1Maria Mrukot

KOSMETOLOGIA RECEPTARIUSZ

Krakw 2006

SPIS TRECI Kosmetologia Kosmetyka dermatologiczna Budowa skry, wosw, paznokci Starzenie skry Substancje biologicznie czynne Mikrobiologia Wymagania techniczne dla preparatw kosmetycznych Technologia produkcji kosmetykw Technika aerozolowa Preparaty do higieny osobistej rodki do pielgnacji jamy ustnej Myda toaletowe Dezodoranty Preparaty do golenia Preparaty po goleniu rodki do mycia, pielgnacji i upikszania wosw Szampony rodki do pielgnacji wosw rodki do ukadania wosw Preparaty do rozjaniania wosw Preparaty do trwaej ondulacji wosw Farby do wosw Prostowanie wosw rodki do pielgnacji skry Podstawy teoretyczne emulsji Przegld recepturalny Preparaty do opalania Preparaty do rozjaniania skry Olejki do pielgnacji skry Toniki

1 2 7 11 13 17 18 20 24 26 33 38 41 46 48 56 58 60 61 63 69 73 83 91 93 93 94

2Maski kosmetyczne Peeling Kosmetyka kolorowe Puder Preparaty make-up R na policzki Preparaty do makijau oczu Kredki do warg Preparaty do demakijau Lakier do paznokci Wyroby perfumeryjne Rozwj przemysu kosmetycznego w Polsce Bibliografia 95 96 97 99 101 103 104 105 108 109 111 122 130

Od Autorki... Kosmetologia jako nauka interdyscyplinarna odgrywa znaczc rol przy opracowywaniu receptur wyrobw kosmetycznych. Chemik kosmetolog musi wsppracowa ze specjalistami wielu dziedzin nauki. Dotyczy to nie tylko receptur ale i technologii wytwarzania oraz rodzaju stosowanych opakowa, gdy wszystkie te czynniki wpywaj na jako wyrobu. W kocowym rozdziale przedstawiam rozwj przemysu kosmetycznego na przeomie XIX/XX wieku, najwikszy rozwj w sensie technologicznym przypada na lata 60 i 70 XX wieku, kiedy zakady POLLENA wprowadziy do produkcji nowatorskie technologie i nowe wyroby. Ksika ta jest przeznaczona dla kilku grup odbiorcw: firm kosmetycznych, studentw rednich i wyszych szk kosmetyki i kosmetologii, praktykujcych kosmetyczek, najczciej absolwentek tych szk oraz powinna zainteresowa uytkownikw wyrobw kosmetycznych. Pragn serdecznie podzikowa Panu dr in. Wadysawowi S. Brudowi prezesowi Fabryki Substancji Zapachowych POLLENA - AROMA, wykadowcy Wyszej Szkoy Zawodowej Kosmetyki i Pielgnacji Zdrowia w Warszawie za merytoryczn ocen ksiki oraz bardzo cenne wskazwki dotyczce perfumerii, Panu mgr in. Jzefowi Szubie dugoletniemu kierownikowi Laboratorium Badawczego POLLENA URODA za pomoc w opracowaniu technologii produkcji myde, Pani mgr Magdalenie Tarnawskiej CRODA Polska za udostpnienie literatury fachowej oraz pomoc techniczn przy opracowywaniu receptur.

Maria Mrukot

KOSMETOLOGIA jest to nauka, ktra pozwala na kompleksowe prowadzenie prac badawczych przy opracowaniu preparatw kosmetycznych.

3KOSMETOLOGIA jest dziedzin interdyscyplinarn, zwizana jest z chemi, biotechnologi, mikrobiologi, zielarstwem, dermatologi, inynieri materiaow opakowania, aparaturow urzdzenia do produkcji i konfekcjonowania oraz aparatur specjalistyczn przeznaczona do bada dermatologiczno aplikacyjnych. Ju sama wiedza chemika kosmetologa nie wystarczy do opracowania nowego wyrobu. Musi wsppracowa z wieloma specjalistami, gdy receptura zawiera wiele substancji o rnym charakterze chemiczno biologicznym. Receptura nie moe by przypadkowym zestawem surowcw, musi mie udokumentowan skuteczno i warto uytkow potwierdzon badaniami. Do tego dochodz badania chemiczno mikrobiologiczne i toksykologiczne surowcw i wyrobu gotowego. Kosmetyk musi by bezpieczny dla uytkownika, stosuje si tylko te surowce, ktre s zaakceptowane przez Ministerstwo Zdrowia zgodnie z wymaganiami wiatowymi. List substancji niedopuszczalnych, dopuszczalnych z ograniczeniami, dopuszczalnych barwnikw, rodkw konserwujcych i promieniochronnych okrela Dz. Ustaw nr 105, poz. 934, z dnia 12 lipca 2002r. oraz Dz. U. 04. 201. 2064 z dnia 15 wrzenia 2004. Jednake nie ma takiego kosmetyku, ktry mimo wszechstronnych bada, nie mgby wywoa uczulenia. Na to skada si wiele czynnikw zewntrznych i osobniczych, a kosmetyk jest ich ostatnim ogniwem. Alergia jest to reakcja organizmu na okrelone zwizki chemiczne alergeny. W kosmetykach alergenami mog by: skadniki kompozycji zapachowej /IFRA okrela, ktre komponenty nie naley stosowa/, barwniki do wosw, niektre rodki konserwujce, skadniki olejkw eterycznych, niektre substancje biologicznie czynne /biaka/. Alergie mog by krzyowe, tzn. wywoywane nie przez jeden preparat, ale jako suma wielu czynnikw. Najczciej wskazuje si na kosmetyk, ktry z racji stosowania /wieczorem np. nowy krem/ jest tym ostatnim ogniwem acucha. Co nie oznacza, e tylko on jest zasadniczym alergenem. Osoby o szczeglnie wraliwej skrze nie powinny stosowa silnie dziaajcych kosmetykw, powinny dba o dobre nawilenie i natuszczenie skry, preferowane s kosmetyki bezzapachowe. Stosowanie konserwantw jest istotne dla jakoci mikrobiologicznej produktu. Skadniki receptury s wraliwe na dziaanie mikroorganizmw, a produkt zakaony jest niebezpieczny dla skry. Oczywicie i w tym wzgldzie nie mona przesadza i stosowa kilka konserwantw i antyutleniacze, aby zwikszy okres wanoci do 2 3 lat. W przypadku lekarstwa jest to moliwe, gdy zawiera przewanie jeden skadnik czynny, w kosmetykach jest od 10 50 skadnikw w tym oleje rolinne /ulegaj jeczeniu/, ekstrakty zioowe, substancje biologicznie czynne, ktre s produktami nietrwaymi. Do tego moe doj do reakcji z opakowaniem i kosmetyk w czasie przechowywania traci swoje zaoone dziaanie aktywne. W ostatnich latach wprowadzono do kosmetologii pojcie kosmeceutyki /cosmeceuticals/ czyli preparaty znajdujce si pomidzy kosmetykiem a lekiem. Kosmeceutyki s przeznaczone do pielgnacji ciaa tak jak kosmetyki, ale mog te wpywa na niektre funkcje biologiczne skry jak leki. Dziaanie kosmeceutykw polega na spowalnianiu procesu starzenia, stymulacj syntezy wkien kolagenu i elastyny, rozjanieniu przebarwie, zuszczanie naskrka. Kosmetyka dermatologiczna obejmuje szeroko pojt profilaktyk w zakresie pielgnacji skry bardzo wysuszonej, wraliwej oraz jej ochron. Dermokosmetyki stanowi profilaktyk przy leczeniu skry suchej, psoriaris, neuroz, egzemy i nadaj si do przemiennego stosowania po maciach leczniczych. W tych produktach jest wiksze stenie substancji czynnych, ktre wpywaj na wygadzanie skry i przywrcenie rwnowagi lipidowo-hydrofilowej: mocznik, omega kwas tuszczowy /olej z ogrecznika, olej wiesiokowy/, d pantenol, allantoina, bisabolol, fitosterole rolinne - ni w kosmetykach. Preparaty nie zawieraj barwnikw i substancji zapachowych. Substancje konserwujce niezbdne przy emulsjach O/W i W/O naley przetestowa dermatologicznie /np. Paraben M, P, A, glukonian chloroheksydyny/. Produkt niekonserwowany moe atwo ulec zakaeniu /nawet u klientki/, obecne bakterie tylko pogorsz stan skry. Wany jest dobr bazy kremowej zastosowany powinien by emulgator, ktry jest uywany w maciach farmaceutycznych. Preferowane s emulsje typu W/O, gdy faza olejowa jako faza zewntrzna chroni naskrek przed parowaniem wody. Skra sucha i wraliwa posiada bardzo cienk warstw lipidow, ktra nie stanowi dobrej ochrony przed czynnikami zewntrznymi i alergicznymi. Zawarto wody zmniejsza si, gdy nie jest zatrzymywane przez film lipidowy. Kremy i emulsje pynne maj za zadanie odbudowa film lipidowy, dlatego wany jest dobr skadnikw fazy olejowej O/W i W/O. Faza olejowa ma bezporedni wpyw na warstw lipidow naskrka i powinna zawiera zarwno olej i tuszcze okluzywne /olej parafinowy, wazelina/ jak i oleje rolinne /olej wiesiokowy, olej z ogrecznika, oliwa z oliwek/, fitosterole rolinne. Faza wodna zawiera gliceryn / 5 8 % /. Substancje aktywne mocznik podwysza zawarto wody w naskrku allantoina przyspiesza regeneracj, zmikcza i usuwa spkania skry,

4przyspiesza ziarninowanie uszkodzonej tkanki d - pantenol stabilny prekursor witaminy B5/kwas pantotenowy, dziaa przeciwzapalnie, przyspiesza wzrost i odnow komrek naskrka i skry waciwej, dziaa gojco przy uszkodzeniu skry, agodzi podranienia wywoane przez alergeny. Komrki naskrka potrzebuj duo tej witaminy do syntezy tzw. koenzymu A retinol, palmitynian witaminy A, retinyl linoleate / 0, 3 0, 5 % / - poprawia wilgotno skry /warstwy rogowej/, wygadza drobne zmarszczki, regeneruje skr po dziaaniu promieni UV tokoferol, tocopherol acetate / 0, 5 2 % / - chroni przed wolnymi rodnikami, zmniejsza wraliwo na promieniowanie UV, poprawia zdolno wizania wody, podwysza aktywno enzymatyczn w skrze i pomaga w tworzeniu nowych komrek, powoduje wolniejsze starzenie si skry zawiera nienasycone kwasy tuszczowe linolowy, linolenowy, arachidonowy otrzymuje si z olejw rolinnych kalcyferol wystpuje w naszym organizmie pochodzi z fotosyntezy zachodzcej w skrze pod wpywem promieni UV /witamina D3/ jak i z poywienia /witamina D2, D3/. Witamina D ma wpyw na proliferacj /podzia/ keratynocytw, fibroplastw, wykazuje dziaanie przeciwzapalne, zastosowanie w kremach dermatologicznych zawarto wynosi 50 300 j. m. w jednym gramie

witamina A

witamina E

witamina F

witamina D

witamina C

kwas L askorbinowy posiada udokumentowane dziaanie fizjologiczne na skr. Dziaa jako inhibitor tworzenia melaniny, wspomaga syntez kolagenu w skrze waciwej, zapobiega tworzeniu si nadtlenkw lipidw. Kwas askorbinowy nie jest stabilny, stosuje si ester fosforowy Magnesium ascorbyl phosphate, ktry hydrolizowany w skrze prze enzymy fosfatazy do kwasu askorbinowego /tak samo dziaa Sodium ascorbyl phosphate. Witamina C przyspiesza tworzenie kwasu hialuronowego, ktry jest odpowiedzialny za budow spoiwa midzykomrkowego naskrka ekstrakt lukrecji /Glycyrrhiza glabra/ - zawiera kwas glicyryzynowy policykliczny trjterpen, jest podobny w dziaaniu do hydrokortizonu, bez skutkw ubocznych Aloe Vera /Aloe barbadensis/ - zawiera witamin A, E, C, z grupy B, mikroelementy: potas, wap, sd, magnez, elazo, cynk, mied, enzymy, kwasy organiczne, wielocukry, proteiny, peptydy, biostimin, cukry proste. ALOE VERA zapobiega utracie wody a zdolno przenikania przez skr jest cztery razy, szybsza ni woda. Dziaa przeciwzapalnie i przeciwdranico.

Substancje tuszczowe

5Olej z ogrecznika / Borago officinalis/ - zawiera kwas gamma linolenowy / GLA/ 24 25 %, ktry jest prekursorem prostaglandyny o dziaaniu przeciwzapalnym. Niedobr GLA powoduje, e skra staje si sucha i traci elastyczno, zanika naturalna odporno na szkodliwe dziaanie czynnikw zewntrznych. Regularne stosowanie GLA poprawia i normalizuje naturalne procesy nawilania. Olej wiesiokowy /Oenothera biennis/ - zawiera kwas gamma linolenowy / GLA/ ok. 10% - dziaa normalizujco na skr, zapobiega uszczeniu Fitosterole rolinne - niezmydlona frakcja oleju awokadowego, zawiera 25 30 % fistosteroli: beta sitosterol, stigmasterol, wzmacnia warstw lipidow naskrka, zapobiega utracie wody z warstwy rogowej. Fitosterole maj budow zblion do steroli wystpujcych w sebum i cemencie midzykomrkowym. Przy cerze tustej kremy powinny zawiera oleje emollient /zmikszajce/, ktre szybko wnikaj w skr i nie pozostawiaj filmu tuszczowego. Wane s w tych kosmetykach substancje czynne: bisabolol alkohol seskwiterpenowy /wystpuje w rumianku/, dziaa przeciwzapalnie i przeciwpodranieniowo, d pantenol, kwas salicylowy przyspiesza odnow naskrka, dziaa przeciwzapalnie, nawilajco i bakteriostatycznie. Dziaanie ochronne przed promieniami UV A i UV B wykazuj filtry fizyczne, ktre odbijaj promienie soneczne mikronizowany tlenek cynku /ZnO/ i dwutlenek tytanu /TiO2/ w iloci 10 18% /SPF 23 50/. W recepturach dermokosmetykw naley stosowa minimaln ilo surowcw niezbdnych do utworzenia stabilnego preparatu. Skra sucha potrzebuje substancji, ktre przyspieszaj regeneracj naskrka i filmu lipidowego. Przykady recepturalne Krem nawilajcy - O/W A/. Cetearyl alcohol / polioksy etylowany /20/ monostearynian sorbitanu /Polawax NF/ Olej parafinowy Triglycerides /Crodamol GTCC/ Dimethicone /Silol 350/ Cetyl Alcohol B/. Gliceryna Konserwant /Phenova/ Allantoina d pantelon C/. Witamina E /Tocopherol Acetate/ Aloe Vera 6, 0 0, 5 1, 0 3, 0 0, 8 0, 2 0, 5 0, 5 2, 0 ________ 100, 0

10, 0 5, 0

6Faz A stopi do 75C, faz wodn ogrza do 75 C, poczym doda faz wodn do olejowej, miesza, chodzi, w temp. 40C doda faz C

Krem ptusty W/O A/. Sorbitan Isostearate /Crill 6/ Microcrystalline Wax /Paracera/ Olej parafinowy Euceryna Olej z ogrecznika /olej wiesiokowy/ olej z oliwek Isopropyl Myristate /Crodamol IPM/ B/. Gliceryna Konserwant /Phenova/ Woda C/. Witamina A Witamina E 3, 0 2, 5 16, 0 4, 0 2, 0 3, 0 3, 0 0, 6 64, 9 0, 5 0, 5

Faz A stopi do temp. 75C, faz wodn ogrza do 75C, poczym faz wodn powoli przy mieszaniu doda do fazy olejowej. W temp. 35 40C doda faz C. Balsam do opalania O/W A/. Cetomacrogol 1000 BP /PEG 20 24 cetostearyl ether/ Alkohol, cetylowy Olej parafinowy Triglycerides /Cromadol GTCC/ Dimethicone B/. Gliceryna Konserwant /Phenowa/ Woda C/. Mikronizowana biel cynkowa

3, 0 5, 0 7, 0 3, 0 0, 5 3, 0 0, 5 69, 0 7, 0

Faz A stopi i doda do ogrzanej fazy B /75C/, po zmieszaniu faz w temp. 60C dodawa porcjami faz C.

Balsam po opalaniu O/W A/. Cetomacrogol 1000 BP Avocadin /maso Shea/ Alkohol cetylowy 3, 0 1, 0 4, 0

7Olej parafinowy Olej z ogrecznika/oliwa z oliwek/ Dimethicone 350 B/. Gliceryna Konserwant /Phenova/ Woda C/. Witamina E d pantenol Aloe Vera 7, 0 3, 0 0, 5 3, 0 0, 6 74, 9 0, 5 0, 5 2, 0 __________ 100, 0 Technologia jak przy balsamie do opalania, faz C doda w temperaturze 35 40 C. Budowa skry, wosw, paznokci Chemik kosmetolog powinien pozna budow skry, wosw i paznokci, gdy pozwoli to na waciwy dobr surowcw w recepturach opracowanych kosmetykw. SKRA /cutis/ tworzy powok ogln ciaa. Skada si z trzech warstw: A/. naskrek /epidermis/ - powierzchniowa warstwa, obejmuje 5 warstw uoonych od dou do gry: - warstwa podstawna /zwana rozrodcz/ - stratum basale - warstwa kolczysta stratum spinosum - warstwa ziarnista stratum granulosum - warstwa jasna/porednia/ - stratum lucidum - warstwa rogowa stratum corneum Warstwa podstawna i kolczysta to ywy naskrek, zdolny do czynnoci rozrodczych. W warstwie podstawnej odbywa si rozmnaanie komrek, przez co naskrek stale si odnawia. Komrki przesuwaj si do powierzchni, gdzie ulegaj stopniowemu obumieraniu, rogowaceniu i zuszczeniu. Warstwa podstawna skada si z warstwy keratynocytw, w ktrych nastpuje proces wytwarzania biaka keratyny, melanocytw tworzcych barwnik melanin, komrek Langerhausa biorcych udzia w mechanizmach immunologicznych. Warstwa kolczysta zbudowana jest z kilku warstw, ktre ulegaj spaszczeniu i przesuwaj si ku grze. Substancj cementujc komrki jest mieszanina biaek i mukopolisacharydw. Warstwa rogowa na jej powierzchni znajduje si paszcz lipidowy, ktry ma zasadnicze znaczenie w utrzymaniu waciwego stanu nawodnienia naskrka. Paszcz lipidowy zawiera j wydzielany przez gruczoy ojowe, ktry jest zmieszany z lipidami pochodzcymi z naskrka. Zawiera tuszcze, woski, kwasy tuszczowe, wglowodory, trjglicerydy. Z wiekiem utrata komrek w naskrku jest szybsza ni wzrost nowych. Skra staje si coraz ciesza, co prowadzi do powstawania zmarszczek. B/. Skra waciwa /corium dermis/ - znajduje si pod naskrkiem, oddzielona warstw podstawn, zawiera wkna kolagenowe, spryste elastyna i retikulinowe. Czsteczki biaka kolagenu tworz sie wzajemnych pocze, liczba tych pocze zwiksza si w miar upywu lat, skra traci swoj elastyczno. Wkna spryste elastyna tworz siatk oplatajc wkna kolagenowe, od nich zaley rozcigliwo i sprysto skry. Z wiekiem wkna elastyny staj si kruche, dlatego skra po rozcigniciu nie powraca z atwoci do pierwotnego stanu. Wkna retikulinowe czyli srebrochonne tworz siatk w warstwie brodawkowej /stratum papillare/ i wystpuj w otoczeniu naczy wosowatych, gruczow ojowych i potowych, mieszkw wosowych i wkien nerwowych.

8

Substancja midzykomrkowa zajmuje przestrze midzy wknami, skada si z mukopolisacharydw / kwas chondroityno siarkowy i kwas hialuronowy/ oraz biaek i glikoprotein. Tkanka podskrna / subcutis/ - jako rwnomierna warstwa tuszczowa peni funkcj ochronn. Z wiekiem staje si ona ciesza i nierwna, powstaj nieregularne zogi tuszczu. Gruczoy ojowe / glandulae sebaceae / znajduj si na caej powierzchni skry, z wyjtkiem rk i stp, wydzielaj j skry /sebum/ namaszczajcy skr i wosy. Gruczoy potowe /glandule sudoriferae/ wystpuj w caej skrze z wyjtkiem bon luzowych i oyska paznokci. Wyrnia si gruczoly ekrynowe, wystpuj na caym ciele, szczeglnie na doniach i stopach, bior udzia w regulacji cieplnej organizmu. Pot z gruczow ekrynowych nie daje przykrego zapachu. Gruczoy apokrynowe rozmieszczone s w okolicach pachowych, pciowych i rozpoczynaj swoj czynno w okresie pokwitania. Zapach potu apokrynowego jest nieprzyjemny, zwizane jest to z rozkadem na powierzchni skory flory bakteryjnej. WOSY /pili/ wystpuj na caej powierzchni skry z wyjtkiem doni i podeszew. Wos skada si z : A/. odygi czyli trzonu wosa /acapulus/ - corpus pili cz wystajca nad powierzchni skry B/. korzenia wosa /radix pili/ - cz tkwica w mieszku wosowym. Kolbowato rozszerzona dolna cz korzenia stanowi opuszk wosa /bulbus/, w ktrej znajduj si komrki macierzy wosa /matrix/. W opuszk wosa wpukla si brodawka wosa, utworzona z komrek i substancji podstawowej tkanki cznej. Brodawka zawiera wkna nerwowe i naczynia krwionone. C/. mieszka wosowego /folliculus pili/ - w mieszku s nie tylko komrki wytwarzajce wosy, ale take melanocyty, ktre nadaj rdzeniowi wosa jego charakterystyczny kolor. Komrki wydzielaj melanin biakowy barwnik Gruczoy ojowe zwizane s z wosem, a ich przewody wchodz do mieszka wosowego w pobliu naskrka, midzy wosem waciwym a pochewk zewntrzn wosa. Wydzielina gruczow ojowych natuszcza wos. Ludzkie wosy nie s ywe, a wic zdolne do wzrostu. Za wzrost odpowiadaj komrki zwane macierz, ktre znajduj si wewntrz mieszkw wosowych. Komrki te zaopatrywane s przez wasne naczynia krwionone. Prawidowo dziaajce komrki macierzy wytwarzaj pasemka wosw. Wzrost wosw jest cykliczny, kady z mieszkw wosowych pracuje przez 3 do 5 lat, po czym odpoczywa. Trjfazowy cykl yciowy mieszka wosowego KATAGEN - komrki w czci ulegajcej przemianom obumieraj i korze wosa si rozpada. Tymczasem bona podstawna cignie brodawk wosa do gry, w kierunku wybrzuszenia. TELOGEN mieszek wosowy odpoczywa, wos moe wypa teraz lub na pocztku nastpnej fazy.

9ANAGEN po otrzymaniu sygnau z brodawki dolna cz mieszka zostaje odbudowana i znowu zaczyna wytwarza wos. Utrata wosw ysienie proces starzenia wosw nastpuje w komrkach mieszkw wosowych. Przyczyn ysienia jest zanik czynnoci bd zniszczenie komrek macierzy wytwarzajcych biaka wosa. Wos, ktry wypada z mieszka nie zostaje zastpiony nowym. Naukowcy prowadz badania nad znalezieniem biaka, ktre by byo zdolne do pobudzania komrek skry do tworzenia mieszkw wosowych i wytwarzania wosw. Biochemia siwienia oznak starzenia si jest zmiana barwy wosa. Spada liczba aktywnych melanocytw, przez co jest coraz mniej pigmentu melaniny. Wosy trac pierwotn barw, przybierajc coraz janiejszy odcie. Gdy liczba aktywnych melanocytw spadnie do zera, trzon wosa staje si biay, nastpi odbarwienie wosa, a nie zmiana barwy. W mieszku s nie tylko komrki wytwarzajce wosy, ale take melanocyty, ktre nadaj rdzeniowi wosa jego kolor. Komrki wydzielaj melanin biakowy barwnik. Melanocyty odkadaj pigment w korzeniu wosa, barwic biaka rdzenia wosa podczas ich wytwarzania. Gdy tworz czyst melanin, wosy przybieraj barw brzow lub czarn. Jeli powstaje jej analog feomelanina wosy maja kolor od rudego po jasny blond. Gdy melanocyty przestaj dziaa, wosy staj si siwe. Skad chemiczny wosa gwny skadnik to keratyna, ktra powstaje w procesie keratynizacji w mieszku wosowym. Keratyna naley do grupy skleroprotein /biaek szkieletowych/, zawiera cystyn /16 18%/ aminokwas siarkowy. PAZNOKCIE /unguis/ owalne, wypuke blaszki rogowe pokrywajce koce palcw u rk i ng. Korze paznokcia znajduje si pod skr, tworzc fad zwany waem paznokcia, za cay paznokie ley na oysku paznokcia. Cz oyska, ktra znajduje si pod waem paznokciowym, stanowi macierz /matrix/unguis/ paznokcia i jest to miejsce wzrostu paznokcia. Na paznokciu przy wale paznokcia tworzy si biaawo zabarwione miejsce zwane obczkiem /lunula/. Z komrek wau paznokciowego utworzony jest obrbek naskrkowy pytki paznokciowej, zwany skrk /eponychium/. Skad chemiczny paznokcia jest zbliony do skadu wosw. Wzrost paznokcia podlega rytmowi dobowemu, w czasie dnia wzrost jest szybszy. STARZENIE SKRY Istnieje wiele hipotez dotyczcych przyczyn starzenia si, wg jednych jest to losowe nagromadzenie uszkodze podstawowych skadnikw komrki DNA, pewnych biaek, wglowodanw i tuszczw, do ktrych dochodzi ju we wczesnym etapie ycia. Niekorzystne zmiany w pewnym momencie przerastaj zdolno organizmu do samonaprawy. Proces starzenia nie jest zaprogramowany genetycznie, chocia duo genw oddziaywuje na ten proces, jednak jest to wpyw poredni produkt uboczny wszystkich procesw yciowych. A zatem starzenie skry wynika ze starzenia si caego organizmu, ale starzenie jest bardzo indywidualnym procesem. Oczywicie skra znajduje si na zewntrz i dlatego jej wygld jest widoczn oznak zachodzcych zmian w biologicznym zegarze ycia. Trwae zaamania na skrze tworz si w wyniku ruchw mini tzw. zmarszczki mimiczne, jednak z wiekiem pojawia si coraz wicej zmarszczek. Ludzka skra podlega ogromnym napiciom, z wiekiem traci elastyczno, marszczy si, maleje jej jdrno. Proces starzenia wpywa na wszystkie trzy warstwy skry. Zuszczenie si komrek na jej zewntrznej powierzchni /naskrku/ dokonuje si szybciej ni zastpowanie starych komrek nowymi. Biaka rodkowej czci skry /waciwej/ tworz midzy sob sztywne poczenia, przez co skra traci swoj elastyczno. W tkance podskrnej zmniejsza si ilo tuszczu, powstaj nieregularne zogi. W wyniku tych procesw oraz zmniejszeniu czynnoci gruczow potowych i ojowych skra staje si bardziej sucha, atwiej tworz si zmarszczki. Zegar ycia sprawia, e tempo wymiany komrek skry zmniejsza si z wiekiem i skra w naturalny sposb sabnie. Take nieuniknione jest zmniejszenie liczby gruczow ojowych, prowadzce do wysuszenia skry. Gboki wpyw na naskrek maj czynniki rodowiska: promienie soneczne, wilgotno powietrza, zmiany temperatury. Tutaj kosmetyka zapobiegawczo pielgnacyjna kremy nawilajce, ptuste z substancjami biologicznie czynnymi, przy rwnoczesnym unikaniu nadmiernego opalania, pozwol na utrzymanie warstwy wodno lipidowej skry chronicej przed utrat wilgoci na waciwym poziomie. Stosowanie alfa hydroksy kwasw /AHA/ zwiksza tempo wymiany komrek skry, zwalniajc nieco jej naturaln degeneracj. Istniej jednak granica efektywnoci, komrki nie maj nieskoczonego zakresu ycia. W

10pewnym momencie przestaj si dzieli i gin lub zachodz w nich uwarunkowane genetycznie procesy zniszczenia. Komrki istniej, gdy reaguj na sygna molekularny, ktry sprawia, e mog si dalej dzieli. W tej sytuacji pozostaje odywianie skry przez substancje biologicznie czynne. Skra z wiekiem traci substancje odywcze, jednak szybko wnikania substancji czynnych do i przez skr limituje warstwa rogowa naskrka. Substancje rozpuszczalne w lipidach atwiej przenikaj przez warstw rogow, ale ich dalsza penetracja jest ograniczona obecnoci hydrofilowych warstw komrek. Woda zwiksza znacznie przepuszczalno skry, powoduje pcznienie wkien keratyny, zwiksza pynno lipidw, tworzc otoczki solwacyjne wok polarnych grup lipidw. Du rol odgrywa podoe, w ktrym umieszczono substancj czynn, powinno by dostosowane do okrelonego typu skry, np. dla skry tustej hydroele, dla skry suchej lipoele lub emulsje W/O. Niektre skadniki podoa mog zwiksza przenikanie substancji czynnych w skr s tzw. promotory wchaniania. Promotory wchaniania s zwizkami zmieniajcymi struktur warstwy rogowej a tym samym zwikszajcymi jej przepuszczalno. Mechanizm dziaania promotorw wchaniania zaley gwnie od ich polarnoci. Zwizki o charakterze lipidowym /kwasy tuszczowe/ wpywaj wycznie na struktury midzykomrkowe. Czsteczki tych zwizkw umiejscawiaj si midzy hydrofobowymi acuchami lipidw, , rozluniajc w ten sposb ukad warstw lipidowych. Mae, polarne czsteczki w maych steniach wchodz w interakcje z biakami wewntrzkomrkowymi, w wikszych steniach gromadz si w przestrzeni midzykomrkowej. Oddziauj wtedy z polarnymi grupami lipidw. Dziki powstaym otoczkom solwatacyjnym tworz si nowe przestrzenie, dogodne dla penetracji substancji o charakterze hydrofilowym. Konsekwencj rozsunicia czstek lipidw jest upynnienie tej fazy i uatwienie dyfuzji zwizkw lipidowych. Promotory wnikania o waciwociach amfifilowych /np. tenzydy/ zmieniaj zarwno waciwoci biaek wewntrzkomrkowych jak i lipidw midzykomrkowych. Promotory wchaniania s najczciej dobrymi rozpuszczalnikami substancji czynnych, dziaaj szybko i dugotrwale, nie wywouj podranie ani uczule, s zgodne chemicznie i fizycznie z substancj czynn, dziaaj w sposb odwracalny tzn. , e po usuniciu promotora skra musi odzyska funkcj bariery. Promotory wnikania to: alkohole /etanol/, glikole/propylenowy/, amidy /mocznik/, kwasy tuszczowe /kwas olejowy/ oraz estry, kwas salicylowy. W ostatnich latach wprowadzono do kosmetyki liposomy, ktre uatwiaj wnikanie substancji biologicznie czynnych do skry waciwej. Liposomy s to mae czsteczki /80 300 nm/ fosfolipidw jedno trzywarstwowe, ktre wnikaj przez szczeliny pomidzy komrkami naskrka /200 300 nm/ i w nich pozostaj. Liposomy s jako noniki substancji rozpuszczalnych w wodzie np. d pantenol, aminokwasy, wycigi rolinne. SUBSTANCJE BIOLOGICZNIE CZYNNE Zgodnie z wynikami bada naukowych istniej trzy rodzaje starzenia si skry: A/. zwizane z wiekiem utrata blasku, wygld papirusowy, rozlunienie skry B/. fotostarzenie wywoane przez promienie UV przebarwienie naskrka, zmarszczki, degeneracja wkien kolagenu i elastyny C/. hormonalne zmniejszenie gruboci naskrka, wysuszenie a nawet odwodnienie skry Kosmetologia dysponuje wieloma substancjami biologicznie czynnymi, ktre poprawiaj wygld skry. Due znaczenie posiada biotechnologia, w ktrej wykorzystuje si mikroorganizmy i enzymy w celu otrzymania okrelonych substancji w czystej formie. Stanowi to alternatyw dla zmniejszenia si surowcw naturalnych. Biotechnologia jest technik stosunkowo drog i wymaga specjalistycznej aparatury technologicznej. Substancje biologicznie czynne podzia 1/. OLEJE ROLINNE OLIWA z oliwek Oleum Olivarum otrzymywana przez toczenie na zimno dojrzaych owocw, zawiera do 70% glicerydw kwasw nienasyconych, do 20% glicerydw kwasu palmitynowego atwo przyswajalna przez skr balsamy do ciaa, kremy odywcze OLEJ MIGDAOWY Oleum Amygdalarum otrzymywany z nasion /odmiana sodka/ przez wytaczanie na zimno, zawiera glicerydy kwasu olejowego /80%/ i kwasu linolowego /20%/ - natuszcza skr such, starzejc kremy, mleczka OLEJ AWOKADOWY Oleum Persea otrzymywany na zimno z owocw, zawiera glicerydy kwasu olejowego i linolowego, kompleks witamin A, B, D i E, dobrze przenika przez skr i ma wasnoci zmikczajce kremy odywcze, balsamy do skry suchej

11Niezmydlona frakcja oleju awokadowego Persea Gratissima /Avocadin/ zawiera: czci niezmydlonej ok. 25 30%, fitosterole, dziaanie regenerujce poprawia elastyczno skry, nawila, stymuluj syntez kolagenu, ochronne wobec promieni UV MASO SHEA masosz Butyrospermum Parkii Kotschy otrzymuje si z nasion, tuszcz konsystencji masa zawiera kwas stearynowy /30 40%/, kwas olejowy /45 50%/, trjglicerydy, substancje niezmydlajce /6 8%/. Substancje niezmydlajce maj due powinowactwo do warstwy lipidowej naskrka, chroni i wzmacniaj cement midzykomrkowy warstwy rogowej. Maso Shea jest naturalnym filtrem sonecznym. OLEJ JOJOBA Buxus chinensis Oleum Jojobae okrelany jako pynny wosk liquid wax, gdy po ozibieniu krzepnie gwny skadnik palmitynian cetylu o cennych wasnociach, zbliony do tuszczu wielorybiego, nie zawiera gliceryny, nie jeczeje. Olej jojoba wykazuje due powinowactwo do skry, jest szybko absorbowany i nie pozostawia tustego filmu na skrze. OLEJ Z KIEKW PSZENICY Oleum Triticum wytaczany na zimno z kiekw pszenicy, zawiera nienasycone kwasy tuszczowe, lecytyn, fosfolipidy, fitosterole, fitohormony o dziaaniu estrogennym, karoteny. Olej z kiekw pszenicy jest bogaty w NNKT /niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe/ i zawiera najlepsz lecytyn rolinn szerokie zastosowanie kremy odywcze, balsamy do ciaa, olejki do opalania OLEJ z OGRECZNIKA Oleum Boraginis otrzymywany na zimno przez toczenie dojrzaych nasion, zawiera niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe /NNKT/ - do 20% kwasu gamma linolonego poprawia i normalizuje proces nawilania skry. 2/ . ETNOBOTANIKA zajmuje si badaniem wiata rolin w rnych krajach oraz wykorzystywaniem ich zgodnie z tradycj danego regionu. Ostatnio due zainteresowanie jest olejami i rolinami pochodzcymi z Amazonii: Crodamazon Maracuja Plassiflora Edulis /and/ Passiflora Incarnata otrzymywany z ziaren olej zawiera kwas linolenowy /ok 69%/, olejowy /ok 15%/, palmitooleinowy /0, 16%/, tokoferole, fitosterole Crodamazon Cupuacu - Theobroma Grandiflorum otrzymywany z ziaren tuszcz stay, zawiera kwas olejowy /ok. 11%/, stearynowy /ok. 33%/, palmitooleinowy /0, 66%/, witamin E, fitosterole /2%/ - gwnie beta sitoserol. Zastpuje syntetyczne trjglicerydy caprylic /cappric triglyceride - naturalny emollient. MACA Lipidium meyenii, Lipidum peruvianum wiee korzenie zawieraj ok. 80% wody, w wysuszonych ponad 10%, w pozostaej masie jest 10 13 % biaek, 25 78% weglowodanw, ponad 2% tuszczu. W korzeniach znajduj si kwasy tuszczowe linolenowy, palmitynowy, olejowy, sterole /sitosterol, kampesterol, ergosterol/, witaminy: A, B1, B2, B6, C i E, sole mineralne, fitoestrogeny, saponiny, taniny w kremach stosuje si liofilizowane wycigi andyjskiej maki.

3/. WYCIGI ZIOOWE a/. opniajce proces starzenia aloes, e sze, korze rdestu, miorzb japoski, skrzyp polny, zielona herbata stymuluj wzrost komrek, dziaaj jako antyutleniacze b/. nawilajce aloes, wodorosty morskie algi, lukrecja, bluszcz, e sze, wiesioek, - zmikczaj skr, poprawiaj nawilenie 4/. WITAMINY Witamina A retinol, palmitynian witaminy A nie dopuszcza do nadmiernego wysuszenia skry, zabezpiecza przed jej uszczeniem i chropowatoci naskrka, poprawia wilgotno naskrka - warstwy rogowej

12Witamina C kwas L askorbinowy, stosuje si ester fosforowy Magnesium Ascorbyl Phosphate chroni skr przed szybkim wiotczeniem, przyspiesza tworzenie kwasu hialuronowego Witamina E tokoferol, tocopherol acetate poprawia ukrwienie skry, przez co normalizuje si wykorzystanie tlenu w komrkach, wzmacnia tkank czn i zmniejsza skonno do przebarwie. Kremy z witaminami C i E s naturalnymi przeciwutleniaczami chronicymi skr przed niszczcym dziaaniem wolnych rodnikw d pantenol witamina B5 przyspiesza wzrost i odnow komrek naskrka i skry waciwej, dziaa przeciwzapalnie. Stosowanie tych witamin nie jest ograniczone dopuszczalnym steniem, przecitnie uywa si 0, 3 0, 5% . 5/. KOMPLEKSY NAWILAJCE zestaw aminokwasw wystpujcych w Natural Moisturizing Factor /NMF/ wyrwnuj braki nawilenia, przyczyniaj si do gadkoci skry i pobudzaj tworzenie si komrek, np. Propylene Glycol /and/Glucose/and/Sodium Glutamate/and/Urea/and/ /Serine/and/Potassium Aspartate/and/Sodium Lactate/and/Fructose/ /and/Lactic acid/and/Proline

6/.

BIAKA proteiny biopolimery, wielkoczsteczkowe zwizki organiczne, podstawowy budulec wszystkich organizmw, dziaaj na skr nawilajco i ochronnie. Biaka dziel si na dwie grupy: a/. biaka proste proteiny, zbudowane s wycznie z aminokwasw, nale do nich biaka globularne /globuliny/, skleroproteiny /kolagen/ b/. biaka zoone proteidy, oprcz czci biakowej maj skadnik niebiakowy grup prostetyczn, np. cukry glikoproteidy, lipidy lipoproteidy KOLAGEN biako proste, naley do grupy skleroprotein, zbudowany z dugich spiralnych acuchw peptydowych, ktre s silnie usieciowane wizaniami poprzecznymi. Gwne skadniki: glicyna, prolina, hydroksyprolina, arginina, leucyna, alanina, kwas glutaminowy. Kolagen otrzymuje si przez ekstrakcj skr cielcych, obecnie jako alternatyw stosuje si wycigi kolagenowe z usek rybich. Ekstrakt z uski rybiej zawiera naturalny kolagen o nienaruszonej strukturze czsteczkowej i jest bardzo podobny do wytwarzanego przez ssaki. U rolin ekwiwalentem kolagenu s tzw. ekstensyny proteiny bogate w hydroksyprolin aminokwas charakterystyczny dla kolagenu, ale nie maj potrjnej budowy spiralnej, ktra decyduje o elastycznoci. Proteiny ryowe Hydrolysed Rice Bran wysokoczsteczkowe, rozpuszczalne w wodzie proteiny dziaanie: wygadzaj i napinaj skr. Proteiny sojowe Hydrolyzed Soy Protein

13Wycig z bony komrkowej z ziaren soi o dziaaniu podobnym do placenty /zawiera beta sitosterol proteiny sojowej o dziaaniu podobnym do kolagenu i elastyny/naturalnych biaek skry/, genistein /izoflawon/ - zwizek utrzymujcy w dobrej kondycji cienkie i kruche naczynia krwionone oraz mukopolisacharydy /kwas hialuronowy/. Czsteczka uzyskana z biaka soi aminokina wysya sygnay do odpowiednich komrek skry, ktre uaktywniaj syntez kolagenu i elastyny, stymuluj produkcj glikanw.

Aby uzyska maksymaln skuteczno substancji biologicznie czynnej naley przy opracowywaniu receptury dokona waciwego doboru: a/. skadnikw bazowych kremu /emulgator, oleje/ b/. rodka konserwujcego /zgodno chemiczna/ Ograniczy ilo skadnikw receptury do niezbdnego minimum, gwarantujcego stabilno preparatu, gdy najwaniejszym skadnikiem jest substancja biologiczna czynna. W przypadku zastosowania witamin mona czy witamin A, E, C i d-pantenol, gdy dziaaj synergetycznie. Lepiej jest zastosowa jedn substancj czynna w maksymalnej iloci, dajcej efekty dziaania ni kilka substancji czynnych w niskim steniu. Jeeli zastosuje si kilka substancji czynnych naley sprawdzi, czy dziaaj synergetycznie, tzn. czy wykazuj wzajemn zgodno biologiczn i chemiczn. Niezalenie od aktualnych trendw nadal bd stosowane witaminy, ekstrakty zioowe, oleje rolinne, tuszcze naturalne, ktrych dziaanie bdzie wzmocnione przez promotory wnikania. MIKROBIOLOGIA Przy opracowaniu receptury wanym czynnikiem jest dobr rodka konserwujcego. Chemik kosmetolog cile wsppracuje z mikrobiologiem, aby ustali optymalnie skuteczny ukad konserwujcy w aspekcie zgodnoci chemiczno-mikrobiologicznej. rodki konserwujce nie mog by dobierane wycznie o dane teoretyczne, ale niezbdne jest okrelenie ich efektywnoci recepturalnej poprzez stosowanie testw kontrolowanego zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Stosowane w recepturze surowce, w tym woda, nie mog wspomaga wzrostu drobnoustrojw. Zastosowany rodek konserwujcy lub mieszanina powinna by skuteczna w szerokim zakresie na bakterie, grzyby i plenie. Kryteria doboru rodka konserwujcego obejmuj; a/. zakres dziaania bakterie gram-ujemne, gram-dodatnie, plenie, grzyby b/. skuteczno dziaania bakteriostatyczny, bakteriobjczy, grzybobjczy c/. optimum pH w jakim dziaa konserwant d/. rozpuszczalno w wodzie, olejach e/. zgodno chemiczna ze skadnikami receptury i opakowaniem f/. dopuszczalne stenie g/. Stabilno w preparacie w okresie przechowywania, odporno na wiato i utlenianie Dopuszczalne do stosowania konserwanty i ich stenie okrela Rozporzdzenie Ministra zdrowia z dnia 12 czerwca 2002/Dz.U. z dnia 12 lipca 2002, Nr 105, Poz. 934/, zacznik nr 4. Kryteria czystoci mikrobiologicznej i metody oceny gotowego produktu okrela Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002/Dz.U. z dnia 27 stycznia 2003, Nr 9, Poz.107/, zacznik 1.

14

Wymagania mikrobiologiczne KATEGORIA I kosmetyki przeznaczone dla dzieci i w okolice oczu Oglna liczba drobnoustrojw tlenowych mezofilnych nie moe przekracza 100 jtk /g lub ml/ jtk jednostki tworzce koloni/. KATEGORIA II inne kosmetyki Oglna liczba drobnoustrojw tlenowych mezofilnych nie moe przekracza 1000 jtk/g lub ml. W 0,1 g lub 0,1 ml prbki kosmetyku, nie mog by obecne nastpujce drobnoustroje: - Pseudomonas aeruginosa - Staphylococcus aureus - Candida albicans Przy produkcji preparatw kosmetycznych wymagana jest wysoka higiena pomieszcze magazynowych, oddziaw przerobu i konfekcji oraz personelu. Wanym czynnikiem jest jako wody stosowanej do produkcji. WYMAGANIA TECHNICZNE DLA PREPARATW KOSMETYCZNYCH Przed uruchomieniem produkcji nowego preparatu przeprowadza si odpowiednie badania: 1/. dermatologiczne, ktre obejmuj a/. testy patkowe alergiczne, ocena skry po 24, 48 i 72 godzinach b/. testy uycia specjalna grupa probantw testuje dany kosmetyk wg ustalonego sposobu uycia przez okres minimum 3 tygodni Oceny dokonuje lekarz dermatolog 2/. mikrobiologiczne atest jakociowy 3/. chemiczne kady producent opracowuje norm lub warunki techniczne, albo stosuje norm PN PN-EN ISO 11609 : 1999 Stomatologia. Pasty do zbw. Wymagania, metody bada i znakowanie PN-C-77002 : 1997 Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Szampony w pynie i pyny do kpieli. Wymagania i badania rodki do prania i mycia. Mydo toaletowe. Wymagania i badania Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Kredki do warg

PN 91/C-77043 PN-C-77062 : 1997

Opakowania jednostkowe podlegaj ocenie jakociowej PN-89/0-79711 Opakowania szklane perfumeryjnoKosmetyczne. Butelki i soiki. Wymagania i badania. PN-0-79789:1996 Opakowania jednostkowe z tworzyw sztucznych. Pudeka do artykuw spoywczych, farmaceutycznych i kosmetycznych. Wymagania i badania. Opakowania jednostkowe z tworzyw Sztucznych. Tuby. Podzia Systemy zarzdzania jakoci

PN-78/0-79753

W zakresie zarzdzania jakoci istniej certyfikaty midzynarodowe ISO. okrela norma : EN ISO PN 9000 : 2001

15- terminologia, wymagania

TECHNOLOGIA PRODUKCJI KOSMETYKW Kady preparat kosmetyczny receptura posiada szczegowy opis procesu technologicznego okrelajcy sposb czenia skadnikw, temperatur mieszania, rodzaj urzdzenia do przerobu i konfekcji. Istniej oglne schematy procesw technologicznych dla grup asortymentowych. EMULSJE Stabilno emulsji zaley od wielkoci zdyspergowanych czstek, lepkoci fazy zewntrznej i rnicy gstoci midzy obu fazami. W procesie emulgowania potrzebna jest sia, ktra obniy napicie powierzchniowe na granicy woda/olej, podwyszy lepko. Wielko siy jest zalena od typu mieszada. Emulsja olej w wodzie /O/W/ tworzy si czsto spontanicznie, natomiast przy emulsji woda w oleju /W/O/ jest potrzebna wiksza sia mieszania i homogenizowanie. Temperatura emulgowania jest zalena od typu emulsji. Przy emulsji O/W temperatura emulgowania wynosi: faza tuszczowa z emulgatorem 70C, faza wodna - 72C, przecitnie 70 - 75C. Przy emulsji O/W na bazie myde stearyna w fazie olejowej, trjetanolamina w fazie wodnej tworzy mydo in situ /w chwili mieszania faz/ jest potrzebna temperatura zmydlania /emulgowania/ 75 - 80C. Przy emulsji W/O temperatura obu faz w momencie emulgowania wynosi 65 - 70C, gdy emulsje te s wraliwe na podwyszon temperatur. W zalenoci od typu emulsji faza olejowa jest dodawana do fazy wodnej /O/W/ lub faza wodna jest dodawana do fazy olejowej W/O/. Po wymieszaniu obu faz poprawia si rozdrobnienie czstek fazy rozproszonej przez homogenzacj w temperaturze ok. 70C dla emulsji O/W i 60 - 65C dla emulsji W/O. Aby zapobiec spienieniu emulsji O/W powinno si proces mieszania i homogenizacji prowadzi w niskiej prni /100 300 torr/, gdy powietrze jako trzecia faza obnia stabilno. Jeeli mieszalnik nie posiada homogenzatora tylko szybkoobrotowe mieszado i zbierak/mieszado wolnoobrotowe od strony cian zbiornika /to naley podczas mieszania w temperaturze 70C dla O/W i 60 - 65C dla W/O wczy mieszado co kilka minut na najwiksze obroty. Proces emulgowania na ciepo trwa ok. 30 60 minut, poczym nastpuje wolne chodzenie. W temperaturze ok. 40C dodaje si substancje biologicznie czynne i kompozycj zapachow. Proces emulgowania pudrw emulsyjnych, make-up jest taki sam jak przy emulsji O/W. Zestaw pudrowy jest oddzielnie mieszany z olejami, rozcierany na trjwalcwce /lub mynie koloidalnym/ i dodawany do wytworzonej emulsji lub dodawany do fazy olejowej na gorco i po poczeniu obu faz homogenizowany. SZAMPONY Proces prowadzi si na zimno, bez podgrzewania skadnikw. Podstawowym surowcem jest substancja powierzchniowo czynna detergent, ktry ma konsystencj gst, szczeglnie gdy stosuje si 70% roztwory lepko w temperaturze 20C wynosi ok. 10000 15000 mPa.s, wtedy naley uregulowa konsystencj

16roztworem chlorku sodu /sl kuchenna/. Handlowe detergenty siarczanowane alkohole laurylowe maj ok. 28% substancji czynnej /staej/, lepko 100 200 mPa.s s pynne. Mieszanie musi by wolne, aby nie dopuci do spienienia szamponu. Stosuje si mieszalnik statyczny, ktry nie wprowadza powietrza. MIESZALNIK ze stali nierdzewnej, skada si ze zbiornika zaopatrzonego w paszcz wodny, sucy do ogrzewania lub chodzenia mieszada i mechanizmu napdzajcego mieszado. Mieszado powoduje ruchy wirowe, zwikszajce intensywno mieszania. Mieszado element rnej konstrukcji obracajcy si wewntrz mieszalnika. W zalenoci od ksztatu i sposobu dziaania rozrnia si: a/. mieszado apowe z apami prostymi lub skonymi/grabkowe, palczaste, kotwicowe/, pionowymi lub poziomymi b/. mieszado migowe /propelerowe/ z jednym lub kilkoma migami o duej prdkoci obrotowej, co zapewnia du intensywno mieszania c/. mieszado turbinowe z jednym lub kilkoma wirnikami otwartymi lub zamknitymi, zaopatrzonymi w opatki Mieszalnik moe by wyposaony dodatkowo w aparat homogenizacyjny lub myn koloidalny. Homogenizator obracajca si w korpusie tarcza tworzca w nim wsk szczelin, przez ktr pod cinieniem przeciska si emulsja i rozbija na bardzo drobne kropelki. Myn koloidalny skada si z dwch pyt metalowych szybko obracajcych si w przeciwnych kierunkach, ustawionych w niewielkiej odlegoci od siebie. Substancje wprowadza si przez otwr pyty grnej i po roztarciu wydostaje si z przestrzeni midzy pytami na zewntrz. Przemys ma do dyspozycji duy asortyment urzdze wieloczynnociowych, np. urzdzenie VME /Fryma/ czce mieszado wolnoobrotowe tzw. zbierak z mieszadem tarczowo-zbowym/dissolver/ i mynem koloidalnym. PUDRY mieszanie skadnikw sypkich Mielenie w obiegu zamknitym poczenie pracy myna z prac urzdzenia klasyfikujcego, w ktrym od produktu z myna oddziela si materia o zbyt grubym ziarnie i zawraca z powrotem do myna, w celu dalszego rozdrobnienia. Mieszarka maszyna do mieszania cia sypkich w celu uzyskania jednolitej mieszaniny. Mieszarka bbnowa o dziaaniu okresowym lub cigym, tj. bben mieszalny obracajcy si dookoa poziomej lub skonie nachylonej osi, wewntrz ktrego znajduj si ruchome pki. Mieszarka limakowa to jest poziome podwjne koryto z obracajcymi si wewntrz limakami opatkowymi. Myn strumieniowy mikronizer urzdzenie do bardzo drobnego mielenia cia staych i uzyskania czstek o rednicy poniej 10 mikronw. Razem z materiaem rozdrabnianym /skadniki pudru/ wprowadza si strumie powietrza spronego do 7 atmosfer, ktre po rozpreniu w aparacie uzyskuje znaczc prdko, co powoduje powstawanie wirw i intensywne cieranie si skadnikw pudru. STOPY WOSKOWO - TUSZCZOWE kredki do warg Proces przebiega w kilku fazach: 1/. dyspersja zestawu pigmentw z olejem rycynowym w stosunku 1 : 2

17lub 1 : 3 /w zalenoci od stopnia absorpcji pigmentu/, homogenizacja proces na zimno 2/. stopienie, przefiltrowanie i wymieszanie masy tuszczowej /ok. 65% olejw, ok. 25% woskw/ - proces na ciepo 3/. poczenie masy barwnikowej z tuszczow, mieszanie, homogenizacja proces na ciepo, pod koniec procesu oddaje si kompozycj zapachow Urzdzenia 1/. Trjwalcwka masa kredkowa zostaje roztarta po przejciu przez trzy walce, szczelina midzy nimi jest regulowana, najmniejsza wynosi 2.10-3cm. Masa kredkowa zostaje ponownie stopiona celem jej odpowietrzenia 2/. Myn koloidalny lub homogenizator roztarcie masy barwnikowej i kredkowej 3/. Mieszalnik kombi wyposaony w mieszado, myn koloidalny lub homogenizator, proces w prni na ciepo 4/. Wylewnica rczna lub automatyczna, wyposaona w paszcz grzewczo-chodzcy, wykonana ze stali nierdzewnej, wewntrzne otwory s wypolerowane tak, e uzyskuje si sztyfty z poyskiem. Masa kredkowa jest ogrzana w kocioku wyposaonym w mieszado wolnoobrotowe i kran spustowy do temperatury 60 - 68C. Masa kredkowa jest wlewana rwnomiernie do uprzednio ogrzanej wylewnicy, aby zapobiec nagemu ochodzeniu sztyftu. Po ok. 5 minutach nastpuje chodzenie przy pomocy wody o temperaturze 18 - 20C, poczym chodzi si wod o 10 C. Po cigniciu warstwy zewntrznej, wyciga si kredki bezporednio oprawk.

WYROBY PERFUMERYJNE wody koloskie, wody toaletowe, perfumy, wody po goleniu obejmuj preparaty na bazie alkoholu etylowego z dodatkiem wody, kompozycji zapachowej w rnym steniu oraz substancji czynnych. Nastawy przygotowuje si w specjalnych zbiornikach /zabezpieczonych przeciwpoarowo i przeciwwybuchowo/ w ktrych leakuj w temperaturze 4C, poczym s filtrowane na zimno.

18

TECHNIKA AEROLOZOWA AEROZOL ukad koloidowy, w ktrym orodkiem dyspersyjnym jest powietrze /gaz/ a faz rozproszone ciao stae /dym/ lub cieke /mgy/ o duym stopniu rozdrobnienia. Opakowanie aerozolowe skada si z : a/. pojemnika wykonanego z blachy biaej lub aluminium z litografi, wewntrz lakierowany b/. wentyla z dysz rozpylajc specjalna konstrukcja w zalenoci od rodzaju preparatu c/. kaptura ochronnego Pojemnik i wentyl musz by precyzyjnie dopasowane pod wzgldem szczelnoci. Na opakowaniu /pojemnika/ oprcz opisu wasnoci preparatu i sposobu jego uycia musza by umieszczone ostrzeenia: opakowanie jednorazowe pod cinieniem, nie przekuwa. Najwaniejszym skadnikiem jest gaz pdny, ktry a/. musi by zgodny z preparatem b/. nie moe reagowa z pojemnikiem c/. nie moe by toksyczny W 1903 r. uyto po raz pierwszy dwutlenek wgla i chlorek metylenu jako gaz pdny do rozpylania perfum. W 1933 r. uyto freony niepalne zwizki wgla z fluorem i chlorem w ganicach przeciwpoarowych. W latach 60-tych XX w. wprowadzono w szerokim zakresie preparaty aerozolowe na bazie freonw : trichlorofluorometan Freon 11 CFCI3 dichlorodifluorometan Freon 12 CF2CI2 dichlorotetrafluoroetan Freon 114 C2CI2F4 lub w mieszankach Freon 11/12 /50:50/, Freon 12/114 /40:60/ gazy niepalne, niewybuchowe, o bardzo niskiej toksycznoci. Masowa produkcja aerozoli zdaniem naukowcw spowodowaa przedostanie si do atmosfery duej iloci freonu, ktry dziaa niszczco na rodowisko /dziura ozonowa/. Rozpoczto poszukiwania alternatywnych gazw, obecnie stosuje si nasycone wglowodory alifatyczne izobutan jest niepalny i moe zastpi Freon 11/12 /50:50/ w lakierach do wosw, a take propan, butan lub ich mieszaniny propan/butan /40:60/. Nie ma zastrzee toksykologiczno dermatologicznych i s zgodne z preparatami kosmetycznymi. Butan i propan s palne, ale mona stosowa w preparatach zawierajcych duo wody, np. pianki do ukadania wosw koncentrat 93 95%, butan 7 5%, natomiast w lakierach do wosw mieszanin izobutan/propan - koncentrat 65% gaz 35%. Najczciej stosuje si dwufazowe aerozole preparat jest rozpuszczony w gazie. Wyrnia si: a/. aerozole powierzchniowe w formie wilgotnych mgie s to lakiery do wosw, preparaty do opalania /olejki/, dezodoranty, wody toaletowe, perfumy, napenianie: koncentrat 30 70%, gaz 70 30% b/. aerozole suspensyjne, pudrowe zawiesina koloidalna pudru w pynnej fazie gazowej, zawarto pudru nie moe przekracza 20% c/. aerozole piankowe pynne emulsje O/W lub wodne roztwory substancji powierzchniowo czynnych dyspergowane w pynnym gazie, napenianie - preparat 85 93%, gaz 15 7% Przy opracowywaniu receptury zwraca si uwag na : a/. zgodno koncentratu z gazem i pojemnikiem b/. waciwy dobr wentyla i dyszy rozpylajcej do rodzaju preparatu/lakier, puder, pianka/

19

c/. stabilno preparatu w okresie gwarancyjnym Napenianie cinieniowe linie produkcyjne automatyczne, proces odbywa si w temperaturze pokojowej pojemnik zostaje napeniony preparatem, poczym nakadany jest wentyl i zaciskany na pojemniku. Gaz pynny zostaje wprowadzony pod cinieniem przez wentyl do pojemnika. Po napenieniu w pojemniku powstaje poduszka powietrzna, ktra podwysza cinienie. Urzdzenia posiadaj odpowietrzacz/ejector//, ktry usuwa poduszk powietrzn. Nastpnie nakadany jest kaptur ochronny i pojemnik jest kontrolowany na szczelno w ani wodnej o temperaturze 55 - 60C.

PREPARATY DO HIGIENY OSOBISTEJ RODKI DO PIELGNACJI JAMY USTNEJ Preparaty do pielgnacji jamy ustnej znane s co najmniej 4000 lat. EGIPCJANIE uywali w rnych ilociach kadzido, zielony ow, grynszpan /ziele miedziana, octan miedziowy zasadowy/. CHICZYCY produkowali do koca XIX w. proszek do mycia zbw z koci maych zwierzt i koci sepii /mtwy/. ARABOWIE byli pierwsi w redniowieczu, ktrzy odradzali uywanie proszku zawierajcego bardzo tward substancj ciern, jak drobny piasek czy pumeks, poniewa uszkadzay zb. W EUROPIE w tym czasie byy uywane silnie kwane preparaty do usuwania przebarwie na zbach, byy one szkodliwe dla emalii zbw. Kwestia bezpieczestwa i efektywnego czyszczenia zbw staa si sprawa bardzo wan. Profesjonalne rozwizanie tego problemu nastpio w 1930 r. przez Amerykaskie Towarzystwo Stomatologiczne /American Dental Association/. W 1934 r. Coucil Dental Terapeutic opublikowa list dopuszczonych i niedopuszczonych substancji do stosowania w preparatach do mycia zbw. Dalszy postp w dziedzinie preparatw do pielgnacji zbw nastpi w 1940 r. kiedy zostay wprowadzone substancje terapeutyczne, profilaktyczne przeciw prchnicy i tworzeniu si kamienia na zbach. W latach 1935 1940 proszek do zbw stanowi ok. 40% asortymentu pasty 40-50%. Podzia asortymentowy 1/. proszki i myda do czyszczenia zbw 2/. pynne rodki czyszczce 3/. pasty do zbw 4/. wody do ust 5/. preparaty do protez

Proszki do mycia zbw Zawieraj kred strcon, fosforan wapnia, kaolin mydo w proszku lub syntetyczny laurylosiarczan sodu w proszku, olejki eteryczne mitowy, eukaliptusowy, barwnik Kredka strcona 50, 0 Fosforan wapnia Mydo mielone Olejek mitowy Barwnik 46, 0 3, 0 1, 0

20Wszystkie skadniki miesza si dokadnie Mydo do mycia zbw sporzdza si z wysokogatunkowego myda sodowego zmieszanego z proszkiem do zbw i prasowanego w formy. Pynne rodki czyszczce zby byy popularne w USA s to ppynne pasty do zbw w specjalnych opakowaniach. Pasty do zbw zawieraj te same skadniki cierne i pienice co proszki i mydo do mycia zbw, uzupenione przez substancje wice i higroskopijne. Pasty powinny mie nastpujce waciwoci: a/. skutecznie czyci zby, usuwajc zanieczyszczenie pokarmowe b/. nie mog nadmiernie ciera emalii c/. powinny wygadza powierzchni zbw, usuwa kamie nazbny, nadawa poysk d/. pozostawia uczucie wieoci i przyjemny aromat e/. wykazywa dziaanie profilaktyczne przeciw powstawaniu prchnicy f/. powinny mie waciw konsystencj umoliwiajc atwe wyciskanie z tuby, konsystencja nie moe si zmienia w temperaturze od 0 - 40C.

SUROWCE a/. substancje cierne stosuje si w iloci 20 50% Kreda strcana wglan wapnia CaCO3 jest dobrym rodkiem czyszczcym, nie ma jednak wasnoci polerujcych, posiada trudny do pokrycia zapach. Uwodniony fosforan dwuwapniowy CaHPO4 . 2H2O ma dobre wasnoci polerujce, nie zmienia smaku pasty. Musi by stabilizowany, gdy w obecnoci wody tworzy hydroksyapatyt i kwas fosforowy co prowadzi do utwardzania pasty Krzemionka koloidalna SiO2 dwutlenek krzemu dobre wasnoci myjce b/. rodki pienice do roku 1940 stosowano mydo sproszkowane, obecnie syntetyczne zwizki powierzchniowo czynne. Ze wzgldu na bardzo wysokie wymagania brak toksycznoci i wasnoci dranicych, przy rwnoczenie dobrych wasnociach myjcych i pienicych wybr jest bardzo ograniczony. Stosuje si najczciej w postaci proszku: N lauroilosarkozynian sodu Sodium Lauroyl Sarcosinate /Crodasinic LS 95/

21

Siarczan laurylosodowy Sodium Lauryl Sulfate /C12/ - /Texapon K 12/ c/. substancje wice stosuje si hydrofilowe koloidy, zwikszajce lepko Guma ksantanowa polisacharyd, otrzymany z bakterii Xanthomonas Xanthomonas campestris, 1% roztwory daj lepko ok. 3000 mPa.s, stabilno w szerokim zakresie pH 3 11 /produkt handlowy Rhodigel 23/ Gumy celulozowe metyloceluloza eter metylowy celulozy, pcznieje w zimnej wodzie /Tylose, Methocel/ karboksymetyloceluloza eter karboksymetylowy celulozy /Hercules CMC, Tylose/ - sl sodowa rozpuszczalna wodzie zimnej i gorcej. Alginian sodowy kwas alginowy, wielocukier, skadnik bon komrkowych brunatnic z rodzaju listownica/Laminaria/ i morszczyn /Fucus/. Kwas alginowy i jego sole sodowe, potasowe, magnezowe i amonowe/alginiany/ tworz z wod ele. d/. substancje higroskopijne utrzymuj wilgo, zapobiegaj wysychaniu pasty, stosuje si gliceryn i sorbitol w iloci 10 30 % substancje czynne monofluorofosforan sodu /sodium monofluorophosphate/ cakowita zawarto fluoru nie moe przekracza 0, 15% - ilo dodawana dodawana do pasty : 1000 ppm fluoru / = 0, 76% monofluorofosforanu sodu/ fluorek sodu /sodium fluoride/ cakowita zawarto fluoru nie moe przekracza 0, 15% 1000 ppm fluoru / =0, 22% fluorku sodu/ ekstrakty zioowe Balsamowiec mirra Commiphora Myrrha olejek otrzymywany jest przez destylacj bryek gumoywicy, roztwory alkoholowe mirry i olejku dziaaj odkaajco i cigajco stosuje si w pastach do zbw Rumianek lekarski Matricaria chamomilia dziaanie przeciwzapalne i antyseptyczne Szawia lekarska Salvia officinalis wycigi z lici dziaaj antyseptycznie, bakteriostatycznie, cigajco Melaleuca alternifolia /Australia/ - olejek z lici znany jako olejek z drzewa herbacianego Tea tree oil dziaanie bakterioi grzybostatyczne, antyseptyczne pasty do zbw, pyny do pukania jamy ustnej. Eugenol olejek wystpujcy w pkach godzikowca wonnego /Eugenia caryophyllata/ - dziaanie silnie antyseptyczne, w stomatologii do odkaania ubytkw zbowych. Olejek eukaliptusowy otrzymywany z lici eukaliptusa gakowego /Eucalyptus globulus/ - dziaanie odkaajce pasty do zbw, pyny do pukania jamy ustnej g/. Substancje zapachowo smakowe 1 1, 5% kompozycje zapachowe, klasyczne mitowo-mentolowe, fantazyjne,

e/.

f/.

22dla dzieci owocowe substancje poprawiajce smak sacharynian sodu /Sodium Saccharin/ h/. pozostae olej parafinowy /0, 5 2%/ podwysza poysk i mikko pasty barwniki rozpuszczalne w wodzie, np. C. I. 16255 oraz biel tytanowa /TiO2/ - C.I. 77891 polepsza biao pasty iloci mae RECEPTURY przykady Pasta do zbw A/. Kreda 32, 0 Olej parafinowy 1, 0 Gliceryna 20, 0 Komp. zapachowa 1, 0 B/. Guma celulozowa Woda C/. Laurylosiarczan sodu /Texapon K 12/ Woda 1, 5 37, 0 1, 0 4, 0

A/. Kred zwily gliceryn, doda olej parafinowy i kompozycj zapachow B/. C/. w wodzie z elowa gum celulozow i doda do fazy A substancj pienic rozpuci w ciepej wodzie i doda do pasty

Cao dokadnie wymiesza. A/. Kreda Fosforan dwuwapniowy Krzemionka koloidalna /Aerosil 200/ Olej parafinowy Gliceryna Kompozycja aromatyczna 16, 0 24, 0 2, 0 2, 0 20, 0 1, 0

B/. Guma celulozowa/sl sodowa karboksymetylocelulozy/ 1, 0 Woda 27, 0 Laurylosiarczan sodu Woda Proces technologiczny j. w. A/. Kreda 38, 0 Krzemionka koloidalna 1, 0 Gliceryna 25, 0 Olej parafinowy 0, 5 Kompozycja aromatyczna 1, 0 B/. Monofluorofosforan sodu 0, 76 Sacharynian sodu 0, 05 Woda 25, 95 C/. Guma celulozowa D/. Laurylosiarczan sodu 0, 8 2, 0 C/. 2, 0 5, 0

23Woda A/. skadniki zmiesza razem B/. rozpuci skadniki i doda do spcznienia gum celulozow /C/, cao doda do fazy A, wymiesza i na kocu doda faz D. Dokadnie wymiesza. 5, 0

WODY DO UST dziaaj odwieajco, zawieraj olejki eteryczne: mitowy, eukaliptusowy, z drzewa herbacianego Tea tree oil, rozpuszczone w alkoholu etylowym Woda 47, 0 Alkohol etylowy/96%/ 40, 0 Solubilizator/Tween 20/ 3, 0 Olejek zapachowy 7, 0 Ekstrakt zioowy/alkoholowy lub wodno-glikolowy 3, 0 Olejek zapachowy zmiesza z solubilizatorem, potem doda pozostae skadniki. PREPARATY DO PROTEZ zawieraj rozpuszczalne w wodzie polifosforany sodu z dodatkiem substancji pienicej, dezynfekcyjnej i zapachowej. Preparaty powinny si szybko i atwo rozpuci w ciepej wodzie. Wystpuj w postaci proszku lub tabletek.

Preparat w proszku Laurylosiarczan sodu Polifosforan trjsodowy Wglan sodu/soda/Na 2Co3 Nadtlenoboran sodowy /NaBO3 . 4H2O/ Chlorek sodu /NaCI/ Boraks/czteroboran soduNa2B407 . 1OH2O/ Olejek mitowy Skadniki poczy i przesia. Preparat w tabletkach z wydzielaniem dwutlenku wgla /CO2/ Laurysiarczan sodu Polifosforan trjsodowy Kwany wglan sodu /NaHCO3/ - soda oczyszczona Kwas cytrynowy Olejek mitowy 0, 5 47, 0 32, 0 20, 0 0, 5 0, 5 54, 5 15, 0 10, 0 1, 0 15, 0 1, 0

Skadniki poczy, przesia, prasowa w tabletki Wymagania jakociowe pasty do zbw okrela norma PN EN ISO 11609 : 1999, Stomatologia. Pasty do zbw. Wymagania, metody bada i znakowanie Przykad oznakowania wg INCI na opakowaniu jednostkowym

24Skadniki INCI : Sorbitol, Aqua, Hydrated Silica, PEG-12, Sodium Lauryl Sulfate, Aroma, Tetrasodium Pyrophosphate, Cellulose Gum, Sodium Saccharin, Sodium Fluoride, C.I.77891 zawiera: fluorek sodu 0, 243 %

MYDA TOALETOWE W staroytnoci wyrabiano preparat do mycia zawierajcy j zwierzcy z oliw i popioem alkaicznym. Rzymianie wyrabiali mydo z olejw rolinnych i popiou drzew liciastych. Germanie z tuszczw zwierzcych i popiou drzewnego z wod i wapnem palonym. W redniowieczu przemys mydlarski rozwin si we Woszech i Francji na bazie oliwy z oliwek. Dopiero w XIX w. w Europie zaczto produkcj myda na skal przemysow po wprowadzeniu metod Lablanc`a i Solvay do produkcji sody. Myda sole kwasw tuszczowych, otrzymuje si przez hydroliz tuszczw zwierzcych i rolinnych lub przez zobojtnienie kwasw tuszczowych. Myda toaletowe wysokogatunkowe myda sodowe, zawieraj 75 83% przereagowanych kwasw tuszczowych: palmitynowego, stearynowego, olejowego, laurylowego i mirystynowego, tak dobranych, aby ich temperatura topnienia nie bya wysza ni 44C. Myda nie mog zawiera wicej ni 0, 04% wolnych alkaliw oraz 0, 4% wolnych tuszczw. Myda otrzymuje si z najlepszych tuszczw zwierzcych i oleju kokosowego. Proces produkcji Myda twarde sole sodowe wyszych nasyconych kwasw tuszczowych. otrzymuje si przez gotowanie tuszczw z wodorotlenkiem sodowym /NaOH/. Po ostygniciu wytworzonego kleju mydlanego otrzymuje si myda klejowe, ktre s mieszanin myde, gliceryny, resztek ugu. Aby oddzieli mydo od gliceryny przeprowadza si proces wysolenia przez dodanie w nadmiarze chlorku sodu /NaCI/, powstaje mydo ziarniste rdzenne. Rozdrobnion mas mydlan/mydo rdzenne/ podsusza si do okrelonej zawartoci wilgoci i miesza na sucho z substancjami poprawiajcymi wasnoci uytkowe myda, poczym prasuje si dla nadania odpowiedniego ksztatu. Substancje dodatkowe stosowane w mydach: a/. kompozycja zapachowa b/. barwniki, przewanie biel tytanowa c/. substancje przetuszczajce lanolina, oleje rolinne, wazelina d/. stabilizatory i przeciwutleniacze/zapobiegaj jeczeniu i powstawaniu plam na kostkach myda/ e/. substancje chelatujce /sekwestranty/, ktre wi jony wapnia i magnezu w kompleksy i zapobiegaj powstawaniu myde wapniowych / kwas etylenodiaminoczterooctowy EDTA i jego sole sodowe/.

SUROWCE J WOOWY /Sebum Bovinum/ LZ 193 200 /Liczba zmydlenia LZ liczba Kottstorfera liczba mg KOH potrzebna do zmydlenia estrw i zobojtnienia wolnych kwasw w 1 g prbki/ temperatura topnienia 40 - 50C skad : kwas mirystynowy 2, 0 6, 3 % kwas palmitynowy 24, 0 32, 5 %

25kwas stearynowy kwas olejowy kwas linolowy 14, 1 - 28, 6 % 38, 0 - 49, 6 % 0, 0 - 5, 0 %

Wolno stosowa pochodne oju pod warunkiem, e zostay zachowane nastpujce metody produkcji cile przestrzegane przez producenta /Dz. U. Nr 105, poz. 934 z dnia 12 lipca 2002 r., zacznik nr 1

-

transestryfikacja lub hydroliza w co najmniej 200C i 40 barach /40.000 hPa/ przez 20 minut/gliceryna oraz kwasy i estry tuszczowe/ zmydlanie NaOH 12 M /gliceryna i mydo/ w procesie periodycznym w 95C przez 3 godziny lub w procesie cigym w 140C, 2 barach/2000 hPa/ przez 8 minut

OLEJ KOKOSOWY Oleum Cocos zwany masem kokosowym, otrzymywany przez wyciskanie kopry, czyli wysuszonego bielma LZ 246 268 skad : kwas kaprylowy 7, 8 9, 5 % kwas kaprynowy 4, 5 7, 6 kwas laurylowy 44, 8 51, 0 kwas mirystynowy 17, 5 18, 5 kwas palmitynowy 7, 5 - 9, 5 kwas stearynowy 2, 1 - 3, 0 kwas olejowy 5, 0 - 8, 2 kwas linolowy 1, 0 - 2, 6 OLEJ PALMOWY - /Oleum Palmae/ L. Z. 240 257 tuszcz z miszu lub nasion palmy oleistej ELAEIS guinensis skad: kwas kaprylowy 2, 7 - 3, 0 kwas kaprynowy 3, 0 - 7, 0 kwas laurylowy 46, 9 - 52, 0 kwas mirystynowy 14, 1 15, 0 kwas palmitynowy 7, 5 - 8, 8 kwas stearynowy 1, 3 - 2, 5 kwas olejowy 16, 0 18, 5 kwas linolowy 0, 7 - 1, 0 OLEJ OLIWKOWY - /Oleum Olivarum/ L. Z. 185 196 Olej otrzymywany przez toczenie na zimno dojrzaych owocw skad: kwas mirystynowy kwas palmitynowy kwas stearynowy kwas olejowy kwas linolowy Wasnoci myde sodowych na bazie: j woowy bardzo twarde, odporne na jeczenie, piana saba, trwaa o drobnych bakach olej kokosowy bardzo twarde, doskonale rozpuszczalne bez rozmazywania, odporne na jeczenie, piana bardzo obfita, o duych bakach nietrwaa olej palmowy bardzo twarde, doskonale rozpuszczalne bez rozmazywania, odporne na jeczenie, piana bardzo obfita, o duych bakach, nietrwaa 0, 1 1, 1 7, 0 14, 7 1, 0 - 2, 4 70, 3 85, 8 4, 0 12, 2

26olej oliwkowy do mikkie, po wyschniciu twarde ze skonnoci do rozmakania, do odporne na jeczenie ALKALIA soda kaustyczna NaOH wodorotlenek sodu /ug sodowy/ roztwory ugu sodowego przyrzdza si przez rozpuszczenie staego NaOH w wodzie. Stenie okrela si przy pomocy aerometru zaopatrzonego w skal podajc wartoci w stopniach Baume` /Be/, np. 50Be = 50, 1% NaOH, 766, 5 g/l, ciar waciwy /d/ = 1, 530 Rwnowaniki przeliczeniowe: 1 g NaOH = 1, 4 g KOH 1 g KOH = 0, 71 g NaOH np. 1 g oju o L.Z. ok 195 potrzebuje do zmydlenia 0, 195 g KOH lub 0, 138 g NaOH 1 g oleju kokosowego o LZ ok. 250 potrzebuje do zmydlenia 0, 250 g KOH lub 0, 177 g NaOH do myda dodaje si roztwory NaOH/produkt handlowy/ ok. 38Be odpowiada 32, 5% NaOH, 441, 0 g/l /gsto d = 1, 357/ Rozcieczanie NaOH /ug sodowy/ ug o steniu 40% rozcieczony do 5% - do 5 kg ugu 40% naley doda 35 kg wody uzyska si 40 kg 5% ugu. Regua mieszania: a b c /a-b/ a-b = 40 5 = 35 kg wody b-c = 5-0 = 5 kg 40% ugu CHLOREK SODU NaCI sl jadalna KALAFONIA balsamiczna substancja zapobiegajca jeczeniu oraz utrwala kompozycj zapachow PODSIARCZYN SODOWY hydrosulfit sodowy /Na2S2O4/ do rozjaniania myde w procesie warzelniczym TIOSIARCZAN SODOWY /0, 1 %/ - podnosi trwao myda Mydo toaletowe osnowa j lub tuszcz wysokoutwardzony Smalec lub tuszcz niskoutwardzony Olej kokosowy/ palmowy Kalafonia jasna 50 70% 10 - 30% 10 20% 0, 5 - 2% /b-c/ a = 40% b = 5% c=0

Surowce wysokiej jakoci, miano osnowy 40 - 44C Miano tuszczu liczba oznaczajca temperatur krzepnicia mieszaniny kwasw tuszczowych wydzielonych z danego tuszczu po jego zmydleniu.

27

Wady myde toaletowych i ich przyczyny a/. mydo jest kruche przed wymydleniem caego kawaka ma skonno do pkania, przyczyna zbyt twarda osnowa/tuszczowa/, nadmierna zawarto elektrolitu, nadmierne wysuszenie wirkw myda podstawowego b/. mydo przy uytkowaniu wykazuje w dotyku szorstko, jakby zawierao ziarenka piasku, przyczyna nierwnomierne wysuszenie i lokalne przesuszenie wirkw mydlanych c/. mydo traci zapach, pokrywa si brunatnymi plamami i ciemnieje, przyczyna mydo zawiera skadniki wysokonienasycone, niedomydlona osnowa, brak niezbdnego nadmiaru wolnych alkaliw, wirki myda podstawowego w suszarni byy przedmuchiwane nadmiarem powietrza i alkalia ulegy zobojtnieniu przez CO2, zastosowano nieodpowiednie olejki zapachowe, atwo utleniajce si albo reagujce z alkaliami myda, mydo byo wystawione na bezporednie dziaanie soca. PODZIA ASORTYMENTOWY MYDA DO GOLENIA osnowa ok. 70% stearyny, reszta j i ewentualnie par procent/nie wicej/ oleju kokosowego. Zmydlanie przeprowadza si mieszanin ugu potasowego i sodowego w stosunku ok.2 : 1 tak, aby uzyska nadmiar wolnych alkaliw nie przekraczajcych 0, 05%. Uzyskane mydo podstawowe suszy si i poddaje obrbce mechanicznej jak przy wyrobie myde toaletowych. Podana zawarto 3 5 % gliceryny. MYDA TRANSPARENTNE s przeroczystymi mydami glicerynowymi, mniej wysuszaj skr ni klasyczne. Gliceryna i roztwr cukru hamuj krystalizacj w procesie produkcji myda, przez co pozostaje przeroczyste. MYDA DEZODORYZUJCE mydo z dodatkiem substancji i dezynfekujcych /siarka/ i dezodoryzujcych /eugenol/ - rodzaj dezodoranta. MYDO LECZNICZE np. p-trdzikowe, dziaaj dezynfekujco i keratolitycznie, zawieraj: siark, azulen, kwas salicylowy. MYDO DLA DZIECI bardzo agodne dla skry, zawieraj substancje natuszczajco pielgnacyjne; lanolina, allantoina, wazelina, azulen MYDO KREMOWE zawieraj ok. 10% substancji natuszczajcych lanolina i jej pochodne, olej parafinowy, olej migdaowy, sonecznikowy, oleje zmikczajce. Wymagania jakociowe na myda toaletowe okrela norma PN-91/C-77043 Przykady oznacze wg INCI Mydo naturalne Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Water, Sodium Chloride, Glycerin, Antioxidant Mydo dla dzieci Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Water, Glycerin, Lanolin, Parfum, Sodium Chloride, Tetrasodium EDTA, Sodium Etidronate, Disodium Distyrylbiphenyl Disulfate, C.I.77891 Mydo kremowe Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Sodium Palm Kernelate, Aqua, Glycerin, Paraffin Oil, Parfum, Octyldodecanol, Sodium Chloride, Prunus Dulcis, Sodium Thiosulfate, Lanolin Alcohol, Sodium Etidronate, C.I.77891 DEZODORANTY grupa preparatw, ktra neutralizuje nieprzyjemny zapach wydzielanego potu. Zapach ten powstaje w wyniku bakteryjnego rozkadu potu apokrynowego na powierzchni skry. Wyrnia si : A/. preparaty dezodoryzujce, ktre hamuj rozwj mikroorganizmw rozkadajcych pot b/. antyperspiranty, ktre zmniejszaj wydzielanie potu, dziaaj cigajco na skr, co powoduje zaciskanie kanalikw potowych

28Substancje czynne a/. Dezodoranty substancje o dziaaniu bakteriostatycznym Triclosan /Irgasan DP-300/w iloci 0,1% /maksymalne stenie dopuszczalne 0,3%/ Chloroheksydyna i jej sole glukonian, dioctan, dichlorowodorek maksymalne stenie 0,3% /w przeliczeniu na chloroheksydyn/ Cytrynian trjetylowy z antyutleniaczem /Triethyl Citrate and/ BHT Hydagen DEO/ b/. Antyperspiranty Chlorowodorotlenek glinowocyrkonowy /ALxZr/OH/ yCIz/ i chloroglicynian dopuszczalne maksymalne stenie 20% jako bezwodny chlorowodorotlenek glinowocyrkonowy Aluminium chlorohydrate chlorowodorek glinowy /Al2/OH/5CI/ oraz jego pochodne z kwasem mlekowym lub allantoin c/. Ekstrakty rolinne DB szypukowy /Quercus robur/ - ekstrakt z kory dbu zawiera garbniki /do 20%/ - pochodne kwasu elagowego i katechiny, kwas egalowy i galusowy dziaaj cigajco i bakteriobjczo. SZAWIA LEKARSKA /Salvia officinalis/ - wycig z lici zawiera do 8% garbnikw, dziaa cigajco, hamuje wydzielanie potu Przykady recepturalne DEZODORANT w sztyfcie A/. Stearyna Glikol propylenowy Irgasan DP-300 Cocoamide MEA/Comperlan/ B/. NaOH Woda C/. Kompozycja zapachowa

6, 0 59, 4 0, 1 3, 0 1, 0 30, 0 0, 5

Faz A i B ogrza oddzielnie do temperatury 70C, doda faz B do fazy A, wymiesza w temperaturze 65C doda kompozycj zapachow, poczym rozlewa do formy ANTYPERSPIRANT w sztyfcie A/. Alkohol stearylowy/Crodasol S 95/ Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20/ /Cosmowax D/ B/. Aluminium Chlorohydrate C/. Cyclomethicone/Dow Corning 345/ D/. Talk Silica/Wacker HDK N-20/ E/. Kompozycja zapachowa 20, 0 7, 0 20, 0 50, 0 1, 0 1, 0 1, 0

Alkohol stearylowy, Cosmowax D /faza A/ stopi do temperatury 65C, Cyklomethicone ogrza do 65C i zmiesza z faz A. Nastpnie doda aluminium chlorohydrate, miesza przez 5 minut, doda talk i miesza przez 5 minut, doda silica miesza przez 5 minut, pod koniec doda kompozycj zapachow. Cao wolno miesza i ochodzi do temperatury 50 - 55C, poczym rozlewa do opakowania

29

DEZODORANT spray opakowanie typu pompka lub aerozol A/. Alkohol etylowy /96%/ 66, 4 Triclosan /Irgasan DP-300/ 0, 1 Kompozycja zapachowa 0, 5 B/. Woda PEG-7 Glyceryl Cocoate /Glycerox HE/ 30, 0 3, 0

Skadniki fazy A rozpuci, potem doda roztwr fazy B, cao wymiesza

ANTYPERSPIRANT w aerozolu Aluminium chlorohydrate Cyclomethicone Silica /Aerosil 200/ Isopropyl Myristate/Crodamol IPM/ Kompozycja zapachowa Gaz 11/12 /65:35/ 5, 0 3, 0 0, 5 0, 5 1, 0 90, 0

DEZODORANT typ roll-on opakowanie butelka szklana z kulk A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG-100 Stearate/Cithrol GMS A/S PPG-10 Cetyl Ether/Procetyl 10/ Triclosan /Irgasan DP-300/ B/. Cyclomethicone/Dow Corning 244 Volatile Silicone Fluid/ C/. Woda Glikol propylenowy D/. Kompozycja zapachowa 5, 0 5, 0 0, 1 10, 0 77, 9 1, 0 1, 0

Faz A i C ogrza oddzielnie do temperatury 70C, doda faz olejow do fazy wodnej, wymiesza, w temperaturze 60C doda cyclomethicone/faza B/, miesza, w temperaturze 45C doda kompozycj zapachow. ANTYPERSPIRANT typ roll-on A/. Hydroxyethyl Cellulose /Natrosol 250 HR/ Alkohol etylowy /96%/ B/. Polysorbate 20 /Crillet 1/ Woda C/. Aluminium chlorohydrate /Chlorhydrol 50% roztwr/ D/. Kompozycja zapachowa 0, 6 20, 0 2, 0 36, 4 40, 0 1, 0

Natrosol zdyspergowa w alkoholu etylowym/faza A/, doda kompozycj zapachow/faza D/. Faz B ogrza do temperatury 55 - 60C, poczym schodzi i doda powoli mieszajc do fazy A. Nastpnie doda porcjami faz C i powoli wymiesza, aby nie zapowietrzy.

30Badania jakociowe przeprowadza si zgodnie z norm opracowan przez producenta. Na kadym opakowaniu jednostkowym umieszcza si skad zgodnie z INCI, np. Dezodorant w sztyfcie: Aqua, Propylene Glycol, Sodium Stearate, Triclosan, Cocoamide MEA, Parfum, Distarch Phosphate Dezodorant w aerozolu: Isobutan, Alcohol denatured, Parfum Propylene Glycol, Triclosan PREPARATY DO GOLENIA W staroytnoci golenie byo powszechnie stosowane, od XIV w. do pocztku XX w. powszechnie uywano mydo do golenia, potem zostay wprowadzone kremy do golenia z uyciem pdzla a od 1936 r. kremy bez uycia pdzla. W latach 50-tych XX w. pojawiy si preparaty aerozolowe w formie pianek do golenia. Preparaty do golenia maj zdolno do nawilania wosa i utrzymywania w nim wilgoci podczas caego golenia oraz natuszczania skry tak, e ostrze maszynki do golenia/brzytwy/ lizga si agodnie po powierzchni skry. Wos jest zbudowany z keratyny nierozpuszczalnej w wodzie, zdolnej do pochaniania wody i oleju. Podczas golenia nie zmienia si struktura fizyczna i chemiczna wosa, nastpuje tylko wyrwanie wosa przez ostrze maszynki. Jeeli wos zostanie waciwie nawilony, wtedy bdzie stawia mniejszy opr przy goleniu. Proces golenia powinien przebiega nastpujco: a/. umycie twarzy mydem i gorc wod przez co najmniej jedn minut, aby usun warstw olejow skry i rozpocz zwilanie zarostu b/. spukanie twarzy gorc wod c/. naoenie preparatu do golenia d/. po odczekaniu minimum dwch minut rozpocz golenie

Wasnoci preparatw do golenia a/. powinny dawa obfita pian b/. piana powinna by przyczepna do skry i stabilna podczas golenia c/. piana powinna szybko zwily wos i utrzymywa wilgo podczas golenia d/. piana powinna by wystarczajco liska, aby yletka maszynki agodnie przesuwaa si po skrze e/. piana powinna by atwo spukana ze skry i yletki f/. nie powinna wywoa korozji yletki maszynki g/. nie powinna wywoa podranie skry Surowce 1/. Anionowe zwizki powierzchniowo czynne myda lub sole kwasw tuszczowych s stosowane w preparatach pienicych i niepienicych, w preparatach aerozolowych w iloci poniej 5% i powyej 95% w twardych mydach do golenia. Mydo nadaje podan struktur piany, ktr trudno osign wycznie przy syntetycznych detergentach. Myda tworz si przez reakcj alkalii z tuszczami olejw lub kwasami tuszczowymi. Twarde myda powstaj przy uyciu wodorotlenku sodu /NaOH/, mikkie przy zastosowaniu wodorotlenku potasu/KOH/ i s preferowane w kremach.

312/. Tuszcze zwierzce j woowy o duej zawartoci kwasu stearynowego lub kwas stearynowy,mirystynowy piana saba, trwaa o delikatnej strukturze 3/. Oleje rolinne olej kokosowy, palmowy, oliwkowy piana bardzo obfita, o duych bakach, nietrwaa 4/. Syntetyczne detergenty laurylosiarczan sodowy, sarkozynian laurylosodowy w maych ilociach 5/. Niejonowe substancje powierzchniowo czynne maj przewag nad anionowymi s mniej toksyczne, nie wywouj korozji i s skuteczne w obecnoci elektrolitw. Estry sorbitanu polioksyetylenowe, polioksyetylenowe etery, estry kwasw tuszczowych monostearynian gliceryny s stosowane w kremach, zwikszaj zwilalno preparatu 6/. Substancje zwilajce nadaj preparatom gadko i mikko, zapobiegaj wyparowaniu wody i przyczyniaj si do stabilnoci piany. Substancje zwilajce nadaj polizg i powoduj zmikczenie wosa stosuje si gliceryn, sorbitol 7/. Substancje natuszczajce preparaty do golenia zawieraj wolne alkalia, ktre mog drani skr. Substancje natuszczajce agodz ich dziaanie stosuje si pochodne lanoliny, alkohole tuszczowe, monostearynian gliceryny nie wicej ni 5%. 8/. Naturalne i syntetyczne gumy s zalecane do stabilizowania lepkoci preparatw pynnych, kremowych i elowych, wpywaj na polizg i struktur piany. Stosuje si sole kwasu alginowego, metylo/etyloceluloz, karboksymetyloceluloz, Carbomer, PVP/VA Copolymer. 9/. Substancje konserwujce zabezpieczaj produkt przed zakaeniem. Wybr konserwantw musi by zgodny ze skadnikami receptury. 10/. Substancje zapachowe musz by zgodne z alkalicznym odczynem preparatu, nie mog drani skry. 11/. Barwniki poprawiaj wygld preparatu, rozpuszczalne w wodzie 12/. Gazy aerozolowe obecnie stosuje si propan, butan, izobutan lub ich mieszanki. Izobutan zawiera may procent propanu i jest stosowany w kremach do golenia. PREPARATY DO GOLENIA MYDA DO GOLENIA powstaj przez zmydlenia tuszczu przez KOH i NaOH w stosunku 1 : 1 lub 3 : 1 lub wolnych kwasw tuszczowych: stearynowy, mirystynowy, palmitynowy. Myda zawieraj substancje zwilajce gliceryn, sorbitol, propylenoglikol, stabilizatory piany alginiany, gumy celulozowe, przetuszczacze lanolina, monostearynian gliceryny, biae pigmenty biel tytanowa /TiO2/ do poprawy barwy. KREMY DO GOLENIA przewanie w tubach, wyciska si krem na zwilony pdzel i nakada na twarz. Piana mydlana musi by agodna, gsta, mietanowa i neutralna. Kremy przy duszym przechowywaniu nie powinny si rozdziela. Bardzo mikkie kremy powstaj przez zmydlenia rolinnych i zwierzcych olejw wodorotlenkiem potasu, twardsze przez zmydlenie stearyny. Nadwyka 2 4 % stearyny nadaje kremom perlisty poysk. Dla polepszenia wasnoci kremu dodaje si mae iloci lanoliny, alkoholu cetylowego, laurylosiarczanu sodowego. Krem powinien zawiera 5 25 % gliceryny dziaanie nawilajce, zapobiega wysuszeniu. Receptura przykad A/. Kwas kokosowy Kwas mirystynowy Stearyna 3xprasowana B/. KOH NaOH Gliceryna/86%/ lub 3, 0 4, 0 30, 0 6, 6 0, 9

32Sorbitol/70%/ Boraks/sodium borate/ Sodium silicate Woda C/. Ethylhexyl Hydroxy stearate/crodamol OHS/ Stearyna 6, 0 0, 5 0, 5 do 100, 0 2, 0 4, 8

Kompozycja zapachowa, konserwant Proces technologiczny: faza A stopi do temperatury 80 C, faz B rozpuci w zimnej wodzie i ogrza do temperatury 80C poczym powoli wlewa do fazy A do zmydlenia. Proces trwa co najmniej jedn godzin w temperaturze 80C. Faz C ogrza do 80C, poczym doda porcjami do kremu, nadal miesza, nastpnie powoli chodzi, w temperaturze 40C doda kompozycj zapachow. Krem powinien leakowa w chodnym miejscu przez 24 godziny zim zostanie zakonfekcjonowany w tuby. PIANKI DO GOLENIA W AEROZOLU Pynne myda do golenia, ktre pod wpywem gazw/propellentw/ wychodz z pojemnika aerozolowego w postaci piany. Receptury obok myda zawieraj detergenty laurylosiarczan sodowy lub sarkozynian laurylosodowy w maych ilociach do polepszenia wasnoci pienicych. Dla lepszego polizgu ostrza maszynki dodaje si olej parafinowy, lanolin i jej pochodne. Substancje zwilajce gliceryna, sorbit, propylenoglikol zapobiegaj wyparowaniu wody. Receptura przykadowa A/. Stearyna Kwas mirystynowy Olej parafinowy Glyceryl stearate /Cithrol GMS S/E/ Lanolina 8, 0 2, 0 1, 0 3, 0 0, 5

B/. Trjetanolamina/99%/ 5, 0 Boraks 0, 5 Sodium silicate 0, 5 Sodium lauryl sarcosinate /Crodasinic L/ 0, 5 Gliceryna/sorbitol 3, 5 Woda do 100, 0 kompozycja zapachowa, konserwant Faza A stopi i ogrza do temperatury 75 - 80C Faza B w wodzie rozpuci skadniki fazy B i ogrza do temp. 75 - 80C Faz tuszczow /A/ doda do fazy wodnej /B/ i powoli miesza. W temperaturze 50C doda kompozycj zapachow. Napenienie koncentrat gaz 90% 10%

PREPARATY PO GOLENIU dziaanie a/. neutralizacja alkalicznego naskrka b/. utworzenie kwanego paszcza ochronnego skry c/. cigajce na pory skry d/. agodzenie podranionej skry e/. odwieajco-chodzce Preparaty po goleniu mog by w postaci lotionw after shave/pyny po goleniu/, balsamw i eli. PYN PO GOLENIU after shave

33a/. Kwas mlekowy, cytrynowy do neutralizacji alkalii b/. substancje cigajce ekstrakty zioowe c/. alkohol etylowy /96%/ - 40 60% z dodatkiem mentolu d/. substancje agodzce bisabolol, azulen, allantoina e/. gliceryna, sorbitol, glikol propylenowy dziaanie nawilajce Receptura przykadowa A/. Alkohol etylowy /96%/ Propylene Glycol PEG-75 Lanolin/Solan E/ B/. Allantoina Kwas mlekowy/cytrynowy Woda do 50, 0 2, 0 0, 5 0, 2 0, 1 100, 0 1, 0 0, 5

C/. PEG-40 Hydrogenated Castor Oil Kompozycja zapachowa

Rozpuci skadniki fazy A, B i C oddzielnie, poczym do fazy A doda faz BiC BALSAM PO GOLENIU emulsja O/W szybko wnikajca w skr o dziaaniu pielgnacyjno-odwieajcym Receptura przykadowa A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG 100 Stearate/Cithrol GMS A/S 3, 0 Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth 20/CosmowaxD/ 2, 0 Caprylic/Capric Triglyceride /Crodamol GTCC/ 2, 0 Isopropyl Palmitate/Crodamol IPP/ 3, 0 Dimethicone /200/ 1, 0 Mentol 0, 05 B/. Gliceryna/86%/ Allantoina Carbomer 980/Carbopol 980/ Woda 2, 0 0, 1 0, 1 100, 0

do

C/.

Trjetanolamina /99%/ Woda

do pH 6, 0 6, 5 2, 0

kompozycja zapachowa, konserwant Carbopol 980 rozpuci w ciepej wodzie /60 - 65C/, poczym doda gliceryn i allantoin. Faz olejow /A/ stopi do temperatury 60 - 65C. Faz wodn /B/ doda do fazy olejowej /A/, miesza, poczym chodzi i w temperaturze ok. 60C neutralizowa trjetanolamin/fazaC/. W temperaturze 40C doda kompozycj zapachow EL PO GOLENIU receptura przykadowa A/. Carbomer 980 2% roztwr wodny Woda do B/. Polysorbate 20/Crillet 1/ Tocopheryl acetate /wit E/ C/. Aloe Vera Gel 25, 0 100, 0 2, 0 0, 1 5, 0

34D/. Trjetanolamina/99%/ Woda kompozycja zapachowa, konserwant Wod doda do roztworu Carbopolu 980/a/, wymiesza, z neutralizowa roztworem trjetanolaminy/D/. Zmiesza faz B, doda do elu, potem Aloe Vera Gel cao wymiesza do pH 6, 5 7, 0 5, 0

RODKI DO MYCIA, PIELGNACJI I UPIKSZANIA WOSW SZAMPONY sowo shampoo pochodzi z jzyka hinduskiego i oznacza masa. Tak okrela si rodki do mycia wosw, ktre przez masa usuwaj z wosa i skry gowy brud, tuszcz i resztki skry. Preparaty nie powinny wpywa niekorzystnie na wos i skr gowy. Do poowy lat 30 XX w. mydo byo jedynym rodkiem do mycia wosw, jednak miao wady. Maa pienisto w twardej wodzie, alkaliczno powodowaa przy myciu tworzenie si na wosach myde wapniowych, przez co byy one matowe i trudne do rozczesania. Usunicie myde wapniowych z wosa wymagao dodatkowego pukania wosw roztworem kwasu octowego lub cytrynowego. Na pocztku XX w. produkowano szampony mydlane w proszku na bazie myda sodowego sproszkowanego z dodatkiem substancji zmikczajcych jak: boraks, kwany wglan sodowy, szeciometafosforan sodowy, wzbogacone ekstraktami rolinnymi i kompozycj zapachow. Receptura przykadowa: Mydo sodowe mielone Kwany wglan sodowy/NaHCO3/ Boraks/czteroboran sodowyNa2B407/ Komp. zapachowa 80, 0 10, 0 10, 0 0, 3 0, 5

W 1927 roku pojawiy si szampony mydlane w pynie na bazie myda kokosowego, produkowane tradycyjn technik mydlarsk. Receptura przykadowa: Olej kokosowy /LZ 250/ 14, 0 Olej oliwkowy /LZ I90/ 7, 0 Wodorotlenek potasowy KOH 45% 10, 6 Woda do 100, 0 Wyliczenia X - % wagowy KOH potrzebny do zmydlenia X = ciar czsteczkowy KOH x ciar wagowy oleju kokosowego _________________________________________________________ xF ciar czsteczkowy oleju kokosowego 56100 ciar czsteczkowy = __________ LZ olej kokosowy 224, 4 , olej oliwkowy 295, 3

ciar czsteczkowy KOH 100% - 56 F faktor KOH /przeliczenie handlowego 45% KOH na 100% = 100 : 45 = 2, 2/ 56x14 X = ________ x 2, 2 = 7, 7 KOH 45%

35224, 4 tak samo wylicza si dla oleju oliwkowego Proces technologiczny Oleje ogrza do 75C, powoli doda roztwr KOH, gdy nastpi zelowanie doda 2/3 iloci gorcej wody, kontynuowa mieszanie na gorco do cakowitego zmydlenia, poczym doda pozosta ilo wody. Gdy temperatura osignie 40 - 45C doda kompozycj zapachow i pozostawi do ochodzenia. Podczas II wojny wiatowej i bezporednio po wojnie zostaa ulepszona produkcja szamponw mydlanych w pynie. Do zmydlania kwasw tuszczowych zastosowano zasad organiczn trjetanolamin N/CH2-CH2OH/3 ktra tworzya mydo o pH 8 8, 5, agodniejsze dla wosw i skry. Receptura przykadowa kwas kokosowy 5, 0 /LZ ok. 250/ kwas oleinowy 6, 0 glikol propylenowy 6, 0 trjetanolamina /99%/ 6, 5 woda do 100, 0 oraz dyspergator jonw wapniowych /szeciometafosforan sodowy/ % wagowy trjetanolaminy potrzebny do zmydlenia ciar czsteczkowy kwasu kokosowego 224, 4 ciar czsteczkowy kwasu oleinowego 282 ciar czsteczkowy trjetanolaminy 143 wyliczenie wg wzoru na str. 48 Proces technologiczny Kwas kokosowy stopi, doda kwas oleinowy, wymiesza, poczy z glikolem propylenowym, doda trjtanolamin i miesza do uzyskania klarownej masy. Otrzymane mydo rozcieczy wod zawierajc dyspergator jonw wapniowych/szeciometafosforan sodowy/. Pierwsze zwizki syntetyczne, anionowe, ktre miay zastpi mydo opracowano ok. 1860 r. byy to sulfonowane, a waciwie estryfikowane kwasem siarkowym oleje nienasycone gwnie rycynowy. Sulfonowany olej rycynowy zwany olejem tureckim nie tworzy myde wapniowych, ale sabo si pieni, wysusza wos, zmniejsza poysk. Wraz z rozwojem chemii ju ok.1930 roku opracowano substancj powierzchniowo czynn zwizek anionowy acyl izotionian/Acyl isethionate/ w formie soli sodowej R-COO-CH2 . CH2SO3Na, podobny do myda, ale o lepszych wasnociach uytkowych dobrze si pieni w twardej wodzie i jest dyspergatorem myde wapniowych, agodnie odtuszcza skr, nie ulega hydrolizie w zakresie pH 6 8. Izotionian sodowy w kombinacji z mydami na bazie kwasw tuszczowych/kokosowy/ - Sodium Cocoyl Isethionate/Igepon AC-78 Hostapon KA 80%/ - stanowi alternatyw dla myde, powstaj tzw. myda psyntetyczne syndet. Myda syndet kremowe pieni si dobrze niezalenie od twardoci wody, s lekko kwane pH 4, 5 6, 0, zawierajce substancje natuszczajce, nawilajce, oleje rolinne. Na pocztku lat 30 XX w. w Niemczech powstay nowe zwizki anionowe estry kwasu siarkowego i alkoholi tuszczowych. Alkohole otrzymywano przez uwodornienie tuszczw, najlepiej dziaaj zwizki zawierajce 10 14 atomw wgla, otrzymuje si je z oleju kokosowego, z oleju ziaren palmowych. Nowe detergenty: laurylosiarczan sodowy Sodium Lauryl Sulfate cetylosiarczan sodowy Sodium Cetyl Sulfate otworzyy drog do produkcji szamponw niemydlanych. Produkcj na skal przemysow rozpoczto w pocztku lat 40 XX w. Laurylosiarczan sodowy wysusza skr, dlatego wprowadzono siarczanowane oksyetylowane /2-3 mole tlenku etylenu/ alkohole tuszczowe Sodium Laureth Sulfate /Texapon/, ktre bardzo dobrze pieni si w twardej wodzie i s lepszymi dyspergatorami myde wapniowych. Rozszerzono asortyment detergentw anionowych, opracowano nowe zwizki kationowe, amfoteryczne i niejonowe, przez co wzbogacone zostay receptury szamponw.

36

DETERGENTY ANIONOWE 1/. Siarczanowane oksyetylowane alkohole laurylowe Sodium Laureth Sulfate /Texapon/ 2/. Sulfobursztyniany alkoholi tuszczowych i ich oksyetylowane pochodne, na odpowiedni alkohol tuszczowy dziaa si bezwodnikiem maleinowym, a nastpnie przycza kwany siarczyn sodowy. Sulfoniany estrw kwasu bursztynowego wykazuj bardzo dobre wasnoci zwilajce, s agodne dla dla skry i bony luzowej stosowane w szamponach dla dzieci, preparatach do higieny intymnej Disodium Laureth Sulfosuccinate /Texapon SB 3/ 3/. Acylopeptydy produkty kondensacji kwasw tuszczowych z aminokwasami R CO NH/polipeptyd/COOH, sl sodowa potasowa, trjetanolaminowa z kwasem kokosowym Potassium Coco-Hydrolyzed Protein/Lamepon/-szampony dla dzieci 4/. Acylosarkozyniany produkt kondensacji kwasw tuszczowych /laurylowy/ z sarkozyn /kwas N-metyloaminooctowy/ R C N CH2 COONa O CH3 Sodium Lauroyl Sarcosinate /Crodasinic LS 30/ 5/. Produkty kondensacji kwasw tuszczowych/kokosowy, palmowy/ z metylotauryn /kwas 2-/metyloamino/-etanosulfonowy sl sodowa /Hostapon CT/ 6/. Acyloglutaminiany /Acyl Glutamate/ - sole kwasu glutaminowego/kwas alfa-aminoglutarowy/ z naturalnymi wyszymi kwasami tuszczowymi /kokosowy/ - Sodium Cocoyl Glutamate sabo kwane, trwae wobec jonw wapnia, wykazuj dobr zgodno ze skr. Stosuje si w mydach kremowych psyntetycznych w poczeniu z acylo-izotionianami, np. Sodium Cocoyl Glutamate 42, 0 /Acylglutamat GS-II/ Sodium Cocoyl Isethionate 42, 0 Alkohol cetylowy 6, 0 Woda 10, 0 Detergenty perowe drobnoziarnista dyspersja dwustearyniamu etylenoglikolu w wodzie Glycol Distearate stosuje si bazy perowe, ktre zawieraj: Sodium Laureth Sulfate/and/Glycol Distearate/and/Cocamide MEA Cocamidopropyl Betaine/and/Glycol Distearate/and/Cocamide DEA

7/.

DETERGENTY KATIONOWE stosuje si w szamponach w ograniczonym zakresie jako rodki kondycjonujce, poprawiajce wygld wosa: puszysto, poysk, atwe rozczesywanie i ukadanie. Do grupy tej nale czwartorzdowe zwizki amoniowe o C10 C14 acucha alkilowego QUATS Cetrimonium Chloride - o dziaaniu bakteriobjczym i duym powinowactwie do wosa. Polimery kationowe silikonowe poczenie polisiloksanw z czwartorzdowymi zwizkami amoniowymi Quaternium 80 wykazuj zgodno z detergentami anionowymi, w szamponach stosuje si w iloci 0, 2 2% , w odywkach 0, 5 4%. Zwizki te uatwiaj rozczesywanie wosw na mokro i sucho, redukuj elektryczno statyczn, poprawiaj wygld wosa. DETERGENTY AMFOTERYCZNE posiadaj jon obojnaczy amfoteryczny, w rodowisku kwanym tworz dodatnie kationy, w rodowisku alkalicznym ujemne aniony. Zwizki amfoteryczne s agodne dla skry i wosw, s zgodne z detergentami jonowymi i niejonowymi, s trwae w zakresie pH 2 14, nie dziaaj dranico. W grupie tej najczciej stosowane s: a/. pochodne imidazoliny produkt kondensacji kwasw tuszczonych /kokosowy, laurowy/ z grup zasadow imidazolow/Miranol C2M conc./

37b/. pochodne betainy betaina metylowa pochodna aminokwasw /CH3/3N+ .CH2COO, zostaa wykryta przez chemika niemieckiego C. Scheibler w soku buraka cukrowego. Pniej nazwano wszystkie zwizki, ktre zawieray czwartorzdowe zasady amoniowe z resztami kwasowymi /kokosowym/ - betain. Cocamidopropyl Betaine /Tego Betain L7/ ZWIZKI NIEJONOWE wykazuj sabe dziaanie pienice, ale s stosowane jako dodatki stabilizujce pian alkanoloamidy kwasu kokosowego Cocamide DEA/Comperlan KD/. Nowa generacja rodkw powierzchniowo czynnych o agodnym dziaaniu alkilopoliglukozydy C12 C16 Lauryl Glucoside /Tego Glucosid 1216/ i kombinacja ze zwizkiem amfoterycznym Lauryl Glucoside/and/Cocamidopropyl Betaine/Tego Glucosid L 55/. Zwizki te wykazuj bardzo dobre dziaanie zagszczajce, dobre wasnoci pienice, daj stabilna pian, agodz dziaanie detergentw anionowych. W szamponach stosuje si: 1/. rodki zagszczajce szampony zawierajce laurynosiarczany Sodium Laureth Sulfate mona zagci chlorkiem sodu /NaCl sl kuchenna/ w iloci 2 5 %. Kombinacja detergentu anionowego/sodium laureth sulfate/ i amfoterycznego typu betaina zagszcza szampon. Stosuje si substancje elujce: hydroksyetyloceluloz, alginian sodowy, Guar Gum/Cyamopsis Tetragonolobus/, kopolimery akrylowe/Sodium Styrene/Acrylates Copolimer/. 2/. Stabilizatory piany alkanoloamidy kwasu kokosowego/Cocamide DEA/, dziaaj jako stabilizatory piany, podwyszaj lepko. 3/. Substancje natuszczajce 0, 5 2% - rozpuszczalne w pochodne lanoliny - PEG-75 Lanolin /Solan E/, oleje zmiekczajce emolient mirystynian izopropylu /Crodamol IPM/, etoksylowane trjglicerydy rozpuszczalne w wodzie emolienty oleju migdaowego PEG-60 Almond Glycerides /Crovol A-70/, wiesiokowego PEG-60 Evening Primrose Glycerides /Crovol EP-70/. 4/. Substancje kondycjonujce pochodne kationowe z grupy czwartorzedowych zasad amonionowych/Cetrimonium Chloride/, polimery silikonowo-kationowe/Abil Quats/, polimery czwartorzedowych zasad amoniowych z hydroksyetyloceluloz Polyquaternium 10 /Polymer JR/ - poprawiaj rozczesywalno na mokro i sucho, zapobiegaj elektryzowaniu, nadaj wosom mikki, jedwabny chwyt. 5/. Substancje konserwujce wybr konserwantw zaley od receptury, musi by zgodno chemiczna skadnikw receptury oraz skuteczno dziaania na bakterie, grzyby i plenie. Stosuje si konserwanty dopuszczone przez Ministerstwo Zdrowia np. DMDM Hydantoina /Glydant/, Quaternium 15 /Dowicil 200/, 4-Hydroxybenzoic acid i sole Methylparaben, 2-bromo-2-nitropropane-1,3-diol /Bronopol/, Kathon CG, benzoesan sodowy, sorbinian sodowy. 6/. Substancje czynne a/. ekstrakty rolinne chmiel/Humulus lupulus/, szyszki, opian wikszy /Arctium lappa/ - korze, brzoza/Betula Verrucosa/ - li stosuje si przy wypadaniu wosw, przy ojotoku suchym i upieu b/. ekstrakty rolinne utrwalajce kolor wosa po farbowaniu-np. lawsonia bezbronna/Lawsonia inermis/-henna wosy rude, rumianek lekarski /Chamomilla recudita/-wosy blond, chaber bawatek /Centaurea cyamis/ - wosy rozjanione, orzech woski/Juglans regia/ - wosy brzowe, mieszanina henny/Lawsonia/ i indygo/niebieski barwnik z roliny Indigofera tinctoria L/ w stosunku 1 : 3 wosy czarne. c/. substancje przeciwupieowe - pirytonian cynku /Zinc pyrithione/ - max 0, 5 % - kwas undecylowy i jego sole /Undecanoic acid and its salts/ - max. 0, 2% /kwas/

38substancje te mog by stosowane w kosmetykach w steniu wyszym, w przypadkach uzasadnionych specyficznym przeznaczeniem wyrobu np. myda dezodoryzujce, szampony p-upieowe - kwas salicylowy i jego sole/Salicylic acid and its salts/ - 0, 5%/kwas/ - triclosan /Irgasan DP 300/ - 0, 3% d/. substancje proteinowe - proteiny jedwabiu Hydrolyzed Silk/Crosilk/ - otaczaj powierzchnie wosa, zwikszaj jego elastyczno, zapobiegaj amliwoci i rozszczepianiu kocwek wosa 0, 5 2%. - proteiny sojowe Hydrolyzed Soy Protein/Hydrosoy 2000/ - nawilaj i ochraniaj wos 0, 5 2% - proteiny pszenicy Hydrolyzed Wheat Protein/Hydrotricum/ - nawilaj, kondycjonuj wos 0,5 2% - kompleksy kationowo - proteinowe Hydroxypropyltrimonium Hydrolyzed Wheat Protein /pszenicy/ - /Hydrotriticum/ - poprawia struktur i nawilanie wosa 0, 5 5% - proteiny przeciw starzeniu wosa hydrolizowana keratyna Keratin /and/Hydrolyzed Keratin /Keratec/ otrzymywane z weny owczej, chroni wos przed starzeniem, dziaa ochronnie przeciw uszkodzeniom wosa, 0, 5 5 % 7/. Kwas cytrynowy lub mlekowy reguluj pH szamponu 6, 0 7, 0. Wymagania Zawarto substancji aktywnej /S.A/ - detergentu wynosi 7