Ó b¸n.

Nguån lùc con ng−êi: • ThiÕu søc lao ®éng, nhiÒu khÈu ¨n theo. §iÒu nµy ®−îc

kh¼ng ®Þnh râ trong héi th¶o còng nh− trong PESEA th«n Giang Cµi (V¨n ChÊn), th«n 3 (TrÊn Yªn).

• Søc khoÎ kÐm, hay èm ®au. §iÒu nµy ®−îc trÝch tõ ph©n lo¹i kinh tÕ hé th«n 3, (TrÊn Yªn).

• ThiÕu kiÕn thøc, thiÕu th«ng tin vµ tr×nh ®é gi¸o dôc thÊp. §iÒu nµy ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt còng nh− øng dông kü thuËt míi. Chi tiÕt nµy ®−îc ®Ò cËp trong PESEA t¹i çc th«n vµ trong héi th¶o.

• ThiÕu kinh tÕ còng nh− tr×nh ®é ®Çu t− cho con çi häc hµnh. Trong b¸o ço PESEA th«n 1, x· T©n §ång huyÖn TrÊn Yªn ®· nãi r»ng: hé giÇu ngµy nay chó ý nhiÒu ®Õn chuyÖn häc hµnh cña con çi.

• §i lµm thuª lÊy tiÒn mua g¹o. TÊt c¶ çc PESEA t¹i çc th«n ®Òu kh¼ng ®Þnh ®iÒu nµy.

• TÖ n¹n x· héi th−êng xuÊt hiÖn hiÒu trong çc hé nghÌo. VÝ dô ®iÓn h×nh tõ b¸o ço PESEA th«n Dµo Xa, x· DÕ Xu Ph×nh, huyÖn Mï Cang Ch¶i.

Nguån vËt chÊt (çc tµi s¶n cè ®Þnh) • Nhµ cöa t¹m, tiÖn nghi sinh ho¹t thiÕu thèn, thiÕu c«ng

cô s¶n xuÊt. Nguån vèn tµi chÝnh • ThiÕu vèn ®Çu t− cho s¶n xuÊt, kh«ng cã tµi s¶n g× cã thÓ

b¸n ®Ó lÊy tiÒn: kh«ng cã tr©u, lîn… Çc mèi quan hÖ trong x· héi • Chi phÝ cho c−íi xin, ma chay ®· chiÕm mét phÇn lín thu

nhËp cña çc hé nghÌo. • Ýt tham gia vµo çc ho¹t ®éng tËp thÓ trong th«n.

51

4.6 Nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ, x· héi-lý do Thµnh viªn h«i th¶o ®· nªu ra nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ x· héi trong thêi gian võa qua, cïng víi ®ã lµ nh÷ng t¸c ®éng tõ MRDP còng nh− c¸c yÕu tè ngoµi MRDP. Hç trî cña MRDP/FCP Thay ®æi YÕu tè kh¸c

S¶ n l−îng l−¬ ng thùc t¨ng lªn

Tr× nh ® é nhËn thøc cña ng−êid© n t¨ng

Phô n÷ ® −îc n© ng cao vai trß trong gia ® × nh còng nh− trong

x· héi

DiÖ n tÝ ch ® Êt trèng ® åi träc hÇuhÕ t ® · ® −îc phñ xanh

-Hç trî vèn cho ph t triÓ n n«ng nghiÖ p -Hç trî gièng míi, ph© n bãn -§−îc tham gia tË p huÊ n chuyÓ n giao khoa häc kü thuË t -§−îc tham quan häc tË p c c m« h× nh -§−îc h−íng dÉ n lË p kÕ ho¹ch cho s¶n xuÊ t -Hç trî ® µ o t¹o b× nh ® ¼ ng giíi -Hç trî ph t triÓ n m« h× nh qu¶n lý b¶o vÖ rõng céng ® ång -Hç trî xóc tiÕ n viÖ c giao quyÒ n sö dông ® Ê t cho hé gia ® × nh -Hç trî ph t triÓ n v−ên rõng

-Hç trî cña chÝ nh phñ ® Ó xo ® ãi gi¶mnghÌo -Hç trî cña chÝ nh phñ, tØ nh ® Ç u t− ph ttriÓ n m¹ng l−íi th«ng tin ® ¹i chóng -Hç trî cña chÝ nh phñ ® Ó xo n¹n mï ch÷, phæ cË p gi o dôc -Ho¹t ® éng m¹nh mÏ cña héi phô n÷ tØ nh, c c huyÖ n -Hç trî tõ Ch−¬ng tr× nh trång míi 5 triÖ u ha rõng

52

PhÇn 5. KÕt luËn

Th«ng qua viÖc thùc hiÖn §¸nh gi¸ kinh tÕ-x· héi vµ m«i tr−êng cã ng−êi d©n tham gia t¹i 8 th«n, héith¶o t¹i tØnh, chóng t«i cã nh÷ng nhËn ®Þnh sau:

• §iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi ®· ®−îc c¶i thiÖn: Sè hé nghÌo ®· vµ ®ang gi¶m xuèng, tiªu chuÈn ®Ó ph©n lo¹ikinh tÕ hé trong tõng lo¹i ®· n©ng lªn. Mäi ng−êi ®Òu thÊy r»ng Ch−¬ng tr×nh ®· ®ãng vai trß quan trängtrong nh÷ng sù thay ®æi ®ã th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng hç trî nh−: hç trî vËt t−, vèn, çc kho¸ ®µo t¹ovÒ kü thuËt canh t¸c, ch¨n nu«i...

• NhËn thøc vÒ giíi ®· ®−îc n©ng lªn, phô n÷ ®· tham gia nhiÒu vµ n¾m gi÷ nh÷ng vai trß quan träng trong

th«n, trong x· héi.

• Çc tæ chøc ®Þa ph−¬ng (Nhãm qu¶n lý th«n b¶n, Nhãm TÝn dông vµ TiÕt kiÖm, Nhãm qu¶n lý vµ b¶o vÖrõng, Ban qu¶n lý dù ¸n x·...) ®· ®−îc n©ng cao n¨ng lùc, hoµn thµnh tèt chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cñam×nh.

• Cã sù chuyÓn biÕn nhanh trong sö dông ®Êt: thÓ hiÖn ë c¬ cÊu c©y trång, ®−a nhanh gièng míi cã n¨ng

suÊt cao vµo s¶n xuÊt, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt cã hiÖu qu¶. §Êt trèng ®åi träc ®· ®−îc phñxanh.

• B¶o vÖ tèt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn b»ng çc ph−¬ng ph¸p nh−: liªn kÕt qu¶n lý b¶o vÖ rõng cã

ng−êi d©n tham gia, nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng tham gia x©y dùng hÖ thèng thuû lîi, x©y dùng nh÷ngquy −íc vÒ qu¶n lý b¶o vÖ rõng.

• Çc m« h×nh t¹i tØnh ®−îc ng−êi d©n tham quan häc tËp vµ tham gia ®ãng gãp ý kiÕn, ®iÒu nµy ®· gãp

phÇn ®¾c lùc trong viÖc lµm thay ®æi çch lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ sang cã hiÖu qu¶.

53

Phô lôc: Danh s¸ch thµnh viªn tham gia héi th¶o PESEA nµg 19-20 th¸ng 12 n¨m 2000 STT Hä tªn Th«n X· HuyÖn Chøc vô trong MRDP

1 Ng« ThÞ HiÕu Nam Thä Nam C−êng TrÊn Yªn Tr−ëng th«n 2 Cao v¨n Tam C−êng B¾c Nam C−êng TrÊn Yªn Tr−ëng th«n 3 Ng« V¨n Hïng §«ng Ph¸i Nam C−êng TrÊn Yªn Tr−ëng th«n 4 D−¬ng ThÞ Mõng §ång TiÕn Nam C−êng TrÊn Yªn Tr−ëng th«n 5 §ç Ngäc Du CÇu §Òn Nam C−êng TrÊn Yªn Tr−ëng th«n 6 Hoµng ThÞ Hoµ Yªn B×nh Çn bé huyÖn 7 NguyÔn ThÞ Dung TrÊn Yªn Çn bé huyÖn 8 L©m ThÞ Nha Yªn B×nh Çn bé huyÖn 9 Lý Xu©n §« T©n Nguyªn Yªn B×nh KÕ to¸n x· 10 Hoµng Ngäc ChÝnh T©n Phong T©n Nguyªn Yªn B×nh Tr−ëng th«n 11 Tr−¬ng TiÕn Çt §Ìo Thao T©n Nguyªn Yªn B×nh Thµnh viªn cña VMG 12 Vi ThÞ Ph−¬ng §Ìo Thao T©n Nguyªn Yªn B×nh Thµnh viªn cña VMG 13 N«ng TuÊn Th−êng T©n H−¬ng Yªn B×nh Thµnh viªn cña CMG 14 Thanh Ngäc Vô T©n H−¬ng Yªn B×nh Thµnh viªn cña CMG 15 Lª Hång Sang §«ng KÐ T©n H−¬ng Yªn B×nh Thµnh viªn cña VMG 16 Hoµng V¨n Lµnh §«ng KÐ T©n H−¬ng Yªn B×nh Thµnh viªn cña VMG 17 L¹c ThÞ B×nh §«ng KÐ T©n H−¬ng Yªn B×nh Thµnh viªn cña VMG 18 Hoµng ThÞ HiÕu §«ng KÐ T©n H−¬ng Yªn B×nh Thµnh viªn cña VMG 19 Lª ThÞ HiÖp §iÒu phèi viªn tØnh 20 Vò Th−êng To¹ KÕ to¸n dù ¸n tØnh 21 Hoµng V¨n TiÕn TrÊn Yªn Çn bé huyÖn 22 NguyÔn ThiÖu V¨n 4+5 Cæ Phóc TrÊn Yªn Tr−ëng th«n 23 NguyÔn Hång Qu©n 5 Hoµ Cu«ng TrÊn Yªn 24 §ç V¨n Thµnh L−¬ng ThÞnh Khe Lôa TrÊn Yªn 25 §Æng Minh Ngäc 2 Hoµ Cu«ng TrÊn Yªn 26 NguyÔn Ninh Chung T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña CMG 27 §ç V¨n TiÕn T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña CMG 28 H¸n ThÞ LiÖng Th«n 1 T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña VMG 29 NguyÔn Hång Phong Th«n 2 T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña VMG

54

30 TrÇn V¨n ChÝnh Th«n 2 T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña VMG 31 §ç V¨n Minh Th«n 3 T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña VMG 32 NguyÔn Tµi Kü Th«n 3 T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña VMG 33 L−¬ng Xu©n L−u Th«n 1 T©n §ång TrÊn Yªn Thµnh viªn cña VMG 34 TriÖu Tµi Hoµ L−¬ng ThÞnh TrÊn Yªn Thµnh viªn cña CMG 35 TriÖu Quý TÝn L−¬ng ThÞnh TrÊn Yªn Thµnh viªn cña CMG 36 Ph¹m V¨n B×nh V¨n Phßng ban ch−¬ng tr×nh 37 NguyÔn ThÕ Hïng Cè vÊn 38 TriÖu BÝch LiÖu TrÊn Yªn KÕ to¸n dù ¸n huyÖn 39 Ph¹m ThÞ NguyÖn Çn bé tØnh 40 Ph¹m ThÞ Thu Çn bé tØnh 41 NguyÔn ThÞ Mai Çn bé tØnh 42 Ph¹m ThÞ Hµ Çn bé tØnh 43 NguyÔn TiÕn L©m V¨n ChÊn §iÒu phèi viªn dù ¸n huyÖn 44 TrÇn V¨n HuÊn V¨n ChÊn Çn bé huyÖn 45 Lý Kim Thä NËm Lµnh V¨n ChÊn Çn bé x· 46 B¸n Thõa Thiªn NËm Lµnh V¨n ChÊn Çn bé th«n 47 Hoµng V¨n B×nh NËm Lµnh V¨n ChÊn Çn bé th«n 48 Lý V¨n Ng©n NËm Lµnh V¨n ChÊn Thµnh viªn cña CMG 49 Lª ViÖt Hïng Mï Cang Ch¶i Çn bé huyÖn 50 Lïng V¨n Chinh Må DÒ Mï Cang Ch¶i Tr−ëng CMG 51 Giµng Gµ S¸ng Kim Néi Mï Cang Ch¶i Tr−ëng CMG 52 Giµng A Thõ Kim Néi Mï Cang Ch¶i Thµnh viªn cña CMG 53 Giµng Pµng Nï DÕ Xu Ph×nh DÕ Xu Ph×nh Mï Cang Ch¶i KÕ to¸n th«n 54 Trang Sèng Lö DÕ Xu Ph×nh Mï Cang Ch¶i Tr−ëng CMG 55 Trang Pµng Rïa Hang Cuèn Rïa DÕ Xu Ph×nh Mï Cang Ch¶i Tr−ëng th«n 56 Hµng A Sinh Hang Cuèn Rïa DÕ Xu Ph×nh Mï Cang Ch¶i Thµnh viªn cña VMG 57 TrÇn ViÕt H−ëng Gi¸m ®èc dù ¸n tØnh

nh gi¸ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr êng cã ng êi d©n tham · th«n ®−îc tiÕn hµnh...

Documents