1

ΜΟΥΣΙΚΗ

"Η Μουσική είναι ένα ηθικό δίκαιο. ∆ίνει ψυχή στο σύµπαν, φτερά στο νου,

πτήση στη φαντασία, και γοητεία και ευθυµία στη ζωή και τα πάντα"

Η Μουσική είναι η γλώσσα της Ψυχής. Ως Τέχνη αγγίζει την καλλιτεχνική

φύση του ανθρώπου και δηµιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για

αυτοπραγµάτωση. Αφυπνίζει την ικανότητα για δηµιουργική έκφραση και

συνύπαρξη µε το περιβάλλον. Η µουσική είναι από τις τέχνες που σε

καλούν να βγάλεις τις παρωπίδες και να την αφήσεις να καθοδηγήσει το

µυαλό και την ψυχή σου.

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΙ∆ΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Η ιδιαίτερη σηµασία που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στην άσκηση της

µουσικής είναι αρκετά γνωστή και έχει γίνει αντικείµενο πολλών µελετών

µέχρι σήµερα. Από την εποχή του Πυθαγόρα (6ος π.Χ. αιώνας),η µουσική

ήταν µία από τις τέσσερις ιερές επιστήµες δίπλα στα µαθηµατικά, τη

γεωργία και την αστρονοµία. Σύµφωνα µε την αρχαία ελληνική µυθολογία,

µουσική έπαιζαν ή άκουγαν και οι ολύµπιοι θεοί, οι οποίοι είχαν δώσει

στους ανθρώπους κάποια µουσικά όργανα. Όποια άποψη και να εξετάσει

κανείς, γεγονός είναι ότι η µουσική θεωρείται εκ των ουκ άνευ για τον

άνθρωπο από όλους τους συγγραφείς και φιλοσόφους τους αρχαίας

Ελλάδας. Στο πρόγραµµα των σχολικών τους σπουδών οι γιοί των

Αθηναίων πολιτών έπρεπε υποχρεωτικά να παρακολουθούν µαθήµατα

µουσικής, αφού µαθαίνουν από ένα δάσκαλο να διαβάζουν, να γράφουν

και να µετρούν. Στην Ελλάδα ήταν γνώρισµα κάθε ελεύθερου άντρα το να

έχει πάρει µια καλή µουσική µόρφωση.Από την ηλικία των δώδεκα τα παιδιά

πήγαιναν κάθε µέρα στο σπίτι ενός επαγγελµατία µουσικού, του κιθαριστή,

ο οποίος, αντίθετα από ό, τι θα µπορούσε το όνοµα του να µας κάνει να

σκεφτούµε, δεν τους δίδασκε καθόλου κιθάρα αλλά τη µουσική ή

τουλάχιστον τα στοιχεία της. Ο σκοπός του ήταν να τους µάθει να

2

τραγουδούν απ΄ έξω τις συνθέσεις των αρχαίων ποιητών και να παίζουν

σωστά λύρα ή αυλό.

Πολλά από τα Ελληνικά αγγεία κλασικών εποχών δείχνουν πως οι νεαροί

µαθητές, µε τη λύρα στο χέρι, καταγίνονται στο να µιµούνται το δάσκαλο

τους, καθισµένοι απέναντι του ή στα πλευρά του. Σ΄ αυτά τα µαθήµατα

µουσικής δεν βλέπουµε ποτέ ρόλους πάνω στα γόνατα των µεν ή των δε,

πράγµα που φαίνεται να δείχνει πως η µουσική στηρίζονταν στο αυτί και

στην µνήµη. ∆ίχως άλλο, ο καθηγητής έπαιζε ένα σκοπό, που οι µαθητές

στη συνέχεια προσπαθούσαν να επαναλάβουν.Στην Αθήνα και σε άλλες

πόλης η εκπαίδευση ήταν ευθύνη και φροντίδα των γονέων που κάλυπταν

και τα έξοδα. Εξαίρεση αποτελούσαν τα ορφανά τα οποία οικονοµικά

στήριζε η ίδια η πολιτεία. Ενδεικτικό της σηµασίας που είχε για τους Έλληνες

η µουσική είναι και οι αµοιβές των δασκάλων τους. Η αρχαία ελληνική

εκπαιδευτική µουσική πράξη περιλάµβανε όργανα από τις τρεις κύριες

κατηγορίες, δηλαδή έγχορδα, πνευστά και κρουστά. Τα όργανα µε τη

µεγαλύτερη διάδοση ήταν η λύρα και η «αιωρική» κιθάρα. ∆ιδάσκονταν η

οργανική και η φωνητική µουσική. Στην πρώτη περίπτωση, ο κιθαριστής

κάνει επίδειξη στον µαθητή, ο οποίος µαθαίνει µε τη µίµηση και

αποστήθιση, στη δεύτερη, ο δάσκαλος συνοδεύει τον νεαρό µαθητευόµενο

τραγουδιστή µε τον αυλό ή µε ένα έγχορδο όργανο, όπως η λύρα ή η

βάρβιτος. Ο αυλός που εµφανίζεται στην αττική εκπαίδευση µετά τους

Μηδικούς Πολέµους, δεν θα κερδίσει την ιδιαίτερη συµπάθεια των

Αθηναίων εκπαιδευτών. Αν και η παρουσία του απαιτείται σε διάφορες

περιστάσεις, ιδιαίτερα στο χορό και τη διονυσιακή µουσική του

διθυράµβου, αντιµετωπίζεται µε κάποια εχθρότητα από την αττική παιδεία

3

που αναγνώριζε τον ήχο του έναν οργιαστικό χαρακτήρα που

αναστάτωνε. Η παρουσία του στα χέρια των νέων θα µειωθεί σιγά-σιγά και

θα εξαφανιστεί το δεύτερο µισό του 5ου αιώνα π.Χ., όταν, λόγω αλλαγών

στις προτιµήσεις ως προς τα όργανα, οι «αυλοίται» θα γίνουν περιζήτητοι

στη γειτονική πόλη των Θηβών. Σε αυτό συνέβαλαν αποφασιστικά και οι

θεωρίες του Πλάτωνα αφού τον απέβαλε από την ιδανική πόλη, καθώς και

του Αριστοτέλη, ο οποίος αναφέρει ότι οι Αθηναίοι, γνωρίζοντας καλύτερα

τους τρόπους που οδηγούν στην αρετή, αναγνώρισαν ότι ο αυλός

εξασθενίζει την ψυχή αντί να τη δυναµώνει.Όποιες και να είναι οι επιµέρους

διαφορές η µουσική εκπαίδευση των νέων συνεχίζονταν µε αµείωτο ρυθµό

και ένα από τα κυρίαρχα πολιτιστικά γνωρίσµατα, που χαρακτηρίζει

αποκλειστικά την αρχαιότητα είναι οι µουσική διαγωνισµοί οι οποίοι ήταν

πάνω από όλα θρησκευτικοί και για την ακρίβεια ιεροί. Οι διαγωνισµοί

γίνονταν, για να τιµηθεί ένας θεός µέσα στο ιερό περίβολο του ναού, που

του είχαν αφιερώσει και κάτω από την προεδρία των θρησκευτικών αρχών,

που επαγρυπνούσαν για την καλή διεξαγωγή τους. Στην διάρκεια των

εορτών οργανώνονταν θυσίες και λιτανείες, για να τιµηθεί η θεότητα. Οι

διαγωνισµοί έµπαιναν κάτω από την προστασία του πύθιου Απόλλωνα

στους ∆ελφούς, του Ολύµπιου ∆ία στη Νεµέα και στην Ολυµπία και του

Ποσειδώνα στον Ισθµό. Το ίδιο γίνονταν για όλους τους άλλους

διαγωνισµούς, τοπικούς και περιφερειακούς.Για πολλούς αιώνες, δηλαδή

ανάµεσα στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. και στην αρχή της ελληνιστικής

εποχής, η «περίοδος» των ιερών αγώνων κυλούσε σε διάστηµα τεσσάρων

χρόνων, δηλαδή σε µία «Ολυµπιάδα». Η «περίοδος» είχε µουσικές

δοκιµασίες µόνο σε τρεις από τους τέσσερις διαγωνισµούς της ΄ στην

Ολυµπία δεν υπήρξε ποτέ µουσικός «αγών» µε εξαίρεση τον διαγωνισµό

που διοργάνωσε ο Νέρωνας το 66 µ.Χ.Εκτός από τους τρεις πανελλήνιους

και ιερούς αγώνες υπήρχαν πολλοί τακτικοί µουσικοί διαγωνισµοί, µέσα

στο πλαίσιο πολιτιστικών ή θρησκευτικών εορτών. Στην Αθήνα οι δύο

σπουδαιότεροι, που δηµιουργήθηκαν και οι δύο από τον 6ο αιώνα π.Χ.,

ήταν τα Παναθηναια και τα Μεγάλα ∆ιονύσια.

4

Συνοψίζοντας θα λέγαµε ότι η µουσική έπαιζε σηµαντικό ρόλο σε πολλές,

δηµόσιες και ιδιωτικές, εκδηλώσεις της ζωής της αρχαίας Ελλάδος. Η

µουσική ήταν πανταχού παρούσα, όχι µόνο στον δηµόσιο αλλά και στον

ιδιωτικό βίο των αρχαίων Ελλήνων, στενά συνυφασµένη µε την ανθρώπινη

χαρά και τον πόνο, τις χαρές του γλεντιού και του κρασιού, τις εργασίες

στο σπίτι και στην ύπαιθρο.Στους σηµαντικούς σταθµούς της ζωής, από

την βάφτιση ως το θάνατο, η µουσική δεν απουσίαζε.Η εκµάθηση της

λοιπόν, από τη νεολαία χρειάστηκε να επιβληθεί νωρίς, ως αναγκαία

τεχνική, πέρα από τη θεώρηση της ως κατάλληλου συµπληρώµατος της

µόρφωσης. Η ελληνική µουσική, σε συνδυασµό µε την ποίηση και το χορό,

αποτελεί ουσιαστικό τµήµα της εκπαίδευσης του πολίτη, µε διαφορές

βέβαια, ως προς το βαθµό και την ποιότητα, ανάλογα µε το πολιτικό και το

πολιτιστικό επίπεδο κάθε κέντρου και τις διάφορες ιστορικές περιόδους.

Αποκρυφισµός

Σε αυτό το µέρος της εργασίας θα µιλήσουµε για τον αποκρυφισµό και τα

αποκρυφιστικά µηνύµατα που κρύβονται πίσω από κάποια τραγούδια,

κυρίως σε είδη µουσικής, όπως η ‘rock’, ‘hard rock” και η ‘heavy metal’.

Ο αποκρυφισµός είναι η υποτιθέµενη γνώση θεωριών, πρακτικών και

τελετουργιών που βασίζεται σε, υποτιθέµενο, κόσµο των πνευµάτων και

άγνωστες και υπεραισθητές δυνάµεις. Μέσα σε αυτές τις πρακτικές

συγκαταλέγονται ο Υπνωτισµός, η Μαγγανεία, η Μαγεία και η Αλχηµεία. Ο

όρος αποκρυφισµός για την ακρίβεια σηµαίνει το κρυµµένο, το µυστικό.Ο

αποκρυφισµός θεωρείται καθαρή µυθοπλασία, αν και οι αποκρυφιστές

5

δηλώνουν πως απλά µε τις υποτιθέµενες αρχαίες τους γνώσεις

συµπληρώνουν τα κενά των τωρινών γνώσεων πάνω στις επιστήµες.

Ο αποκρυφισµός, για να φθάσει στη σηµερινή του µορφή, χρειάσθηκε να

περάσουν χιλιετηρίδες. Η θεοσοφία, η µαγεία, η µαντεία, η αστρολογία και

πολλές άλλες παραφυάδες διακηρύττουν επίσηµα ότι απ' αυτές προήλθαν

όλες οι παλαιότερες και νεότερες θρησκείες.

Προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσουµε την έννοια του

αποκρυφισµού διαβάζουµε, «τα απόκρυφα είναι πράγµατα όπως η

αλχηµεία, η µαγεία, η αστρολογία και άλλες «τέχνες» µαντικής, που

χρησιµοποιούν επικλήσεις ή µαγικές φόρµουλες σε µια προσπάθεια να

αποκτήσουν κρυµµένη γνώση ή δύναµη.Ο αποκρυφισµός αναφέρεται

στην πίστη κρυµµένων ή µυστήριων δυνάµεων που µπορούν να ελεγχθούν

από ανθρώπους µε ειδική γνώση αυτών».Ανεξάρτητα του αν πιστεύει

κανείς στις διάφορες άγνωστες δυνάµεις, γεγονός είναι ότι στη µουσική ο

άνθρωπος έβλεπε πάντα από την αρχαιότητα µια θεραπευτική ιδιότητα,

κάτι που προσπαθούσαν οι αρχαίοι Ελληνες και Αιγύπτιοι, αλλά και

σύγχρονοι καλλιτέχνες, κυρίως από τον χώρο του ροκ.

Αρκετοί συνθέτες από τον χώρο της κλασικής µουσικής έχουν ασχοληθεί

µε θέµατα που έχουν ως περιεχόµενο θρησκευτικές πεποιθήσεις,όπως ο

Mozart αναφέρεται στη µασονία στην όπερα ‘’Ο Μαγεµένος Αυλός’’.

Από τους πιο σύγχρονους συνθέτες κλασικής µουσικής ανάλογα έργα

έχουν γράψει οι Stockhausen (Hymnen and Mantra), Penderecki (The

Passion Of St. Luke), Liget (το Lux Eterna), John Cage, µε επιρροές από

θρησκείες της Ανατολής, ενώ από την ινδική µουσική και φιλοσοφία έχουν

αντλήσει ιδέες και οι µινιµαλιστές Terry Riley, Philip Glass και Steve Reich.

Σηµαντικοί δίσκοι που αναφέρεται ότι έχουν σχέση µε τον αποκρυφισµό

είναι το άλµπουµ Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band των Beatles, στο

οποίο το συγκρότηµα χρησιµοποιεί νεο-µυστικιστικούς όρους, µε κάθε

6

τραγούδι να είναι εντελώς διαφορετικό σε σχέση µε τα άλλα και όλα σχεδόν

να έχουν σχέση µε την ψυχεδέλεια.Ο µυστικισµός της Ανατολής είχε

επηρεάσει έντονα τον Jimmy Page, που µετέφερε αυτές τις εµπειρίες του και

σε άλλα τραγούδια των Led Zeppelin, όπως το Kashmir. Αρκετοί µάλιστα

ήταν αυτοί που προσπάθησαν να συνδυάσουν τον θάνατο του John

Bonham µε τη σχέση που είχε τότε ο Jimmy Page µε τον Aleister Crowley,

αλλά η αλήθεια είναι ότι ο αλκοολισµός τού Bonham είχε προδιαγράψει και

το τέλος του.Για τον Crowley ο Ozzy Osbourne έγραψε το Mr. Crowley, ο

David Bowie το Quicksand και οι Iron Maiden το Number Of The Beast .

Καλλιτέχνες που αφοσιώθηκαν για αρκετά χρόνια στον υπερβατικό

διαλογισµό που είχαν καθιερώσει guru της ανατολής, όπως ο Maharishi

Mahesy Yogi, που είχε δηµιουργήσει την αίρεση Hare Krishna, ήταν οι

Beatles, που έγραψαν όλο το Λευκό άλµπουµ τους εκείνη την περίοδο, οι

Doors, µε πρωτοπόρο τον Jim Morrison, οι Beach Boys, µε τον Brian Wilson

να ασχολείται όπως και ο Morrison µε την Ανατολή πριν από τους Beatles,

οι Who, που έγραψαν το Baba Ο' Riley για τον Meher Baba, αρκετά

αργότερα ο Carlos Santana και η Stevie Nicks, ο Todd Rundgreen, ο

Robert Fripp των King Crimson, οι Yes, Peter Gabriel, Brian Eno κ.ά.

Πατέρες του επερχόµενου σατανικού κύµατος καλλιτεχνών ήταν βέβαια οι

Crazy World Of Arthur Brown, µε ανάλογο ύφος να έχουν ονόµατα όπως οι

Cream, Black Sabbath, Atomic Rooster, Kiss, Alice Cooper και οι

πρωτοπόροι στο είδος τους Βρετανοί Black Window.Στην ίδια περίοδο µε

7

τον αποκρυφισµό σχετίστηκε και το Tubelar Bells του Mike Oldfield, λόγω

της χρήσης του στην ταινία Ο εξορκιστής.Οι Rolling Stones για αρκετά

χρόνια είχαν στενή σχέση µε τον σατανισµό και κυκλοφόρησαν τραγούδια

όπως τα Dancing With Mr. D, Sympathy For the Devi

Μουσική παιδεία

Στη σηµερινή εποχή κρίνεται αναγκαίος ο επαναπροσδιορισµός του

ρόλου της µουσικής αγωγής στην εκπαίδευση του λεγόµενου

«δυτικούκόσµου». Τούτο γιατί πρακτικά το εκπαιδευτικό σύστηµα των

περισσότερων χωρών είναι επικεντρωµένο στα «βασικά µαθήµατα», που

είναι τα γλωσσικά µαθήµατα και τα µαθηµατικά, στα οποία δεν ανήκει η

µουσική. Όπως επισηµαίνει χαρακτηριστικά ο Gardner, «στο σχολείο

υπάρχει αισθητή έµφαση σε γλωσσικές κατακτήσεις, ενώ η µουσική

καταλαµβάνει χαµηλή θέση στον πολιτισµό µας κι έτσι ο µουσικός

αναλφαβητισµός είναι αποδεκτός». Κάτι τέτοιο δεν ισχύει σε άλλους

πολιτισµούς, όπως,για παράδειγµα, στη φυλή Anang της Νιγηρίας, όπου

δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκµάθηση της µουσικής. Τα παιδιά αυτής

της φυλής από νεογνά µιας εβδοµάδας εισάγονται από τους γονείς τους

στη µουσική και αργότερα, στα δύοτους έτη, εισέρχονται σε οµάδες όπου

µαθαίνουν βασικές µουσικές δεξιότητες,όπως ικανότητα για τραγούδι και

παίξιµο οργάνων, µε αποτέλεσµα στα πέντετους χρόνια να µπορούν να

τραγουδήσουν εκατοντάδες τραγούδια και να παίξουν διάφορα

όργανα.Αντίθετα, στο δυτικό πολιτισµό, πολλοί είναι εκείνοιπου, αν και

αναγνωρίζουν τη µουσική ως µια µοναδική εµπειρία, αναρωτιούνταιγιατί να

είναι απαραίτητη για την εκπαίδευση όλων των παιδιών.Σχεδόν όλα τα

παιδιά έρχονται σε επαφή καθηµερινά µε τη µουσική σε εξωσχολικές

συνθήκες, για παράδειγµα, ακούγοντας µουσικά CD ή µέσω της τηλε-

όρασης και του κινηµατογράφου. Γιατί, λοιπόν, η µουσική να πρέπει να

συµπε-ριληφθεί δυναµικά στο σχολικό αναλυτικό πρόγραµµα;Τη δεκαετία

του ’80 ο Gardner παρουσίασε τη, γνωστή πλέον, θεωρία της πολλαπλής

νοηµοσύνης, σύµφωνα µε την οποία η ανθρώπινη νοηµοσύνη δεν είναι µία

και ενιαία, αλλά υπάρχουν πολλές διαφορετικές µορφές νοηµοσύνης, αυ-

τόνοµες και το ίδιο σηµαντικές. Ανάµεσα σε αυτές τις µορφές νοηµοσύνης

είναι και η µουσική νοηµοσύνη, η οποία δεν υπολείπεται της γλωσσικής ή

της λογικοµαθηµατικής νοηµοσύνης. Με βάση αυτή τη θεωρία, «το σχολείο

πρέπει να απευθύνεται σε όλους τους τύπους νοηµοσύνης και να µην

8

περιορίζεται στη γλωσσική και στη λογικο-µαθηµατική νοηµοσύνη, όπως

συνήθως πράττει». Αν κάποιος αποδεχτεί την άποψη ότι η µουσική αποτελεί

ένα ολοκληρωµένο συµβολικό σύστηµα, όπως ακριβώς είναι η γλώσσα και

τα µαθηµατικά, τότε αυτοµάτως γεννάται το ερώτηµα ποιο είναι το όφελος

από τη µουσική αγωγή.

Συναισθηµατική ανάπτυξη

Τα παιδιά αντλούν από τη µουσική µια µοναδική ικανοποίηση, ενώ οι

αισθητικές εµπειρίες που αποκτούν εµπλουτίζουν τη συναισθηµατική τους

ζωή έτσι, ώστε να είναι ικανά να αντεπεξέρχονται στις αυξανόµενες

απαιτήσεις µιας υλιστικής κοινωνίας, παραµένοντας ταυτόχρονα

ανθρώπινοι και πολιτισµένοι. Η µουσική είναι µια µορφή µη λεκτικής

επικοινωνίας και έκφρασης, και εποµένως η δύναµή της έγκειται στο

γεγονός ότι βοηθάει να εκφραστούν όσα είναι δύσκολο ή ανέφικτο να

ειπωθούν µε λόγια.

Αισθητική Απόλαυση

Η αισθητική απόλαυση που απορρέει από την αντιληπτική ή παραγωγική

µουσική εµπειρία αποτελεί µια άλλη σηµαντική λειτουργία της µουσικής,

στενά συνδεδεµένη µε τη συναισθηµατική της διάσταση. Όπως

χαρακτηριστικά αναφέρει ο Gardner, άτοµα µε βλάβη ή µε ελλιπείς

συνδέσεις στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται µε την παραγωγή

και κατανόηση των συναισθηµάτων,περιγράφονται ως άτοµα στερηµένα

συναισθηµάτων και συγκινήσεων. Αυτά τα άτοµα σπάνια παρουσιάζουν

έλξη ή ενδιαφέρον προς τη µουσική, διότι αδυνατούν να τη συνδέσουν µε

τη συναισθηµατική της διάσταση.

Νοητική ανάπτυξη

Η κατανόηση, η ακρόαση, η δηµιουργία και η εκτέλεση µουσικής απαιτούν

εφαρµογή σύνθετων πνευµατικών λειτουργιών. Η µουσική γλώσσα είναι µια

9

συµβολική οδός επικοινωνίας η αποκωδικοποίηση της οποίας ασκεί τις

γνωστικές λειτουργίες του παιδιού. Επιπλέον, εφόσον ο ανθρώπινος

εγκέφαλος αναζητεί διαρκώς µοτίβα, οργάνωση σε δοµές και λογική, η

µουσική παρέχει ένα µοναδικό τρόπο οργάνωσης ήχων, σκέψεων,

συναισθηµάτων και εµπειριών.Η µουσική συµβάλλει στην πνευµατική

ανάπτυξη του παιδιού και µπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσµατα στη

µάθηση και τη σχολική επιτυχία.

Ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων

Πολλές µελέτες έχουν δείξει τα πλεονεκτήµατα χρησιµοποίησης της

µουσικής στην εκµάθηση της γλώσσας, τόσο της µητρικής όσο και µιας

δεύτερης. Οι ανέφεραν βελτίωση στην αναγνωστική ικανότητα παιδιών του

δηµοτικού που συµµετείχαν στη µέθοδο Κοντάλυ µια Πειραµατική έρευνα σε

παιδιά 8-11 ετών που παρουσίαζαν αναγνωστικά προβλήµατα έδειξε ότι οι

αναγνωστικές ικανότητες των παιδιών που δέχτηκαν µουσική εκπαίδευση

ήταν σηµαντικά βελτιωµένες σε σχέση µε τις ικανότητες παιδιών χωρίς

ανάλογη εκπαίδευση. Σε πιο πρόσφατη έρευνα οι Ho, Cheung και Chan

συµπέραναν ότι µαθητές µε µουσική εκπαίδευση είχαν σηµαντικά καλύτερη

µνήµη ρηµάτων από παιδιά χωρίς µουσική εκπαίδευση. Συγκεκριµένα, από

90 αγόρια 6 έως 15 ετών, τα µισά έλαβαν µουσική εκπαίδευση ως µέλη της

σχολι κής ορχήστρας και επιπλέον µαθήµατα εκτέλεσης κλασικής µουσικής

µε δυτικά µουσικά όργανα για χρονικό διάστηµα από 1 έως 5 έτη. Η οµάδα

αυτή µπορούσε να αποµνηµονεύει καλύτερα λίστες µε ρήµατα από ό,τι η

οµάδα ελέγχου, αποτελούµενη από τα άλλα µισά παιδιά, που δεν είχε

ανάλογη µουσική εκπαίδευση. Επιπλέον, όσο πιο µακρόχρονη ήταν η

εκπαίδευση, τόσο ισχυρότερη ήταν η µνήµη.

Σωµατική ανάπτυξη

Σε συνδυασµό µε την κίνηση, η µουσική ως δραστηριότητα µπορεί να

συµβάλει στη σωµατική ανάπτυξη, καθώς προσφέρει εξαιρετικούς τρόπους

στα παιδιά να ανταποκριθούν στους ήχους µε όλο τους το σώµα. Αυτό

µπορεί να συµβεί µε τη µουσικοκινητική αγωγή, µε το παίξιµο οργάνων και

µε το τραγούδι. Παρέχει ευκαιρίες για ανάπτυξη του ελέγχου των µυών του

σώµατος και εξαιτίας των ευεργετικών αποτελεσµάτων της χρησιµοποιείται

στην εκπαίδευση σωµατικά ανάπηρων παιδιών ή παιδιών µε αναπηρίες

στις αισθήσεις τους.

Προσωπική ταυτότητα

10

Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η µουσική, ως ένα είδος

ενδοσκόπησης, µπορεί να αποτελέσει οδηγό για τον εσωτερικό κόσµο και

τον ψυχισµό του ανθρώπου. Άλλωστε, δεν είναι λίγοι αυτοί που αποκτούν

την προσωπκή τους ταυτότητα µέσα από την ενασχόληση µε µουσικές

δραστηριότητες και εµπειρίες.

Κοινωνική ανάπτυξη

Η µουσική είναι µία από τις τέχνες που µπορεί να διαδραµατίσει σηµαντικό

ρόλο στη διαδικασία κοινωνικοποίησης των παιδιών. Σε µια συγκριτική

έρευνα διαπιστώθηκε ότι παιδιά που συµµετείχαν συστηµατικά σε µουσικές

δραστηριότητες υπερείχαν έναντι παιδιών που δεν είχαν µουσικές εµπειρίες

στην προσπάθειά τους να ξεκινήσουν κοινωνικές αλληλεπιδράσεις µε άλλα

άτοµα, ενώ ταυτόχρονα επιδείκνυαν πολύ συχνότερα θετικές

συναισθηµατικές αντιδράσεις. Επιπλέον,υπάρχουν πειραµατικές ενδείξεις ότι

η συµµετοχή σε µουσικές δραστηριότητες ενισχύει κοινωνικές δεξιότητες

όπως η διαχείριση του θυµού και η µείωση αντικοινωνικών συµπεριφορών.

Τα αποτελέσµατα αυτά σταδιακά αυξάνονται µε το χρόνο και παραµένουν.

Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και µελέτες που επιση- µαίνουν ότι η

µουσική µπορεί να επηρεάσει θετικά τη διάθεση του ατόµου να προ σφέρει

κοινωνική βοήθεια στους γύρω του.

Επαφή µε την πολιτιστική κληρονοµιά

Η µουσική είναι αναπόσπαστο µέρος του ανθρώπινου πολιτισµού και

συµβάλλει στη συνέχεια και τη σταθερότητά του, καθώς είναι κοµµάτι της

συλλογικής ταυτότητας των µελών του και εγγράφεται από γενιά σε γενιά

στην ιστορία του και στις µνήµες του. Ταυτόχρονα, αποτελεί συνεκτική

δύναµη µεταξύ των µελών µιας οµάδας µε κοινή εθνική, θρησκευτική,

πολιτισµική ή ιδεολογική ταυτότητα, διότι επικυρώνει τους κοινωνικούς και

11

θρησκευτικούς θεσµούς που επενδύει.Από την άλλη µεριά, είναι ένα µέσο

επαφής, ώσµωσης, επικοινωνίας και ανταλλαγής µεταξύ διαφορετικών

πολιτισµών, θρησκειών και εθνών.

Η µουσική αγωγή στο ελληνικό Σχολείο

Φαίνεται, λοιπόν, πως η µουσική αγωγή δεν αµφισβητείται πλέον ως ένα

γνωστικό αντικείµενο άξιο συµπερίληψης στα σχολικά αναλυτικά

προγράµµατα. Στην Ελλάδα η θέση της µουσικής αγωγής τώρα είναι

σαφώς πολύ καλύτερη από ό,τι είκοσι ή τριάντα χρόνια πριν. Ιδιαίτερα τα

τελευταία χρόνια, µε τηνεφαρµογή του νέου ∆ιαθεµατικού Ενιαίου Πλαισίου

Προγράµµατος Σπουδών(∆ΕΠΠΣ), δίνεται µια µεγάλη ευκαιρία για την

αναβάθµιση της µουσικής αγωγής στο Σχολείο. Τι συµβαίνει, όµως, στην

πραγµατικότητα; Είναι η µουσική αγωγή συνδεδεµένη µε την καθηµερινή

σχολική ζωή; Κατά πόσο υλοποιούνται οι στόχοι των αναλυτικών

προγραµµάτων; Πριν εξεταστεί, λοιπόν, ο ρόλος της µουσικής αγωγής

στην πράξη, είναι χρήσιµο να γίνει αναφορά στα νέα αναλυτικά

προγράµµατα και κυρίως στους σκοπούς και τους στόχους που

προσδοκάται να επιτευχθούν µέσω αυτών.Με αφετηρία την ελληνική

πραγµατικότητα και τη διεθνή συγκυρία, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

υιοθέτησε, τη διαθεµατική προσέγγιση στην υποχρεωτική εκπαίδευση µε το

∆ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράµµατος Σπουδών και τα Αναλυτικά

Προγράµµατα Σπουδών τα οποία δηµοσιεύτηκαν στην αρχή ως

υπουργικές αποφάσεις Μέσα στο παραπάνω πλαίσιο, το οποίο µπορεί να

χαρακτηριστεί ως το βασικό των σκοπών της ελληνικής εκπαίδευσης,

αναπτύχθηκε και το ∆ΕΠΠΣ και το ΑΠΣ του µαθήµατος της Μουσικής.

Λόγοι για τους οποίους πρέπει να διδάσκεται η µουσική στα

παιδιά σε ποσοστά %

12

• 70% Προκαλεί έκφραση συναισθηµάτων και δηµιουργική

ευχαρίστηση

• 67% Επιφέρει κινητική και ρυθµική ανάπτυξη

• 46% Αναπτύσσει την αισθητική αντίληψη

• 31% ∆ιδάσκει φωνητικές και γλωσσικές ικανότητες

• 26% Προωθεί την πολιτιστική κληρονοµιά

• 25% Προωθεί τη νοητική ανάπτυξη και την αφηρηµένη σκέψη

• 20% ∆ιδάσκει κοινωνικές δεξιότητες

• 11% Βοηθάει στην αυτοεκτίµηση

• 7% Προσφέρει ανακούφιση από την ένταση

• 6% ∆ηµιουργεί µουσικούς

Μουσική στην εφηβεία

Είναι φανερό ότι στις µέρες µας η µουσική αποτελεί ένα σηµαντικό κοµµάτι

της ζωής των εφήβων. Έξω από την απαιτητική καθηµερινότητα και

ρουτίνα που ζει ο κάθε έφηβος, χρειάζεται και κάποιες στιγµές χαλάρωσης.

Η µουσική είναι το πιο ενδιαφέρον µέσο που χρησιµοποιούν οι

περισσότεροι έφηβοι για να ξεφύγουν από τις κουραστικές απαιτήσεις του

σχολείου, των γονιών κ.τ.λ. Όµως η µουσική είναι και ένα µέσο έκφρασης

για τον κάθε άνθρωπο αλλά κυρίως για τους εφήβους που περνούν την

φάση της εφηβείας και µέσω την µουσικής εκφράζουν τα συναισθήµατα

τους, τους φόβους τους, τις επιθυµίες τους, τον πόνο τους, την λύπη τους,

τα όνειρά τους.

Στο συγκεκριµένο µέρος της εργασίας µας θα παρουσιάσουµε στοιχεία

σχετικά µε τις µουσικές προτιµήσεις των εφήβων.Η εξής έρευνα στηρίχτηκε

σε ερωτηµατολόγιο που µοιράστηκαν σε µαθητές 15 µε 17 ετών και ο

σκοπός της είναι να δούµε αν η µουσική που ακούνε οι έφηβοι σε αυτήν

την ηλικία εκφράζει τα συναισθήµατα τους και αποτελεί ένδειξη της

ψυχολογίας τους.Συνεπώς µπορεί να µας βοηθήσει να κατανοήσουµε τις

ανησυχίες και τις σκέψεις του.Επιπρόσθετα µπορούµε να κατανοήσουµε

13

πόσο δυνατός είναι αυτός ο δεσµός µε τη µουσική µέσα από τις ώρες που

αφιερώνουν στο άκουσµα της.Ας µην παραλείψουµε πως µέσω αυτής της

έρευνας περιµένουµε να δούµε ποια είδη µουσικής είναι περισσότερο

αρεστά στους νέους,αν ακολουθούν τις τάσεις των συνοµηλίκων τους και

αν ασχολούνται µε κάποιο µουσικό όργανο.Παραθέτουµε

,λοιπόν,ενδεικτικά τα αποτελέσµατα της

έρευνας:

14

15

16

17

18

Το κεντρικό πόρισµα,λοιπόν,που αναδύεται από την διεξοδική µελέτη όλων των παραπάνω,συµπυκνώνεται στη διαπίστωση πως η µουσική είναι «η γλώσσα που δε γνωρίζει σύνορα» και που «ενώνει τους ανθρώπους». Η µουσική είναι ο θεµέλιος λίθος κάθε πολιτισµού και το µέσο που γεφυρώνει ανθρώπους µε διαφορετικά ήθη και έθιµα. Είναι ακριβώς η τέχνη και τακτικά η µουσική που αποδείξανε πως ξέρουν να σταµατούν το µονότονο κυνηγητό της ζωής για να µας οδηγήσουν σε ενδιαφέροντα που βρίσκονται έξω από τη σφαίρα της καθηµερινότητας. Οι σκέψεις τα αισθήµατα που κλείνουν µέσα τους οι συνθέσεις των µεγάλων µουσουργών µπορούν να µας αποσπάσουν από την αποµόνωση του προσωπικού µας κόσµου, µπορούν να διακόψουν την κούραση µας και την αποξένωσή µας από τον παλµό της ζωήςΗ µουσική µας µιλάει και η γλώσσα της είναι πάρα πολύ πλούσια. Είναι ο πιο λεπτός, ο πιο σοφός, ο πιο ευαίσθητος δωρητής. Μας δυναµώνει µας διδάσκει µας πλουτίζει και δεν διαλέγει. Είναι πρόθυµη για όλους, ανοίγει την αγκαλιά της σε όλους όσους θέλουν να της ανοίξουν της καρδιά τους.Από την µελέτη των διαφόρων λογοτεχνικών, φιλολογικών και εικαστικών πηγών, αντλήσαµε χρήσιµα συµπεράσµατα για τον ρόλο και τη σηµασία της µουσικής και στην Αρχαία Ελλάδα ακοµα. Η χρήση της ήταν πολυδιάστατη και είχε άµεση σχέση µε την ποίηση και το χορό Η µουσική συνδέθηκε στενά µε την θρησκεία, καθότι οι απαρχές της ανάγονται στον ρυθµό και τη µελωδία µε τραγούδι και κίνηση από τις θρησκευτικές τελετές. ∆υστυχώς όµως η µουσικη απειλειται από το φαινοµενο του αποκρυφισµου.Πιο συγκεκριµενα τα παραθρησκευτικά κινήµατα, για να επιτύχουν τη διείσδυσή τους στον καλλιτεχνικό καί πολιτιστικό χώρο, υπόσχονται ταχεία άνοδο καί εξέλιξη στους αποδέκτες των µηνυµάτων τους. Αντίθετα, απειλούν όσους δεν υποτάσσονται στα κελεύσµατά τους καί εκείνους πού προσπαθούν να φέρουν στο φώς της δηµοσιότητας, όσα υποκρύπτονται καί συµβαίνουν στο χώρο των αποκρυφιστικών οργανώσεων.

19

Βιβλιογραφία

• http://el.wikipedia.org/wiki

• http://www.xgrt.gr

• http://www.grammo.gr/Anthrwpos_Mousiki.htm

• http://forum.vergis.org

• http://el.wikipedia.org/wiki

20

Οι οµάδες που εργάστηκαν για το συγκεκριµένο θέµα είναι:

Η Μουσική Στην Αρχαία Ελλάδα

Βαλιώτη ∆έσποινα

Κωνσταντίνα Ανδρώνη

Πολυξένη Κοτύλη

Βαγγέλης Σπύρου

Μουσική Παιδεία Σήµερα

Ευαγγελία Καραµπάλιου

Σταυρούλα Χριστοδούλου

Σταυρούλα Χαιδαλή

Αθηνά Κοντελίδου

Μουσική και Αποκρυφισµός

Σουλτάνα Ζαρκαδή

Ιωάννα Φαρµακιώτη

Ευτυχία Αρσένη

Βάσω Καραγκούνη

Η Μουσική Στην Εφηβεία

Βιβή Κοτζιακοσίδου

Άννα-Μαρία Νίκου

Φανή Μπατζογίαννη

Ευαγγελία Τραϊανού

21

Υπεύθυνη Καθηγήτρια:

Βασιλική Αρσένη

Σχολικό Έτος:2012-2013