mongoilan eduction

2 ЕБ-ын 12 жилийн сургуулийн шилжилтийн 7-р ангийн сургалтын хөтөлбөрийн зөвлөмж

ОРШИЛ

Мэдээллийн технологи гэж юу вэ?

Мэдээлэл харилцааны боловсрол гэж юу вэ?

Агуулгын тогтолцоог сонгосон үндэслэл

Хөтөлбөрт орсон түлхүүр үгс

Сурах-сургах агуулгын зарчим

Сурах-сургах үе шатууд

АГУУЛГА БА АРГА ЗҮЙ

Агуулгын интеграци, диференцийн цэцгэн загвар

Агуулгын задаргааны зэрэглэлийн кодын тайлбар

Агуулгын задаргааны зэрэглэл

ҮНЭЛГЭЭ

Хичээлийн үлгэрчилсэн даалгавар

ТУРШИЛТ СУРГАЛТЫН ҮНЭЛГЭЭ

ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН

Зөвлөмжид ашигласан тэмдэглэгээ:

Онолын үндэслэл

Хөтөлбөрөөс үз

Тайлбар

Жишээ


ОРШИЛ

Ерөнхий боловсролын 12 жилийн сургуулийн Мэдээлэл зүйн* хичээлийн

сургалтын хөтөлбөрийг Үндэсний сургалтын хөтөлбөрийн бүтэцчилсэн хүрээний

загварт тулгуурлан боловсруулсан юм. Уг сургалтын хөтөлбөрийг Мэдээлэл зүйн

хичээлийн сургалтыг зохион байгуулж байгаа багш нар, арга зүйчид, судалгаа

шинжилгээний ажилтнууд болон сургалтанд хамрагдах сурагчид, эцэг эхчүүдэд

зориулан гаргасан.

Энэхүү сургалтын хөтөлбөр 2009-2010 оны хичээлийн жилээс шилжилтийн 7-р

ангийн сургалтын хөтөлбөр нэрээр хэрэгжиж эхэлнэ. 2009-2010 оны хичээлийн жилд

БСШУЯ-ны сайдын 2007 оны 11-р сарын 22-ны өдрийн 434-р тушаалын 1-р

хавсралтаар баталсан сургалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн графикийн дагуу 6-р

ангийг алгасч байгаатай холбоотойгоор 11 жилийн сургуулийн 6-р анги, 12 жилийн

сургуулийн 7-р ангийн сургалтын хөтөлбөрийн агуулгад түшиглэж уг хөтөлбөрийг

боловсруулсан.

Сургалтын хөтөлбөрийн үзэл баримтлал, хөтөлбөрийг боловсруулсан арга зүйг

ойлгомжтой байх үүднээс зарим шаардлагатай нэр томъѐо, түлхүүр үгс, тайлбаруудыг

орууллаа.

Мэдээллийн технологи, Мэдээлэл харилцааны технологи гэдэг нэр томъѐог тухайн ажиллаж байгаа салбар, аль өнцгөөс авч үзэж байгаа байр сууринаас хамааран маш олон янзаар тодорхойлсон байдаг. Дээрх нэр томъѐоны тодорхойлолтуудыг судалгааны ажлын тайландаа түшиглэн шинжлэх ухааны үг хэллэгээр биш ЕБ-ын түвшинд тохируулан энгийн ойлгомжтой байдлаар тодорхойлохыг зорилоо. Олон улсын нэр хүндтэй байгууллагын албан ѐсны тодорхойлолтыг хөтөлбөрт үгчилэн орчуулж хэрэглэхийг хичээсэнгүй. Эдгээр нэр томъѐоны талаар харьцуулсан судалгаа дүгнэлт судалгааны ажлын тайланд дэлгэрэнгүй байгаа.

Мэдээллийн технологи (МТ) гэж юу вэ? (Information Technology)

ENCARTA Word English Dictionary-д Мэдээллийн технологи (Information technology)-ийг “Тоон ба бусад хэлбэрèéí мэдээллийг боловсруулахын тулд àøèãëàäàã компьютерийн, электроникийн, харилцаа холбооны технологиудын хэрэглээ” гэж тодорхойлсон. Энгийнээр дараах байдлаар хэлж болно:

Мэдээллийн бүтээгдэхүүн1 үүсгэж байгаа мэдээллийн процесс, хэрэгсэл ба арга

замуудыг мэдээллийн технологи гэнэ.

1 Мэдээллийн бүтээгдэхүүн гэж юу вэ?

Энгийнээр хэлбэл, хэвлэмэл, аудио, эсвэл видео зэрэг ямар нэг хэлбэрээр тэмдэглэгдсэн, нэгээс нөгөөд дамжуулж болдог мэдээллийн хэсгийг мэдээллийн бүтээгдэхүүн гэж ойлгоно. Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг мэдээллийн бүтээгдэхүүнүүд:

Хэвлэмэл ном ба электрон ном

Товхимол ба тусгай тайлан

Гарын авлага ба дадлага ажлын дэвтэр

Aудио хуурцаг, CD, сүлжээнээс татаж болдог аудио файл

Видео бичлэг бүхий хальс ба DVD

Теле семинар

Захиалгад суурилсан вэб сайтууд


Мэдээллийн харилцааны технологи гэж юу вэ (МХТ-ICT)? Мэдээллийн технологийг харилцаа холбооны технологитой хослуулан

хэрэглэхийг мэдээлэл харилцааны технологи гэж хэлдэг. Мэдээллийн харилцааны технологид компьютер, зөөврийн компьютер, дижитал камер, видео камер, дижитал микроскоп, сканнер, гар утас, электрон тоглоом, дижитал аудио төхөөрөмжүүд, GPRS, электрон самбар, Интернэт болон хэрэглээний ба үйлдлийн системийн програм хангамжууд багтана.

Мэдээлэл харилцааны боловсрол (МХБ) гэж юу вэ? (literacy with ICT)

Мэдээлэл харилцааны боловсрол гэдэг бол мэдээллийн тухай, харилцааны

тухай шүүмжлэлт ба бүтээлч сэтгэлгээг хөгжүүлэхийн тулд хариуцлагатай бөгөөд ѐс

зүйтэйгээр Мэдээлэл харилцааны технологи (МХТ)-г сонгон хэрэглэхийг хэлнэ.

Мэдээлэл харилцааны боловсролд Мэдээллийн технологийн үндэс (IT literacy) багтана.

Зураг 1: Мэдээлэл харилцааны боловсрол (Literacy with ICT)

/Зураг 1/-д Мэдээллийн технологийн үндэс (ө.х МХТ-ийн чадваруудаа харуулах) ба

Мэдээлэл харилцааны боловсрол (сургалтын хөтөлбөрийн дагуу мэдээллийн

талаар, харилцааны талаар шүүмжлэлт ба бүтээлч сэтгэхүйг хөгжүүлэхдээ

хариуцлагатай, ёс зүйтэйгээр мэдээллийн технологийг сонгон хэрэглэх)-ын

хоорондын холбоог үзүүлэв. Мэдээллийн технологийн үндэс бол МХБ-ын чухал

бүрэлдэхүүн хэсэг, дангаараа байх нь хангалтгүй.

Хөтөлбөрт орсон түлхүүр үгс

Мэдээлэл, Мэдээллийн технологийн үндэс (IT literacy), Мэдээлэл харилцааны

технологи (ICT), хүлээгдэж буй үр дүн, сургалтын хөтөлбөр, шилжилтийн хөтөлбөр,

рубрик, шалгах хуудас, сурах-сургах агуулга, хэрэгцээ, агуулгын тогтолцоо, тогтвортой

хөгжлийн боловсрол, хүний эрхийн боловсрол, жэндерийн боловсрол, үе шат

Агуулгын тогтолцоог сонгосон үндэслэл

Одоо ЕБС–д зааж байгаа Мэдээлэл зүйн хичээлийн агуулга нь Мэдээлэл зүйн

шинжлэх ухааны судлагдахуунд тулгуурласан. Мэдээлэл зүй нь мэдээлэл үүсгэдэг,

боловсруулдаг, хадгалдаг, дамжуулдаг байгалийн болоод зохиомол системийн бүтэц,

төлвийг судалдаг. Мөн

Мэдээллийн системийн танин мэдэхүй, нийгэм, хууль зүйн, эдийн засгийн үр

дагавар

Бидний танин мэдэхүйн боломжийг нэмэгдүүлдэг зохиомол мэдээллийн

системийг ашиглахад шаардагдах технологиудыг судлах ба боловсруулах

ШҮҮМЖЛЭЛТ БА

БҮТЭЭЛЧ

СЭТГЭЛГЭЭ


Шинжлэх ухаан, инженерийн ухаан, урлаг, хүмүүнлэгийн салбар, боловсрол,

бизнес дэх хамгийн сүүлийн үеийн мэдээллийн системийн хэрэглээ ба

хөгжүүлэлт зэрэг нь мэдээлэл зүйн судлагдахуун болдог.

Иймээс ЕБС-ийн Мэдээлэл зүйн хичээлийн судлагдахуун нь онолыг түлхүү судалдаг

бөгөөд орчин үеийн Компьютерийн ухааны нээлт, ололт амжилтыг хүний өдөр тутмын

хэрэглээнд оруулахад бага анхаардаг. Энэ нь олон нийтэд тохирсон, практик амьдралд

ойр тэдний хүссэн боловсролыг өгч чадахгүй байна.

Сурагч бүр Компьютерийн ухааны мэргэжилтэн болохгүй, харин сурагч бүр

ирээдүйд Мэдээллийн технологийн боловсролтой иргэн болох хэрэгтэй.

Орчин үеийн мэдээллийн нийгэмд нэн түрүүнд хүүхдийн логик сэтгэлгээг

хөгжүүлэх, задлан шинжлэх, нэгтгэх, шүүмжлэлт сэтгэлгээ, бүтээлч сэтгэлгээ, шийдвэр

гаргах, асуудал шийдэх чадварыг хөгжүүлэх шаардлага бий болж байна. Ийм

сургалтын технологи нь нийтлэг, хүртээмжтэй байх ѐстой. Мэдээлэл харилцааны

боловсрол (МХБ) нь суралцагчдын цаашид сурах ба насан туршдаа суралцах,

ирээдүйд сайн ажилтан болох, мэдлэгт тэмүүлсэн, эргэцүүлэн боддог, харилцааны

соѐлтой болоход тусална.

МХТ нь нийгмийн амьдралд хамгийн өргөн хэрэглэгдэж байна. Бодит амьдралыг

загварчлах үйл ажиллагаа, төсөл, шийдвэрлэх асуудал зэрэг нь хамгийн үр ашигтай

сургалтанд ашиглах бэлэн нөөцүүд юм.

МХТ бол хүмүүс хоорондоо

харилцах, шийдвэр гаргах, асуудал

шийдэх шинэ арга ухаан, өөрөөр хэлбэл

дараах үйл ажиллагаанд зориулагдсан

процесс, хэрэгсэл ба арга замууд:

мэдээлэл цуглуулах ба таних

мэдээлэл ангилах ба зохион

байгуулах

мэдээллийг нэгтгэн дүгнэх

мэдээллийг задлан шинжлэх ба үнэлэн цэгнэх

эргэцүүлэн бодох ба урьдчилан таамаглах.

боловсруулсан мэдээлэлд үндэслэн асуудал шийдэх, шийдвэр гаргах

Иймд шилжилтийн 7-р ангийн сургалтын хөтөлбөрт МХТ-ийн боловсролыг олгох

чигийг баримталлаа.

. Ямар агуулгаар энэ боловсролыг олгох вэ гэдэг нь чухал асуудал юм. 2002 онд

ЮНЕСКО-гоос тунхаглан гаргасан “Дунд боловсролын сургалтын хөтөлбөр ба багш

боловсролын хөтөлбөр” зөвлөмжид санал болгосон МХТ-ийн сургалтын хөтөлбөрийн

агуулгын бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд үндэслэж, 12 жилийн сургалтын хөтөлбөрийн агуулгыг

дараах бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд хуваасан билээ.

А1-МХТ-ийн үндсэн ойлголтууд

А2-Компьютер ашиглах ба файлтай ажиллах

А3-Текстэн мэдээлэл боловсруулах

А4-Хүснэгтэн мэдээлэлтэй ажиллах

А5-Зураг боловсруулалт

А6-Үзүүлэн бэлтгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн мэдээлэл боловсруулах

А7-Өгөгдлийн сантай ажиллах

А8-Вэб хуудас, интернет ашиглах

Технологи бол тодорхой зүйлийг хийж гүйцэтгэх арга

ухаан, хүний үйл ажиллагааг өөрчилдөг процесс,

хэрэгсэл ба арга зам юм.

Технологи нь:

ихэвчлэн нийлмэл байдаг;

aмьдрал, ажил хөдөлмөрт нөлөө үзүүлдэг;

ямар процесс, ямар хэрэгсэл, ямар аргыг хэдийд

хэрэглэхийг тодорхойлдог;

асуудал шийдэх, шийдвэр гаргах, судалгаа хийхэд

хэрэглэгддэг.


Мөн МХТ-ийн хөгжлийн хандлагын дагуу дуун ба хөдөлгөөнт дүрсэн мэдээлэл

боловсруулах, өгөгдлийн сантай ажиллах, Интернэт буюу онлайн сүлжээ ашиглах,

шинэ дэвшилтэт мэдээлэл харилцааны технологиуд болон ирээдүйн хандлагыг түлхүү

оруулсан.

Шилжилтийн 7-р ангийн хөтөлбөрийн агуулгад дээрх бүрэлдэхүүн хэсгээс Мэдээлэл

зүйн суурь боловсролын стандарттай уядуулан А1, А2, А3, А5, А6, А8-ыг судлахаар

сонгон орууллаа.

Мэдээлэл зүйн стандартад агуулгыг 5 айд хувааж анги бүрт эдгээр ай бүрийг зааж

байгаа билээ. Агуулгын тогтолцоог айд хуваах нь зохисгүй байна.

МХТ-ийн хөгжлийг дагаад Мэдээлэл зүйн хичээлийн агуулга байнга шинэчлэгдэж

байх шаардлагатай. Одоо мөрдөж байгаа стандартын агуулга нь тухайн үеийн

Мэдээлэл зүйн шинжлэх ухааны судлагдахуунд тулгуурлаж агуулгаа сонгосон байдаг.

Харин МХТ хүмүүсийн өдөр тутмын хэрэглээ болсон өнөө үед хэрэглээнд тулгуурлаж

агуулгыг бүрдүүлэх шаардлага тулгарах боллоо. 12 жилийн сургалтын хөтөлбөртэй

дүйцүүлэх үүднээс шилжилтийн 7-р ангийн хөтөлбөрийн агуулгыг сонгохдоо айн

хуваалтаас татгалзаж, алгассан ангийн агуулгыг багцлан оруулав. Шилжилтийн 7-р

ангийн агуулгыг дээрх байдлаар бүрдүүлж шинэчилсэнээр цогц чадамжууд, хүлээгдэж

буй үр дүнгүүд нь шинэ агуулгын дагуу өөрчлөгдсөн.

Сурах-сургах агуулгын зарчим

Мэдээлэл олж аваад, ямар нэг технологи ашиглаж боловсруулаад л зогсох нь

өнөөгийн мэдээллийн эрин үед тийм ч хангалттай биш болжээ. Боловсруулалт хийгээд

буй болгосон мэдээллийн бүтээгдэхүүн ямар болсон бэ, түүнийг цаашид яаж

сайжруулах вэ, яаж түүнийг хэрэглэх вэ гэх зэргээр асуудал шийдэх, шийдвэр гаргах

чадвартай болгохыг чухалчилсан юм. Энэ зорилгоор сурах-сургах агуулгыг харилцан

уялдаатай гурван чиглэлээр авч үзлээ:

Үндсэн үйлдлүүд, мэдлэг ба ойлголтууд

Бүтээх үйл ажиллагаа

Харилцах, бүтээлч ба шүүмжлэлт сэтгэлгээ хөгжүүлэх, шийдвэр гаргах, асуудал

шийдвэрлэх

Эдгээр чадваруудыг хөгжүүлэхэд багшид туслах зорилгоор хэрэгцээнд тулгуурлах

(Inquiry based learning) арга зүйг зөвлөж байна .

Хэрэгцээнд тулгуурласан сургалт нь эмх журамтай ба системтэй байдлаар

үзэгдлийг судалдаг шинжлэх ухааны арга дээр суурилдаг. Мэдээллийн утга санаа,

түүний холбоо хамаарлыг нээн илрүүлж дүгнэлт хийх буюу шинэ мэдлэгээ хэрэглэх

боломжийг сурагчдад өгдөг мэдээлэл боловсруулах загвар юм. Ихэнх тохиолдолд,

багш нар хичээлээ хөнгөвчлөхийн тулд сурагчдын өмнөөс “хэрэгцээг нь зааж” өгдөг.

Сургалт бол хамтын үйл ажиллагаа учраас сурагчдыг хүсэл сонирхол, хэрэгцээг

харгалзан үзэх хэрэгтэй. Хэрэгцээнд тулгуурласан сургалт шүүмжлэлт сэтгэлгээ,

бүтээлч сэтгэлгээ, асуудал шийдвэрлэлтийг хөгжүүлдэг сайн талтай.

Хэрэгцээ

Мэдээлэл харилцааны боловсролын ерөнхий болон тусгай зорилгод нийцүүлэн хувь

хүн болон нийгмийн хэрэгцээг хангах үүднээс суралцагчдад өмнөх мэдлэгээ хэрэглэн

шинэ мэдлэг бүтээх хэрэгцээ үүсгэх, сурагчдын эзэмшсэн хур мэдлэг чадварт

нийцүүлэн сургалтыг төлөвлөхийг хэлнэ.


Дадлагатай

болж

мэргэшинэ.

МХТ-ийн

хэрэгслүүдийг

А

B

C

D

Танин мэднэ

Суралцана

Хэзээ, яаж

хэрэглэхийг

ойлгоно

МХТ-ийн


ашиглахад

Тодорхой зорилгод

хүрэхийн тулд МХТ-

ийн хэрэгслүүдийг

ашиглахдаа

МХТ-ийн


ашиглахдаа

Хэрэгцээнд тулгуурласан сургалт (Inquiry based learning)

“Inquiry” гэдгийг “үнэнийг, мэдээллийг, буюу мэдлэгийг хайх эсвэл ---асуулт

тавих замаар мэдээлэл хайх” гэж тодорхойлно. (Inquiry-хэрэгцээ, эрэл хайгуул хийх.)

Хүмүүс төрснөөсөө эхлээд насан эцэслэх хүртлээ хэрэгцээнд тулгуурласан үйл

ажиллагааг гүйцэтгэдэг. Бага насны хүүхэд хэрэгцээ үүсгэж түүндээ хариулах замаар

үгийн утгыг олж мэддэг. Төрснөөс эхлээд, хүүхдүүд ойр тойрондоо байгаа хүмүүсийн

дүр төрхийг ажиглаж мэддэг, биет юмсыг барьж мэдэрдэг, тэднийгээ амандаа хийнэ,

тэгээд дуу авиа гаргана. Энэхүү хэрэгцээнд тулгуурлах үйл явц тэдний харах, сонсох,

хүрэх, амтлах, үнэртэх мэдрэхүйн эрхтэнүүдээр дамжуулж мэдээлэл ба өгөгдөл

цуглуулах байдлаар эхэлдэг. /Зураг 2/

Хэрэгцээнд тулгуурласан сургалтын заах арга зүй

Зураг 2. Хэрэгцээнд тулгуурласан сургалтын бүдүүвч

Сурах-сургах үе шатууд

Сургах ба суралцах үйл явц нь харилцан холбоо уялдаатай, нэгийг нь

нөгөөгөөс салгаж болохгүй, бие даасан хамгийн дээд оюуны үйл ажиллагаа юм.

Судалгаанаас үзэхэд дэлхийн олон оронд МХТ-г ашиглаж багш сурагчид амжилтад

хүрэхэд сургах ба сурах үйл явц нь дараах дөрвөн нийтлэг үе шатыг дамжиж байна.

/Зураг 3/

Энэ дөрвөн үе шат нь:

МХТ-ийн хэрэгслүүдийг танин мэдэх;

МХТ-ийн хэрэгслүүдийг хэрхэн

ашиглахад суралцах;

Тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд МХТ-

ийн хэрэгслүүдийг хэзээ, хэрхэн

ашиглахыг ойлгох;

МХТ-ийн хэрэгслүүдийг ашиглахад

дадлагажих;

Зураг 3. Сурах, сургах үе шатуудын загвар

Юу судлан шинжлэх ѐстойгоо тодорхойлж асуултаа буюу таамаглалаа томъѐолох

Оновчтой эх үүсвэрээс тухайн сэдвийн талаар аль болох их мэдээлэл цуглуулах

Олсон мэдээллээ нягтлан шалгаж тайлбарлах буюу тодорхой болгох

Анализдаа тулгуурлаж анх тавигдсан асуудалд холбоотой шийдлүүд хийх

Асуудлаа тодорхойлох

Өгөгдөл цуглуулах

Анализ хийх

Дүгнэлт хийх


АГУУЛГА БА АРГА ЗҮЙ

Шилжилтийн 7-р ангийн агуулгыг заахдаа хөтөлбөрт бичигдсэн цагийн дугаарын

дагуу эхнээс нь дэс дараалан заах шаардлагагүйг багш та бүхэн онцгойлон

анхаараарай. Дээрх байдлаар сурагчдад хүргэхгүйн тулд судлах агуулгыг нэгэн цогц

бүхэл байдлаар харж, авч үзсэн юм. Ингэж цогц болгохдоо энэ ангид үзэх агуулга,

мэдээллийн төрөл, мэдээллийг боловсруулах арга, ямар мэдээллийн технологийг

судлах зэргийг үндэс болгож агуулгыг “цэцгэн” загвараар илэрхийллээ. /Зураг 4/

Агуулгын интеграци, дифференциацийн цэцгэн загвар

Цэцгэн загвар нь цэцгийн гол (цөм ойлголт) ба дэлбээнүүдээс тогтоно. Судлах

агуулгаас хамаарч зураг, текст, вэб, үзүүлэн гэсэн 4 дэлбээтэй. Ингээд цэцгэн загварыг

дэлгэрүүлэн тайлбарлая. Дэлбээ нь

интеграцичилсан агуулга юм. Цэцгэн

загварын дэлбээ бүрт байгаа тойргууд

нь зурагт үзүүлснээр /Зураг 4/

агуулгын задаргааны залгамж холбоо

бүхий үе шатуудад /Хүснэгт 2/

харгалзана. Цэцгийн голд байгаа нэг

төвт хоѐр тойрог нь 1-р үе шат, дэлбээ

бүрийн гол талаасаа эхний тойрог нь

2-р үе шат гэх мэтээр харгалзана.

Зураг 4.Цэцгэн загвар

Харин дэлбээнүүдийн хамгийн гадна талын тойрог нь дэлбээний нэр юм. Цэцгийн гол

буюу цөм ойлголтуудыг эхэлж заасны дараа аль нэг дэлбээн дэх агуулгыг заах нь

зохистой. Заахдаа аль ч дэлбээнээс эхлэн заах боломжтой. Зургийг дотоод ба гадаад

талын ямар хэсгээс харснаас агуулгын интеграци ба диференцийн аль аль нь харагдах

болно. Дэлбээ бүрт A1-5-7 код байгаа нь энэ кодоор илэрхийлэгдсэн мэдлэг, чадвар,

ойлголтуудыг эзэмшүүлэхэд дэлбээ бүр оролцоно гэсэн санаатай. Энэ бол манай

хөтөлбөрийн агуулгын интеграцичилал юм.

Одоо мөрдөж байгаа Мэдээлэл зүйн стандартын “мэдээлэл”, “загвар”, “компьютер”,

“мэдээллийн технологи” айн цогц чадамжууд болон мэдлэг чадварууд нь тодорхой

хэмжээгээр А1, А2 бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд орсон. Иймд эдгээр айг тусгайлан заахын

оронд дөрвөн бүрэлдэхүүн (А3, А5, А6, А8-дөрвөн дэлбээ) хэсэгт үндсэн ойлголтуудыг

хамтатган заах нь зүйтэй. Эдгээр бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь хоорондоо харилцан уялдаа

холбоотойг зургаас харж болно. Шилжилтийн 7-р ангийн сургалтын хөтөлбөрийн

хүлээгдэж байгаа ерөнхий үр дүн гэдэг бол энэ “цэцэг”-ийг суралцагчид цогц байдлаар

“ургуулсан” байх юм.

Зураг 4. Цэцгэн загвар

1-р үе ш ат

2-р үе ш ат

3-р үе ш ат

4-р үе ш ат

Дэлбээний нэр


Хүснэгт 1.

Шилжилтийн 7 дугаар ангийн сургалтын хөтөлбөрт агуулгыг хүснэгтээр

харуулсан байгаа. Энд сонгосон агуулгын хувьд заах цагийг баримжаалан дугаарлаж

35 цагт багтаасан. /Хүснэгт 1./ Хүснэгт дэх агуулгын сэдвийг хялбарчилж ойлгомжтой

болгох үүднээс кодчиллыг ашигласан болно.

Тухайлбал, А1-2-2а (Програм хангамжийн ангилал, үүрэг зориулалт, ач холбогдол)

гэдэг нь

• А1-бүрэлдэхүүн хэсэг,

• 2-бүлэг сэдэв,

• 2-дидактик нэгж(цаг)- ийн дугаар,

• а-дэд сэдэв гэдгийг зааж байгаа юм.

Агуулгын залгамж холбоог гаргахдаа дээр дурсан МХТ-г ашиглаж сургах ба

сурах үе шатад /зураг 3/ үндэслэн, өөрсдийн хийсэн цэцгэн загварчлалд /зураг 4/ дүн

шинжилгээ хийж, сурагчдын эзэмших мэдлэгээр дидактик нэгжид тодорхой зэрэглэл

тогтоон ангилж, заах дарааллын үе шатыг тогтоолоо. /Хүснэгт 2./ Нэг үе шат дотор

дидактик нэгжийн хувьд ямар ч дараалалтай байж болно. Харин үе шатуудын зэрэглэл

нь эрэмбээрээ байх нь зүйтэй.

Агуулгын задаргааны зэрэглэлийн кодын тайлбар

1-р үе шат (Үндсэн үйлдэл, мэдлэг ойлголт, МХТ-ийн хэрэгслүүдийг танин мэдэх )

А1-1-1а Компьютерийн иж бүрдэл, техник хангамж ба програм хангамжийн үндэс

А1-1-1б Оролт, гаралтын төхөөрөмжүүд

А1-3-3а МХТ, технологийн дэвшил

А1-3-3б Хүний үйл ажиллагаа, нийгмийн харилцаа, техникт компьютерийн гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдол

А1-6-9а Ажлын байрны зохион байгуулалт

Дидактик

нэгж буюу

Цагийн

дугаар


А1-6-9б Гэрэлтэлтийг тохируулах болон ширээ ба суудал, компьютерыг зөв байрлуулах эрүүл ахуйн нөхцөл

А1-6-9в Компьютерт нэвтрэх хэрэглэгчийн нэр (ID) ба нууц үг

А2-1-10а Үйлдлийн систем, Үйлдлийн системийн орчны стандарт програмууд, тэдгээрийн үүрэг зориулалт

А2-1-10б Цонхны бүтэц, зохион байгуулалт, үүрэг зориулалт, Програмын түгээмэл хэрэглэгддэг цэс, команд, хэрэглүүрүүдийг ашиглах;

А2-2-11а Файл ба хавтас, Файл ба хавтасны зохион байгуулалт

А2-2-11б Үйлдлийн систем хэрхэн дискийн төхөөрөмжийн нэр, хавтас, файлуудыг шаталсан бүтцээр зохион байгуулдаг тухай. Файл, түүний параметрүүд

А2-2-12а Файл ба хавтас дээр хийх үйлдлүүд

А2-2-12б Хавтасны нэр, дискний нэр бүхий цонхыг нээх, хавтаснуудыг нээж харах. Дискэн дээрх файл, хавтаснуудаар аялах

2-р үе шат (МХТ-ийн хэрэгслүүдийг ашиглахад суралцах)

А1-2-2а Програм хангамжийн ангилал, үүрэг зориулалт, ач холбогдол

А1-2-2б Програмыг ажиллуулах, түгээмэл хэрэглэгддэг команд, хэрэглүүрүүдийг ашиглах, програмын үндсэн цонхтой ажиллах

А1-4-4а Энгийн технологи ба материаллаг үйлдвэрлэлийн технологи, тэдгээрийн ялгаа

А1-4-4б Мэдээллийн төрлөөс хамаарч боловсруулах технологийг сонгох

А1-5-5 Орчны стандарт програмтай ажиллах: тооцоо хийх, гарын дадлага хийх болон бусад хялбар програм

А1-5-6 Тоглоомын програмуудтай ажиллах

А1-5-7 Бичвэрийг хурууны зөв байрлалаар компьютерт оруулах

А1-5-8 Гарын горимыг сольж, кирилл ба латин үсгээр бичих

А2-2-13а Файлтай ажиллах, хайлт. Хавтас зохион байгуулах

А2-2-13б Файл, хавтаснуудыг тухайн орчинд нь хайх хэрэгсэл ашиглан хайх

А2-2-13в Хавтас, дэд хавтаснууд үүсгэх, зөөх, хуулах. Хавтас, файлд оновчтэй зөв нэр өгөх

А2-3-а Програмыг нээх ба хаах заавар (Run program, Exit, Quit, Close program)

А2-3-б CCP(Copy Cut Paste) заавар

А2-3-в Мэдээллийг файл үүсгэн хадгалах заавар(Save, Save As ...)

А2-3-г Хуудас оруулах заавар (Insert page)

А2-3-д DnD Заавар (Drug & Drop)

А3-1-14а Мэдээлэлтэй ажиллах болон боловсруулах технологиудыг тоочих, ангилах. Хэрэгцээндээ тохируулан мэдээлэл боловсруулах технологийг сонгох


А3-1-14б Баримт түүний загвар төрлүүдийг мэдэх. Текст боловсруулах програмд үндсэн сонголт/тохируулгуудыг хийх. Баримт боловсруулах соѐл эзэмших

А3-2-15а Бэлэн загвар ашиглан шинэ баримт үүсгэх. Нээлттэй баримтуудын хооронд шилжих

А3-3-16а Текст оруулахад бэлтгэх. Харах горимуудын хооронд шилжих.

Хуудасны тохиргоо хийх

А3-3-16б Текст оруулах, сонгох, засвар хийх

А5-1-21а Зурагтай ажилладаг програмыг дуудаж нэг буюу хэд хэдэн зургийн файлыг нээх. Зургийн шинэ хуудас нээх

А5-1-21б Зургийн файл үүсгэхэд зориулсан параметрүүдийг зааж өгөх

А5-2-24а Томсгох багасгах хэрэгсэл ашиглах. Зургийн дэвсгэрийн өнгө, зурах өнгийг сонгох

А5-2-24б Торын шинжүүдийг зааж өгөх

А5-2-25а Зураг сонгох, Зургийг бүхэлд нь сонгох

А5-2-25б Зургийн нэг хэсгийг сонгох. Зургийн хэмжээг пикселиэр буюу хэмжих нэгжээр нь өөрчлөх

А6-1-28а Хэрэгцээ шаардлагадаа нийцүүлэн мэдээлэл боловсруулах технологийг сонгож үзүүлэнтэй ажиллах

А6-1-28б Үзүүлэнг хөгжүүлэх ба харуулах

А8-1-32а Интернэт, World Wide Web, Вэб сайт

А8-1-32б ISP, URL, гипер холбоос(hyperlink)-ийн талаар ойлголт

А8-1-33а Вэб хуудас бүтээх, түүний дизайн ба зохион байгуулалт

А8-1-33б Вэб браузер. Хайлтын систем

3-р үе шат (Тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд МХТ-ийн хэрэгслүүдийг хэзээ, хэрхэн ашиглахыг ойлгох)

А6-2-29а Бичвэр боловсруулах (үзүүлэнгийн)

А6-2-29б Хэлбэржүүлэх (үзүүлэнгийн)

А6-3-31а Слайдуудын хооронд шилжих эффектүүд, слайдыг харуулах хөдөлгөөний эффектүүд

А6-3-31б Слайдуудыг харуулах хэлбэрүүдийг сонгох

А8-2-34а Хүмүүс хоорондын уламжлалт харилцаа ба онлайн харилцааны тухай ойлголт

А8-2-34б И-мэйл, түүний гол хэрэглээ. И-мэйл хаягийн бүтэц зохион байгуулалт

А3-2-15а Бэлэн загвар ашиглан шинэ баримт үүсгэх. Нээлттэй баримтуудын хооронд шилжих

А3-3-16в Хэлбэржүүлэх(текст)

А3-4-17а Гипер холбоосыг ашиглах , параграф(текст мэдээлэл)


А3-4-17б Параграфыг хэлбэржүүлэх

А3-4-18а Параграфын дээр, доор зай авах. Параграф дотор зай хэрэглэх

А3-4-18б Тэмдэгтээр жагсаах , тоон дугаарлалт нэмэх, устгах. Параграфад гадуур хүрээ ба сүүдэр/дэвсгэрийн өнгө нэмэх

А5-1-22а Зургийн объект үүсгэх, засварлах

А5-2-26а Сонгох хэрэгслүүд

А5-2-26б Зургийг эргүүлэх, толин ойлт хийх, зураг дотроос сонголт хийх

А5-2-26в Зургийг хувилах, Зураг зөөх, Зургийг тасалж авах

А5-2-27а Будах хэрэгслүүд

А5-2-27б Соруулын тусламжтай шаардлагатай өнгөний утгыг ялгаж авах

А5-2-27в Будах хэрэгслийн өнгө, хэлбэр, хэмжээг сонгох

А5-2-27г Баллуур хэрэгслийн хэлбэр, хэмжээг сонгох

4-р үе шат (МХТ-ийн хэрэгслүүдийг ашиглахад дадлагажих)

А2-3-е Хэвлэх заавар (Print...)

А6-2-30а График объект нэмж оруулах, түүнтэй ажиллах

А6-2-30б Слайданд зураг, дүрс оруулах, График обьектуудыг сонгох, График

обьектуудыг эргүүлэх, сунгах, агшаах

А6-3-31в Үзүүлэнг хянаж, нийтэд хүргэх

А8-3-35а И-мэйлийг нээх, хаах. Шинэ И-мэйл үүсгэх. И-мэйл илгээх

А8-3-35б И-мэйл хүлээн авах

А3-5-19а Баримт доторх өгөгдсөн байрлалд объект оруулах ,Объект сонгох, байршуулах, бүлэглэх, задлах

А3-5-19б Баримт дотор, нээлттэй баримтуудын хооронд объектыг хуулах, зөөх.

Объектын хэмжээг дахин өөрчлөх, объектыг арилгах

А3-6-20а Тохируулга (Текст баримтыг хэвлэх параметрийг заах)

А3-6-20б Хянаад хэвлэх(Текст баримтыг хэвлэхийн өмнө харах)

А5-1-22б Дэлгэцийг бүтнээр, идэвхтэй цонхыг хуулбарлаж авахдаа Print screen-ийн боломжийг ашиглах. Хуулж авсан зургаа дискэн дээр хадгалах

А5-1-23а Вэб хуудас, зургийн сангаас авсан зургаа хадгалах. Зургийг дискэн дээр шинэ нэрээр ба өөр форматаар хадгалах

А5-1-23б Зургийн програмаас гарахгүйгээр нэг буюу хэд хэдэн зургийн файлыг хаах

А5-3-а Зурган мэдээлэл хэвлэх

А5-3-б Програмын онцлогийг харгалзан хэвлэх технологийг ашиглах (зургийн програм)

А2-3-е Хэвлэх заавар (Компьютерээс хэвлэх ерөнхий заавар Print...)


Агуулгын задаргааны зэрэглэл Доорхи граф дахь загвар холбоос нь бидний санал болгож буй зөвхөн нэг арга зүй юм. Харин багш энэ жишгээр өөрсдийн арга зүйд нийцүүлэн өөрсдөө граф хийж болно.

Хүснэгт 2. Агуулгын задаргааны зэрэглэл

Нэгжийн дотор дидактик нэгжийн хувьд ямар ч дараалалтай байж болно.

Жишээлбэл, Шилжилтийн 7 дугаар ангийн хөтөлбөрийн агуулгын “Цэцгэн загвар”-ын


“А5-зураг боловсруулалт” дэлбээнээс эхлэн заахад агуулгын А1, А2 бүрэлдэхүүн

хэсгүүдийг хэрхэн оруулж болохыг үзүүлэе. Хүснэгтийн нэг нүдэнд хоѐр дидактик нэгж

бичсэн нь хамтатган заах боломжтой гэсэн утгыг илэрхийлнэ. Агуулгын бүрэлдэхүүн

хэсгийн кодын тайлалыг хөтөлбөрөөс, үе шатыг зөвлөмжөөс харна уу. Багш нар

агуулгын дидактик нэгжүүдийг нэгтгэн эсвэл задалж цагийн хуваарилалтыг заах

аргадаа нийцүүлэн өөрийн хөтөлбөрийг боловсруулж болно. Энэ бол боломжит нэг

хувилбар.

I улирал II улирал

№ Код Үе шат № Код Үе шат

1 А1-3-3 1 1 А5-1-23б 4

2 А1-1-1 1 2 А2-2-12 1

3 А1-4-4 / А1-5-5/ 2 3 А2-2-13 2

4 А1-2-2 2 4 А5-2-24 2

5 А5-1-21 / А2-2-11/ 2-1 5 А5-2-25 / А2-3 / 2-2

6 А1-6-9 1 6 А5-2-26 3

7 А1-5-5 / А5-1-24/ 2-3 7 А5-2-27 / А5-3 / 3-4

8 А1-5-6 2 8 А5-1-22 / А5-1-23А/ 3-4

9 А2-1-10 / А5-1-23/ 1-2 9 А1-5-7 2

10 А2-2-11 / А5-1-21/ 1-2

III улирал IV улирал

№ Код Үе шат № Код Үе шат

1 А1-5-8 2 1 А6-1-28 2

2 А3-1-14 2 2 А6-2-29 3

3 А3-2-15 2 3 А6-2-30 3

4 А3-3-16 2 4 А6-3-31 3

5 А3-4-17 3 5 А8-1-32 2

6 А3-4-18 3 6 А8-1-33 2

7 А3-5-19 4 7 А8-2-34 3

8 А3-6 4 8 А8-1-35 4


Шилжилтийн 7 дугаар ангид заах нийт агуулгад шинжилгээ хийж, сэдэв бүрээр байж

болох онол ба дадлагын хичээлийн хэлбэрийг тооцож үзлээ.

Академик ба прагматик түвшний харьцааг агуулгын бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрээр

нарийвчлан харуулбал:

Онол Дадлага Онол ба дадлага

Нийт үзэх сэдэв

А1 8 5 2 15

А2 5 12 2 15

А3 1 13 2 15

А5 - 15 4 19

А6 - 4 5 9

А8 4 3 1 8

Нийт тоо 13 52 16 81

Эзлэх хувь 16% 64% 20% 100%

Хүснэгт 3. Академик ба прагматик түвшний харьцаа

Эндээс үзвэл, судлах агуулгын прагматик түвшин нь илүү байна.

ҮНЭЛГЭЭ

Сургах ба сурах үйл ажиллагааны хамгийн чухал хэсгүүд бол суралцагчийн

хүрсэн түвшин, ахицыг шалгах завсрын буюу явцын үнэлгээ, эцсийн үнэлгээ,

суралцагчтай эргэн холбогдох хэсэг юм. Хөтөлбөрт энэ талаар дэлгэрэнгүй оруулсан.

Хүлээгдэж байгаа үр дүн

Зураг 5.

Сургалтын хөтөлбөрт сурагчдын эзэмших цогц чадамж буюу хүлээгдэж буй үр

дүнг мэдлэг, чадвар, хэрэглээ гурваар /Зураг 5./ тодорхойлж F-мэдлэгт 16, P-

чадварт 8, C-хэрэглээнд 16 нарийвчилсан үр дүн байгаа. Эдгээрийг дугаарлан

кодлосон. Жишээ нь, агуулгын бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрээр сурагчдын эзэмших

чадварыг F3, P8, С16 чадвар гэх мэтээр хялбарчилан тэмдэглэж болно. Эдгээр

кодыг багш үнэлгээ хийхдээ ашиглана. Хүлээгдэж буй үр дүнг агуулгын

тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрээр нарийвчлан ангилбал:

Мэдлэг

F

Чадвар

P

Хэрэглээ

C


Хүснэгт 4. Агуулгын тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг бүрийн нарийвчилсан үр дүнгийн код

Агуулгын бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрээр хүлээгдэж байгаа үр дүн хэрхэн

биелснийг илрүүлэх шалгуур даалгаврын загварыг үлгэрчилсэн байдлаар энэхүү

зөвлөмжийн үнэлгээ хэсэгт боловсруулав.

Сургалтын хөтөлбөрт А6-Үзүүлэн бэлтгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн мэдээлэл

боловсруулах хэсгээр үнэлгээний жишиг даалгавар орсон тул зөвлөмжид А3, А5, А8

бүрэлдэхүүн хэсгүүдээр бэлтгэсэн жишиг даалгаврыг орууллаа.

Багш сургалтын хэрэглэгдэхүүн, материалуудыг бэлтгэхдээ үндэсний дэвшилтэт

өв уламжлал, ѐс суртахууны хэм хэмжээ, эх оронч үзэл, хүмүүжлийг төлөвшүүлэхэд

анхаарч, тогтвортой хөгжлийн боловсрол, жэндерийн тэгш байдлыг харгалзан

боловсруулах нь зүйтэй. Мэдээлэл зүйн хичээлийн нэг онцлог нь сурагчид бусад

хичээлийн даалгавар болон бие даах ажлуудыг гүйцэтгэхдээ МХТ-ийг чөлөөтэй

ашиглаж чадаж байвал энэ хичээлийн гол үр дүн юм. Иймд мэдээлэл зүйн хичээлийн

даалгаврыг бусад хичээлийн багш нартай хамтарч төсөлт хичээлийн хэлбэрээр зохион

байгуулах нь сургалтыг үр дүнтэй болгоно. Жишээ болгож сургалтын хөтөлбөрт “Нэг

мянган долларын зарцуулалт”, “Монголын орны дархан цаазтай ан амьтан” сэдвээр

жишиг даалгавар оруулсан.

Нарийвчилсан үр дүн

Агуулгын тогцолцооны бүрэлдэхүүн

Мэдлэг Чадвар Хэрэглээ

F-Үндсэн үйлдлүүд, мэдлэг ба ойлголтууд

Р- Бүтээх үйл ажиллагаа

С- Харилцаа, бүтээлч ба шүүмжлэлт сэтгэлгээ, шийдвэр гаргах, асуудал шийдвэрлэх

А1-МХТ-ийн үндсэн ойлголтууд

1, 2, 3, 4, 5, 8, 9, 10, 13

А2-Компьютер ашиглах ба файлтай ажиллах

3, 4, 5, 6, 7, 11, 12, 13, 15

8, 13, 15

А3-Текстэн мэдээлэл боловсруулах

3, 5, 6, 7, 11,12, 14 1, 2, 3, 4, 7 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15

А5-Зураг боловсруулалт 3, 5, 6, 7, 11, 12 2, 3, 4, 6 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 16

А6-Үзүүлэн бэлтгэх ба дуун, хөдөлгөөнт дүрсэн мэдээлэл боловсруулах

3, 5, 7, 11, 12, 14 1, 2, 3, 4, 5 1, 2 , 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 16

А8-Вэб хуудас, интернэт ашиглах

3, 5, 7, 11, 12,14, 16

1, 2, 3, 4, 7, 8 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15


СЭДЭВ: БИЧВЭРИЙГ ХЭЛБЭРЖҮҮЛЭХ

ЖИШИГ ДААЛГАВАР:

Өгөгдсөн текст файлыг нээж, дараах даалгаврыг

гүйцэтгэнэ. Үүнд:

• Гарчгийг хуудасны голд зэрэгцүүлнэ.

• Шрифтийн хэлбэрийг өөрчилж сонгоно.

• Шрифтийн хэмжээг гарчиг 14 pt, бичвэр 12 pt

байхаар сонгоно.

• Догол мөрийг Tab товчлуурын тусламжтай

гаргана.

• Бичвэрийг баганад хуваана.

• Догол мөрөнд толгой үсэг оруулна.

• Бичвэрийн зарим мөрийг онцгойлон

дугаарлана.

• Бичвэрийг зүүн ба баруун талаас нь

зэрэгцүүлнэ.

• Бичвэрийн мөр хоорондын зайг 1.5 lines

байхаар тааруулна.

Урьдчилсан нөхцөл:

Текст боловсруулах програмыг ажиллуулж, бэлэн

загвар ашиглан текст файл үүсгэх, хадгалах,

харуулах, нэмэлт өөрчлөлт оруулах, текстэд засвар

хийх зэрэг мэдлэг, чадварыг сурагчид эзэмшсэн

байна.

Суралцагч бүр юу хийсэн байх вэ?

Дээрх даалгаврыг зааврын дагуу гүйцэтгэн, файлыг

хадгалж, хэвлэхэд бэлэн болгосон байна.

Тухайн сэдвийн хүлээгдэж буй үр дүн

F5 Мэдээлэл боловсруулахад хэрэглэдэг

технологиудын ажиллах дараалал, үйл

ажиллагаанд нь тохируулж гүйцэтгэгчийн зааврыг

боловсруулах ойлголттой болсон.

C1 Хэрэгцээндээ зориулж ажиллахад хялбар оновчтой

байх технологийг сонгож мэдээлэл боловсруулдаг

C2 Хадгалсан мэдээллээ зөв олж авдаг, хэрэгцээ

шаардлагадаа тохируулан ашигладаг

C4 Тодорхой сэдвийн дагуу тохирсон технологи

ашиглан олж авсан мэдээллийг чанараар нь ялгаж,

хэрэгцээ шаардлагадаа тохируулан сонгож

ашигладаг

C5 Тохирсон технологиуд ашиглах замаар тодорхой

сэдвээр мэдээллийн боловсруулалтын чанарт

шүүмжлэлтэй ханддаг

C7 Санаа бодлоо асуудал болгон томъѐолж, электрон

байдлаар боловсруулж эмхэлдэг, мэдээлэл зохион

байгуулдаг, тухайн сэдвийг хайхдаа тохирох

хайлтын механизмыг сонгодог

Сурагчдад багш яаж туслах вэ?

• Суралцагч даалгавар файлыг хайж олж авах

электрон эх үүсвэрийг зааж єгнє.

• Текстэн мэдээлэл боловсруулах програмын

тохируулгыг хянаж єгнє.

• Зарим сурагчдад эцсийн бүтээгдэхїїний нэг

загварыг цаасан дээр хэвлэсэн байдлаар харуулна.

• Даалгаврын урьдчилсан нөхцөлд заасан зүйлсийг

сануулах

• Уг даалгаврыг гүйцэтгэхэд шаардлагатай бичвэр

хэлбэржүүлэх үндсэн командуудыг сануулах

• Дөхүүлэх асуулт тавих

Хэрэглэгдэхүүн ба хэрэгсэл

• Электрон эх үүсвэр: хатуу диск, компакт диск,

flash, вэб хуудас, сурах бичиг

• Багшийн бэлтгэсэн даалгавар файл

• Компьютер

• Хэвлэгч

• LCD проектор

Арга зүй:

• Сурагчдад даалгавар болгон өгөх файлыг хэлбэржүүлээгүй задгай хэлбэртэй, дээрх даалгавар хэсэгт өгсөн ажилбарууд гүйцэтгэх боломжтой байхаар бэлтгэсэн байна. • Текстийн хэмжээ А4 хэмжээний нэг хуудсанд багтахаар байна. • Эцсийн бүтээгдэхүүний нэг загварыг сурагчдад хэвлэж харуулж болно. • Багш текстэн мэдээлэл боловсруулах програм дээр бичвэрийн хэлбэр (шрифтийн төрөл, хэмжээ, хэлбэр), бичвэр зэрэгцүүлэх, бичвэрийг баганад хуваах, толгой үсэг хэрэглэх, мөр дугаарлах зэргийг ямар командуудаар хэрхэн гүйцэтгэхийг тайлбарлаж өгсөн байна.

Үнэлгээ тооцох заавар:

1. Шалгах хуудсыг “Чадна”, “Чадахгүй”

тэмдэглэгээ сонгосон тоог процентоор тооцон

үнэлнэ.

2. Рубрикийг тооцохдоо үнэлгээний

шалгууруудад 1-3 оноо өгнө.

ҮЛГЭРЧИЛСЭН ЖИШЭЭ

МЭДЭЭЛЭЛ ЗҮЙ, 7-Р АНГИ


Үнэлгээний шалгуурууд:

Сурагчийг үнэлэх даалгавар

Сурагч ___________________________________

Бичвэр хэлбэржүүлэлтийн үр дүнг тооцох рубрик

Түвшин

Шалгуур

Сайн

Хангалттай

Хязгаарлагдмал

Электрон эх

үүсвэрээс файл

хайж олох шалгуур

Боломжит бүх хайлтын

хэрэгсэл ашиглаж

файлаа олж авсан

Зөвхөн нэг хайлтын

хэрэгсэл ашиглан

файлаа олж авсан

Хайлтын хэрэгсэл

ашиглахгүйгээр файлаа

олж авсан эсвэл файлаа

олж чадаагүй

Бичвэрийг баганад

хуваах аргуудыг

ашигласан байдал

Хэд хэдэн аргаар янз бүрийн зохиомж бүхий баганууд зохион байгуулсан

Зөвхөн хоѐр баганад

ердийн байдлаар

хуваасан

Бичвэрийг баганад

хувааж чадаагүй

Догол мөрөнд том

үсэг оруулсан

байдал

Догол мөрөнд боломжийн

зохиомжоор том үсэг

оруулсан

Зөвхөн нэг хэрэглүүр

ашиглан догол мөрөнд

том үсэг оруулсан

Зөв нэг мөрийн том үсэг

оруулсан эсвэл том үсэг

оруулж чадаагүй

Бичвэрийн мөрийн

дугаарлалт хийсэн

байдал

Янз бүрийн бүрийн

хэлбэрээр мөрийг

онцгойлон тэмдэглэж

оновчтой дугаарласан

Зөвхөн нэг хэлбэр

ашиглан мөр

дугаарласан

Зөвхөн тоогоор

дугаарласан эсвэл

дугаарлах хэрэгсэл

ашиглахгүй дугаарласан

Бичвэрт

зэрэгцүүлэлт

хийсэн байдал

өгөгдсөн даалгавар

файлын бүх хэсэгт

оновчтой зэрэгцүүлэлт

хийсэн

өгөгдсөн даалгавар

файлын зарим хэсэгт

зэрэгцүүлэлт хийсэн

Зөвхөн зүүн эсвэл баруун

талаас зэрэгцүүлэлт

хийсэн

Бичвэрийн хэлбэр

сонгосон байдал

Бичвэрийн хэлбэрийн бүх

төрлийг оновчтой сонгон

ашигласан

Бичвэрийн хэлбэрийн 2

буюу түүнээс дээш

төрлийг сонгосон

Бичвэрийн зөвхөн нэг

хэлбэрийг сонгосон

Сурагчийн тэмдэглэгээ Сурагчийн чадамж

Чадна Чадахгүй

Хайх хэрэгсэл ашиглан даалгавар файл хайж олох

Даалгавар файлыг нээх

Текстэн мэдээлэл боловсруулах програм дээр текст засварлах, зөөх, хуулах

Бичвэрийг хуудсанд байрлуулах : голлуулах, зүүн ба баруун талд байрлуулах

Фонтын хэмжээ, хэлбэрийг өөрчлөх

Tab товчлуур ашиглан догол мөр гаргах

Бичвэрийг баганад хуваах аргуудыг мэдэх

Drop Cap команд ямар үүрэгтэйг мэдэх

Бичвэрийн мөр хоорондын зайг тааруулах командуудыг мэдэх

Бичвэрийн мөрийг онцгойлон дугаарлах хэлбэрүүдийг мэдэх

Бичвэрийг зэрэгцүүлэх командууд болон хэрэглүүрийг мэдэх


СЭДЭВ: А5 - ЗУРАГ БОЛОВСРУУЛАЛТ


Зургийн програм ашиглан зурган хүүхэлдэйн кино

бүтээнэ.


Мэдээллийн / зурган / шинж чанар, загварын төрлүүд,

дүрслэх хэлбэрүүдийг мэддэг, Зургаар хүүхэлдэйн кино

хийх аргачлалын дагуу загвар хийж чаддаг. Сонгосон

сэдвээр зурган киноны загварыг цаасан дээр гаргасан

байна.

Сурагч бүр юу хийсэн байх вэ?

Зургийн програм ашиглан загвараа зурж, бүх

файлыг нэг хавтасанд хадгалсан байна.

Бэлтгэсэн зургуудаа бусдад үзүүлэхэд бэлтгэн

сэдэв, хэн, хэзээ хийснийг тодорхой тусгана.

Зурган киногоо бусдад үзүүлж, тайлбарлана.


F11 Мэдээллийн шинж чанаруудыг мэдсэнээр

түүнийг хэрэгцээ шаардлагадаа тохируулан

сонгох

F12 Мэдээллийг дүрслэх үндсэн хэлбэрүүдийг

мэдэж, текст, зураг ашиглан илүү ойлгомжтой

болгож байгаа нь мэдээллийг загварчилж

байгаа болохыг ойлгоно

P2 Мэдээллийг компьютерээр загварчлахын давуу

ба дутагдалтай талыг мэдсэнээр объектын

загварыг үг ба дүрсээр илэрхийлж, дүрслэн

харуулдаг

P3 Утга агуулга бүхий мэдээллийн бүтээгдэхүүн

хийхийн тулд текст ба зургуудыг хослуулан

хэрэглэдэг

P6 Зургийн програм, зурагтай ажиллах үндсэн

үйлдлүүд, тохиргоо хийх, сонгох хэрэгслүүд ба

будах хэрэгслүүдийг ашиглах, зурган

мэдээллийг хэвлэх, зураг боловсруулдаг

програмыг ашиглах чадвартай байх



C5 Тохирсон технологиуд ашиглах замаар

тодорхой сэдвээр мэдээллийн боловсруулалтын

чанарт шүүмжлэлтэй ханддаг

C6 Хэрэгцээндээ тохируулж ямар нэг төлөвлөгөө

зохиож түүнийгээ даган мөрдөх, шаардлагатай

үед уг төлөвлөгөөнд засвар хийдэг, төлөвлөгөө

зохиохдоо хугацааны хуваарилалтыг тооцдог,

ашигладаг

C10 Тодорхой сэдвийн хүрээнд асуудлаа ялган

тогтоодог, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг

тодорхой болгодог

Үнэлгээ тооцох заавар

4 оноо. Загварыг бүтээлчээр сэтгэн бүрэн гүйцэд

агуулгатай зурган кино болгон зургийн програмыг

сайн ашигласан.

3 оноо. Загварыг бүрэн гүйцэд зурж кино болгон

зургийн програмыг сайн ашигласан.

2 оноо. Загварыг дутуу зурсан ба зургийн програм

сайн ашигласан.

1 оноо. Зурган кино нь ойлгомжгүй, програмыг сайн

ашиглаагүй


• Сурагчийн бэлтгэсэн киноны загвар

• Компьютер / Зохих програмтай /, проектор, дэлгэц

• Багшийн бэлтгэсэн үзүүлэн / хэвлэмэл, электрон

болон мультмедиа, комикс ном г.м /

Сурагчдад багш яаж туслах вэ?

• Багш сурагчдын нас, сэтгэхүйн онцлогт тохирсон

програм сонгож өгөх

• Зургийн програмын тохиргоог хянаж байх

• Сурагчдад програм ашиглахад туслалцаа үзүүлнэ.

• Дадлага хичээлийн явцад бие даан ажиллах болон

чөлөөтэй сэтгэх нөхцлийг бүрдүүлнэ.

• Зурган кино – бүтээлийг бусдад үзүүлэх бэлтгэлийг

хэрхэн хийх зөвлөгөө өгнө




Арга зүй:

Энэхүү жишиг даалгаврыг бүтээлч даалгаврын

түвшинд өгөх учир зургийн програмыг ашиглан түгээмэл

хэрэглэгддэг технологиуд болон програмын үндсэн

үйлдлүүдийг хэрэглэх мэдлэг, чадварыг сурагчдад

эзэмшүүлнэ. Иймд 3-4 цагийн хичээл болно.

Хичээл №1

-Компьютерт бэлэн хийсэн зурган киног үзүүлнэ.

Үзүүлэх явцад програмын цонхны бүтэц, хэргэслүүдийн

үүргийг тайлбарлана, Гэрт номноосоо болон бусдаас

туслалцаа авч хэрэгслийн үүргийг бичиж ирэх даалгавар

өгч болно.

-Яаж хийхийг зургийн програм ашиглан үзүүлнэ.

-Зургийн хэрэгсэл ашиглахаас гадна хадгалах технологийг

/ Save, Save As / сайн хэлж бичүүлнэ.

-Сурагчдаар хялбар зураг зуруулж, зургийн хэсгийг

сонгох, файл хадгалах технологийг эзэмшүүлнэ.

- Хичээл №2, №3

Дадлага ажлын явцад өөрсдийн загварыг зурах боломжийг

багш олгоно. Хэрэв компьютер хүрэлцэхгүй бол багаар

ажиллуулах нь оновчтой. Програмын үндсэн үйлдлүүд,

тохиргоог заах явцад 4-5 зураг бүхий зургуудаар хялбар

хөдөлгөөн хэрхэн үүсгэхийг эзэмшүүлэх зэрэгт анхаарна.

Хичээлийн явцад суралцагчдад үнэлгээний хуудас өгсөн

байна.

Хичээл №4

-Бэлэн болсон бүтээлүүдийг бусдад үзүүлэх

боломжтой болно. Ангийн бүтээлийн санг хадгалан эцэг

эхэд үзүүлэх, сургуулийн вэб-д тавьж болно.

- Сурагчдыг хөгжүүлэх зорилгоор зургийг

хөдөлгөөнд оруулах / ж: Movie Maker / янз бүрийн

програмуудыг ашиглан зурсан болон фото зургийн цомог

үзүүлж болно. Зураг дээр харуулав.

Жишээ:

Энэ кино хэрэглэгдэхүүний

жагсаалтанд байгаа.


Үнэлгээний хуудас Агуулга: А5 - Зураг боловсруулалт

Сурагчийн өөрийн үнэлгээ: _____ анги _______________нэр

Үндсэн үйлдлүүд:

Сурагчийн тэмдэглэгээ

Сурагчийн чадамж

чадна чадахгүй

1. Зургийн програм эхлүүлэх

2. Шинээр цаас бэлдэх

3. Зургийн хэрэгсэл ашиглан зураг зурах

4. Зурсан зургаа хадгалах Save команд ашиглах

5. Зурсан зургаа хадгалах Save аs команд ашиглах

6. Зургуудаа нэг хавтсанд хадгалах

7. Зургийг хувилах

8. Зургийн нэг хэсгийг сонгох

9. Зургийг бүхэлд нь сонгох

10. Зургийг өнгө солих, будах

11. Зургийн дэвсгэрийн өнгө солих

12. Зургийг томсгох , багасгах

13. Баллуур ашиглах

Компьютертай харьцах үйл ажиллагаа

Сурагчийн

тэмдэглэгээ

Техник хангамжийн бүтэц, бүрэлдэхүүн, тохиргоог ялган

тайлбарлах чадна чадахгүй

14. Оролтын төхөөрөмж- гар, хулгана ашиглах

15. Гаралтын төхөөрөмж-дэлгэц ашиглах

16. Зөөврийн хадгалах төхөөрөмж- flash, CD ашиглах

Сурагчийн


Ёс зүйтэй хэрэглээ

чадна чадахгүй

17. Техник хэрэгсэлтэй зөв зохистой харьцах.

18. Технологи ашиглаж байх үед аюулгүй ажиллагааны горимыг

сахих

19. Компьютер ашиглаж байхдаа зөв сууж сурах.

20. Компьютерийн технологийг зохистой хэрэглэхдээ хамтач байж

анги кабинетын дотоод дүрмийг дагаж мөрдөх.

Үндсэн мэдлэг

Сурагчийн


Мэдээллийн шинж чанаруудыг мэдсэнээр түүнийг хэрэгцээ шаардлагадаа тохируулан сонгох; мэднэ мэдэхгүй

1. Мэдээллийн дүрслэх хэлбэр / бичвэр, зурган/.

2. Мэдээллийн шинж чанар / үнэ цэнэтэй, ойлгомжтой.

хэрэгцээтэй/

3. Мэдээллийн загвар / материаллаг, мэдээллэн /.

4. Мэдээллийн процес / хадгалах, дамжуулах, боловсруулах/

Суралцагчдын хүрэх үр дүнгийн шалгуур: С-2,5,6,10. Мэдээлэл боловсруулалтын үр дүнг рубрикээр

тооцож болно.

20 ЕБ-лын 12 жилийн сургуулийн шилжилтийн 7-р ангийн сургалтын хөтөлбөрийн зөвлөмж


F3 Мэдээлэл хадгалах, зохион байгуулах, олж

авах, сонгоход компьютер хэрэглэхийн давуу ба

хязгаарлагдмал талыг мэддэг

F10 Харилцааны зөв ѐс зүйг хэрэглэдэг, электрон

сүлжээг ѐс зүйтэй байдлаар ашигладаг

F16 Онлайн харилцаа, Интернэтийн талаар

ойлголттой болж, э-мэйл, вэб хуудасны зохион

байгуулалтыг мэдэж, хайлтын систем ашиглах

ойлголттой болно

P7 Холбоос агуулсан баримт, компакт диск эсвэл

бусад програмуудаар аялах. Олон холбоост баримт

үүсгэж, тэдгээрээр аялдаг

P8 Шинэ Э-мэйл үүсгэх, илгээх. Вэб браузер,

электрон шуудан зэрэг харилцаа холбооны

технологиуд ашиглаж сургуулиас гадна орчинд

(Интернэт кафе) хүссэн хүмүүстэйгээ харилцдаг,

хүмүүстэй харилцах харилцаагаа үр дүнтэй байлгахын

тулд зөв технологийг сонгож хэрэглэдэг





хэрэгцээ шаардлагадаа тохируулан сонгож ашигладаг.

C8 Багаар ажиллахдаа электрон үүсвэрүүдээс

цуглуулсан мэдээллээ хамтран эзэмшдэг, хавтас гэх

мэт хадгалах төхөөрөмжид багийн гишүүд мэдээллээ

хоорондоо дамжуулан байрлуулж авч ашигладаг

P2 Мэдээллийг компьютерээр загварчлахын давуу

ба дутагдалтай талыг мэдсэнээр объектын загварыг үг

ба дүрсээр илэрхийлж, дүрслэн харуулдаг

P3 Утга агуулга бүхий мэдээллийн бүтээгдэхүүн

хийхийн тулд текст ба зургуудыг хослуулан

хэрэглэдэг





хэрэгцээ шаардлагадаа тохируулан сонгож ашигладаг

C7 Санаа бодлоо асуудал болгон томъѐолж,

электрон байдлаар боловсруулж эмхлэдэг, мэдээлэл

зохион байгуулдаг, тухайн сэдвийг хайхдаа тохирох

хайлтын механизмыг сонгодог

C10 Тодорхой сэдвийн хүрээнд асуудлаа ялган

тогтоодог, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг тодорхой

болгодог

СЭДЭВ: E-mail ашиглах


Интернэт, хайлтын систем, е-mail ашиглан мэдээлэл

болвсруулах.


Суралцагсад багаар ажиллаж хэвлэмэл болон электрон

эх нөөцүүдийг ашиглан өөрийн хүндэтгэдэг дуучны

тухай бяцхан ном хийх чадвартай болсон байх

Даалгавар

Өөрийн хүндэтгэдэг дуучны тухай зураг, мэдээлэл

агуулсан бяцхан ном хийнэ.

Энд ашиглах мэдээлэл нь зөвхөн интернэт, CD зэрэг

электрон эх үүсвэрээс болон сургуулийн номын сангаас

цуглуулсан байна.

Багийн гишүүн бүр зөвхөн нэг товлосон дуучныхаа

хувьд ажлаа хувааж авсан байна.

Өөрсдийн бяцхан номонд оруулахаар цуглуулсан

мэдээллээ бусад багийн гишүүнд е-mail-ээр илгээж

хуваалцсан байна.

Үнэлгээ тооцох заавар

4 оноо. Багаар сайн хоршин ажилладаг, олсон

мэдээллээ хуваалцдаг, электрон сүлжээг ѐс зүйтэй,

чадварлаг ашигладаг.

3 оноо. Багаар хоршин ажилладаг, олсон мэдээллээ

хуваалцдаг, электрон сүлжээг ѐс зүйтэй багшийн

дэмжлэгтэйгээр ашигладаг.

2 оноо. Багаар хоршин ажиллахдаа нийлэмж муутай,

олсон мэдээллээ бүрэн хуваалцдаггүй, электрон

сүлжээг багийн гишүүд харилцан туслалцсаны үндсэн

дээр ашигладаг.

1 оноо. Багаар ажиллах чадваргүй, олсон мэдээллээ

хуваалцдаггүй, электрон сүлжээг бараг ашигладаггүй.


• Компьютер /интернэтэд холбогдсон /, проектор,

дэлгэц

• Хэвлэмэл, электрон болон мультмедиа, CD г.м

Арга зүй

Энэ хичээл нь агуулгын тогтолцооны ” А8-Вэб хуудас,

интернэт ашиглах” гэсэн бүрэлдэхүүн хэсгийг багш

зааж дууссаны дараа явуулбал зохимжтой байж болох

нэг хувилбарын жишээ юм. Энэ сэдвийг үзэж дуусаад

сурагч бүр /эсвэл хэд хэдээрээ нийлж нэг баг болж нэг

сэдэв / жишээ нь “Миний хүндлэн шүтдэг дуучин,

жүжигчин, тамирчин, эрдэмтэн гэх мэт”/ сонгон авч

бяцхан ном хийх болно гэдгийг багш урьдчилан энэ

сэдвийг зааж эхлэхдээ сануулах бөгөөд мэдээллээ

цуглуулах явцдаа тухайн хичээлүүд дээр багшийн

заасан зүйлийг өөрсдийн хийх номондоо ашиглаж байх

даалгаварыг тухайн хичээлийн нэмэлт даалгавар болгон

өгнө.




Дараах шалгах хуудсаар суралцагчдыг дүгнэж хангалтгүй дүн үзүүлсэн

суралцагчдад багш хоцрогдлыг арилгах үйл ажиллагаа зохион байгуулах нь зүйтэй.

А. Үндсэн үйлдлүүд

Сурагчийн




Internet explorer програмыг эхлүүлэх,

Элекрон шуудан /е-mail/ илгээх програмыг нээх

Internet explorer програмын түгээмэл хэрэглэгддэг цэс, команд,

хэрэглүүрүүдийг чөлөөтэй ашиглах

Захиа бичихдээ фонтын хэмжээ, хэлбэрийг өөрчлөх зэрэг текстийн хэлбэржүүлэлтийг солих

Захиа бичих талбарт текст засварлах, зөөх, хуулах

Ирсэн элекрон шууданг нээх ялгаж сонгож авах

Электрон захидлыг устгах / е-mail устгах/

Электрон шуудан явуулах/ е-mail явуулах/

Элекрон шуудан хаах / е-mail хаах/ sign out

Мессенжерээр харилцах

Е-mail хаяг нээх

Б. Компьютертай харьцах үйл ажиллагаа

Сурагчийн


Хамааралтай техник хангамжийг хэрэглэх чадвар


Оролтын төхөөрөмжүүд. Жишээ: сканер

Гаралтын төхөөрөмжүүд. Жишээ нь: проектор

Дамжуулах төхөөрөмжүүд. Жишээ нь: flash, CD

Сурагчийн


Ёс зүйтэй хэрэглээ


Компьютерийн технологийг хэрэглэхдээ хамтач байж, анги кабинетын

дотоод дүрмийг дагаж мөрдөх

Техник хэрэгсэлтэй зөв зохистой харьцах

Зөв харилцааны хэл, ѐс зүйг хэрэглэх

Дараа нь багш багийн ахлагчдаар хийсэн номын талаар яриулсны дараа дараах

рубрикээр багийн сурагчдыг дүгнэнэ.


Вэб хуудас, интернэт ашиглалтыг дүгнэх рубрик

Анги 7. Бүлэг.............. Багийн нэр .................................

Багийн гишүүдийн нэрс ........................................................................................................

Түвшин

Шалгуур

Онцгой сайн /Excellent /

Чадвартай /Proficient/

Хангалттай /Adequate/

Хязгаарлагдмал /Limited/

Хангалтгүй /Insufficient

Blank/

Мэдээллийн чанар/ хир өгөөжтэй мэдээлэл агуулсан/

Шинэ соргог, хэрэгтэй мэдээлэл агуулсан

Сонирхолтой хэрэгтэй мэдээлэл агуулсан

Сонирхолтой боловч онц хэрэгтэй мэдээлэл агуулаагүй

Хүмүүст хэзээний танил болсон, хуучин мэдээлэл агуулсан

Алдаатай буруу мэдээлэл агуулсан

Мэдээллийг хуваалцах

Ач холбогдол бүхий мэдээлэл цуглуулахад бусдад тусалсан

Бусдыг мэдээлэл цуглуулахад тусалсан

Цуглуулсан мэдээллээ бусаддаа мэдээлсэн

Цуглуулсан мэдээллээ бусадтай хуваалцаагүй

Багаар ажиллах чадвар

Багаар маш сайн хоршин ажилладаг

Багаар бага зэрэг хүндрэлтэй хоршин ажилладаг

Баг дотроо талцаж хуваагдсан

Багаар ажиллах чадваргүй

Мэдээлэлд хандах

Боломжит бүх сайтуудад хандан мэдээлэл цуглуулсан

Хэд хэдэн сайтуудад хандсан

Зөвхөн нэг сайтад сонгон хандсан

Интернэтэд хандсан боловч хэрэгцээт мэдээллээ авч чадаагүй

Зорилгод хүрэхэд тэмүүлсэн ямар нэгэн үр дүн гараагүй

Интернэт, электрон сүлжээг ашиглаж байгаа байдал

Электрон

сүлжээг ѐс

зүйтэй,

чадварлаг

ашигладаг

Электрон

сүлжээг ѐс

зүйтэй,

багшийн

тусламжтай

ашигладаг

Электрон сүлжээг багийн гишүүд харилцан туслалцсаны үндсэн дээр ашигладаг

Электрон сүлжээг тааруухан ашигладаг

Хэрэв суралцагч хангалтгүй үнэлэгдсэн бол түүнд багш ямар арга замаар, хэрхэн

тусалж дэмжиж, сайжруулах талаар шийдвэр гаргах хэрэгтэй. Даалгаврыг шалгасны

дараа сурагчаас доорх саналыг авч болно.

Суралцагч танд хийх явцад хэцүү зүйлс юу байв?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Цаашид анхаарах зүйлс юу байв?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


ТУРШИЛТ СУРГАЛТЫН ҮНЭЛГЭЭ

Сурагчдын бүтээлч сэтгэлгээ задлан шинжлэх, нэгтгэн дүгнэх, шийдвэр гаргах,

асуудал шийдвэрлэх чадварыг хөгжүүлэхэд чиглэгдсэн арга зүйгээр БСШУЯ-ны

харъяа МОХС-ийн 3-4-р ангийн сурагчдад мэдээлэл зүйн хичээлийг явуулсан туршилт

сургалтын үр дүнг доор толилуулав. Тус сургууль нь мэдээлэл зүйн хичээлийг ОХУ-ын

сургалтын програмаар явуулдаг бөгөөд 2007-2008 оны хичээлийн жилд бага анги дээр

туршилт сургалтыг явуулсан нь сургалтын хөтөлбөрт дэвшүүлсэн сурах сургах үйл

ажиллагааны зарчмуудыг бүрэн хэрэгжүүлэх боломжтой нь батлагдсан юм. Энд жишээ

болгож нэг хичээлийн үнэлгээг үзүүлье.

Сэдэв: “Үлгэрийн агуулгыг зургаар илэрхийлэх”

Заавал байх шаардлагатай хэрэглэгдэхүүн: Сурагч болгон зураг зурах, тексттэй ажиллах програм хангамж бүхий нэг компьютертэй байх. Арга зүй: Дунджаар 10-15 минутад компьютер ашиглан бичиж амжихаар, агуулгыг нь

зургаар ойлгомжтой илэрхийлж болохуйц, нас сэтгэхүйн онцлогт нь тохирсон 2-3

үлгэрийн агуулгыг бэлтгэх. Эсвэл өмнөх хичээл дээр 50-80 үгтэй бяцхан үлгэрийг ном

болон бусад мэдээллийн хэрэгслээс олж ирэх даалгавар өгсөн байж болно. Үлгэр орос

монгол аль ч хэл дээр байж болно. Сурагчдын авчирсан үлгэрээс агуулгыг нь зургаар

хялбар илэрхийлэх боломжтой, сурагчдад сургамж өгөхүйц, богино хугацаанд

компьютерт оруулах боломжтой, сонирхолтой, үгийн тоогоор ойролцоо гурван үлгэрийг

сонгон авч сурагчид хичээл дээр бие даан гүйцэтгэх даалгавар болгон өгнө. Сурагчдыг

3 хэсэгт хувааж хэсэг бүрт байгаа 6 сурагч бүр бие даан нэг агуулгыг илэрхийлэх зураг

зурах ѐстой.

Энэ даалгаврыг өгөхөөс өмнө дараах Урьдчилсан нөхцөлд орсон F-мэдлэг, P-

чадварыг шалгаж хангалттай үнэлгээ авсан тохиолдолд уг даалгаврыг өгнө.

Урьдчилсан нөхцөл: Сурагчид ойлгомжтой ба эмх цэгцтэй зохион байгуулалт сайтай

баримт үүсгэхийн тулд текст боловсруулах програмыг чадварлаг, ухаалгаар ашиглаж

чаддаг байна. Мөн зураг бэлтгэх програмыг ашигладаг, зураг зурах хэрэгсэл,

командуудыг ашиглаж сурсан, хадгалах, харуулах, текстэд засвар хийх зэрэг доорх

мэдлэг, чадварыг сурагчид эзэмшсэн байна.

А. Үндсэн үйлдлүүд

Сурагчийн




Текст програмыг эхлүүлэх,

Текстийг бичиж оруулах

Програмын түгээмэл хэрэглэгддэг цэс, команд, хэрэглүүрүүдийг

чөлөөтэй ашиглах

Б. Бичвэр болон өгөгдлийг оруулах үйлдлүүд

Сурагчийн


Гарын товчлууртай ажиллах арга барилын чадамж



Гарчиг ба текст оруулах

Үүсгэж буй текстэнд агуулгыг тодруулах зорилгоор (жишээ нь, тод, налуу, доогуур зурах, хоѐр захаас тэнцүүлэх, голлуулах, жагсаалтын дугаарлалт, фонт, текстийг солих)-г хэрэглэж мэддэг,

Фонтын хэмжээ, хэлбэр,өнгийг өөрчлөх зэрэг текстийн хэлбэржүүлэлт хийх

Текст засварлах, зөөх, хуулах

Тасдах, хуулах, буулгах зэрэг бичвэр боловсруулах боломжуудыг ашиглаж бүтэн өгүүлбэрийг засварлах

Баримтаа файл болгон хадгалах, өөрчлөлтийг хадгалах

В. Зураг зурах үйлдлүүд

Сурагчийн




Зургийн програмыг эхлүүлэх,

Зураг зурах програмд зургийн хэрэгслийг ашиглах

Програмын түгээмэл хэрэглэгддэг цэс, команд, хэрэгслийг

чөлөөтэй ашиглах

Зурсан обьектын дэвсгэр өнгө, зураасны өнгө, өргөн, хэв маягийг

сонгох

Дүрсэн объектуудын тодорхой төрлүүдийг тухайлбал, шулуун шугам, дугуй булантай болон тэгш өнцөгт, квадрат, тойрог, зуйван дугуй гэх мэт дүрс оруулах

Дүрсийг сонгох

Дүрсийг эргүүлэх

График объектуудыг зурах

Дүрсийг янз бүрээр будах

График обьектын хэмжээг өөрчлөх, хасах

Дүрсэнд текст оруулах

Баримтаа файл болгон хадгалах, өөрчлөлтийг хадгалах

Тохиромжтой байдлаар сурагчид зургийн програмыг ашиглаж чаддаг байна.

Г. Бүтээлч байдлын үйлдлүүд

Сурагчийн


Мэдээлэл харилцааны чадамж


Үлгэрийн агуулгыг уншиж ойлгох

Агуулгыг зургаар илэрхийлж зорилгод нь тохирсон зураг бүтээх.

Будах хэрэгслүүд ашиглан агуулгыг тодруулах

Текстэндээ зурсан зургаа оруулах

Текст ба зургийн тэнцвэрт байдлыг хадгалах.

Даалгавар: Доорх бичвэр хэлбэрээр өгөгдсөн үлгэрийн агуулгад тохирсон зургийг

програм ашиглан зохиомжлон зурах


Сонгосон үлгэрүүд:

Бяцхан муур загас барьсан нь.

Тариачин эр эрдэнэ шиш тарьж намар нь арвин их ургац хураажээ.Тарьсан эрдэнэ шиш

нь ч багсайтал ургаж ам бүлээрээ баяр хөөр бялхав. Энэ бүхнийг сайн ажигласан

бяцхан муур олон жижиг загасыг газарт булж гэнэ.Тэгээд "Удахгүй маш их загас хурааж

авна даа"гэж тэр боджээ.

Хамтын хүч.

Нэг шоргоолж ганц ширхэг тариа олжээ. Тэр тариа маш хүнд тул хөдөлгөж

чадсангүй.Тэгээд олон нөхөддөө очиж хэлээд, бүгдээрээ очоод чирж үүрэндээ амархан

авчрав. “Эвт шаазгай буга барина.” гэдэг энэ юм.

Хэрээ ус уусан нь

Хэрээний ам цангаж энд тэндгүй ус хайв.Тийнхүү явсаар нэг устай лонх олов.Гэвч

лонхонд ус өчүүхэн бага, лонхны амсар нь тун жижиг тул хэрээ тэр усыг ууж яахан

чадах билээ? Хэрээ эргэн тойрондоо олон жижиг чулуу байгааг олж хараад нэгэн арга

бодож олов. Хэрээ жижиг чулуунуудыг түүж нэг нэгээр нь лонхонд хийж эхэллээ.

Лонхонд дахь ус аажмаар дээшилж хэрээ сая нэг ус уув.

Хүлээгдэж буй үр дүн

Утга агуулга бүхий бүтээл хийхийн тулд текст ба зургуудыг хослуулан хэрэглэдэг

Мэдээллийг компьютерээр загварчлахын давуу талыг мэдсэнээр объектын загварыг үг ба дүрсээр илэрхийлж дүрслэн харуулдаг

Зургийн програм зурагтай ажиллах үндсэн үйлдлүүд, сонгох ба будах хэрэгслүүдийг ашиглах, зураг боловсруулдаг програмыг ашиглах чадâартай байх

Үр дүнгээ зөв зохистой, ойлгомжтой байдлаар дүрслэн илэрхийлэх чадвар.

Сурагчид зурган дүрслэлдээ шүүмжлэлтэй хандаж тайлбар хийх.

Үнэлгээ

Хүснэгтэд сурагчийн үйл ажиллагаанд чанарын үнэлгээ өгөх рубрикийг үзүүллээ.

Сурагч бүр хийсэн бүтээлээ танилцуулах үеэр багш рубрикийн хүснэгтэнд тэмдэглэгээ

хийнэ. Тухайн түвшинд өгсөн оноо

хязгаарлагдмал-1 оноо,

хангалттай-2 оноо,

чадвартай-3 оноо,

Онцгой сайн-4

3 шалгуур байгаа тул нийт авбал зохих 4*3=12 оноо байна.


Мэдээлэл боловсруулалтын үр дүнг тооцох рубрик

Сэдэв: “Үлгэрийн агуулгыг зургаар илэрхийлэх”

Түвшин

Шалгуур





даалгаврын утгыг гаргасан байдал

даалгаврын утга агуулгыг бүрэн гаргасан

даалгаврын утгыг илэрхийлэх ихэнх элементүүдийг оруулсан

даалгаврын утгыг ерөнхийдөө гаргасан

даалгаврын утга агуулгыг гаргаж чадаагүй

Зургийн хэрэгсэл ашиглаж байгаа байдал(тоон үзүүлэлтээр)

Боломжит бүх хэрэгслийг ашигласан (16-аас дээш)

10-14 үндсэн хэрэгсэл ашигласан



зургийн програм ашиглах чадвар (чанарын үзүүлэлтээр)

програмыг маш чадварлаг ашигласан

програмыг технологийн дагуу ашигласан

програмыг боломжийн хэмжээнд ашигласан

програмын хэрэгслүүдийг эмх цэгц муутай ашигласан

Сурагчдын бүтээл

Бяцхан муур загас барьсан нь. Хамтын хүч. Хэрээ ус уусан нь

3а Ундрах 3г Сайн-Өлзий

3в Энэрэл

3в Энэрэл 3в Одбат 3в Энхжаргал.

3б Халиун

3д Мишээл 3а П.Тамир

3б Марал 3в Марал 3б Дэлгэр


3д Мөнхжин 3в Энэрэл 3а Ундрах

3д Шүр

3г Есөнтуг 3б Тулга

3в Энэрэл

Түвшин

Шалгуур








Нийт 8 3 0 11 оноо 91,6%/А

3в Марал

Түвшин

Шалгуур








Нийт 6 2 8 оноо

66,6%/D


СУРГАЛТЫН ХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН

Шилжилтийн 7-р ангийн мэдээлэл зүйн сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд

шаардлагатай сургалтын хэрэглэгдэхүүнийг багш, сурагчид өөрсдийн хэрэгцээ, арга

зүйдээ тохируулан сонгон хэрэглэнэ.Сурах бичиг, гарын авлагын хувьд мэдээлэл зүйн

боловсролын стандарт, агуулгын хүрээ, арга зүйн чиглэлээр боловсруулж гаргасан дор

дурдсан материалыг ашиглаж болно.

БСШУЯ-ны зөвшөөрлөөр гарсан сурах бичиг:

1. П.Дэлгэржав, Ш.Отгонцэцэг, Л.Буянжаргал, Мэдээлэл зүй I, УБ 2006 он.

2. Л.Чойжооваанчиг, Л.Мөнхтуяа, Д.Цэдэвсүрэн, Г.Батнасан, Ц.Чимэдлхам,

Б.Золзаяа, Мэдээлэл зүй I, УБ 2006 он.

3. П.Дэлгэржав, О. Отгоннаран, Ш.Отгонцэцэг, Мэдээлэл зүй II, УБ 2007 он.

Гарын авлага:

1. Мэдээлэл зүйн боловсролын стандарт, УБ 2005. Стандартчилал, хэмжилзүйн

үндэсний төв

2. Асуудал шийдвэрлэх замаар мэдээллийг мэдлэг болгон хувиргах арга зүй

(Зөвлөмж I, II) УБ 2007-2009 он БСШУЯ-Жайка төсөл

3. Л.Чойжооваанчиг, Л.Мөнхтуяа, Д.Цэдэвсүрэн, Г.Батнасан, Ц.Чимэдлхам,

Б.Золзаяа, Д.Цогтбаатар, С.Уянга, Информатик 2, УБ 2008 он.

Агуулгын тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрээр дээр дурьдсан сурах бичиг ,

гарын авлагуудыг ашиглаж болох нэгэн хувилбарыг доорх хүснэгтээр үзүүлэв.

Хүснэгтэд сурах бичиг, гарын авлагууд дээрх дугаараараа, бүлгийн дугааруууд нь

тэдгээрт байгаа хэлбэрээрээ орсон байгаа. Харин мэдээлэл зүйн боловсролын

стандартын харгалзах айнууд нь кодоороо бичигдсэн.

Агу

ул

гын

тогт

ол

цоо Сурах бичиг / бүлгээр / Гарын авлага / бүлгээр /

1 2 3 1 2 3

А1 III-3, III-1,

V-3 §1.1-1.8 §2.1-

2.8 §5.5

I-1

IV-1-IV-3 II-2

2МЗ1,

2МЗ2 Зөвлөмж I, II

1.1-1.6

5.8 5.1

А2 V-1, V-2

§5.1-5.4 V-1 2МЗ2

2МЗ5 2.1-2.8

А3 V-2

§5.2-5.3 V-1-1.1 , * VIII

анги V-3-3.1

2МЗ5

2МЗ1 5.3-5.5

А5

§5.4 V-1-1.3 2МЗ5

2МЗ1 10.6

А6

VIII анги V-3-3.3 3МЗ5

2МЗ1

А8 IV-1-IV-5 V-2 2МЗ5 10.1-10.3

Хүснэгт 5. *A3-4-17a буюу текст боловсруулахад гипер холбоос ашиглах


Сурах бичиг гарын авлагаас гадна сургалтын бусад цахим хэрэглэгдэхүүн, эх

үүсвэрүүдийг ашилах нь зүйтэй. Шилжилтийн 7-р ангийн сургалтын хөтөлбөрийг

боловсруулах явцад бид зарим сэдвээр туршилт хийж сургалтын үр дүнд сурагчдын

хийсэн бүтээгдэхүүнээр цахим хэрэглэгдэхүүн бэлтгэж, вэб сайтад байрлуулан,

зөвлөмжид хаягийг зааж өглөө.

1. С.Энхцэцэг, сэдэв: Хүүхэлдэйн кино: “Орчноо зүлэгжүүлэе”, “Чөлөөт цаг”

Windows Movie Maker, Paint. Эх үүсвэр: http://smcs.num.edu.mn/knowledge/

2. Ш.Отгонцэцэг, сэдэв: “Үлгэрийн агуулгыг зургаар илэрхийлэх”

Эх үүсвэр: http://smcs.num.edu.mn/knowledge/

Эдгээрийг сургалтанд ашиглаж болохоос гадна ийм жишгээр сургалтын

цахим хэрэглэгдэхүүн бэлтгэн хэрэглэж болно.

Шилжилтийн 7 дугаар ангийн сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд ашиглаж

болох электрон эх үүсвэрүүд хангалттай их байдаг. Жишээ болгон агуулгын

бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрээр доорх хүснэгтэнд үзүүллээ.

Агуулгын тогцолцооны бүрэлдэхүүн

Электрон эх үүсвэр

Монгол хэл дээр Гадаад хэл дээр

А1-МХТ-ийн үндсэн

ойлголтууд

http://www.edu.media-

od.com/index.php?mcmodule=contentmain

cat&courseid=8&subjectid=19

http://www.pccomputernotes.c

om/

А2-Компьютер

ашиглах ба файлтай

ажиллах

http://www.root.mn/news_cats.php?cat

_id=8

http://www.nailitnow.com.au/we

bdesign/index.html

http://www.teacherclick.com/wi

nxp/index.htm

А3-Текстэн мэдээлэл

боловсруулах

http://www.bcschools.net/staff/WordHe

lp.htm

http://www.internom.mn/?cmd=NewsD

etail&nid=56

http://edu.blog.banjig.net/post.php?pos

t_id=850http://weatherman.blog.banjig.

net/post.php?post_id=1786195

http://www.word07.com/

http://www.bcschools.net/staff/

WordHelp.htm

http://www.internom.mn/?cmd=

NewsDetail&nid=56

А5-Зураг

боловсруулалт

http://chishuu.blog.banjig.net/post.php

?post_id=34014

http://www.albinoblacksheep.c

om/tutorial/mspaint

http://psd.tutsplus.com/

А6-Үзүүлэн бэлтгэх

ба дуун, хөдөлгөөнт

дүрсэн мэдээлэл

боловсруулах

http://za.blog.banjig.net/post.php?post

_id=57062

http://www.sr.mn/pp/

http://office.microsoft.com/train

ing/training.aspx?AssetID=RC0

11298761033

http://www.youtube.com/watch

?v=LMLq2yiGD9Y

А8-Вэб хуудас,

интернэт ашиглах

http://million.blog.banjig.net/post.ph

p?post_id=63242

http://www.learnthenet.com/eng

lish/section/email.html

Хүснэгт 6. Электрон эх үүсвэрүүд

http://smcs.num.edu.mn/knowledge/

http://smcs.num.edu.mn/knowledge/

http://www.edu.media-od.com/index.php?mcmodule=contentmaincat&courseid=8&subjectid=19



http://www.pccomputernotes.com/

http://www.pccomputernotes.com/

http://www.root.mn/news_cats.php?cat_id=8

http://www.root.mn/news_cats.php?cat_id=8

http://www.nailitnow.com.au/webdesign/index.html

http://www.nailitnow.com.au/webdesign/index.html

http://www.teacherclick.com/winxp/index.htm

http://www.teacherclick.com/winxp/index.htm

http://www.bcschools.net/staff/WordHelp.htm


http://www.internom.mn/?cmd=NewsDetail&nid=56


http://edu.blog.banjig.net/post.php?post_id=850http://weatherman.blog.banjig.net/post.php?post_id=1786195



http://www.word07.com/





http://chishuu.blog.banjig.net/post.php?post_id=34014

http://chishuu.blog.banjig.net/post.php?post_id=34014

http://www.albinoblacksheep.com/tutorial/mspaint

http://www.albinoblacksheep.com/tutorial/mspaint

http://psd.tutsplus.com/

http://za.blog.banjig.net/post.php?post_id=57062

http://za.blog.banjig.net/post.php?post_id=57062

http://www.sr.mn/pp/

http://office.microsoft.com/training/training.aspx?AssetID=RC011298761033



http://www.youtube.com/watch?v=LMLq2yiGD9Y

http://www.youtube.com/watch?v=LMLq2yiGD9Y

http://million.blog.banjig.net/post.php?post_id=63242

http://million.blog.banjig.net/post.php?post_id=63242

http://www.learnthenet.com/english/section/email.html

http://www.learnthenet.com/english/section/email.html


Харин дор дурьдсан эх үүсвэрүүдийг тодорхой хичээлүүдийн сургалтын материал

бэлтгэхэд ашиглаж болно. Үүнд: www.read.mn , www.biirbeh.mn, www.elibrary.mn

http://www.read.mn/

http://www.biirbeh.mn/

http://www.elibrary.mn/

mongoilan eduction

Documents

mail mail

mail internet explorer

learning inquiry

print screen

close program2

dnd drug drop3

world wide web

pttab c1