muhyiddin İbn arabi-fususu-l-hikem-anahtarları''abdulbaki miftah

KURAN VARLIK - 1

FUSUSUL HKEM ANAHTARLARI

KURAN - VARLIK

Abdulbaki Miftah

Tercme Vahdettin nce

KTSAN

2 - FUSUSUL HKEM ANAHTARLARI

Kitsan Yaynlar Tasavvuf Serisi: 27 Kitabn Orjinal smi:

Yazar: Abdulbaki Miftah Tercme: Vahdettin nce Editr: kran Eser Gknar Sayfa Uygulama: A. Onur enyurt Kapak Dzeni: Bnyamin Kana Bask-Cilt : Yenigven Matbaas

KTSAN KTAPBasn Yayn Datm San. ve Tic. Ltd. ti. Ticarethane Sokak No: 41/3-4 Sultanahmet STANBUL Tel. 0212 513 67 69 Faks: 0212 511 51 44 www.kitsan.com

KURAN VARLIK - 3

Yaync nsz:

BismillahirrahmanirrahimAllahn salt ve selam efendimiz Hz. Muhammedin, tertemiz ehlibeytinin, sekin ashabnn ve mmetinin zerine olsun. Byle gzel eserleri ikram eden ve nasipkarlarna ulatrmaya vesile klan Alemlerin Rabbine sonsuz hamd olsun.Kuluna teekkr etmeyen Rabbine kr etmez bilinciyle Kitsan Yaynevi mensuplar olarak ncelikle Mefatihu Fususil hikem / FUSUSUL HKEM ANAHTARLARI Kuran - Varlk adl bu kymetli eseri Arapa aslndan Trkeye evirmemize vesile olan, bizleri bu konuda tevik eden Prof. Mahmud Erol Kl beye ve onun ahsnda bu zel kitab telif eden, Trkeye tercme etmemiz iin izin veren Abdulbaki Miftah beye ve tercmeyi titizlikle gerekletiren Vahdettin nce beye ok teekkr ederiz. Cenab- Hakdan her birinin gzel hizmetlerinin devamn, zevklerinin ziyadesini, hayrl gayretlerinin kurtulularna vesile olmasn dileriz. Ve Zl Celal ve kram sahibi olan Yce Rabbimizden bizlere ve neslimize Efendimiz (s.a.v.) ve onun teblii olan yce Kitabn anlamaya yardmc olan kymetli eserlere ve okurlarna Kitsan yaynevi mensuplar olarak daima en gzel ekliyle hizmet etmeyi nasip etmesini, kolaylatrmasn, gayretimizi arttrmasn ve her trl hayrlara vesile eylemesini.. Bu gibi zel eserlerin okurlarnn saysn ve idraklarn arttrmasn, hazmyla, kryle zevklerini ziyade etmesini.. Bu kitab telif eden Abdulbaki Miftah beyin ahsnda, atalarmzn, stadlarmzn, okurlarmzn, yaknlarmzn ve cmlemizin Dostunun Dostu olma ve Dostlarnn yaknln, muhabbetini kazanma erefiyle sevdii, raz olduu, diledii gibi bir Muhammedi Kul olmakla ereflendirmesini, hizmetlerimiz esnasnda ve tm yaammzda bilerek veya bilmeyerek yaptmz kusurlarmz ltfuyla keremiyle afv etmesini rahm eylemesini en samimi duygularmzla indindeki en zel isminin yzsuyu hrmetine niyaz ederiz.

Allah doruyu syler ve ancak O doru yola eritirir. O ne gzel Mevla ve O ne gzel yardmcdr.

Kitsan


THAFRabbani kul, Allah yolunun imam eyh Abdullatif Muhammed Belkayid ed-Derkavi et-Telmesaniye eyh-i Ekberin (r.a) zatna ve btn sevenlerine

KURAN VARLIK - 5

NDEKLER

GR............... 11 MUKADDME...15 - BRNC BLM - ... 19 Fususul Hikem Bablarnn Tertibinin Anahtarlar...19 Hikmet Fassnn Anlam.... 22 Fusus Bablar ile Alemin Mertebeleri ve nsanin Hakikatleri Arasndaki Uyum... 25 eyhin Kitaplarnn ve Fususun Kurani Anahtarlar 29 1) Tecelliler Kitab... 30 2) el-Fenau fil muhade Kitab.. 31 3) Abadile (Abdullahlar) Kitab.. 31 4) Kutbun ve ki mamn Menzili Kitab.... 32 5) Tercmeler Kitab... 32 6) ahit Kitab.. 33 7) Menziller Menzili Kitabb 33 8) Kutsi Srlar Mahedeleri Kitab... 34 9) Azamet Kitab.. 34 10) Futuhat- Mekkiyenin Birinci Blm: Marifetler blm... 34 11) Futuhat- Mekkiyenin Drdnc Blm: Menziller Blm.... 35 12) Futuhatn Beinci Blm: niler Blm... 35 13) Fususun Kurani Kaynaklar... 36 Dairesel Cetvel.... 39


Dairesel Cetvel Hakknda Malumat:.....40 eyh-i Ekbere Gre Harflerin ve Saylarn Srlarnn lminin nemi:. 41 Cmle Hesaplarna rnekler: 48 - KNC BLM- 41 Futuhatn 371. babndan alemin ilk yaratl erevesinde belirginlemesine uygun olarak dzenleniine dair kaside:..... 41 28. Mertebe: Dereceleri ykselten Arn sahibi isminden hatemiyet kelimesindeki camilik hikmeti Fass, Vav harfi ve balk burcundaki ip menzili:... 53 27. Mertebe: Muhammedi Kelimenin Cami sminden olan Ferdiyet Hikmeti Fass, nsan Mertebesi, Mim Harfi ve Balk Burcunun Son Feri Menzili. 61 26. Mertebe: Halidiye Kelimesindeki Samedi Hikmet Fass. Latif ismindendir. Cinlerin ve ba harfinin mertebesidir. n fer (dal) Menzilidir..... 68 25. Mertebe: el-Kavi isminden Musevi Kelimedeki Ulvi Hikmet Fass. Melekler Mertebesi, fa harfi ve kova burcundan el-Ahbiye(adrlar) menzili.... 72 24. Mertebe: el-Mzill isminden olan Haruni kelimenin mamiye hikmeti Fass ve hayvan mertebesi, zal harfi ve sadussuud (ay menzillerinden)..... 79 23. Mertebe: er-Rezzak isminden Lokmani Kelimesindeki hsani Hikmet Fass. Bitki Mertebesi, se harfi ve Sadu bela menzili:... 83 22. Mertebe: el-Aziz isminden lyasi Kelimedeki nasi Hikmet Fass. Madenler mertebesi, Za harf ve Saduz Zabih Menzili 87 21. Mertebe: el-Mmit (ldren) sminden Zekravi Kelimesindeki Maliki Hikmet Fass. Arz mertebesi, Sad harfi ve Belde Menzili 93 20. Mertebe: el-Muhyi (Hayat veren) sminden Yahyavi Kelimesindeki Celali Hikmet Fass. Su mertebesi, Sin Harfi ve Nimetler Menzili.. 98 19. Mertebe: el-Hay (Daima diri) sminden Eyyubi Kelimedeki Gaybiyet Hikmeti Fass. Hava Feleki, Za harfu ve Akrep Menzili.. 100

KURAN VARLIK - 7

18. Mertebe: el-Kabid (toplayan, kabzeden) sminden Yunusi Kelimedeki Nefesi Hikmet Fass. Ate Kresi, Ta harfi ve Akrep Kalbi Menzili.. 105 17. Mertebe: el-Mbin ve el-Metin simlerinden Davudi Kelimedeki Vcudi Hikmet Fass. Ay Semas, Dal harfi ve Ta menzili.107 16. Mertebe: el-Muhsi (sayp kaydeden) sminden Sleymani Kelimedeki Rahmani Hikmet Fass. Katip semas, t harfi ve Akrep Kuyruu menzili 114 15. Mertebe: el-Musavvir (ekil veren) sminden sevi Kelimedeki Nebevi Hikmet Fass. nc sema, Gafr (rt) menzili ve ra harfi...120 14. Mertebe: en-Nur isminden zeyri Kelimedeki Kaderiye Hikmeti Fass. Gne semas, es-Simak (Yksek) menzili ve nun harfi 124 13. Mertebe: el-Kahir isminden Luti Kelimedeki Meleki Hikmet Fass. Kzl Yldz, beinci sema, el-Avva (Havlayanlar) Menzili ve Lam harfi.. 130 12. Mertebe: el-Aliym sminden uaybi Kelimedeki Kalbi Hikmet Fass. Altnc Musa Semas, es-Sirfe (hava deiiklii) Menzili, Dat Harfi.. 134 11. Mertebe: Rab isminden Salihi Kelimedeki Fatihi Hikmet Fass. Yedinci Zhal Semas el-Haratan (ki Delik) menzili ve Ya harfi.. 139 10. Mertebe: el-Mukaddir isminden Hudi Kelimedeki Ahadi Hikmet Fass. Yldzlarla donatlm menzilleri felei, cephe menzili ve in harfi 150 9. Mertebe: el-Gani (zengin) isminden Yusufi Kelimedeki Nuriye hikmeti Fass. Burlar felei, et-Tarf menzili ve cim harfi..... 156 8. Mertebe: e-ekur isminden Yakubi kelimedeki ruhi hikmet Fass. Krs, en-Nesre menzili, Yenge burcu ve Kaf harfi.. 165 7. Mertebe: el-Muhit isminden smaili Kelimedeki ali hikmet Fass. Ar, Kaf harfi, ez-Zira menzili ve ikizler burcu. 173 6. Mertebe: el-Hakim sminden shaki Kelimedeki Hak hikmeti Fass. Klli ekil, H harfi, el-Hana menzili ve kizler Burcu.. 177


5. Mertebe: ez-Zahir isminden brahimi Kelimedeki Mehimi Hikmet Fass. Klli cisim mertebesi, Gayn harfi ve el-Haka menzili. 181 4. Mertebe: el-Ahir isminden drisi Kelimedeki Kuddusi hikmet Fass. Heba mertebesi, ha harfi, boa burcundan ed-Debran menzili. 191 3. Mertebe: el-Batn isminden tevhidi kelimedeki Nuh hikmeti Fass. Tabiat mertebesi, ayn harfi, Ko ve Boa burcu arasndaki Sreyya menzili... 195 2. Mertebe: el-Bais (gnderen) isminden it kelimesindeki fleme hikmeti Fass. Levh-i mahfuz, he harfi ve ko burcundan el-Batin (koun karn) menzili 204 1. Mertebe: el-Bedi isminden Ademi kelimedeki ilahi hikmet Fass. En yce kalem mertebesi, hemze harfi ve ko burcundan e-ereteyn (koun boynuzlar) menzili.. 219 - NC BLM- 225 EYHN DVANINDAN BR KASDE... 225 Faslarn Sureleri ve Futuhattaki Yerleri. 227 1: Adem (a.s) Fass Suresi.. 231 Bu Fassn Efendimiz Hz. Muhammedin (s.a.v) Fass ve it (a.s) Fass ile likisi 235 2: it (a.s) Fass Suresi 237 Bu Fassn Bir nceki Fassla likisi.. 238 3: Nuh (a.s) Fass Suresi. 239 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fasslarla likisi. 244 4: dris (a.s) Fass Suresi. 245 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fass ile likisi 248 5: brahim (a.s) Fass Suresi... 249 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fasslarla likisi. 251 6: shak (a.s) Fass Suresi... 253 Bu Fassn Suresinin ncesiyle likisi... 254

KURAN VARLIK - 9

7: smail (a.s) Fassnn Suresi.255 Bu Fassn Suresinin ncendeki ve Sonrasndaki Sure ile ilikisi. 256 8: Yakub (a.s) Fass Suresi. 257 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fass ile likisi 259 9: Yusuf (a.s) Fass Suresi.. 261 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fass ile likisi 265 10: Hud (a.s) Fass Suresi... 267 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fassla likisi.. 268 11: Salih (a.s) Fass Suresi. 271 Bu Fassn Sonrasndaki Fass ile likisi 272 12: uayb (a.s) Fass Suresi... 273 uayb (a.s) Fassnn ncesindeki ve Sonrasndaki Fass ile likisi... 275 13: Lut (a.s) Fass Suresi. 277 Lut (a.s) Fassnn ncesindeki ve Sonrasndaki Fass ile likisi.. 279 14: zeyr (a.s) Fass Suresi 281 zeyr (a.s) Fassnn Sonrasndaki Fass ile likisi.. 283 15: sevi Kelimedeki Nebevi Hikmet Fass Suresi285 Bu Fassn Sonrasndaki Fass ile likisi 287 16: Sleyman (a.s) Fass Suresi.289 Bu Fassn ncesi ve sonrasyla ilikisi.. 290 17: Davud (a.s) Fass Suresi... 291 18: Yunus (a.s) Fass Suresi... 293 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fasslarla likisi. 294 19: Eyyub (a.s) Fass Suresi... 297 Bu Fassn ncesindeki ve Sonrasndaki Fass ile likisi 298 20: Yahya (a.s) Fass Suresi.. 301


21: Zekeriyya (a.s) Fass Suresi. 303 Bu Fassn bir sonraki fass ile ilikisi.. 304 22: lyas (a.s) Fass Suresi.. 307 23- Lokman (a.s) Fass suresi 311 Bu Fassn bir sonraki fassla ilikisi. 312 24: Harun (a.s) Fass Suresi 315 25: Musa (a.s) Fass Suresi.317 Bu Fassn bir sonraki fassla ilikisi. 318 26: Halid (a.s) Fass Suresi. 321 27: Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) Fass suresi 323 Faslarn Nebileri Burlar, Aylar ve Fatiha Uyumluluu ...... 331 - DRDNC BLM -. 339 Niin Alem 28 mertebeyle snrlandrlmtr. 339 Fususun Merkezi Saylar: 406/1572. 342 406 says... 342 Fusus Bablaryla likisi: 406 says Eittir:... 343 Dier Delaletler:. 345 1572 saysnn delaletleri. 349 28 saysnn 7 ve 4 saylaryla Ay menzilleriyle ve Nurani surelerin girileriyle ilikisi.. 354 28 saysnn Kamil Kula, Sluk miralarna, Kalp derecelerine, Cehennem derekelerine ve Kabenin yksekliine ve drdn yedi ile arplmasna ynelik delaletleri. 356 Fusus ile 6/12/36/360/365 saylar arasndaki iliki. 361 : Kuranda Rahmann nefesi ile nebiler arasndaki saysal iliki:... 367 Hatime. 369

KURAN VARLIK - 11

Giri:

YjA YjA A __nI Allahn salt ve selam efendimiz Hz. Muhammedin, tertemiz ehlibeytinin, sekin ashabnn ve mmetinin zerine olsun. H.1413 (m.1992) ylnda dostlarmdan biri bana bn Arabinin Fususul Hikem kitabnn bablarnn tertibinin srrnn ne olduunu sordu. nk kitap bir giri blm ve 27 babdan meydana geliyordu. Her babn da bir Fass ve belli bir hikmeti ve belli bir nebiye nispet ediliyordu. Ama Fususta nebilerin sralan tarihi sralanlarna ve Kuran- Kerimde yer al tertibine uygun deildi. Onca Fusus arihi de bu tertibin srrn aklamamlard. Bu dostumun sorusuna 1417 (1997) ylnda Marakete Daru kubbetiz zerka yaynlar tarafndan baslan Mefatihu Fususil hikem (Fususul hikem anahtarlar) adl kitabmla cevap verdim. 1417 ylnn mbarek Rebiul-evvel aynn banda dostlarmdan biri bana bir mektup gnderdi. zetle unlar sylyordu: - Mefatihu Fususil hikem / Fususul hikem anahtarlar adl kitabnz ve eyh-i Ekberin Mefatihu meahidil esraril kudsiye adl eserini inceledim. Her iki kitapta ak bir ekilde eyhin kitaplarnn byk bir ksm ile Kuran- Kerim arasndaki temel rabtaya dikkat ekiliyor. Mefatihu Fususil hikem adl kitapta ise Fusus bablarnn tertibinin srrn ve bu tertip ile vcut mertebelerinin rahmani nefes silsilesi arasndaki ilikiyi aklyorsunuz. Ama bu bablar ile Kuran sureleri arasnda da varsa ki (eer herhangi bir balantnn olduuna deinmemisiniz)... benim ricam, bu konuyla ilgili yaklamnz ortaya koymanzdr.


Bu gzel istee bir cevap olarak her Fassn dayand sureyi aklayan bir aratrma gerekletirdim ve bu aratrmay yukarda ad geen Mefatihu Fususil hikem adl esere dahil ettim. Kukusuz bu durum kitapda baz deiiklikler yapmam gerektirdi ki, bende gerekli grdm (bakaca) eklemelerde de bulundum ve neticede kitabn blmleri ve ihtiva ettii konular aadaki gibi ekillendi. Kitabn blmleri ve ihtiva ettii konular: Birinci Blm: Giri blmyle birlikte Fusus bablarnn tertiplerinin anahtarlarn ve eyh-i Ekberin en mehur eserlerindeki Kurani anahtarlarn aklamasn, bunun yannda Fusus bablaryla rten surelerinin ayrntl deerlendirmesini ihtiva etmektedir. kinci Blm: 28 ksmdan oluur. Her Fassn dayand ilahi ismin aklamasn, varlk mertebesini, lafzi harfn ve feleki menzilini ihtiva etmektedir. Bunun yannda buna delalet eden her Fassn satr aralarna serpitirilmi gizli iaretlere deinmektedir. nc Blm: 27 ksmdan meydana gelir. Her Fassn uyutuu surenin aklamasn, eyhin sz konusu surenin ayetlerine ynelik iaretlerini, bablarn tertiplerinin keyfitini ve gz kamatrc, esiz silsilesinin hikmetini iermektedir. Drdnc Blm: Bu blmde Fusus anahtarlaryla, yani nebilerin, surelerin isimleriyle esma-i hsna ili ilgili latif, olaanst ve hayret verici eitli balantlar aklanmaktadr. Bunun yannda hikmetlerin vasflar, Besmele ve Fatihann aklamasna yer verilmektedir. Bu saylarn en nemlileri de unlardr: 28/36/360/365/406/1572 Receb h.1418 Kasm m. 1997Abdulbaki Miftah

KURAN VARLIK - 13

Fikrimin avlad avlad beni Allaha andolsun ondan kurtuluu yoktur onun Her ktlk ve ezaya sabrederek Genelden ve zelden bir varlk iinde Bir kese ki kalbim ilmini yerletirdi Bir kitaba ve adna Fusus dedi Zorla ve aciz olarak sabrettim ve srtm dnmedim Birinin onu gemesini istemediim iin Zamannn tek eseri yaptm onu Sonra kap gitmesin diye onu arzulad Allaha andolsun, onu gayretle korurken Bir pnara rastladm ki naslarn lafznda ylesi yoktur Tasdik ettim onu, nk bir nuru var onun ki Yapsnda bu alev yoktur onun Dinde salamlat ve ona boyun edi Her zor konunun anlalmaz anlam Kalp parlayarak namaza durdu ki Daha nce ona ynelik bir kararllk ve hrs vard Nefis oru tuttu ve namaza durdu, nk Parlaklnn kvlcmlar ve alevi vard eyh-i Ekberin divanndan


KURAN VARLIK - 15

MUKADDMEDin, teslim olmak (islam), inanmak (iman) ve ihsandan ibarettir. Orijinal islam tasavvufu ise ihsan makamnn ilmi ifadesidir. eyh-i Ekber Ebubekir Muhammed b. Ali Muhyiddin b. Arabi (h.560-638) keyfiyet ve kemiyet olarak islam tasavvufu hakikatlerinin en byk tercmandr. Tasavvuf irfannn deiik ynlerine dair drt yzden fazla kitap yazmtr. Bunlarn en nlleri byk bir ansiklopedi mahiyetinde olan Futuhat-i Mekkiyye ve tasavvufun en belirgin mihverlerini zetledii Fususul Hikem adl eserleridir. eyh ilminin kaynan aklarken unlar sylemitir: Meclislerimde ve kitaplarmda sylediklerimizin tm Kuran huzurundan ve hazinelerinden gelmektedir. Bana Kuran anlama ve ondan istimdat etmenin anahtarlar verilmitir. Btn bunlar Kuran dna kmamamz iindir. nk Kuran bahedilen nimetlerin en ycesidir. Onu tadan, nefsinde bir hal olarak onun menzilini mahede eden ve srrnda hak ile konuanlardan bakas bu nimetin deerini bilemez. nk Hak bir kuluyla araclar kaldrmak suretiyle srrnda konuursa bu esnada onun szn anlaman da buna elik eder. Dolaysyla ondan sadr olan kelam, senin anlamann ayns olur, ondan geri kalmaz. Eer senin anlaman daha sonra gerekleiyorsa bu Allahn kelam deildir. Bunu kendinde hissetmeyen bir kimsede Allahn kullaryla konumasna dair ilim yoktur. (Fusus, 3. bab, s. 334-335-366) Buna gre eyhin btn eserleri, ierdikleri hakikatleri Kuran ayetlerinden, Allahn gzel isimlerinden (Esma-i


Hsna), bu isimlerin afaka ve enfse (d aleme ve i aleme) tecelli etmesinden almaktadrlar. Bu yzden eyhin bir ok kitabnn gizliliklerini ve iaretlerini anlamak, derinliklerini ve terkiplerini kavramak ancak bunlarn Kurani kaynaklarna mracaat etmekle mmkndr. Cenab- eyh kitaplarnn bazsnda bu kaynaklar aklarken, bazsnda bu kayna aka ifade etmemekte, bunlar anlamann Kurani anahtarlarnn gizli kalmasn tercih etmektedir ki ehil olmayanlar, kt amala kullanma ihtimalleri olanlar bunlar aa karmasnlar. te bu Kurani erevede bu alma gerekletirilmitir. Bu kitap, onlarca adamn erh yapt Osman Yahya eyhin eserlerine ilikin kitabnda Fususun yz yirmi erhinin olduunu sylemektedir. Hi kukusuz onun szn etmedii baka bir ok erhi daha vardr- Fususa dair bir yeni bir erh deildir. Bu aratrmann amac, Fususun iki anahtarn ortaya karmaktr. Kitabn derinliine kavranmas iin bu iki anahtarn elde bulunmas bir zorunluluktur. Bu iki anahtar olmadan Fususun klli / btnsel yaps mehul kalmaya devam edecektir. Dolaysyla Fususun iine serpitirilmi bir ok iaret ve telmih de gizli kalacaktr. Hibir arih bu iki anahtar ilmi erevede sunabilmi deildir. Bu anahtarlar unlardr: Birincisi: Fusus bablarnn tertibinin srr kincisi: Her Fassn dayand Kuran suresi te Fususa dair bu almann ana gayesi budur ki Fususun nemini anlatmak iin eyhin nsznde syledii u szler yeterlidir: Alt yz yirmi yedi ylnn Muharrem aynn son on gecesinin birinde amda Rasulullah (s.a.v) ryada grdm. Elinde bir kitap vard. Bana dedi ki: Bu Fususul Hikem kitabdr. Onu al ve insanlara gster ki ondan yararlansnlar.

KURAN VARLIK - 17

Dedim ki: Duydum ve bize emredildii gibi Allaha, Rasulne ve bizden olan emir sahibine itaat ettim. Temennimi gerekletirdim, niyetimi samimi yaptm, amacm ve himmetimi iyice berraklatrdm ve ne fazla ne de eksik, tamamen Rasulullahn (s.a.v) bana snrlarn izdii gibi bu kitab ortaya koymaya karar verdim () Bana ne verildiyse onu verdim. Bana ne indirildiyse bu satrlara onlar indirdim. Ben bir nebi veya rasul deilim, ama ahiretine dkn bir varisim Fususul hikemin bu Muhammedi mesnedinden dolaydr ki, el-Cundinin Fususa dair erhinde (s.5) belirttiine gre eyh-i Ekber, onun baka kitaplarnn altna konulmasna engel olurdu. Afifi yle diyor: Fususul Hikem deer, derinlik ve yazld dnemde ve onu takip eden nesiller zerinde tasavvuf akidesinin tekili bakmndan en kapsaml etkiyi brakmak bakmndan bn Arabinin en byk eseridir, desek mbalaa etmi olmayz. Bu ifadede bir mbalaa olduu aktr, nk bu deerlendirme Fusustan ok Futuhat-i Mekkiyye iin daha dorudur. nk Fususta yazlanlarn ou Futuhatn bablar arasnda dank halde serpitirilmi bulunmaktadr. Ayrca Futuhatta Fususta bulunmayan bir ok ilim ve hakikat yer almaktadr. Aslnda Fususla ilgili deerlendirmelerin en sahihi her halde eyh-i Ekberin talebesi Sadreddin Konevinin el-fukuk fi esrari mestenidati hikemil Fusus adl kitabnn mukaddimesinde syledii u szlerdir: - Fususul hikam kitab, eyhimiz, kamil imam, kamillerin nderi, mmetin yol gstericisi, imamlarn imam hakkn ve dinin ihya edicisi Ebu Abdullah Muhammed b. Ali b. Arabi etTainin (Allah ondan raz olsun ve onu da kendisinden raz klsn) eserlerinin en nefis zetlerinden biridir. na ettii


eserlerin hatimesi, tenezzlatnn sonu mesabesindedir. Muhammedi makam membandan, zat merebinden, teklik ceminden varit olmutur. Nebimizin (s.a.v) Allah bilme zevkinin zn kapsamaktadr. Eserde ad geen byk velilerin ve nebilerin zevklerinin snrlarna iaret etmektedir. Nebisinin ilmine dair basirete sahip her kii bu zatlarn zevklerinin hlasasna, taalluklarnn sonularna, himmetlerine, evklerine, tahsil ettikleri ilimlerin toplamna, kemallerinin hatimelerine iletmektedir. Bu bakmdan Fusus, her nebi ve velinin kemal makamnn ieriine vurulmu bir mhr ve i alemlerinde yaadklar ve izhar ettikleri hakikatlerin aslna dikkat ekmektedir. Konevi, Fususla ilgili bu kitabnda bablarnn tertibinin srrn aklamyor. Sadece tertipte bir mkl bulunduuna iaret ediyor. Ona gre Adem (a.s) Fass; Ahadiyet huzuruna, it (a.s) Fass; Vahidiyet huzuruna, Nuh (a.s) Fass; Ruhlar alemine, dris (a.s) Fass; Tenzihi sfatlara, brahim (a.s) Fass; Subuti sfatlara ve son olarak shak (a.s) Fass; Hayal huzuruna uygun dmektedir. rnein Fakku hatmul fassil ishaki (shak Fassnn mhrnn almas) blmnn banda unlar sylyor: Bil ki, eyhimiz (r.a) bu kitapta, bir ok nebi asndan varlk tertibine riayet etmi olsa da, sz edilen nebiler hakknda varlk tertibinin gzetilmesine bal kalmamtr. Sadece nebi ile eletii sfat arasnda sabit olan mnasebete bal kalm ve bu nebinin sevkinin snrna ve hak kapsamndaki dayanana iaret etmitir. Bununla beraber yce Allah, kitabn bandan buraya kadar varlk tertibi mnasebetinin sbutuna dair marifeti ltfetmitir

KURAN VARLIK - 19

- BRNC BLM -

Fusus bablar ve surelerin tertibinin anahtarlar. eyh-i Ekbere gre harflerin ve saylarn srlar ilminin nemi: Fususul Hikem Bablarnn Tertibinin AnahtarlarHikem kelimesi hikmet kelimesinin ouludur. Hikmet ise, eyhin sevi Fassn sonlarnda dedii gibi eyay, hakikatinin ve zelliklerinin gerektirdii, istedii etkinlikten sapmayacak ekilde ait olduu yere koymak demektir. Dolaysyla varlktaki (Vcut) her mertebe ilahi hikmet uyarnca en uygun olan yere konulmutur. eyh Futuhat-i Mekkiyyenin 198. babn (c.2, s. 421-470) Rahmann nefesiyle zahir olan varln (vcudun) mertebelerinin aklamasna tahsis etmitir. Varlk mertebeleri alfabedeki harf saysna uygun olarak yirmi sekiz tanedir. nk insan Rahmann suretinde yaratlmtr. Dolaysyla insan nefesi -ki harflerin mahrelerinden geerken harflerin zuhuruna sebep olmutur-rahmani nefes suretindedir. Bu yzden eyh 198. babda 11. blmden 38. blme kadar her bir blm bir varlk mertebesine ayrmtr. Fususun bablarnn tertip srrnn anahtarlar ite bu blmlerde bulunmaktadr. Her fass iin bir blm vardr. Ayn tertiple de btn fasslar son otuz sekizinci blme uygun dmektedir. nk vcudun bu mertebesinin bamsz ayni bir varl yoktur, bilakis mertebelerin taaynlerinden ibarettir, var edilmelerinden deil. u halde Fususun bablar rahmani


nefesin, gaipten ehadet alemine inii esnasnda belirginleen mertebelerinin suretleridir. eyh Fususun birka babnda rahmann nefesi kavramn vurgulamtr. Onuncu Hudi bab, on ikinci uaybi bab, on beinci sevi bab, yirmi ikinci lyasi bab, yirmi yedinci Muhammedi bab gibi. Fususun nefesle ilgisi olduundan eyh, her Fassn balnda Kelime lafzn tercih etmitir. Fusus ile 198. bab arasndaki ilikiyi pekitiren bir husus da her ikisinin de ayn dnemde yazlm olmalardr. eyh 198. babn 27. blmnde h.627 ylnn Rebiulahir aynn sonunda yazdn belirtiyor. Fususun Mukaddimesinde ise onu yazmaya ayn senenin Muharrem aynn sonlarnda baladn ifade ediyor. Sanki Fusus bablar, Rahmani nefesteki varlk mertebeleri blmlerine paralel olarak Futuhatn 198. babndan yazlm gibiler. El-Cndinin Fusus kitabn renmesinin keyfiyeti balamnda anlattklar da rahmann nefesi ile Fusus arasndaki ilikiyi pekitiren bir deerlendirmedir. Diyor ki: eyhim Muhammed Sadruddin Koneviyi Fusus mukaddimesini erhederken dinledim, bu srada ikimizi rahmani nefesin nefhalarndan bir nefha bizi brd. Bunun zerine kitabn btn mazmununu anladm. Bu, Konevinin eyh-i Ekberi ayn mukaddimeyi erhederken dinledii srada ikisini bryen nefhann aynsdr. Bu nefesin vukuu hutbenin metninde kendini gstermektedir. zellikle u ifade bunu apak ortaya koymaktadr: Bu sizi kapsayan rahmettir. Siz de bakalarn bu rahmetin iine aln.

KURAN VARLIK - 21

Dolaysyla rahmetin genilii, Rahmani nefesin vcut mertebelerini izhar etmek suretiyle yaylmasnn aynsdr. ElCndi1 eyhi Sadruddin Koneviden yle naklediyor: Bana kitabn mukaddimesini erhetti. Gaybi vrutlarn alametleri onun zerinde belirmeye balad. Rahmani nefes esintilerini gnderdi. Bu srada iim dm meltemlerinin ruhuna brnd. simlerinin ve ilhamlarnn nefesleri yayld. Mbarek batnnda akl almaz tasarruflarda bulundu. Ayns benim iimde de meydana geldi. Varlmn her taraf zerinde kemal anlamnda byk bir tesir meydana getirdi. Bunun neticesinde yce Allah kitabn mukaddimesiyle birlikte kitabn tmnn ieriini anlamam salad. Bu yaknlk esnasnda srlarnn mazmunlarnn korunmu zlerini bana ilham etti. eyh (r.a) bunun hakikatini kavraynca ve bu balamda ilahi emrin yerini bulduunu grnce, bana anlatt ki eyhimizden (r.a) bu kitab erhetmesini istemi, o da kitabn mukaddimesini erhetmi ki iinde z akl sahipleri iin z hakikatler vardr. eyh (r.a) onun zerinde garip bir tasarrufta bulunmu, o da bu sayede kitabn ieriini bilmitir. Bu iaret beni sevindirdi ve anladm ki bu mjdeden bana geni bir pay dmektedir. Sonra bana kitab erhetmemi emretti. Bu hususta talep edenin durumunu gzetmemi ve ona nasihatte bulunmam istedi.

Meyyiduddin el-cndi (l: h.700), eyh-i Ekberin en byk varisi Muhammed Sadruddin Konevinin (l: h.673) talebesidir. Bu ilmi Abdurrezzak el-Kaani (l: h.730)el-Cndiden almtr. Davud Kayseri (l: h.751) ise el-Kaaniden almtr. Bu drt zatn her birinin Fusus erhi vardr. ama hem bu arihler hem de bakalar Fusus bablarnn tertibinin srlarn aklamamlardr.

1


Hikmet Fassnn Anlameyh Ademi fassn sonunda Her hikmetin Fass (hakikati/mahiyeti), nispet edildii kelimedir diyor. Muayyen hikmet, vcut mertebelerinden bir mertebe olduuna gre, hikmetin Fass da onun kalbidir, bu varlk mertebesinin merkezi ve kutbudur. Bu merkezin ruhu ise, kamil insan mazharlarndan bir mazhardr ki nebilerin isimlerinden bir isimle ifade edilir. Bu yzden eyh her kelimeyi bir nebiye nispet etmitir. nk vcut mertebeleri silsilesinin halkalar, ilahi emir neticesinde gaybn gaybnda ehadet aleminin en uzak noktasna kadar inen rahmani nefesin aynsdr. Bu iniin ruhu ise mazharlar gaybi mescid-i haram uzak bir yerinden beeri ve balktan kulun kalbindeki mescid-i akdesin en uzak derecelerine gece vakti yrtlen kamil insan hakikatinin aynsdr. Bu iniin suretinin insann yer stndeki tarihinden misaller vardr ve bu, zaman boyunca uzayp gelen nebiler ve kamiller halkalarndan oluan bir silsiledir. Yani her varlk mertebesi merkezinin insan tarihi iinde bir yeri vardr ve bu da o zamana uygun nebinin veya kutbun aynidir. O ise o dnem iin Allahn en yce kelimesidir. Bu yzden eyh Ademi Kelimede bununla ilgili olarak yle demitir: O, alem iin yzn ka (Fass) gibidir. Vcut mertebeleri btn varl cem eden insanla son bulduu gibi mertebelerin kemallerin- Fususu da kendisine btn kelimeleri cami Kitab verilen, esiz ve kamil insan efendimiz Hz. Muhammeddir (s.a.v). Sonra bu en yce kelimelerin her birinin ilahi bir isimden ibaret bir anlam vardr. Bu yzden eyh her kelimenin hikmetini, kelimenin nebisiyle ve bu kamil nebi ekseninde dnen varlk mertebesiyle zel bir mnasebeti olan esma-i hsnadan bir isme nispet etmitir.

KURAN VARLIK - 23

Buradan hareketle eyhin, Kuran- Kerimde iki kere nebilerle birlikte zikredilen Elyesa ve Zlkifl nebilere neden bab ayrmadn, buna karlk Kuranda ad gemeyen it b. Adem ve Halid b. Sinan nebilerine neden birer bab ayrdn anlyoruz. Yine nebi olmad halde Lokman Hekime de bir bab ayrmtr. eyhin Futuhatn 15. babnda zikrettiine gre Lokman rahman nefesi adamlar kutuplarndan biridir. Biraz sonra yer vereceimiz ayrntl aklama kapsamnda greceimiz gibi bunun sebebi udur: Rahman nefesi mertebelerinin ikincisine, yani levh-i mahfuz mertebesine en uygun nebi ittir(a.s). nk en yce kalem, yani ilk akl iin olan ilk varlk mertebesi en yce misale uygun olmas hasebiyle ilk insan olan Ademe (a.s) uygundur. nk her ikisi de el-Bedi isminden yardm alrlar. Kalem Levhten doduu gibi it de Ademden domutur. Levhi icada ve ite destek sunmaya ynelen isim ise el-Bais ismidir. Ayn durum Lokman iin de geerlidir. nk onun makam bitkilere tahsis edilen yirmi nc varlk mertebesine daha uygundur. Nitekim bunu onun oluna syledii u szden de anlayabiliriz: Yavrucuum! Yaptn i (iyilik veya ktlk), bir hardal tanesi arlnda bile olsa ve bu, bir kayann iinde veya gklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu (senin karna) getirir. (Lokman, 16) Yani bitkileri var etmeye mteveccih ilahi isim, Lokman Fassna hakim ismin, yani Rezzak isminin nefesidir. Ki Lokman hikmetle, Kuran- Kerimde, rzkn en kk mazhar olan hardal tanesiyle birlikte en gzel ekilde anlmakla rzklandrmtr Ayn ekilde cinlere tahsis edilen yirmi altnc varlk mertebesine en uygun nebi ne Elyesa ne de Zlkifldir, bilakis eyhin ona ait fassta belirttii gibi berzah (ara dnem) nebisi Haliddir. eyh cinleri de kimi zaman berzah ruhlar olarak


isimlendirir ki onlarn asl atetir. Halidin de kavminin lkesinde kan bir yangn sndrmesiyle ilgili bilinen bir hikaye vardr. ite bu mertebeye ve bu fasa hakim olan isim Latif ismidir. Eer denilse ki: Dereceleri ykselten Arn sahibi isminin icadna yneldii son varlk mertebesi yirmi sekizinci mertebenin sahibi olan kamil insan kimdir ki 198. babn 36. blm ona ayrlm ve eyh de bu konu da yle demitir: Bil ki, btn mertebeler asllar itibariyle ilahidirler ve hkmleri de varlk aleminde zuhur etmitir. En yce ilahi mertebe ise kamil insanda zuhur etmitir.? Buna cevap olarak yle deriz: Mertebeleri cami ve onlar taayyn ettiren bu mertebe, kamil Muhammedi insan camiliine sahiptir. Bu mertebenin en tamam mazhar, varlk mertebelerini tafsil ettii gibi Fusus mertebelerini belirginletiren Muhammedi velilerin sonuncusudur (Hatemul evliya). Hatemin (son velinin) mertebelerle olan ilikisinden dolay eyh it Fassnda unlar sylyor: Velilerin sonuncusu (Hatemul evliya) asl kaynaktan alan ve mertebeleri mahede eden varis velidir. O Rasullerin sonuncusu, topluluklarn nderi, efaat kapsnn almas hususunda Adem oullarnn efendisi Hz. Muhammedin (s.a.v) gzelliklerinden bir gzelliktir. u halde Kitabn baln oluturan Mefatihul Vcudiye (Varlk Anahtarlar) ifadesi, fasslarn nebilerine imdat eden ve varlk mertebelerini var etmeye ynelen ilahi gzel isimler (esma-i hsna) anlamndadr. Mefatihul Kuraniye (Kurani anahtarlar) ise, her fassa uygun olan sure ve ayet anlamndadr.

KURAN VARLIK - 25

Fusus Bablar ile Alemin Mertebeleri ve nsanin Hakikatleri Arasndaki Uyum eyh bir ok mektubatnda alemin mertebelerini ayrntl olarak anlatmtr. Biz bir sonraki ksmda bunlardan bahsedeceiz. Ayrntl aklamasnn sonunda bu mertebeleri ufuklara yaylm olanlar cami insan nefsine dndrmektedir. Buna gereke olarak da u ayeti gstermektedir: nsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde yetlerimizi gstereceiz ki onun (Kuran'n) gerek olduu, onlara iyice belli olsun. (Fussilet, 53) Bu anlamda eyh Ankau Marib adl eserinde unlar sylyor: Bu ilim kapsamnda kaleme aldm eserlerde gttm ama, alemin zahirini bilmek deildir. Asl amacm farknda olmayan gafillerin dikkatini insani ayn ve Ademi ahs iinde var edilenlere ekmektir nk kurtulu yolunla dorudan alakal olanlarn dnda senin zatndan hari olan eyleri bilmenin bir faydas yoktur. u halde bu kitapta ayrntl olarak aklayacamz gibi alemin mertebelerinden Fususun bablarna mnasip olanlar ve insani hakikatlerden her mertebeye uygun olan eyhin Futuhatn altnc babnn sonlarnda aklad gibi zikredelim. Burada eyh, alemin mertebelerini snfa ayryor: Birincisi, en yce alem. Muhammedi hakikatten balar ve dnya semasnda ay feleinde son bulur. kincisi, ate, hava, su ve topraktan ibaret drt feleiyle birlikte istihale deiim, dnm alemi. ncs, meleklerden, cinlerden, hayvanlardan, bitkilerden ve insanlardan oluan imar alemi. Bu kitap erevesinde Musa (a.s) Fass babnn sonlarna alemin deiik mertebelerini imar eden meleklerin snflarn ayrntl olarak akladk.


Say 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Fassn Nebisinin ismi Adem it Nuh dris brahim shak smail Yakub Yusuf Hud Salih uayb Lut zeyir sa Sleyman Davud

Buna Uygun Alem Mertebesi Muhammedi hakikat (en yce kalem/ ilk akl) hayat felei Levh-i Mahfuz (Klli nefis) Klli tabiat Boluk/Heba (Heyuli Klli cisim Klli ekil hata eden ar Krs Atlas burcu felei Yldzl felek ve beytul mamur Yedinci gkte Zuhal felei Altnc gkte mteri felei Beinci gkte kzl felek Orta drdnc gkte gne felei nc gkte Zhre felei kinci gkte katip felei Birinci gkte ay felei

Buna Uygun nsani Hakikat Latiflik, kutsi ruh ve akl nsan nefsi nsan tabiat nsann klli kabiliyeti nsan cisminin maddesi nsan ekli Btn kuvvetleriyle insan cismi Mkellef nefis ve insan benlii Gr ve tenzih kuvveti drak ve tebih kuvveti ve kalp lim kuvveti Hatrlama kuvveti ve beynin arka gerisi Akl kuvveti ve bngldak Dnce kuvveti ve beynin ortas Vehim kuvveti ve hayvani ruh Hayal kuvveti ve beynin n taraf His kuvveti ve duyu organlar

KURAN VARLIK - 27

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Yunus Eyyub Yahya Zekeriyya lyas Lokman Harun Musa Halid Muhammed Hatem (son)

Ate kresi ve onun ruhu olan scaklk ve kuruluk Hava kresi ve onun ruhu scaklk ve yalk Su kresi ve onun ruhu soukluk ve yalk Toprak kresi ve onun ruhu soukluk ve kuruluk Cansz varlklar ve madenler Bitkiler Hayvanlar Melekler Cinler nsanlar Alemde mertebelerin taayyn

Safra ve onun ruhu hazm kuvveti Kan ve onun ruhu cazibe kuvveti Balgam ve onun ruhu itici kuvvet Sevda ve ruhu tutucu kuvvet nsanda hissedilen eyler nsanda yeeren eyler nsanda hissedilen eyler nsandaki ruhlar ve kuvvetler nsandaki dnceler ve vesveseler Kamil insann camilii nsanda mertebelerin taayyn


KURAN VARLIK - 29

eyhin Kitaplarnn ve Fususun Kuran AnahtarlarDaha nce eyhin kitaplarnn ak ya da gizli Kurani dayanaklarnn bulunduunu belirtmitik. eyhin Kurani kaynan-ayet olarak deil sure olarak- aklad kitaplar unlardr: aratul Kuran fi alemil insan. Burada eyh btn Kuran surelerini mushaftaki tertiplerine gre Fatihadan, Bakaraya ve en son Muavizeteyne kadar izliyor. Celal ve Cemal kitab. Burada eyh her cemal ayetinin karsnda bir celal ayetinin yer aldn belirtiyor. Kaybolmu ve Kehf suresinin 59. ayetine kadar yazd Byk Tefsirinde-ki birka cilt tutmaktadr-her ayetin cemalini, celalini, kemalini aklamtr. Tefsirin bal ise el-Cem vet Tafsil fi esrari maanit tenzil (tenzilin anlamlarnn srlarnn tafsili ve cemi)dir. el-Kasemul lahi (lahi yemin) adl eserinde Allahn Kuranda rububiyete ettii yeminlerin trlerini ayrntl olarak ele alyor. el-sfar an netaicil esfarda ise Kuran zikredilen ifrelere (kitaplara), trlerine ve srlarna dair dnceleri takdim ediyor. Divannda dorudan Kuran surelerine ve ayetlerine dayanan kasideler olduunu gryoruz. Bunlarn bir blmnn kasidelerinin beyit says ile on sekiz beyit arasnda deimektedir ve toplam 820 beyti bulmaktadr. 44 beyitlik bir dier kasidesi vardr ki burada Kuran surelerinin tmn tertiplerine gre latif anlamlardan oluan salam bir silsileye balamaktadr. Bir dier kasidesinde ise baz surelerin balarnda yer alan hurufu mukataa (birbirinden kopuk harfler)den bahsetmektedir. Daha dorusu eyhin iirlerinin byk ksmnn-ki elli bin beyitten daha fazladr- Kurani anlamlara dayandn sylemek mmkndr. Osman Yahyann eyhin kitaplaryla ilgili olarak kaleme ald kitapta Kuran tefsiriyle ilgili baz kitaplarn isimlerini gryoruz. Ama bu kitapla-


rn eyhe ait olduklarnn ispat iin iyi bir aratrmaya ihtiya vardr. eyhin Kurani anahtarlarndan aka sz etmedii kitaplarna gelince, bunlara rnek olarak da aadaki kitaplar gsterebiliriz:

1) Tecelliler KitabBu kitap hakknda Emir Abdulkadir el-Mevakif (c.3) adl eserinde bu kitab yazarken mrekkep yerine gz ya kullanlsa yine de azdr demektedir. 109 blmden oluur ve her blm bir tecellinin vasfna dairdir. Bu kitab anlamann anahtar Bakara suresindedir. Kitabn her blmnn bu sureden bir veya birka ayetten oluan dayanaklar vardr. Tecelliyat kitab ile Bakara suresi arasndaki bu uyumu bamsz bir almada ayrntl olarak ele aldk. eyh ad geen kitabn giriinde onu yle tantmaktadr: Bu on tlsmdan biri olan nc tlsmdan inilerdir. nc tlsmla Bakara suresinin banda yer alan Elif. Lam. Mim harflerine iaret etmektedir. Bakara suresi ise mukataa harfleriyle balayan on sureden biridir. rnekler: - Birinci tecelli: Sr yoluyla gerekleen iaret tecellisi. Surenin ilk ayetine taalluk eder: Elif. Lam. Mim. te bu Kitab - kinci tecelli: Gz aydnlnda arnmann nitelikleri. kinci ayetle ilgilidir: Onlar ki gayba iman ederler ve namaz ikame ederler. nk namaz gz aydnldr. - Sekizinci Tecelli: Allah ve iman edenleri aldatrlar. Ama sadece kendilerini aldatrlar. Fakat bunun farknda deildirler. Ayetinden iltibas, mekir ve aldatma tecellisi.

KURAN VARLIK - 31

- 31. tecelli: Sonra semavata yneldi ve onlar yedi sema olarak dzenledi (Bakara,29) ayetinden olan istiva tecellisi. - 60. tecelli: Sizin ilahnz bir tek ilahtr. Ondan baka ilah yoktur. (Bakara, 163) ayetinden tevhit cemi tecellisi. - 81. tecelli: man edenler Allah daha ok severler. (Bakara, 165) ayetinden halis sevgi tecellisi.

2) el-Fenau fil muhade KitabBu kitab anlamann anahtarlar Beyine suresinde yer alrlar. Kitabn tamam, bu surenin ayetlerine ynelik iaret mahiyetinde dncelerden ibarettir. Kitabn giriinde rza kelimesinin trevlerine alt kere deinmekle buna iaret etmitir. Bu da surenin son ayetine ynelik bir iaret mahiyetindedir: Allah onlardan raz olmutur, onlar da Allahtan. Sonra hi olmayan (ma lem yekn) fani olunca artk fanidir. ifadesiyle de surenin bandaki lem yekn ifadesine iaret etmitir.

3) Abadile (Abdullahlar) KitabKitap iki byk ksm ihtiva etmektedir. Elli babdan oluan birinci ksm zerinde dikkatle durulduunda her babn belli bir surenin ayetlerine dayand grlecektir. Bu surelerin ou da Kurann birinci yarsnda yer alrlar. kinci ksmdaki her bab, Kuran ayetleri araclyla esma-i hsnadan bir ismin tecellisine dayanmaktadr. Bu kitabn, burada yaptmz deerlendirmeler esasnda iyi bir incelemeden geirilmesi gerekir. rnek: -Fatiha suresinin yerinin birinci bab olduunu gryoruz. Bu babn ad ise Abdullah b. Abdullah b. Muhammed b.


Abdullahdr. Yine yetmi ikinci baba da denk dtn gryoruz. Bu babn ad ise Abdullah b. Zeyd b. Abdulmukittir. - Araf suresinin yerinin ise 16, 17, 18 vd. bablar olduunu gryoruz. - Abdullah b. Hdr b. Abdulvahhab balkl 40. babn dayana ise Kehf suresidir.

4) Kutbun ve ki mamn Menzili KitabBu kitab anlamann anahtarlar Felak ve Nas (Muavizeteyn) surelerindedir. Kutup menzili mnacatna dair blm Nas suresinden yaplan bir tabirdir. En kamil imamn be srr ise Rab isminin Muavizeteynde yer alan be anlamnn (sahip, efendi, terbiye eden, islah eden ve sabit) tabiridir. Kitabn sonunda yer alan ruhani imam menzili mnacat ise Felak suresinin tabiridir. Bu iki sure iin Futuhattan da 270 ve 271. bablar ayrlmtr.

5) Tercmeler KitabBir mukaddime ve 69 babdan meydana gelir. Her bab bir ok incelik ve iaret ihtiva eder. Bu kitab anlamann anahtarlar ise, her babn bir sureye denk dmesidir. Bablarn tertibi de surelerin tertibiyle uyumaktadr. Sralama Hakka suresinden balyor. (Birici bab: kahr tercmesi) Surelerin menzilleri alarak yukar doru klmaktadr. Her surenin bir bab vardr. ve bu sralama Bakara suresiyle (hicab tercmesi) ve Fatiha suresiyle (rida tercmesi) son buluyor. Yukar doru klarak ifadesini kullandk, nk balang dorudan Maaric suresinin menzilinin stnde bulunan menzildir. eyh, ok kere Kuran sureleri arasnda klan gezintiyi

KURAN VARLIK - 33

miralar olarak isimlendirmektedir. Kuran surelerini amak suretiyle gerekletirilen ykseliler (miralar) varlk mertebelerini aarak gerekletirilen miralardan daha stndr.

6) ahit Kitab27 babdan meydana gelir. Tercmeler kitabnn bablarna ok yakndr. Ama surelerin tertibi gzetilmemitir. Bir sure iin birka bab ayrlmtr. rnek: - Birinci bab: Takdire itirak ahidi bab. Mminun suresinden. - kinci bab: ki secde ahidi bab. Hac suresinden. - nc bab: Sana sylyorum komu sen dinle (Sana sylyorum gelinim sen anla)ahidi bab. Furkan suresinden. - Drdnc bab: Nurlar ve karanlk ahidi bab. Nur suresinden. - Yedinci bab: Vezirler bab. Kehf suresinden. - Dokuzuncu bab: Rabbani ahit bab. Mminun suresinden. - On Sekizinci bab: badet bab. Kehf suresinden. - Yirmi Birinci bab: Gayb ahidi bab. sra suresinden.

7) Menziller Menzili KitabBu kitapta aka ifade edilmese de Kuran sureleri, surelerin girilerine gre on dokuz snfa ayrlmtr. Her surenin remzi bir ismi vardr. Benzeri bir yaklam Futuhatn 22. babnda da gryoruz. Bu, Hicr suresine mnasip bir babdr. rnein bu kitapta hamd ifadesiyle balayan sureler medih


menzili ismiyle, mukataa harfleriyle balayan sureler remzler menzili ismiyle tasnif edilmilerdir. Bylece sureler mushaftaki tertiplerine gre sralanmaktadrlar.

8) Kutsi Srlar Mahedeleri Kitab14 bab ihtiva etmektedir. Bu kitab dikkatle inceleyenler belli surelerden kaynaklandn greceklerdir. rnein keif yldznn douuyla birlikte doan nur sahnesi) ad verilen altnc bab Yasin suresinden kaynaklanmaktadr. Bamsz bir almada bu kitabn ierdii sahnelerin Kurani temellerini ele aldk.

9) Azamet KitabFatiha suresinin ayetlerinin harflerine ilikin son derece gzel ve bir o kadar da bedii saylabilecek iari bir tefsir mahiyetindedir. Fatihann her ayetine, iaret ve ima slubuyla ayr bir blm ayrlmtr.

10) Futuhat- Mekkiyenin Birinci Blm: Marifetler blm73 babdan meydana gelir. Bablarn byk ksm belli surelere dayanr. rnek: Araf suresine 15. ve 40. bab, Kehf suresine 25. ve 31. bab, Nur suresine 27. ve 29. bab, Furkan suresine 28. bab, Meryem suresine 26. bab tahsis edilmitir.

KURAN VARLIK - 35

11) Futuhat- Mekkiyenin Drdnc Blm: Menziller Blm114 babdan meydana gelir. Nas suresinden, yani 270. babdan balayarak mushaftaki tertibe gre yukar doru Fatiha suresine, yani 383. baba kadar her sureye bir bab ayrlmtr. Her babn sonunda anlatlan ilimlerin kaynaklar ise babn dayand surenin ayetleridir.

12) Futuhatn Beinci Blm: niler Blmman ubelerine veya surelerin giri harflerine gre 78 bab iermektedir. Her bab belli bir surenin bir ayetine dayanmaktadr. Her babn, belli bir tertibe uygun olarak bir suresi vardr ve her bab birka ksma ayrlmtr. Her ksm, kendilerine uygun surelerin tertibine gre tertip edilmi bablardan meydana gelir. Bu sembolik taksimin de inilerin anlamyla ilgisi vardr. Bu blmn bablarnn dayand surelerin aklamasna ilikin zel bir almamz vardr. rnek: - 399. bab. ine girenin boynunun vurulduu ve iine girmeyen kimsenin de kalmad menzil inilerinin marifeti hakkndadr. Bu babn dayana Rahman suresinde yer alan u ayettir: Onun zerindeki her ey yok olacaktr. Yalnz celal ve kerem sahibi rabbinin yz bakidir. - 405. bab. Kalbini benim evim haline getiren, benden bakasn oradan karan kimseye neler verdiimi kimse bilemez ve onu beytul mamura benzetmeyin. nk oras meleklerimin evidir, benim evim deil.. inileri hakkndadr. Bu babn dayana Kasas suresinin 57 ayetidir: Biz onlar, kendi katmzdan bir rzk olarak her eyin rnlerinin toplanp getirildii, gvenli, dokunulmaz bir yere yerletirmedik mi? Fakat onlarn ou bilmezler.


- 408. bab Furkan suresine, 416. bab sra suresine, 426. bab Araf suresine ve 432. bab Fatiha suresine tahsis edilmitir.

13) Fususun Kurani Kaynaklareyh, Fususun mukaddimesinde Fusus ile Kuran arasndaki ilikiye iaret etmi ve Nebinin (s.a.v) mjdeli bir rya sahnesinde kendisine Bu Fususul hikem kitabdr, onu insanlara gster ki ondan yararlansnlar dediini belirtmitir. Bu mukaddimenin balarnda ise nebiyi (s.a.v) cmertlik ve kerem hazinelerinden himmetleri en doru sz araclyla sunan olarak vasfetmektedir. En doru szden maksat Kuran- Kerim, cmertlik ve kerem hazineleri ise sureleridir. rnein Futuhatn 369. babnda-ki Hicr suresiyle ilgilidir- u bal okuyoruz: 369. bab: cmertlik hazinelerinin anahtarlar menzilinin marifeti hakkndadr. Bu babn sonunda 23 vasla yer verilmitir. Her vasl, Futuhatn drdnc blmnn bablarndan birine tabidir. Bu sralama ise nas suresiyle ilgili 270. babdan balyor ve mushaftaki tertip gzetilerek yukar doru leyl suresiyle ilgili 292. baba ulalyor. Her vaslda eyh bu vasln suresini cmertlik hazinesi olarak isimlendiriyor. u halde Rasulullahn (s.a.v) eyhe Fususul Hikemi hediye ederken sunduu cmertlik hazineleri Kuran sureleridir. zellikle eyhin mezkur 369. babn sonuna ekledii surelerdir. Mukaddimenin sonunda Fususun Kurani kaynaklara dayandna dair aklamaya bir ek olarak unlar sylyor: Allah ehlinden kalp sahibi kimseler bu kitap zerinde durduklar zaman onun kukularn kart nefsi amalardan beri kutsi alemden olduunu kendi ilerinde bir hakikat olarak bilsinler ()

KURAN VARLIK - 37

Allahtan dinleyin Ve Allaha dnn Duyduunuz zaman Benim getirdiimi anlayn Sonra anlayarak ayrn Szn mcmelini ve cem edin Tafsil ve Cem, Furkan ve Kuran anlamndadr. Biri dese ki, Kuranda 114 sure Fususta ise 27 bab vardr, byle iken surelerle bablar arasndaki mnasebeti, uyumu nasl tespit edebiliriz? Buna vereceimiz cevap udur: -Allahu alem / Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir- mam Ahmed ve bakalarnn rivayet ettiine gre Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Bana Tevrat yerine uzun sureler (et-tival), Zebur yerine yzlk sureler (el-Miin), ncil yerine takip edenler (elmesani) verilmitir. Ayrca bana has olmak zere de mufassal sureler verilmitir. Yedi uzun sureden maksat, Bakaradan itibaren nazil olan uzun surelerdir. Yzlk sureler ise ayetlerinin says yze yakn olan surelerdir. Takip eden surelerden maksat da yzlk sureleri izleyen surelerdir. Mufassal surelerden maksat da Kurann son eyreinde yer alan surelerdir. zellikle Ala suresinden itibaren en son inen son hizipte yer alan sureler kast edilmitir. Bana has olmak zere de mufassal sureler verilmitir.szne gelince, demek isteniyor ki mufassal surelerde btn nebilerden ayr olarak srf Rasulullaha (s.a.v) has klnm zel Muhammedi zevkler yer almaktadr. te eyh-i Ekberin bazsn Fususta aklad en nemli konularn banda bu zevkler gelmektedir.


eyhin yukarda sz edilen 369. babda son mufassal sureleri cmertlik hazineleri olarak isimlendirdiini ve Fususun mukaddimesinde de Fususun cmertlik hazinelerinden geldiini belirttiini bildiimize gre, u sonuca varabiliriz: Fususun her bir bab, Fatiha ve Nas surelerinden balayarak Fecr suresine kadar son mufassal surelerden bir sureyle balantldr. Bunlar toplam yirmi yedi suredir, yani Fususun bablarnn says kadardr. Ancak sureler mushaftaki tertiplerine gre deil, bilakis aada yer verilen dairesel cetvelde ayrntl olarak verildii tertibe gre yer almlardr. Bundan da anlalyor ki Fusus kitab nebiler, esma-i Hsna, Kuran menzilleri, harfler ve rahmann nefesi kapsamnda alemin mertebeleri huzurlar iinde gerekletirilen, btn bunlar alarak yaplan miralar iermektedir. Bunlarn tm fatih ve hatem kamil insann mazharlardr

KURAN VARLIK - 39

Dairesel CetvelFususun temel anahtarlar aadaki gibi tertip edilmitir


Dairesel Cetvel Hakknda Malumat:-lk dahili dairede mertebenin rakam yer alr, bu ayn zamanda Fassn babnn da rakamdr. - kinci daire: Lafzi harfler iindir. Bunlar da mahrelerine gre tertip edilmilerdir. Yani gsten kan harfle (hemze) balayp dudakta kan harfle (vav) bitiyor. - nc Daire: Mertebeyi var etmeye mteveccih ilahi isim. - Drdnc Daire: Varlk mertebesinin ismi. - Beinci daire: Fassa ve mertebeye uygun sure - Altnc daire: Mertebe uygun Fassn nebisinin ismi. Bunlar da Hz. Ademle (a.s) balayp Hz. Muhammedle (s.a.v) son buluyor. - Yedinci daire: eyhin her babn balnda aklad gibi her Fassn hikmetinin nitelii - Sekizinci daire: Mertebeye uygun feleki menzilin ismi. Onun yannda da marki tertibe (ebced hevez hutti kelemen sefas karaat sez daz) ve maribi tertibe (ebced hevez hutti kelemen safas karasat sez za) uygun rakam deerine sahip harfe yer verilmitir. Her harfin yannda da byk cmle hesabna gre rakamsal deeri yer almaktadr. Kk cmle hesabna gelince, bunu elde etmek iin byk cmle hesabnda yer alan sfrlar kaldrmak yeterlidir. Buna gre ba, kef ve ra iin ayn deer, yani 02 ngrlr. Ha, nun ve sa iin 05 deeri ngrlr. - Dokuzuncu daire: on iki burca yer verilmitir. Her burcun, kotan bala kadar bir sembol vardr. her burcun altnda iki ve menzil yer alr. Bunlar astroloji ilminde bilinen eylerdir. Bunun yannda harflerin tabiatlarna ve Burlarnn tabiatlarna tabi menzillere yer verilmitir.Not: Bu dairelerin her birinin kelimelerinin rakamsal deerleri iin kitabn sonunda 406 ve 1572 saylaryla ilgili iki cetvele baknz.

Cmertlik Hazinelerinde, Vcut Mertebelerinde Fususul Hikemde ve Kuran Surelerinde Rahmann Nefesi

KURAN VARLIK - 41

eyh-i Ekbere Gre Harflerin ve Saylarn Srlarnn lminin nemi:eyh-i Ekberin yazdklarnn byk bir ksm u drt mevzunun ekseni etrafnda dnmektedir: Birinci Mevzu: Zati, sfati ve fiili tecelliler araclyla hakkn varlnn bilinmesine taalluk eden mevzular. kinci Mevzu: Cem ve icmali Kuran mazharnda, tafsili furkani mazharnda ve eri tatbikatnda hakkn kelamna taalluk eden mevzular. nc Mevzu: Varlk mertebelerine ve kevni snnetlere taalluk eden mevzular. Drdnc Mevzu: Kamil insan huzurundan ibaret cami huzura, velayet makamlar araclyla bu kemale ulatran sluk derecelerine taalluk eden mevzular. Bu drt ksm, kemalatnn sonu olmayan tek hakikatin farkl ynleridir. nk ufuklara serpitirilmi btn ayetler, insan-i kamil veya Allahn en yce kelimesi olarak ifade edilen insani cemin hakikatlerinin yansmasndan baka bir ey deildirler. Bu bakmdan ufuklarda yer alan ayetler ile insan- kamil, esma- hsna tecellileri nurlarnn tecelligah olan Kurani ayetlerin en eksiksiz mazharlardr. Dier bir ifadeyle: Ufuklardaki ayetlerin zerine serilmi, yaylm azamet hrkas ve insan- kamilde drlm, toplanm kibriya ridas, Kuran ayetlerinin zat gneinden doan esma-i hsna nurlaryla dokumasdr. Fakat bu tecellilerin ve bu kaynamalarn tmn birbirine balayan terkiplerin suretlerinin iki mazhar vardr: Biri keyfiyet mazhardr ki hikmetli kitabn harflerine ve kelimelerine dair lafzi rakamsal suretlerde gizlidir. Biri de kemiyet mazhardr ki bunlarn saysal deerlerinde gizlidir.


Balang, Bismillahirrahmanirrahiym Rahman ve Rahim olan Allahn Adyla sznn sadr olmasnda ve tekvini emir olup kadim ilim kapsamnda sabit olan aynlere tevecch eden Kn=Ol suretinde somutlamaktadr. u anda ise hikmet ve kaytlar aleminde mmkn varlklarn ahsnda daimi surette tezahr etmektedir. Eer dier isimlere hakim, biri genel olan rahmani, biri zel olan rahimi iki rahmeti gerektiren zat smi Allah olmasayd, eya kendi zat itibariyle zuhur edemezdi, baka varlklardan da ayrt edilmezdi. Allah ehli kimseler bu nuru ve iki rahmetin bu kaynan, Kuran hakikatinin ayn olan Muhammedi hakikat olarak ifade etmilerdir. De ki: Eer Rahmn'n bir ocuu olsayd, elbette ben (ona) kulluk edenlerin ilki olurdum! (Zuhruf, 81) Denebilir ki kelimelerin anlamlar ve onlarn terkibini oluturan harflerin zellikleri bu tecellilerin keyfiyetlerinin mazharlardr ve bunlara uygun olan saysal deerler ise bunlarn kemiyetlerinin mazharlardr. Dolaysyla Mdebbir (Tedbir eden) isminin nurundan destek alrlar. Kemiyetlerinin mazharlar ise maddesini Mufassil (ayran) isminin nurundan alrlar. Yce Allah bir ayette yle buyurmutur: O, Rabbinize kavuacanza kesin olarak inanmanz iin her ii dzenleyip yetleri aklamaktadr. (Rad, 2) Keyfiyetin mercii Bizim emrimiz, bir anlk bak gibi, bir tek szden baka bir ey deildir. (Kamer, 50) ayetinde geen emirdir. Kemiyetin mercii ise yaratmann yenilenmesiyle oluan suretlerin saysal olarak artmasdr. Nitekim yce Allah bir ayette yle buyurmutur: O, her an en (yaratma) halindedir. (Rahman, 29) Bir dier ayette de yle buyurmutur: Hayr, onlar yeni bir yaratma hususunda phe iindedirler. (Kaf, 15) Varlk kelimelerinin terkibini oluturan harfler ilahi malumatlardan ibarettirler. Yani devaml an iindeki sabit

KURAN VARLIK - 43

aynlerdirler. Bu balamda harfler ile onlara denk den harfler arasnda bir fark yoktur. nk her biri dierinin keyfiyet ve kemiyet mazharlar iindeki aynas konumundadr. Sonra olularn ayn olan bu ulvi harfler Rahmani nefes araclyla ilahi alemdeki sbut huzurundan vcut mertebeleri silsilesindeki ayni zuhur dzeyindeki farkllklara inerler. Dolaysyla harf ilminin temel dzeyi vardr: En yce dzeyde, kadim ve ihata eden ilim erevesinde btn eyann sabit hakikatlerinin bilinmesinin aynsdr. Orta dzeyde ayni ve yaratlsal zuhur mertebeleri silsilesinin hikmet ve kudret daireleri araclyla bilinmesinden ibarettir. En aa dzeyde, zatlarn tabiatlarnn ifadesinden ibaret isim ve saylarn zelliklerinin bilinmesidir ve bu ayn zamanda bu zatlar ve bunlara taalluk eden hadiseler balamnda zelliklerden etkilenme durumunda olmann bilinmesidir de. Bu uygunluktan dolaydr ki Hak tealann konutuu kutsal dillerde-en bata cami kitabn ve son nebinin dili, yani Kuran Arapasnda-bu yandan isimle msemma arasnda, bir dier adan harfler, kelimeler ve saylar arasnda, baka bir adan da kelimelerin anlamlar, sembolleri, zellikleri ve bu kelimelerin terkibini meydana getiren harflerin tabiatlar arasnda son derece latif, derin ve salam bir organik ba vardr. yle ki bu harflerin saysal deerleri, feleklerin tabiatlaryla dorudan ilikili tabii zellikleri, rahmani nefes itibariyle lafzi delaletleri ve ekil ve yap itibariyle rakamsal delaletleri, hayal itibariyle suret delaletleri dikkate alnmadan ilerindeki gizli hakikatlerin idrak edilmesine imkan yoktur.


Bu kitapta varlk mertebeleri, lafzi harfler, rakamlar, insan- kamil mazhar, felek menzilleri arasndaki uyumla rten esma-i hsna (1) aklanmaktadr. yle ki bu menziller bu balamda dikey varlk derecelerinin felek kresinin ksmlarna denk decek merdivenin basamaklarn andran bir izdm olarak belirginleir. Lafzi harflerin insan nefesindeki mahreleri ulvi harflerin rahmani nefes huzurunun suretleri olarak grnr. Bu itibarla harf ve say, varlk aynasna yansyan ilahi isimlerin nurlarnn karmndan oluan pnardan sunulmu bir kadeh konumundadr. Arap dilinin nahiv ve sarf kaideleri, harfleri ve kelimeleri, zellikle Kuran Arapas balamnda, tam anlamyla varlk hakikatlerine, hayatn farkl terkiplerine uymaktadr. yle ki ilim ehli kimseler harflerin terkibinden ve saysal deerlerinden hareketle evren ve insan aleminde meydana gelen hadiseleri istihra edebiliyorlar. Mesela eyh-i Ekber, Rum suresinin birinci ayetinden Mslmanlarn Kuds hallardan geri aldklar seneyi, yani h. 583 tarihini tespit etmitir. Endlste Muvahhid ordusunun Hristiyanlar malup ettikleri 591 tarihini de Fetih suresinin birinci ayetinden karmtr. (bkz. Futuhat 559 bab, Fettah isminin huzuru.) u halde harf ilmi, varlk hakikatlerinin mizandr. yle ki kelimeleri ve harflerini oluturan unsurlarn aratrlmasyla btn ilimlerin anahtarlarn elde etmek mmkn olabilir. Bu, byk velilerden oluan alimlerin sahip olduklar bir ilimdir. Ki kendilerine Sryanice ku dili retilmitir. Sryanice ise, ilahi ilimlerin, kevni ve insani yaratln, Kurani hakatlerinin srlarnn, velayet miralar ve ruhani tertipleri araclyla gerekletirilen sluk derecelerinin ortak dilidir. Bununla zuhur ilkeleriyle tekvin usulleri arasndaki rabtalar, bunlarn harflerle, kelimelerle ve saylaryla uyumlar zahir olur. Yine

KURAN VARLIK - 45

yldzlarn, gezegenlerin feleklerinde deveran edileriyle, unsurlar ve tabiatlaryla uyum iinde tezahr eder. Btn bunlar mutlak bir varlk insicam iinde dizilmi olarak gerekleir. Ki gzelliinin, azametinin ve kemalinin sonu yoktur. Tpk u szn ifade ettii anlam gibi: Harflerin kskanlk rts altnda sevgi atei, o(hve) ve zat arasnda alev alev yanmaktadr. eyh birok eserinde harflerin ve saylarn srlarndan bahsetmi, Futuhatn ikinci babn bu konuya ayrmtr. Bu ilmin baz meselelerini 20/26/198. bablarda ele alm, 73. babda Tirmizinin sorularna (39404142. sorular) cevaplar vermitir. rnein 109. babda (c.2 s. 193) unlar sylyor: makamlarn says ve her ismin srlar harf says kadardr. Bu hususta Kurey Arapasndan bakas dikkate alnmaz, nk Kurey Arapas cennet ehlinin dilidir. Bu da isten asl, yani bina olsun, ister furu, yani irab olsun fark etmez. Arapa olmayan ve Arapaya baka dillerden geen kelimeler bu hususta esas alnmaz. Nitekim her varlkta isminden bir zellik vardr sz bu anlam vurgulamaya yneliktir. - eyh unlar sylyor(c. 2 bab:131. s. 215): Saylarn hkm her hakimin hkmnden nce gelir. -Bir yerde de unlar sylyor: feleklerin 28 menzili vardr. nk harflerin says bu kadardr. Baz insanlarn vehmettikleri gibi bunun tersi geerli deildir. nk harfler Allahn kadim kelamnn suretleridir. Feleklerin menzilleri ise hadistirler. Hadis her zaman kadime tabidir; kadim hadise tabi olmaz. (b. 198 blm. 20, c. 2 s. 440) - Bu yzden cehennem bekisi meleklerin says 19dur. Bu, besmeledeki harflerin rakamsal deerinin toplamdr. (b. 272, c. 2 s. 577) Alemin dnyadaki ve cennetteki bekilerinin says da bu kadardr (7 gk+12 bur=19).


- Tekvin felekleri de dokuz tanedir (7 gk+yldz felei+bur felei). nk ilahi tekvin kelimesi kef, vav ve nundan oluur. Bu toplam dokuz (9) harf eder. (b.20, c. 1 s. 168) Harflerin saysal deerlerini hesap etmenin eitli yollar vardr. En mehurlar mark ve marib hesabdr. Bunlarn arasndaki tek fark alt harfin farkl deerlere sahip bilinmesidir. Bu harfler de ebced tertibinin ikinci yarsnda, yani terazi ve balk burlar arasndaki feleki menzillerde yer alrlar. Bu ise felein ruhlar alemine, geceye veya son bahar ve k mevsimlerine denk den ksmdr. Bat ve dou kutuplar krsnn yannda zuhur eder. Veya yldz menzilleri feleinde ya da araf surlarnda belli olur. O esnada birin emriyle iki mazhara inen ar kelimesi tekrarlanr. yle anlalyor ki bu kutuplama, ebcedin 22 harften -ibranicede olduu gibi- 28 harfe -arapada olduu gibi- gemesi esnasnda zuhur etmitir. Buna gre marip hesab, kibriya dairesinden ve varlk dairesinin i yarsnda nefislerde ve ruhlarda yer alan gaybi srlarn ve ayetlerin ehli kimseler iindir. Mark hesab ise azamet hrkasndan varln d yarsnda kevni ufuklardaki nurlarn ve ayetlerin ehli kimseler iindir. Byk ebced hesab-ister marki, ister maribi olsuniinde birler, onlar ve yzler yer almas hasebiyle zellikle sfat, isim ve fiil huzurlarnda kevni tafsilin mazharlarna taalluk eder. -ster marki ister maribi olsun- kk ebced hesabnda sadece 1den 9a kadar birler yer alr ve zat huzurunda insani icmalin mazharlarna zellikle taalluk eder.

KURAN VARLIK - 47

eyh, Futuhatn ikinci babnda byk ve kk hesaplarn delaletleri arasndaki fark ayrntl olarak aklam ve zetle unlar sylemitir (c.1, s. 80-81): Saadetimizin kemale ermesinin vesilesi olan bu yolumuzda bize gre saylarn faydas udur: Muhakkik ve mrit bir harfi ele aldnda byk Cezmi kk cezme ekler. 100 deerinde olan kaf harfinin byk cezme, birinde kk cezme eklenmesi gibi. Bylece kk cezmin saysal deerini ortaya karr ve onu zatna dndrr. Byk cezmin saysal deerini ise kendisinden istenen varidatlara dndrr Sonra her iki cezmin saysal deerlerinin delaletlerini baka bir adan yle aklar: Rakamsal harflerin saysal deerleri zellikle surete, araza ve zarfa taalluk eder. Lafzi harflerin saysal hesab ise zellikle ruha, cevhere ve mazrufa taalluk eder. Ayn kelime veya ayn cmlede iki saysal deeri arpmak veya toplamak ise ruhun suretiyle veya mazrufun zarfyla ilikisine taalluk eder. Nefes hesab ise (bkz. kitabn son blmnde 1572 saysna taalluk eden tablo) kayyumluk srrna yani ruhlarn ve suretlerinin veya anlamlarn ve kalplarnn kaim olmasnn dayana olan rahmann nefesine taalluk eder. eyh-i Ekber bu meseleyi iir diliyle yle ifade eder: Ben Kuranm, tekrarlanan yedi benim. Ruhun ruhuyum ben, kalplarn ruhu deilim Baka bir iirinde de unlar syler: Bir harfin varlym ki anlam sensin


Kainatta benim iin Ondan bakas yoktur Harf anlamdr, harfin anlam ise sakinidir. Senin ayn olarak grdn anlamndan bakasdr

Cmle Hesaplarna rnekler:Birinci rnek: Futuhatn 24. babnn sonunda (c.1 s. 185) Cenab- eyh unlar sylyor: Rahmani nefeslerin insani alemdeki says -nefeslerin her biri zel ilahi bir tecelliden kaynaklanan bamsz ilahi bir ilimdir- 330 saysnn 530 saysyla arpm kadardr. Soru: Bu iki say nereden geliyor? Cevap: Rahman ismini rakamsal olarak deeri 330 lafzi deeri ise ra harfinin eddeli okunmas artyla 530dur. kinci rnek: Marki kk ebced hesabna gre Rahman nefesi kelimesi= (5+8+6)+(1+3+2+2+8+4+1+5)=19+26=45 deerindedir. Bu rakamn aynadaki yansmas 54tr. Toplam:45+54=99 eder. Bu ise esma-i hsnann saysdr. 45 says ayn zamanda ister byk ebced hesabyla (1+4+40) ister kk ebced hesabyla (1+17+27) Adem kelimesinin saysal deeridir. Bu ayn zamanda ilk dokuz rakamn toplamdr. Dokuz ise Adem kelimesinin (1+4+4) kk rakamsal deeridir. Adem kelimesinin byk saysal ve nefesi deeri 45+45tir. Bu ise toplam 90 eder. Yani (Kml=Sad) rahmani suretin kemali. Kk saysal deeriyle birlikte (90+9=99) Ademin tamamyla tahakkuk ettirdii esma-i hsnann says elde edilir.

KURAN VARLIK - 49

nc rnek: Allah isminin byk saysal deeri 66 dir. Bu ise iki ismin saysal deerinin toplamdr (Adem ve Havva=45+6+15). Bu da Ahmed isminin nefesi ve kk saysal deerinin toplamna eittir. Ahmed=(1+4+27+17)+(1+8+4+4)=66. Bunu 132 ile topladmz zaman Muhammed kelimesinin veya islam kelimesinin ya da kalp kelimesinin saysal deerini elde etmi oluruz. Bu saynn aynadaki yansmas 231dir. Bu ise Ebubekir isminin saysal deeridir. sm-i Azamn nefesi deerine gelince (Allah=1+13+13+2) toplam 29 eder. Bu ise rahmani nefesin ba ile sonuna taalluk eden iki ismin kk saysal deerine eittir. (Bedi+Cami=14+15=29) Bu da kameri aylarn saysna eittir. Drdnc rnek: Rahmani nefes kelimesinin saysal deeri 560tir. Bu da varln ilk ve son mertebelerini icat etmeye ve tertiplemeye ynelen ismin saysal deerinin toplamna eittir (Bedi+Cami+Rafi=86+114+360=560). Rahman kelimesindeki med harfi olan elifin de hesaba katlmas durumunda Rahmani nefes kelimesinin saysal deeri 561 olur. Bunun aynadaki yansmas ise 165tir. Bu ise La ilahe illallah cmlesinin saysal deerine eittir. kisinin toplam ise 561+165=726dir. Buna sin harfinin- cenab- eyh bu harfi Yasinin Kurann kalbi olmas menzilinde rahmani nefesin kalbi kabul eder. Ayrca cenab- eyh Futuhatn 348. babn cemin ve varln kalbinin srlarndan iki sr balyla ona ayrmtrsaysal deeri olan 60 rakamn eklediimizde 786 rakamn elde etmi oluruz. Bu ise Bismillahirrahmanirrahiym / Rahman ve Rahim olan Allahn adyla cmlesinin saysal deeridir. Buna 1572 saysn yani bu kitabn son blmnde akland zere Fususul Hikemin mihveri nefesinin saysal deerini eklemek gerekir.


ki sayy arasndaki farka gelince: 561-165=396 eder. Bunun aynadaki yansmas ise 693tr. Bu da on drt surenin balarndaki harflerin saysal deerinin toplamna eittir. Bu surelerin ba harfleri hak szn zaferi parlaktr cmlesinde toplanmtr. Bu saylarn her birinin delalet ettii anlamlar vardr. Bunlar ayrntl olarak aklamak uzun zaman alr. Bu kitabn son blmnde 406 ve 1572 saylarnn zellikle Fusus ile ilikileri balamnda delaletleri ayrntl olarak aklanmtr.

KURAN VARLIK - 51

- KNC BLM Fusus bablarnn varlk mertebeleri zincirine paralel olarak dzenlenmi olmasnn, her babn, kendisine uygun varlk mertebesini var etmeye ynelen ilahi bir isimden istimdat ediinin ayrntl aklamas Futuhatn 371. babndan alemin ilk yaratl erevesinde belirginlemesine uygun olarak dzenleniine dair kaside:Hamdolsun Allaha ki Onun varlyla Zuhur etti sevgi aleminin varl Ve en yce unsur ki onun varlyla mkan aleminin zatlar zuhur etti Tertipsiz ve zaman olarak nce ve sonra olmadan Derken her eye egemen olan Allah grnmesini dileyince Varlklardan malum olanlarn Her eye gc yeten divan alemlerini at Ruhun varlyla, sonra ikinci ruhla1-2 Sonra hebay ayrca heyuliyi, sonra kabil cimi Felekler alemini ve erkan3-4-5-6


Bunlar byk bir felek sard ve ad da rahmann istiva ettii kerem sahibi artr7 Ondan sonra krs gelir, kelamnn ksmlar Onun ksmlarndan da kadimlik belirdi8 Ondan sonra burlar felei, onun ardndan da Zamann kayna yldzlar felei gelir9-10 Sonra boluk ile beraber merkeze ini Orada binann temellerini atmak iin Bir arz olarak evreledi onu, ondan sonra da su ve stnde de hava ate unsurunu18-19-20-21 Onun stnde hilal felei, onun da stnde Bir felek var ki divan kitabna eklenir16-17 Onun stnde Zhre felei, stnde de Naz felei ki gece gndzn kaynadr Onun stnde Merih, sonra Mteri Sonra da keyvana nispet edilen11-12-13 Her cismin tabiatna benzeyen Bir mahluk var ki nurani alem diye isimlendirilir Onlar kerem sahibi meleklerdir, iarlar da Allahn ihsan sahibi isminden hareketle varl korumaktr..25 Kemale doru hareket ederken dourdu Hareket esnasnda eytan alemini..26 Sonra madenleri ve bitkileri, ondan sonra da bize hayvanlar alemi geldi22-23-24 En son ama cisimlerimizin zuhur etmesiydi

KURAN VARLIK - 53

Terkip ve bedenler aleminde Dzelip de rknleri dengeli oturunca lah insan letafetini fledi..27 Ona suretini giydirdi, bylece halife oldu Mlkler ve iki arlkl topluluk ona itina gsterdi Muhit felein dn ve hkm uyarnca Bizim iin olular aleminde grnd u arzn iinde siyah bir su irk ve tuyan ehli iin kokumu halde Rzgarlarn zerinde akar, yannda da Kahreden deyyann gazabnn karanlklar evrilmitir bir kayayla ki an yce ilahi ruhun saltanatnn merkezidir.

28. Mertebe: Dereceleri ykselten Arn sahibi isminden hatemiyet kelimesindeki camilik hikmeti Fass, Vav harfi ve balk burcundaki ip menzili:Kainatn mertebelerinin Esma-i Hsnann tecellisiyle zuhur edii ancak Zahir ismiyle gerekleir. O halde biz de zuhur silsilesinin son halkasndan balayarak ilk halkasna doru kalm: Zuhur ancak farkllama ve eitlenme ile olur ve bazsnn bazsndan stnln gerektirir. stn, en stn, alak, en alak eklinde belirginlemeler gerekleir. Bu yzden Zahir isminden kaynaklanan en son derece, yani 28. derece dereceleri ykselten arn sahibi ismine uygundur. eyh bu isimle ilgili olarak unlar syler: Bu isim mertebeleri belirginletirmeye yneliktir, onlar var etmeye deil.


nk bunlar varlkla vasfedilmeyen nispetlerdir, nk aynleri yoktur. Harflerden vav harfi, menzillerden de ip kudreti menzili bunlara aittir. p de fer iindir () Vav harfinin buna ait olmasnn sebebine gelince, nk vav harfinin say mertebeleri bakmndan 6 deerine sahiptir. 6 ise tam saylarn ilkidir. Alemdeki kemal ise ancak mertebe ile mmkn olur, biz de buna vav harfini verdik. Ria menzilinden gelen iple de balanma ve sarlma gerekleir, nitekim yce Allaha balanma da onun araclyladr. p menziline indirmitir. Eer ip mertebesi olmasayd Allahn ipine sarln. fadesi sabit olmazd. Nitekim Allaha sarln da denilmitir. pin nereye tahsis edildiini ve hangi isimle zikredildiini ve hangi isme izafe edildiini anla () Bil ki, btn mertebeler asl itibariyle ilahidirler. Hkmleri varlkta zuhur etmitir. lahi mertebelerin en ycesi ise nsan- Kamilde zuhur etmitir. Bu yzden mertebelerin en ycesi her eyden mstani olma mertebesidir. Zat itibariyle Allahdan bakasna ynelmemek, arzu etmemektir. Alemde en yce mertebe, her eyle mstani olmadr. stersen her eye muhta olma da diye bilirsin. nsan- kamilin mertebesi budur. nk her ey onun iin, ondan dolay yaratlmtr. Her ey ona musahhar klnmtr. Yce Allah onun buna muhta olduunu bildii iin. Onlardan mstani olmas diye bir ey sz konusu deildir. htiya da ancak ihtiyac giderme imkanna sahip olana yneltilir. Bu ise her eyin melekutu elinde olan Allahtan bakas deildir. Bu yzden yce Allahn bu kamil insana her eyin suretinde tecelli etmesi kanlmazdr ki bu eyin suretinde muhta olduu ve varlnn dayana olan eyi versin () Bil ki, eer suretler olmasayd aynler ayrmazlard. Eer mertebeler olmasayd eyann ls miktar da bilinmezdi. Ayrca her suret de menziline inmezdi. Nitekim Aie (r.a) yle demitir: nsanlar layk olduklar menzile indirin. Mertebenin varl sayesinde stn ile alak bilinir. Bununla Allah ile

KURAN VARLIK - 55

alem ayrt edilir ve ilahi isimlerin genel ve zel taalluklarnn hakikatleri zuhur eder Daha nce sylemitik. Bu dereceleri belirginletiren, stn ve kamil mertebenin sahibinin Muhammedi velayetin hatemi zattr. Bu mertebeler ise Fususun bablarnda ve Futuhatn 198. babnn blmlerinde belirginletirilmitir. Onunla kamil insann Kurani cemi ve furkani tafsili itibariyle en yce mertebesi ve en stn derecesi, gemi ve gelecek her eye hakimi genilii zahir olur. nk kamil insan her eyi cami mml Kitabn sahibidir. eyh buna yle iaret eder: Bu kitapta zikrettiim hikmetlerle mml kitabda sabit olduu kadaryla yetindim. Nitekim it Fassnda da Hatemin mertebeleri tayin eden bu dereceyle ilgisine yle iaret etmitir: Velilerin sonuncusu, varis veli bilgileri aslndan alan ve mertebeleri mahede edendir. O topluluklarn nderi Rasullerin sonuncusu Muhammedin (s.a.v) gzelliklerinden bir gzelliktir Kamil insanla ilgili vav harfi insani nefesin son mertebesidir. Nitekim kamil insan Hatem de rahmani nefesin son mertebesidir. Rahmani nefesin btn kuvvetlerini camidir, nk onda buluurlar. Futuhatn 198. babnn 11. blmnde nefes ehli velilerden sz ederken unlar sylemektedir: Bu ilahi imdatlarla ilgili olarak anlattklarmzn tmnden Allah ehlinin geneliyle birlikte bir zevke dahil olduk. Onlardan fazla olarak da ilahi isimlerden Ahiri ekledik. Bundan da riyaseti ve yaknlatrlmlarn (mukarrebun) nail olduklar Allahn ruhunu aldk. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Fakat yakn olanlardan ise, Ona rahatlk, gzel rzk ve Nam cenneti vardr. (Vaka, 88-89) 580 ylnda bu tarikata girdiimde bu makamlara nail oldumnsan-i Kamilin feleki menzili de hayat kayna suyla irtibatl balk burcundaki ip menzilidir. pi ise gnein eref burcuna yani ko borcuna baldr. Ria kelimesi szlkte ip anlamna gelir. Dolaysyla varlk mertebeleri silsilesinin halkalar ara-


sndaki rabtann, dier bir ifadeyle kainat kubbesinin direinin, yani Ahmedi kamil insann semboldr. Fususun yirmi sekizinci gizlilik babna uygun olan bu mertebenin mazhar vardr: Birinci Mazhar: Fususun mukaddimesi. nk orada iki hatemi gryoruz: Rasulullerin hateminin (s.a.v) velilerin hatemine geni rahmet huzurunda Fusus ile imdat etmektedir. Buna da cenab- eyh u szyle iaret etmitir: Bu sizi bryen rahmettir, siz de bu rahmetin iine bakalarn aln. Kuranda buna en uygun ifade ise Besmeledir-zellikle Fatihann bandaki Besmele-. nk her surenin banda bulunmasyla Kuran mertebeleri, yani sureleri ayrrlar. Nitekim cenab- eyh yle demitir: Eer suretler olmasayd, aynler ayrmazlard. mml Kitabn Besmelesi Kuran hakikatlerini ierir Ayrca Fususun klli heyeti, felein menzillerinin heyeti gibi daireseldir. nk: Bu mertebenin kinci Mazhar: Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) Fassnn sonlarnda yer alr. zellikle dereceleri ykselten arn sahibi ifadesinde Hakkn derecelerini gzeten ifadesinden balar. nk yce Allah ona Rahman ismiyle istiva etmitir. Bu en byk hatemiyet babn eyh Ferdi Muhammedi kelime babnn sonuna katm gibi. eyh de fertlerin liderlerindendir ve ad da Muhammeddir. Bu ksm el-Vasi (geni) isminin yannda son bulur. eyh mukaddimede ve bu son Fassn ierdii u ifadede bundan sz etmitir: O, kulunun kalbine giren ilahtr. nk mutlak ilahi hibir ey kapsayamaz, iine alamaz. O eyann ve kendisinin ayndr. Bir ey hakknda da kendisini iine alm denemedii gibi almam da denemez. Bu incelii iyi anla. eyh Fususa geni rahmetle balad gibi Muhammedi rahmanlk ve sonsuzluu gerektiren geni kalp ile de bitiriyor Yirmi sekizinci mertebede Fususun tmn cami ey-

KURAN VARLIK - 57

hin hikmeti Fassnn ad Hatemiyet kelimesindeki cami hikmet Fassdr. Bu ayn zamanda Muhammedi Kelimedeki ferdiyet hikmeti Fassbabnda da gizlidir. nk eyhin dedii gibi bu hatem, efendimiz Hz. Muhammedin (s.a.v) gzelliklerinden bir gzelliktir. Dolaysyla onun camiliindeki en byk pay Rasulullaha (s.a.v) aittir. Cami kul, Rasulullaha (s.a.v) has bir isimdir. Tpk eyhin Futuhatn 270 babnda belirttii zere Kutbun btn kutuplar cami olmas gibi. Bu mazhara mnasip sure Fatiha suresidir. nk biraz sonra aklayacamz gibi cami anadr Fatiha. Bu mertebe dair nc Mazhar: Fususun bablarnn tmdr. zellikle onuncu bab. Hudilik kelimesindeki teklik hikmeti Fassyani. Varlk mertebelerine ve Fusus bablarna mnasip yirmi sekizinci menzil felei bunun iindir. Bu yzden eyh, btn rasullerle (s.a.v) bir araya geldiinden, ilerinde sadece Hudun kendisiyle konutuundan sz etmitir. nk varlk olarak ikisinin arasnda tam bir uyum vardr ve ikisi de Arapla mensuptu ve hikmetleri de tekliktir. Yirmi sekizinci feleki menziller feleinin mertebesini var etmeye ynelen ilahi isim ileri greceimiz gibi elMukaddirdir ve bu dereceleri ykselten ismine anlam olarak yakndr. nk her ikisi de mertebeleri belirginletirir ve ayrtrr. Kitabn son blmnde Hud Fassyla irtibatl surenin Fususun btn mertebeleri ve girileriyle birlikte harfleriyle hayret verici bir ilgisinin olduunu greceiz. Hud ile hatem (son veli) arasndaki alakaya gelince; Hud, Kuranda zikredilen ilk arap nebidir. eyh ise Tai kabilesinden bir araptr. Zamanndaki Muhammedi kamil varislerin sonuncusudur. eyhin rencilerinden ilk Fusus arihleri Hud Fassn erhederken unu diyorlar: eyhin 586 ylnda Kurtubada ikame edilen bir sahnede nebilerle bir araya gelmesi, Muhammedi velayetin hatemi makamna nail olma-


sn tebrik etme amacna yneliktir. Kaani diyor ki: Bunu dier nebiler deil de Hudun ona haber vermesi Hudun (a.s) merebi ile zevkinin eyhin (k.s) merep ve zevkine uygun olmasdr. Kesret tevhidi ve keif makamnn genilii ve hakkn fiillerinin ve eserlerinin suretlerinde mahede edilmesi bakmnda aralarnda mnasebet vardr. Feleki mertebeleri cami bu mazhara btn Kuran sureleri, zellikle mukataa harfleriyle balayan yirmi dokuz sure taalluk eder. Bu sureler de eyhin Futuhatn birinci cildinin 60. sayfasndaki ikinci babnda, ikinci cildin 449. sayfasnda yer alan 198 babnn 27. blmnde belirttii gibi bu feleki menzillere mnasiptirler. eyh, Hatem ve Kuran kardetirler (Futuhat, c.3 bab:366 s. 329) demitir. Yine demitir ki: Kutbun kamil halifelii stlenebilmesi ancak surelerin balarndaki 78 harfin anlamlarn elde etmi olmasyla mmkndr.(Futuhat, c.2 sh. 555) te yandan Hatemle zel bir ilikisi olan bir baka fass daha vardr. it ad verilen bu fassta cenab- eyh, Hatemul evliya ile Hatemul mrselin arasndaki ilikiyi ayrntl olarak aklamaktadr. nk bu Fassn Levh-i mahfuz mertebesi vardr. Levhte ise yce Allah, hatemin vazifelerinden biri olan mertebelerin tayinini yazmtr. Levh, czi nefislerin suretlerine flenen klli ruhtur. Bunun neticesinde de mertebeler belirginleir, vasflar ve hakikatleri ayrr. (bkz. Futuhat, c.2 bab:198, s. 427 bab:271, s. 575) Koruyuculuk vazifesi, mertebeleri belirginletirme ve hayat fleme hususunda Hatem ile Levh arasndaki bu benzerlikle ilgili olarak eyh, Yzkler (Hatemler) zerindeki Levh iti Fass (ka)nda detayl bilgiler vermektedir. Balar ve hibeler Levh-i mahfuza iaret eden kelimelerden biri Her eydir. Yce Allah yle buyurmaktadr: Her eyin aklamasna dair ne varsa hepsini onun iin levhalar-

KURAN VARLIK - 59

da yazdk. (Araf, 145) Her ey kelimesinin saysal deeri 360tir. eyh kitaplarnda ok kere levhdeki ana ilimlerin saysnn 360 olduunu belirtir. Bu yzden felek dairesi de 360 derecedir. Bu say, yirmi sekizinci hatemi mertebesini var etmeye ynelen (dereceleri ykselten) isminden gelen Rafi=360 isminin saysal deerine derecesine de eittir. Bu deerlendirmelerin tm, eyhin Futuhatn 559. babnda Hatemul evliya makamyla ilgili olarak yapt aklamalar pekitirmektedir. eyh bu hususta diyor ki: zel hatem Muhammedidir. Yce Allah onunla Muhammedi velilerin velayetini sonlandrmtr. Ki onlar Hz. Muhammede (s.a.v) varis olmulardr. Hatemul evliyann kendi iindeki alameti, her velinin Hz. Muhammedden miras aldn bilmesidir. Bylece btn Muhammedi Allah velilerinin ilmini cami olur. Bunu bilmezse o hatem deildir. Grmyor musun, Rasulullah (s.a.v) Nebiylerin sonuncusu olduu iin kendisine btn kelimeleri cami Kitab verilmi btn eriatlar onun eriatna dahil edilmitir? Tpk btn yldzlarn nn gnein nda kaybolmas gibi Son olarak u belirtelim ki, it Fassnda Hatemul evliyann yirmi sekizinci cami mertebeye sahip olduuna iaret edilmektedir. nk eyh, ryada kendisini Kabenin duvarnn en st srasnda gm bir tulann kendisinden sonra geldii altn bir tula eklinde grmtr. Bu olay Futuhatta anlatlr (bab: 65 c, 1, s. 318-319). Bu arada Rasulullahn (s.a.v) u hadisine de yer verilir: Benim nebiler iindeki durumun una benzer: Bir adam bir bina yapar, sadece bir tulann yeri bo kalr. te ben o tulaym. Bu yzden benden sonra Rasul de yoktur nebi de.


Bu hadisi, eyhin Futuhatn 72. babndaki Beytin ykseklii yirmi yedi ziradr. En stteki ta sra ile birlikte yirmi sekiz zira oluyor. Her zira ancak keif ehlinin bildii ilahi emirlerden birinin miktardr szyle birlikte deerlendirildiinde anlalyor ki son zira, iki tulann sahibi Hatemul evliyadr. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir. Haruni kelimede mamiye hikmeti Fassnda eyh dereceleri ykselten ismini zikreder. Bu, sz konusu fassla ilgili notlarmz kapsamnda aklayacamz gibi imamlk makamna ynelik bir iarettir. Ayn ekilde Davud Fassnda da bu makama iaret edilmektedir. nk bu fass yirmi sekiz menziliyle Kamer semasnn mertebesidir. Burada diyor ki: Halife veli, rasuller madeninden alr Nitekim it Fassnda da, Muhammedi hatemin ruhuna madde ancak Allahtan gelir, demektedir. Dereceleri ykselten (Refiud derecat) ismi ile vav harfi arasndaki mnasebet aktr. Bir kere vav, lafzi harfler iinde en son derecede yer alan harflerden biridir. Dolaysyla btn nefesleri camidir, yani harflerin hatemidir. eyh, Futuhatn beinci babnda Besmelede yer alan Allah isminin harflerine iaret ederken buna deinmek maksadyla Ekberi hatemiyet makamn ayrt etmek balamnda unlar sylyor: Vav harfi iki dudak arasndan zahir varla kar, ona delalet ederek ondan haber verir. Bu, nbvvetin batn makamdr. Bu ayn zamanda bizde Rasulullahtan kalan bir kldr. Varislik bununla gerekleir.

KURAN VARLIK - 61

27. Mertebe: Muhammedi Kelimenin Cami sminden olan Ferdiyet Hikmeti Fass, nsan Mertebesi, Mim Harfi ve Balk Burcunun Son Feri MenziliDereceleri Ykselten isminin zuhurunun kemali ancak btn dereceleri cami huzurda tamamlanr. yle ki bu dereceler birbirleriyle balantl olup uyum ve tekaml iindeki bir mertebeyi olutururlar. Bu ise lahi isimlerden el-Caminin zuhurunu gerektirir. Bu ismin mazhar da insandr. En kamil tecelli yeri ise efendimiz Hz. Muhammeddir (s.a.v). saysal deeri 40 olan cem harfi Mim Onundur. 40 ise hayatn tamlnn rakamdr. Bu yzden bu yirmi yedinci mertebeyle insann ve mim harfinin icadna ynelen el-Cami ismi taalluk eder. Muhammedi Kelimenin Ferdiyeti Hikmeti Fass buna aittir. Bu fass, insani ve Muhammedi ferdiyetle birlikte ikisinin cemliini de ifade eder. nsan iin vcudi ferdiyet, efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) iin de insani ferdiyet sz konusudur. nk asl itibariyle kamil insan Odur. Onun dndaki kamiller sadece onun mazharlardrlar. el-Cami ismi Kuranda iki kere geiyor. Her iki yerde de bu isim ve trevleri insan ve nas ifadeleriyle irtibatl olarak kullanlmtr. Gelmesinde phe edilmeyen bir gnde, insanlar mutlaka toplayacak olan sensin. (Al-i mran, 9) Elbette Allah, mnafklar ve kfirleri cehennemde bir araya getirecektir. (Nisa, 140) Sr'a da frlm, bylece onlar btnyle bir araya getirmiizdir. (Kehf, 99) nsani ferdiyetin mazharlar vardr. Bunlardan biri, Allahn sadece Onu kendi elleriyle ve kendi suretinde yaratm olmasdr. Yine gklerin, yerin ve dalarn yklenmekten kandklar emanetin sadece Ona yklenmesi de insani ferdiyetin mazharlarndan biridir. Bir dieri sadece Onun byk hilafete sahip klnmasdr. En byk zat isminin (Allah) srrna sahip klnmas da bu mazhariyetin bir gstergesidir. Yalnz insan, hem hakkn hem halkn suretini zerinde tar. Btn isimler sadece insana retilmitir. Yce


Allah sadece insana gklerde ve yerde bulunan her eyi musahhar klmtr. Bunun gibi daha bir ok zellii vardr insann ki eyh bunlar Adem (a.s) Fassnda ve baka kitaplarnda ayrntl olarak aklamtr eyh bu mertebeye tahsis ettii 198. babn 37. blmnde unlar sylyor: lahi isimlerden el-Cami ile ve onun insan var etmeye yneliiyle ilgilidir. Harfler iinde mim harfi buna tahsis edilmitir. Bunun da fer takdirinden son kadar bir takm menzilleri vardr. el-Cami ismi Allahtr. Bu yzden yce Allah Ademin bedeninin hayatnda iki elini cem etmitir: Onu iki elimle yarattm zaman Ama yce Allahn gkleri elleriyle yaratmasndan maksat, kuvvet ile yaratmasdr. nk el kuvvet anlamna gelir. Yce Allah Gl kuvvetli Davud buyurmutur. Yani kuvvet sahibi. Dolaysyla yed kelimesinin oulu olarak eyd kuvvet anlamndadr. () Yce Allah bu insani hayatn kemalini irade edince onun iin iki elini cem etti ve ona alemin btn hakikatlerini verdi. Btn isimler araclyla Ona tecelli etti. Bylece hem ilahi surete hem de kevni surete haiz oldu. Onu alemin ruhu kld. Alemdeki varlk snflar ise onun asndan kendisini idare eden ruh asndan beden yapt. Eer insan bu alemden ayrlrsa alem lr. () nsan bu cami isme sahip olduundan zat itibariyle iki huzura da kabildir. Bu yzden hilafet ve alemin tedbir ve tafsili yetkisi onun iin sahihtir. () Biz burada insan-i kamilden sz ediyoruz. () Ona sonluk da verilmitir. nk insan, en son zuhur eden varlk trdr. Dolaysyla ilklii hak, sonluu halktr. Bu yzden insan ilahi suret itibariyle evvel, kevni suret itibariyle ahirdir. Her iki suret itibariyle zahir ve kevni suretten dolay sahip olduu ilahi suret itibariyle batndr. () Allah, alemin tmn onun hizmetine vermitir. Bu yzden alemde ulvi ve sfli hibir ekli hakikat yoktur ki insan ona kemal nazaryla bakmasn. nsan, Allahn kendisine ulamas iine yerletirdii srrn eminidir () nk insan gizlilikleri

KURAN VARLIK - 63

haizdir. Bu yzden sureti itibariyle mim harfi onunla ilgilidir. Mim ise harflerin sonuncusudur. Ondan sonra sadece vav harfi vardr. O da mertebelere taalluk eder. dolaysyla mertebesinin genellii itibariyle hak da halk da ona dahildir. Muhammedi Fassn el-Cami ismiyle ve ferdiyetle ilikisi mehurdur. eyh birok kitabnda ve Futuhatn deiik bablarnda bunu aklamtr. Buna u bablar rnek gsterebiliriz: 6/12/14/337: Muhammed (s.a.v) suresinin menzili/338:Ahkaf suresi menzili/360: Nur suresi menzili/361: Mminun suresi menzili/371: Rad suresi menzili/379: Maide suresi menzili. Tirmizinin sorularna verdii cevaplar da 73.babda yer almaktadr.Cevaplar:73/74/76/77/78/79/144/145/148/150/151/154/15 5 360 ve 361. bablarda eyh kamil insann yerine dair daha geni bilgi verir. 361. babda efendimiz Hz. Muhammedi (s.a.v) asl byk kamil insan olarak isimlendirir ve yle der: nsan-i kamili, byk klli insann halifesi yapmtr. Ki byk klli insan, Allahn yarattndan olup yarattklar iin Allahn glgesidir. Bu yzden halifedir ve bu yzden tek olann yerine halifelik edenlerdir. Dolaysyla Onun glgeleridirler. Bunun sebebi de ilahi nurlarn asli insani karlamasdr. Bu tecelli nurlar her taraftan ona yansrlar. Bylece tecelli saysnca deiik glgeler ona yansr. Dolaysyla Resulullah (s.a.v) asli nurunun, yce Allahn her eyi Ondan zuhur ettii ilk nur olmas itibariyle tektir. De ki: Eer Rahmn'n bir ocuu olsayd, elbette ben (ona) kulluk edenlerin ilki olurdum! (Zuhruf, 81) Btn alemlere rahmet olarak gnderilmi olmas itibariyle tektir: Biz seni lemlere ancak rahmet olarak gnderdik. (Enbiya, 107) Kendisi neb iken Ademin henz su ile balk aras bir varlk olmas bakmndan tektir. Btn mahlukata rasul (eli) olarak


gnderilmi hatemul mrselin olmas itibariyle tektir. Her eyi cami Kuran ve tekrarlanan yediye sahip olmas bakmndan tektir. Hamd sancana, Makam- mahmuda sahip olmas, efaat kapsn amas gibi bir ok ferdiyet zellikleri itibariyle tektir. Bu yzden eyh Onun (s.a.v) kelimesini ferdiyet hikmetine nispet etmi ve el-Cami isminden istimdad ettiini belirtmitir. Bunu Nas suresinden Kutub ve imameyn menzili olan 270 .babda ak bir ekilde dile getirmitir: Tpk Musann (a.s) isminin Abduekur, Davudun (a.s) kendine has isminin Abdulmelik ve Hz. Muhammedin (s.a.v) isminin Abdulcami olmas gibi. Her kutbun genel ismine eklenmi zel bir ismi vardr ve bu isim de Abdullahdr Sonra bu mertebenin rakam ferdiyetin tamamlna delalet eder. Bu rakam da 3 rakamnn kere kendisiyle arplmasndan elde edilen 27 rakamdr (3*3*3=27). Yani teslis srrnn zat, sfat ve fiil huzurlarna sirayet etmesi. Ya da zuhura, batna ve ikisini birbirine balayan berzaha sirayet etmesi. eyhe gre tek saylarn ilki tr. Cami icat huzuru bu saynndr. nk fail bir tektir ve mnfail iki ise ifttir. Efendimizin Hz. Muhammedin (s.a.v) hakikatinin nuru bu l ferdiyet mertebesinin ayndr. nk Hak tealann teklii ile mahlukatn iftlii arasnda cem edici bir berzahtr. rakam harflerden cime tekabl eder. Cim ise, eyhin Tirmizinin 120. sorusuna cevap verirken dedii gibi kabzadan kan tek harftir. Cim ayn zamanda iki mazharn cemini cami ismin anahtardr. Celil cabbar isminin cimi ve cemil cevad isminin cimi dolaysyla tane karl vardr: Celal, Cemal ve Kemal. Gzelliin cemali, sfatlar bununla ilgilidir. Namaz celali, fiiller de bununla ilgilidir. Nikah kemali, zat da bununla ilgilidir Bu n her birinden de ey kar: Gzellik koklayan ile koklanan arasnda, namaz, namaz klanla Hak teala arasnda, nikah da fail(etken) ve mnfail (edilgen) arasnda ba oluturmaktadr Namaz fiillerin-

KURAN VARLIK - 65

de hareket vardr ki eyh onlar bu fassta aklamtr: Vakf (namazda ayakta durmak), doru hareket iindir. nsan alemine, ate rknne uygundur. Fetha harekesi elif iledir. Rku, ufuk hareketi iindir. Hayvanlar alemine ve su rknne uygundur. Ref harekesi vav harfi iledir. Secde iinse krk hareket vardr. Bitki alemine uygundur. Cer harekesi ise ya harfi iledir. Toprak rknne uygundur. Bunlarn toplam iin havi harfi vardr. Batt zaman yldza andolsun (Necm, 1) ayetinin sahibi Sakitu Refref b. Sakitul Ar makam buradan istimdat eder. Ki bu ayetin yer ald surede Rasulullahn (s.a.v) mirac anlatlmaktadr. Batmaktan (heva) maksat Burak srtnda ve daimi namaz suretiyle Ahmedi refref zerinde hakka ykseldikten sonra halka dnmektir. Bu harflerin veya harekenin toplamnn saysal deeri+c+y=1+10+=17dir. Bu da bir gnde farz klnm namazlarn toplam rekat saysna eittir. Bu ayn zamanda harflerin sfatlarnn saysna da eittir. Rasulullahn (s.a.v) kld 11 rekatlk vitir namaznn rekat saysyla birlikte toplam 11+17=28 says elde edilir. Bu da btn mertebelerin saysna eittir. (eyhin Sakitur Refref b. Sakitul Ar ile ilgili olarak anlattklar iin bkz. Futuhat, c. 2 s. 14 ve c. 3 s. 228) Bu dn hareketinin toplamnna hava rkn denk dmektedir. Hava ise harflerin ve harekelerin taycsdr. Tpk Rahmann nefesinin yce melekut elifini, orta melekut olan ceberutun vavn ve aa mlkn yasn tamas gibi. Ahmed isminin elifi kyam temsil eder, ha harfi rkuu temsil eder, mimi ise secde temsil eder. Dal ise namazn devamllna delalet eden oturua iarettir. Mvelled alemlerden madenler ve cemat uygun dmektedir. eyhin dedii gibi kulluk bu alemlerde somutlamtr. (Not: Ahmed kelimesinin rakamsal deeri kk cmle hesabyla 17 dir. Bu da bir gnde farz olan namazlarn rekat saysna eittir.) Namazn srlar zerinde dnen biri, btn vgye deer eyleri


kapsadn grr. (Bkz. eyhin et-Tenezzlatul Mavsiliye adl eseri ve Futuhatn 69. bab.) Hz. Muhammedin (s.a.v) mmeti, nebisine ve Kuranna uygun olarak cemiyetin kemali vasfna sahip klnmakla btn mmetler iinde ferdiyet vasfna haiz olmutur. rnein Cuma gn, cem gecesi (Kadir gecesi), cami ibadetler, camilik vasfna sahip ve bereketli klnm Mekkede bulunan ve btn alemlere tahsis edilen Allahn evi Muhammed (s.a.v) mmetine zg klnmtr Bu yzden geri kalan btn mmetler zerinde bir hakimiyeti vardr. Bu anlamda eyh, Futuhatn 559. babnda el-Mheymin isminin huzurunda unlar sylyor: Bil ki, Kuran ad verilen bu Kitab zellikle bu huzurdan nazil olmutur, dier indirilmi Kitab ve suhuflar deil. Yce Allah hibir nebinin ve hibir rasuln mmetini bu huzurdan yaratmamtr, sadece Muhammed (s.a.v) mmetini bu huzurdan yaratmtr. Bu yzden insanlar iin ortaya karlm en hayrl mmettir. Bu nedenle yce Allah Kuranda bu mmetle ilgili olarak yle buyurmutur: Siz insanlar zerinde ahid olasnz ve Rasul de sizin zerinizde ahid olsun diye Biz Muhammed (s.a.v) mmeti nmzde Kuran olduu halde maherdekilerin hepsinin nne geiriliriz -eyhin bu fasstaki szleri cemlik, kelimeleri cem edi, namazn cemlii ve Fatiha zerine olup el-Cami isminden gelmektedir -Kadnlar, adam, kadn ve erkek hakkndaki szleri elCami isminin, yani insann tevecchyle zahir mertebesinden gelmektedir. -Tehir ve kadnlk ile ilgili szleri: Kadnlar anlatmaya balad ve namaz tehir etti. Rai, kadnlarn kendisinden varolularn erteledi. nk kadnlk tehirdir. Bu szler feleki menzile uygundur ve bu da yirmi yedinci menzile denk

KURAN VARLIK - 67

der. Bu ise ertelenmi ferdir. Bu fassta fer (dal) kelimesi birka kere gemektedir -eyhin genilik ve rahmet ile ilgili szlerinin mercii de insan kabinin genilii ve rahmin rahmetidir. - Bunlarn tmnn mercii de bu cami Muhammedi Fassn istimdat ettii konunun ak iinde ayrntl olarak ele alacamz gibi- cami Muhammedi suredir. eyh, Futuhatn 383. babnda bu surenin menzilini htisasi Muhammedi huzurdan olan azametleri cami azamet menzili olarak isimlendirmitir. Bundan maksat da mml Kitab (Fatiha) suresidir. eyh, Tirmizinin (mml Kitabn tevili nedir?) eklindeki son sorusuna cevap verirken unlar sylemektedir: el-mm (ana) cem edendir () Hz. Muhammede (s.a.v) kelimeleri cem eden verilmitir. Bu yzden onun eriat btn eriatlar ierir () Yce Allah Ona mml Kitab vermitir. Dolaysyla btn suhuflar ve kitaplar kapsar. Bizde ise yedi ayet eklinde muhtasar olarak zuhur etmitir. Bu yedi ayet ise btn ayetleri ihtiva eder. Tpk yedi ilahi sfatn btn ilahi isimleri ihtiva etmesi gibi. Yce bu sureyi Ona ve bu mmete ayrmtr ki dier nebilerin nnde olmak suretiyle ayrt edilsin, onlarn en byk imam olsun. Nebinin aralarnda zuhur ettii mmeti ise insanlar iin ortaya karlm en hayrl mmettir. nk Rasulullah (s.a.v) suretiyle onlar arasnda zuhur etmitir. eyh, bu fasstan nceki Halid Fassnn sonlarnda Muhammedi fassta zuhur eden bu cemlie iaret etmi ve cemaat kelimesini iki kere, cem oldular kelimesini de bir kere zikretmitir. Bab ki emrin cem edilmesi makam, iki ecrin hasl olmasna yol aar ifadesiyle bitirmitir. Fatiha suresi, hakk ve halk cem eder. Namazn ruhudur. Birinci yars sadece yce Allaha, dier yars da kula


aittir. l teklii ifade eden ortas ise cami ve mterektir. O da u ifadedir: Yalnz sana ibadet eder ve yalnz senden yardm isteriz.

26. Mertebe: Halidiye Kelimesindeki Samedi Hikmet Fass. Latif ismindendir. Cinlerin ve ba harfinin mertebesidir. n fer (dal) Menzilidir.El-Cami ismine ait huzur, btn mutlak ve mukayyet mertebelere sirayet etmesini gerektirir. Bu ayn zamanda son derece latif olmasn da zorunlu klar. Yani el-Cami ismi elLatif isminin zuhurunu gerektirir. Bu yzden yirmi altnc mertebeye mteveccih olan el-Latif ismidir. Bundan da letafetleriyle baka varlklardan ayrlan Cinler alemi zuhur etmitir. Hatta insann en latif organ olan gz bile ancak adetin stne kmas durumunda onlar grebilir. Yce Allah cinlerle ilgili olarak yle buyurmutur: nk o ve yandalar, sizin onlar gremeyeceiniz yerden sizi grrler. (Araf, 27) Yce Allah, gzlerin kendisini grememesini el-Latif ismiyle birlikte zikretmitir. rnein bir ayette yle buyurmutur: Gzler O'nu gremez; halbuki O, gzleri grr. O, latiftir, her eyden haberdar olandr. (Enam, 103) Bu yzden eyh, bu mertebeden sz ettii ve cinlerin latifliklerinin baz mazharlarn ayrntl olarak ele ald 198. babn 36. blmnde unlar sylyor: Bil ki, cisim suretindeki ate meneli ruhlarn nispeti, insani cisimdeki gz tarafndan mahede edilen suretlerdeki il

muhyiddin İbn arabi-fususu-l-hikem-anahtarları''abdulbaki miftah

Documents