Náttúraí sköpun

Gísla B .Björnssonar

Náttúra í sköpun Gísla B.Náttúran er það sem veitir mér mestan innblástur

í verkum mínum og ég held hún hafi áhrif á flesta

listamenn á einn eða annan hátt. Það er áhugavert

að sjá hversu mismunandi listamenn teikna og stílfæra

eitt dýr á fjölmarga vegu, nota alls konar form og liti.

Í rannsóknarvinnu minni á verkum Gísla B. Björnssonar

kom mér mikið á óvart hversu margvíslegar lausnir hans

voru á formum náttúrunnar. Það er augljóst að hann

hefur mikið dálæti af náttúrunni.

Í verkum hans frá skólaárunum og til dagsins í dag

sjáum við mikið af fuglum, hestum, fiskum, trjám,

laufblöðum, blómum og öðrum náttúrufyrirbærum.

Í þessum bækling ætla ég að taka fyrir merki, bækur,

tímarit og málverk þar sem náttúran kemur fyrir, hönnuð

af Gísla B. á tímabilinu 1958 til 2010.

Viktoria Buzukina

GÍSLI B. Gísli er fæddur 1938 og hefur unnið ötullega að

framgangi hönnunar á Íslandi allar götur. Hann er einn

af örfáum upphafsmönnum módernisma í hönnun

á Íslandi en eftir nám í Hagnýt myndlist við Myndlista-

og handíða skóla Íslands (1956–1959) hélt Gísli — með

fyrstu grafískra hönnuða — til Þýskalands í framhalds-

nám við Staatliche Akademie der Bildenden Künste

í Stuttgart. Þegar heim kom (1961) hófst Gísli handa

við að koma á fót námsbraut í grafískri hönnun sem þá

hét “auglýsingadeild”. Gísli gegndi forstöðu við deildina

um árabil (–1973) og aftur síðar á ferlinum (1976–87),

og var skólastjóri Myndlista- og handíðaskóla Íslands

(1973–1975). Gísli stofnaði auglýsingastofu (GBB)

snemma (1961) og lagði grunn, að þessari áður

Boðberi

módernismans

í grafískri hönnun

á Íslandi

23.06.1938

www.gislib.is

gislib@gislib.is

BJÖ

RN

SS

ON

óþekktu, starfsgrein hér á landi. Gísli starfaði á GBB

í áratugi (–1987) og stóð, ásamt fleirum, að stofnun

Hér og Nú auglýsingastofu (1990–1991) þar til hann

hóf störf sem einyrki. Allan þennan tíma og fram til

dagsins í dag hefur hann starfað markvisst í greininni

sem og að framgangi hennar með þátttöku í starfi

fagfélaga, galleríreksturs, með kennslu og með verkum

sínum. Aðkoma Gísla að námsbraut í grafískri hönnun

við Listaháskóla Íslands hefur verið ómetanleg og innan

skólans er mikill vilji til að leggja því lið að koma í veg

fyrir að saga þessa merkilega hönnuðar glatist,

jafnframt því að viðhalda þeim hefðum sem hann

hefur komið á í kennslu.

Saga og verk Gísla B. eru verðmæt fyrir grafíska

hönnun samtímans, Gísli var, eins og áður segir, með

þeim fyrstu sem sækja nám í grafískri hönnun og sá

fyrsti til að stýra námsbraut í greininni

(„auglýsingadeild“ sem síðar varð grafísk hönnun,

e. Visual Communication) á Íslandi. Gísli hefur einnig

verið stundakennari við námsbrautina allar götur.

Þannig hefur Gísli komið að menntun nánast allra

nemenda í grafískri hönnun á Íslandi.

Hönnun Gísla ber sterk einkenni snemm-módernisma

og hefur alla tíð verið undir áhrifum þeirrar stefnu sem

hann sótti til Þýskalands ungur að árum. Þau áhrif eru

sérlega greinileg í verkum hans fyrstu árin og áhrifunum

á nemendur hans á þeim tíma og allar götur síðan

Menningarflóran á Íslandi væri ekki söm án Gísla.

Fyrstu verkefni Gísla, eftir að heim er komið, eru því

einkar áhugaverð þar sem hann er að berjast við

vanþróað landslag í hönnun hér á landi, því er hann

gífurlegur frömuður, leiðtogi og ekki síst menntamaður

í hönnun íslensks samfélags. Merki Gísla þekkja allir,

en breiddina í verkum hans, söguna, þróunar- og

hugmyndavinnuna og ferlið sem hann hefur tileinkað sér

er mikilvæg þekking sem nauðsynlegt er að komi upp

á yfirborðið. Módernískur formheimur og formfræði er

sterkur hluti af hans merkjum en sá heimur teygir sig yfir

í öll verk Gísla svo sem myndskreytingar, auglýsingar,

bókakápur o.s.frv.

Leturfræði er annar þáttur sem er ráðandi í verkum

Gísla allt frá minimalísku uppsetningum á smáaletri yfir

í gáskafull myndgerð orð á bókakápur, fyrir auglýsingar

eða í merkjum. Nú er mikil vakning og framþróun

í leturfræði hér á landi og því mikilvægt að saga

greinarinnar komi fram í dagsljósið svo taka megi mið

af henni, viðhalda þekkingunni og þróa. Þeir prentgripir

sem Gísli hefur skapað hafa mikla breidd og í þeim sést

tíðarandi hvers tíma vel. Margir þeirra eru tímamótaverk

og gefa tóninn fyrir það sem á eftir kom í útgáfu hér

á landi. Þar má meðal annars nefna tímarit eins og

Iceland Review (1963), bækurnar Landið þitt (1966),

Reykjavík (1969) og fyrstu íslensku bókina sem fellur

undir skilgreiningu módernisma; Á Íslendingaslóðum

í Kaupmannahöfn (1961). Saga grafískrar hönnunar

(og auðvitað hönnunar almennt) á Íslandi er í mótun;

gagnasöfnun og skráning mun skapa og varðveita

merkilegar heimildir, verk og frásagnir, um menningu

Íslands og sjónlistaarf.

Ferill Gísla er ómissandi hluti af þeirri sögu og þeim

arfi, ekki síst vegna þeirrar miklu otg óeigingjörnu

vinnu sem Gísli hefur lagt á sig til að safna, miðla

og viðhalda þekkingu í sinni sérgrein hönnunar og

sífelldrar viðleitni hans til að mennta sjálfan sig

og miðla nýrri þekkingu.

Valdir þættir úr ferli Gísla B. Björnssonar:

1956–59 Nám við MHÍ (hagnýt myndlist)

1959–61 Nám við Staatliche Akademie Der

Bildenden Künste, Stuttgart

1961 Stofnar Auglýsingastofu Gísla B.

Björnssonar

1962 Stofnar Auglýsingardeild innan MHÍ

1962–73 Deildarstjóri MHÍ (fyrra tímabil)

1973–75 Skólastjóri MHÍ

1974 Boðin aðild að AEI (Alliance Graphique

Internationale)

1976–87 Deildarstjóri MHÍ (seinna tímabil)

1982 Heiðursfélagi FÍT

1990 Einn stofnenda auglýsingastofunnar

Hér & Nú

1991 Sjálfstætt starfandi hönnuður

1994 Heiðursviðurkenning Icograda

(International Council of Graphic Design

Associations)

1980–1983Félag bókaverslana

1971–1978Náttúruvernd,kosningamerki

1999–2000Barnabókaverðlaunmerkið byggt á teikninguValgeirs Einarssonar (7 ára)

1996Fræðslumiðstöð Reykjavíkurborgar

Fuglar

Málverk máluð af Gísla B. á skólaárunum 1959–1960.

Form fuglanna var notað í bókakápur og er ennþá notað í nýjum verkum.

1962Bók.Fuglar Íslands og Evrópu

Roger Tory Peterson,Guy Mountfort,P. A.D.Hollom

1962Bók.Svipir dagsins og nótt

Thor Vilhjálmsson

2005

skissur

2002Óðinn.Vefumsjónarkerfi fyrir ræktendur.Óðinn, Sleipnir og Munnin,tákn visku og snilldar

1993Hesthúseigendafélagí Víðidal/Reykjavík

1993Hesthúseigendafélagí Víðidal/Reykjavík

1994

Hes

turin

n.Tí

mar

it þá

í hö

ndum

Þrá

ins

Ber

tels

sona

r

2005Torfunes Blær ehf.Félag um stóðhestinn Blæ frá Torfunesi

1991

Hestaíþróttasamband Íslands

1995Hestaíþróttasamband Íslands landsliðið

1998MR-búðin leggur ríka áherslu á hestavörur

1991Sölusamtök Íslenskra hrossabænda

1989Sorpa.Framleiðslumerki fyrir spani

2011Stóðhesturinn.Eldur frá Torfunesi

1971Íshestar,hestaferðir

1985Fjórðungsmót hestamannaá Suðurlandi

1992HestamenntHugmynd um skólastofnun

2000Hrossarækt í TorfunesiS-Þingeyjarsýslu

1992HestamenntHugmynd um skólastofnun

2000Hrossarækt í TorfunesiS-Þingeyjarsýslu

1992HNAUSFjölskyldubúið í Villingaholtshrepp

2001HNAUS IIFjölskyldubúið í Flóahrepp

2001Hrímnir.Framleiðslumerki fyrir hnakk á vegum MR-hesta

Félag hrossabænda.Fyrst unnið 1983 fyrir „Dag hestsins“ á Melavelli.

2002Landsmót hestamanna,samkeppni

2001Óðinn.Framleiðslumerki fyrir hnakk á vegum MR-hesta

1994Varúðarmerki yfirdýralæknis þá Brynjólfur Sandholt

2007–2008

skissur

1963Iceland Review, útgáfufélag

1974Tillaga í samkeppni um merki fyrir Borgarnes

1961–1970FiskimjölsútflutningurEinars Sigurðssonar

1971Hjálparstarf kirkjunnar

„Jet-fish“ merki, fyrirtæki sem ætlar sér útflutning fisks með flugvélum

1958–1971

Málverk og skissur unnar í skóla

2005Landbúnaðarháskóli Íslands

1970Fegrunarnefnd ReykjavíkurborgarTil að verðlauna fegurstu götur og fl.

1999Tilboð á vegum Gróðrarstöðvarinnar Mörk

1971Múlalundur, vinnustofur SÍBS

1967Gróðrarstöðin Mörk,afmælismerki

1971–1980Hótel Edda

1991Samkeppni um umhverfismerki á hafnir landsins

1966Skinnavörur Sláturfélags Suðurlands

197117. Júní í Reykjavik

skissa af merkiskólastofnunart

1963Blóm og sól, merki fyrir Verzlunina Sóley

1961–1970Samband Íslenskra Berklasjúklinga (SÍBS)Endurvinnsla á merki:Baldvins Björnssonar

1969–1970Blómahöllin Kópavogi

2000Vefur um fermingar

Tákn fyrir einn af sölumHótel Sögu/Radison SAS

1992Bókaútgáfa Ormstunga.Merkið átti að vera „klassískt“ ekki sem nýtt

1996–1997Sögusetrið Hvolsvelli.Til að merkja sögustaði Njálu. Hugmyndin er byggð á nælu sem fannst hjá eyðibýlinu Tröllaskógi á Rangárvöllum

1995Max hf.Vörumerki fyrir hlífðarföt

1999Vínumerki,tileinkað Kolbrúnu Egilsdóttur

1965–1966ÆSI.Herferð gegn hungri

1997Afmælismerki fyrirMjólkurfélag Reykjavíkur

2001Samstarf við Hafstein Hafsteinsson forstjóra um tilhögun merkisins

1992Breiðholtsblóm,blómabuðEigandi: Birna Björnsdóttir

1969Bókamerki fyrir Björn Th. Björnsson

1963TímaritiðIceland Review

1979Kynningarrit KaupstefnanAlþjóðleg vörusyning

1957Skissa unnin í skóla

1959Fyrsta bókakápanÍ sumardölumHannes Pétursson

Grunnurinn af þessu mynstri eru skissur Gísla B. frá árunum 2009–2010 og eru ennþá í vinnslu.