manual of procedures on mtb preparation · web viewЭнэ нь одоогийн ЗГ-ын...

Төсвийн дунд хугацааны

төлөвлөлтийнгарын авлага

Салбарын яамдад зориулсан удирдамж

2008 оны 7дугаар сар

Монгол Улсын Сангийн яам

Агуулга

Өмнөх үг...................................................................................................................................3Товчлол....................................................................................................................................4Нэр томъёоны тайлбар......................................................... 5Error! Bookmark not defined.

Бүлэг 1: Монгол Улсад хэрэгжиж буй төсвийн шинэчлэл.............................................7Тэргүүн туршлагын зарчмууд.............................................................................................9Төсвийн төлөвлөлтийн шинэчилсэн хуваарь................................................................ 13Бүлэг 2: Дунд хугацааны төсөв бэлтгэхэд ашиглагдах загварууд..............................16Төсөв боловсруулахад шаардагдах баримт бичгүүдийн хураангуй...........................16БЗТМ- Бодлого, Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл......................................................17БЗТМ-ийн Бодлогын мэдэгдэл-бүтэц тодорхойлолт.....................................................19БЗТМ-ийн Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл-бүтэц тодорхойлолт..........................21Төсвийн дунд хугацааны төсөөллийн хувилбарууд......................................................26

Бүлэг 3 Төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн үйл явц............................................31I Үе шат –ДХТ-ийн хязгаар тогтоох стратегийн өгөгдлүүд ........................................32II Үе шат – ДХТ-ийн хязгаарын хүрээнд ДХТ-ийн төсөл бэлтгэх..............................33III Үе шат- ДХТ-ийн хэлэлцүүлгийн үйл явц.................................................................37

Хавсралтууд..........................................................................................................................42Хавсралт 1 Бодлогын мэдэгдэл…………………………… …39Хавсралт 2 Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл................. 44 Хавсралт 3 Төсвийн төсөөллийн хувилбарууд ..............53Хавсралт 4 ТЕЗ-ийн төсвийн мэдэгдэл................................60Хавсралт 5 Сургалтын модуль...............................................63

2008 оны 7 дугаар сар 2

Өмнөх үг

Монгол Улсын төсөв бэлтгэх процесс богино болон дунд хугацааны бодлогыг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг болох, зарлагыг үр дүн, гарцад чиглүүлэх замаар төсвийн зарлагын үр ашгийг дээшлүүлэхэд чиглэж бүхэлдээ шинэчлэгдэж байна. Энэхүү төлөвлөлтийн шинэ аргачлалын дагуу төсвөө бэлтгэхэд нь салбарын яамд болон бусад төсвийн ерөнхийлөн захирагчдад туслах зорилгоор төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн гарын авлагыг боловсрууллаа.

Гарын авлагад төлөвлөлтийн шинэ системийн талаарх ерөнхий ойлголт, арга зүй болон төсөв хэрхэн бэлтгэх аргачлалыг тусгав.

Шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх явцад гарын авлагын агуулгыг сайжруулах болно. Гэхдээ гарын авлагын бүтэц өөрчлөгдөхгүй.

Гарын авлагын бүтэц

Гарын авлага үндсэн гурван бүлэг болон хэд хэдэн хавсралтаас бүрдэнэ. Уншигчийн анхаарлыг гол агуулгад чиглүүлэх үүднээс гарын авлагын үндсэн бичвэрийг хэмжээний хувьд зориуд хязгаарласан болно. Гэхдээ төсвийг дунд хугацаагаар төлөвлөх шинэ системийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай бүх мэдээллийг багтаасан болно.

1-р бүлгээс уншигч нь манай улсад хэрэгжиж буй төсвийн шинэчлэлийн ерөнхий тойм болон түүний үндэслэлийн талаар мэдэж авна. Төсөв бэлтгэх шинэ хуваарийг энд оруулж өгсөн ба өөрийн салбарын төлөвлөлт, төсвийн үйл ажиллагааг Монгол улсын төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн процесстэй цаг тухайд нь нийцүүлж байх үүднээс салбарын яамдын удирдлагад зориулан тэдэнд хамаарах үе шатыг зааж өгсөн байгаа.

2-р бүлэгт төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлт (ТДХТ)-ийн хүрээнд төсөв бэлтгэхэд ашиглагдах маягт загвар болон тэдгээрийн бүтэц, тодорхойлолтыг багтаав. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчаас ТДХТ-ийн маягт, загваруудыг ашиглан төсөв бэлтгэж Сангийн яаманд хүргүүлэхэд туслах удирдамж, тайлбар, жишээг энэ бүлэг болон хавсралт дахь сургалтын материалд оруулав.

3-р бүлэгт төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн хүрээнд салбарын яамдын гүйцэтгэх ажил үүргийн дэс дарааллыг харуулав. Тухайн ажил үүргийг хэн хариуцаж гүйцэтгэх вэ гэдгийг мөн зааж өгсөн ба эдгээр ажил үүрэг нь энэхүү гарын авлагын 1-р бүлэгт үзүүлсэн ТДХТ-ийн хуваарьт заасан хугацаанд хийгдэх юм. Энэ бүлгийг уншихын өмнө 2-р бүлэгт заасан төсөв бэлтгэх маягтуудтай эхлээд сайтар танилцах нь зүйтэй.

ТДХТ-ийн хүрээнд Сангийн яаманд хүргүүлэх төсвийн баримт бичгийг бэлтгэхэд шаардагдах ТДХТ-ийн маягт, загварууд болон холбогдох зарим нэг жишээг хавсралтад оруулав. Шинэ аргачлалын дагуу төсөв бэлтгэх сургалтад ашиглагдах сургалтын материалыг мөн хавсралтад багтаав. Сургалтын материал, гарын авлага нь ТДХТ-ийг нэвтрүүлж хэрэгжүүлэхэд тус дөхөм болох юм.


ТовчлолБЗТМ Бодлого, зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлБНТ Бүтээгдэхүүн нийлүүлэлийн тайлан БСШУЯ Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам ДХЗХ Дунд хугацааны зарлагын хүрээДХТ Дунд хугацааны төсөвлөлтДХТХ Дунд хугацааны төсвийн хүрээЗГ Монгол улсын Засгийн газар ЗГСУМС Засгийн газрын санхүүгийн удирдлагын мэдээллийн системМХЗ Мянганы хөгжлийн зорилтууд НХХЯ Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам СДУЗМ Салбар дундын удирдлага, зохицуулалтын механизмСЯ Сангийн яам ТБЗГ Төсвийн бодлого, зохицуулалтын газарТБУСТХ Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуульТЕЗ Төсвийн ерөнхийлөн захирагчТХМ Төсвийн хүрээний мэдэгдэл ҮАХТ Үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөөҮХЦБ Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогоЭЗНБГ Эдийн засгийн нэгдсэн бодлого, зохицуулалтын газар ЭЗНХҮЧ Нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл


Нэр томъёоны тайлбар

“Арга хэмжээ” гэж бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэхэд чиглэсэн багц үйл ажиллагааг;

“Бодлого, зарлагын төлөлвлөлтийн мэдэгдэл (БЗТМ)” гэж Бодлогын мэдэгдэл болон Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдлийн дэлгэрэнгүй нэгтгэлийг;

“Бодлогын мэдэгдэл” гэж дунд хугацааны төсвийн хүрээнд Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, Мянганы хөгжлийн зорилт, салбарын бодлогын баримт бичиг, үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөөнд үндэслэн хөтөлбөр тус бүрээр илэрхийлсэн бодлогын зорилго, зорилт (хүрэх үр дүн), шалгуур үзүүлэлт, эцсийн үр ашгийг тодорхойлсон төсвийн баримт бичгийг;

“Бодлогын өөрчлөлт” гэж бодлогын мэдэгдэлд тодорхойлсон, дунд хугацааны төсвийн жилүүдэд шинээр хэрэгжүүлэх бодлого, арга хэмжээг;

“Бүтээгдэхүүн” гэж төсвийн байгууллага болон бусад этгээдээс нийлүүлэх тоо хэмжээ , хугацаа, чанар, зардал зэрэг гэрээнд тусгасан шалгуур үзүүлэлтээр тодорхойлогдох ажил үйлчилгээг;

“Бүтээгдэхүүний нэгжийн өртөг” гэж бүтээгдэхүүний өртгийг хүрэх үр дүнгийн (зорилтод) түвшинд харьцуулсан харьцааг;

“Бүтээгдэхүүний өртөг “ гэж арга хэмжээний зардлуудын нийлбэрийг;

“Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт” гэж хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн, арга хэмжээг төлөвлөх, биелэлтэд нь хяналт тавих, гүйцэтгэлийг нь тайлагнаж, үнэлгээ өгөхөд хэрэглэгдэх тоон болон чанарын илэрхийллийг;

“Доороос дээш чиглэсэн төсвийн төлөвлөлт” гэж төсвийн байгууллага дунд хугацааны стратегийн зорилтдоо тулгуурлан төсвөө бэлтгэж, дээд шатны ТЕЗ-д хүргүүлэх, түүнд нь үндэслэн ТЕЗ өөрийн эрхлэх асуудлын хүрээний дунд хугацааны төсвийн төслийг Сангийн яамнаас ирүүлсэн төсвийн хязгаарт багтаан боловсруулах үйл ажиллагааг;

“Дунд хугацааны төсвийн хүрээ” (ДХТХ) гэж макро эдийн засаг, санхүүгийн дунд хугацааны таамаглалт тооцоон дээр үндэслэн төсөв зохиоход баримтлах төсвийн дунд хугацааны зорилтот үзүүлэлтүүд, зарлагын нийт хязгаарыг тогтоож, УИХ-аас зөвшөөрсөн баримт бичгийг;

“Дунд хугацааны төсөв” гэж ДХТХ-г үндэслэн жилийн төсөв болон түүний дараагийн хоёр жилийн төсвийн төсөөллийг тодорхойлон УИХ-аас зөвшөөрсөн баримт бичгийг;

“Дээрээс доош чиглэсэн төлөвлөлт” гэж Сангийн яамнаас орлого, зарлага болон макро эдийн засаг, төсвийн бусад үзүүлэлтийг тооцон дунд хугацааны төсвийн хүрээг тодорхойлох, төсвийн ерөнхийлөн захирагчид дунд хугацааны төсөв зохиоход нь баримтлах төсвийн хязгаарыг тогтоож өгөхөд чиглэсэн үйл ажиллагааг;

“Зардлын эдийн засгийн томсгосон ангилал” гэж зардлын зүйлсийг шинж чанараар нь (цалин хөлс, НДШ, бусад урсгал зардал, хөрөнгийн зардал, татаас шилжүүлэг) ангилж нэгтгэсэн багцыг;

“Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл” гэж Бодлогын мэдэгдэлд тодорхойлсон зорилтыг бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагаанд хөрвүүлж, төсвийн хязгаарт багтаан хуваарилсан бүтээгдэхүүний өртөгийн нийлбэрийг;


“Нэмэгдсэн төвшин” гэж төсвийн төсөөллийн “суурь төвшин” болон “төлөвлөгдсөн суурь төвшин” хувилбарт үндэслэн бодлогын өөрчлөлтийг агуулсан таамаглал бүхий төсвийн төсөөллийн хувилбарыг;

“Суурь төвшин” гэж төсвийн жилүүдийн зөвхөн гүйцэтгэлд үндэслэсэн төсвийн төсөөллийн хувилбарыг;

“Төлөвлөгдсөн суурь төвшин” гэж төсвийн төсөөллийн “суурь төвшин” хувилбарт үндэслэн зөвхөн инфляцийн өөрчлөлтийг агуулсан таамаглал бүхий нөхцөлийг төсвийн төсөөллийн хувилбарыг;

“Төлөвлөлтийн нөөц” гэж урьдчилан тооцоологдоогүй гэнэтийн өөрчлөлтүүд болон төсвийн хязгаар тогтоосны дараа зайлшгүй тохируулга хийхэд шаардагдах эх үүсвэрийг;

“Төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн хэлэлцүүлэг” гэж салбарын яам болон бусад ТЕЗ-аас Сангийн яамтай ТЕЗ-ийн төсвийн төслийн мэдэгдлийг эцэслэн тохирох хэлэлцээрийн үйл явцыг.

“Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл” гэж ТЕЗ-ийн тухайн жилийн төсвийн төслийг дараагийн хоёр жилийн төсвийн төсөөллийн хамт БЗТМ хэлбэрээр илэрхийлсэн төсвийн бие даасан баримт бичгийг;

“Төсвийн зарлагын хязгаар” гэж Засгийн газраас дунд хугацааны төсвийн хүрээг үндэслэн тогтоосон Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн тухайн жилийн төсөв болон дараагийн 2 жилийн төсвийн төсөөллийн санхүүгийн нөөцийн дээд хязгаарыг;

“Төсвийн төсөөллийн хувилбар” гэж бодлогын мэдэгдэлд тусгасан зорилтыг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах дунд хугацааны төсвийн нөлөөллийн өөрчлөлтийг эдийн засаг, санхүүгийн үзүүлэлтийг харгалзан хөтөлбөр, эдийн засгийн томсгосон ангиллын дагуу олон хувилбараар илэрхийлсэн тооцооллыг;

“Хөтөлбөр” гэж Засгийн газрын урт хугацааны бодлогын зорилго болон дунд хугацааны зорилтыг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах төсвийн хөрөнгийг хуваарилах зорилгоор Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн түвшинд нийлүүлэх ижил төстэй бүтээгдэхүүний ангийн бүлэглэлийг;


Toshiba, 09/11/08,

Inflation adjusted гэж байх ёстой биш үү

1-р бүлэг: Монгол Улсад хэрэгжиж буй төсвийн шинэчлэл

1-р бүлэгт Монгол улсад хэрэгжиж буй төсвийн шинэчлэлийн ерөнхий тойм болон түүний үндэслэлийг оруулж өгөв. Төсөв бэлтгэх шинэ хуваарийг энд оруулж өгсөн ба өөрийн салбарын төлөвлөлт, төсвийн үйл ажиллагааг Монгол улсын хэмжээнд хийгдэх төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн процесстэй цаг тухайд нь нийцүүлж байх үүднээс салбарын яамдын удирдлагад зориулан тэдэнд хамаарах үе шатыг зааж өгсөн байгаа.

Монгол улсад хэрэгжиж буй төсвийн шинэчлэл нь төсвийн төлөвлөлтийн процессийг өөрчилж, төсвийн үндсэн тогтолцоог сайжруулснаар төсвийн хуваарилалт болон зарлагын үр ашиг, үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх зорилготой. Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжих явц нь улсын хөрөнгийн зарцуулалтын удирдлагын шинэчлэл хийгдэх гол хүчин зүйл болсон бөгөөд одоо хийгдэж буй төсвийн шинэчлэл нь 1996 оноос Засгийн газраас хэрэгжүүлж эхэлсэн төрийн захиргаа, удирдлагын тогтолцоог шинэчлэх шинэчлэлийн ололт амжилт дээр тулгуурласан болно.

Монгол улсад хэрэгжиж буй шинэчлэл:

Ядуурлыг бууруулах стратегийн хөтөлбөр (ЯБСХ), эдийн засгийн өсөлт – энэ нь байгаа нөөц хөрөнгийг хамгийн хэрэгцээтэй, хамгийн өндөр үр нөлөөг хүртэх боломжтой тийм салбарт хуваарилахад голлон анхаарна;

Төрийн албаны шинэчлэл – энэ нь дараахь зүйлүүдэд чиглэгдэнэ: (a) төрийн үйлчилгээг үр дүнтэй хүргэх – төрийн албаны шинэчлэл нь үйлчилгээний үр дүнг сайжруулна, мөн энэ нь ядуурлыг бууруулах стратегийн гол хэсэг болно; (б) гүйцэтгэл ба бүтээгдэхүүнийг голлох – шинэчлэлийн стратеги нь орцыг бус харин үр дүнг буюу бүтээгдэхүүнийг чухалчилна. Үр дүнгийн шалгуур үзүүлэлт нь үйлчилгээг тэгш хүртээмжтэй хүртээх, ялангуяа ядуу болон эмзэг бүлэгт хүргэх гэсэн шалгуурыг багтаасан байна (в) үр ашиг болон худалдан авах чадавхи – Монгол улсад чанартай үйлчилгээг хамгийн бага өртөгөөр хүртээмжтэй үзүүлж, төсвийг зарлагын хатуу хязгаарт багтаан төлөвлөж, зарцуулах хэрэгтэй. Төрийн үйлчилгээг үр ашигтай болгох нь хувийн салбарын эдийн засгийн өсөлтийг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.

Төсвийн төлөвлөлтийн шинэчлэл нь удирдлагын зарчмыг баримтлан улсын салбарын болон төрийн албаны шинэчлэлтэй уялдаатай байх шаардлагатай. Тухайлбал:

Орцоос гарцад/бүтээгдэхүүнд – төсвийн хөрөнгийг зарцуулахад үр дүн буюу бүтээгдэхүүнийг бий болгохыг дэмжих нь орцыг хянаснаас илүү үр дүнтэй;

Эрх мэдэлд хариуцлага ногдуулах – төсвийн менежерүүдийг хүрэх үр дүнгийнхээ төлөө хариуцлага хүлээдэг болгохын тулд орцод тавих хяналтын талаар хангалттай эрх мэдэл олгохын зэрэгцээ аливаа эрх мэдлийг зохих түвшинд олгох хэрэгтэй. Хариуцлагын тогтолцоо нь үүрэг, хариуцлагын зааг ялгааг тодорхой болгосон үед л биелэгдэнэ.

Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулиар төсвийн төлөвлөлтийн шинэчлэлийг төрийн албаны шинэчлэлтэй уялдуулж төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтын удирдлагын хэрэгслэлийг бий болгосон. Тухайлбал:

бүтээгдэхүүнд суурилсан төсөвлөлт (гэрээнд тулгуурлан санхүүжилт авах) үр дүнгийн гэрээ үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөө


гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтүүдийг багтаасан үр дүнгийн тайлан нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад нийцсэн нягтлан бодох бүртгэлийн

стандартууд байгууллагуудын үүрэг, хариуцлага (яамд, агентлагууд, аймаг, нийслэл, сум болон

дүүргүүд).

Дунд хугацааны төсөв бэлтгэхэд тавигдах шаардлага

Хөтөлбөрөөр төсөвлөх төсвийн тогтолцооруу шилжих талаар энэхүү гарын авлагад өгүүлнэ. Хөтөлбөрөөр төсөвлөх гэдэг нь байгууллагын зорилгыг тодорхойлж, ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх, тэдгээр зорилго, зорилтыг биелүүлэхэд хамгийн сайн дэмжлэг болж өгөх тийм хөтөлбөрт нөөцийг хуваарилах замаар төсвийн хөрөнгийг үр дүнтэй зарцуулж удирдах төлөвлөлтийн хэлбэр юм. Дунд хугацааны төсвийг сайтар бэлтгэж хэрэгжүүлэхэд дор дурдсан тэргүүн туршлагын зарчмууд нэн чухал:

1. Нэг ижил нэр томъёо хэрэглэх. Төлөвлөлт, төсөвлөлтийн процесст нэг ижил нэр томъёо хэрэглэж, тэдгээрийн талаар нэгдсэн ойлголттой байх хэрэгтэй.

2. Төлөвлөлтийн үе шатууд хоорондоо уялдаатай байх. Дунд хугацааны төсвийг бэлтгэхдээ байгууллагын үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөөг суурь болгох, үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөөг бэлтгэхдээ үндэсний төлөвлөлтийн хүрээтэй тухайлбал Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого зэрэгтэй уялдуулах.

Дунд хугацааны төсвийн төлөвлөлтийг нэвтрүүлэхэд тавигдах эхний шаардлага бол төсвийн хөрөнгийн хуваарилалт, ашиглалтыг сайжруулах хэрэгцээ шаардлагын талаар бүх газар, хэлтсүүдтэй өргөн хүрээтэй ярилцлага зохион байгуулах явдал. Ийм ярилцлага зохион байгуулснаар төсөв, хөрөнгийн хязгаарлагдмал байдал, жилийн төсөв хийхэд тулгардаг бэрхшээл болон бодлогын шинэчлэл хийх шаардлагын талаар илүү сайн ойлгох боломжийг бий болгож өгнө. Төсвийг дунд хугацаагаар бэлтгэхэд удирдах түвшинд төлөвлөлтөд хандуулдаг хандлагаа өөрчлөх шаардлага мөн тавигдана. Энэ нь дунд хугацааны хамгийн чухал сорилт юм. Дунд хугацааны төсөвлөлт нь Засгийн газрын хувьд бүхэлдээ нөөцөд суурилсан, иж бүрэн төсөвлөлтийг илэрхийлэх болно.

2008 оны 7 дугаар сар

Хэлбэр, зан төлөвийг өөрчлөх

“Хөтөлбөрөөр төсөвлөнө гэдэг нь зөвхөн төсөв бэлтгэж өргөн мэдүүлэх хэлбэрийг өөрчлөнө гэсэн зүйл биш харин төлөвлөлт, төсөвлөлт, удирдлага, зохицуулалтын талаарх арга барилыг өөрчлөнө гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл хөтөлбөрөөр төсөвлөх төлөвлөлтийн системийг нэвтрүүлнэ гэдэг нь салбарын яамдын мэргэжилтнүүдийн юуг, хэрхэн хийх талаарх тэдний бодлыг өөрчлөхөд чиглэгдэнэ. Салбарын яам, түүний харьяа агентлаг, байгууллага бүр өөрсдийн төсвийг бэлтгэх суурь болох хөтөлбөрийн бүтцийг тодорхойлох ажилд оролцож, тэд юу хийдэг, энэ нь байгууллагын болон засгийн газрын зорилго, зорилттой хэрхэн уялдаж байгаад дүн шинжилгээ хийх стратеги төлөвлөлтийн ажилд ямар нэг байдлаар оролцох шаардлагатай болно. ”

Эх сурвалж: “From Line-item to Program Budgeting Global Lessons and the Korean Case”, Edited by John M. Kim Korea Institute of Public Finance, 2007 p. 109

8

Дунд хугацааны төсвийн төлөвлөлтийг нэвтрүүлэхэд тавигдах бас нэг шаардлага бол бодлогын шинэчлэлийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг болох хөтөлбөрийн үнэлгээ болон бодлогын дүн шинжилгээ хийх чадварыг төсвийн байгууллага бүрийн түвшинд (юуны өмнө Сангийн яамны түвшинд) бий болгох явдал юм. Хөтөлбөрийн үнэлгээ нь зорилт, зорилтот түвшинг биелүүлэхэд хөтөлбөрийн оруулсан хувь нэмрийг үнэлэхэд чухал урьдчилсан нөхцөл болж өгдөг. Хөтөлбөрийн үнэлгээг хийснээр бодлогын дүн шинжилгээг хөтөлбөрт оруулах өөрчлөлтийг тогтооход чиглүүлэх боломжтой болно.

Бодлогын дүн шинжилгээ хийхдээ дор дурдсан ажлыг хийж гүйцэтгэнэ:

(i) Үйлчилгээ, хөтөлбөр, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлснээр хүрэх үр дүнг нарийн сайн тодорхойлох,

(ii) Үйлчилгээ, хөтөлбөр, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах орцыг сайтар тодорхойлох, тэдгээрийг хэрэгжүүлснээр бий болох гарц (бүтээгдэхүүн)-ыг сайн тодорхойлох,

(iii) Тодорхойлсон үр дүнд хүрэхэд шаардагдах орц, гарцын өртөг зардлыг тооцоолох болон

(iv) өртөг зардлыг бууруулах, үр нөлөөг бататгах үүднээс зохих тодруулга, сайжруулалтыг хийх.

Төлөвлөлт, төсөвлөлтийн процесст үндсэн өөрчлөлт хийснээр орц, гарц (бүтээгдэхүүн), хүрэх үр дүнгийн хоорондын ялгааг сайн гаргах, зардал үр ашиг талаас нь үйл ажиллагаанд үнэлгээ өгөх боломжтой болно. Хөтөлбөр, үйл ажиллагаанд шинжилгээ хийх замаар бодлогын шинэчлэлийн хамрах хүрээг тодорхойлох, зардлын нормыг тогтоох зэрэг ажлыг хийж гүйцэтгэхэд салбарын яамд, орон нутгийн засаг захиргаа, төсвийн байгууллагыг чиглүүлснээр дунд хугацааны төсөвлөлтийн хүрээнд тэргүүлэх ач холбогдол бүхий хөтөлбөрт санхүүжилт дутагдах байдлыг зогсоох, төсвийн хөрөнгийн хуваарилалтыг сайжруулах боломж аажимдаа бүрэлдэнэ.

Дунд хугацааны төлөвлөлтийн хүрээнд бодлогын өөрчлөлт хийх явдлыг хөхиүлэн дэмжих хэрэгтэй. Бодлогын өөрчлөлт хийх асуудлыг улс төрийн дээд түвшинд өргөн хүрээтэй хэлэлцэж баталсан тохиолдолд бодлогын шинэчлэлтийг хэрэгжүүлэх хүсэл эрмэлзэл бий болж өгдөг. Бодлогын өөрчлөлтийг үр дүнтэй хэрэгжүүлж чадвал энэ нь макро түвшин дэх төсвийн хязгаарлалт болон салбарын түвшин дэх төсвийн хөрөнгийн үр ашигтай зарцуулалтын хооронд үр дүнтэй уялдаа холбоо бий болж өгнө.

Тэргүүн туршлагын зарчмууд

Шинэчлэлийн зарчим нь төсөв боловсруулах дараахь тэргүүн туршлагуудыг үндэслэсэн:

Төсвийг дунд хугацаагаар төлөвлөх

Салбарын яамд ирэх жилүүдийн төсөөллийг хийхэд олон жилийн турш хүндрэлтэй байсаар ирсэн тул төсөв бэлтгэх аргачлалыг сайжруулах шаардлагатай болсон. Ялангуяа бүх төсөвт байгууллагуудыг төсвийн төсөөлөл хийх явцад оролцуулж төсөөллийг бодлого боловсруулж, төлөвлөхөд1 ашиглах хэрэгтэй болж байна. Ирэх жилүүдийн төсвийн төсөөллийг тооцоолоход тулгардаг бэрхшээл нь өнөөгийн болон ирээдүйд ашиглах нөөцийг бодлогын тэргүүлэх

1 Азийн хөгжлийн банк, Монгол Улсын хөгжил ба тулгарч буй асуудлууд, 2004 оны 10 дугаар сар.


чиглэлүүдтэй хэрхэн оновчтой уялдуулах вэ гэдэг асуудал юм. Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлыг ирэх жилүүдэд бүрэн тооцоход тогтвортой байдлын асуудал эн тэргүүнд тавигдаж байна. Энэ нь одоогийн ЗГ-ын бодлого юу вэ, тэдгээрийг тэргүүлэх чиглэлээр нь хэрхэн эрэмбэлэх вэ, ямар өртөг зардалтай вэ гэх зэрэг улс төрийн болоод техникийн ярвигтай асуултуудыг тавихад хүргэдэг. Төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн аргачлалаар төсвийн хатуу хязгаарт багтаан ямар хөтөлбөр, төсөл арга хэмжээг санхүүжүүлэх вэ гэдгийг тогтооход уян хатан хандах боломж яамдад бий болох юм.

Хөтөлбөрт суурилсан дунд хугацааны төлөвлөлтийг Австрали, Шинэ Зеланд, Их Британи, Канад зэрэг улсад амжилттай нэвтрүүлж байгаа бөгөөд Өмнөд Солонгос зэрэг бусад улсууд нэвтрүүлэхээр бэлтгэж байна. Монгол улсын Засгийн газар эдгээр орнуудын тэргүүн туршлагын зарчимд үндэслэн дунд хугацааны төлөвлөлтийг нэвтрүүлэхээр зорьж байна.

Санал болгож буй ДХТ-ийн процесс нь тэг суурьт (жил бүр тэгээс эхлэх бөгөөд бүх хөтөлбөрүүдийг дүгнэнэ) ч биш цэвэр өсгөн нэмэгдүүлэх (зөвхөн шинэ төсөл, хөтөлбөрүүдийг авч үзнэ) ч бас биш юм. Энэ нь хэрэгжиж байгаа хөтөлбөрүүдээс сонгон үнэлгээ хийж үргэлжлэх хөтөлбөрүүдийн үр ашиг, чанарыг сайжруулахаас гадна шинэ хөтөлбөрүүдийг тодруулах, тэдгээрт дүн шинжилгээ хийх процессийг агуулж байгаа юм. ДХТ-ийн эхний жил их хэмжээний зардал гарах нь өмнөх төсвийн төлөвлөлтийн процессийн үед тодорхойлсон зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд зориулагдана. Хэрэгжиж байгаа төлөвлөгөөнд дүн шинжилгээ хийж, шинээр зардал гаргах тэргүүлэх чиглэлүүдийг голлон анхаарах замаар ДХТ нь боловсронгуй болж байдаг. Учир нь ДХТ нь гурван жилд нэг удаа л хийгддэг төсөв бус харин түүндээ тодотгол хийх замаар жил болгон шинэчлэгдэн хийгдэж байдаг төсөв юм. Тиймээс ТЕЗ нар дараагийн жилийн төсвийн төлөвлөлтийг хүргүүлэхдээ шинэ ДХТ-ийн хоёрдахь болон гуравдахь жилүүдийн хуваарилалтад нөлөөлөх өөрчлөлтүүдийг анхааран үзэх үүднээс хэрэгжиж байгаа стратегийн төлөвлөгөөндөө дүн шинжилгээ хийх хэрэгтэй. ДХТ-ийн дараачийн хоёр жилийн төсөв нь сайн бэлтгэгдэж, нөлөө бүхий байх үүднээс дараачийн хоёр жилийн төсөөллийг УИХ-аар батлуулсан байх хэрэгтэй. Дэлгэрэнгүй тайлбарыг дараачийн хэсгээс үзнэ үү.

Гүйцэтгэл/ бүтээгдэхүүнд суурилсан төсөвлөлт

Хөтөлбөрөөр төсөвлөнө гэдэг нь төсвийг хөтөлбөрт суурилж боловсруулах хэлбэр бөгөөд байгууллагын зорилгыг тодорхойлох, тэдгээр зорилгыг ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх, дэвшүүлсэн зорилго, зорилтыг хангахад хамгийн сайн дэмжлэг болох тийм хөтөлбөрийг санхүүжүүлэх замаар төсвийн хөрөнгийг үр дүнтэй захиран зарцуулах явдал юм.

Өмнөх онд тавьсан зорилтод хүрсэн эсэх талаар салбарын яамд өөрсдийн хүрсэн үр дүнг үнэлж дүгнэдэг. Энэ үнэлгээ нь стратегийн төлөвлөгөөнд тусч дараачийн жилийн хуваарилалтад нөлөөлнө. Иймд хязгаарлагдмал хөрөнгийн хуваарилалтыг үр ашигтай болгон сайжруулах шаардлага тавигдаж, салбарууд тодорхой (дунд хугацааны) зорилго, бүтээгдэхүүнийг л санхүүжүүлэх шахалтанд ордог.

Энэ нь орцод суурилсан төсөвлөлтөөс гүйцэтгэл, үр дүнд чиглэсэн төсөвлөлт рүү шилжих хэлбэр юм. Гүйцэтгэлд суурилсан төсөвлөлт рүү шилжих шилжилтийг гүйцэтгэлийн мэдээллийг төсөвтэй уялдуулах нөхцөлийг бий болгох үүднээс аажмаар хийж гүйцэтгэх хэрэгтэй. Ингэхдээ байгууллагуудыг гүйцэтгэлийн талаархи хэт их мэдээллээр дарахааргүйгээр хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.


ДХТХ болон ДХТ хоорондын уялдаа

Онолын хувьд бодлого, төлөвлөлт, төсөвлөлтийн уялдаа холбоо нь дунд хугацааны төсвийн хүрээний механизмын хүрээнд явагддаг. Гэхдээ үндэсний стратегийн тэргүүлэх чиглэлүүдийг төсвийн хуваарилалтад тусгахын тулд төсөв боловсруулах явцад илүү бодитой, нэгдмэл


Гүйцэтгэлд суурилсан төсөв нь үр дүнг голлон анхаардаг. Хөтөлбөрөөр төсвийг боловсруулснаар хэлэлцүүлгийг зардлын дэлгэрэнгүй зүйл ангиудаас олон нийтэд хүргэх хөтөлбөрийн гүйцэтгэл, зорилтруу чиглүүлж өгдөг ба ингэснээр төсвийн талаар гарах шийдвэр нь илүү мэдээлэл сайтай болж өгдөг.

A Shah; C. Shen, Budgeting and Budgetary Institutions, 2007, p. 144

Дар

ааги

йн 1

дэх

жил

200

9 он

ыхы

г ш

инэч

лэх

2

Дар

ааги

йн 2

дах

ь ж

ил

- Шин

э

Жил

ийн

төсө

в

200

8 он

д хи

йгдс

эн Д

ХТ-

ийн

дара

ачий

н 1

дэх

жил

ийн

төсө

өлли

йг

шин

эчлэ

х нэ

г

Дунд хугацааны төсөв

2008 2009 2010 2011

Төсв

ийн

гүйц

этгэ

лийг

үн

элж

дүг

нэх

Дунд хугаацааны төсөв

Дар

аачи

йн 2

дах

ь ж

ил

- Шин

э

Төсв

ийн

гүйц

этгэ

лийн

дүн

ш

инж

илгэ

э

2010

оны

Жил

ийн

төсө

в

- 200

8 он

ы

шин

эчил

сэн

дара

ачий

н ж

ил 1

2011

он:

Дар

аачи

йн 1

дэ

х ж

ил

- 201

0 он

ыхы

г ш

инэч

лэх

20092008 2010 2011 2012

11

салбарын хатуу хязгаар хийгдэх хэрэгтэй. Ийм уялдаа холбоог хэрэгжүүлэхийн тулд төсвийн хатуу хязгаарыг мөрдөх шаардлагатай.

Практикт энэхүү уялдаа холбоог бий болгохын тулд зардлын бүх өөрчлөлтүүд нь орлогын хэмжээнд нөлөө үзүүлэхээргүй байх бөгөөд батлагдсан ДХТХ-г баримталж байх хэрэгтэй. Төсөв боловсруулах явцад гарах ямар нэгэн өөрчлөлт нь ДХТХ-тэй нийцсэн байхыг хянах нь Сангийн яамны үүрэг байх болно.

Төсвийн хатуу хязгаарыг баримтлан, түүнд нийцсэн эсэхийг нягтлан үзэх 6 үе шат:1. Төсвийн дүрмийг баримтлан ДХТХ-ний хувилбарыг боловсруулсан байх2. Зохицуулалтын зардлын нөөцийг авч үлдээд ДХТХ-ний нэгдсэн хязгаарыг төсвийн

ерөнхийлөн захирагчдаар хуваарилна.3. Яамдууд болон бусад ТЕЗ төсвийн хязгаарын хүрээнд болон СЯ-наас ирүүлсэн

удирдамжийн дагуу төсвөө боловсруулна.4. СЯ төсвийн дээд хязгаарыг чанд мөрдөх ба төсвийн хязгаарыг давсан төсвийн

төслийн санал ирсэн тохиолдолд түүнийг буцаах эрхтэй байна. 5. Төсвийн хэлэлцүүлэг болон төсвийн өөрчлөлтийн үед ч СЯ төсвийн дээд хязгаарыг

баримтлах шаардлагатай. 6. Засгийн газар болон УИХ-аас төсөвт өөрчлөлт оруулах нөхцөлийг хязгаарласан

дүрэм нь ДХТХ-ээр тогтоосон төсвийн хязгаартай нийцсэн байна.

Төсвийн төлөвлөлтийн шинэчилсэн хуваарь2

Төсөв бэлтгэх хуваарийг шинэчилсэн бөгөөд энэ нь дор дурдсан үндсэн үе шатуудаас бүрдэнэ:

1. ДХТХ болон дунд хугацааны стратегийн баримт бичгийг боловсруулах - Засгийн газар, УИХ хэлэлцэж, батлах

2. Төсвийн гүйцэтгэлд дүн шинжилгээ хийж дунд хугацааны стратеги ба гол гол бодлогуудтай нийцэж байгааг хянан үзэх – Салбар дундын удирдлага, зохицуулалтыг бэхжүүлэх механизм нь энэ шатанд зохицуулагдаж эхэлнэ.

3. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчид хүргүүлэх төсвийн хязгаарыг тогтоох - Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нарт төсвийн хязгаарыг удирдамжийн хамт хүргүүлэх

4. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нар төсвийн төслөө боловсруулах (Бодлого, зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл (БЗТМ)-ийг ашиглана)

5. Салбарын яамд СЯ-тай төсвийн төслийн саналаа хэлэлцэж, тохиролцох6. Эцэслэн дуусгах – Засгийн газар, УИХ ДХТ-ийг хэлэлцэж, батлах.

2, 3, 4, 5 дахь үе шатанд салбарын яамд голлон оролцоно.

Төсвийн шинэчилсэн хуваарь нь ДХТХ-ээс ДХТ, ТЕЗ-ийн бүтээгдэхүүнд суурилсан төсөвлөлт зэргийг агуулсан шинэчлэлийн хүрээг хамарч байгаа болно. Шинэчлэлийг цааш нь үргэлжлүүлэх, түүнийг тууштай бүрэн хэрэгжүүлэхэд хугацаа хэрэгтэй гэдгийг харгалзан төсвийн шинэчилсэн хуваарийг холыг харж өөрөөр хэлбэл ирэх хэдэн жилд Монголд бодитой хэрэгжих боломжтойгоор боловсруулсан учир шинэчлэлийн явцад шаардагдах бүх өөрчлөлтийг тусгаагүй болно. Иймд төсвийн энэхүү шинэ хуваарийг хэрэгжилтийн явцад байнга шинэчлэн нэмэлт өөрчлөлтүүдийг тусгаж явах юм.

2 Засгийн газрын 2008 оны “Дунд хугацааны төсвийн төлөвлөлтийн үе шатыг батлах тухай”256-р тогтоолоор төсөв бэлтгэх хуваарийг шинэчлэн батлав.


ДХТХ-г ЗГ-т хүргүүлэх3-р сарын 15 ДХТХ-г УИХ-д хүргүүлэх Төсвийн Төсвийн удирдамж Төсвийн хэлэлцүүлэг

хязгаар бэлтгэх төсвийн хязгаар хүргүүлэх

4-р сарын 5 5-р сарын 20 6-р сарын 10 8-р сарын 15-наас 9-р сарын 153-р сарын 15

ДХТ-ийг ЗГ-т хүргүүлэх ДХТ-ийг УИХ-д хүргүүлэх ДХТ-г хэвлэн нийтлэх Сар, улирлын хуваарь хүргүүлэх9-р сарын 15 10-р сарын 1 12-р сарын 8 1-р сарын 10

ДХ-ны ЭЗНХҮЧ-ийг ЗГ-т хүргүүлэх


2-р бүлэг: Дунд хугацааны төсөв бэлтгэхэд ашиглагдах загварууд

ДХТ-ийг бэлтгэхэд хэрэглэгдэх загвар, түүний тодорхойлолтыг энэ бүлэгт харуулав. ТДХТ-ийн маягт загваруудыг бэлтгэж боловсруулан Сангийн яаманд хүргүүлэхэд тус болох удирдамж, тайлбар, жишээг энэ бүлэг болон хавсралтад тусгасан сургалтын материалуудад оруулж өгөв.

Төсөв боловсруулахад шаардагдах баримт бичгүүдийн хураангуй

Төсөв боловсруулах явцад дор дурдсан баримт бичгүүдийг бэлтгэж гаргасан байх ёстой. Дараах хүснэгтэд ямар баримт бичгийг, ямар байгууллага хариуцан гаргах вэ гэдгийг харуулав.

Баримт бичгүүдийн хураангуй ба хариуцан гаргах байгууллагуудБаримт бичиг Хариуцах

байгууллага Бэлэн болгосон байх хугацаа

ДХТХ СЯ 3 дугаар сарын 15

Санхүүгийн тайлан, Бүтээгдэхүүн нийлүүлэлтийн тайлан

Төсвийн байгууллагууд 3 дугаар сарын 20

БЗТМ-ийн Бодлогын мэдэгдэл -Гурван жилээрх төсвийн төсөөллийн хувилбар(ҮХЦБ, МХЗ, ЭЗНХҮЧ, Засгийн газрын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөр, салбарын мастер төлөвлөгөө, стратегийн баримт бичиг, өмнөх жилийн төсвийн гүйцэтгэлд хийсэн шинжилгээ зэрэгт тулгуурлан бэлтгэх)

Салбарын яамд 5-р сарын 10

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдад (яамд) хүргүүлэх төсвийн хязгаарын урьдчилсан санал СЯ 5-р сарын 20

Төсвийн зарлагын хязгаар болон тэргүүлэх чиглэлийг тогтоох СЯ 5-р сарын 20

Төсвийн зарлагын хязгаарыг батлах ЗГ 6 дугаар сарын 1-ний дотор

Төсвийн Ерөнхийлөн Захирагч нарт төсвийн зарлагын хязгаарыг удирдамжийн хамт хүргүүлэх

СЯ 6 дугаар сарын 10

Салбарын яамд харьяа байгууллагуудад төсвийн хязгаар хүргүүлэх

ТЕЗ (Салбарын яамд) 6 дугаар сарын 15

Төсвийн хязгаарт багтаан ДХТ ба ҮАХТ Төсвийн 7-р сарын 15


боловсруулж ТЕЗ-д ирүүлэх байгууллагууд

БЗТМ-ийн Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдлийг боловсруулах

ТЕЗ (Салбарын яамд) 8-р сарын 15

ТЕЗ-ийн төсвийн төслийн мэдэгдлийг багтаасан ДХТ-ийг эцэслэн боловсруулах (ЗГ-т)

СЯ ба ТЕЗ (Салбарын яамд) 9-р сарын 15

Жилийн төсвийн төслийг эцэслэн боловсруулж УИХ-д өргөн мэдүүлэх ЗГ, СЯ 10-р сарын 1

Төсвийн тухай хууль (жилийн) УИХ 12-р сарын 1

Бодлого, зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл (БЗТМ) – ерөнхий тоймБодлого, зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл нь 2008 оноос эхлэн Сангийн яамнаас нэвтрүүлж эхэлсэн төсөв, төлөвлөлтийн шинэ системийн үндсэн хэсэг нь юм. Өмнөх бүлэгт өгүүлсэн гүйцэтгэлд суурилсан төсвийн тэргүүн туршлагын үндсэн зарчмыг энэхүү мэдэгдэл нь агуулж байгаа болно. Эдгээр нь:

1. Төсвийг нэг жилээр бус гурван жилээр төлөвлөх дунд хугацааны төсвийн тогтолцоо;

2. Хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн, гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлсон гүйцэтгэлд суурилсан төсвийн тогтолцоог нэвтрүүлэх;

3. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрт хуваарилагдах санхүүгийн нөөцийг тодорхойлох төсвийн хатуу хязгаарыг төсөв бэлтгэх процесст эхнээс нь хэрэглэх зэрэг болно.

БЗТМ-ийг боловсруулахад хэрэглэгдэх маягт болон жишээг Хавсралт 1, 2-т харуулав.

БЗТМ-ийг төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн эрхлэх асуудлын хүрээнд хамрагдах хөтөлбөр бүрээр бэлтгэж боловсруулна. Хөтөлбөрийг салбарын яамдын үндсэн чиг үүрэг гэж тодорхойлж болох ба үүгээр дамжуулан Засгийн газрын бодлогын тэргүүлэх чиглэлийг үйл ажиллагаа болгон хөрвүүлж төрөөс иргэдэд үзүүлэх бараа, ажил үйлчилгээг хүргэнэ. Үндсэн чиг үүрэгт3 үндэслэн салбарын яам бүр хэд хэдэн хөтөлбөртэй байна. Жишээ нь:

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам Боловсрол, Соёл, Шинжлэх ухаан гэсэн гурван хөтөлбөртэй;

Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам Хөдөлмөр, ажил эрхлэлт, Нийгмийн халамжийн үйлчилгээ, Нийгмийн даатгал, Хүн амын бүлгүүдийн хөгжлийг дэмжихэд чиглэгдсэн үндэсний хөтөлбөр арга хэмжээ гэсэн дөрвөн хөтөлбөртэй.

Хөтөлбөр нь бүтээгдэхүүний анги гэж нэрлэгдэх дэд хөтөлбөрүүдэд хуваагдана. Жишээ нь: БСШУЯ-ны Боловсролын хөтөлбөр нь бүтээгдэхүүний дөрвөн ангид хуваагдана:

o Сургуулийн өмнөх боловсролo Ерөнхий боловсролo Мэргэжлийн боловсролo Дээд боловсрол.

НХХЯ-ны Нийгмийн даатгалын хөтөлбөр нь бүтээгдэхүүний гурван ангид хуваагдана:o Нийгмийн даатгалын бодлого, удирдлагаo Нийгмийн даатгалын тэтгэвэрo Нийгмийн даатгалын тэгтгэмж төлбөр

3 Хөтөлбөрийг тодруулахад яамны зохион байгуулалтын бүтцийг ашиглаж болно.


БЗТМ нь хоёр хэсгээс бүрдэнэ:

Бодлогын мэдэгдэл

Бодлогын мэдэгдэлд тухайн хөтөлбөрийн бодлогын зорилго, зорилтыг тодорхойлж оруулна. Энэ нь хөтөлбөрийн үр дүн, үр өгөөжийг илэрхийлнэ. Өөрөөр хэлбэл тухайн хөтөлбөрийн бодлогыг амжилттай хэрэгжүүлж чадсан эсэхийг харуулна.

i. Бодлогын зорилго гэдэг нь салбарын мастер төлөвлөгөөнд тусгагдсан урт хугацаанд хүрэх үр дүнг илэрхийлнэ;

ii. Бодлогын зорилт гэдэг нь дунд хугацааны төсвийн хамрах хугацаанд хүрэх завсарын үр дүнг илэрхийлнэ. Эдгээр зорилтыг салбарын стратегийн баримт бичиг, мастер төлөвлөгөө, үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнөөс авч болно.

Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл

Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлд ТЕЗ-ийн эрхлэх асуудлын хүрээнд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн, түүний гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт болох тоон ба чанарын үзүүлэлтийг тодорхойлж, өртөгийг тооцож оруулна. Энэ нь хөтөлбөр хэр үр ашигтай байсан гэдгийг харуулна. Өөрөөр хэлбэл төрөөс үзүүлэх бараа, ажил үйлчилгээнд улсын төсвийн хөрөнгийг хэр зэрэг хэмнэлттэй, үр ашигтай зарцуулж чадсан бэ гэдгийг харуулна. iii. ДХТ-ийн хамрах хугацаанд төрөөс иргэдэд нийлүүлэх бараа, ажил үйлчилгээг бүтээгдэхүүн

гэнэ;iv. Бараа, ажил үйлчилгээг нийлүүлэхэд шаардагдах улсын төсвийн хөрөнгийн хуваарилалт нь

зардал (өртөг) болно.


БЗТМ-ийн Бодлогын мэдэгдэл – бүтэц, тодорхойлолт, жишээ4

Тухайн хөтөлбөрийн хувьд салбарын яамны хэрэгжүүлэх бодлогыг гол төлөв салбарын мастер төлөвлөгөө болон стратегийн баримт бичигт тусгасан байдаг. Бодлогын мэдэгдэлд эдгээр бодлогыг зүгээр л дурдаж өгдөггүй, хамгийн гол нь өмнөх оны гүйцэтгэл, хэрэгжилтийн явц болон нийгэм, эдийн засгийн тэргүүлэх чиглэлүүдэд үндэслэн эдгээр бодлогын зорилтод дүн шинжилгээ хийдэг.

Жил болгон бодлогын хэрэгжилтийн байдалд дүн шинжилгээ хийх нь салбарын яамдад: (i) өмнөх оны гүйцэтгэлд нарийн дүн шинжилгээ хийснээр бодлогын зорилтуудад зохих өөрчлөлт хийх; (ii) шинэчлэлийн зорилтыг хангах үүднээс бодлогын шинэ тэргүүлэх чиглэлүүдийг тогтоох; болон (iii) эдгээр бодлогын дүн шинжилгээний5 төсөвт үзүүлэх нөлөөллийн талаар Сангийн яаманд мэдээлэх боломжийг тус тус олгоно.

Хөтөлбөрийн бодлогын зорилго, зорилт, үр ашгийг хэрхэн тодорхойлсныг БСШУЯ, НХХЯ-ны 2008-2010 оны дунд хугацааны төсвийн төслийн мэдэгдэлээс иш татан доор харуулав.

4 Хавсралт 1-ээс мэдэгдлийг харна уу.5 Төсвийн хувилбар гэсэн хэсэгт энэ талаар дэлгэрэнгүй өгүүлсэн байгаа.


Бодлогын мэдэгдэл - бүтэц, тодорхойлолт

Хөтөлбөр Бодлогынзорилго

1

Бодлогынзорилт

2

3

Төрөөс үзүүлэх бараа, ажилүйлчилгээг хүргэхийн тулд Засгийнгазрын бодлогын тэргүүлэх чиглэл,

зарчимыг үйл ажиллагаа болгонхөрвүүлэх

Засгийн газраас авчхэрэгжүүлэх арга хэмжээний үр

дүнд урт хугацаанд хүрэхзорилт. Энэ нь хэмжигдэхүйц

байх ёстой.

Хугацаа, тоо, чанар гэсэн үзүүлэлтээр хэмжигдэхтодорхой үр дүн. Дунд хугацаанд хамрагдах жил

бүрээр хүрэх зорилтыг тодорхойлж гаргана.

Хөтөлбөрийн үрашиг

4

Дунд хугацааны төсвийн хамрах хугацаандхөтөлбөрийн бодлогыг хэрэгжүүлснээр гарахзардлын хэмнэлт (төсвийн хэмнэлт) ба/эсхүл

бүтээмжийн өсөлт (үйлчилгээний чанарсайжрах)-ийг тодорхойлох

Бодлогын мэдэгдэл - бүтэц, тодорхойлолт

Хөтөлбөр Бодлогынзорилго

1

Бодлогынзорилт

2

3

Төрөөс үзүүлэх бараа, ажилүйлчилгээг хүргэхийн тулд Засгийнгазрын бодлогын тэргүүлэх чиглэл,

зарчимыг үйл ажиллагаа болгонхөрвүүлэх

Засгийн газраас авчхэрэгжүүлэх арга хэмжээний үр

дүнд урт хугацаанд хүрэхзорилт. Энэ нь хэмжигдэхүйц

байх ёстой.

Хугацаа, тоо, чанар гэсэн үзүүлэлтээр хэмжигдэхтодорхой үр дүн. Дунд хугацаанд хамрагдах жил

бүрээр хүрэх зорилтыг тодорхойлж гаргана.

Хөтөлбөрийн үрашиг

4

Дунд хугацааны төсвийн хамрах хугацаандхөтөлбөрийн бодлогыг хэрэгжүүлснээр гарахзардлын хэмнэлт (төсвийн хэмнэлт) ба/эсхүл

бүтээмжийн өсөлт (үйлчилгээний чанарсайжрах)-ийг тодорхойлох

19


БСШУЯ:

Бодлогын мэдэгдэл: Хөтөлбөр: Боловсрол

Бүтээгдэхүүний анги: Ерөнхий боловсрол

Зорилго: Суралцагчдад чанартай боловсрол эзэмших тэгш боломж олгогдохгүй байгаа ялгааг багасгах, суралцах эрхээ эдлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэхЗорилт:Дотуур байранд хамрагдах малчдын хүүхдийн хамран сургалтын бохир жинг:

2008 онд 45.8% 2009 онд 45.8% 2010 онд 52.7%-д тус тус хүргэнэ.

ЕБС-ийн сургалтын тоног төхөөрөмж, хэрэглэгдэхүүний санхүүжилтийг жил бүр 8 хувиар нэмэгдүүлнэ.

Үр ашиг:Ерөнхий боловсролын сургуульд бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг суралцагчид ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативыг шинэчилж ерөнхий боловсролын сургуулиудын төсвийн хуваарилалтын тэгш, шударга байдлыг хангах боломжийг бүрдүүлнэ.

НХХЯ:

Бодлогын мэдэгдэл: Хөтөлбөр: Нийгмийн даатгал

Зорилго

Эдийн засгийн идэвхитэй нийт хүн амыг тэтгэвэрийн даатгалд хамруулах замаар нийгмийн даатгалын хүрээг өргөжүүлж санхүүгийн тогтвортой, зарцуулалтын хангалттай системийг бүрдүүлнэ.Чанарын үзүүлэлт:

Албан болон албан бус секторт ажиллагчид нийгмийн даатгалын албан журмын заавал даатгалд бүрэн хамрагдсан байна.

Тэтгэвэрийн хэмжээ даатгуулагчийн амьжиргааг хангахуйц хэмжээнд хүртэл нэмэгдсэн байна

Тоон үзүүлэлт: Эдийн засгийн идэвхитэй хүн амын 80 хувийг Нийгмийн даатгалд хамруулна Тэтгэвэрийн сангийн алдагдлын хэмжээ ДНБ-ий 0.5 хувиас хэтрэхгүй байна

Зорилт 2008 он Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг бууруулах замаар даатгалд

хамрагдах хүрээг нэмэгдүүлнэ Тэтгэврийн хэмжээг үнийн өсөлт, амьжиргааны түвшингийн өөрчлөлттэй уялдуулан

20 хувиар нэмэгдүүлнэ.

Чанарын үзүүлэлт : • Нийгмийн даатгалын сангуудын шимтгэлийн орлогын хэмжээ тогтвортой байна.• Тэтгэвэрийн худалдан авах чадвар дээшилсэн байна.

20


Тоон үзүүлэлт• Ажил олгогчийн төлөх НДШ-ийн хувь хэмжээ 9 пунктээр буурсан байна• Дундаж тэтгэвэрийн хэмжээ 92.0 мянган төгрөгт хүрсэн байна.

Зорилт 2009 он

Тэтгэвэрийн хэмжээг үнийн өсөлт, амьжиргааны түвшингийн өөрчлөлттэй уялдуулан нэмэгдүүлнэ.

Чанарын үзүүлэлт• Тэтгэвэрийн худалдан авах чадвар дээшилсэн байна.Тоон үзүүлэлт• Дундаж тэтгэвэрийн хэмжээ 110.0 мянган төгрөгт хүрсэн байна.

Зорилт 2010 он Өндөр насны тэтгэвэр тогтоох насыг оновчтой болгоно. Чанарын үзүүлэлт• Тэтгэвэрийн хуульд тэтгэвэрийн насыг өөрчлөх тухай заалт орсон байна

Тоон үзүүлэлт

• Эмэгтэйчүүдийн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох нас 57 болсон байна• Дундаж тэтгэвэрийн хэмжээ 130.0 мянган төгрөгт хүрсэн байна.

Үр ашиг

Дунд хугацааны төсвийн хүрээнд удирдлага, мэдээллийн тогтолцоог шинээр бий болгох зорилтын дор нийгмийн даатгалын тэтгэвэр, тэтгэмж олгох үйлчилгээг шуурхай болгож банкны дансны системд шилжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ.

21

БЗТМ-ийн Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл – бүтэц, тодорхойлолт, жишээ6

Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл нь бодлого, төсвийн уялдааг хангаж, гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүдийг тогтоож өгдөг.

Бодлогыг төсөвтэй холбох

Бодлогын мэдэгдэлд тусгасан бодлогын зорилтуудыг бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагаа болгон хөрвүүлэх хэрэгтэй. ДХТ-ийг хэрэгжүүлэх хугацаанд тухайн төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн эрхлэх асуудлын хүрээнд багтах яам, агентлаг, төсвийн байгууллагууд нь эдгээр бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагааг нийлүүлэх юм. Сангийн яамнаас ирүүлсэн төсвийн хязгаарыг7 хөтөлбөрүүдэд хуваарилж, хөтөлбөрүүдэд оногдсон төсвийн нөөцийг дахин хуваарилах замаар бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагааг өртөгжүүлнэ.

‘Санхүүжигдээгүй чиг үүрэг’ гэж нэрлэгдэх санхүүгийн нөөц хуваарилагдаагүй бодлогыг ДХТ-ийн хугацаанд хэрэгжүүлж болохгүй бөгөөд түүний хэрэгжилтийг нэг бол хойшлуулах эсхүл огт хэрэгжүүлэхгүй байх хэрэгтэй. Салбарын яам дотроо хөтөлбөр хооронд нөөцийг шилжүүлэн хуваарилж болно.

Гүйцэтгэлийн тогтолцоо

Гүйцэтгэлийн тогтолцоо гэдэг нь төсвийн нөөцийн хуваарилалтыг орц (жишээ нь, цалин, урсгал зардал, хөрөнгийн зардал г.м.)-д хуваарилах биш харин хөтөлбөрүүдэд хуваарилахыг хэлнэ. Хөтөлбөрийн хүрээнд төлөвлөсөн бүтээгдэхүүн (ө.х. төрөөс нийлүүлэх бараа, ажил үйлчилгээ)-ийг нийлүүлнэ.

Дараахь таван үе шатыг дамжиж бүтээгдэхүүн нь хэмжигдэхүйц болно:i. Бүтээгдэхүүн бүрээр хэрэгжүүлэх арга хэмжээ буюу үйл ажиллагааг тодруулна;

ii. Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлно. Гүйцэтгэлийн үзүүлэлтийг тоон ба чанарын үзүүлэлтээр илэрхийлнэ;

iii. Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт бүрээр хүрэх түвшин буюу зорилтыг төлөвлөнө;

iv. Төлөвлөсөн зардал нь бүтээгдэхүүний хүрэх түвшинг хангахад хүрэлцээтэй байхаар зардлыг үйл ажиллагаа бүрээр төлөвлөнө;

v. Төлөвлөсөн зардлыг тоон үзүүлэлтийн хүрэх түвшинд хувааж нэгжийн өртөгийг тооцоолно.

Салбарын яамны тодорхойлсон хөтөлбөр бүрээр болон ДХТ-ийн хамрах жил бүр энэ процессийг давтана. Олон улсын зах дээрх зэсийн үнээс хамаараад макро-төсвийн байдал тогтвортой бус байгаа үед 2009-2011, 2010-1012 оны ДХТ-ийн хувьд гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүдийг ДХТ-ийн зөвхөн эхний жилийн хувьд (2009, 2010 он) тодорхойлох нь зүйтэй. Ингэж үе шаттайгаар аажмаар хэрэгжүүлэх нь бүтээгдэхүүнийг тодруулах, түүний өртөгийг тооцоолоход шаардлагатай мэдээллийг цуглуулах, нэгтгэх, шинжилгээ хийх чадавхийг бэхжүүлэхэд ашиглагдах удирдлага, мэдээллийн системийг сайжруулах боломжийг СЯ болон салбарын яамдад олгоно.

6 Хавсралт 2-оос мэдэгдлийг харна уу.7 “Төсвийн зарлагын хязгаар” гэж Засгийн газраас дунд хугацааны төсвийн хүрээг үндэслэн тогтоосон Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн тухайн жилийн болон дараагийн 2 жилийн төсвийн төсөөллийн санхүүгийн нөөцийн дээд хязгаарыг хэлнэ. Төсвийн нийт хязгаарыг Сангийн яам тодорхойлно (ДХТ-ийн процессийн талаар өгүүлсэн дараачийн бүлэгт энэ талаар дэлгэрэнгүй оруулсан).



Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл - бүтэц, тодорхойлолт

Бүтээгдэхүүн Арга хэмжээ

1

Бүтээгдэхүүнийөртөг

2

3

Төрөөс үзүүлэх бараа, ажилүйлчилгээ

Төлөвлөсөн бүтээгдэхүүнийгнийлүүлэхийн тулд хэрэгжүүлэх багц

үйл ажиллагаа

Төлөвлөсөн бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэхийн тулдхэрэгжүүлэх бүх арга хэмжээний зардлын нийлбэр

Гүйцэтгэлийншалгуурүзүүлэлт

4

Бүтээгдэхүүнийнэгжийн өртөг

5

Хуваарилсан зардлыг тоон үзүүлэлтийн хүрэхтүвшинд харьцуулсан харьцаа

Бараа, ажил үйлчилгээний тоон ба чанарынүзүүлэлтийг илэрхийлнэ.

Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл - бүтэц, тодорхойлолт

Бүтээгдэхүүн Арга хэмжээ

1

Бүтээгдэхүүнийөртөг

2

3

Төрөөс үзүүлэх бараа, ажилүйлчилгээ

Төлөвлөсөн бүтээгдэхүүнийгнийлүүлэхийн тулд хэрэгжүүлэх багц

үйл ажиллагаа

Төлөвлөсөн бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэхийн тулдхэрэгжүүлэх бүх арга хэмжээний зардлын нийлбэр

Гүйцэтгэлийншалгуурүзүүлэлт

4

Бүтээгдэхүүнийнэгжийн өртөг

5

Хуваарилсан зардлыг тоон үзүүлэлтийн хүрэхтүвшинд харьцуулсан харьцаа

Бараа, ажил үйлчилгээний тоон ба чанарынүзүүлэлтийг илэрхийлнэ.

23

/мянган төгрөгөөр/

Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил

Нийгмийн даатгалын шимтгэл

Бараа, үйлчилгээний бусад зардал

Татаас ба уpсгал шилжүүлэг

Хөрөнгийн зардал - дотоод

Хөрөнгийн зардал - гадаад

Эргэж төлөгдөх төлбөрийг хассан цэвэр зээл

Нийт дүн

207,449,200.2 43,832,068.9 122,309,506.6 15,989,003.9 54,636,162.9 32,235,555.0 6,302,896.0 482,754,393.5

1 БОЛОВСРОЛ 190,414,475.8 40,144,041.0 106,734,850.7 15,459,611.7 39,336,162.9 32,235,555.0 6,302,896.0 430,627,593.1

1.2 Ерөнхий боловсрол 123,098,773.2 26,580,926.4 56,209,034.3 2,991,977.4 26,800,000.0 21,301,560.0 0.0 256,982,271.31.2.1 Бага, суурь бүрэн дунд боловсролын үйлчилгээ 113,721,802.7 24,620,772.6 31,918,240.5 1,856,588.3 0.0 0.0 0.0 172,117,404.1

1.2.1.1 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын стандарт, сургалтын төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх 113,721,802.7 24,620,772.6 9,198,786.5 862,462.8 0.0 0.0 0.0 148,403,824.61.2.1.2 Сургалтын хэвийн үйл ажиллагааг хангах 0.0 0.0 22,302,902.0 0.0 0.0 0.0 0.0 22,302,902.01.2.1.3 Өндөр насны тэтгэвэрт гарч байгаа багш нарт мөнгөн тэтгэмж олгох 0.0 0.0 0.0 987,607.5 0.0 0.0 0.0 987,607.51.2.1.4 Олимпиад зохион байгуулах 0.0 0.0 416,552.0 6,518.0 0.0 0.0 0.0 423,070.0

1.2.2 Дотуур байрны үйлчилгээ 3,457,203.9 748,487.2 7,505,383.5 0.0 0.0 0.0 0.0 11,711,074.62.1.2.1 Дотуур байрны сурагчдыг хоол хүнсээр хангах үйлчилгээ 0.0 0.0 6,746,186.6 0.0 0.0 0.0 0.0 6,746,186.62.1.2.2 Дотуур байрны хэвийн үйл ажиллагааг хангах үйлчилгээ 3,457,203.9 748,487.2 759,196.9 0.0 0.0 0.0 0.0 4,964,888.0

1.2.3 Орой, эчнээ сургалтын үйлчилгээ 427,557.6 92,566.5 21,716.8 0.0 0.0 0.0 0.0 541,840.91.2.3.1 Эчнээ сургалтын үйлчилгээ 177,867.7 38,508.1 9,292.8 0.0 0.0 0.0 0.0 225,668.61.2.3.2 Оройн сургуулийн сургалтын үйлчилгээ 249,689.9 54,058.4 12,424.0 0.0 0.0 0.0 0.0 316,172.3

1.2.4 Тусгай хэрэгцээт боловсролын үйлчилгээ 968,461.6 209,672.4 506,718.2 1,014,792.3 0.0 0.0 0.0 2,699,644.51.2.4.1 Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд зориулсан ЕБ-ын тусгай сургуулийн үйлчилгээ 968,461.6 209,672.4 386,718.2 14,792.3 0.0 0.0 0.0 1,579,644.51.2.4.2 Эмзэг бүлгийн суралцагчдад дэмжлэг үзүүлэх 0.0 0.0 120,000.0 1,000,000.0 0.0 0.0 0.0 1,120,000.0

1.2.4.2.1 Сурах бичгээр хангах 0.0 0.0 120,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 120,000.01.2.4.2.2 Сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангах 0.0 0.0 0.0 1,000,000.0 0.0 0.0 0.0 1,000,000.0

1.2.5 Албан бус боловсролын үйлчилгээ 1,399,693.4 303,035.0 562,543.7 0.0 0.0 0.0 0.0 2,265,272.11.2.5.1 Бичиг үсгийн боловсрол олгох үйлчилгээ 0.0 0.0 35,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 35,000.01.2.5.2 Дүйцсэн хөтөлбөрөөр албан бус боловсрол олгох үйлчилгээ 1,399,693.4 303,035.0 389,543.7 0.0 0.0 0.0 0.0 2,092,272.11.2.5.3 Насанд хүрэгчдийн тасралтгүй боловсролын үйлчилгээ 0.0 0.0 138,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 138,000.0

1.2.6 Сургалтын чанарыг сайжруулах 1,215,216.0 193,127.8 14,079,240.0 0.0 0.0 0.0 0.0 15,487,583.81.2.6.1 Хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх 0.0 0.0 203,200.0 0.0 0.0 0.0 0.0 203,200.01.2.6.2 Англи хэлний гүнзгийрүүлсэн сургалт 1,215,216.0 193,127.8 506,340.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,914,683.81.2.6.3 Сурах бичиг, сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангах 0.0 0.0 969,700.0 0.0 0.0 0.0 0.0 969,700.01.2.6.4 Үдийн цай хөтөлбөр 0.0 0.0 12,400,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 12,400,000.0

1.2.7 Сургалтын орчныг сайжруулах 0.0 0.0 12,600.0 0.0 26,800,000.0 0.0 0.0 26,812,600.01.2.7.1 ЕБ-ын 12 жилийн тогтолцоонд шилжихэд шаардлагатай сургалтын орчныг бүрдүүлэх 0.0 0.0 12,600.0 0.0 3,000,000.0 0.0 0.0 3,012,600.01.2.7.2 Сургуулийн хичээлийн барилга, дотуур байрны барилгад их засвар хийх 0.0 0.0 0.0 0.0 4,600,000.0 0.0 0.0 4,600,000.01.2.7.3 Сургуулийн хичээлийн барилга, дотуур байрны барилгыг шинээр барих, өргөтгөх, спорт заал барих 0.0 0.0 0.0 0.0 19,200,000.0 0.0 0.0 19,200,000.0

1.2.8 Ерөнхий боловсролын хүртээмж (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 9,239,445.0 0.0 9,239,445.01.2.8.1 Суурь боловсролын хамран сургалтын хүрээг нэмэгдүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 8,735,820.0 0.0 8,735,820.01.2.8.2 Бага ангийн сурагчид, малчдын хүүхэд боловсролын чанартай үйлчилгээ авах тэгш боломж бүрдүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 503,625.0 0.0 503,625.0

1.2.9 Ерөнхий боловсролын чанар (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 11,454,210.0 0.0 11,454,210.01.2.9.1 Хүүхдэд ээлтэй сургалтын орчныг сайжруулах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,692,180.0 0.0 1,692,180.01.2.9.2 Боловсролын шинэ стандартыг хэрэгжүүлэх, ЕБС-ийг 12 жилийн тогтолцоонд шилжүүлэх бэлтгэлийг 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 159,975.0 0.0 159,975.01.2.9.3 Багш, удирдах ажилтан бэлтгэх тогтолцоог шинэчлэн сайжруулах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,469,400.0 0.0 1,469,400.01.2.9.4 Сургууль төвтэй мэргэжил дээшлүүлэх тогтолцоог төлөвшүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,456,365.0 0.0 1,456,365.01.2.9.5 Боловсролын шинэ стандартыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай сургалтын тоног төхөөрөмжөөр хангах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2,232,540.0 0.0 2,232,540.01.2.9.6 Сургуулийн дэд бүтцийг сайжруулах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 4,266,000.0 0.0 4,266,000.01.2.9.7 Бүсийн төвийн сургуулиудыг интернетэд холбох 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 177,750.0 0.0 177,750.0

1.2.10 Албан бус боловсрол (SWAp) 408,825.0 213,300.01.2.10.1 Албан бус боловсролын хүртээмж (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 373,275.0 0.0 177,750.0

1.2.10.1.1 Бичиг үсэг үл мэдэгч, шинээр тайлагдсан хүмүүст зориулсан албан бус боловсролын хүртээмжийг 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 195,525.0 0.0 0.01.2.10.1.2 Сургуулийн гадна буй хүүхэд залуус АББ-ын үйлчилгээнд хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 177,750.0 0.0 0.0

1.2.10.2 Албан бус боловсролын чадавхийг сайжруулах (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 35,550.0 0.0 35,550.01.2.11 Захиргаа, төлөвлөлт 1,908,838.0 413,264.9 1,602,591.6 120,596.8 199,080.0 4,244,371.3

1.2.11.1 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын бодлого, төлөвлөлт 112,904.3 24,444.0 209,547.7 7,300.0 0.0 0.0 0.0 354,196.01.2.11.2 Төрийн албан хаагчийн нийгмийн баталгааг хангах 0.0 0.0 0.0 81,946.8 0.0 0.0 0.0 81,946.81.2.11.3 Мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангах 1,716,675.1 371,661.3 756,442.8 0.0 0.0 0.0 0.0 2,844,779.21.2.11.4 Мэдээлэл, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ 79,258.6 17,159.6 636,601.1 31,350.0 0.0 0.0 0.0 764,369.31.2.11.5 Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний механизмыг сайжруулах (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 199,080.0 0.0 199,080.0

Хөтөлбөр

ХҮСНЭГТ 2 - БСШУЯ-ны төсөв - хөтөлбөр ба бүтээгдэхүүний бүлэглэлээр

БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМ


Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт2008 оны зорилтот түвшин

Нийт төсөв Нэгжийн өртөг

189,335,236.2

1.2.1 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын үйлчилгээ

Хамрагдах сурагчийн тоо 548,005 172,117,404.1 314.1

1.2.2 Дотуур байрны үйлчилгээ Дотуур байранд суух сурагчдын тоо 46,864 11,711,074.6 249.9

Оройн сургуульд хамрагдах хүний тоо 1,553 316,172.3 203.6

Эчнээ сургалтад хамрагдах хүний тоо 1,553 225,668.6 145.3

Тусгай сургуульд хамрагдах хөгжлийн бэрхшээлтэй сурагчдын тоо

2,221 1,579,644.5 711.2

4 төрлийн сурах бичгээр хангагдах эмзэг бүлгийн суралцагчдын тоо

8,750 120,000.0 13.7

Сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангагдах эмзэг бүлгийн сурагчдын тоо

66,590 1,000,000.0 15.0

Бичиг үсэг тайлагдах хүний тоо тод-х 35,000.0 тод-х

Дүйцсэн хөтөлбөрөөр ЕБ эзэмших хүний тоо

11,690 2,092,272.1 179.0

Боловсрол суваг ажиллуулах 1 138,000.0 1.0

1.2.3 Орой, эчнээ сургалтын үйлчилгээ

1.2.4 Тусгай хэрэгцээт боловсролын үйлчилгээ

1.2.5 Албан бус боловсролын үйлчилгээ

Хөтөлбөр 1. Боловсрол

Бүтээгдэхүүний анги 1.2. Ерөнхий боловсрол Мянган төгрөг

Өртөг тооцох арга зүй

Өртөг чиглүүлэгчийг ашиглан бүтээгдэхүүний өртөг тооцох программыг төсвийн байгууллагуудад нэвтрүүлэх талаар судалгаа, бэлтгэл ажил Сангийн яам дээр хийгдэж байна. Иймд энэ программ бэлэн болох үед түүнийг хэрхэн хэрэглэх талаарх гарын авлагатай нь сайн танилцах хэрэгтэй.

Төсвийн байгууллагын түвшинд тооцон гаргасан өртөг зардлыг зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлд нэгтэн оруулах асуудлыг программ нь мөн шийдэх юм. Завсрын шатанд БСШУЯ, НХХЯ дээр амжилттай явагдсан туршилт дээр үндэслэн бүтээгдэхүүний өртөг тооцох хялбаршуулсан арга зүйг ашиглахыг санал болгож байна.

Ингэхдээ бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагаанд нөөцийг хуваарилахдаа өртөг чиглүүлэгчийг ашиглах бус харин хөтөлбөрийн хүрээнд нийлүүлэх ажил үйлчилгээний өмнөх оны гүйцэтгэл, тухайн оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэл, ирэх гурван жилд орох өөрчлөлтүүд дээр тулгуурласан удирдлагын зүгээс гаргаж өгөх урьдчилсан тооцоолол дээр үндэслэн хуваарилна. Салбарын яамдын бодлогын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн болон төсвийн мэргэжилтнүүд нь үйл ажиллагааны бодит зардал зэрэг хөтөлбөрийн өмнөх оны гүйцэтгэлийн талаар хангалттай мэдээлэлтэй байдаг. Иймд бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагааны шууд зардлыг тооцоолж хуваарилахад онцгой бэрхшээл гарахгүй. Харин шууд бус зардлын хувьд одоо хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааны зардлыг тооцоолохдоо хувь тэнцүүлсэн аргыг хэрэглэх ба цаашдаа үүнийг сайжруулаад явах боломжтой. Шинээр хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны шууд бус зардлыг тооцохдоо “оновчтой тооцоолол” дээр үндэслэн хийнэ. Эхний жилүүдийн хувьд тооцоолол

Төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн гарын авлага

25

бодитой бус байж болно, гэхдээ ДХТ-ийг бэлтгэх дараа дараачийн жилүүдэд түүнийг сайжруулан боловсронгуй болгох боломжтой.

Өртөг тооцох арга зүйн талаар Хавсралт 6-д оруулсан сургалтын материал, жишээнүүдээс харж болно.

Төсвийн дунд хугацааны төсөөллийн хувилбарууд8

ДХТ-ийн хувилбарыг гаргах, Бодлогын мэдэгдэл бэлтгэх нь төсвийн жилийн хоёрдугаар хагаст ДХТ-ийн шинэ хуваарийн дагуу хийгдэх ажлууд юм.

Салбарын яамдын боловсруулах ДХТ-ийн төсөөллийн хувилбарууд нь ДХТ-ийн гурван жилийн хугацаанд салбаруудад оногдох зардлын урьдчилсан хуваарилалтыг СЯ-тай хэлэлцэх доороос дээш төлөвлөх төлөвлөлтийн процессийн нэг хэсэг юм. Өнгөрсөн хугацаанд хэрэгжүүлсэн ба одоо хэрэгжүүлж буй бодлогын дүн шинжилгээ болон Бодлогын мэдэгдэлд9 тусгагдсан шинээр хэрэгжүүлэх бодлогын санал дээр тулгуурлан энэхүү хэлэлцүүлэг нь явагдана.

Салбарын яамдаас ирүүлсэн төсвийн хувилбаруудыг нэгтгэн, тэдгээрийн бодлогын тэргүүлэх чиглэлүүдийг нягталж үзсэнээр СЯ улсын хэмжээнд ирэх гурван жилд хэрэгжүүлэх бодлогын төсөвт үзүүлэх санхүүгийн нөлөөллийг тооцон үзэх боломжтой болох ба ингэснээр салбарын яамд төсөв зохиохдоо мөрдөх ДХТ-ийн хязгаарыг бодитой тогтоох боломж бүрдэх юм. Энэ процесс нь төсвийн хатуу хязгаар гэсэн зарчмыг хэрэгжүүлэх боломжийг бий болгоно.

Төсвийн хувилбарууд

Салбарын яамд нь дунд хугацааны зарлагыг суурь төвшин, төлөвлөгдсан суурь төвшин, нэмэгдсэн төвшин гэсэн гурван хувилбараар ДХТ-ийн төсөөллийн хувилбаруудыг боловсруулна. Салбарын шинээр хэрэгжүүлэх бодлогод нийцсэн бодлогын таамаглалд тулгуурлан хувилбаруудыг гаргана. Зарлагын суурь төвшин гэсэн хувилбарын хувьд ‘бодлогод ямар нэгэн өөрчлөлт орохгүй’ гэсэн таамаглал дэвшүүлж зөвхөн инфляцийн түвшинд гарах өөрчлөлтөөр зардалд өөрчлөлт оруулан тооцох нь зүйтэй. Нөгөө хоёр хувилбарын хувьд тодорхой хязгаарлалт байхгүй ч СЯ-наас тооцоолон гаргасан ДХТХ-нд тусгагдсан төсвийн хандлагатай нийцэж байх ёстой.

Урсгал ба хөрөнгийн зардал

Урсгал зардал ба хөрөнгийн зардал гэсэн зардлын эдийн засгийн ангилалаар хувилбаруудыг боловсруулна. Улсын төсвөөс санхүүжих болон гадны хандивлагчдын зээл, тусламжаар санхүүжих хөрөнгийн зардлыг аль алиныг нь тооцож хувилбарыг гаргах ба ингэснээр зарцуулах боломжтой бүх хөрөнгийн нөөцийн талаарх иж бүрэн дүр зургийг төсвийн төсөөллийн хувилбаруудад харуулах боломжтой болно. Энэ нь хөрөнгийн эх үүсвэр хаанаас байхаас үл хамааран бүх хөрөнгөө төлөвлөж, удирдах төсвийн нэгдмэл төлөвлөлтөд чухал алхам болохоос гадна улмаар хандивлагчдаас төсөвт шууд дэмжлэг үзүүлэх боломжийг бий болгож өгнө.

8 Төсвийн хувилбарыг боловсруулахад ашиглах загварыг Хавсралт 3-аас харна уу9 Бодлогын мэдэгдэлтэй хэсгийг үзнэ үү.


26

Toshiba, 09/11/08,

Засвар хийх

Төсвийн хувилбарын жишээ – БСШУЯ: Боловсролын хөтөлбөр – бүтээгдэхүүний анги ‘Ерөнхий боловсрол’

Зарлагын төлөвлөгдсөн суурь түвшин 2008 оны 2009 оны 2010 оны

төсвийн төсөл төсөөлөл төсөөлөл

БОЛОВСРОЛБүтээгдэхүүний анги 2. Ерөнхий боловсролt Нийт зарлага 256,982,271.3 300,091,869.0 295,776,213.6Урсгал зарлага 208,880,711.3 242,970,812.4 274,348,827.6a. Цалин, хөлс, НДШ 149,679,699.6 179,625,729.9 206,569,589.3 Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил 123,098,773.2 147,718,527.8 169,876,307.0 Нийгмийн даатгалын шимтгэл 26,580,926.4 31,907,202.0 36,693,282.3b. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 56,209,034.3 60,143,666.7 64,353,723.4c. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 2,991,977.4 3,201,415.8 3,425,514.9Хөрөнгийн зардал 48,101,560.0 57,121,056.6 21,427,386.0a. Дотоод 26,800,000.0 33,941,638.0 21,427,386.0b. Гадаад 21,301,560.0 23,179,418.6 0.0

Бодлогын таамаглалд тулгуурлан төсвийн хувилбаруудыг боловсруулахтай холбоотой жишээг Хавсралт 6-аас харж болно.

Санхүүгийн нөлөөллийн шинжилгээ

Бодлогын төсөвт үзүүлэх санхүүгийн нөлөөллийг дунд хугацааны төсөвлөлтийн хүрээнд хэрхэн шинжлэх талаар төсвийн мэргэжилтнүүдэд удирдамж болно. Гүйцэтгэлд суурилсан төсвийн тогтолцооны үед ‘хуваарилалтын үр ашигтай байдал’-д шинжилгээ хийдэг. Санхүүгийн нөлөөлийн шинжилгээ нь төсвийг ач холбогдол багатайгаас илүү ач холбогдолтой тэргүүлэх чиглэлүүдэд, үр нөлөө багатайгаас илүү үр нөлөөтэй хөтөлбөрүүдэд шилжүүлэн хуваарилах болох ба БЗТМ-ийг үр дүнтэй бэлтгэхэд зориулагдсан мэдээллийн сайн эх үүсвэр болох төдийгүй ТЕЗ –аас СЯ-тай хийх төсвийн хэлэлцүүлгийг сайжруулахад тус дөхөм болно


27

Урт хугацааны бодлогын төсөвт үзүүлэх нөлөөллийн шинжилгээ. Дунд хугацааны төсөв бэлтгэх бэлтгэл ажлын хүрээнд хийгдэх эхний алхам бөгөөд засгийн газрын болон салбарын хэмжээнд урт болон дунд хугацаанд хэрэгжүүлэх бодлогын зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлууд ТЕЗ-ын болон макро түвшний төсвийн хүрээнд ямар нөлөөлөл үзүүлэхийг харуулна. Энэ шинжилгээг нийгэм эдийн засгийн хэрэгцээний үнэлгээ, урт хугацааны зорилтууд, стратегийн тэргүүлэх чиглэлүүд (3-5 жилийн) болон гүйцэтгэлийн хүрээ гэсэн асуудлуудад багцлан чиглүүлж мастер төлөвлөгөөний зорилтуудын хүрсэн түвшин, цаашид биелэгдэх боломж, нэмэлт болон тодорхой болгох шаардлагатай асуудлуудыг тодруулж үр дүнг нь ДХТөсвийн 3 хувилбарт төсөөлөлд тусган харуулна

Макро төсвийн хүрээний ерөнхий шинжилгээ. Төсвийн олон хувилбарт таамаглал бүхий төсөөллийн хувьд санхүүгийн нөлөөллийн дэлгэрэнгүй шинжилгээ хийхийн өмнө макро-төсвийн хүрээний ерөнхий хандлагыг төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн зарлагын хандлагатай харьцуулж харах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл макро төсвийн хүрээний ерөнхий хандлага тэлэх шинжтэй байвал ТЕЗ-ийн төсвийн зарлага түүнийг дагаад тэлэх хандлагатай байна уу эсхүл хумих хандлагатай байна уу гэдгийг харна гэсэн үг юм. Төсвийн хөрөнгө нэмэгдэх хандлагад тулгуурлан бодлогын тэргүүлэх чиглэлийн хамрах хүрээг өргөжүүлэх зорилт тавихад энэ нь зарлагын хувилбарт нөлөөлөх бөгөөд СЯ болон салбарын яам нь энэ чиг хандлага хэдий хугацаанд тогтвортой байж чадах вэ гэдгийг бодолцох хэрэгтэй юм. Түүнчлэн тухайн салбарт оруулсан төсвийн хөрөнгө оруулалтын биелэлт ямар хувьтай байгааг бас тооцоолж үзэх хэрэгтэй.

Өмнөх жилүүдийн төсвийн гүйцэтгэлийн дүн шинжилгээ. Энэ шинжилгээнд өмнөх 2 жилийн төсвийн гүйцэтгэлийн мэдээллийг ашиглах ба хөтөлбөрүүдийн зардлын хуваарилалт, зорилт, үр дүнгийн биелэлтийг харьцуулах боломжийг олгоно. Түүнчлэн энэхүү шинжилгээ нь төсвийн төсөөллийн хувилбар, түүний санхүүгийн нөлөөллийн анализ бэлтгэх сайн суурь болж өгнө.

Төсвийн төсөөллийн хувилбаруудын санхүүгийн нөлөөллийн шинжилгээ. Энэ шинжилгээ нь дунд хугацааны төсвийн хязгаарыг бэлтгэхийн өмнө хийгдэх ажлуудын нэг хэсэг бөгөөд дараах 3 чиглэлээр хийгдэнэ:

А. Төсвийн мэргэжилтнүүд зарлагын хуваарилалтыг хөтөлбөр бүрээр шинжлэх (үйл ажиллагааны шинжилгээ) хэрэгтэй. Хөтөлбөр бүрээр зарлагын шинжилгээ хийхдээ салбарын мастер төлөвлөгөө болон бусад бодлогын баримт бичигт хийсэн дүн шинжилгээг ашиглан дараахь зүйлүүдийг тодруулах хэрэгтэй:

i. Зарлагын чиг хандлагын тогтвортой байдал: ТЕЗ-ын төсвийн багцын нийт хүрээнд хөтөлбөр бүрийн эзлэх хувь хэмжээ дунд болон урт хугацаанд хир зэрэг удаан үргэлжлэх вэ? Аль хөтөлбөрт зардал илүү шилжих хандлагатай байна вэ? гэдгийг төсвийн төсөөллийн хувилбарт түвшин бүрт авч үзнэ.

ii. Хөтөлбөрийн зарлагын хуваарилалт: Нийт төсвийн дүнд эзлэх хөтөлбөрүүдийн ерөнхий багтаамжийг тодруулах бөгөөд зардлын өсөлт илүүтэй хөтөлбөрүүдэд анхаарал хандуулна. Зарим хөтөлбөрийн хэмжээ нэмэгдэх нь өөр нэг хөтөлбөрийн хэмжээ буурахад нөлөөлөх тул бодлогын тэргүүлэх чиглэлийг дахин авч үзэх боломжийг эндээс гаргаж болно.

iii. Хөрөнгийн зардлын ачаалал: Хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх цаг хугацааны хүчин зүйлээс хамаарч (жишээ нь: төлөвлөлтийг богино хугацаанд хийвэл эхний жилүүдэд хөрөнгийн зардал өндөр гарах болно г.м) төсөвт ирэх хөрөнгийн зардлын ачааллыг тодорхойлно. Энэ шинжилгээний үр дүнд үндэслэн төлөвлөлтөд өөрчлөлт хийх хувилбарыг гаргаж болно.


28

iv. Гадны санхүүжилттэй хөрөнгийн зардал: хандивлагчдын тусламж, хөнгөлөлттэй зээл, техникийн туслалцааны шугамаар хэрэгжих хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө зэрэг тодорхой баримтуудыг үндэслэн хөрөнгийн зардлын төсөөллийг гаргана. Энд эхний ээлжинд хэрэгжиж эхэлсэн болон амлагдсан, хэрэгжих нь тодорхой болсон хөрөнгийн төслүүдийг авч үзнэ. Урт хугацааны стратегийн баримт бичигт хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ямар нэгэн эхлэлийн алхам хийгдээгүй төслүүдийг “нэмэгдсэн түвшин”-ий төсөөлөлд хамруулна. Энэ асуудлыг тодруулснаар хөрөнгийн төслүүдийн гүйцэтгэл, бодлогын тэргүүлэх чиглэлтэй хир нийцэж байгаа эсэх, цаашид төслийг үргэлжлүүлэх шаардлага зэргийг тодруулах боломжтой болно. Хэрэв боломжтой бол хөрөнгийн зардлаас хамааралтайгаар ирээдүйд гарах урсгал зардлын нөлөөллийг давхар тооцох хэрэгтэй.

Б. Төсвийн мэргэжилтнүүд зарлагын хуваарилалтад эдийн засгийн ангилалаар нь шинжилгээ хийх (эдийн засгийн шинжилгээ) – эдийн засгийн ангилалаар нь зарлагад шинжилгээ хийснээр дараахь асуудлуудыг тодруулах шаардлагатай болно:

(a) Цалин хөлсний зардлын нөлөөлөл: Цалингийн зардлын өсөлт бараа, үйлчилгээний бусад зардалд оногдох хуваарилалтыг хэрхэн өөрчлөх вэ гэдгийг харуулна. Ихэнх тохиолдолд энэ шинжилгээ нь цалингийн хэт өсөлт байгууллагын хэвийн үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж, төрийн үйлчилгээний үр дүнг бууруулахад хүргэж болохыг харуулдаг.

(b) Дотоод болон гадаад эх үүсвэр бүхий хөрөнгийн зардлын харьцаа цаашид ямар болж болохыг харуулна. Засгийн газар болон хандивлагчдын хөрөнгийн тогтвортой байдал цаашид хир удаан үргэлжлэх боломжийг харуулж цаашид зардлыг нэмэгдүүлэх, эсхүл хүрсэн түвшинд нь хадгалах эсэх талаарх бодлогын шийдлүүдийг гаргахад ашиглана.

В.Зарлагын хуваарилалтад бүтээгдэхүүний ангилалаар шинжилгээ хийх (гүйцэтгэлийн шинжилгээ) буюу Бүтээгдэхүүний нэгжийн зардлын шинжилгээ. Бүтээгдэхүүнийг шинж чанараар нь үндсэнд нь хоёр бүлэгт ангилж болно. Үүний эхнийх болох эцсийн хэрэглэгчид үзүүлэх үйлчилгээнд хамаарах (ихэвчлэн төрөөс үзүүлж байгаа нийгмийн үйлчилгээнүүд) бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт болгон тооцож болох учраас тэдгээрийн нэгжийн зардлуудыг тооцоход түвэгтэй биш. Ингэж тооцсон нэгжийн зардлуудад шинжилгээ хийснээр зарлагыг бүтээгдэхүүнд чиглэсэн аргын дагуу хуваарилсан эсэхийг илтгэх эхний шинж тэмдэг илэрнэ. Дараа нь тухайн үйлчилгээ буюу бүтээгдэхүүн ямар хүрээг хамарч байгаа; ижил төрлийн бүтээгдэхүүнүүдийн өртгийн харьцаа зохистой байгаа эсэх; болон нэгжийн өртөг өндөр болон хэт доогуур тогтоогдсон зардлын хувьд зардлын нарийвчилсан задаргаа хийх замаар зардал болон бодлогын тэргүүлэх чиглэлийн уялдаа, алдагдсан боломжийн өртөг зэргийг тодруулах сонголтууд гарч ирнэ. Харин хоёрдахь буюу завсрын шинжтэй үйл ажиллагаа (ихэвчлэн төрийн захиргааны үйлчилгээ буюу бодлогын зөвлөгөө) бүхий бүтээгдэхүүний хувьд төрийн захиргааны байгууллагууд дахь зардлын төв буюу нэгж хэлтэс, газрууд, мэргэжилтүүдэд ногдох зардлын бүтэц, хуваарилалтаар нь харьцуулсан шинжилгээг хийж чиг үүргийн ялгаатай байдал болон ач холбогдлыг үнэлэх боломжтой.

ДХТ-ийн баримт бичгийн нэг болох Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл нь Засгийн газраас бэлтгэн УИХ-д өргөн барих ДХТ-ийн баримт бичгүүдийн нэг салшгүй хэсэг нь байна. Өмнө нь Засгийн газраас бэлтгэдэг төсвийн баримт бичиг нь ‘Монгол Улсын Төсвийн төсөл’ гэсэн төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын төсвийн төслийг багтаасан хэд хэдэн хэсгүүдээс бүрдсэн нэг боть байдаг байсан. Тэгвэл ДХТ-ийн төлөвлөлтийн шинэ тогтолцоогоор төсвийн ерөнхийлөн захирагч бүрээр


29

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл гэсэн тус тусдаа бүлэг бүхий ботийг бэлтгэн гаргах юм.

Ил тод байдал ба хариуцлагын тогтолцоо

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдаар хөтөлбөрүүдэд хуваарилсан төсвийн төслийн саналыг УИХ болон олон нийтэд танилцуулах зорилгоор Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын төсвийн төслийн мэдэгдлийг бэлтгэнэ. Бодлого, зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлд тусгаснаар бодлогын тэргүүлэх чиглэл, зарлагын хуваарилалтыг ТЕЗ-ийн Төсвийн төслийн мэдэгдэлд багтаасан байна.

Өмнөхөө дүгнэж цаашдын чиг хандлагаыг тодорхойлох

Гүйцэтгэлд суурилсан төсвийг танилцуулж байгаа учраас зарлагын хуваарилалтыг төрөөс нийлүүлэх бүтээгдэхүүн (тоон ба чанарын гүйцэтгэлийн үзүүлэлтээр илэрхийлэгдсэн төрөөс үзүүлэх ажил үйлчилгээ)-ээр бэлтгэж гаргасан байна. ДХТ-ийн хамрах хугацаанд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй шинэ бодлогыг голлон анхаарна. Өмнөх оны гүйцэтгэл, ололт амжилтад хийсэн дүн шинжилгээн дээрээ тулгуурлан цаашдын чиг хандлагыг гаргаж ирнэ. Дор дурдсан байдлаар тайлбарыг өгөх замаар урд онуудын ба тухайн жилийн төсвийн зарлагын байдалд хийсэн шинжилгээг ТЕЗ-ийн төсвийн төслийн мэдэгдэлд тусгаж өгсөн байна. Тухайлбал:

i. бодлогын зорилтыг хангахад гарсан доголдол, бүтээгдэхүүний зардлыг оновчтой тооцоолоогүй тохиолдол, зарим хөтөлбөрийн төсвийн зарцуулалт үр ашиг муутай байсан талаар;

ii. эдийн засаг, нийгмийн хувьд үр өгөөж өндөртэй арга хэмжээ, цаашид энэ арга хэмжээнд зарцуулах хөрөнгийг нэмэгдүүлэх боломжийн талаар

iii. өмнөх оны гүйцэтгэл ба Засгийн газрын шинэ бодлогын тэргүүлэх чиглэлүүдэд үндэслэн зарлагыг дахин хуваарилах.


30

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн мэдэгдлийн саналболгож буй бүтэц

ДХТ-ийнбодлогынзорилтууд

ДХТ-ийнбүтээгдэхүүн, арга хэмжээ

1 2

Дунд хугацааны төсвийнхамрах хугацаанд бодлогынзорилтуудыг хөтөлбөрөөр

харуулах

Дунд хугацааны төсвийн хамраххугацаанд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн,

арга хэмжээг харуулах

Зарлагыншинжилгээ

3ДХТ-ийн

зарлагынтөлөвлөлт

4

Бодлогын тэргүүлэх чиглэлд тулгуурлан ДХТ-ийн зарлагын төлөвлөлтийг харуулах;

төлөвлөсөн зардалд хийсэн эдийн засгийн бачиг үүргийн шинжилгээг багтаасан байна.

Өмнөх оны гүйцэтгэлд шинжилгээ хийхзамаар хөтөлбөрийн үр өгөөж ямар

байсныг тодруулах

Төсвийнтооцооныхавсралт

5

Зарлагын 3 жилийн төлөвлөлтийг хөтөлбөр бүрээрхаруулах; бүтээгдэхүүн ба гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт

(гүйцэтгэлийн үзүүлэлтийг зөвхөн ДХТ-ийн эхнийжилийн хувьд тодорхойлж харуулна)

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн мэдэгдлийн саналболгож буй бүтэц

ДХТ-ийнбодлогынзорилтууд

ДХТ-ийнбүтээгдэхүүн, арга хэмжээ

1 2

Дунд хугацааны төсвийнхамрах хугацаанд бодлогынзорилтуудыг хөтөлбөрөөр

харуулах

Дунд хугацааны төсвийн хамраххугацаанд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн,

арга хэмжээг харуулах

Зарлагыншинжилгээ

3ДХТ-ийн

зарлагынтөлөвлөлт

4

Бодлогын тэргүүлэх чиглэлд тулгуурлан ДХТ-ийн зарлагын төлөвлөлтийг харуулах;

төлөвлөсөн зардалд хийсэн эдийн засгийн бачиг үүргийн шинжилгээг багтаасан байна.

Өмнөх оны гүйцэтгэлд шинжилгээ хийхзамаар хөтөлбөрийн үр өгөөж ямар

байсныг тодруулах

Төсвийнтооцооныхавсралт

5

Зарлагын 3 жилийн төлөвлөлтийг хөтөлбөр бүрээрхаруулах; бүтээгдэхүүн ба гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт

(гүйцэтгэлийн үзүүлэлтийг зөвхөн ДХТ-ийн эхнийжилийн хувьд тодорхойлж харуулна)

3-р бүлэг: Төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн үйл явц

Энэ бүлэгт төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн хүрээнд салбарын яамдын гүйцэтгэх ажил үүргийн дэс дарааллыг харуулав. Тухайн ажил үүргийг хэн хариуцаж гүйцэтгэх вэ гэдгийг мөн зааж өгсөн ба эдгээр ажил үүрэг нь энэхүү гарын авлагын 1 дүгээр бүлэгт үзүүлсэн ТДХТ-ийн хуваарьт заасан хугацааны дагуу хийгдэх юм. Энэ бүлгийг уншихын өмнө 2 дугаар бүлэгт заасан төсөв бэлтгэх маягтуудтай эхлээд сайтар танилцах нь зүйтэй.

Төсвийн дунд хугацааны төлөвлөлтийн үйл явц нь тус бүртээ тодорхой ажил үүрэг бүхий үндсэн гурван үе шатанд хуваагдана.

I үе шат- ДХТ-ийн хязгаар тогтооход шаардагдагдах стратегийн өгөгдөлүүд

II үе шат- Сангийн яамнаас ирүүлсэн ДХТ-ийн хязгаарын хүрээнд ДХТ бэлтгэх

III үе шат- ДХТ-ийн хэлэлцүүлэгийн үйл явц

ДХТ-ийн зарлагын хязгаар

ДХТ-ийн зарлагын хязгаарыг тогтоох нь төсвийн хатуу хязгаарыг хэрэгжүүлэхийн үндэс бөгөөд ДХТ-ийн зарлагын хязгаар нь тухайн жилийн төсөвлөлтийн процессыг эхлүүлэхийн өмнө яамдуудад хуваарилах зарлагын хязгаар юм. Төсвийн зарлагын хязгаарыг зөвхөн тухайн санхүүгийн жилийн хувьд бус түүний дараагийн хоёр жилийн хувьд мөн тогтооно (тухайлбал, 2009-2011 оны ДХТ-ийн хувьд 2009 он ба 2010, 2011 оноор). Эдгээр хязгаарыг Сангийн яам тогтоох ба ДХТ бэлтгэх зааварчлагын хамт салбарын яамдад хүргүүлнэ10.

Гурван жилээр тогтоосон ДХТ-ийн зарлагын хязгаар нь салбарын яамдын хувьд төсвийг урьдчилан таамаглах боломжоор хангахаас гадна мөрдөх ёстой төсвийн хатуу хязгаар болж өгдөг. Төсвийн урьдчилсан таамаглал гэдэг нь тухайн яамны хувьд гурван жилийн туршид салбартаа зарцуулах төсвийн нөөцийн хэмжээг мэдэх боломжийг бий болгож байгаа бөгөөд ингэснээр дунд хугацаанд хэрэгжүүлэх бодлогын зорилтыг төлөвлөх бололцоотой болно. Төсвийн хатуу хязгаарыг мөрдөх гэдэг нь тухайн яам төсвөө хөтөлбөрүүдэд хуваарилахдаа Сангийн яамнаас тогтоосон ДХТ-ийн зарлагын хязгаарыг хэтрүүлэхгүй байна гэсэн үг юм.

Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсэг

ДХТ-ийг бэлтгэж боловсруулахад удирдлагын дээд түвшний дэмжлэг зайлшгүй шаардлагатай бөгөөд сайдын тушаалаар Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсэг бүх яамдад байгуулагдах ёстой. Ажлын хэсэг салбарын сайдад бодлого болон төсвийн гол шийдвэр гаргахад стратегийн зөвлөгөө өгөх үүрэгтэ байна. Ажлын хэсэг нь Төрийн нарийн бичгийн дарга болон бүх газрын дарга нараас бүрдэнэ.

Сайд энэ бүлэгт дурдагдах 1, 3, 4 болон 6 дугаар ажил үүрэгт хамаарах асуудлыг хэлэлцэх уулзалтуудыг өөрөө удирдан явуулах шийдвэр гаргаж болно. Энэ Ажлын хэсэг нь салбарын төлөвлөлтийг зохион байгуулах, зохицуулах талаар өмнө нь байгуулагдаж байсан ажлын хэсгийг орлох юм. Яамны төлөвлөлтийн газар нь төсвийн газраасаа тусдаа тохиолдолд төлөвлөлтийн газар нь Ажлын хэсгийн ажлын албаны үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ. Өөр нэг хувилбар нь Ажлын хэсгийн хүрээнд төлөвлөлтийн газрыг төсвийн газартай нэгтгэж болох юм.

10 Энэ їе шатанд уншигч нь ДХТ бол дунд хугацаагаар тєсєвлєх (гурван жилээр тєсєвлєх) їйл явц ба ДХТ-ийн эхний жил нь тухайн тєсвийн жилтэй давхцана гэдгийг сайтар ойлгосон байх ёстой.


31

I үе шат – ДХТ-ийн хязгаар тогтоох стратегийн өгөгдлүүд

Төсвийн хуваарь: IY.20 - Y.10 (3 долоо хоног)ДХТ-ийн зарлагын хязгаар тогтоох нь төлөвлөлт болон төсөвлөлтийн үйл явцын гол чухал хэсэг бөгөөд энэ нь төлөвлөлтийн дээрээс доош болон доороос дээш чиглэсэн үйл явцын хослол юм. Дээрээс доош чиглэсэн үйл явц нь Төсвийн хүрээний мэдэгдэл (ТХМ)-д тусгагдах макро-төсвийн нэгдсэн үзүүүлэлтүүдийг тодорхойлох хэсэг юм. Доороос дээш чиглэсэн үйл явц нь салбарын яамдад шууд хамаатай ба дунд хугацааны төсвийн хязгаарыг тогтоохоос өмнө Сангийн яаманд шаардлагатай мэдээллийг хүргүүлнэ. Эдгээр мэдээллийг дараах ажил үүргийг гүйцэтгэх замаар гаргаж хүргүүлнэ.

i) Хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний ангийг тодорхойлох;

ii) Бодлогын мэдэгдэл бэлтгэх ба

iii) Гурван жилийн төсвийн төсөөллийн хувилбар бэлтгэх.

Ажил үүрэг 1: Хөтөлбөр ба бүтээгдэхүүний ангийг тодорхойлох Хэн хариуцах: Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсэг

Ажлын хэсгийн хийх эхний ажил бол дунд хугацааны төсвийг бэлтгэх төлөвлөлт, төсөвлөлтийн ажлыг эхлүүлэх явдал. Энэ гарын авлагад дурдсан ажил үүрэгт тулгуурлан Ажлын хэсэг нь газар, хэлтсүүдийн хийж гүйцэтгэх ажлын төлөвлөгөөг гаргаж батална.

Түүнчлэн Ажлын хэсэг нь хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний анги (дэд хөтөлбөр)-ийг тодорхойлох бөгөөд үүнд тулгуурлан төлөвлөлт болон төсөвлөлтийн баримт бичгийг бэлтгэнэ. Хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний ангийн бүтцийн эхний саналыг Төсвийн газраас гаргах ба энэ саналыг Ажлын хэсгээр хэлэлцэж дараа нь батлана.

Төсвийг шинэ хэлбэрээр бэлтгэх эхний жилийн хувьд л хөтөлбөрүүдийг шинээр тодорхойлох ба харин дараа дараагийн жилүүдэд энэхүү хөтөлбөр, бүтээгдэхүүний ангийг баталгаажуулах эсхүл зөвхөн бага зэргийн өөрчлөлт оруулна. Яамдын гүйцэтгэх чиг үүрэг болон бүтцэд өөрчлөлт орох тохиолдолд үүнийг дагаж хөтөлбөрийн бүтцэд томоохон өөрчлөлт орж болох юм.

Ажил үүрэг 2: Бодлогын мэдэгдэл бэлтгэхХэн хариуцах: Бодлогын газар

Бодлогын газар бол яамны гол чиг үүргийг хариуцан удирддаг нэж юм. Жишээ нь, БСШУЯ-ны Бага, дунд боловсролын газар, Мэргэжлийн боловсролын газар нь боловсролын хөтөлбөрийн хувьд бодлого, хэрэгжилтийг хариуцсан бодлогын газрууд болно.

Эдгээр газрууд нь өөрсдийн хариуцсан асуудлын хүрээнд ДХТ-ийн Бодлогын мэдэгдэлийг хөтөлбөр бүрээр бэлтгэх үүрэгтэй. Энэхүү гарын авлагын 2 дугаар бүлэгт тайлбарласнаар тухайн мэдэгдэл нь бодлогын зорилго, зорилтын талаар товч тодорхой тайлбарласан хураангуйг агуулах ба эдгээрийг салбарын мастер төлөвлөгөө болон салбарын дунд хугацааны үйл ажиллагааны хэтийн төлөвлөгөөг үндэслэн гаргана.

Түүнчлэн яамнаас гаргасан хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийн талаарх дүгнэлт, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний тайланг холбогдох газрууд бодлогын мэдэгдэл бэлтгэхдээ ашиглаж болно. Эдгээр баримт бичгүүд нь ДХТ бэлтгэх үйл явцын хэсэг биш боловч бодлогын газруудад хөтөлбөрийн боловсруулалт хийхэд чухал дэмжлэг болох юм.


32

Ихэнх яамдад Удирдлагын мэдээллийн системийг нэвтрүүлснээр бодитой мэдээллээр шуурхай хангаж, өмнөх онуудын гүйцэтгэлд суурилсан хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний тайлангийн агуулга, чанар сайжирч, улмаар төлөвлөлтийн үйл явцыг сайжруулахад дэмжлэг болох юм.

Ажил үүрэг 3: Гурван жилийн төсвийн төсөөллийн хувилбарууд бэлтгэхХэн хариуцах: ажлын хэсгийн зөвшөөрснөөр Төсвийн Газар бэлтгэнэ.

ДХТ-ийн хязгаарыг тогтоохын өмнө стратегийн өгөгдлүүдийг Сангийн яаманд хүргүүлэхийн тулд яамдууд хөтөлбөр бүрт шаардагдах дараагийн гурван жилийн зарлагын түвшинг 3 хувилбар (“суурь”, “төлөвлөгдсөн суурь”, “нэмэгдсэн” )-аар тооцоолж төсвөө бэлтгэнэ. Энэ ажил үүрэг нь яаманд салбарын түвшинд авч хэрэгжүүлэх гол гол бодлогуудын санхүүгийн нөлөөллийг тооцоолох, эдгээрийг Сангийн яаманд мэдээлэх боломжийг олгоно. Хувилбар бүрийг ялгаатай бодлогын таамаглалд үндэслэн тооцоолж Сангийн яаманд хүргүүлнэ. Бодлогын таамаглал, төсвийн төсөөллийн хувилбаруудыг бэлтгэх загвар маягт болон жишээг Хавсралт 3-аас харж болно.

Төсвийн газар хөтөлбөр бүрээр хувилбаруудыг бэлтгэх ажлыг хариуцан гүйцэтгэх ба хийсэн төслөө Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсэгт танилцуулж хэлэлцүүлнэ. Ажлын хэсэг төслийг хөтөлбөр бүрээр бэлтгэсэн Бодлогын мэдэгдлийн хамт хэлэлцээд, эцэслэн баталж Сангийн яаманд албан ёсоор хүргүүлнэ.

II үе шат – ДХТ-ийн хягаарын хүрээнд ДХТ-ийн төсөл бэлтгэх

Төсвийн хуваарь: YI.20 – YIII.15 (7.5 долоо хоног)

Төсвийн төлөвлөлтийн шинэ процесс нь зөвхөн орцод суурилсан (ө.х эдийн засгийн ангилалаар) байдлаар явагдахгүй. Энэ үе шатанд хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн болон тэдгээрийн шалгуур үзүүлэлтээр тодорхойлогдох гүйцэтгэлийн хүрээг шинээр нэвтрүүлэх юм11. Төсвийн төлөвлөлтийн шинэ процессийн өөр нэг чухал элемент бол яам өөрийн багцын зарлагын дээд хязгаарыг Сангийн яамнаас хүлээн авах явдал юм. Энэхүү дээд хязгаарыг зарлагын төлөвлөлтийн явцад хэтрүүлэх боломжгүй .

ДХТ бэлтгэх процесс нь гурван ажил үүргээс бүрдэнэ:

iv) Багцын төсвийн хязгаарыг хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний ангид хуваарилах;

v) Хөтөлбөрийн хүрээнд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн болон зарлагын хэмжээг тодорхойлох;

vi) Хөтөлбөрийн зарлагын хэмжээг төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн түвшинд нэгтгэн баталгаажуулах.

Ажил үүрэг 4: Багцын төсвийн хязгаарыг хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний ангид хуваарилах

Хэн хариуцах: Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсэг

Салбарын яамдад хүргүүлэх төсвийн хязгаар нь багцын нийт төсвийн хувьд цалин хөлс, НДШ, бараа үйлчилгээний бусад зардал, татаас шилжүүлэг, хөрөнгийн зардал-дотоод, хөрөнгийн зардал-гадаад12 гэсэн эдийн засгийн үндсэн ангилалаар нэгтгэгдсэн байна.

11 Бүтээгдэхүүн ба түүний шалгуур үзүүлэлтийн тодорхойлолтыг 2 дугаар бүлэгт өгсөн байгаа.12 Гадаад гэдэг нь хандивлагчдаас санхүүжүүлсэн зардал.


33

Хөтөлбөр, бүтээгдэхүүний ангиудад төсвийн хязгаарыг хэрхэн хуваарилах вэ гэдэг нь Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсгийн хариуцах ажил юм. Шийдвэр нь зөвхөн өмнөх хуваарилалтын чиг хандлага дээр тулгуурлах бус өнөөгийн бодлогын тэргүүлэх чиглэлүүд болон хөтөлбөрүүдийн хэрэгжилтийн явцын дүгнэлт зэргийг харгалзан үзсэн байх шаардлагатай. Хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний ангид төсвийн хязгаарыг хуваарилах эхний саналын төслийг Төсвийн газар бэлтгэнэ.

Батлагдсаны дараа хөтөлбөрийн хязгаарыг Ажлын хэсгийн урьдчилсан зөвшөөрөлгүйгээр өөрчлөн тогтоож болохгүй.

Энэ үе шатанд дараагийн ажил үүрэг болох хөтөлбөрийн хүрээнд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн, түүний зарлагыг тодорхойлох ажлыг хийж гүйцэтгэх салбар ажлын хэсгийг хөтөлбөр бүрээр байгуулахыг Ажлын хэсэг нь бодлогын газруудад санал болгоно. Хэрэв тухайн хөтөлбөрийн хамрах хүрээ өргөн бол хөтөлбөрийн доторх бүтээгдэхүүний анги бүрээр салбар ажлын хэсгийг байгуулах хэрэгтэй (жишээ нь, БСШУЯ-ны Боловсролын хөтөлбөрийн хувьд сургуулийн өмнөх боловсрол, ерөнхий боловсрол, дээд болон мэргэжлийн боловсрол гэсэн бүтээгдэхүүний анги тус бүрээр салбар ажлын хэсэг байгуулах). Түүнчлэн Ажлын хэсгээс салбар ажлын хэсгүүдийн гүйцэтгэсэн байвал зохих ажлын эцсийн хугацааг тодорхой заасан хуваарийг батлана.

Ажил үүрэг 5: Бүтээгдэхүүн тодорхойлох болон зарлагын хэмжээг тогтоох

Хэн хариуцах: Бодлогын газраас байгуулсан салбар ажлын хэсгүүд

Хөтөлбөр бүр дээр ажиллах салбар ажлын хэсэг хамгийн багадаа бодлогын холбогдох газрын нэг ахлах мэргэжилтэн, төсвийн газрын нэг мэргэжилтэнтэйгээр байгуулагдсан байна. Ажлын хэсгийн бусад гишүүдээр харьяа агентлагын менежерүүд болон хэрэв боломжтой бол салбарын мэргэжилтнүүдийг оролцуулах хэрэгтэй. Жишээ нь, Боловсролын хөтөлбөрийн хувьд салбар ажлын хэсэгт Боловсролын институт болон аймгийн Боловсрол, соёлын газраас нэмэлт төлөөлөл оролцуулж болно.

Салбар ажлын хэсгүүд батлагдсан маягт (жишээ нь, Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл13)-ыг ашиглах ба хамгийн багадаа хоёроос доошгүй удаа хуралдаж асуудлыг хэлэлцсэн байна.

Эхний уулзалтаар дараах асуудлыг авч үзнэ:

a. Бүтээгдэхүүн ба түүнтэй холбоотой арга хэмжээг тогтоох. Арга хэмжээ гэдэг нь төлөвлөсөн бүтээгдэхүүнд хүрэх үйл ажиллагаа юм.

b. Бүтээгдэхүүн бүрийн гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтийг тоон болон чанарын хүрэх түвшингээр нь тодорхойлох.

Хоёрдахь уулзалтаар дараах асуудлыг авч үзнэ:

c. Арга хэмжээний өртөгийг тооцсоны үндсэн дээр бүтээгдэхүүн бүрт зарлагыг хуваарилна.

d. Нэгжийн өртөг үнэн зөв тогтоогдсон эсэхийг шалгаж баталгаажуулна. (зарлага ба бүтээгдэхүүний тоон үзүүлэлтээр хүрэх түвшингийн харьцаа г.м); Нэгжийн өртгийг буруу тооцсон тохиолдолд бүтээгдэхүүний хүрэх түвшин буурах/эсхүл тухайн бүтээгдэхүүнд хуваарилагдах зардал өсөх болно.

e. Хөтөлбөрийн бүтээгдэхүүн бүрээрх зардлыг нэгтгэж, хөтөлбөрийн нийт зардлыг тооцоолж хязгаараас хэтэрсэн эсэхийг шалгах. Хөтөлбөрийн нийт зарлагын дүн

13 Хавсралт 2-оос харж болно.


34

нь түүнд хуваарилсан төсвийн хязгаараас давж болохгүй (хэтэрсэн тохиолдолд дахин шалгаж төсвийн зөрүүг хаах хэрэгтэй).

f. Төсвийн дээд хязгаараас +/-5% зөрүүтэй байх 2 хувилбарыг бэлтгэх. Ингэхдээ зөвхөн ямар бүтээгдэхүүн өсөх (буурах) вэ? гэдгийг тухайн бүтээгдэхүүний зарлагын хуваарилалт болон тоон үзүүлэлтийн хүрэх түвшингээр харуулах.

Хоёр уулзалтын хооронд бүтээгдэхүүн/үйл ажиллагааны жагсаалт болон зарлагын мэдэгдлийн төслийн талаар салбар ажлын хэсгийн гишүүд хоорондоо зөвшилцсөн байна.

Ажил үүрэг 6: Ач холбогдлоор нь эрэмбэлэхХэн хариуцах: Төсөв, төлөвлөлтийн ажлын хэсэг

Хөтөлбөрт суурилсан төсөвлөлтийг нэвтрүүлэхэд салбарын стратеги баримт бичгийн дагуу хөтөлбөрийг ач холбогдлоор нь эрэмбэлэхэд хэрэглэгдэх шинжилгээний аргачлалын талаар салбарын яамдын хувьд Сангийн яамнаас дэмжлэг, зөвлөгөө өгөх шаардлага гарна. Тухайлбал хөтөлбөрийн бүтцийг тодорхойлох талаар сургалт зохион байгуулах г.м. Хөтөлбөрийг гол төлөв Логик хүрээний загварыг/ҮАЛХА/ ашиглан тодорхойлдог. Логик хүрээний загварыг Сангийн яаманд зориулсан ДХТ-ийн гарын авлагын Хавсралт 6-д тусгасан байгаа.

ДХТ бэлтгэх явцад санхүүжилтийн эх үүсвэрээс үл хамаараад салбарын яамд бодлого, арга хэмжээг ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх шаардлагатай. Хэрэгжиж буй бодлого, арга хэмжээ, хөтөлбөрт дүн шинжилгээ бараг хийдэггүй байдлыг бодлогын шинэчлэлийн арга хэмжээг санаачлан хэрэгжүүлдэг удирдлагын орчноор өөрчлөх шаардлагатай юм.

Төсвийн хязгаарлагдмал хөрөнгийг үр ашигтай, оновчтой хуваарилахын тулд эхлээд зорилго, зорилтыг тэргүүлэх ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх, дараа нь Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, салбарын стратегийн баримт бичиг, Монгол улсын Мянганы хөгжлийн зорилт, Эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл зэрэг бодлогын баримт бичигт тусгагдсан зорилго зорилттой уялдуулан хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагааг тэргүүлэх ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх шаардлагатай

Үр дүнд суурилсан хяналт-шинжилгээний тогтолцоо руу шилжихийн тулд бүх зорилт, боломжтой тохиолдолд бүх дэд зорилтуудыг салбарын гүйцэтгэлийн зорилтот түвшинтэй уялдуулж өгөх хэрэгтэй. Ингэснээр төсөв бэлтгэх үед төсвийн хөрөнгийн дахин хуваарилалтын хүрэх үр дүнд үзүүлэх нөлөөллийг тооцож үзэх боломж бүрэлдэх юм. Эрэмбэлэлт хийхдээ дараахь дарааллаар гүйцэтгэнэ:

1. эрэмбэлэлтэд ашиглах шалгуурыг ашиглаж хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн, арга хэмжээг эрэмблүүлэн жагсаах.

2. шаардлагтай бол хасах, үлдээх эсхүл хойшлуулах хөтөлбөрийг тохиролцох.3. хасах, үлдээх, хойшлуулснаас үүдэн гарч болох үр нөлөөг тооцоолж үзэх.4. тэргүүлэх ач холбогдлын эрэмбэ дарааллаар хөтөлбөрийн бүтцийг эцэслэн тогтох.

Хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн, арга хэмжээг тэргүүлэх ач холбогдлоор нь эрэмбэлэхдээ яамд 1, 2, 3, г.м.-ээр 1 (хамгийн чухал гэж үзсэн), 2 (1 –ээс ач холбогдол/хугацааны хувьд арай доогуур), эсхүл 3 (бусад арга хэмжээтэй харьцуулахад хамгийн ач холбогдол багатай) гэх мэтээр үнэлж эрэмбэлнэ.

Эрэмбэлэлт хийхдээ дараахь асуултуудыг тавих хэрэгтэй:


35

Toshiba, 09/11/08,

Need to check logical framework

Төлөвлөгдсөн ямар нэг томоохон үйл ажиллагаа байна уу? Эдгээр шинэ үйл ажиллагаа нь гол тэргүүлэх ач холбогдолтой үйл ажиллагаа (ач

холбогдлын хувьд туйлын чухал, онц чухал, хүсүүштэй, хэрэгтэй эсвэл орхиж болох үйл ажиллагаа юу? /доорхи тайлбарыг харна уу/) мөн үү, ач холбогдол нь одоо байгаа үйл ажиллагаануудынхтай харьцуулахад ямар вэ?

Эдгээр нь үндэсний хөтөлбөрүүдтэй хэрхэн уялдах вэ? Эдгээр үйл ажиллагаа нэмэлт санхүүжилт шаардах уу?

Тэргүүлэх ач холбогдлоор нь хөтөлбөр, бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагааг эрэмбэлэхэд ашиглаж болох дараахь шалгууруудыг санал болгож байна:

1. ядуурлыг бууруулахад зардал нь шууд ба шууд бусаар хувь нэмэр оруулж байх ёстой.

2. хувийн хэвшлийн байгууллага гүйцэтгэх боломжгүй үйл ажиллагааг санхүүжүүлэхэд зардал нь чиглэгдэж байх ёстой.

3. үр ашгийн өгөөж болон бусад тоон шалгуур үзүүлэлтээр илэрхийлэгдэх нийгэм эдийн засгийн үр нөлөө өндөртэй үйл ажиллагааг санхүүжүүлэхэд зардал нь чиглэгдэж байх ёстой.

4. эдийн засгийн тэгш бус байдлыг бууруулахад чиглэгдсэн хүйсийн болон насны байдлаас үүсэн гарах тэгш бус байдлыг шийдвэрлэх, хүүхдийн эрхийг хамгаалах зэрэг нийгмийн эмзэг бүлгийнхэнд хандсан үйл ажиллагаа

5. зардлын нэгжийн өртөг зардлыг бодитой зөв тооцоолсон, сайтар боловсруулсан зардлын саналтай, сайтар бодож төлөвлөсөн үйл ажиллагааг санхүүжүүлэхэд зардал нь чиглэгдэж байх ёстой.

6. ирээдүйд гарах урсгал зардлыг багасгах тийм зардлыг эн тэргүүнд авч үзэх, тухайлбал сургуульд зориулсан цалингийн бус зардал (ном, тараах материал, багш нарын сургалт), замын засвар үйлчилгээ, усан хангамж г.м.

7. цөөн хэсэг бүлэгт бус холбогдох бүх хүн амыг хамарч чадах үйлчилгээ, арга хэмжээнд зардлыг чиглүүлэх

8. эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих дэд бүтцийг бий болгох болон хөдөлмөр түлхүү орсон үйл ажиллагааг эн тэргүүнд авч үзэх.

Энэ шалгуурыг ашиглан эрэмбэлэлт хийхдээ аливаа эрэмбэлэлт нь үндэсний хэмжээний тэргүүлэх чиглэлтэй бүрэн нийцсэн байх хэрэгтэй.

Ажил үүрэг 7: Хөтөлбөрийн зарлагын хэмжээг төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн түвшинд нэгтгэн баталгаажуулахХэн хариуцах: Төсвийн Газар бэлтгэх, Ажлын хэсэг батлах


36

Үндэсний хөгжлийн стратегид ороогүй ч гэсэн гол бөгөөд туйлын чухал тэргүүлэх чиглэл үү?

Олон нийтийн эрх ашгийг хохироохгүйн тулд хойш тавьж болохгүй онц чухал тэргүүлэх чиглэл үү?

Ард иргэдэд онцгой ач холбогдолтой хүсүүштэй тэргүүлэх чиглэл үү? Орхиж болох ч, чухал зорилготой, ард олны эрх ашгийн төлөө төрөөс авч хэрэгжүүлбэл

зохих хэрэгтэй тэргүүлэх чиглэл үү? Орхиж болох, магадгүй олон нийтийн эрх ашигт хохирол багатайгаар татгалзаж эсхүл

хойш тавьж болох тэргүүлэх чиглэл үү?

Хөтөлбөрийн салбар ажлын хэсгүүд Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдлийг хийж холбогдох Бодлогын газар зөвшөөрсөний дараа Төсвийн газар хөтөлбөрүүдийн зарлагыг төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн түвшинд нэгтгэнэ. Үүнийг хийх үеэр салбар ажлын хэсгүүдийн боловсруулсан +/-5% хувилбарт үндэслэн хөтөлбөрүүдийн хооронд зарлагын дахин хуваарилалтын талаарх санал бэлтгэж танилцуулна.

Ажлын хэсэг зарлагын хуваарилалтын сонголтыг хэлэлцээд Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлийг хөтөлбөр бүрийн болон нийт багцын түвшинд эцэслэн батална. Батлагдсан мэдэгдэлийг Сангийн яаманд хүргүүлнэ.

III Үе шат – ТДХТ-ийн хэлэлцүүлэгийн үйл явц

Төсвийн хуваарь: YIII.16 - IX.15 (4 долоо хоног)

Төсвийн хэлэлцүүлэг нь сайн төсөвлөлтийн зарчмуудын нэг юм. Энэ нь төсвийн талаарх ямар ч чухал хүсэлт улсын төсвөөс автоматаар хөрөнгө гаргахад хүргэх ёсгүй гэсэн үг. Салбарын яамд нь төсвийн зарлагаа төлөвлөж оруулж буй этгээдийн хувьд хөтөлбөрийн бодлогын зорилт, хөтөлбөрт зарцуулах хөрөнгийн үр өгөөжид үндэслэн төсвийн зарлагын талаарх өөрсдийн саналыг Сангийн яамтай хийх албан уулзалтаар нотлох чадвартай байх ёстой.

Манай улсад төсвийн хэлэлцүүлэг өрнүүлэх үйл явц ихэнхдээ үр ашиггүй байдаг ба энэ нь төлөвлөлт сул, бодитой бус болох нөхцлийг бүрдүүлж, салбарын яамдын хувьд горьдлого тасрах байдлыг бий болгож байдаг. Төсөв бэлтгэж байсан практикийг харахад ихэнхи тохиолдолд салбарын яамдын бэлтгэсэн урт ‘хүслийн жагсаалт’-аас бүрдсэн төсвийн төслийн саналыг Сангийн яам хянахдаа төсвийн хязгаарт багтаахын тулд нилээд хэмжээгээр танадаг явдал байсан.

Харин одоогийн санал болгож буй үе шат нь хэлэлцүүлэгийн үйл явцын ач холбогдолыг нэмэгдүүлж дараахь ажил үүргийг бий болгож байна:

vii) Сангийн яамтай ДХТ-ийн хэлэлцүүлэг өрнүүлэх;

viii) Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл бэлтгэх.

Ажил үүрэг 8: Сангийн яамтай хийх ДХТ-ийн хэлэлцүүлэгХэн хариуцах: Төрийн нарийн бичгийн дарга, Төсвийн болон Бодлогын газрын дарга

Сангийн яамтай хийх төсвийн албан хэлэлцүүлэг нь ТЕЗ-дад өөрсдийн төсвийн саналаа хамгаалах, төсвийн зарлагын үндэслэл нь болох бодлогын асуудлуудыг хэлэлцэх боломжийг олгоно.

Хэлэлцүүлэг нь бүх яамд болон Сангийн яамны хооронд хийгдэх дээд түвшний уулзалт юм. Төсвийн хэлэлцүүлгийн хуваарийг Сангийн яам нийтлэх ёстой. Хэлэлцүүлэг бүр оролцогч яамдын хамрах чиг үүргийн цар хэмжээнээс хамаарч нэгээс гурван цагийн хооронд үргэлжилж болно.

Хэлэлцүүлэг нь салбарын яамдаас Сангийн яаманд ирүүлсэн хөтөлбөр болон бүтээгдэхүүний ангиар харуулсан Бодлогын төлөвлөлтийн мэдэгдэл болон Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдлийг багтаасан Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл дээр үндэслэгдэнэ.


37

Хэлэлцүүлгийн үеэр салбарын яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга бодлогын тэргүүлэх чиглэлийн гол асуудлаар товч танилцуулга хийх ба өөрсдийн боловсруулсан хөтөлбөр бүрээр төсвийн хүсэлтээ танилцуулах үүргийг Бодлогын газрын дарга нарт үлдээнэ. Энэ хэлэлцүүлэгт Төсвийн газрын дарга дэмжлэг үзүүлэх үүрэгтэй оролцоно. Салбарын мэргэжилтэн хэлэлцүүлгийн үеэр гарч болох техникийн шинжтэй асуудлуудыг тайлбарлахад бэлэн байх үүрэгтэйгээр оролцож болно.

Сангийн яамыг төлөөлж Төрийн нарийн бичгийн дарга уулзалтыг удирдах ба Төсвийн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга болон түүний мэргэжилтнүүд дэмжлэг үзүүлэхээр оролцоно. Төсвийн хэлэлцүүлэг эхлэхээс өмнө салбарын яамны төсвийн зарлагын дэлгэрэнгүй дүн шинжилгээг СЯ-ны төсвийн мэргэжилтнүүд бэлтгэсэн байна. Энэхүү дүн шинжилгээ нь салбарын яамдын бэлтгэсэн төсвийн төсөл болон хөтөлбөрийн бодлогыг хэлэлцэж, тохиролцох боломжийг Сангийн яаманд олгоно.

Уулзалтын төгсгөлд Сангийн яам салбарын яамдын ирүүлсэн төсвийн төслийн мэдэгдэл, хэлэлцүүлгийн үеэр хийсэн ярилцлага болон бусад ТЕЗ-дийн бодлогын тэргүүлэх чиглэлийг тооцон үзэх хэрэгцээ шаардлага зэрэгт үндэслэн ДХТ-ийн хязгаарыг өөрчлөх эрх нь Сангийн яаманд байна. Сангийн яамнаас ирүүлсэн өөрчлөлтийг салбарын яам хүлээн аваад Бодлого, зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлдээ өөрчлөгдсөн төсвийн хязгаарын дагуу тохируулга хийнэ. Энэ ажил үүрэг нь хугацаа шаардсан ажил биш юм. Учир нь салбарын яам Сангийн яаманд анх хүргүүлсэн төсвийн төслийн саналдаа боломжит зардлын өсөлт бууралтыг +/- 5% хэмжээнд аль хэдийн тодорхойлсон байх юм.

Ажил үүрэг 9: Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл бэлтгэхХэн хариуцах: Төсвийн Газар бэлтгэх, Ажлын хэсэг батлахТөсвийн ерөнхийлөн захирагчдын төсвийн төслийн мэдэгдэл нь УИХ-д өргөн мэдүүлэх ДХТ/ төсвийн баримт бичигт тус тусдаа бүлгүүд болж орно. Өөрөөр хэлбэл яам бүр төсвийн баримт бичгийн нэг бүлгийг бүрдүүлнэ.

Төсвийн төслийн мэдэгдэл нь салбарын яамны ДХТ-ийн дээр дурдсан 7 ажил үүргийг гүйцэтгэх явцад бэлтгэсэн бүх л мэдээлэл болон тоон үзүүлэлтийн тойм юм. Төсвийн төслийн мэдэгдэлийн маягт, загварыг 2 дугаар бүлэгт үзүүлсэн бөгөөд БСШУЯ-ны төсвийн мэдэгдлийн тоймыг жишээ болгосныг Хавсралт 4-өөс харж болно. Төсвийн төслийн мэдэгдэл нь төсвийг зарлагын зүйл ангиар нь хэлэлцэж маргалдах бус харин бодлогын тэргүүлэх чиглэл болон хүрэх үр дүн талаас нь хэлэлцэхэд УИХ-ын хэлэлцүүлгийг чиглүүлэхэд туслах болно.


38

Хавсралт 1


Бодлогын мэдэгдэлд хэрэглэгдэх загвар

Жишээ (БСШУЯ, НХХЯ-ны жишээ)


39

Бодлогын мэдэгдэлТөсвийн ерөнхийлөн захирагч

ТЕЗ-ийн нэр

Хөтөлбөр Хөтөлбөрийн нэр ( Ерөнхий боловсрол г.м )

Хөтөлбөрийн тодорхойлолт

Хөтөлбөрийн хүрээнд гүйцэтгэх гол чиг үүргийг энд тодорхойлно.

Хөтөлбөрийн зорилго Бодлогын зорилго буюу Урт хугацааны зорилт. Засгийн газраас авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний хүрэх үр дүн. Энэ нь хэмжигдэхүйц байх ёстой.(тоон болон чанарын үзүүлэлтээр илэрхийлэгдсэн байх)

Бодлогын зорилтДХТ-ийн 1 дэх жил

ДХТ-ийн 1 дэх жилд хүрэх түвшинг тодорхойлсон, зардлыг нь тооцсон тодорхой үр дүн бөгөөд бодлогын зорилгыг хангах завсрын үе шат (тоон болон чанарын үзүүлэлтээр илэрхийлэгдсэн байх)

Бодлогын зорилтДХТ-ийн 2 дахь жил

ДХТ-ийн 2 дахь жилд хүрэх түвшинг тодорхойлсон, зардлыг нь тооцсон тодорхой үр дүн бөгөөд бодлогын зорилгыг хангах завсрын үе шат (тоон болон чанарын үзүүлэлтээр илэрхийлэгдсэн байх)

Бодлогын зорилтДХТ-ийн 3 дахь жил

ДХТ-ийн 3 дахь жилд хүрэх түвшинг тодорхойлсон, зардлыг нь тооцсон тодорхой үр дүн бөгөөд бодлогын зорилгыг хангах завсрын үе шат (тоон болон чанарын үзүүлэлтээр илэрхийлэгдсэн байх)

Үр ашиг ДХТ-ийн жилүүдэд хөтөлбөрийн бодлогыг хэрэгжүүлсэнээр гарах зардлын хэмнэлт (төсвийн хөрөнгийг хэмнэх) эсвэл/ бүтээмжийн өсөлт (үйлчилгээний чанарыг дээшлүүлэх)-ийг тайлбарлаж бичих

Бодлогын мэдэгдлийг баталсан: Ажлын хэсгийн ахлагчийн нэр /Бодлогын газрын дарга

Огноо:

of 62

Бодлогын мэдэгдэлТөсвийн ерөнхийлөн захирагч

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны Төсвийн ерөнхийлөн захирагч

Хөтөлбөр Боловсрол

Бүтээгдэхүүний анги 1.2. Ерөнхий боловсрол14


Төрийн ба төрийн бус өмчийн ерөнхий боловсролын сургуульд бага боловсролыг 6, суурь боловсролыг 9, бүрэн дунд боловсролыг 12 жилд эзэмшүүлэх; сургууль завсардсан хүүхэд, насанд хүрэгчдэд орой, эчнээ хэлбэрээр бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол эзэмшүүлэх, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд сэргээн засах үйлчилгээ үзүүлж, бага, суурь, бүрэн дунд боловсрол, мэргэжил эзэмшүүлэх; насанд хүрэгчдэд албан бус боловсрол олгох, бага ангийн сурагчдыг үдийн цайгаар үйлчлэх үйлчилгээ энд хамрагдана.

Хөтөлбөрийн зорилго 1. Суралцагчдад чанартай боловсрол эзэмших тэгш боломж олгогдохгүй байгаа ялгааг багасгах, суралцах эрхээ эдлэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх

2. г.м. ...........................

Бодлогын зорилт 1. Дотуур байранд хамрагдах малчдын хүүхдийн хамран сургалтын бохир жинг: 2008 онд 45.8% 2009 онд 45.8% 2010 онд 52.7%-д тус тус хүргэнэ.

2. ЕБС-ийн сургалтын тоног төхөөрөмж, хэрэглэгдэхүүний санхүүжилтийг жил бүр 8 хувиар нэмэгдүүлнэ.

3. .г.м. ..................................

Үр ашиг Ерөнхий боловсролын сургуульд бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг суралцагчид ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативыг шинэчилж ерөнхий боловсролын сургуулиудын төсвийн хуваарилалтын тэгш, шударга байдлыг хангах боломжийг бүрдүүлнэ.

Бодлогын мэдэгдлийг баталсан: Бага, дунд боловсролын газрын дарга

Огноо:

14 БСШУ-ны Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн багцад багтах Боловсролын хөтөлбөр нь өргөн хүрээг хамардаг учир бодлогын мэдэгдэлийг Хөтөлбөрийг бүрдүүлж буй дөрвөн бүтээгдэхүүний анги тус бүрээр бэлтгэсэн болно.

of 62


Төсвийн Ерөнхийлөн захирагч

Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн Төсвийн Ерөнхийлөн захирагч

Хөтөлбөрийн хүрээ НИЙГМИЙН ДААТГАЛ


НД-ын шимтгэл болон татаасыг сангуудад төвлөрүүлж, даатгуулагчид эрсдэл тохиолдсон үед хууль тогтоомжид заасан нөхцөл, болзлын дагуу нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөр олгох үйл ажиллагааг хамарна.Энэ хөтөлбөр нь: i)НД-ын бодлого удирдлага, ii)НД-ын тэтгэвэр, iii) НД-ын тэтгэмж төлбөр гэсэн бүтээгдэхүүний ангитай байна.

Бодлогын

зорилго

1. Эдийн засгийн идэвхитэй нийт хүн амыг тэтгэврийн даатгалд хамруулах замаар нийгмийн даатгалын хүрээг өргөжүүлнэ

2. Нийгмийн даатгалын тогтолцоог үе шаттайгаар өөрчлөх замаар санхүүгийн тогтвортой, зарцуулалтын хангалттай системийг бүрдүүлнэ.

3. Хувийн нэмэгдэл тэтгэврийн тогтолцоо бий болгохыг дэмжинэ

Чанарын үзүүлэлт: Албан болон албан бус секторт ажиллагчид нийгмийн

даатгалын албан журмын заавал даатгалд бүрэн хамрагдсан байна.

Тэтгэвэрийн хэмжээ даатгуулагчийн амьжиргааг хангахуйц хэмжээнд хүртэл нэмэгдсэн байна

Хувийн нэмэгдэл тэтгэврийн тогтолцооны эрх зүйн орчин бүрдсэн байна.

Тоон үзүүлэлт: Эдийн засгийн идвэхтэй хүн амын 80 хувийг Нийгмийн

даатгалд хамруулна Тэтгэврийн сангийн алдагдлын хэмжээ ДНБ –ний 0.5

хувиас хэтрэхгүй байна

of 62

Бодлогын зорилт

2008 онд

1. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг бууруулах замаар даатгалд хамрагдах хүрээг нэмэгдүүлнэ

2. Ажилгүйдэл, Үйлдвэрлэлийн осол, Тэтгэмжийн даатгалын сангаас үзүүлэх үйлчилгээний цар хүрээг нэмэгдүүлнэ

3. Тэтгэврийн хэмжээг үнийн өсөлт, амьжиргааны түвшингийн өөрчлөлттэй уялдуулан 20 хувиар нэмэгдүүлнэ.

Чанарын үзүүлэлт:• Нийгмийн даатгалын сангуудын шимтгэлийн орлогын

хэмжээ тогтвортой байна.• Тэтгэмж, төлбөр олон улсын конвенцид заасан хэмжээ,

стандартыг хангасан байна• Тэтгэврийн худалдан авах чадвар дээшилсэн байна. Тоон үзүүлэлт• Ажил олгогчийн төлөх НДШ-ийн хувь хэмжээ 9 пунктээр буурсан байна• Дундаж тэтгэврийн хэмжээ 92.0 мянган төгрөгт хүрсэн

байна.


2009 онд

1. Тэтгэврийн хэмжээг үнийн өсөлт, амьжиргааны түвшингийн өөрчлөлттэй уялдуулан нэмэгдүүлнэ.

Чанарын үзүүлэлт• Тэтгэврийн худалдан авах чадвар дээшилсэн байна. Тоон үзүүлэлт• Дундаж тэтгэврийн хэмжээ 110.0 мянган төгрөгт хүрсэн

байна.


2010 онд

1. Өндөр насны тэтгэвэрт гарах насыг нэмэгдүүлнэ2. Тэтгэврийн хэмжээг үнийн өсөлт, амьжиргааны

түвшингийн өөрчлөлттэй уялдуулан 20 хувиар нэмэгдүүлнэ.

Чанарын үзүүлэлт• Тэтгэврийн хуульд тэтгэврийн нас нэмэгдүүлэх тухай

өөрчлөлт орсон байна Тоон үзүүлэлт• Дундаж тэтгэврийн хэмжээ 130.0 мянган төгрөгт

хүрсэн байна.• Эмэгтэйчүүдийн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох нас 57

болсон байна

Үр ашиг

Дунд хугацааны төсвийн хүрээнд удирдлага мэдээллийн тогтолцоог шинээр бий болгох зорилтын дор нийгмийн даатгалын тэтгэвр, тэтгэмж олгох үйлчилгээг шуурхай болгож банкны дансны системд шилжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ.

Бодлогын мэдэгдлийг баталсан: Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын бодлого, зохицуулалтын газрын дарга

Огноо: 2007 оны 5 дугаар сарын 30

of 62

Хавсралт 2


A. Төсөв бэлтгэх загвар Загвар


B. Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтэд хэрэглэгдэх загвар Загвар Жишээ (БСШУЯ, НХХЯ-ны жишээ)

of 62

<<Ямар салбарын Төсвийн ерөнхийлөн захирагч гэдгийг зааж өгөх>> 2009 оны төсвийн төсөл, хөтөлбөр,

бүтээгдэхүүний ангиар


Хөтөлбөр Цалин, хөлс

болон нэмэгдэл урамшил



Татаас, шилжүүлэг



Эргэж төлөгдөх төлбөрийг

хассан цэвэр зээл

Нийт дүн

НИЙТ ДҮН

1 ХӨТӨЛБӨР

1.1 Бүтээгдэхүүний анги 1.1.1 Бүтээгдэхүүн 1.1.1.1 Арга хэмжээ 1.1.1.2 Арга хэмжээ 1.1.1.3 Арга хэмжээ 1.1.1.4 Арга хэмжээ 1.1.2 Бүтээгдэхүүн 1.1.2.1 Арга хэмжээ 1.1.2.2 Арга хэмжээ 1.1.3 Бүтээгдэхүүн 1.1.3.1 Арга хэмжээ 1.1.3.2 Арга хэмжээ

1.2 Бүтээгдэхүүний анги 1.2.1 Бүтээгдэхүүн 1.2.1.1 Арга хэмжээ 1.2.1.2 Арга хэмжээ 1.2.1.3 Арга хэмжээ 1.2.1.4 Арга хэмжээ 1.2.2 Бүтээгдэхүүн 2.1.2.1 Арга хэмжээ 2.1.2.2 Арга хэмжээ

2 ХӨТӨЛБӨР

2.1 Бүтээгдэхүүний анги 2.1.1 Бүтээгдэхүүн 2.1.1.1 Арга хэмжээ 2.1.1.2 Арга хэмжээ 2.1.1.3 Арга хэмжээ 2.1.1.4 Арга хэмжээ 2.1.2 Бүтээгдэхүүн

2.2 Бүтээгдэхүүний анги 2.2.1 Бүтээгдэхүүн 2.2.1.1 Арга хэмжээ 2.3.2 Бүтээгдэхүүн 2.3.2.1 Арга хэмжээ

ТЭМД

ЭГЛЭЛ 1: Шаардлагатай бол хөтөлбөр, бүтээгдэхүүний анги, бүтээгдэхүүн, арга хэмжээг нэмж оруулах

of 62

ТЭМДЭГЛЭЛ 2: ДХТ-ийн дараачийн хоёр жил (тухайлбал 2010, 2011 он)-ийн хувьд мөн дээрх загвараар төсөв бэлтгэнэ.

of 62


Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил



Татаас ба уpсгал шилжүүлэг



Эргэж төлөгдөх төлбөрийг хассан цэвэр зээл

Нийт дүн

207,449,200.2 43,832,068.9 122,309,506.6 15,989,003.9 54,636,162.9 32,235,555.0 6,302,896.0 482,754,393.5

1 БОЛОВСРОЛ 190,414,475.8 40,144,041.0 106,734,850.7 15,459,611.7 39,336,162.9 32,235,555.0 6,302,896.0 430,627,593.1

1.2 Ерөнхий боловсрол 123,098,773.2 26,580,926.4 56,209,034.3 2,991,977.4 26,800,000.0 21,301,560.0 0.0 256,982,271.31.2.1 Бага, суурь бүрэн дунд боловсролын үйлчилгээ 113,721,802.7 24,620,772.6 31,918,240.5 1,856,588.3 0.0 0.0 0.0 172,117,404.1

1.2.1.1 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын стандарт, сургалтын төлөвлөгөө, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх 113,721,802.7 24,620,772.6 9,198,786.5 862,462.8 0.0 0.0 0.0 148,403,824.61.2.1.2 Сургалтын хэвийн үйл ажиллагааг хангах 0.0 0.0 22,302,902.0 0.0 0.0 0.0 0.0 22,302,902.01.2.1.3 Өндөр насны тэтгэвэрт гарч байгаа багш нарт мөнгөн тэтгэмж олгох 0.0 0.0 0.0 987,607.5 0.0 0.0 0.0 987,607.51.2.1.4 Олимпиад зохион байгуулах 0.0 0.0 416,552.0 6,518.0 0.0 0.0 0.0 423,070.0

1.2.2 Дотуур байрны үйлчилгээ 3,457,203.9 748,487.2 7,505,383.5 0.0 0.0 0.0 0.0 11,711,074.62.1.2.1 Дотуур байрны сурагчдыг хоол хүнсээр хангах үйлчилгээ 0.0 0.0 6,746,186.6 0.0 0.0 0.0 0.0 6,746,186.62.1.2.2 Дотуур байрны хэвийн үйл ажиллагааг хангах үйлчилгээ 3,457,203.9 748,487.2 759,196.9 0.0 0.0 0.0 0.0 4,964,888.0

1.2.3 Орой, эчнээ сургалтын үйлчилгээ 427,557.6 92,566.5 21,716.8 0.0 0.0 0.0 0.0 541,840.91.2.3.1 Эчнээ сургалтын үйлчилгээ 177,867.7 38,508.1 9,292.8 0.0 0.0 0.0 0.0 225,668.61.2.3.2 Оройн сургуулийн сургалтын үйлчилгээ 249,689.9 54,058.4 12,424.0 0.0 0.0 0.0 0.0 316,172.3

1.2.4 Тусгай хэрэгцээт боловсролын үйлчилгээ 968,461.6 209,672.4 506,718.2 1,014,792.3 0.0 0.0 0.0 2,699,644.51.2.4.1 Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд зориулсан ЕБ-ын тусгай сургуулийн үйлчилгээ 968,461.6 209,672.4 386,718.2 14,792.3 0.0 0.0 0.0 1,579,644.51.2.4.2 Эмзэг бүлгийн суралцагчдад дэмжлэг үзүүлэх 0.0 0.0 120,000.0 1,000,000.0 0.0 0.0 0.0 1,120,000.0

1.2.4.2.1 Сурах бичгээр хангах 0.0 0.0 120,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 120,000.01.2.4.2.2 Сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангах 0.0 0.0 0.0 1,000,000.0 0.0 0.0 0.0 1,000,000.0

1.2.5 Албан бус боловсролын үйлчилгээ 1,399,693.4 303,035.0 562,543.7 0.0 0.0 0.0 0.0 2,265,272.11.2.5.1 Бичиг үсгийн боловсрол олгох үйлчилгээ 0.0 0.0 35,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 35,000.01.2.5.2 Дүйцсэн хөтөлбөрөөр албан бус боловсрол олгох үйлчилгээ 1,399,693.4 303,035.0 389,543.7 0.0 0.0 0.0 0.0 2,092,272.11.2.5.3 Насанд хүрэгчдийн тасралтгүй боловсролын үйлчилгээ 0.0 0.0 138,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 138,000.0

1.2.6 Сургалтын чанарыг сайжруулах 1,215,216.0 193,127.8 14,079,240.0 0.0 0.0 0.0 0.0 15,487,583.81.2.6.1 Хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх 0.0 0.0 203,200.0 0.0 0.0 0.0 0.0 203,200.01.2.6.2 Англи хэлний гүнзгийрүүлсэн сургалт 1,215,216.0 193,127.8 506,340.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,914,683.81.2.6.3 Сурах бичиг, сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангах 0.0 0.0 969,700.0 0.0 0.0 0.0 0.0 969,700.01.2.6.4 Үдийн цай хөтөлбөр 0.0 0.0 12,400,000.0 0.0 0.0 0.0 0.0 12,400,000.0

1.2.7 Сургалтын орчныг сайжруулах 0.0 0.0 12,600.0 0.0 26,800,000.0 0.0 0.0 26,812,600.01.2.7.1 ЕБ-ын 12 жилийн тогтолцоонд шилжихэд шаардлагатай сургалтын орчныг бүрдүүлэх 0.0 0.0 12,600.0 0.0 3,000,000.0 0.0 0.0 3,012,600.01.2.7.2 Сургуулийн хичээлийн барилга, дотуур байрны барилгад их засвар хийх 0.0 0.0 0.0 0.0 4,600,000.0 0.0 0.0 4,600,000.01.2.7.3 Сургуулийн хичээлийн барилга, дотуур байрны барилгыг шинээр барих, өргөтгөх, спорт заал барих 0.0 0.0 0.0 0.0 19,200,000.0 0.0 0.0 19,200,000.0

1.2.8 Ерөнхий боловсролын хүртээмж (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 9,239,445.0 0.0 9,239,445.01.2.8.1 Суурь боловсролын хамран сургалтын хүрээг нэмэгдүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 8,735,820.0 0.0 8,735,820.01.2.8.2 Бага ангийн сурагчид, малчдын хүүхэд боловсролын чанартай үйлчилгээ авах тэгш боломж бүрдүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 503,625.0 0.0 503,625.0

1.2.9 Ерөнхий боловсролын чанар (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 11,454,210.0 0.0 11,454,210.01.2.9.1 Хүүхдэд ээлтэй сургалтын орчныг сайжруулах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,692,180.0 0.0 1,692,180.01.2.9.2 Боловсролын шинэ стандартыг хэрэгжүүлэх, ЕБС-ийг 12 жилийн тогтолцоонд шилжүүлэх бэлтгэлийг 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 159,975.0 0.0 159,975.01.2.9.3 Багш, удирдах ажилтан бэлтгэх тогтолцоог шинэчлэн сайжруулах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,469,400.0 0.0 1,469,400.01.2.9.4 Сургууль төвтэй мэргэжил дээшлүүлэх тогтолцоог төлөвшүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1,456,365.0 0.0 1,456,365.01.2.9.5 Боловсролын шинэ стандартыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай сургалтын тоног төхөөрөмжөөр хангах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2,232,540.0 0.0 2,232,540.01.2.9.6 Сургуулийн дэд бүтцийг сайжруулах 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 4,266,000.0 0.0 4,266,000.01.2.9.7 Бүсийн төвийн сургуулиудыг интернетэд холбох 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 177,750.0 0.0 177,750.0

1.2.10 Албан бус боловсрол (SWAp) 408,825.0 213,300.01.2.10.1 Албан бус боловсролын хүртээмж (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 373,275.0 0.0 177,750.0

1.2.10.1.1 Бичиг үсэг үл мэдэгч, шинээр тайлагдсан хүмүүст зориулсан албан бус боловсролын хүртээмжийг 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 195,525.0 0.0 0.01.2.10.1.2 Сургуулийн гадна буй хүүхэд залуус АББ-ын үйлчилгээнд хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлэх 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 177,750.0 0.0 0.0

1.2.10.2 Албан бус боловсролын чадавхийг сайжруулах (SWAp) 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 35,550.0 0.0 35,550.01.2.11 Захиргаа, төлөвлөлт 1,908,838.0 413,264.9 1,602,591.6 120,596.8 199,080.0 4,244,371.3

1.2.11.1 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын бодлого, төлөвлөлт 112,904.3 24,444.0 209,547.7 7,300.0 0.0 0.0 0.0 354,196.01.2.11.2 Төрийн албан хаагчийн нийгмийн баталгааг хангах 0.0 0.0 0.0 81,946.8 0.0 0.0 0.0 81,946.81.2.11.3 Мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангах 1,716,675.1 371,661.3 756,442.8 0.0 0.0 0.0 0.0 2,844,779.21.2.11.4 Мэдээлэл, хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ 79,258.6 17,159.6 636,601.1 31,350.0 0.0 0.0 0.0 764,369.3

Хөтөлбөр

ХҮСНЭГТ 2 - БСШУЯ-ны төсөв - хөтөлбөр ба бүтээгдэхүүний бүлэглэлээр

БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМ

of 62

НХХЯ-ны 2008 оны Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэлийн жишээ /мянган төгрөгөөр/

Öàë è í õº ë ñÀæèë î ë ãî ã÷è éí

òº ë º õ Í ÄØÁàðàà ¿é ë ÷è ë ãýýí è é

á óñàä çàðä àëÒàòààñ á à óðñãàë

ø è ë æ¿¿ë ýãÕº ðº í ãè éí çàðä àë

(ä î òî î ä )Á ¯ ÃÄ

Òª ÑÂÈ É Í Á ÀÃÖÛ Í Í È É Ò Ä¯ Í 8 910 977,4 922 290,2 19 773 669,4 612 782 380,0 5 650 700,0 648 040 017,0

1 Õª Äª Ë Ì ª Ð, ÀÆ È Ë Ý ÐÕË Ý Ë Ò 321 296,4 32 129,6 16 082 659,8 24 986,0 345 700,0 16 806 771,8

1.1 Õºäºëì ºð, àæèë ýðõëýëò èéí áî äëî ãî , óäèðäëàãà 244 721,6 24 472,2 166 937,8 24 986,0 345 700,0 806 817,61.1.1 Í èéãì èéí õàì ãààëàë , õºäº ëì º ðèéí ÿàì 244 721,6 24 472,2 166 937,8 24 986,0 345 700,0 806 817,61.1.1.1 Х үн амын хөгжил, нийгмийн хамгаалллын бодлого 61 180,4 6 118,0 41 734,5 109 032,91.1.1.2 Х өдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих бодлого 46 497,1 4 649,7 31 718,2 0,0 0,0 82 865,01.1.1.3 Т өрийн çàõèðãààí û удирдлага 61 180,4 6 118,0 41 734,5 3 300,0 200 000,0 312 332,91.1.1.4 Хяналт-ø èí æèëãýý, үнэлгээ 46 497,1 4 649,7 31 718,2 82 865,01.1.1.5 С анхүү, төлөвлөлт 14 683,3 1 468,3 10 016,3 145 700,0 171 867,91.1.1.6 Олон улсын харилцаа, хамтын ажиллагаа 14 683,3 1 468,3 10 016,3 21 686,0 47 853,9

1.2 Õºäºëì ºð ýðõëýëò èéã äýì æèõ ¿éë÷èëãýý 76 574,8 7 657,4 5 458 122,0 0,0 0,0 5 542 354,21.2.1 Õº äº ëì º ðèéí çàõ çýýëèéí ì ýäýýëýëýýð õàí ãàõ ¿éë÷èëãýý 1 200 000,0 1 200 000,01.2.2 Àæèë î ëãî ã÷èéã äýì æèõ 0,0 0,0 941 500,0 941 500,01.2.3 Àæèëä çóó÷ëàõ ¿éë÷èëãýý 0,0 0,0 575 000,0 575 000,01.2.4 Ì ýðãýæëèéí ñóðãàëò, äàâòàí ñóðãàëòû í ¿éë÷èëãýý 0,0 0,0 1 195 800,0 1 195 800,01.2.5 Ì ýðãýæëèéí ÷èã áàðèì æàà, çº âëº ãº º º ãº õ ¿éë÷èëãýý 76 574,8 7 657,4 45 822,0 130 054,21.2.6 Õº äº ëì º ð ýðõëýëòèéí ø èí ý ¿éë÷èëãýý 0,0 1 500 000,0 1 500 000,0

1.3 Æèæèã áèçí åñèéã äýì æèõ ¿éë÷èëãýý 0,0 0,0 9 452 600,0 0,0 0,0 9 452 600,01.3.1 Æ èæèã çýýëèéí ¿éë÷èëãýý 0,0 0,0 8 309 600,0 0,0 8 309 600,01.3.2 Áèçí åñ èí êóáàöû í ¿éë÷èëãýý 0,0 0,0 900 000,0 0,0 0,0 900 000,01.3.3 Áèçí åñ ýðõëýã÷äýä çî ðèóëñàí ñóðãàëò àðãà ç¿éí çº âëº ãº º 0,0 0,0 243 000,0 0,0 0,0 243 000,0

1.4 Í èéò èéã õàì àðñàí àæèë 1 005 000,0 0,0 0,0 1 005 000,0

2 Í È É ÃÌ È É Í ÕÀË ÀÌ Æ È É Í ¯ É Ë × È Ë ÃÝ Ý 2 897 621,3 289 762,2 1 515 370,7 246 313 750,6 2 640 000,0 253 656 504,8

2.1 Í èéãì èéí õàëàì æèéí áî äëî ãî , óäèðäëàãà 2 375 823,7 237 582,0 1 041 678,0 21 197,0 2 640 000,0 6 316 280,72.1.1 Í èéãì èéí õàëàì æèéí åðº í õèé óäèðäëàãà çî õèöóóëàëò 198 750,5 19 874,9 95 042,5 6 403,0 320 070,92.1.2 Í èéãì èéí õàëàì æèéí î ðî í í óòãèéí óäèðäëàãà, çî õèöóóëàëò 2 177 073,2 217 707,1 946 635,5 14 794,0 2 640 000,0 5 996 209,8

2.2 Çî ðèëò î ä á¿ëýãò î ëãî õ ì ºí ãºí ò óñëàì æ 0,0 0,0 0,0 49 637 703,6 0,0 49 637 703,62.2.1 ª í ä º ð í àñòàí ä î ëãî õ õàëàì æèéí òýòãýâýð 24 238 375,2 24 238 375,22.2.2 Õº ãæëèéí áýðõø ýýëòýé èðãýí ä î ëãî õ õàëàì æèéí òýòãýâýð 0,02.2.3 Ãàí ö áèå î ëî í õ¿¿õýäòýé ýõ (ýöýãò)-ä î ëãî õ õàëàì æèéí òýòãýâýð 0,02.2.4 Í º õöº ëò ì º í ãº í òýòãýì æ 12 961 628,4 12 961 628,42.2.5 Çî ðèëòî ä á¿ëýãò î ëãî õ õº í ãº ëº ëò 12 437 700,0 12 437 700,0

2.3 Çî ðèëò î ä á¿ëýãò ¿ç¿¿ëýõ í èéãì èéí õàëàì æ, àñðàì æèéí ¿éë÷èëãýý 521 797,6 52 180,2 473 692,7 53 850,0 0,0 1 101 520,5

2.3.1 Î ëî í í èéòèéí î ðî ëöî î í ä ò¿ø èãëýñýí õàëàì æèéí ¿éë÷èëãýý 950 000,0 950 000,02.3.2 Í º õº í ñýðãýýõ ¿éë÷èëãýý 237 902,6 23 790,3 212 906,2 53 750,0 528 349,12.3.3 Òº âëº ðñº í á î ëî í òº ðº ëæñº í àñðàì æèéí ¿éë÷èëãýý 283 895,0 28 389,9 260 786,5 100,0 573 171,4

2.4 Í èéò ëýã ì ºí ãºí ò óñëàì æ 0,0 0,0 0,0 196 601 000,0 0,0 196 601 000,02.4.1 Î ëî í õ¿¿õýä òº ð¿¿ëñýí ýõ÷¿¿äýä î ëãî õ ì º í ãº í òóñëàì æ 11 625 000,0 11 625 000,02.4.2 0-18 í àñí û õ¿¿õäýä î ëãî õ òýòãýì æ 37 656 000,0 37 656 000,02.4.3 Çàëóó ãýð á¿ëä î ëãî õ ì º í ãº í òóñëàì æ 17 500 000,0 17 500 000,02.4.4 Ø èí ý òº ðñº í õ¿¿õä ýä î ëãî õ ì º í ãº í òóñëàì æ 6 500 000,0 6 500 000,02.4.5 Æ èðýì ñýí á î ëî í õº õ¿¿ë õ¿¿õýä òýé ýõ÷¿¿äýä î ëãî õ ì º í ãº í òóñëàì æ 18 720 000,0 18 720 000,02.4.6 Õ¿¿õäèéí 100.0 ì ÿí òº ãðº ã (Ì ÓÕÑàí ãààñ) 104 600 000,0 104 600 000,0

3 Í È É ÃÌ È É Í ÄÀÀÒÃÀË 5 692 059,7 600 398,5 2 175 638,9 366 443 643,4 2 665 000,0 377 576 740,5

3.1 Í èéãì èéí äààò ãàëûí áî äëî ãî , óäèðäëàãà 5 692 059,7 600 398,5 2 175 638,9 231 943,4 2 665 000,0 11 365 040,53.1.1 Í èéãì èéí äààòãàëû í åðº í õèé óäèðäëàãà çî õèöóóëàëò 717 637,4 75 696,4 704 988,20 30 367,4 1 528 689,43.1.2 Í èéãì èéí äààòãàëû í î ðî í í óòãèéí óäèðäëàãà , çî õèöóóëàëò 4 974 422,3 524 702,1 1 470 650,7 201 576,0 2 665 000,0 9 836 351,1

3.2 Í èéãì èéí äààò ãàëûí ò ýò ãýâýð 0,0 0,0 0,0 353 323 400,0 0,0 353 323 400,03.2.1 ª í ä º ð í àñòí û òýòãýâýð 236 370 600,0 236 370 600,03.2.2 Òàõèð äóòóóãèéí òýòãýâýð 63 705 200,0 63 705 200,03.2.3 Òýæýýã÷ýý àëäñàí û òýòãýâýð 30 768 500,0 30 768 500,03.2.4 Öýðãèéí òýòãýâýð 22 479 100,0 22 479 100,0

3.3 Í èéãì èéí äààò ãàëûí ò ýò ãýì æ, ò ºëáºð 0,0 0,0 0,0 12 888 300,0 0,0 12 888 300,03.3.1 Õº äº ëì º ðèéí ÷àäâàðàà ò¿ð àëä ñàí û òýòãýì æ 2 444 900,0 2 444 900,03.3.2 Î ðø óóëãû í òýòãýì æ 1 914 200,0 1 914 200,03.3.3 Æ èðýì ñí èé áî ë î í àì àðæñàí û òýòãýì æ 5 902 300,0 5 902 300,03.3.4 Àæèëã¿éä ëèéí òýòãýì æ 2 626 900,0 2 626 900,0

4.

Í È É ÃÌ È É Í ÕÀÌ ÃÀÀË Ë Û Í ÑÀË ÁÀÐÛ Í ¯ Í ÄÝ ÑÍ È É Õª Òª Ë Áª Ð ÀÐÃÀ ÕÝ Ì ÆÝ Ý 201 857,1 20 185,7 267 817,2 0,0 1 344 000,0 1 833 860,0

Õº òº ë áº ð á à Á ¿òýýãä ýõ¿¿í

of 62

Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтийн загвар

Хөтөлбөр 1 -

Бүтээгдэхүүний анги 1 мянган төгрөгөөр

Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлт

2008 оны зорилтот түвшин

Нийт төсөв Нэгжийн өртөг

Бүтээгдэхүүн

1.1.1

1.1.2

1.1.3

1.1.4

1.1.5

ТЭМДЭГЛЭЛ: Шаардлагатай бол хөтөлбөр, бүтээгдэхүүний анги, бүтээгдэхүүн, шалгуур үзүүлэлтийг нэмж оруулах

of 62

Гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтийн загвар - Жишээ

Хөтөлбөр 1 - Боловсрол

Бүтээгдэхүүний анги 2

– Ерөнхий боловсрол

Мянган төгрөгөөр Гүйцэтгэлийн шалгуур

үзүүлэлт


Нийт төсөвНэгжийн өртөг

Output 189,335,236.2

1.2.1 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын үйлчилгээ

Хамрагдах сурагчийн тоо 548,005

172,117,404.1 314.1

1.2.2 Дотуур байрны үйлчилгээ

Дотуур байранд суух сурагчдын тоо

46,864

11,711,074.6 249.9

1.2.3 Орой, эчнээ сургалтын үйлчилгээ

Оройн сургуульд хамрагдах хүний тоо

1,553

316,172.3 203.6

Эчнээ сургалтад хамрагдах хүний тоо

1,553

225,668.6 145.3

1.2.4 Тусгай хэрэгцээт боловсролын үйлчилгээ

Тусгай сургуульд хамрагдах хөгжлийн бэрхшээлтэй сурагчдын тоо

2,221

1,579,644.5 711.2

4 төрлийн сурах бичгээр хангагдах эмзэг бүлгийн суралцагчдын тоо

8,750

120,000.0 13.7

Сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангагдах эмзэг бүлгийн сурагчдын тоо

66,590

1,000,000.0 15.0

1.2.5 Албан бус боловсролын үйлчилгээ

Бичиг үсэг тайлагдах хүний тоо тод-х 35,000.0 тод-х

Дүйцсэн хөтөлбөрөөр ЕБ эзэмших хүний тоо

11,690

2,092,272.1 179.0

Боловсрол суваг ажиллуулах 1 138,000.0 138,000.0

of 62

Хөтөлбөр .3. НИЙГМИЙН ДААТАГЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Бүтээгдэхүүний анги 3.1.

Нийгмийн даатгалын бодлого удирдлага

Мянган төгрөг



Нийт төсөв

Нэгжийн өртөг

Нийгмийн даатгалын ерөнхий

газар

3.1.1. Нийгмийн даатгалын ерөнхий удирдлага зохицуулалт

Үр дүнгийн гэрээний биелэлтийг өмнөх жилийнхээс нэмэгдүүлэх

2% 1 528 689,4 N/A

3.1.2. Нийгмийн даатаглын орон нутгийн удирдлага зохицуулалт

Үр дүнгийн гэрээний биелэлтийг өмнөх жилийнхээс нэмэгдүүлэх

2% 9 836 351,1 N/A

Бүтээгдэхүүний анги 3.1 - нийт төсөв 11 365 040,5

Бүтээгдэхүүний анги 3.2. Нийгмийн даатгалын тэтгэвэр

Мянган төгрөг



Нийт төсөв


Нийгмийн даатгалын сан 3.2.1.

Өндөр настны тэтгэвэр тэтгэвэр авсан хүний тоо 188407 236 370

600,01254,6

Тахир дутуугийн тэтгэвэр

тэтгэвэр авсан хүний тоо 62922 63 705 200,0

3756,6

3.2.2. Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр


1827,7

3.2.3. Цэргийн тэтгэвэр


1617,9


Бүтээгдэхүүний анги 2.3. Нийгмийн даатгалын тэтгэмж

Мянган төгрөг Гүйцэтгэлийн шалгуур

үзүүлэлт


Нийт төсөв


Нийгмийн даатгалын сан

3.3.1 Хөдөлмөрийн чадвараа түр алдсаны тэтгэмж

тэтгэмж авсан хүний тоо 69360 2 444 900,0 35,2

3.3.2 Оршуулгын тэтгэмж тэтгэмж авсан хүний тоо 13195 1 914 200,0 145,1

3.3.3 Жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авсан хүний тоо 14490 5 902 300,0 407,3

of 62

тэтгэмж 3.3.4 Ажилгүйдлийн тэтгэмж тэтгэмж авсан хүний тоо 15600 2 626 900,0 168,4


Хөтөлбөрийн нийт төсөв 364 688 440,5

of 62

Хавсралт 3

Төсвийн хувилбарууд

Загвар


of 62

ТЭМДЭГЛЭЛ: Шаардлагатай бол хөтөлбөр бүрт таамаглалуудыг нэмж оруулна уу. Зарим яамдын хувьд тодорхой хөтөлбөр заалгүй бүх хөтөлбөрийн хувьд нийтлэг таамаглалыг дэвшүүлж болно. Харин зарим яамдын хувьд хөтөлбөр бүрээр ялгаатай таамаглал дэвшүүлэх шаардлага гарч болно (доорхи жишээнээс харна уу).

НХХЯ – Төсвийн төсөөллийн таамаглал 2008-2010

Эдийн засгийн томсгосон ангилал

Хувилбар-1 Суурь түвшин

Хувилбар-2 Төлөвлөгдсөн суурь түвшин

Хувилбар-3 Нэмэгдсэн түвшин

Цалин Инфляцын түвшин (7%)

15% 30%

Ажил олгогчоос төлөх НДШ

10% (шинэ хуулиар) 10% 10%

Бараа үйлчилгээний зардал

Инфляцын түвшин (7%)

Инфляцын түвшин (7%) Инфляцын түвшин (7%)

Татаас урсгал шилжүүлэг

Хүн амын өсөлт (1.2%), үнийн өөрчлөлтгүй

Хүн амын өсөлт (1.2%) + үнийн өөрчлөлт(7%)

Хүн амын өсөлт (1.2%) + үнийн өөрчлөлт(7%)

Хөрөнгийн зардал Хөрөнгө оруулалт өмнөх оны түвшинд

2008 оны хөрөнгө оруулалтыг төвшингийн 50%

2008 оны хөрөнгө оруулалтын түвшинд барих

of 62

Хувилбар 1 – Зарлагын суурь түвшин

2008 оны төсвийн төсөл

2009 оны төсөөлөл

2010 оны төсөөлөл

Хөтөлбөр 1Нийт зарлагаУрсгал зарлагаa. Цалин, хөлс, НДШ Цалин хөлс болон нэмэгдэл урамшил Нийгмийн даатгалын шимтгэлb. Бараа, үйлчилгээний бусад зардалc. Татаас, шилжүүлэг, цэвэр зээлХөрөнгийн зардалa. Дотоодb. Гадаад

Бүтээгдэхүүний анги 1.1Нийт зарлагаУрсгал зарлагаa. Цалин, хөлс, НДШ Цалин хөлс болон нэмэгдэл урамшил Нийгмийн даатгалын шимтгэлb. Бараа, үйлчилгээний бусад зардалc. Татаас, шилжүүлэг, цэвэр зээлХөрөнгийн зардалa. Дотоодb. Гадаад



Тэмдэглэл 1: Шаардлагатай бол хөтөлбөр, бүтээгдэхүүний ангийг нэмж оруулах

of 62

Тэмдэглэл 2: Зарлагын төлөвлөгдсөн ба нэмэгдсэн суурь түвшиний хувилбаруудад дээрхи загварыг мөн адил хэрэглэнэ.

БСШУЯ-ны төсвийн төсөөллийн хувилбарын жишээ

Зарлагын дунд түвшин 2006 оны 2007 оны 2008 оны 2009 оны 2010 оныгүйцэтгэл гүйцэтгэл төсвийн төсөл төсөөлөл төсөөлөл

Хөтөлбөр 1. Боловсрол

Нийт зарлага 0.0 0.0 430,627,593.1 493,561,617.5 507,537,322.2Урсгал зарлага 0.0 0.0 359,055,875.2 414,147,560.0 465,270,320.1a.Цалин, хөлс, НДШ 0.0 0.0 230,558,516.8 276,655,386.5 318,153,694.4 Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил 190,414,475.8 228,497,371.0 262,771,976.6 Нийгмийн даатгалын шимтгэл 40,144,041.0 48,158,015.5 55,381,717.8б. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 106,734,850.7 114,206,290.2 122,200,730.6в. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 21,762,507.7 23,285,883.2 24,915,895.1Хөрөнгийн зардал 0.0 0.0 71,571,717.9 79,414,057.5 42,267,002.1a. Дотоод 39,336,162.9 51,189,200.0 31,840,004.1б. Гадаад 32,235,555.0 28,224,857.5 10,426,998.0

Бүтээгдэхүүний анги 1. Сургуулийн өмнөх боловсролНийт зарлага 72,768,489.5 87,930,488.2 92,019,964.4Урсгал зарлага 64,531,794.5 74,800,689.3 84,298,549.5a.Цалин, хөлс, НДШ 44,412,131.1 53,272,649.4 61,263,546.8 Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил 36,508,120.5 43,809,744.6 50,381,206.3 Нийгмийн даатгалын шимтгэл 7,904,010.6 9,462,904.8 10,882,340.6б. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 19,730,614.8 21,111,757.8 22,589,580.9в. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 389,048.6 416,282.0 445,421.7Хөрөнгийн зардал 8,236,695.0 13,129,798.9 7,721,414.9a. Дотоод 5,100,000.0 12,708,560.0 7,721,414.9б. Гадаад 3,136,695.0 421,238.9 0.0

Бүтээгдэхүүний анги 2. Ерөнхий боловсролНийт зарлага 256,982,271.3 300,091,869.0 295,776,213.6Урсгал зарлага 208,880,711.3 242,970,812.4 274,348,827.6a.Цалин, хөлс, НДШ 149,679,699.6 179,625,729.9 206,569,589.3 Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил 123,098,773.2 147,718,527.8 169,876,307.0 Нийгмийн даатгалын шимтгэл 26,580,926.4 31,907,202.0 36,693,282.3б. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 56,209,034.3 60,143,666.7 64,353,723.4в. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 2,991,977.4 3,201,415.8 3,425,514.9Хөрөнгийн зардал 48,101,560.0 57,121,056.6 21,427,386.0a. Дотоод 26,800,000.0 33,941,638.0 21,427,386.0б. Гадаад 21,301,560.0 23,179,418.6 0.0

Бүтээгдэхүүний анги 3. Мэргэжлийн боловсролНийт зарлага 35,121,990.9 35,907,696.7 44,462,091.2Урсгал зарлага 27,949,465.9 31,615,390.7 35,095,128.2a.Цалин, хөлс, НДШ 13,199,803.3 15,833,251.7 18,208,239.5 Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил 10,850,638.5 13,020,766.2 14,973,881.1 Нийгмийн даатгалын шимтгэл 2,349,164.8 2,812,485.5 3,234,358.3б. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 7,522,909.0 8,049,512.6 8,612,978.5в. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 7,226,753.6 7,732,626.4 8,273,910.2Хөрөнгийн зардал 7,172,525.0 4,292,306.0 9,366,963.0a. Дотоод 2,000,000.0 1,808,106.0 1,079,965.0б. Гадаад 5,172,525.0 2,484,200.0 8,286,998.0

Бүтээгдэхүүний анги 4. Дээд боловсролНийт зарлага 65,754,841.4 69,631,563.6 75,279,053.0Урсгал зарлага 57,693,903.5 64,760,667.6 71,527,814.8a.Цалин, хөлс, НДШ 23,266,882.8 27,923,755.5 32,112,318.8 Цалин, хөлс болон нэмэгдэл урамшил 19,956,943.6 23,948,332.3 27,540,582.2 Нийгмийн даатгалын шимтгэл 3,309,939.2 3,975,423.2 4,571,736.6б. Бараа, үйлчилгээний бусад зардал 23,272,292.6 24,901,353.1 26,644,447.8в. Татаас ба урсгал шилжүүлэг 11,154,728.1 11,935,559.1 12,771,048.2Хөрөнгийн зардал 8,060,937.9 4,870,896.0 3,751,238.2a. Дотоод 5,436,162.9 2,730,896.0 1,611,238.2б. Гадаад 2,624,775.0 2,140,000.0 2,140,000.0

Задаргаа байхгүй




of 62

НХХЯ-ны төсвийн төсөөллийн хувилбарын жишээ

of 62

Хавсралт 4

Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл

Санал болгож буй бүтэц

of 62

ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧИЙН ТӨСВИЙН ТӨСЛИЙН МЭДЭГДЭЛ

1. Хэтийн зорилт

Ирэх гурван жилийн хэтийн зорилт

a. Хөтөлбөр тус бүрээр хэтийн зорилтыг харуулна.

b. Хэтийн зорилт бүрийн хувьд хүрэх үр дүнг хэмжигдэхүйц үзүүлэлтээр илэрхийлсэн байхаас гадна гурван жилийн хугацаанд биелэгдэхүйц байх.

c. Салбарын холбогдох Мастер төлөвлөгөөтэй уялдсан байх.

2. Ирэх төсвийн жилд нийлүүлэх бүтээгдэхүүн

Энэ хэсэгт хөтөлбөр тус бүрээр бүтээгдэхүүнийг тодорхойлж харуулна.

a. Дунд хугацааны зорилт ба бүтээгдэхүүний хоорондын уялдаа

b. Бүтээгдэхүүн бүрийн хувьд хэмжих нэгж, хүрэх түвшинг зааж өгнө.

Цаашид ДХТ-ийн жил бүрээр гүйцэтгэлийн шалгуур үзүүлэлтийг тодорхойлох хэрэгтэй.

3. Зарлагын шинжилгээ

Хөтөлбөр тус бүрээр зарлагын шинжилгээ хийх замаар үр ашиг, хэмнэлтийг тооцож гаргах (эерэг, сөрөг аль алиныг нь дурдах)

Бодлогын тэргүүлэх чиглэлд өөрчлөлт орсон бол тэр талаар оруулах

Их Британи улсад хэрэглэгддэг зарлагын дүн шинжилгээний дараахь аргачлалыг ашиглаж болно

of 62

Зарлагын шинжилгээ хийхэд Их Британи улсад хэрэглэгддэг аргачлал

Өндөр ач холбогдол бүхий чиглэл (өндөр үр өгөөж өгөх чиглэл)-ийг тодорхойлох Өндөр ач холбогдол бүхий хөтөлбөрийг тодруулах, ингэхдээ дараахь зүйлийг харгалзах:

Хөтөлбөр эсхүл арга хэмжээний мөнгөний үнэ цэнийг сайжруулах хүрээг тодорхойлох. Тухайлбал,

Засгийн газрын тэргүүлэх чиглэл, зорилгод хамааралтай эсэх;

Зардлыг нэмснээр нийгэм, эдийн засгийн хувьд өгөх үр өгөөж өндөр;

Дараа дараачийн жилүүдийн зарлагад үзүүлэх бодит суурь шахалт; болон

Гадаад хүчин зүйлийн үзүүлэх нөлөөлөл.

Зорилгын ач холбогдол буурсан эсхүл биелэгдсэн; Зарцуулах хөрөнгө, хүрэх үр дүнгийн хоорондын

уялдаа сул; Улсын ба хувийн секторын эсхүл олон улсын

түвшний жишиг үзүүлэлттэй харьцуулахад орц буюу нэгжийн өртөг өндөр;

Үйлчилгээг үзүүлж буй байгууллагуудын гүйцэтгэлийн үзүүлэлтүүд нь хол зөрөөтэй.

Зарлагыг дахин хуваарилах Дараахь зүйлд үндэслэн зардлын тооцоог хянан үзэх:

Гүйцэтгэлийн хүрээг эргэж хянах:

Үр өгөөж муутай хөтөлбөрөөс нөөцийг өөр хөтөлбөр, арга хэмжээнд хуваарилах;

Өндөр ач холбогдол бүхий хөтөлбөрт нэмэлт хөрөнгө шаардагдах.

Шинэ хөтөлбөрийн хүрэх үр дүн, зорилт; Гүйцэтгэлийн хүрэх түвшин, түүнийг үнэлж

дүгнэх болон хяналт-шинжилгээ хийх төлөвлөгөө.

Төлөвлөх, хэрэгжүүлэх Тавьсан зорилго, зорилтод зарлагыг чиглүүлэх, тэдгээрийг биелүүлэхэд гарах саад бэрхшээлийг арилгахад шаардагдах төлөвлөгөөг тохиролцох. Төлөвлөгөөнд төсвийн хуваарилалт, бодлогын шинэчлэл, хууль эрх зүйн ба захиргааны чиглэлээр орох өөрчлөлт болон бусад арга хэмжээг тусгана.

4. Дунд хугацааны зарлагын шинжилгээ

Хөтөлбөрүүдэд нөөц хэрхэн хуваарилагдсаныг шинжлэх (эдийн засгийн ангилал болон бүтээгдэхүүний зорилтот түвшингээр нь шинжилгээ хийх)

ДХТ-ийн жилүүдээр хөтөлбөр хооронд нөөц хэрхэн хуваарилагдсаныг шинжлэх

Хавсралт



of 62

Хавсралт 5

Сургалтын модулиуд

Сургалтын модуль 1: Хөтөлбөрт суурилсан төсвийн төлөвлөлт: ерөнхий ойлголт, бүтэц

Сургалтын модуль 2: Хөтөлбөр, бүтээгдэхүүний ангийг тодруулах Сургалтын модуль 3: Бодлогын мэдэгдэл ба ДХТ-ийн төсөөллийн 3 хувилбар Сургалтын модуль 4: Зарлагын төлөвлөлтийн мэдэгдэл бэлтгэх Сургалтын модуль 5: Төсвийн Ерөнхийлөн Захирагчийн төсвийн төслийн мэдэгдэл

of 62

manual of procedures on mtb preparation · web viewЭнэ нь одоогийн ЗГ-ын...

Documents