Polesie Lubelskie to kraina czystej, nieska¿onej przyrody, bogata kulturo-wo, historycznie i etnograficznie.Obszar objêty naszym przewodnikiem jest tak¿e niezwykle ciekawy podwzglêdem narodowoœciowym i wyznaniowym. £¹cz¹ siê tutaj tradycjekatolickie, prawos³awne, judaistyczne, ormiañskie i tatarskie - tylko tumo¿na spotkaæ cerkiew obok koœcio³a lub miejscowoœci, w których s¹sia-duj¹ ze sob¹ cmentarze kilku wyznañ.Niniejsza mapa ma nieœæ pomoc turyœcie zainteresowanemu ciekawostka-mi, których nie znajdzie w oficjalnych przewodnikach. Obok powszechnieznanych i opisanych miejsc i zabytków, ukazuje: ma³e wiejskie skanseny -czêsto w prywatnych gospodarstwach, oœrodki skupiaj¹ce twórców ludo-wych, nazwiska rzemieœlników uprawiaj¹cych dawne zawody, lokalnychdzia³aczy i animatorów, zagubione wœród lasów zabytki architekturydrewnianej - œwi¹tynie ró¿nych wyznañ, stare kapliczki, przyrodê i historiêobszarów niegdyœ têtni¹cych ¿yciem, a dziœ ma³o znanych i rzadkoodwiedzanych. Przewodnik zaprasza równie¿ na imprezy folklorystycznei etnograficzne oraz przedstawia zespo³y ludowe kultywuj¹ce obrzêdyi zwyczaje oraz gwarê wschodniego pogranicza.

Legenda:

atrakcje dla dzieci miejsca noclegowe

atrakcje przyrodnicze schroniska m³odzie¿owe

atrakcje pozaprzyrodnicze

imprezy cykliczne

kempingi i pola namiotowe

1 cm = 5 km

2

2

47

51

6

15

19 22 40 30 32 34

17

38

33

14

263

11

23 31 42 44 12 45

2

2

Podedwórze

Bia³a Podlaska

Ho³owno

49

52

53

45

47

4815

22

25

16

17

20

21

29

30

32

33

31

28

19

1036

37

38

3940

34

9

18

2627

14

13

8

7

6

46

4

3

12

44

11

5

1

43

41

23 24

51

Korzanówka

Rozwadówka

Lubenka

Kalichowszcyzna

Kodeñ

Jab³eczna

Hanna

W³odawa

Radzyñ Podl.

Miêdzyrzec Podl.

Lubartów

Za³ucze

Sobibór

35

Studzianka

obiekty ze œwiatowychlist UNESCO

54

50

42

2

ze

1. PODEDWÓRZE-OPOLE

2. HO£OWNO

3. ZALISZCZE

4. KOLANO

5. PASZENKI

6. JAB£OÑ

7. HORODYSZCZE

8. WISZNICE

9. ROZWADÓWKA

10. HOLESZÓW

11. HOROSTYTA

12. KODENIEC

13. POLUBICZE

14. KORZANÓWKA

Ze wzglêdu na bliskoœæ po³o¿enia, niemal stycznoœæ tych dwóch wsi,tworz¹ one wspólne terytorium osadnicze. Na rondzie kapliczka z 1646-najstarszy zabytek powiatuparczewskiego i jeden z najstarszych na LubelszczyŸnie. Dwa murowane koœcio³y: klasycystyczny„bia³y” z 1811 (w krypcie koœcio³a zosta³ pochowany koœciuszkowski genera³ Filip Hauman)i noeogotycki „czerwony” z 1914. Trzy trasy rowerowe o ³¹cznej d³ugoœci 85 km - maj¹ swój pocz¹tekw Podedwórzu. Bagienno-torfowy rezerwat „Warzewo”(wystêpuje tu ok. 60 gatunków ptaków) Trzyzbiorniki retencyjne o powierzchni kilkuset ha - znakomite miejsca do wêdkowania. W pobli¿u - rzekaZielawa. Zespó³ obrzêdowy Wrzeciono kierowany przez Jolantê Burzec nagrodzony w Tarnogrodzie*.Pracownia garncarska Krystiana Nowaka - pokazy i warsztaty. W Opolu-Mini-ZOO u Józefa Stêpnia.

Niewielka wioska nad rzek¹ Zielaw¹, której centrum stanowi Oœrodek EdukacjiRegionalnej, gdzie mo¿na upiec chleb, utkaæ p³ótno, ulepiæ garnek z gliny, poznaæ dawneumiejêtnoœci, obrzêdy i zwyczaje. Stowarzyszenie Aktywizacji Polesia Lubelskiego prowadziwarsztaty gin¹cych zawodów: ekobudownictwa, krycia dachów strzech¹ i gontem, garncarstwai ceramiki, plecionkarstwa (s³oma i wiklina), tkactwa, koronki i haftu. Od 2008 wioska tematyczna

proponuj¹ca zdrowy styl ¿ycia, wypoczynek i odnowê biologiczn¹ w Wiejskim SPA.Obrzêdowy zespó³ Rumenok pod kierownictwem Joanny Dzyruk ( nagroda MK w Tarnogrodzie*).Jeden z najwiêkszych w Polsce magazyn odwiertów geologicznych. Nieopodal, w miejscowoœciKaniuki, gospodarstwo agroturystyczne i stadnina koni Moniki i S³awomira Mazurków.

Wieœ s³yn¹ca z uprawy dyni. Ma³a stadnina koni Adama Kosackiego-przeja¿d¿kiwierzchem, wozem, kuligi. Dzieciêco-m³odzie¿owa grupa cyrkowa Mali Wytrwali-wystêpy i warsztaty¿onglerki.

Maleñka wioska wœród ³¹k, dawniej maj¹tek hrabiego £ubieñskiego. Jego ¿ona,hr. Jadwiga £ubieñska (1852-1930), znana autorka m.in.: oraz

Znany twórca ludowy - rzeŸbiarzZygmunt Walenciuk.

Wieœ kultywuj¹ca dawne tradycje i obyczaje. Obrzêdy weselne po³¹czone z pieczeniemkorowaja prezentuje zespó³ ludowy Jarzêbina pod kierunkiem W³adys³awyAleksandrowicz. DorocznePowiatowe Przegl¹dy Teatrów Wsi oraz Kapel i Œpiewaków Ludowych(III). Drewniana cerkiew unickaz XIX w. obecnie koœció³ katolicki.

Ju¿ w XV w. wymieniana jako wieœ królewska, póŸniej w³asnoœæ Firlejów, a w latach 1884-1944 Zamojskich. Pa³ac Zamojskich z pocz¹tku XIX w. w stylu neogotyku angielskiego (wówczasjedna z najpiêkniejszych rezydencji w Polsce). Ca³oœæ otoczona parkiem krajobrazowym zestarodrzewiem i pomnikowymi drzewami. W oficynie pa³acu niewielkie muzeum AugustaZamojskiego, znakomitego rzeŸbiarza urodzonego w Jab³oniu (by³ twórc¹ pomnika Chopina w Rio deJaneiro). We wschodniej oficynie Poleska Izba Regionalna. Na wprost pa³acu dobrze zachowanedworskie czworaki. Doroczny Miêdzynarodowy Plener RzeŸbiarski Twórców Ludowych (VII).Pracownia rzeŸbiarza Tomasza Dudzika. Zespó³ ludowy Kalina pod kierownictwem Leokadii Kusiuk.

Prawa miejskie od po³owy XVI w. W koœciele parafialnym kopia zaginionegow okresie I wojny œwiatowej, uwa¿anego za cudowny, obrazu Matki Boskiej Horodyskiej i tablicapoœwiêcona unitom podlaskim. Obok Koœcio³a lipa, na której wg. tradycji w 1550 ukaza³a siê MatkaBoska. Klasycystyczny pa³ac z pocz¹tku XIX w., pozosta³oœæ parku z XVIII w. z piêkn¹ alej¹ lipow¹.Cmentarz na starym grodzisku. Zalew i k¹pielisko na rzece Zielawie. MINI - ZOO, wœród zwierz¹tegzotycznych dawne gatunki hodowlane: kury zielononó¿ki, krowy bia³ogrzbietki.

Miejscowoœæ nad rzek¹ Zielaw¹ dawna w³asnoœæ Sapiechów. Przed 1575 lokacjamiasta, utrata praw miejskich w 2 po³owie XIX w. Cmentarz unicki tzw. „stary”, na nim nagrobki rodzinyKraszewskich, Malskich, Horodyskich oraz powstañców 1863. Dawna cerkiew unicka z XIX w.obecnie Centrum Kultury Chrzeœcijañskiej. Wiatrak „KoŸlak” z pocz¹tku XIX w. Malarstwo:L. Chmielowska, J. Bojanowska, J. Kuœmierz; kowalstwo - Micha³ Bancarzewski.

Piêkny drewniany koœció³ek pw. œw. Micha³a, pierwotnie cerkiew prawos³awnazbudowana w 1911, dzwonnica drewniana z 1911, kapliczka murowana z 1818.

Tkaczka Stanis³awa Kowalewska w swoim domu prowadzi warsztaty tkania p³ótnaoraz charakterystycznych dla tego terenu „pereborów” - ozdobnych wstawek do koszul lnianych.Poeta i plecionkarz-wikliniarz Marian Oleszczuk. Specjalistyczne gospodarstwo ekologiczne PanaRoberta Kuryluka.

Stara drewniana cerkiew z 1702. Ikonostas z 1879, ikony z XVII-XIX w. Obok cerkwiwolnostoj¹ca dzwonnica z 1861.

Du¿a wieœ dawniej znana z tkactwa ludowego. Koœció³ drewniany, póŸnobarokowepolichromie na sklepieniu oraz ludowe wyposa¿enie wnêtrza; drewniana dzwonnica z XVIII w. Piêknamurowana cerkiewka prawos³awna obecnie kaplica cmentarna. Na wschód od wsi stary cmentarzunicki.Aleja wysadzana starymi lipami. RzeŸbiarz - Józef Konczal.

Wieœ ogrodów i sadów. Zabytkowa, drewniana cerkiew unicka z XIX w.-obecniekoœció³ parafialny, w nim medal unitów. Twórcy ludowi Stanis³aw Dani³oœ i Marianna Czech.

Wieœ s³yn¹ca z uprawy lnu i tkactwa. Pracownia Stroju i Rêkodzie³a Ludowego.Rzemieœlnicy i twórcy ludowi: plecionkarz-Czes³aw Sawonik-posiadaj¹cy unikalne umiejêtnoœciwyplatania ³apci z ³yka lipy lub grabu; hafciarki, tkaczki-Helena Karwacka, Krystyna Sawonik, HelenaKoprianiuk, Marianna Ka³dun. Œwiêto Lnu (X). Uroczysko Czerepacha-siedlisko ¿ó³wia b³otnego;tam¿e mogi³a powstañca 1863.

Kraina Rumianku

Podlaskie. Hospody Pomy³uj Z bo¿ej³aski, Kronika 33 lat przeœladowania unii przez naocznego œwiadka.

15. ROSSOSZ

16. ROWINY

17. ¯ESZCZYNKA

18. SOSNÓWKA19. ROMANÓW

20. PRZECHÓD

21. KALICHOWSZCZYZNA

22. £OMAZY

23. STUDZIANKA

24. LUBENKA

25. DOKUDÓW

26. ORTEL

27. PISZCZAC

28. D¥BROWICA29. TUCZNA

30. ZAHORÓW

31. KOSTOM£OTY

32. KODEÑ

Miejscowoœæ w rozwidleniu rzek Mu³awy i Zielawy. Pierwsze wzmianki o Rossoszu jakomieœcie datowane s¹ na II po³owê XVI w. W ramach represji za powstanie styczniowe utraci³ prawamiejskie. Pomniki upamiêtniaj¹ce walkê o niepodleg³oœæ z XIX i pocz¹tku XX w. zbiorowa mogi³apowstañców styczniowych. Zespó³ ludowy Zielawa pod kierownictwem Anieli Halczuk popularyzuj¹cydawne tradycje, obrzêdy i pieœni, wielokrotnie nagradzany w Tarnogrodzie* i Kazimierzu nad Wis³¹.Wieœ tradycji ludowych (malarstwo, rzeŸba, hafciarstwo) reprezentowane przez: AgnieszkêHryniewsk¹, Jolantê Dymowsk¹, Ma³gorzatê Bañkowsk¹; krycie dachów strzech¹ -Zygmunt Mazurek.Tu ¿y³ i pracowa³ Edward Korszun znany rzeŸbiarz, którego prace znajduj¹ siê w wielu muzeachi kolekcjach prywatnych (zm. 2003).

Wieœ nad rzeczk¹ Grabark¹. Mini skansen i muzeum etnograficzno-historyczne gminyWisznice utworzone dziêki staraniom Aleksandra Szo³uchy. Miejscowoœæ znana z wypiekaniaznakomitych sêkaczy.

Dawne dobra Sapiechów, dziœ tematyczna Mleczna Wieœ znana z wytwarzaniaproduktów mlecznych tradycyjnymi metodami-pokazy i warsztaty. Piêkny drewniany koœció³ek z XVIIIw. ufundowany przez W.J.Sapiechê odnowiony dziêki staraniom ks. Adama Kameckiego. Izbaregionalna w Oœrodku Kultury Tradycji i Edukacji. Stolarnia i pasieka Tadeusza Ka³abunowskiego.Malarka i poetka Stanis³awa £ogonowicz.

Olejarnia i pasieka Krzysztofa Sawczuka; stolarz i cieœla Wies³aw Warmiñski.Wieœ nad rzeczk¹ Komarówk¹, za³o¿ona ok. 1540 przez Romana Sanguszkê;

w latach 1846-1914 w³asnoœæ rodziny Kraszewskich. Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiegomieœci siê we dworze rodzinnym z 1806, w nim tak¿e bogate zbiory etnograficzne z okolic Romanowa.Dwór otacza XVIII wieczny park „w³oski” na obrze¿ach parku kaplica-mauzoleum rodzinyKraszewskich.

Wioska wœród lasów nad rzek¹ Grabark¹. Zagroda wiejska Ma³gorzaty Prudaczukze zbiorami etnograficznymi. Hafciarka Helena Harach.

Miejscowe tradycje tkackie mo¿emy poznaæ w gospodarstwie twórczyniludowej Barbary Bo¿yk.

Wieœ po³o¿ona przy dawnym trakcie handlowym z Krakowa do Wilna, w XV w. miejsceobrad sejmów Polski i Litwy. Koœció³ parafialny z pocz¹tku XX w. Na cmentarzu unickim i katolickimdrewniana kaplica pw. œw Jana z 1834, przy drodze do Studzianki cmentarz ¿ydowski za³o¿onyw XVII w. £omazy zosta³y wymienione w . Fredry w kontekœcie Konfederacji Barskiej-bitwatoczona pod £omazami w 1769. Doroczna impreza Jarmark Jagielloñski (VII) Artyœci ludowi: malarki:Teresa Kulicka,Angelika Charycka, Urszula Lewkowicz; poetka Halina Steckiewicz.

Wieœ nad rzek¹ Zielaw¹, dawny zaœcianek tatarski. Do 1915 we wsi istnia³ meczet,w jego miejscu znajduje siê obecnie szko³a. W lesie cmentarz muzu³mañski-mizar, na którymzachowa³y siê liczne kamienne nagrobki. Dzia³a tu Stowarzyszenie prowadzone przez animatora¿ycia kulturalnego i propagatora tradycji tatarskich £ukasza Wêdê. Prywatne muzeum etnograficzneCzes³awa Józefaciuka, zgromadzi³ ponad 2000 eksponatów. Znana plastyczka Renata Owczaruklaureatka wielu konkursów artystycznych (malarstwo sztalugowe, grafika, projektowanie). Halina£ukaszuk - hafciarka i koronczarka.

Ma³y skansen - rekonstrukcje wiejskiej architektury drewnianej. Wiejski amfiteatr-miejsce wystêpów zespo³ów ludowych. Zespó³ Czeladoñka prowadzony przez Kazimierza Kuszniero-wa.

Zespó³ Lewkowianie pod kierownictwem Anny Bandzarewicz, nagrodzonyw Tarnogrodzie*( II miejsce). Malarka i opowiadaczka Józefa Kurianiuk.

Wieœ nad rzek¹ Zielaw¹. W koñcu XVII w. osadzono tu kilka rodzin tatarskich. W okresieprzeœladowañ unitów wieœ wyj¹tkowo szykanowana. Koœció³ parafialny wzniesiony w 1707 jakocerkiew unicka, jedna z najpiêkniejszych cerkwi unickich na terenie Podlasia. Artystka ludowa-malarka Bo¿ena Micewicz.

Miejscowoœæ otrzyma³a prawa miejskie w ju¿ w 1530, a utraci³a je w 1869 za udzia³mieszkañców w powstaniu styczniowym. Nietypowy rynek na planie trójk¹ta. W prezbiterium koœcio³a„podlaska kamienna baba”-prymitywny kamienny krzy¿. Siedziba wielu artystów i twórców ludowych.

Ma³e wiejskie muzeum poœwiêcone pamiêci malarza BazylegoAlbiczuka.Murowany koœció³ pseudoromañski z XIX wieku, we wnêtrzu wystrój barokowy,

ciekawostk¹ s¹ drewniane belki stropowe.Zespó³ œpiewaczy „Na swojsk¹ nutê”. Koncerty Podlaskie Œpiewanie (XI)- w imprezie

bior¹ udzia³ zespo³y ludowe z ca³ego powiatu bialskiego.Wieœ na lewym brzegu Bugu, siedziba jedynej w Polsce parafii neounickiej

(nabo¿eñstwa odprawiane s¹ w jêzyku staro-cerkiewno-s³owiañskim). Piêkna drewniana cerkiew,wewn¹trz znajduje siê cenna ikona z 1631, przestawiaj¹ca œw. Nikitê w otoczeniu 14 scen jegomêczeñstwa, liczne XVIII-wieczne ikony, carskie wrota z XVII w. i zabytkowy ikonostas.

Kodeñ znany na pocz¹tku XVI w. jako Todeñ - w³asnoœæ Sapiechów, zwany równie¿„Czêstochow¹ Podlasia”. Sanktuarium z cudownym obrazem Madonny de Guadelupe (zwanym dziœobrazem Matki Bo¿ej Kodeñskiej) wykradzionym przez Miko³aja Sapiehê z kaplicy watykañskiejw 1631. Muzeum misjonarzy O.O Oblatów; piêkny ogród zio³owy przy klasztorze. Koœció³ filialny pw.œw. Ducha-dawna cerkiew zamkowa z 1530. Piêkne kaplice i rzeŸby na Kalwarii Kodeñskiej. G³ówneuroczystoœci religijne( 14-15 VIII) gromadz¹ liczne rzesze p¹tników z ca³ej Polski.

Zemœcie A

33. JAB£ECZNA

34. S£AWATYCZE

35. HANNA

36. DO£HOBRODY

37. STAWKI

38. W£ODAWA

39. SOBIBÓR

40. KO£ACZE-BRUS

41. Urszulin

42. ZA£UCZE

43. SOSNOWICA

44. HOLA

45. PARCZEW

Klasztor prawos³awny powsta³ ju¿ w XV w. w miejscu, gdzie wed³ug legendy,zatrzyma³a siê p³yn¹ca Bugiem ikona œw. Onufrego. Zespó³ klasztorny tworz¹: cerkiew œw. Onufregowraz ze s³yn¹c¹ ³askami XV- wieczn¹ ikon¹ patrona, dzwonnica, cmentarz, dwie piêkne, drewnianekaplice. Na uroczystoœci religijne w dniu œw. Onufrego (24-25 VI) przybywaj¹ pielgrzymi z ca³ej Polskii zagranicy.

Wieœ nad samym Bugiem w pobli¿u granicy Polsko-Bia³oruskiej; drogoweprzejœcie graniczne. Niegdyœ wczesnoœredniowieczne targowisko. Prawa miejskie nadane w 1577utraci³y na pocz¹tku XIX w. Dobrze zachowany dawny uk³ad miejski z rynkiem i budynkami. Cerkiewprawos³awna z XIX w stylu bizantyjskim, naprzeciwko neorenesansowy koœció³ z pocz¹tku XIX w.o ciekawej bryle przypominaj¹cej stare zamki. Cmentarze: katolicki, ¿ydowski, unicki i prawos³awny.Wiatrak „koŸlak” z pocz¹tku XXw. Doroczna impreza Biesiada Nadburzañska (VII). Bardzo ciekawyobrzêd noworoczny-Brodacze. Zas³u¿ony animator kultury Boles³aw Szulej.

Koœció³ œw. Piotra i Paw³a (dawna cerkiew unicka z XVIII w) uznana za zabytek najwy¿szejklasy. Drewniana dzwonnica i kapliczka z XVIII wieku (odpust 29 VI). Plebania z XIX w. Na cmentarzukaplica z 1880, a na tzw. starym cmentarzu ogromny kamieñ ze staros³owiañskim napisem.W przysió³ku Osiañczuki mieszka rybak i szkutnik wyrabiaj¹cy ³ódki - d³ubanki Stanis³aw Waszczuk.

Wieœ artystów ludowych: tkaczki, malarze, rzeŸbiarze, plecionkarze, poeci,œpiewacy. Muzeum Wsi. Izba Pamiêci w Szkole Podstawowej. Zespó³ Jutrzenka odnosz¹cy sukcesyna scenach ogólnopolskich prowadzony przez Mariê Strza³kowsk¹-przewodniczkê i gawêdziarkê.

Miejscowoœæ nadgraniczna tu¿ nad Bugiem. Tkaczka El¿bieta Zalewska wykonujeunikalne dziœ „perebory”, którymi zdobiona by³a odœwiêtna odzie¿ lniana.

Miasto po³o¿one nad Bugiem, na granicy z Bia³orusi¹. Od 1475 w³asnoœæ ksi¹¿¹tSanguszków, w tych czasach istnia³a tu komora celna, tutaj bowiem wzd³u¿ rzeczki W³odawkiprzebiega³a granica miêdzy Koron¹, a Litw¹. PóŸnobarokowy koœció³ katolicki wed³ug projektuarchitekta Paw³a Fontany, we wnêtrzu polichromia z XVII w. Cerkiew prawos³awna z pocz¹tku XIX w.Zespó³ synagogalny w stylu póŸnobarokowym-XVIII w.(obecnie Muzeum Pojezierza £êczyñsko -W³odawskiego z bogatymi zbiorami judaików i etnograficznymi). „Czworobok” - unikatowy przyk³adkramów i jatek z okresu baroku. Imprezy coroczne: Festiwal Trzech Kultur (IX), MiêdzynarodowePoleskie Lato z Folklorem (VII), Festiwal Kolêd i Szczodrywek nad Bugiem (I).Niedaleko W³odawyznajduje siê Okuninka - miejscowoœæ wypoczynkowa nad J. Bia³ym.

Obóz zag³ady w Sobiborze by³ w czasie II wojny œwiatowej miejscem kaŸni ¯ydów-straci³o w nim ¿ycie ok. 250 tys. osób, g³ównie z Lubelszczyzny i zagranicy. Dziœ mo¿na zwiedziæniewielkie Muzeum By³ego Hitlerowskiego Obozu Zag³ady, którego ekspozycja przedstawia historiêobozu od jego powstania a¿ do paŸdziernika 1943, kiedy w wyniku zbrojnego buntu wiêŸniów przesta³funkcjonowaæ.

Skansen „Zagroda Poleska” u Antoniego Kobielasa. Œwietne jedzenieregionalne, noclegi, piêkne miejsce rekreacyjne. Zespó³ ludowy Brusianki. W skrzyniach piêkne strojez „pereborami”- unikalnymi zdobieniami lnianych strojów ludowych.

Miejscowoœæ piêknie po³o¿ona poœród jezior Pojezierza £êczyñsko - W³odawskiego.Poleski Park narodowy, w którego bezpoœrednim s¹siedztwie le¿y Urszulin daje mo¿liwoœæodpoczynku wœród nieska¿onej i dziewiczej przyrody. Rozbudowana baza noclegowa, gospodarstwaagroturystyczne, szlaki i œcie¿ki dydaktyczne.

Osada leœna otoczona jeziorami i bagnami. Mieœci siê tu oœrodek dydaktyczno-muzealny Poleskiego parku Narodowego z bogatymi zbiorami przyrodniczymi i etnograficznymi.Na pó³noc od Za³ucza rozci¹ga siê obszar z charakterystycznymi torfowiskami przejœciowymii jeziorami typu krasowego. Osobliwoœci¹ parku jest ¿ó³w b³otny (którego poleska populacja jestnajliczniejsza w Polsce), a wœród roœlin miêso¿erne rosiczki i aldrowandy pêcherzykowate. Wêdrówkêpo parku u³atwiaj¹ szlaki turystyczne i œcie¿ki dydaktyczne.

Miejscowoœæ piêknie po³o¿ona, poœród lasów i jezior, w pobli¿u Poleski ParkNarodowy. By³a niegdyœ w³asnoœci¹ hetmana polnego litewskiego Józefa Sosnowskiego -w Sosnowicy mo¿na zobaczyæ ruiny jego dworu pochodz¹ce z po³owy XVIIIw. Kilkanaœcie lat póŸniejw te strony czêsto zagl¹da³ Tadeusz Koœciuszko, który podobno zakocha³ siê w jednej córek hetmanaSosnowskiego. Symbolem tej mi³oœci jest d¹b zroœniêty z sosn¹-tu¿ obok tak zwanej królewskiej drogi,czyli g³ównego traktu prowadz¹cego dawniej z Krakowa na Litwê. Cerkiew prawos³awna z prze³omuXIX i XX w. Zespó³ folklorystyczny Sosna. W rozci¹gaj¹cych siê pomiêdzy Sosnowic¹, a ParczewemLasach Parczewskich spotyka siê wiele grobów i cmentarzy z czasów powstania listopadowegoi styczniowego oraz II wojny œwiatowej. Trasa rowerowa z Sosnowicy do Parczewa (42 km) przebiegaprzez cztery rezerwaty leœne i torfowiskowe oraz stajniê w osadzie Makoszka.

Miejscowoœæ po³o¿ona kilka kilometrów od pó³nocnej granicy Poleskiego parkuNarodowego. Nazwa wsi jest zwi¹zana z postaci¹ St. Radziwi³³a panie kochanku, który mia³ zwyczajwydawaæ okrzyk „hola!” zbli¿aj¹c siê do granic swych w³oœci. W ma³ym skansenie pañstwaKarabowiczów zobaczyæ mo¿na cha³upê polesk¹, wiatrak, spichlerz i barcie. Obok stoi drewnianacerkiew z pocz¹tku XII w. jedna z najstarszych budowli w regionie. Doroczny Jarmark Holeñski (26 -27VII) dwudniowa impreza folklorystyczno-etnograficzna po³¹czona z odpustem ku czci œw. Miko³aja.

Miasto powiatowe nad rzek¹ Piwoni¹. W³adys³aw Jagie³³o, który wielokrotnie tuprzebywa³ nada³ Parczewowi prawa miejskie w 1401. Po³o¿enie na szlaku Kraków-Wilno sprawi³o, ¿emiasto sta³o siê miejscem sejmów i zjazdów; w 1446 odby³ siê sejm elekcyjny, na którym koronê

otrzyma³ Kazimierz Jagielloñczyk. Neogotycki koœció³ z pocz¹tku XX w. wewn¹trz obraz Matki Boskiejtzw. „z gruszk¹” z XVI w. Drewniana dzwonnica z XVIIw. budynek dawnej Synagogi z XIX w. Rezerwatyprzyrody: Jezioro Obradowskie, Czarny Las, Królowa Droga. Rzeka Tyœmienica-piêkny szlakkajakowy. Na po³udnie od Parczewa stadnina koni w Makoszce. Artyœci ludowi: malarze - AntoniG³adun i Janina £uæko (jej pisanki s¹ znane w Polsce i za granic¹), rzeŸbiarz Zdzis³aw Trochonowicz.Doroczny Jarmrk Jagielloñski(VIII).

Po raz pierwszy nazwa Milanów pojawi³a siê ju¿ w 1431. W XVII w. nale¿a³ do dóbrPotockich, a póŸniej Czetwertyñskich, którzy zbudowali tu piêkn¹ rezydencjê. Jednym z wa¿niejszychzabytków jest pa³ac neoklasycystyczny z 1840, obok pa³acu znajduj¹ siê dawne obiekty dworskie orazdobrze zachowany park XIX-wieczny, urz¹dzony w stylu angielski m. Koœció³ póŸnoklasycystycznyz XIX w. wzniesiony przez architekta Henryka Marconiego. Wokó³ miejscowoœci piêkne lasy,szczególn¹ atrakcj¹ jest rezerwat Czarny Las.

Pocz¹tkowo by³o to ma³e miasteczko, prywatnie za³o¿one przez ród Kierdejóww XVI w. W przesz³oœci zwana by³a Kierdejówk¹, od 1946 sta³a siê oficjalnie Komarówk¹ Podlask¹.Od pocz¹tku jej istnienia osiedla³a siê w niej ludnoœæ ¿ydowska, która w okresie miêdzywojennymprzekracza³a 50% ludnoœci osady. Koœció³ murowany pw. œw. Aposto³ów Piotra i Paw³a z XIX w.Miejsce urodzenia i zamieszkania wszechstronnego instrumentalisty Piotra Struczyka - wystêpowa³na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Œpiewaków Ludowych w Kazimierzu, graj¹c na listku.

Niewielka wioska nad rzeczk¹ ¯arnic¹. Wg. tradycji, poluj¹cy w okolicznychlasach w 1679, król Jan III Sobieski ujrza³ Matkê Bosk¹ i postanowi³ ufundowaæ tu koœció³ , do któregoprzekaza³ obraz - dziœ s³yn¹cy ³askami obraz Matki Boskiej Kolembrodzkiej. W pobli¿u uroczyskoSzulmierz, miejsce tajnych misji unitów upamiêtnione o³tarzem polowym, krzy¿em i tablic¹ ods³oniêt¹w 1995. Animatorka i liderka œrodowiskowa Danuta Mróz. Zespó³ ludowy Kwiaty Polne. DorocznyKiermasz Sztuki Ludowej(VII).

Obecnie miasto po³o¿one przy granicy Mazowsza, Podlasia i Polesia,niegdyœ na granicy Korony i Litwy i na szlaku handlowym z Brzeœcia do £ukowa. Po³o¿enie to sprzyja³orozwojowi, w XVII w. Miêdzyrzec by³ najwiêkszym miastem w tym regionie. Zespó³ pa³acowy z parkiemz pocz¹tku XIX w. Koœció³ œw. Miko³aja z klasycystyczn¹ fasad¹ i rokokowym wnêtrzem, przy koœcielebarokowa dzwonnica. Koœció³ œw. Józefa z koñca XVIII w. niegdyœ cerkiew unicka. Barokowy koœci󳜜. Piotra i Paw³a i dzwonnica z koñca XVIII w.

Wieœ za³o¿ona na pocz¹tku XVI w. Od 1866 r. miejsce przeœladowañ unitówi nawracania ich si³¹ na prawos³awie. W czasie dramatycznej obrony cerkwi unickiej z r¹k kozakówœmieræ ponios³o 13 unitów, a wiele osób aresztowano i zes³ano. Kaplica i koœció³ w uroczyskuHorodek- miejsce cudownych uzdrowieñ, odpust œw. Onufrego (VI). Zespó³ Bagnoszki wielokrotniewystêpowa³ na Festiwalu Kapel i Œpiewaków Ludowych w Kazimierzu.

Pierwsza osada w tym miejscu nosi³a nazwê Kozirynek, dopiero w XV w. królKazimierz Jagielloñczyk zezwoli³ na lokacjê miasta Radzyñ. W 2 po³. XVI w. Radzyñ by³ oœrodkiemkalwinizmu. Koœció³ parafialny œw. Trójcy z 1641 w stylu renesansu lubelskiego. Pa³ac, jednaz najpiêkniejszych rezydencji w stylu rokoko w Polsce, wzniesiony w 1686 dla Stanis³awa AntoniegoSzczuki (póŸniej siedziba rodu Potockich). Od strony pó³nocnej zabytkowy park barokowy z ponad300-letnimi modrzewiami. Na terenie parku oran¿eria projektu Jakuba Fontany. Kaplica szpitalnaz koñca XVIII w. o cechach baroku. W pobli¿u rezerwat Omelno-las lipowo-dêbowy.

a³o¿ony przez Firlejów, budowany przez rzemieœlników z Francji, Niemiec i Holandii.W XVI w. Oœrodek ruchu reformacyjnego-s³ynne w ca³ej Rzeczpospolitej gimnazjum ariañskie. Du¿ywp³yw na zycie miasta wywar³a Gmina ¯ydowska zorganizowana ju¿ w XVI w. Barokowy pa³acSanguszków z XVIIIw. Bazylika œw. Anny proj. P. Fontany, 1733-1738. Kompleks klasztorny oo.Kapucynów z XVIII obejmuje klasztor, koœció³ oraz ogród. W pobli¿u (9 km od Lubartowa) Muzeum -Pa³ac Zamoyskich w Koz³ówce.

Miasto i zespó³ pa³acowy z XVIII wieku wielokrotnie niszczonei odbudowywane (wojny szwedzkie, przeœladowania unitów podlaskich). Wœród wielu ciekawychzabytków zespó³ pa³acowo-parkowy Radziwi³³ów z XVII w., koœció³ œw. Anny z 1572, dawny klasztorreformatów z XVII w. Muzeum Regionalne, Muzeum Okrêgowe w wie¿y bramnej zamku. W BibliotecePowiatowej - dzia³ regionalny. Centrum Kultury Prawos³awnej. Zespo³y taneczne: Zespó³ Pieœnii Tañca Podlasie, Zespó³ Tañca Ludowego Biawena, Podlaska Kapela Ludowa. Znawcy historii,etnografii i regionu: Sz. Kalinowski, M. Bienia, E. Cieœliñska, T. Demidowicz Flisiñski, J. Krawczyk.Twórcy ludowi: malarz - J. Cieœlak, rzeŸbiarze - J. Dorosz, T. Chalimoniuk. Regionalne imprezykulturalne: Podlaski Jarmark Folkloru (VII), Jarmark Radziwi³³owski VII) Jarmark œw. Micha³a. (X)

Obecnie wieœ, w 1509 za³o¿one jako miasto przez Miko³aja Firleja. Prawa miejskieutraci³o w 2 po³. XIX w. PóŸnorenesansowy pa³ac zbudowany w 1624 dla Henryka Firleja. Otoczonyjest murem kurtynowym z bram¹ i trzema bastionami oraz fos¹ i stawami rozmieszczonymi na planiepodkowy. Koœció³ renesansowo-manierystyczny z pocz¹tku XVII w. z piêkn¹ 2-wie¿ow¹ fasad¹.

Z

*Ogólnopolski Sejmik Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie, gdzie prezentuj¹ siê najlepsze zespo³yobrzêdowe wy³onione w miêdzypowiatowych przegl¹dach.

46. MILANÓW

47. KOMARÓWKA

48. KOLEMBRODY

50. MIÊDZYRZEC PODLASKI

51. DRELÓW

52. RADZYÑ PODLASKI

49. BIA£A PODLASKA

53. CZEMIERNIKI

54. Lubartów

MINI PRZEWODNIK - MAPA

Z Podedwórza ...na Polesie

Z Podedwórza ...na Polesie

Z Podedwórza ...na Polesie

Projekt wspó³finansowany przez Uniê Europejsk¹ w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego POKL.

TRADYCJA I PRACATRADYCJA I PRACATRADYCJA I PRACA

w okresie od 01.02.2010r. do 31.03.2011r.w okresie od 01.02.2010r. do 31.03.2011r.

projekt zrealizowany przez Gminê Podedwórzeprojekt zrealizowany przez Gminê Podedwórze

Beneficjent Gmina PodedwórzeTytu³ projektu: Tradycja i praca

Projekt wspó³finansowany przez Uniê Europejsk¹ w ramachEuropejskiego Funduszu Spo³ecznego. Program Operacyjny Kapita³ Ludzki

Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich Dzia³anie 6.1 Poprawa dostêpudo zatrudnienia oraz wspierania aktywnoœci zawodowej w regionie Poddzia³anie 6.1.1

Wsparcie osób pozostaj¹cych bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy.Mini przewodnik - mapa opracowany w ramach Zadania 12:

Szkolenie zawodowe - warsztaty etnograficzne.

Wroc³aw

Opole

Kielce

Kraków

Szczecin

Poznañ

Bydgoszcz

Warszawa

Lublin

£ódŸ

KatowiceRzeszów

Gdañsk

Olsztyn

Bia³ystok

GorzówWielkopolskiGorzówWielkopolski

Wroc³aw

OpoleKielce

Kraków

Szczecin

Poznañ

Bydgoszcz

Warszawa

Lublin

£ódŸ

KatowiceRzeszów

Gdañsk

Olsztyn

Bia³ystok

GorzówWielkopolski

Podedwórze

Bia³a Podlaska

Ho³owno

Kodeñ

Jab³eczna

Hanna

W³odawa

Gm. PodedwórzeGm. Podedwórze

Koordynator projektu Jolanta Burzec.Opracowanie etnograficzne Kazimierz Halczuk, redakcja i opracowanie graficzne: Gra¿yna £añcucka,

Gabriela Bilkiewicz, fot. Kazimierz Halczuk, archiwum Stowarzyszenia SA PL. Druk: Drukarnia “AWA-DRUK” Radzyñ Podl.

fot. S. Turski