121

NC BLM MEKTBT-I HLDN TAM METN

Bu blmde Mektbtn tam metnini transkribe edeceiz. Eserde yer alan mektup numaralarn alt balklar halinde sunduk. Baz mektup numaralarnda mellif mektubuna balk koymu, biz o bal da yazarak takdim edeceiz.

Varak numaralarn metinde parantez ierisinde gstermeye altk. Metinde dzgn okuyamadmz kelimeleri yanl telaffuz etmek yerine bo braktk.

Mektup 1: 1 Receb 1339

(1) Hdim Tarkat- Aliye- Nakibendi veysi Kdzde eyh Hlid Sivas

Bismillahirrahmenirrahim

Elhamdlillhi rabbil lemin. Ves-salt ves-selm al seyyidin

Muhammedin ve l lih ve ashbihi ecmin. Emma bad, Ey slik hak hakikat huz ve hu ve niyaz ve ikesteliktir. Bu mny gnlde, Hak Sbhneh ve Telann azmeti uhdundan zhir ve hveyd olur. Ve buncaleyn saadetin husl imn ve muhabbete mevkuttur. Ve muhabbetin zuhru, Seyydl Evvelin vel Ahirn Aleyhimsselt Efendimize mtbaatta mevkuftur.Ve mtbaat dahi tarik-i mtbaati bilmeye mevkuftur. Pes bil-mazmr ulm-u dinniyye vrisleri

olan ulemya bu gazardan dolay mlzemet eylemek lzmdr. Ve ol ulem ki, ilmi vesile-i ma- dnyevi ve sebeb-i husl-i ch eylemitir. nlarn mlazemetlerinden bad olmak gerektir. Ve ol derviler ki, her neye olursa bila tereddd alrlar, verirler.Onlarn sohbetlerinden perhiz eylemek lzmdr. Ve Ehl-i Snnet vel Cemat mezhebinin noksan akideye sebep olan tevhid ve maarif istimndan kamak gerektir. Ve tahsil-i ulm-u Muhammediyye Sallalah Tela

Aleyhiveselem Hazretlerine mtbaata merut olan maarif-i hakikiye zuhrundan tr etmek gerektir.

122

Mektup 2: 27 Receb-i erif 1339

Feeynem tevellev fesmme vechullah yet-i kerimesi musdaknca Hak Sbhneh ve Tela her yerde hzr iken, Kabe-i Mkerremeye tevecch etmeksizin saltn kabl olmadnn hikmeti budur ki, b-u kil, b-u kilden olan Kabeye tevecch etmeyince cn ve dil dahi, can ve dil Kabesine tevecch etmi

olmaz. Zra insan suret-i muayyinesi ve rh- hayvnisi cihetle.cihettir.

Amm hakikatte cihet lemden brndur. Bu sebeple mbtely- chet, chete

tevecch etmeyince b-cihet, b-cihete tevecch etmi olmaz. mdi bu meczen gnl dedikleri et paras dahi hakikatte dilin ninesi ve o gen b-pynn vrnesidir. Bu mecaza tevecch ile ki hakikate yol bulasn ve bu harften ..gibi ilm-i lednniyle lim olasn. Ves-slam .

Mektup 3: 10 aban 1339

Bismillhi et-tevfik nimel mevl ve nmel rafik. Amm bad ey ihvn

tarikat- aliyede tlb-i hak olan hvna evvelen lzm olan, imn ve muhabbet ve sebttr. Ve bu da her bir salikin slk eyledii tarkat- liyeyi bilmek ve bilenlerden renmek, ona gre ba ve can ve malndan ziyde muhebbet edip ve bu muhabbette sebat ederek,adb ve usl- tarikata ve ald evrd ve ezkra ve ekallen haftada ikier saat olsa eyhinin sohbet ve huzurunda bulunup ve ald emri mcibince hareket eylemek lazmdr. Ve evvel malumunuz olsun ki bu tarikatta Klahizde Es-Seyyd Hac Mahmd Efendi nihyet prdir. Asl

Kayserilidir.Evveliyede de seyyidl-vakt ve yegne-i meyih olmutur. veysidir. Esrr- tarkat ruhniyyeten Hce-i Kinat ve Mefhar- Mevcudt Sallallah Tela aleyhi ve selem ve Hazret-i Hzr Aleyisselam, ve ruhniyyet-i Muhammed Bahuddin ah- Nakibendi veysil Buhr Hazretlerinden almtr. eyh-i tarikat eyh Feridddin Attr Kaddesallah srrah buyurmutur ki Evliyullahtan bir kavim vardr ki onlara meyih-i tarikat ve kbr-y

veysilerdir. Ve onlarn zhirde pre ihtiyalar olmamtr. Onlar Hazret-i rislet sallallah Tela aleyhi ve selem efendimiz mecr-i inayetlerinde bil vasta

terbiye eylemitir. Nitekim Veysel Karni radiyallah Tela anh hazretlerini bil-vsta terbiye eyledii gibi.Bu bir makam- azim-i ldir ki bu mertebe-i dmme

123

bir zta myesser olmaz. Zalike fadlullah yvth men yea. Ve yine evliyaullahtan bazlar, kim veysi olan zta tblerdir. Tliblerden bazlarn ruhniyyetle terbiye ederler. Ve onlarn zhirde pri olmaz. Ve bu cemat dahi veysiye dahildir. Nitekim eyh eyh Ebul Kasm Grgani Tsi

kaddese srruhu silsile-i liyemizde dhildir. (2) eyh Ebu Sad ve Ebul Hayr ve Ebul Hasanl-Harakan tabakasndandr kaddese Allah ervhehm. btidy-

slukunda zikri aled-devam veysi idi. Bu silsilede veysilik Hazreti Beyazid-i Bistmi Hazretlerinde vki olmutur ki, ird mm Cfer hazretlerinin ruhaniyyetlerinden ve Ebul Hasanil-Harkani hazretlerine Ebu Beyazd-i Bistmi hazretlerinin ve Ebul Ksm Grgani Ts hazretlerine Veysel Karan

hazretlerinin ve Abdlhlik Gcdvni hazretlerine Hazreti Hzr Aleyhisselam vstasyla ve ruhniyet-i rislet sallallah tela aleyhi ve selam hazretlerinin ve

Muhammed Bahauddin Nakibendi hazretlerine ruhniyyet Abdlhlik Gcdvni hazretlerinin Hc Mahmud Efendimiz hazretlerine Hazreti Hzr aleyhisselam ve ruhniyyet-i Bahuddin Nakibendi ve Cenb- rislet-penah sallalah teal aleyhi vesellem hazretlerinden ahz- tarikat ve onlarn emr-i erifleriyle irad- slikne kym eylemidir. Hc Mahmud Efendimiz, Ahmed Beheti hazretlerini ve o Mustafa rif ve o da Mustafa Mnib ve o da Ahmed Nri ve o da Muhammed Sdk Bba hazretlerini yerlerine kim eylemilerdir. Bunlarn her birisi bu tarkat- liyede pr makamna kud eyleyip dier meyih ve halifeler bunlara tbi olmutur. Hazreti Muhammed Sadk Baba hazretleri de

bu acizlerine kerem ve nyet edip makamlarna kim eylemitir. te bu cmle malmunuz olduktan sonra, malumunuz olsun ki mrd erbb- tarikat ve kifl

esrr- hakikat cmil ulm-u zahiriye vel btniyye Hce Muhammed bin Muhammed Mahmud Hafiz-l Buhar e-ehir Hce Muhammed Prsa Kaddes-Allah el-Azz, Kitab- Fasl- hitbnda buyurmutur ki, eyh Aluddevlet Valideyn Ahmed bin Muhammed Es-Sehn Kaddese srruh bi tarkl vka

lem-i ibde bir silsile-i mctemia yani bir gruhu merdum mhede eyledim. Benim nefsim onlara meyleyledi selm verdim. Hsn- cevap ile selamm aldlar.

Keramet ve ltuf ile bana merhaba dediler. Ben onlarn hsn- makallerinden ve shhat hallerinden taaccp ettim. Nisbetlerinden tefti eyledim. Nisbetimiz sufiyyedir ve tabaktmz yedidir. Tabakatl tlbin ve tabaktl mridin ve

124

tabakts slikin ve tabakat s- sirin ve tabakt l tirin ve tabakt l vslin vel kutup buyurdular. Mfessirin-i izmdan sml Kd kaddese srruhu hazretleri Ktbl htbnda buyurmutur ki; sohbet trldr.Biri sohbet-i cismaniyedir ki efvah- meayhtan ahz olunur. Biri sohbet-i ruhaniyedir ki ervh-

kemlinden istifade olunur. Gerek intikl etmi olsun gerek hayatta bld- bidede bulunsun. Ve biri dahi sohbet-i ilahiyedir ki, bizzat Cenb- Vacib-l

Vcud hazretlerinden istifze olunur. Veysel Karani (r.a) hazretlerinde bu mnasebet sabit olmakla bil-fiil Haktan ahz ile serfirz ve onun tarikatna veysi dediler. Hazreti Musa Aleyhsselam zamn- sadetlerinde Berki Esved dedikleri belde-i siyah sabrda dahi merebi veyside idiki dergah- hakta dereceyi mahbubiyete erimitir. Kbra-i . bir cemaat ki umru hakikat bi-vastay- zebn birbirinden meclis-i mceddede ile ahz ederlerdi. rakiyyn gibi

onlara bir berhiyn derlerdi. Din-i Muhammedi zhurun da o vasf zerine olanlara veysiyn dediler. Onlar ki bil-vsta-i zebn birbirinden ahze kdir olurlar. Ve haktan dahi ahze akreb olurlar. Ve ser- hlafet kyamete kadar bu tifeye verilmitir. Bunlar halife-i rasulullah sallallah tela aleyhivesellem olup

ve merib-i slik muhtelif olmakla bunlarda tabib-i hzik hastann illetlerini muayene edip herkesin illetlerine gre tedavi ettikleri gibi, bunlar dahi saliknn meariblerine gre terbiye ederler. Ama slikte man ve muhabbet ve teslim ve niyaz lazmdr. te Hac Mahmud Efendimiz dahi cvnlnda zikri Hazreti Hzr aleyhisselamdan ahz etmitir. Hazreti Hzr aleyhisselam muvazebet-i zikir ve

evrd- Fatihay- erif (3) ve mtbaat- eri erif ve Snnet-i Seniyye-i Mustafa sallallah teal aleyhi vesellem ve mcnebet-i bidat ve hev ile emir buyurup ve

cemi ahvlde kuds emir ve nehy seccdesine konmakla emir buyurdular. Ve daima Hz. Hzr aleyhisselam ve ruhniyyet-i Bahauddin Nakibendi hazretleriyle birleip onlarn terbiyeleriyle yegne-i asr oldular. kbet Habib-i Hd ve menba- cd ve seh, Hazret-i Muhammed Mustafa sallallah Teal Aleyhi

vesellem Efendimizin ruhniyetleriyle ve vasta-i Hzr aleyhisselam ile birleip ser-hilfet ve ser-hilfete mahss olan emanetleri ihsn edip rzgarnn feridi ve

zamannn kblesi olmutur. Kayseri de Fud Camii erif havalisinde medfn ve kabri ziyaretgh- alem olmutur. Ser- hilfete mahss olan emnet ise, zhirde grnr ve lisn ile trif olunur bir ey olmayp,ruhn bir keyfiyettir. Hilfiyyet-i

125

mezkre nil olan ztn btnnda zhur eden bir srdr ki,slkn- mesadt o srr ile terbiye ederler. O srr sebebiyle bu taifeye uzaklk ve yaknlk olmaz. Bu taifenin sliklerinden birisi maribde dieri dahi merikte olsa ikisine dahi bir anda bir emr-i azim vk olsa kudret-i ilhi ile ikisine dahi yetiir. Zir bunlarn

suret-i ruhaniyetleri,suret-i cismnileri zerine mtecessid ve mteekkil olurda o sureti mtecessidenin zerinde ahvl geirir. Hazr olanlar evvel onlarn suret-i

mtecessideleri zannederler. Nitekim bu taifeden eyh Marib Kaddese Allah srruhu hazretlerine Sad Msr kumandandr. Ziyde Celill kader ve Kebirl n idi.Bir Habei kuldur. Bir gn ona bir cezbe erimekle alt ay tam yemedi ve su imedi. Grenler hasta ve yahut divne zanneylediler. Her ne kadar drb

eylediler faide eylemedi. Balayp zindana haps eylediler. Zindann haricinde bendlerinden hals olmu grdler .Ondan bu kerametleri grdklerinde artk

env-i ikramta baladlar. Ve sliknndan bir kavim arefe gnnde arafatta ve dier bir kavim dahi hnesinde ve o gnn tamam yannda ikmet eylediler. Bade-l-edy hacc- araftta mhede eden dervinda gelip hanesinde beraber oturan dervinla muhabbet eylediklerinde, eyhlerini arefe gn araftta grdklerini ve dierleri de hnesinde o gn akama kadar beraber oturduklarn ifde ve her birisi szlerinde sdk olduklarna dair talaklarna yemin ederek huzura gelip arz eylediklerinde,eyh hazretleri ikiniz dahi sznze sdksnz buyurmasna mebn, hazr bununanlarn hayretlerine mebni bu mesele hakknda sz syleyiniz diye emreylemesine mebn orada bulunan Cell-l kadr bir zta bu

szn srr kef olarak bir veli velyetiyle tahakkuk eylediiniz onun ruhniyeti ,cismniyete kalb eder. Ve o zt kudret-i ilahiye ile bir vakitte muhtelif cihetlerde

kendi mteaddid surette her nice diler ise gsterir. Bu suretle u her iki mddi dahi szlerinde dorudur buyurduklar, tamam isbet ettirdiniz buyurmutur. Bunlar slikn Cenb- Allah davet etmekle hizmet ile Cenb- Allah megul etmitir. Ve bunlarda tamamen varlklarn Cenb- Allah ile megul etmitir. Ve

bunlarda tammen varlklarn Cenb- Allaha tevdi edip mlkte, Mlik-l-Mlk Cenb- Allah tan baka grmeyip hemn maksad ve arzularn Allah ve

rz-y sbhn olup kullarn rz-y Allah iin Allah ve zikrullah ve rz-y Allah davet ve kusurlarnn aff iin geceler sabaha kadar feryd ile vsl- ilallah olmalarn Vhib-l Atay hazretlerinden ric ve niyz ederler. Vesselm.

126

Mektup 4: 1 aban 1339

(4) Ey tlib malmun olsun ki bu tarikat- aliye-i veyside, Hzr aleyhisselam dahi prdir. Hatta Ebu Ali Farmedi Hazretlerini, Azizn lakabyla yd olunmaktadr. Ve esbab ise, Aziz Hazretlerine bir gn ikram- mucip bir misafir gelip o esnada o misafire ikram edecek hne-i sadetlerinde bir ey

bulunmaz. Bir paac ra bu hle vkf olur. Ustasna benim gnlmn mukbiline bir tabla paa ihsn edersen ihyma sebep olursun diye ric edip,

ustasndan bir tabla paa alp huzur-u Azize arz ve kabuln niyaz eder. Aziz Hazretleri dahi kabul buyurup o tamla misafirine ikram ve misafirini yolcu eyledikten sonra o paac ran celb eder. Olum senin prinde vaki oldu. Sende ne murdn var ise taleb eyle muradn hsl olacaktr, zaman gelmitir.

Yolundaki fermanna kar, o rak benim senin gibi olmaktan baka muradm yoktur. Cevabnda bulunmas zerine Aziz Hazretleri, oul bu yk gayet ardr

zerine ktnde tahamml edemezsin dedi, ise de o kmil ve kil rak dahi benim ondan baka muradm yoktur ,dediinde ocuu karsna alp birinci tevecchnde ran emili ve ekilleri aynen Aziz hzretlerine benzedii gibi ikinci tevecchnde Aziz Hazretlerinin hlleri aks edip hl ve emilat Aziz Hazretlerine benzedii ve kolundan tutup yanna oturttuunda mhede eden Haz Azizn dediklerinde ikimizden birisi paac radr. Krk gn saynz

kim vefat ederse raktr. Kalan Azizinizdir, buyurduu ve bunun zerine krk gn sonra ocuun vefat eyledii menkibinde mesturdur. Ve hatta Hazreti Pr

Muhammed Bahauddin Nakibendi hazretlerinin Emir Kll ve Emir Klln eyhi Muhammed Baba Semms ve Muhammed Baba Semms hazretlerinin eyhi marn ileyh Azizn hazretleri olup Muhammed Bahaddin Nakibendi Hazretleri ben evld- aziznm. Bana ve benim evladlarma her kim Allah iin

muhabbet ve hizmet ederse indallah aziz olur, buyurmutur. te o Aziz hazretlerine yani, Ebu Ali Frmed Hazretlerine ilitii terbiyemiz Hzr

Aleyhisselmdandr, buyurmusunuz. Bu nasl szdr. Bu gndeki silin cevabna Aziz Hazretleri dahi bu mmet ierisinde Cenb- Allahn yle aklar varki, Hzr Aleyhisselam ona hizmet eylemeye aktr, buyurmutur. Hatta ser halk-i Hacegn Abdlhalik Gcdvan hazretlerini civanlnda evladla kabul

buyurduu sabittir. Bazlar Hazreti Hzr Aleyhisselamn vefat eylediini zikr

127

edeceim hadis-i erifi istdll ederler de vefat etmitir derler. Ve hadis-i erif budur: (Kle en-nebiyy aleyhisselam; Badem salll-ai leyleten eraytekum leyletekum hazihi fe-in ala resiy miete senetin la yebka ehade mim-men hvelyevm ala zahril-ard), mel-i hadis-i erif peygamberimiz, bir gece yats namaz kldktan sonra buyurdu ki; i bu geceyi grdnz m? i bu vakitten yz yana dein eln zahr- arzda olandan kimse hayatta kalmamtr,buyurmutur.

te vefatna zhib olanlar, i bu hadis-i erif ile istidll ederler, vefat etmitir derler. Ve hayatna zhib olanlarda, i bu hadis-i erife cevaben; Peygamberimiz sallallah teal aleyhi vesellem hazretlerinin bu hadis-i erifi buyurduklar esnada Hzr Aleyhisselam zahr- arzn gayr avlimin birinde olmas mmkndr

yolunda cevab verdiler. Zir Cenb- Allah, Hzr ve lyas Aleyhisselam, lemleri tayy ve get gzre kudret verdii el-yevm evliyaullahn bazlaryla dahi

grmektedirler. Ebul Abbs Mrs Hazretleri, Hzr Aleyhisselam hayy dr. bu ellerim ile ona musfaha eyledim hatta bir kimse her sabah (Allahmme aslh mmet-i Muhammed, Allahmme tecvez an mmet-i Muhammed, Allahmme cealne min mmet-i Muhammed) dese abdldan ola diye buyurmutur. Ve Ebul Abbsnin u ifadesini Ebul Hasanil azeli Hazretleri istim eylediinde Ebul Abbsi (5) sdk sylemitir. Hzr Aleyhisselam bana gelip kendisini bildirdi. Ve ondan ervh- mmin mnime ve muazzibe ettikleri marifetini iktist ettim. Eln bana bin fakih gelip Hzr Aleyhisselam meyyittir deseler onlara rcu eder deilim buyurmutur. Bazlar dahi Cenb- Seyyid-l Kevneyn sallallah Teal

aleyhivesellem hazretlerinin h birok muharebe ve gazavtta daraldn Hzr Aleyhisselam hayatta olsa imdadna yetieceini vefatna delil addederler.

Halbuki Cenb- Rasulullah sallallah teal aleyhi vesellem hazretleri pirdir, yetimdir, veysidir. Bizzat hcre-i inyet elleriyle terbiye olmutur. Nebiyyl mmidir. Cenab- Vhib-l Ataya hazretlerinden baka kimsenin imdad ve terbiyesine muhta deildir. Baz gazavtta ve evktta sret-i zhrde darald

hikmet-i ilahiye iktzsndandr. Yoksa her anda mansr ve muzafferdir. Eer Hzr Aleyhisselam ile grmek ve onun imdadyla mahzar olmu olsa idi, Hzr

Aleyhisselamn imdadna muhta olmas lazm gelir idi. Halbuki Sultan l Kevneyn ve Seyyid-l-Evvelin vel Ahirin odur. Ve cmle lem onun kapsnn muhtacdr. Ve bir kimseden okumad hlde ulm-u evvelin ve hirin ondan

128

cem olmutur. Hatta Cebril Aleyhisselam vahyi telkin eylemi ktip elinde kalem gibidir. Btn melike-i mukarrebin ulm-u evvelin ve hirin o sultan- kevneyn hazretlerinden telkin eylediine zerre phe yoktur. Ve buna mnkir olanlara u hadis-i erif delil ve cevab- kati kfidir: (Kle rasulullah sallallahu aleyhivesellem (Li maallah vakt ey vakti mstehirre daimete l yni fiyh melekun mukarrebun ve la nebiyyu mrsel). Vel-hasl Hzr Aleyhisselm maruf ve keramt- ayniye sahibidir. Vel yevm eriat- Mustafaya tbidir. Ve snnet-i erife keml-i riayetle riayet edenlerdendir. Ve her zaman halk eriat- Mustafaya davet ederler. Ve her kim lyas ve Hzr Aleyhisselam hazretlerinin vcudlarn inkr eder gayet cehalettendir. Ve her kim nbvvetlerini inkr eder hatem-i

nbvvet nakzndan ihtirz iin kllet-i kldandr, diye pran efendilerimiz buyurmutur. Tahkik bu iki zevat Hak Sbhaneh ve Tela Hazretlerinin emriyle

ehl-i ehdetten bazlaryla mushabet ederler. Ve zaman Cneyd-i Badadi Hazretlerinde mahid denirki, ehl-i ehdet ksmnn kutb ve abdl ile mshabet edenlerindendir. Bu zat- erifle mushabet eylemitir. Hazreti Muhammed Mustafa Sallallah Tela aleyhi vesellem Hazretleri ashab rdvanullah aleyhim ecmain ile Harb- Tebkte asr namaz klndktan sonra iki beyit iittiler. Mnidini grmediler Resulullah salllallahu Tel Aleyhi ve selem bu iki beyitin mnidi karndm Hzrdr. Size sen eyler buyurmutur. Hzr Aleyhisselam hasysla muttasftr. Biri; hffet-i idiyye, biri; rahmet-i indiye, biri; ulm- lednniyye dir. Nitekim Kitab- Mecid buna ntktr. Ve ok vakitler

hasta olur kendisine ila eyler. Ve hatem el-enbiy (s.a.v) Hazretlerinden evvel Hak Sbhaneh ve Tel Hazretleri her beyz ylda bir kere onun mrn tecdid

ve erknn tecdid ederdi. Badehu her yzyirmi ylda bir defa tecdid ve tedid eyler. Hzr (as) hasenl-halk ve bstl-keff yani; eli aktr. Ve halik-i mfiktir. Ve nef ve siybdan ve siyb- fhireden ok atlar edicidir. Hak Sbhaneh ve Tela Hazretlerinin emriyle kermet-i ilm-i kimyya limdir.

Hakkn bildirmesiyle knz arza muttalidir. Hak Tealnn emriyle erbb- hct kendi nefsine ihtiyar eyler. Onun ekli ve nevmi azdr. Ve hsn-i savt sever. Ve

Cuma vakitlerinde vecd-i azm sahibidir. Halka-i zikirde raks eyler ve hareket klar. Vakit olurki bir gn bir gece malb kalr. Ve baz slihler ile buluur, ve onlara hayr nasihat eder. Nkd ve esvb ve merkbiyye ve gayr nesneleri

129

balar. Vakit olurki baz nesneyi rehin kor, istikrz eyler, ve onun hlt- acibiyye ve keramt- garibesi vardr ki ona mahsustur. Kendisi, kars, oullarndandr. Ve mevldu izra karib bir bedeldendir. Ve bil-fiil o karye imdi harb olmutur. Rasulllah Sallalah Teal Aleyhi ve selem ile kalbe

nzll vahiy ve badeh mushabet etti. (6) Resulullah (s.a.v) onu bilmeksizin Rasulullah Sallallah Teal Aleyhi vesellem efendimizden ok hadis-i erif

rivayet eder. Ve ekseriya lisnna cr olan dus (y Hayy, y Kayyum, y l ilhe ill ente eselke en thy bihi kulbin nebevi marifetike ebeden) dr. Ve hem havf- rabbni ile vecd vel-bek sahiplerindendir. Ve onu cemi nssn slih ve fcirleri severler. Ve ok kere bir mazlumu zlim elinden hals etmek

istediinde, Hzr ve Kbt ordular harb ederler. Acib ittifaktandr ki, medine-i rasulde deveciler birbirleriyle mcdele edip yek dierlerine ta atmaktalar iken

ittifken bu esnda bir ta Hzr Aleyhisselamn mbarek bana deip cerh eyledi, ve o cerihesine brdet tesir edip tevrim eyledi ve mh eseri gitmedi. Kitab- Fetevy- Sufiyyenin evvelki bbnn beinci faslnda yle ird olunmutur ki; Tefsir-i Ayn-el-Maan ve Muallim ul-Tenzilde, Hzr Aleyhisselamn ismi yek-byen melakttr. Ve Hzr demelerinde sebeb bir miktar cemi olmu kuru otun zerine oturdu, o kuru otlar yaard. Ebu Hureyre radyallah Teal anh Hazretleri buyurmutur ki; Hzr Aleyhisselamn namaz kld mevkinin etraf srsz olur. Ve krime radyallah Teal anh hazretleride Hzr Aleyhisselam her nereye gitse srsz olur, buyurmutur. Lafz hazartn lakabdr. Ve Hzr lafznda mana

vardr. (H)nn fethi ve (dad)n kesri ve ikinci (h)nn kesri ve (dd)n skunu ve nc (h)nn ve (dd)n skunudur. Ve Musa Aleyhisselamn mushibidir. Tefsir-i Kenide Sre-i Hadid de Ebu Derd radiyallah Teal anh bir gn mekkeye kt, bir salih kii oturduunu grd, ve zerinde salihler nin lemat ederdi. Yanna varp bana vaaz eyle dedi. Vaaz sana mevt yeter buyurdu. Ziyde eylediinde kiiye mlhaza-i gam kabir yeter buyurdu. Ziyde

eylediinde ikindi gnei kasr- tm zerinde takarrr rm eder buyurdu. Ebu Derd radyallah Teal anh hazretleri gelip Resulullah (s.a.v) Hazretlerine arz eyledi. Karndm o zt Hzrdr buyurdu. Ve bu cmleden biri Resulullah (s.a.v) karndam Hzr her ne syler ise haktr buyurmutur. Hzr Aleyhisselm nssn alimidir. Ve tife-i abdln reisidir. Ve Hakk Tealnn cndundan bir lekerdir.

130

Ve kuvvet-i kulbde zikr ederki At-i bin Abbas (r.a) hazretlerinin mervdir ki, her gn Hzr ve lys birbirleriyle birleirler. Ve bu kelimt ile birbirinden mfrekat ederler o kelimt budur: (Bismillah, ma-allah, l yevkal hayre illallah. Bismillah, ma-aallah. L yekife-s-se illallah Bismillah ma-allah m-bikem

min nimeti fe-minellah Bismillah l havle ve l kuvvete illa billah). Bir kimse bu kelimt her sabah dese harktan ve garktan ve sirkattan emin olur. Ve bu

cmleden dir ki, bu akt-l-mevktta yevm-i arefenin faslnda ird olunmutur ki, Abdullah Bin Cbeyr anasndan ve atas Aliden radyallah Teala anhm Ali (r.a) haber verir ki her akamdan sonra Cebrail ve Mikail ve srafil aleyhisselam ve Hzr Aleyhisselam birleirler. Cebrail Aleyhisselam ma-llah l havle ve l

kuvvete ill billah der. Ve ona cevap olarak Mikail Aleyhisselam dahi m-allah klli nimetin fe-minel Allah der. Ve ona dahi redd-i cevap olarak, srfil

Aleyhisselam m-llah hayru kllihi min-Allah der. Ve ona dahi redd-i cevap olarak Hzr Aleyhisselam ma-allah l yedfe-erre illallah der. Birbirlerinden ayrlrlar. Leyle-i tiyeye kadar birbiriyle mlkt etmezler. Ve Tefsir-i Ebul Leyste ve Mullim-ul-Tenzilde Sre-i Kehfte yle derki; Hzr Aleyhisselam melekzde idi, pederi kendi yerine halife etmek istedi, kabl etmedi, varp Cezayir-i bahre dt ve bazlar nesli Ben-i sraildendir dediler. Ve knyesi Ebl lyastr. Ve baz tevarihte Hzr Aleyhisselamn b- ve ecddn bu tertible naklederler ki: (7)Yahya bin melakt bin Kni bir bid bin sm bin Nh Aleyhisselam ve bazlar da Yahya bin melekt dahi derler. Vallah lem b-

hakikat-l-hl. Bir zta ser-hilfet ve yahut kutup ihsn olaca vakitlerde, Hzr Aleyhisselama kalbel ilahiyyeden bildirilir de Hzr Aleyhisselam dahi bizzat

ruhniyyet-i rislet-penah (s.a.v) ile grp; Y Resulallah faln beldede falan olu felana ser-hilfet ve yahut kutbiyyet ihsn- ilahiye olduu mjdesiyle geldim diye tebir eylediinde, taraf- rislet-penah (s.a.v) efendimiz hazretlerinden dahi manevi bir hrka ve bir ta ve bir kemer ihsn olunur. Ve

bunlar o adama giydir ve huzur-u saadetime getir diye emrolunur. Ve Hzr Aleyhisselam dahi o emnetleri alr. O zt- erifin yanna gelir. Mjde sana ser-hlfet ve yahut kutbiyyet ihsn- ilahi oldu. imdi u t ve hrka ve kemeri eks ile huzur-u sdette muntazrdlar, dediinde o zt dahi secde-i kre varr ve ta ve hrkay giyer ve kemeri kuanr. Hzr Aleyhisselam ile birlikte huzur-u sadete

131

gelirki; bu bir li meclis ki dil ile tabiri kbil deildir. Btn enbiy ve mrselin ve evliy ervh ictim etmiler ve Resulullah (s.a.v) Hazretlerinin nnde bir post serilmi olduunu grr. Hzr Aleyhisselam rehber olarak iaret Seyyid-l-Kevneyn (s.a.v) ile zikr olunan posta oturtulup ve bizzt Sallallahu Teale Aleyhi Vesellem hazretleri tevecch ederek siret-i seniyyelerinden nasibi miktar ihsn ve ser-hlafet ve yahut kutbiyyete it olan emanetleri ihsn ve birde mhr- erif it

ederler . Kabl-el- ilahiyyeden size ser-hlafet ve yahut kutbiyyet ihsn olundu ve bizimde halifemizsin. Bundan byle il-i kelimetullah yolunda ba ve cn fed edip, halk Hlika davet ve Allah kullarna ve kullarn Allaha sevdirmek sana hizmet olsun diye emr-i fermn buyurdu. Bundan sonra o zt gelip hizmete devam

ve ne ederse emir ve irde Resulullah (s.a.v) ile edip ve kendiliinden bir ie kym etmeyip taraf- rislet-penh (s.a.v) den sdr olan emrin icrasnda ihtimm ederler. Kimler sdk ve kimler kzib ve kimler slik-i hak olup davete icabet edecei ve kimler etmeyecek olduklarn bildikleri hlde cmlesini dahi davete ihtimm ile bazlar davette ez ve cefa ve bazlar tarafndan hiciv ve tekzib ve enva iftiralara mbtel olduklar hlde davetlerine devam ederler. Zir matlbler halkn medh ve senlar olmayp hemn-Allah ve rzullah yolunda feda-yi- cn ederler. Vesselam.

Mektup 5:

(7) Klhizde Hc Mahmud Efendimizin halife-i ekmel Ahmed Behcet Kayserilidir. O havlyede ismi, Sr Hfz nmyla itihr eylemitir. Zhir ve

btn ilm ile tegarrd edip, iki cihttan halk tark-i Hakka davet ile itigl eylemitir. Hatta zamnnda Dersadette zuhr eden bir dehrinin ilzmndan asrnda olan ulemlar ciz kalmalarna mebni Sultan Mahmud cennet meknn fermnyla Der-sadete dvet edilip, dehr-i mezbru ilzm ve habt etmitir. Ve o

esnda yannda bulunan hulefsndan el-Hc Said Mehmed Hazretleri, Yahya Efendinin dergh eyhlerinin cedd-i als bulunan emseddin Nr hazretlerine

yedi sekiz yalarnda iken bu ocuumu Allah ile size emnet eyledim ird sizin elinizde olacaktr. Terbiyesinde ihml eylemeyesiniz diye fermn buyurmutur. Ve bilhere ms-ileyh Mehmed emseddin Nr hazretleri El-Hac Said Mehmed hazretlerinin terbiye ve iradyla yegne-i asr olup, el-yevm Dersadette

132

Yahya Efendi demekle marf derghtr. Evldlar seccde-i irdda kuud etmektedirler. Ms ileyh Ahmed Behceti Efendimiz esrar- tarkat sure-i fatrda; (leyhi yesadul kelim-ut-tayybu vel-amelu-es-salhu yerfeuh (8) men kne yurd-ul-izzete fe-lilAllahil-izzetu ceman) kavl-i kermini tefsirle zh buyurmutur ki; kelime-i tayyibenin ne olduuna dir olan ihtlft aynla kelime-i tayyibeye bazlar, Cenb- Seyyd-l-Kevneyn sallallah Tel aleyhi ve selem

hazretlerinden rivyeten; (Sbhn Allah ve el-hamdl-llh ve l ilhe ill-Allah ve Allah Ekber) ve bazlar da; bn Abbas hazretlerinden rivyeten (L ilhe illAllah) dr. Demi olduklarn ve bazlarda kelime-i tayyibe tesbih ve tehll ve kraat- Kuran ve du ve istifar ve bunun emsl bulunan ezkr olduunu haber

verdiklerini beyn eylediklerinden sonra ulem-i zhirin bu yetin tefsirinde olan kavillerini beynna r edip buyururlar ki; bu yet-i kerime tefsirinde amel-i

slihe mukrin olmayan kelime-i tayyibe makbul olmaz,ve sud etmez. ll amel-i sliha mukrenet ile mtesid olur ki amel-i slih kelime-i tayyibeyi muhakkk ve musaddk olup isd ve ref eder. Yolundaki baz mfessirinin kavllerini bn Abbas hazretleri red ile kavl-i mezbr sahih deildir. Zr mezheb-i Ehl-i Snnet shb-i kelim s dahi olur ise de mmin olduktan sonra ondan sdr eden kelime-i tayyibe indallahta makbuldr. Diye buyurmu olduunu der-miyn ve i bu yetin manay zhiresini beynnndan sonra, ey salik i bu yet-i celilenin many batiniyesini dahi iitip ona gre al. mdi yet-i celilenin mkabl (men kne yurd-ul-izzete fe-lilllahil-izzete cemian) dr. Yani u kimse ki, eref ve izzet ulm makam- tayyibe eyleye. zzet ve eref ve sadet ve menba ve meskenet ve kudrete Haktan gayrs malik deildir. Pes tlib-i izzet olan tt ve

ibdt edip izzeti Haktan talep eylesin. Zir herey mlik ve shibinden taleb olunur. mdi Ey slik-i Hakk (Vallah el-ganiyyu ve entm el-fukrai). mdi insn zelilen ve mehinen halk olunup her eye muhta oldu. Ve insnn cem eyaya vk olan ihtiyac klliyesi gibi, bir eyin bir eye ihtiyac yoktur. Ve her kimin

hceti ziyade olsa zilleti dahi al kadril-hce ziyde olur. zzet ise ceman Hakka mahsstur. Mlik-l-mlk Allahtr. Ve ihtiyatan gan ve mnezzehtir. Kem kle

Allah Tel (nnel Allahe le-gniyyi an-il-alemin). Cemi eyann Hakka keml-i ihtiyalar olup Hakkn zelil ve makhrleridir. Ve la-l-huss insn ihtiyata cmleden ziyde oldu isede, Cenab- Hakka olan zillet ve haceti dahi cmleden

133

ziyade ve kmildir. Ona beynen Hakk Sbhane ve Tel Hazretleri, cem ey Hakkn zelil ve muhtac olup ve Hakktan gayrdan izzet taleb olunmadn ibdna haber verdi. Pes abd- mster nazarn cmle eyadan kat edip izzeti Haktan taleb ettii miktar zillet-i nks ve izzet-i mezd olur. Ve Hakktan

gayrya ihtiyac kalma. Amma kulub-u ibddan dahi Hakkn gayriye olan iftkar ve ihtiya zil olmaz. ll nefy l ilhe ve isbt illalah ile olur. Zir abd- muhlisten nefy l ile taallukt- kevneyn ref ve izle olup isbt llallah ile kalbi pakla Hakka mteveccih olur. Ve abd- mezbr vech mer zere lik-i kevneyne ve avik-i kevneynden biri olsa hakikaten kelime-i l ilhe illallah dahi Hazreti Hakka rci olur. Meselen hacer ve haddin yek-dierine cziyette felek-i

esrden mstenzile olan erre-i nr ile eceri ihrk olunup ve nrn eceri ihrkla ekl edip sret-i hatabiyesini ifn ve vcud-i nriyyet ile k ve keyde keyde

vcud- eceriyyet bi-klliyetih fnye olup sret-i hatabiyeden eser kalmadkta nr mstenzile hayyz-i tab ve felek-i esre rc ve rc eyledii gibi amel-i slih dahi erkn- eriat olduu ikredir. Ve eriatn rkn evveli dahi istinzl-i nr nur-u Allahtr ki la ilahe illallah ve senin dilin ihtikak ve birbirine aklmasyla nuru tevhidin nr kd ecere-i vcud insn edip o esnda abd- mmin dahi mebn-y slm olan erkn- hamseden biriyle amel etmi olur. Ve erkn- erbaa bkiye dahi u amal-i slihadr ki, demr- diraht tbat arz ve dnydan bir yere kalp kabl-i nre ve itigl etse mstemidd katalar eder. Hatta diraht- vcud nr- nr tevhidin hzem szndesi olup nar- tevhd dahi ihrk ve

vcud-i eceriyyetten ifn ve bek-billh ile ik ve al-y kurb Hakka terfieder. Ve ecere-i vcud-i mevhm dahi nr- hamiyet ve nr-i tecelliyt-

ehadiyyet ile esr hazrette mteile oldukta msay kalb-i cnib Trdan enis- nr olur (Felemm etaha ndiye min tiyel-vdil-eymen fil-bukatil-mbareket minel-ecereti) mnas malm olup (nn ene-Allh rabb-ul-alemin) nidsn cn kulayla iitir. mdi amel-i slih ,amel-i kalbdir. Ve amel-i kalb dahi muhabbetullh ve evk ile-l-lk-i Allahdr. Ve ikisi dahi cziyyt rabbniyeyeden sdur edip mushabt kelime-i tayyibe olurlar. Zr kelime ve

muhabbet cnb ulhiyyetten pertev edip bir mcib (Feminh yebde ve ileyh yed) geri ve aslna rcu ederler.

134

Mektup 6: 25 Mart 1337

(9) Mustafa rif Hazretleri Ktipzde demekle mehrdur. Ve Kayseri sanca ve ulem-i be-nm asrnn ferd ve Ahmed Behceti hazretlerinin halifesi ve tarikat- aliye-i Nakibedi veysinin Klhizde Hc Mahmud Efendimizden sonra nc kutbl-aktb olup, bir tkm slikanla kalrken Msrn Midn

ehrinde veft edip orada medfn, kabr-i sadetleri ziyret-i enm olmutur. md malm olsun ki, ehl-ullah efendilerimiz buyururlar ki; eflk ve kevkib dest-i

ktibinde manend kalem alan esm-i ilahyeyi ve esbb- zuhrt- sft rabbaniye olup teekklt ve ittislat dahi mezahir tevecchat ve ictimaat hakaik esma olmakla bu alem sret ve makam- ehadette bil vasta msirlerdir. Ve teekklat ve ittisalat- mezbrenin suver ve netyici bu dnyde suver-i hirce ve ehs ve

akvl ve aml ve ahvl ile mteahhs olup tesirleri mceddid-i unsuriyyt ve tabiytta vk olur. Enbiya-i Azm ve evliy-i krm nr-i basar basiretle nazar

ederek hakikat- insniyenin mecrs tavrk- eflk olmayp ltife-i rabbniyeden ibret ve bu naksa giriftr olmazdan mukaddem blbl gl-zr- cennet olur. in-y htb kuds ve mevs cmlesi ens ederken muyyen klp vatan- sliyye yoluna hk kevkib eflk hkmnden hals olmadka myesser olmadn mkefe etmekle te cezbe-i rahmn ve muhabbet-i sbhn ile vcud-u beeriye ve ahkm- tabiiyyelerin efn ederlerde, mahkm hkm-i zamn

olmayp zmn enby ve evliynn mahkmu olur. Bulunduu asrn aktbndan mer bin Fariz kuddise srrah el-Azz hazretleri buyururlar ki, imdi makm- kutbiyyette kim benim ve eflk benim vcdum sebebiyle devr eder. imdi ben aktr- eflki ihta eyledim buyurmutur. Zir kutb-i hsn kendi zerine devr eden deviri ihta eylemez. Belki vasatta marz olan merkezi nukat- memt olur. Bu sretle kutb-u manevi olan insn merkez-i eflk iken kibr o eflak ihta etmitir.

Ve kutb itibr ettikleri insn- kmilin ihtas ilim ve kudret ve eref ve rtbe cihetinden olur. Ve insn- kmil kutb ahlk olunduu onun iindir ki ekmel-i

insn makm- karibinde mtemekkin olup ahvl-i halk onun zerine devr eder. Amm bu dahi ikiden hl deildir.Ya budur ki makm- kutbiyette olan kmil lem-i ehdette olan mahlukata kutb ola bu taktirde kutb- mezkr ntikl ettiinde abdldan kendiye akreb kim ise onu makmna istihlf eder. Evliy-i

rm stlhnda bunlara makmat ve kermet erleri derler. Ve yhut lem-i gayb

135

ve ehdette olan cemi mahlkta kutb ola kutb-u mezbr kendi makmna abdldan istediini istihlf etmez. Ve bun kutbul-aktb derler ki mtekben lem-i ehdettedir. Ne onu bir kutb sebk etmitir ve ne hir on halife olmutur. Ve o rh-i Muhammedidir ki (lev-lke lemm halakt-l-kevneyn) ile muhtabdr. Ve cemi zamnda kutb-ul-aktb olan hakikatte rh- Muhammedi dir. (10) Hsl kelm merd-i vcd ve bek ve sebt cmle-i lem ve devrn- eflk ve kevkib

ve gayrih hazreti cemiyyet-i hakikate mtelliktir. Ve sret-i unsurye-i insan-

kmil o hakkatin sretidir. Kem kle sallallah aleyhivesellem (nnel-Allahe halaka deme al sretih) Pes kutb dire-i eflk bilki merkez cemi mevcdt sret-i insn- ekmeldr. Bek sret-i lem bu sret-i insniyenin beksna

merbttur. Kema kale aleyhisselm (L yekmu es-saati ve alelard vhid Allah Allah ey yezkur kem h h). Pes kutb-u lem bu sret-i insn olup devran ve beka-yi eflk dahi on mteallik olur. Behr-i emvc esrr ve man eyh Sideddin Fergn buyururlar ki; eer bir sil sul edip sret-i insniyenin tayn ve tahkikinden evvel sret-i eflk sbit ve kim idi. Ve sret-i demiyenin, adem-i tayininden sonra dahi sret-i lem ve devrn eflki hibir halel ve noksn terettb eylemez. Pes Adem ne vechle kutb-ul-eflk olur. Cevb budur ki; eerki Adem hissen yok idi, amm manen var idi. Zr (fe-ehbibt en arfe) cd- lemden maksd keml-i zuhr idi ve keml-i zuhur hakkat-i cemiyyeti zt cmlen ve tafslen bu zuhrun zuhuriyyete mevkf idi. Ve zikr olunan hakikat- cemiyenin kem hve zuhru sret-i insniye-i kemliyeden gayrs deildir. Zir

ansr ve mevldat ve m-fevkh ve tahtih insndan m-ad her ne kadar zhir var ise her birisi hazret-i cemiyyetten bir hakkt ve bir sfat ve bir isimden

zydenin mahzar deildir. Fe-li-hz bu keml-i cemiyyetten gayrs cmle emnetten ib eylediler. Kema kle Allah Tel (nn arredn el-emnete) il hirihi. Yani Hakk sbhne ve Tel keml-i zuhr ile mahzar cemiyyet-i mezkre olunmamas al-y lemden semavt ve esfel-i lemden arz ve cibl ve

beynehm olanlara arz edilip lkin her birinde hkm-i kayd ve cziyyet glib olmakla kabul-i emnetten ib eyleyip insnn keml-i kabiliyeti olduu iin bu

cemiyetten unsuriyeyi kabul eyledi. Vel-hikmeti azimeti vel-maslahati kulliyeti Allah Sbhne ve Tel icd- lemi sreten bu suret-i nsniyeye takdim eyledi. Ve o tevecch-i icdiyenin kblesi sret-i insniye oldu. Zr maksat ve maksd

136

insn idi. Pes meded ve bek ecz-y lem bu sretin tayininden evvel onun keynnet mevcdesiyle hkmen ve manen o tevecch-i cdiyeye muzf idi. Maksud- asl olan bu sret-i insniye kemliyeside dahi mteayyin olup meded ve kyam ve bek ve sebt lemin hfzna bu sret unsuriye- insn maksad oldu.

Ve makm- kutbiyyet ve mstakarr merkezinde istikrr buldu. Ve yine eyh Saadettin Fergan buyururlar ki; teekklt ve ittislt- eflk ve kevkibin suver

ve netyici ne-i nebeviyyede suver ve emzice ve akvl ve aml ile mtecesside ve mteahhsa olduu gibi ve sret-i insniyenin dahi kuv ve igzbna mecm cemi avlimdir. Ke-zlik suver ve mezhir hakayik ve esm-i ilahiyedir. Ve tekklt ve ittislt sret-i insn gibi akvl ve aml- teekklt mezbreden

ibrettir. Onlar dahi mezhir-i nev-cihn ve itimt- hakyk ve esmdr. Ve eer ki kim o teekklt ve ittisltn suver ve netyici arz dr. Amma etbka

mtecessid olup ve cem suver-i berzah ve har ve cenn ve gayrih o heyet-i mtecessidenin ayn olur. Nefha-i insniye berzahda sver-i mezbureye mteallaka olup berzahta vki olan nimet ve nakmet onlara o suverin cinsinden isabet eder. Amm niyet-i hlise ve kasd- samme mukrin olan aml-i sliha ve efl ve akvl-i tayyibe ve sdkann bi-haseb-il kuvve-i gayri bil-vahdeti vel-ihls kulun al-yi illiyyn de mukadder olur. Hatta vahdet ve ihls bir kavl ve amel zerine keml-i mertebe-i glib olsa (ileyhi yesadul kelimel tayyibu vel ameli salih yerfeuh) nass keriminin fehvsnca klliyet ile lem-i vahdet mrtef olup bu eflkta sret kema r ileyh kavlih alehisselm (L ilhe illallah leyse leh dne Allah hatta yekd ileyh) ve kle sallallah aleyhi vesellem (m kle abd l ilhe illallah muhlisn min kalbih ill fetehat li ebvbis-semvt hatta yekd

lel-ar). Fe-amma u fiil ve kavl ki niyet ve kasd- sammden hali olsa o makule aml-i mesbe heben mensre olup bu lem hk ve b ve heva ve teten tecvz etmez. Nitekim bunun tafsil bilde zikr edilmi idi. Pes aml- gayri hlise ve gayr-i sliha ne-i uhrevyyede suver mnsyla munzam ve csmniyet

(11) ile musavvir olup ve gazab- edide olmak iin cismniyyet-i azime hsl olur. Kema ire ileyh kavli sallallah Tel aleyhi vesellem (nne galeze cildel-kffar isn ve erbane zeren ve in cesede misle ahed ve in meclisi f cehennem m-beyne Mekkete vel-Medinete). Ve nuss- Kuran- Azim ve hadis-i erif rasl rabb-l alemn nazar- erbab- kef uhdda mbeyyindir ki kursi- kerm fer-i

137

cennet ve ar- azim sakf- cennet olduu beyn buyurulmutur. Ve Hakk Sbhn ve Tela hazretleri krsiyi ne ey ile vasf buyurmu ise, arz- cenneti dahi o ey ile vasf buyurmutur ki, kle Allah Teal azze ve celle (vesa krsiyyh-s-semavti velard) ve ke-kavli Tel (ve sriv ila mafireti min rabbikm ve cenneti ardh es-semavti vel-ard eddet lilmttekn) ve delleti hadis-i erif budur ki, kem kle aleyh-is-selm (inne fl- cenneti mie derece m-beyne kull dereceti kem beyne es-semi vel-ard vel-firdevs alh dereceti ve minh tefcr-el-enhre el-erbaate ve min fevkh yekn-l-ar). Makasid- hayliyeyi herhangi aml ve akvl cmleden zyde olur ise cennet-i Firdevste suver-i hadyik ve ecr ve esmr ve enhr ve suver ve kusr ile mtecesside olur. Kem

kle Allah Tel (vein leysel insane illa ma-say ve in sayihi sevfe yera smme yecziyel cezae el-evfa) ve kale Allah Teala (Fe-men yamel miskle zerretin hayren yerah). Pes bu yet-i beyyintn mazmnu sadeti yeti bu manya dellet eder. Amm say ve amel arz kabilinden olup tarifi arzda ise (el-arzu la yebka zamaneyn) denilmitir. Ve tarf-i mezbr tarif-i cemi ve emr-i mukadderdir. Nass- Kerim Sbhn ise say ve amelin aynnn ryeti isbt etmitir. Bu takdirce arz- aml zamn- sabitte ne keyfiyetle meri oluyor denir ise i bu takdr olunan veche zerine mtecessid olur. Kem kle sallallah tel aleyhi vesellem fi hadis-i kudsi hakiyen an-Allah Tel fe-kle (y Muhammed ikr mmetike minn selm ve ahbirhm nnel-cennete tayyibet-l-ziyneti azbet-l-mi ve enneh ve in gargbih sbhn Allah vel-hamdulillah ve l ilhe illallah

ve Allah Ekber). Pes tecessd-i mezbr hakikat- kmil vestet- aml- hasene ve akvl tayyibe mtebassta dny-i keml inbist mezkr ile muhkem olur.

Amm zikr olunan derect- aliyenin vuslne sebeb derect- kesire vardr. Lakin mertib-i mezbrenin usl-i kulliyt makmt selaseye o da evvelen islam, sniyen imn, slisen ihsndr. Ona binen ki nki o ser vcudu mertb- istd eflk ve an-i mevldt ve rahm-i mder de olan mertebe-i istikrrdan tecvz

edip bu sret nefis ve mizac insn ile thir oldu ise ahkm- kesret ansr ve mevldta melbiseti sebebiyle hkm-i vahdet ve tahret ve bestet ser vcudu

zkr olunan sr- kesret harekt sekent tab ve ahkm- inhrftta maklb ve mahbs olup kendnin mebde-i vahdet ve la yedi olan avd ve rcundan ve turuk-i zhir ve btne-i maddan keml-i hicb ile mahcb kald. Pes unlara ki

138

tevfk ve inyet ezeliye-i rabbniyeye karn hlleri olup mder ve pederinin vestet takldi ve yahut bir resln davet halife-i resl olan mrid-i kmilin ird ve deleti ile mebde ve madndan haberdr olur ise evvelen bi-z-zt eser ona zhir bhir olup li-eclit-tedbir onun miz ve kuv ve cevrih ve

zsna isbet ve siryet edip kavlen ve filen harekt sekent n-mazbt ve suver-i inhiraft n-merbt ile zuhrdan arz eder. Ve ahkm- eriyede

mnderic olan vahdet-i adlete inkyd- kulliyen ile mteveccih olur. O zamn onlarn dire-i makm- islma dhulleriyle ki itati evmir-i revaciri eriyye-i nebeviye den ibrettir. Drst olur ve hlet-i mezbre de dhil dire-i slm olan ahs insniyenin Hazreti Hakka ve esm ve sft- mukaddes-i rabbniyeye

irtibt b-tark-it-taalluk olur. Zir merbbun ismi Rabb ve sfat- rubbiyette ve mahlkun ismi Hlk ve sfat- hlikiyyette ve mehdinin ismi Hd ve sfat

hdyete ve tibinin ismi Tevvb ve kabl-i tvbe sfatna ve mfrun ismi Gaffr ve sfat mafirete helmme cerr taallklar zarridir. Ve her eyin bir sebeb ve illeti zhireye izafeti ve esbb ve lel mezbreye muzaf olan eynn ryeti dahi esm-i ilahiyenin mezhir ve srdr. Mdem ki bir kimse dhil-i dire-i islm olmaya onun talluku esm-i klliyeye olmayp dn-el-bz bz esm ve sftadr. Amm sonraki makam slmn hakykyla muhakkak ola. O merd-mslimin taalluku esm ve sft- klliyede tamm olur. (12) Ve bu mertebeden sonra mebde ve mad b-tark-il- madl eser ona hepsi kuva-yi btn ve hevs. sryet edip tekellf ve taltife cehd eder. Ve nefsi

(Summn bukmn umyn fe-hum l yercin) dr- mfizinden halas eder. Nutk ve semi ve basar ve fikrin ve vehmine fuzl ve m-l yan zkr ve fikr ve eser-i

gayr dan b-klliyyete mahcb ve mestr kalm idi. Muhabbet-i lahiye kef- istre hicb edip tevfk ve hdyet-i sbhn ile cmlesi ma-halak lehne sarf edip acele getirir. Ve ztn ism-i sem basr ve ilim ve mtekallim klar. Ve kuv-y btnesi hakk nekayifi ve inhirfat- cehl ve bahl ve zulm ve kasvet-i kalb ve l

gayr-i zlik ve sft- radyeden halsi edip kemlt ve suver-i itidlt akl ve kerem ve hilm ve refete nil olmak iin say- beli eder. Ve bu mertebeye

kadem-nihde oldukta makam- slmdan rtbe-i mn terakki etmi olur. Ve esn-yi seyrde klliyt- makam- imandan olan tevbe ve zhd ve vera ve tevekkl ve rz makmlar mahede edip ve her makmn cziytnda esm-i

139

hakk eyle. Misalen Kerm ve Halm ve Allm ve Raf ve bunun emsli esm ile vefk tahallukv bi-ahlkillah ile muttasf eder. Fe-li-hz erbb- tahkk makam- imana makam- tahalluk itlak ederler. Ve nki btn ve zhirden ahkm- inhiraft veche meru mtelakki ola meme-i nefiste kmil olan sret-i vahdet ve

adlet-i mtevellid olup ismi kalb ile mesh olur. ( Ve b-hkm ve sani kalb abdul-mminil-tek) o dl ona tevbi ism-i zhirden bir ismin mirt- mcell ve mahal-i tecellisi olur k sm-i mezbr ahs mezbrun mene-i taayyn nefsi ve mizc olmu idi. Ve sukut- nutka ve nefha-i rhun vefatnda ve zamn- vldette ahs mezbur o ismin mahkm tesiri ve terbiyesinin merbbu olmu idi. Pes vsii Hakk olan kalb-i m mn bu mertebeye nil oldukta o isim ile

mstahikk olur. Yani slik-i mezbrun kalbinde o isim tecelli ettiinde slikin ismi ve resmi bl-klliyyete mrtefi olup slikte ol isimden gayr eye ba

kalmaz. Pes bu mertebede slik makam- imndan derect- ihsna itl ve irtif etmi olur. Ve o isim ki onun mirt- kalbinde cilve-kr olmu idi. Ve u eser ki esm-i ztiyenin srndan eser etmi idi. Slik-i fniyenin semi ve basar ve yed ve ricl ve akl olur. Hatta bu makam- tahakkukun hakikatta vki olan (Kunt semah ve basarah ve yedeh ve ricleh) hadis-i erifi ve sir ahbr ve sarn letifini zevk selm ile fehm eder. Badeh mertb-i esm ve eflk- sftta seyrn edip her bir ismin tahakkuku o slik bir ism-i ahrn tahakkukuna mstaidd eder. Hatta ism-i zhir cam olduu cemi esmaya mttehid olur. Ve o vakitte o merd-i kmil ve racl-i fzl btn rhun seyrine garibet klp cemi esm-i btn tenzh ile

tahakkuk- mesir olur. O cemi kemliyeye eriip seyr-i kemleyn bulur. Ve zkr olunan seyr slk mmet-i Muhammedden olan ferd-i kmillerin

seyridir. Amm seyr-i Mustafa kmllerin netice-i seyir olan Hazreti Cemidt Kbe kavseyn ve ondan makam- ahdiyyet cemi ev-edndr ki, ondan al ve ekmel mertebe olmayp ve mertebe-i mezbreye ancak Hazreti Seyyid-l-enby vel-mrselin salavatl-Allah aleyhi ve selem hazretlerine mahsustur.Ve hasays-

kmil odur ki btn ve srr ile mhede-i hazreti gayb olup makam- ihsnda ulm-i gayb ve lednniyi rhu ve nefs ile muttli klar. Ve hvas- zhir ve

btnesi ile makam- imnda sr gayretle megul olup ve miz ve kuvs makam- islmda ibdet-i bedeniyeye vsf ve envi ahkm- ibtily eryeye mlzemet edip cemi evktta btn vrn znet er-i erife mamr ve zhiriyi

140

tayy- deryy ahkm- tarkna mstarak olur. Amm kmil-i mezbrun er-i erif ve rh-i ltifinin hazret-i gayb ve makam- ihsnda mukayyed olduunun fidesi tecelliyt zt ve ulm-i hakiki ve mkeft- hamim le muttasf olduundan vesvs ve kuvyi zahire ve btnesi dahi makam- imnda mukayyed

olduundan fidesi bu ne-i dnyevye de fikir ve zikir ve sem ve gayretle ve ne-i hiriyede ryet-i dim bi-l-basar ve sem- kelm b-vasita ve bunun

emsl terift ile mtellezziz olduudur. Ve miz makam- islmda mukayyed olduunun fidesi btilat ahkm- eriat ile tahakkuk ve ne-i dnyeviye de icry o emr-i eriyye ile telezzz ve ahkm- eriattan her bir hkmn dekik hikmeti ve savm ve salat ve hacc ve zekt ve sir ibdt ve tatn taayyn ve

tahdd idd ve ilel ve esrar kef ve shd ile muyin kldn der-kr ve cemi avlim ve dunyevi berzah ve har ve cenn da

keml- inbist- hakiki takayyd miz ile makam- slmda yazlm olmas lazmdr. Ve ibdt ve hasent- (13) eriyyenin berzahta ve har da hasla olan sr ve netyicinden behre-mend ve ber-hurdr olmakla makam- slma mtealliktir. Ve nice evkt olur ki kml-i mezbrun nefs hevs ve mizc hem-reng srr olur. Amm zikr olunan hkm-i mezbrun neat iktizsyla hlet-i mezbrenin devm ve sebt olmaz. Zr l maa-Allah vakt buyurulmutur. mdi ey nr-i sadika-i alem ve nr-i sdika-i dem mertib-i mezbreyi seyr ve tem edip hakikat- ztiyesinden haberdr ve ak muhabbeti rabbniye ile ber-hudr olan k sdklar ahkm ve eflk-

suveriyeden dahi hur edip eflak hakikiyeyi esma ve sfat ve zata uruc etmekle eb-l-vakt olurlar. Sen de ona gre say edip ebn-yi izmn ve hussiyle Hazreti

fahr-i kint sallallah aleyhi ekmel-i tahiyyt mmetlerine terk etti mrs-

eriat ve tarikat ve hakikat ve marifete vris-i hakk olmakla Cenb- Haktan meded ve inyet ric eylesin.

Mektup 7: 26 Mart 1337

Mustafa rif Ktipzde Kayserlidir. Mustafa Mnb Hazretlerinin halife ve kaim-makamdr. Kayseride Fuad Cmi erif havalsinde medfundur. Zhir ve btn ulmune cmi ve zamnn feriddir. Slike lazm olan hilfet-i ilahiye ve hilfet-i nebeviyye ve hlfet-i meyih ve mertib-i stiv ne olduunu bilip ve

141

anlayp ona gre i eylemek lazm olduundan, mertib-i mezbureden bir miktr bu mahalde derc-i sutr eylemeye ur olundu. Ey hvn malmunuz olsun ki Cenb- Allah (ve iz-kle rabbuke ll-meliketi inn ciln filard halife) yani, zikreyle ya Muhammed, o vkit ki rabbin melikeye buyurdu ki; ben Azm--

n bir de halife klmak isterim. Halife bir kimsenin makmna kim menbna nib olan kimseye derler. mm Fahreddin Rz tefsirinde; el-hlifet men yehlifu gayrih ve yekvme mkama. Ve mm Rgb hazretleri dahi lafz- halife vhide ve cemi tlak olunur. Bu mahalde maksd olan cemi mansdr. Zir halifeden murd Hazreti Adem ve evld- Ademdir. Ve tefsirinde buyurdu ki; halifeden murd evld- demdir. Ve bazs bazsna kim-makm oldular. Ntekim bu yet-i kerime ehdet ederki (ve hve ellezi cealekm halife filard) ve kez kle (smme cealnkm halayif filard ve kle eyzan vezkurv iz cealekm hulefe) bu cmlesi evld- demin halife olmasna dellet eder. Ve beynel-mfessirin kavl- esahh dahi budur. mm Fahreddin Rz der ki; dem evldndan halife-i hakk olana, onun iin halife tesemmi klnd ki halkn nfsune tekmilde ve onlara siyaset ve tedibde ve emr ve ahkm tenfzde ve bunun emsli eylerde Hakkn halifesi ve kim-makamdr. Burada sul vard olur ki; halife ciz ve esrr- gayba muttal olmayan kimselere lzm olur. Tahkikan Cenb- Allah her eye kdir ve lim-l-btn vel-zhirdir ki ona halife olmann fidesi nedir? Cevp budur ki; halife mstahlefin aleyhin kusrundan trdr. Ve halkn Hakka n olmasnda ve haktan istifde ve istifza klmasnda keml- mertebe cizleri olduu iindir.

L-cerem halife gerektir ki Haktan esrr ve ahkm ahz eyleye ve halka beyn klp syleye. Zir bunlar halkla Hakk ma-beynlerinde vstadr. Rhniyetleri

cihetinden ahkm ve esrr ve evmir ve envr, Haktan ahz edip cismniyetleriyle halka sl ederler. Ve halk terbiye ve iradla tekml edip b-haseb-l-istdd tefhim-i Hakk ile n ederler. Men veche halife mstehlefin ayndr. Ve men veche gayrdr. u cihetten ayn olur ki, onun ahkm ile hkim ve onun ilimiyle

lim ve onun sfatyla muttasf ve ahlk ile mtehallik ve esrr ve envryla

mtehakkktr. Bunun mslini kalem ile ktibde mhede eyle. Her bir man ve

marif ve esr yazmaya ktib elinde kalem bir let olup, lkin kalem baka ktb baka kalem, kalem, ktib katib olup yanlz kalemin ktibe keml-i merbtiyle merbt olduundan marifin yazlmasna bir alt olduu gibidir. Zir Cenab-

142

Vhb-l-At hazretleri her bir kudret-i ilahiyenin zuhrunu bir esbba talk etmitir. Nehrn tenvir olunmas gnee vermi olduu ziyya ve mhn nrunu gneten (14) aks ve ahze talk eyledii gibi. Lakin Cenb- Hlik- Mevcdt hazretlerinin bil-sebeb her eyi halk ve icda kdirdir. Amm her bir iinde bin

trl hikmet-i hfisi vardr. Kulun akl cmlesini drk edemez. mdi bu cmle malm olduktan sonra, art hillet-i ilahiyeye halife olan zt bil-kulliyye kendi

nefsinden fn ola ve bek-yi hakk ile bk ola. Ve onun akvl ve efl ve ahlk ve sftyla ittisf kla. Bir i ilemeye ll onun emriyle bir kere balamaya ill onun rdesiyle balaya. Amma buras gayet dakk bir mndr. Her hayalt kaplmayp ve her bir evhma aldanp buna byle iret olundu. Ve yle zuhrt

vuku buldu, diye kendi hayltna aldanpta hem nefsini ve hemde ebn-yi cinsini aldatp dll ve mudil olmaktan ictinb eylemek elzemdir. Zr eytn Cenb-

Vcib-l-Vcud hazretlerine: Y Rabb ben Ademin yznden vdi-i helke dtm. imdi bende onlara gstermi olduun tark-i mstakimin zerinde oturur, o yolda olanlar ihll ve ifl ederim dedi. Bunun resi ise, cmle kaplarn kapanp hemn bb- ilahiyenin mefth olduunu ve o kapya varmakla dahi bil-cmle yollarn mesdd olup ancak eriat- Ahmedi ve tarikat- Muhammedinin ak olduunu bilip ve yollara dahi ehl-i snnet vel-cemat ve mezhib-i erbaadan birisine ve prn tarkat- aliyeden bir tarika sluk ve bunlurn kurmu olduklar mizan- tarkat ve erit- aliyenin mznyla her bir mumeltn vezn ederek keml- mtebassrta hareket etmek lzmdr. te cemi enb ve

evliynn hilfetleri bu kevnedir. Ve tebli-i ahkm- lahiye enbiyn ulem-i billah dahi halife-yi Allahtr. Nitekim Ebu Hureyre (r.a) hazretleri peygamberimiz (s.a.v) hazretlerinden u hadis-i erifi rivayet etmitir: (Kle resl-ullah sallallah tel aleyhi vesellem. Men emere bil-marf ve nehyi an-il-mnker fe-hve halifetullah filard ve halife-i kitbeh ve resuleh). Ve snnet-i rasli cr edip hy eyleyen halife-i reslullahtr. Ve halife-i reslullah yine halifetllahtr. Kem rev

an-l Hasanil-Basr kle resl-ullah sallallah tel aleyhi vesellem (rahmetullah al hulef-i klv ve men hulefuke y reslallah kale ellezine yuhibbunehu

snnet ve yamelneha ibdullah). Her kim evamr-i ilahiyeyi icr ve snnet-i reslullah ihya eyler ise, halifetullah ve halife-i reslullah olur. Ve u kimse ki

evmr-i ilahiyeye ve snnet-i reslullah bir tarikin revii zere icr ve o tarkat

143

ihy ile hem o prin ve hem reslullahn ve hem Allah Tel hazretlerinin halifesi

olur. Hlafet-i Hakk cem efrd- nsniyede bi-hasebi istidadtihim mevcdedir. Kema kle aleyhisselm (Kll-km rin ve kll-km mesuln an rayetih). Herkesin hilfet-i lahiyeden stdd miktr hisse-i muayyinesi vardr. Mislen,

pdihn memleketinde tedbir ve tasrrufu ve her vl ve hkimin kendi eylet ve vilyetinde ve herkesin taht- dresinde ve edn mertebe kendi vcudunda terbr

ve tasarrufu gibi. Zir Cenb- Hakk bu yetinde hlfeti mme-i nssa ml buyurmulardr. Kem kale Allah Tel (Hve ellezi cealekm halifel-ard) ve ondan sonra herkesin biri birinden derecesinin ref olunmasn ve hlfette fazlet bulunmas (ve refea bazkm fevka bazn derect) yetiyle sbit klnmtr. n-Allah Tel ileride meratib-i sluk zikr olaca mahalde zikr olunacaktr. Derece-i tvbeden t derece-i tecrid ve tevhide kadar beyan olunacaktr. Bz

kimse bu cmle mertibe cmi olur. Ve bazs bunlardan birinde kalr. Ve o derece onun makam olur. Ve ona fln kimse filan makmdadr denir. Mislen ya televvnde veya temekknde vey velyette veya keramette her ne ise bu cmleden gzrla matlab rzy Hakk olmadka insn kml olamaz. Ve hlfet-i kmile ise nsn- kmile mahss olup ondan sonra emsel fl emsel her hangi kimsenin ilm ziyade ola, o kimsenin lm olmayandan derecede erfa ve hakikatta efdaldir. Eer eraitte ilm ziyde ise eraitte ve tarikatte ise tarikatte ve eer mertb-i ilahiyede ise mertib-i ilahiyede ve esrr- rabbniyede ise esrr- rabbniyede kem kle Allah Tel (hel yestevyellezine yalemvne vellezine l yalemvne). Ve kle Allah Tel (yerfe ellezine menv min-kum vellezine tul-lme derect). Yani Allah Tela ref eyler. Ey mminler siz diyorsunuz ki, derece-i cnm dnyda ceml eyle ve hirette cannla hsseten u kimselerin derecelerini ref eyler ki onlara ilim it olundu. Ve ilimleri amele mukarin klnd. Pes alimin bid zere erefi, mh- bedrin kevkib zere eref gibidir. Ve limin erefiyyeti malmun erefine gredir. Her hangi tark olur ise olsun (15) lim olan hilafete lim olmayandan ehakk ve elyaktr. Zr nass ile snnet-i seniyye ile ve cm-i mmet ile sbit olan budur ki, kitb- ilahiyede dell Hakk

Sbhn ve Tel hazretleri Hz. dem ilmi sebebiyle halife edip melekleri etmedi. Btn melike tat ve ibdetle mevsm ve tesbih ve takds etmekle mehr ve ismetle hat ve halelden uzak olduklar hlde, Cenb- Allah

144

Adem aleyhisselm ilmi sebebiyle tercih buyurmutur. Nitekim Beyzvi hazretleri (Fe-kle enbun b-esme helai) ayet-i kerimesinin tefsirinde buyur ki yunekkibu le-hm ve tenbe al aczihim an emr el-hazrete fe-innel-tedbr vel-tasdk ve kmetil muadeleti kalbe tahakkuk el-marifeti vel-vukf al mertb-il

istddt ve karraral hukuk mahl n kuntm sdikn fi-zeamekm ennekm enfe bil-hilfeti li-ismetekm fe-en-biun b-esmi heuli) ve eyhzde merhm dahi hiyesinde buyurur ki; (innel-hlfeti nektezil hukme bil-hakk,ve ikmetil muadeleti beyn-el-ibd ve zlik l yeti ill bil-ilmi vel mrifeti zevt ey ve ehleh ve eflehe ve ite kull zy hakk hakka bil-ziyde ve l noksan). Mans budur ki, melike zmnen hilfeti tesbh ve takds ve ismetimiz sebebiyle

bz mstahakz dediklerinde, Hakk Tel hazretleri bunlara buyurur ki, Ey meleklerim ban bu msebbihtn esmsn lm edin Kd Beyzvi hazretleri

buyurur ki; bu kelm melikeye ilzm ve onlarn emr-i hilfetten acz olduklarna tenbihdir. Zir tedbr ve tasarruf ve ikmet-i adl-i mrifete mstehak olmazdan ve meratib-i istidd ve ahlkn hukkuna vukf bulmazdan mukaddem mahalldir. Eer zeminizde hilfete ismetiniz sebebiyle ehakk olmak var ise, bu cmle msebbihtn esmsndan haber verin mns vardr. Ve eyhzde merhm dahi hlfeti hakk ile hkm eylemek ve badullah beynnde adlet klmak iktiz eder. Ve bu man ise ilimsiz olmaz zevt- eyya ve havsna ve efline marifetsiz surete gelmez. Ve her hakk shibine bil-ziyde ve l noksn eylemeyince hilfet mertebesine zafer bulmaz. Pes hilfetin rkn- azam adlettir. Onun iin Cenb-

Hakk Celle ve Al hazretleri Hazreti Dvd aleyhisselma hitb edip buyururlar: (Y Dvd inn cealnke halifeten flard fahkm beynen-ns bil-hakk ve l tetbel hev fe-yudillike an sebilillah innel-lezine yedullne an sebilillah lehm azbun edd bi-m nesev yevm-el-hesb). Man-i erifi, y Dvd biz seni istihlf eyledik ve mlkmde halife kldk. Sende beynen-nss adl ile hkm eyle , hev-i nefsine tbi olma ki, seni Allah yolunda ihll eyler.Tahkik o kimseler ki

Allah yolunda kem-rah oldular. Onlar iin azb- edd vardr, Yevm-i hesb nsynlar sebebiyle her bir halife olanlara taht- yedinde mutasarrf olduu

kimselere adlet eylemek vcib oldu. Zr Ebu Sid hazretleri reslullah (s.a.v) rvyetle buyurur ki; (innel-duny helve hazre). Yani dny ttl ve leziz eydir, tabat- kmil eyler. Lakin hsn tamyla ns meftn eyler. (Ve innel-Allahe

145

mstahlefekm fe-yenzr keyfe yalemn) Ve Allah Tel hazretleri sizi halife klmtr. Emvl ve erzakta ve tasarruf eylediiniz eylerde. Zr o eyler Hakk Tel hazretlerinindir. Siz halife ve vekilsiniz. Hakk Celle ve Al hazretleri size nzrdr. Mlik olduunuz eylerde ne hl ile amel eylerseniz, her hakk

buyurduu z-hakk sl edip adlet eylermisiniz. Ve yahut olup adaleti terk klarmsnz. Abdullah bn mer radyallah Tel anh hazretleri bu hadis-i erifi reslullah sallah tel aleyhi ve selem efendimizden rivyeten buyur ki; (nnel-muksitine nd-Allahe al munbirine min-nr). Yani tahkikn dl olanlar Allah Tel indin de mukarreblerdir. Nrdan minber zerine clislerdir. (An yemin- rahmn ve kuln yedihi yemin-i mbrek) o menbirin yemin-i rahmn tarafnda ola. Bu hadis-i erif dillerin ulv meknna ir eder. Zir sultnn s tarafnda oturan sol tarafnda oturandan ereftir. Ve burada tevehhm

olunmaya Cenb- Allahn yemn-i rahmn yesre mukbili olan yemn-i cinse ola onu def iin buyururlar ki; Rahmann iki taraf dahi kudret-i kmile ve rdet-i mile ve esm-i mtekbiledir. Yemn mbrektir. (Ellezine yadilne f hukmihim ve ehlihim ve-m vel) sfat kifesi veya sfat mdihesidir. Muksitin yani dil olanlar u kimselerdir ki; hkmetlerinde ve taht- yedlerinde bulunanlar ve ehl iyal ve cevr ve ibd ve hdim ve kendi mlik olduu iklim vcudunda adlet eyleye. Nitekim Cenb- Allah Tel hazretleri buyurur: (nne Allahe yemurukm biladli velhsn). Adletin mans (16) ise terk-i zulmdr. Ve her hakk z-hakka sl ve her bir mlk olduu m-halak-lehinde stiml ile tefsir

eylemilerdir. mdi halife olan kimse her hlde dil olmak zorundadr. Zr adl cem umrda tavassut etmeye derler. Msalen, itikadtta tenzhle tebih m-

beyninde olasn. Ve mezheb-i cebr eyle kader m-beyne tutasn cdda tecelle tebzr m-beyn gzedesn. Kem kle Allah Tel (ve l tecal yedeke maluleten il unugk ve l tebsth kullel bast) ve savtta dahi cehr eyle ahf m-beynine syleyesin. Nitekim Hakk Tel hazretleri habibine buyurur; (ve l techer bi-saltik ve l tehfet bi-h vebna beyne zalik sebil). Ya Muhammed salatta kratn cehr eyleme ve dahi onu zayfda eyleme. Bu ikisinin m-beyninde bir yol

taleb eyle ki beyn-el-cehr vel-zayf ola. Rivyet olunur ki, bu yetin nzlunde Hazreti Habib-i Hda sallallah aleyhi vessellem bir gn Hazreti Ebu Bekr es-Sddk radiyallah tel anh hazretlerine urad ve grd ki ahf ile okur.

146

Ve Hazreti mer radiyallah tel anh hazretlenie urad cehr ile ve savt al ile okur. Hazreti Ebu Bekire ne sebeble ahf ile okursun? diye sorduunda rabbim mnctm iitiyordu. Ve hazreti mere ne sebeble cehr ile okursun? diye sorduunda eytan tard etmek ve nimleri kz iin dediklerinde, Hazreti Ebu

Bekire, sen bir para savtn kar yani; (erfa savtk kallen) ve Hazreti mere dahi, (El-adl sr f cemi el-eyae fecal el-adl hkimen al nefsik ve ehlik ve ashbik ve abdik ve fi kelmik ve eflik zhiren ve btnen). te baz tarikatta bu sfat- itidl mertebe-i istivdr. Bu mertebeye vsl olanlara alamet balarna hatt- stiv ekip onunla bu mertebeyi iret klmlardr. Ve bizim tarikmzda ise srete itibr olmayp, her hlimizde adlet ve istikmet ve eriat ve tarikata

kemliyle mtbaat eylemektir. Ve istivnn mertebesi vardr. Birisi edna, birisi evsat, dieri al mertebedir. Ve edn mertebesi hadd- eriattr ve dire-i

tarikatdan hur etmemek. Ve rh- dall ve fesda gitmemen. Ve efl-i seyyieden bi-l-klliyye nect bulmak ve evkt- hamseyi vaktyle ed eylemek. Ve aml-i hasene ve ahlk hamide ile muttasf olmaktr. Evsat mertebe emr-i sbhniye itaat ve shhat-i ibdete ve riyazta gitmek. Ve savm ve salta mdvemet klmak ve nefsi zulmanisini nrn ve cismani edip, (ervhn ebhn, ebhn ervhn) hkmn bulmaktr. Ve mertebe-i als ak muhabbetle cemi mertibden gzr edip d gam ve zevk elem ve yesi ve kem ve medh zemm ve nam nakm ve ltf sitem bi-l-klliyye katnda berber ola. Bir slik ki kendisi zten ve sften ve zhiren ve batnen fn olup Hakk ile kim ve bk

bula. Ve yannda sm zer ve berber ola. Ve esrr- gayb o vkit on ayn olur. Ve mertebe-i meihate dahi mlik olur. Ve o vkit halife edilmeye

kudret bulur. Sul olunur ise ki, bir ok eyhler evldlarn yerlerine halife ederler ve bazlarda istediklerine hilfet verirler. Bunlarnda bu hakka nil olmular mdr. Cevben her bir eyin srisi ve manevisi oluduu gibi hilfetin dahi srsi ve manevsi vardr. Bir eyh birkimseyi bir hn-kahn tasarrufu ve yhut o

diyrda bulunan slikann zabt ve bast iin hilfet verse ve o halife olan kimsede ise mertib-i sluk ve ird- slike lim olmaz ve emr-i eriat ve ahkm- tarikat-

aliyeyi ve esrr- hakikiyeyi kem yenbe bilmese buna sret-i hilafet derler. Amm man-y hilfet bilde zikr olunan makmt gzrla mertib-i sluke lim ve zuhrt- ilahiyeyi ve esma ve sfat- rabbniyi ur bulmaktr. Ve hakikat-

147

hilfet abd- Allah ird- nssa memr olmaktr. eyhiyyet mertebesinde olan kmilin taht- terbiyesinde iken baz kimsede hilfetin sret ve mans ve hakikat birlikte cem olur. Ve bazsnda ise sret ve mans cemi olur. Bazsnda ancak suret-i halife olur, mana ve hakikatten b-nasib kalrlar. Amm o

kimsede ki, birlikte cem ola meihat mertebesinde olur. Vallahu alem bil-savb.

Mektup 8

(17) Ahmed Bb Ganzde demekle mtehir Kastamonu vlayetinin Tosya kazsndandr. btid hlde debb sanatla kesb ve idre-i tayin etmekte imi. Rivyet-i mehuredendir ki Mustafa rif hazretleri eyhi bulunan Mustafa Mnb hazretleriyle birlikte Tosyaya geldiklerinde, Mustafa rif hazretlerine eyhin bulunan Mustafa Mnb hazretleri ms-ileyh hmed Bb hazretlerini ire ederek senden sonra bu civn shb-i zamn olacaktr. Ve ird dahi sizin

elinizde olacaktr. imdiden taht- terbiyenize alnz ve terbiyesinde ihtimm ediniz buyurmular. O zamn hmed Bb efendimizi huzurlarna celb ve evlatla kabl ile terbiyesini Mustafa rif hazretlerine tevdi buyurmular. Ve Mustafa rif hazretleri dahi veft zamn takarrb eylediinde, Tosyaya hmed Bb hazretlerini huzurlarna getirmek zere Kayseriden iki ihvn gnderip, ms ileyhi huzuruna celb ve biz-zt kendi halvetine alp, lzm gelen vesyy cr

eyledikten sonra makamna kaim ve ser-hilafet ve talibnn terbiyelerinde ihtimm eylemesini tavsiye eyledikten sonra irtihl-i dr-i beka eyledikleri

hmed Bb hazretleri cenze namazn badel-eda defn eylediinde ashb ve ahbbnn mersim taziyelerini tamm edildikten sonra Tosyaya avdet ve etrfnda bulunan hleftnn cmlesini dahi makm- ser-hilfette kudunu lanla ird- tlibna seksen sene ihtimm bin ikiyz seksen be sene-i hicriyesinde yzyirmi

yanda mahdm- sultnm Mehmed Sdk Bb hazretlerini istihlfla irtihl-i dr-i beka buyurmulardr. Etrafta olan huleflarna gzel mektuplar ile tarikat-

liyeye mteallik bir ok szleri vardr. Ve baz manzrum olan mektbtnda grm olduum nasyihleri ber vech-i zir ihvna arz ederim. yle buyurmulardr: Sultndan iktidya hangisi layk ve hangisi layk deildir. Malmunuz olsun ki, Cenb- Seyyid-l-Keyneyn sallallah tela aleyhi vesellem

148

hazretleri buyurmulardr. Kle Reslullah sallallah tela aleyhi vesellem (vellez nefs Muhammedin bi-yedh len itm la beyneni lekm in ehabbe ibdellahi ile-allahi ellezine yuhibbne-allahe ile-bdehu ve yuhibbne bde-allahi ileyh ve yemne fil-ard bin-nasihati). Yani Reslullah sallallah tela aleyhi vesellem hazretleri buyururlarki, O Allah hakk in ki Muhammedin nefs onun yed-i kudretndedir. Eer isterseniz ben size hakkat- hl beyn edeyim. Tahkkan

Allahn sevgili kullar u kimsilerdir ki, Allah kullarna sevdireler ve kullar Allah Tela hazretlerine sevdireler. Yeryznde nasihatle yrrler. Ve d-cihnda fevid ve vid ve eltf- hakk tlibna bildireler. Ve kalp kn m-sivadan pk ve derni mtkan zkri ilah ve badeti sbhn ile mcell edip yine-i

lahi olmaya lyk ve kbil klarlar .Pes mertebe-i meihatta olanlarn hlleri budur. Ve eyhler resuln nibi ve kaviminin nebisi gibidir. Ke-m kle

aleyhisselm (E-eyh fi-kavmh, ke-en-nebiyyi fi-mmeth). byle olunca eyh olan zta dahi Hazret-i Resl-i Ekrem Hazretlerinin Snnet-i seniyyesine ve sret-i liyesine mtbaat eyleye ki mahbb ve manzr- hakk ola. Ke-m kle Allah Tela fi-kelmi (Kl n-kntm thbbuvne Allahe fet-tebne yhbibkmullah). Mans eer Hazret-i hakka muhabbet davs klarsanz, Hazret-i nbvvet-penhn akvl ve efal ve hvline mtbaat eyleyin. Hatta Allah Tebreke ve Tela hazretleri sizi seve. Muhabbeti hakka sebeb mtbaat hazreti rislet-penh sallallah tela aleyhi vesellemdir. Herhangi eyhin seyyid-l-enbiyya mtbaat derecesinde tlibn enfs- nefsiyesine mstefid olur. Ve

hizmet-i erifesiyle hakka yol bulur. Amm bir eyhin Hazret-i Sultn kevneyne mtbaat olmaya, tlib ondan bir tkm hriklde baz eyler grlm olsa bile

iktid eylemeye. Eer hmaklklarndan iktida edenler olur ise dellete der. Ve yolundan rr, onlarn yzlerini grmemek dha evldr. Ve muhakkklar eyh drt neve taksim etmiler. Ve o drt neviden birisine iktiday sahih grmler ve buyurmular ki; Salikn- rh drt ksmdr. Bir ksm srf sliktir. Ve bir ksm

dahi srf meczbdur. Ve bir ksm slik ve meczbdur. Ve bir ksm dahi meczb ve sliktir. Salk srf meihat ve iktidya lyk deildir. Ve in kne limen

fiert vel-tarkat. Onun iindir ki baz sft- nefsniyye dahi ondan henz zil ve fn olmamtr. Ve kendisi ise makm- mumele ve mchede de tevhid-i ilahiyeden ve vuslat- rabbnyeden mahcb klmtr. Ve sr dahi hulasa hicb

149

olmaz. Ve hicabdan reh kalmaz. Meczb srf dahi meihate lyk ve iktidya slih deildir. Zira cezbe-i ilahiye n vcdundan hali edip mstarak ve fan klmtr. Bu sebeple (18) bundan dahi ird- kelimt ve bun dahi iktid ciz deildir. Her ne kadar hriklde bl-nhye sdr olur isede, iktd edenler

kemale ermez ve felh bulmaz. Zir meczub menf lem-i kesret bilmez. Ve fevid-i eriat ve tarikat anlamaz. Ve mumelede noksn vardr. Nksa

mtbaat rev grlmez. Zr mertebe-i meihate fiz ve hiz deildir. Slik meczbe dahi iktid ciz deildir. Ve slik meczb ona derler ki; ibtd halinde kesret-i mchede ve riyzatle ve bdet ve taat ve hzmetle slk ede. Ve nhyet hlinde cezbe-i lahye ve muhabbet-i rabbniye ona zuhr edp, onu mazk surette

manya ve tevhd-i zt ve sft- Hdya sl ede. Zevk ve vahdet merebine galib ola. Sonra da kale ve sahva ve bil-cmle telvnden hl olmaya. Ve temkin

mertebesini bulmaya. Onun iin iktidya lyk olmaya. Drdnc ksm meczb- sliktir. Bunlar onlardrki cezbeleri kabl-el-sluktur. Taht- temkn ve keml-i yakinde bunlar melektir. Mehate ve iktid ve mtbaata lyk olanlar bunlardr. Bunlarn merg ruhlarn bidyet-i slkte h-bz cezbe-i lahiye sabid ve her-dem bunlara cezbe-i lahiyeye bid olup bu cezbe ve tecelli vstasyla beeriyetten mteselli ve sft- hayvniyetten mtehalli olurlar. Levh-i dillerine nku-i m-sivdan sf klarlar. Ve kendilerini ortadan yok olmu bulurlar. (Areft rabb b-rabb) rfnna ererler. Ve (reayt rabbi bi-rabb) diyenlerin ryeti gibi bunlar dahi grrler. Ve kendilerinden fn olduktan sonra Hakk ile bk

oldular. Ve bade-l-mahv vel-fen ird- et-tlbin ve tekmil-i slikin lem-i mahva geldiler ve kesrette vahdet mhede kldlar. Makm- mahbbiyete

erdiler. Ve mertebe-i hlfet-i hakk hakkaten buldular. Cenb- Hak bu makmda olanlar hakknda (ve b yesmi ve b yebsir ve b yebt) hadis-i erifini ve (ve ahrc bi-sft min rki rn ve men kasdke kasden ve min ehnek ehnek ehnen) htbyla merref kld. Ve bunlara mtbaat rasulullah sallallah telaya mtbaattr. Ve bunlara mtbaat Cenb- Hakka mtbattr. Ke-m kle Allah Teala, (innellezine yubyineke inne-m ybiune Allah yed-ullah fevk eydihim) bu sfatla muttasf oln azizlerin makmdr. Zr bunlar vris ve kaim-makam resldr. Ve halife-i haktr. Bunlara iktida Seyyidl-Enbiya ve zmre-i asfiyaya ktiddr. (lke ellezine hed-hm Allah fe-b-hed-hm ikted.) emr

150

zere hidyet-i hakk ile mhtedi oln bunlardr. Ve bunlara ktid vcibdir. Herhangi tarikte olur ise olsun bulduunda frsat fevt etmemek lzmdr. Ve bu mertebede olnlara iki tife mteebbehtir. Biri muhik birisi mbteldir. Mteebbeh-i muhkk odur k, bunlarn mertebelerine lim ola, lkin o mertebeye

nil olamaya, onlar ki mil ola ve lkin maa-el-bakiyye vcd ola ve halk hakka davet kla. Ve lkin ekser mertebede onlara takliden davet kla. Vel-hsl nice

mertebede onlara mbehet ola ve nice mertebede olmaya. Ve onlar grd gibi Hakk-el-ykn ile grmeye. Amm her iinde mrd lahi ve rzs Allah ola. Bunlara dahi iktid sahihtir. Ve bunlara ktid edenler dahi hsn-i itikdla kemle ererler. Zr bunlar tabaka-i evveliyede olnlar gibi deillerdir. Amma mukallid

onlardan mteebbih-i mbtel olanlardan ldirler. Ve mteebbeh-i mbtel olanlar dahi u kimselerdir ki, evliynn stlaht ve bdtn rene ve kabl-el-

tasfyetl-nefsi nesh edip ird- nssa bery- hret eyhlie mbderet ede. Halbki eriat nedir? ve tarikat nedir? Bilmeye. Hemen kendi hevsna tbi ola. te bu vasfl kimseye beyat edilmeye. Kimlere beyat edilir, kimlere edilmez hususlar malmun olduktan sonra urs dahi mlmun olsunki, hkm- tarkattan birisi dahi budur ki meydan- muhabbette hizmet eden hvndan birisi mrd rah- hakkat ve mecma- bahr mrifet baz diyr- harda bulunan tlibn ird ve memlekette bulunan ihvn dini dahi, kz iin sthlf eylese tark-i ettrde ona rehber derler. Tark-i liyede bu gibi halife yani rehber oln kimse kendisinde zuhr eden hlt ve tlib-i hakk olan mtktta vuku bulan ak

evk ve her zuhr eden kemlt kendisinden bilmeyip pri bulunan halife-i ekmelin himmet-i ruhniyesinden anlaya ve bu gibi hlt zuhr eyledike

kendisini pirinde mahv ve fen-i tammle fn edip, kendsinde kendisinin olarak bir mlk brakmaya. Hatta teslm olunan (19) ihvna evrd ve ezkrlarn talim ve tefhime ruhsat verilmi ise talm ve tefhim edip, teslim olan ihvnn isim ve ahvllerini pirine arz eder. Ve eer evrd ve ezkr talim ve tefhimine ruhsat yok

ise ihvana delletle tlibn halfe-i ekmel olan prine yazar. Ve oradan ald emir zerine telkin ve tarif buyurur. Zr rehber olan zt aradan

kp mrt- kalb nr-i ftb pre mukbil tutarak mrd-i msteslimin keyfiyeti pre ulatrmak iin halife, yani rehber tayin olunmutur. Ve vazfesi dahi slikn ve tlibn hvl ve erkn ve slik olduu tarikt- liyenin erkn ve usl vechle

151

halka-i zkri tekil ve tlbnn gnllerini nr-i muhabbetle tenvir ve halife-i ekmeli olan zatn aftab gnlne kayar ve bend-i leh fuyuzat- ilahiyenin inikasna kabiliyet kesb ettirmekten ibarettir.Ve bu da ak evk ile olabilecei mstani arz olduundan halife-i ekmelin evsf ve ahlk ve tlibna olan

efkatlerinden tlibna beyanla mridini tlbana ve tlibnn sdk ve ihlslarn mrdine arz ile tlibleride mridine sevdirirde bu iki muhabbetten kv ile

kmamak yek-dierine infimmndan hsl olan te prelerinin dalar ihrk eyledii gibi gnllerde kdrt- m-svdan bir ey brakmaz. Cmlesini ihrkla zulmt- msiv nr-i muhabbet-i lahiyyeye mnkalib olur. Burada bir gzel hikye htrma geldi. Derviin birisi eyhi huzuruna gelir. Cenb- Seyyid-l-

kevneyn sallallah tela aleyhi vesellem hazretlerine k olduundan bahsle ry da olsun bir defack grmek arzusunda bulunduu hlde gremediini mteessif

olduunu beynla resini sual eylediinde; eyhi bulunan zt dahi olum kolaydr. Bu gn akama kadar tuzlu yemeklerden zydece ekl et ve su da ime. Susuz olduun hlde yat. Sabha kadar ne mhede edersen gel. Hayr ve er, bende on gre derdinin dermnn bulaym der. B-re dervi dahi eyhinin emr vechiyle akama kadar tuzlu yemeklerden ekl eder ve suda iimez. Susuz olarak yatar. Rysnda ok souk sularn bnda su ier ier kanmaz ve doymaz. Ve sbha kadar sularn bandan ayrlmaz olduu ve bu hal zere uyanp eyhi bulunan zt gidip rysn sylediinde; olum ite hlini grdn m, bu gn suya ityk eylediin sebeble sabha kadar suyun meclisinde devr olmadn. Eer

Seyyid-l-kevneyn sallallah tela aleyhi vesellem hazretlerine dahi suya olan itiykn gibi itiykn olsa idi, bir dakika meclisinden devr olmaz idin. md bu i fevr dav ile olmaz. Bu sadete ermee ask muhabbet lazm. Ve on da abd ve ubdiyetle ve devam- zkr ve salt- selm ve snnet-i resle ittib ile re bulunur. Yolunda fermn buyurmu ve hakikaten doru buyurmutur. te bu mnsebette aktan dahi bir pra sz sylemek lazm geldi.Ab u killden

mahlkun yani kendin gibi bir mahlkun ak ve muhabbeti senin sabr ve rmn alr bi-sabr ve ram eder. Gnlnde onun muhabbetinden baka bir ey brakmaz.

Hadd ve hline meftnun ve dnde de hayline pay-bendesn sdk ve saf ile onun emrine yle matb olursun ki dny ve m-fih gzne p kadar grnmez.Ve ml ve m mulknde gzne zerre kadar grnmez. Yolunda cmle

152

varn fed edersin. O mahbbun gnlnde yle mekn tutmutur ki, onun muhabbetinden bakasna yer kalmamtr. Ve ondan bakasyla muhabbet eylemek istemezsin ve onun hayli gznden gitmez ve gzn yumarsn gnlnden gitmez. Yani muhabbeti zhir ve btnn ihta eder. Ve o mahbbesini

o kadar tasdik eder ki, onsuz bir nefs-i sbir olmazsn. Ve onun sevdsyla rsvy olmaktan da zerrece havf etmezsin. Ve o cnn senden cn taleb ederse cnn

dahi fed eder. Ve bana dahi vuracak olursa, bn nne tutrsn. Bir ak ki onun bnyd ve ess arzu-yi nefsn zeredir. Buncaleyn fitne edici ve hkm cr ve nfizdir. Ak- meczi byle olur ise pes aceb m zannedersin. Slkn ehl-i tarkattan yani ehl-i lahiyenin ak- hakik derysna

gark olurlar. Onlar cnna muhabbetleri sebeble cndan fri ve azdelerdi. Ve mahbblarn zkr sebebiyle dny ve m-fihdan frilerdir. Hdy zkr

eylemek sebebiyle halkdan kamlardr. Ve sk-yi ezelin (20) mestleridr ki, ihtyrlar bdesin dnmler. Ve yle medh ve l-yakl olmulardrki kendi nefslerini dahi unutmulardr. Trk-i Hakk sliklerine nebtt ve arbtla l eylemekte mmkn deildir. Zr onlarn dertleri dermn kabul etmez bir derttir. Onlarn ezelde vk olan elest b-rabbkm kelam- erifi ln olduu gibi kulaklarndadr. ve kl bela ferydyla c hurdadrlar. Bunlar emr- lah ile btn leminde ahvl-i dnyya mutasarrflardr. Umr-i mahlkta mbirelerdir. Ve lkin zhrde br kede skinlerdir ki hllerine kimse muttali deil kademleri hkdir. Yani hareketlerinden kmse gh deil ve nefisleri

tendir. Yani mstecb-d-davettirler. Cenb- Allah onlarn dilediklerini kabul eder. Bunlar bir nara ile birda yerinden koparrlar. Ve bir nemle ile bir ehri

birbire urrlar. Yani harb ederler. Ve bunlar rzgr gibi pnhndrlar. Yani mahss deillerdir. Ve tasarruf-u dny ve bdet-i mevlda abuklardr. Ve hacer gibi hm, amm gnlleri msebbih ve zkr-i hddr. Evkt- seherde o kadar zr u efgan ederler ki, gzlerinin y gzlerinden gaflet ve uyku ser-mesti

pk eder. Yani evk-i ilahi ve havf-i rabbani ile ladklarndan uyku hatrlarna bile gelmez. Rz ve leyal bdet-i hd ve zkr-i mevl ile nefislerini zell ve

zebn ederler. Ve seher vakitlerinde de Hakka ibdet ile ibdet edemedik, menzil ve maksda yetiemedik diye feryd ve fign ederler. Bunlar gece ve gndz muhabbet-i lahi ve ak- rabbn derysna mstarak olduklarndan hayrette

153

kalp akl- man tasarrufundan el yumulardr. Ve Cenb- Mevlya ak ve muhabbetler sebeble m-svdan el yumulardr. Hsl vahdet hlis arbn her kim n eyledi, dny ve hiret ferm edip, Allahtan bakasna gnl verip iltift eylemedi. md ey slik bu mertebeye ermek mrd edersen evvelen bilde evsf beyn olunan bir halife-i ekmel bulup beyat eylemen lazmdr. Ke-m kle Allah Tela (vettebi ileyh el-vesileti smme chd) buna delildir.

Kendini gnh deryasna mstarak olmu kys edip ve bu hlde Allahtan baka meded ve nyet edecek bir kimsenin olmadn bilip keml-i hu ve bab- ilahiyede tezelll ile behr-i yevm ekallen yz istifr ve bin salavat- erif ve bebin zkr-i lah kratla eri erifi ba tc edip ve be vakit

namz ed ile teheccd ve salt- evvbin ve salt- duh ve secde-i kr ed eyledikten sonrada lmeye nefsi rz edip hzr-ba olmak ve ben Allah

grmyorsam da Cenb- Allah beni grr ve her bir hl ve mumelatmda ban benden dha zyde vkftr diyerek bir n ve bir dakka gfl olmamaya alp ve her bir mumeltnda mesl olacan dahi keml-i yakinle bilip ona gre i etmek lzm. Ve her hlde kul olmak iktz eder. Zr tarkmz abdiyyettir. Abdyyetin ne olduunu blhire arz ederim. Lakin muhtasaran burda bir para beyn ederim. Bir hizmet vardr ki, mukbilinde mkafat gzetilir. Bu her kesin krdr. Bir hizmette var ki efendisinin ltf ve inyetine mstarak olmu ve her nda binlerce eltfn grmekte olduunu efendisn ne sretle rz edeceinde hayrette kalm, elinden geldii kadar efendisinin emrini tutar ve nevhyesinden ictnb

eder. Ve bunu dahi ltf-u rabbn bilip artk keml-i hayretle zkr eylemez. ll efendisini zikreder, medh eylemez ill efendisini medh eder. Vel-hsl efendisinin

ak evk muhabbet ve rzsn talepten baka gnlnde bir ey brakmazda, her ne ederse rz-y lahi iin eder. Ve hurde-i tarikat olan kef-i srden ve kermet-i kevniyyeden ilm taleb ve kmy ve simy ve havs- esm ve havs- Kuran ve bunlarn ehillerinden eder. Ve her bir hl ve mumeltnda matlb ve

maksad Allah ve rzs Allah olur. Ve bununla berber de Hakk- ubudyyet ile ibdet ve Hakk- kr le kir ve Hakk- zikir ile zkir ve Hakk- marfetle rif

olamadn itirafla keml-i acz ve noksanla bb- emne sarlp dem-be-dem kusrunun afvv iinde alar. Vesselm.

154

Mektup 9

(21) eyh Mehmed Sdk Hazretleri Kastamonu vlyetinde Tosya kazasndan Ganizde demekle maruf pederleri hmed Nr hazretlerinin halife-i ekmel ve bin ikiyz seksen be sene-i hicriyesinde makamna kim olup bin yz otuz sene-i hicriyesinde irtihl-i dr-i bek buyurmu ve krk sekiz sene

ser-hlfet postunda kudla slikn rd etmitir. Mrn ileyhin hl ve ahvl gayetle mestr ve tammiyle fn olup, hl-i feny kendiye hl ve bazen sulke

mtedir sz syledii vakitlerde syledii szleri ehlullah efendilerimizden rivyetle syler. Ve bize dahi yokluu tarif ederek; bir slik kendisinden gnhkr grr ise marr olduunu ve cmle mahlkttan kendisini edn grr bu da ibtd-y slk ve kendisini ve hlini fn edip mlkte Malikl-Mlk olmann

Allah olduunu hl edenlere nihyet slke vsl olduunu ve bu yolda ehlullah efendilerimizin tasvir eyledikleri u hneymeyi tafsilen beyn ve ite bu

hneyme mucibince slk eylemek lazm olduunu irde buyururlar idi. te o hneymeyi teberruken ve tafslen yzyorum. Gnlmn perdesini silip cn kula ile dinle. Allahmme el-feth len hazl-knz. Ve ekef len hazh el-rumz. Benim cnm olum hestre seyr-i sefer ve sahr-y fenda siyk olduumuz esnda h- bekdan bir lfet istkmet ihsn olundukta cns reyden ry misilli beyn-en nevmi vel-yakaza gy vkada olan budur ki sahry

fennn ehir ve kurlarndan bir ehr-i azime uradm ki tl ve arzn gz ihta etmez. O ehrin ierisinde olan mahlkun kesreti bir mertebede ki sokanda rhat

gezilmez. Ve halisi cmle chnda mevcd mahlkun her snfndan mahlk; Arab, Acem, Trk, Rum cmle keferenin env-i onda mevcut bulunmakla hayrette hayrn bir aceb seyrn vki olup, o ehrin vasatnda bir azim kala olmuki, bur eflk beraber ve h suverde bir zulmet mhede

ettim. btd fehm ettimki hric suverde vk olan bu ehre ems-i hakikatten bir ule dmemi ve dmez. Ve halisini grdm fehim ettim ki, bu ehir

hlisinin gnlleri dahi dr- zulmettir. Zra merebleri kelb-es bir lokma iin birbirleriyle hrlr birbirlerin yrtarlar ve ehvet ve gazablar glib olmakla tabat- nriyeleri galebe ettiinde birbirlerini katlederler. Ve znya meyl ve rabetleri galib olduundan bir fhie avrat ardna bei dp baz

kere birbirlerini ksknp helk ederler. Ve livtadan ziyde hazz ederler. Sirkat ve

155

bhtn ve ftra ve eribe hamr ve gaybet det-i mstemrreleri olup, bir zerre Hakktan havf etmez. Ve bu gnh- kebireyi liyenlerin ekseris slmdan ve bazlar dahi lemdan olup. emr-i marf ve nehy-i anil-mnker eden lem ve viz ve hulemas dahi o ehirde zuhur edip o ehir ahalisinin s hlnden n br

vechle lfet edemeyip o ehr-i azmin vasatnda olan kalaya hicret ederlermi. Fakr dahi o ehirde bir miktr misfir oldum. Ve murd ettimki bu ehrin bir sz

anlar lemsndan birini bulup bu ehrin smini ve hkimini ve vlisini sl edeyim. Ve lemsndan birini bulup sl ettiimde buyurdu ki; bu ehrin ismine ehr-i emmre derler. Dire-i gaflet ve dr- zulmettir. Ve pdihna akl ve ma derler. Bir lim ve hikmette mhir mneccim ve mhteds ve hekim ve

tabib ve kil ve ndir ki, krre-i zeminde bir daha akrn yoktur dediinde pdihn vezirleri kimdir. Diye sl ettiimde dahi vezirleri kuvve-i

ve hiss-i mterekedir. Ve kethds ve vekil-i harc kuvve-i vhime ve vesvstr. Ve sir etbndan sl ettiimde haber verdiine gre anladm ve bildim ki cem ahlk- zemime ile mezmm olan kimseler, akl- ma nm pdihn emektr ve muharrem esrr olmu. Fakir dahi akl ve ma ve berkatta std- kmil olduun bildiimde sebeb-i maiet olmak iin onun yannda tahsl-i marifet sevdsyla bir zamn hizmetinde oldum. stddn pend edip ifrt- muhabbetle mrifet kesb ettirip beni yannda muharrem-i esrar eylediinde her katta mehr-i cihn olup beyn-en-ns hezr-fen oldum. Lkin akl- maan zr hkmnde olan mahlkun cmlesi cemi msiyeyi mrtekb olup akl- ma iklim- vcdede pdih

olmakla bunlarn bir isynlarn grrken men etmekle (22) kudret olmadndan ruhumu azim gelip rifan bir gn akln uurlayp dedim ki, padihm senin bu

ehrin lems ilimleriyle mil olmaz ve Hakktan havf etmezler. Ve chlleri dahi tib ve mstagfir olmazlar ve gnllerinden nr- mn lemet etmez. Mutlak surette insn ve srette hayvn bil ki bel-hm edall buna hikmettir dediimde. Cevap verdi ki; bunlar benim hlimden deildir. Kadimden blis bu ehrin

halkn btan karmtr. Vesvs cem etbyla bu ehrin halkyla lfet edip festlarnda muharremleri olmutur. O sebeble festlarnn define bir tedbir

edemedim. Dediinde emmre ehrinden hcret etmee niyet edip dedim k, pdihm bu abd- ciz bende-gn ettiin kerem ve nyeti bir kimseye etmedin. Saye-i devletnde nice saflar ettim. Ve env-i ahbb ve etb ile nice seneler saz

156

ve sz ve lub ve hev ile zevk safda bulundum. Pdihm yasak etmeyip ruhsat verdin zevk safmz bu klmde nihyet buldu. zn-i erifeniz olur ise fakr bir seyyahm bu ehrin vasatnda olan kalaye varaym, dediimde buyurdular ki; o kalaye levvme diresi derler. O kala dahi benim zr-

destimdedir. Lakin levvme ahlisi bu ehr-i emmre ahlisine kyas olmaz. Bu ehr-i emmrede blis kadm skn olduundan bu ehr-i emmre ahlisine tvbe myessir olmaz. Lkn levvme ehrine vesvs tammyla tasallut edemez. Ve onlar dahi gnh- kebire mrtekib olup, ileri zina ve livta ve eribe hamr ve gaybet ve sirkat ve bhtan ise de der-akab tvbe ederler. Ve ndim olup stigfr ederler, deyip akl- ma skt ettiinde hemn levvme nm kalaye cn atp

kapsna vardm ki, kaps zerinde: (Et-tibu mn el-zenbi ke-men l zenbe-leh) yazlm hemn oldum nda tib ve mstafir olup kala-i levvmeye dhl oldum.

Levme ahalisi emmre ehri ahlisi kadar deil nsf miktar ancak vardr. Bir zamn onda misfir oldum. Levvme ahlsi lemsndan sul ettim. Fuhl-i ulemsndan bir mftileri varm. Ziyretlerine vardm. Edep ile selm verdim. Selmm tazm ile alp onun hizmetinde bir zamn okuyup yazp myessir oluduum mktr ilim tahsl ve ahlisiyle sohbet edip, o levvme ehri skinlerinden pdihlarnn ismini sual ettim. Pdihmz akl- matr. Bu ehrimiz akl- ma hkmndedir. Ve tb kibir ve riy ve taassdir. Ve nice lim ve fzl ve slih ve bid cnlar bu ehr-i levvmede mevctturlar. Dediklerinde hatrma geldii bu ehr-i levvme ahlisinin ulem ve hulem meslei ve

mezhebi ve merebi malm oldu. Acab umm zere halk ne merebdedir, diye hezr-an sretini tutup grdm ki bu ehrin ulemas ve bdi ve zhidliin bahl

ve haset ve kibir taassub ve nefsaniyyet ve gaybet ve haset ve nifk merebleri bulunmak, gyet ebrrlar ve hlmleriyle lfet ettim grdm ki, ebrrlar cehennem havfinden avf ve mafiret midiyle ibdet ve tat ederler. Ve cennet arzusuyla nefisleri safs iin leyl ve nehr rhat olup cennet saflar ve hri ve

glmn saflarn biri birine vasf edip yek-dierini tark-i cennete tergib ederler. bidlerinden bir zta emmre ahlisinden ikyet ettim. Buyurdu ki o emmre ehrinin halk bir alay kafir ve mfsit ve ktil ve trik-s-salat ve zn ve lt ve rb-l-hamrlardr. Ve cmleside frka- .Onlar bizim levvme ehrimize gelmezler ve gelenleride yoktur. Ve onlardan baz kimseye

157

hdyet olunca, o ehirden hcret edip bu ehr-i levvmeye gelip, fiillerinden ndim olup tvbe ve istifr ederler. Zr emmre ehri ahlisine onda iken tvbe myesser olmaz. Ve efaata mstehak olamazlar. Dediinde ehirleri bulunan levvme ehri iinde ki kalann halinden dahi sual edip buyurdular ki; o kalann

ism (mlhime) dir. Ve pdihlarnn smine akl- maad derler. Vezirinin ismine sultn- ak derler. O ehr-i mlhimeye bizden asla giden olmaz. Ve baz kimse

hcret edip gider ise bir dahi o kimseye levvame ehrimize koymayz. Zir onlar o ehr-i mlhimenin veziri aka gayetle tbi olup ve muhabbet edip ak cn ve ba ve evld u yl u ml fed ederlermi. Bizim sultnmz akl- man tedbir ve tasarrufuna itibr etmeyip ve teslm olmayp rz ve nmusu (23) ve zhd terk edip tasarruf ve tasavvuf diye okuyup bir miktr kitaplar yazmlar ki, nez bllhi tela bir harfi er-i erif kitaplarna mutbk deil ve ilerinde mrd ve

dell ve rehber addolunur. Baz kimseleri vardr ki, hrka ve ta ve ab giyip srette kisve-i ehlullah ile olup kavl ve fiilleri er-i-erife mugayirdir. Onlarn emirlerine imtisl ederlermi. Nezu billh onlarn cmlesi frka-i ehl-i tark bulunmulardr. Zinhr o mlhime kalasine uramayasn ki onlar saz, sz ve name ve tanbur ve zevk ve ney, kudm ile Allah derler. Onlar bizim levvme ehrimize gelip mziklerini cr edemezler. Bizim ulemmzda gayret-i diniye glip olmakla ittifk edip ahkm- eryye ve eri-Allah ile ktaplarmzda cem olup nef ederiz. Ve nce adamlarn zkir ettiklerini haber aldmzda katl ederiz. Bizde olan ulem ve hulem ve bid ve zhid ehr-i mlhimede bir vechile

bulunmaz. Ve bulunmu kbil deildir, dedikte o levvme ehrinden dahi nefret edip levvmeden ieri olan mlhme-i mbreke ehrine tevecch edip kalasi

kapsna vardmda kapsnn zerinde: (Bb- cennet mektb l ilhe ill-Allah) yazlm olduunu grdm. Ve o kelime-i tayyibeyi okudum der-akab Allaha secde-i kr edip mlhime ehrine dhil oldum. Nakibendi- veysi tekkesinde kmet edip zevk evk ve sz sz ve name ve zikrullah ile ahlisini her-dem

saf edip beynlerinde nz kibir ve fest ve hased ve buz ve advet yoktur. Al ve edns birbirine izz ve krm ve tevkr ve ihtirm edip meclislerinde

sohbetleri dl-ber ve ddr ve zkrullah edip dima saf-y ruhni ile ahlisi cefdan r cennet safsndan mtelezziz olduklarn mhede eyledim. Ve bir zamn onda ikmet eyledim ve ehr-i mlhime ahalsinde saf-y ruhni ve

158

csmni muhy bulunmakla hllerine hayrn olup ve o ehirde hsn- zan olunur ihtiyr ve rif bir cndan sul eyledm ki azzim bir siyh fakrim gnl marazlarndan gaflet ve zulmet nm marazlarna mbtelym. Bu mlhime ehrnde gnl illetlerine dev eder, tbb-i hzk bulunur mu, ltf edip haber

verin diyip ve o zt- erifin ismini sul ettiimde buyurdu ki, benim ismime hidyet derler. Ezelden bu na gelinceye kadar benden yln sdr olmamtr. Ve

hizmetim ancak ehr-i vuslat tarkini cndan sul eden tlb- ddre yolunu sohbetle haber vermektir. Sen dahi k ve sdk bir fakirsin cn kulan ap szlerimi cndan dinle ki i bu skin olduun ehr-i mlhime dert mahallesdir. Biri her bir erlerini ihta etmitir. Bu senin ikmet eylemekte olduun mahallenin

ismine mahelle-i mukalledin derler. Bu senin aradn tabb-i hzk bu mahall-i mukalledinde skin olmaz ki, senin senden olan gaflet ve gnl zulmetine ve irk-

i hafiye ila eyleye. Hlen tabb sretinde olup t ve hrka ile eyh sretinde olanlar rfan kalpta rifler ve mukallid ve mfsit mddeler ve davalarn gnlden isbta kdir olmayan mddelerdir. Ahlk- zemme ve irk-i haf ve hret ve ehvet ve maraz- ehvet ve ekl-i arab ve lezzet-i cm ve lub u lehv nsynda maksadlarn hasr edp ve mukalled rifler ise dilleri gyetle mahf ve mdrik ve zek olduklar lsnlar dma zkirde olduundan esm-i lahiyenin tesirini mhede eylediklerinden bu mahallede senin maraz kalbine ve gaflet ve nisynna merhem-i f verir tbb-i hzik yoktur. Bu mahalle-i mukalledeyn den hicret edip kala- (mutmanne) tarafnda mahalle-i mchede vardr. O mahalleye vr ve yaknda derdine dermn eder tbb bulunur, dediinde hemn musadda hy ve hevdan frig o lemde sultnlk budur deyip mahalle-i mchedeye varp

misfir oldum. Ahlisni grdm ki, edib ve zkir ve kir ve mchede oru, namz ve ibdetin envile megul skin ve skit ve lim ve mil ve fazllaryla grtm, Bildim ki, bunlarn bu misilli hareketleri ahlk- zemmeden ve irk-i hafden ve zulmet ve gafletten azd olup mutmenne kalasine dhl olmakla

stidd kesb edp (irciy) hitabna mstehk olup bb- rzda mkim ve ikmet iinmi. Fakir dahi nice seneler onlar gibi hareket edip bir n zikri ve fikri terk

etmeyip sabr ve tahamml ve kanat ve gayretle mchededen hl olmadm. Lakin rk-i haf ve zulmet ve gafletten halsa re bulamadm. Skin olduum mchede mahellesi tabblerine rc eyledim ki benim illetim irk-i hafi ve gaflet

159

ve zulmettir. nyet buyurup bir merhem- f ihsn buyursan dedim. Cevp verdiler; buras mahalle-i mchededir. Bu mahallede derdine dermn yoktur. Lakn mutmenne kalasne krb bir mahalle daha vardr. O mahalleye mahalle-i murkabe ve mahalle-i mncat derler. Bu senin illetine il eder, tabb onda

bulunur, dediklerinde hemn mahalle-i murkabeye vardm. Grdm ki ahlisi zikr- kalb shibleri olub hu ve huz ve huzrunda mell ve mahrm ve b-

nutk ve b-lisn zhirleri harb ve btnlar mamr olup ve merebleri halm ve selim ve teslm ve havf-i Hdadn baka birbirleriyle lfet ve sohbet etmezler. Ve ilim ve hikmet ile asl birbirlerini murkabedan men etmezler. Ve birbirlerinin huzrlarna mn olmazlar. Fakr dahi o murkabe mahallesne vardm. Ve nice

seneler ikmet edip onlar gibi vazifeme devam eyledim. Lakn gafletten azde oldum. Amm irk-i hafden ve gnl zulmetinden azde olmadm. Gzm yal

olup zr- giryn hayrette hayrn bir garib sayrna uradm gamda gark olup her nda lmei arzu edip, lmeden baka re bulamadm. Ve lmek dahi yed-ihtiyrmda olmadndan mell ve mahzn murkabede dururken yine mukaddem nush eden nsh gibi hdyet-i hakk tm zuhr edip hl-i perinma merhamet edip buyurdular ki, Ey gurbette esir ve zr- giryn sen derdine bu hl ile dermn bulamazsn. Bu mahalle-i murkabeden ge mutmainne kalas kaps nnde bir mahalle vardr. Adna mahalle-i fen derler. Ona ge (efnv smme efnv febkuv smme ebkuv) ilerisi sana ayn olur. Ve maraz- irk-i hafi ve gaflet ve gnl zulmetine onda dev eder mahv ve fn ve b-vcud olan tabib-i hazikler

il edip hals olursun dedi. Ondan mahalle-i fenya varp misfir oldum. Ahlisini grdm ki ll gibi skt habs gibi nutka tkatlar yok. Shhatlerinden

kat md etmiler. Hemn melek-l-mevte muntazr olup durmular. Ve mahallelerine gelip gidenlerden haber aldm, grdm ki kendilerinde bir mlk bulamayp, mlk tamamyla mlik el-mlke teslim ve env ibdat ile megul olduklar hlde, ettikleri ibdat ve tti kendilerine ml olmayp mahz Cenb-

Vhib-l-aty hazretlerinin bir niam- lahiyesi kys ile her bir hllerinde niam- ilahiyeye mstarak oldukarn bilip krnden aczlerini itirfla hayrette hayrn

olarak dnya ve ukb ve mr terk ve havf recdan geip ve saf ve cefa ve lezzet-i cismni ve lezzet-i ruhn ile mukayyed olmayp mtellezziz olmazlar. Onlarn hllerine bakp fkr dahi bir nice seneler onlar gibi ettim. Zhirimi onlara

160

takld ile mutbk amm btn hlleri bir vechle malm olmayp fen ve hal-i fenay tarif mmkn olmayp, o halde mahalle-i fena da dahi bir gam ve lme uradm ki h