Manevi Dan1§manl1k ve Rehberlik (Cilt-11)

Editorler

D0

em Degerler Egitimi Merkezi

© Eserin Her Tiirlii BasIID Hakl:a Anl~ah Olarak Ensar Ne§riyat' a Aittir.

Dem Yaymlan Ensar Ne~riyat Tic. A.~. Organi.zasyonudur.

ISBN: 978-605-4036-74-5 TAKIM NUMARASI: 978-605-4036-72-1

KitabmAd.i Manevi D~manhk ve Rehberlik

(Cilt-Il)

EditOrler

Do~. Dr. Ali Ayten Do~. Dr. Mustafa Kot;

Prof. De Nuri Tmaz

Yaym Koordinatorii Furkan Erdogdu

Kapak & Sayfa Tasannu Nuray Yiiksel

Basla-Cilt

Din Gorevlilerinin Hastanelerde Manevi Balam Hizmetlerine ili§kin Gorii§leri

Omer Faruk Soylev*

Girl~

Modern hpta, hastahklann tedavisinde insan bedenine odaklamhr.

Hastahgm kaynagmm bedende oldugu te§his ed.ildigi durumlarda, bedeni iyile§tirecek ila9arla tedavi hede.flenir. T1bbm fiziksel bedeni on planda tu-tan klasik yontemleri, bazi hastahklann te§his ve tedavisinde yetersiz kala-

bilmektedir. Bu durum hastahklann tedavisi konusunda farkh yakla§rm ve yeni kavramlan gi.indeme getirmi§tir. Holistik (biitiinciil) yakla§im, modem bbbm temel yakla§rmlanndan biri olan ve semptomlann basktlanmas1 esas1-

na dayanan Allopatik tedavi yakla§muna altematif sistem olarak ortaya 91

70 MANEvi D~ VE REHBERLil<

layla§hrd.i& ve daha kaha ktldJ& kabul edilmektedir (Koylii, 2010: 7-8; Giller,

2010: 97-102; Yap1a, 2007).

Giiniimiizde hastahl

MANEVi DANI$MANLll< VE REHBERLIK 71

istemekteclirler. Ayru zamanda y~adtl

72 MANEvi D~MANLII< VE R.EHBERLiI<

lerin e§lik ettigi manevi bala.nun affetme c;~malan, ya§adtl

MANEviD~ VEREHBERI.i:K 73

Din gorevlilerinden beklentisi olan gruplardan biri de hastalar ve yakm-lanchr. Nitekim ilk uygulamas1 11 ay kadar si.irmii§ olan hastanelerde ma-nevi bakun hizmetleri ile ilgili Saghk Bakanhgi ve Diyanet 4 leri Ba§kanhg:t arasmda 07.01.2015 tarihinde yeniden bir protokol imzalannu§tlr. Gorii§tii-gu insanlarla arasmda ilk anda mutlaka yakmW

74 MANEvi DANI$MANLIKVE REHBERLiK

yarchm, bakxm ve destek hizmetlerinde tam bir uyum halinde

MANEvi DANI!;iMANLIK V):l REHBERLiK

Daha Once Yaptlan

76 MA.NEVi DAN1$MANLIK VE REHBERLi:K

Melahat Akgiin Kostak- Ulfiye

MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLiK 77

mektedir. Toplanan verilerin istatistiksel ~oziimlemelerinde SPSS (Statistical

Package of the Social Sciences) paket progranundan faydalarulrru9b.r.

Bulgu ve Analiz

Ara9b.rmaya kab.lan din gorevlilerini tarub.o istatistikler yaptlnu.9', de-mografik ozelliklerin incelenmesi ~~ frekans ve yiizdeleri hesaplanarak

tablo 1' de gosterilmi~tir.

Tablo 1: Din Gorevlilerinin Tarumlayio Ozelliklerine Gore Dagili.mlan Tarumlayio Ozellikler S - . % Cinsiyet Ka din 126 15,2

Erkek 704 84,8

Egitim Durumu

Lise 171 20,6

Onlisans 512 61,7

Lis ans 142 17,l

Lisansi.istii 5 0!6

Mesleki Unvan

.K. Kursu Ogreticisi 138 16,6

imam-Hatip 618 74,5

Miiezzin-Kayyuri 74 8,9

GorevYeri

ilmerkezi 88 10,6

Il\emerkezi 226 27,2

Koy I mahalle 516 62,2 Hizmet Si.iresi (Ort.) 830 10,7 Ya§ (Ort.) 830 40,2

78 MANEvi DAN1$MANLII< VE REHBERLiI<

Tablo l'de ara§tmnaya kah1an din gorevlilerinin yakla§ik %85'nin er-kek, %60'uun onlisans mezunu ve %60'run koy/mahallelerde gorev yapan

imam-hatipler (%75) oldugu goriilmektedir. Ara§tmna kapsamma ahxlan

tiim din gorevlilerinin ortalama hizmet siiresi yakla§ik 10 ytl, ya§ ortalama-

Ia.ruUn ise 40 oldugu tespit edilmi§tir.

A.ra§tmnaya kablan din gorevlilerinin Manevi Destek Algis1 Ol

MANEvi D~MANLIK VE REHBERLiI<

Tablo 3: Din Gorevlilerinin Tarumlayio. Ozellilderine Gore Manevi Destek Algis1 Ol~egi Puan Ortalamalan iie Test Sonu9anrun Karitl~hnlmas1

Maneviyat Puan Ozellikler Ort. Test

Cinsiyet

Kachn Erkek

Ya~

20-29 (n=132) 30-39 (n=265) 40-49 (n=262) SO-+ (n=171)

Egitim Durumu

Lise

Onlisans Lis ans Lisansiistil

Un van

K. Kursu Ogreticisi imam-Hatip ·

Miiezzin-Kayyun

GorevYeri

iimerkezi

iI~e merkezi Koy I mahalle

Hizmet Siiresi

10 YtldanAz (n=374) 10 Ytldan Fazla (n=456)

X±SD

4,79±0,24

4,71±0,41

4,76±0,46 4,78±0,39 4,68±0,25

4,68±0,38

4,70±0,46 4,72±0,39

4,78±0,25

4,60±0,38

4,78±0,28 4,72±0,37

4,67±0,65

4,77±0,26 4,68±0,51

4,74±0,34

4,77±0,24

4,69±0,41

t=2,09

P=0,36 p>0,05

F=4,06 P=0,07 P0,05

F=2,08 P=0,12 p>0,05

F=2,54 P=0,79 p>0,05

t=2,96 P=0,03

P

80 MANEVi DANI$MANLIK VE REHBERLll<

Ara~tmnada hizmet sfuesine gore MDAO toplam puan ortalamala-n kar~tl~b.nldigmda bulunan £ark istatistiksel olarak anlamhchr (p

M.ANEVi.OANI$MANLIK VE REHBERLiK

Evet

Hayu

Manevi bakmu din hizmeti kabul etme

Evet

Hayu

Manevi·bak.tm verebilecegme inaruna 1

Evet

Hayu

790 40

771

59

776 54

95,2 4,8

92,9 7,1

93,5 6,5

81

Tab lo 4' de din gorevlilerinden manevi bakun konusunu ~ugiine kadar

duymayanlann oraru %41,9; manevi bakun konusunda bilgi alanlann oraru % 11,7; manevi bakun tecriibesine sahip olanlann %19,2 oldugu goriilmektedir.

Hastanelerde manevi bakmun gerekliligine inan din gorevlisi oraru %95,2; hastanelerde manevi bak:uru bir din hizmeti olarak kabul edenlerin oraru %92,9; din gorevlilerinin hastanelerde manevi bakun hizmeti verebile-cegine inananlann oraru %93,5 olarak tespit e~tir.

Ara~tmna kapsamadaki din gorevlilerinin manevi bakuna ~kin gorii§-lerine gore manevi destek algisi ol~egi puan ortalamalan ile t testi ve tek

yonli.i varyans analizi (ANOVA) sonu9an tablo 5' de goste~tir.

Tablo 5: Din Gorevlilerinin Manevi Balama ili~kin Gorii~lerine Gore Manevi Destek Algts1 OI~egi Puan Ortalamalan he Test Sonu9anrun Kar~tl~b.nlmasi

Manevi Bakima ili§kin Go~ler

Manevl bakun konusunu duyma

Evet

Hayu

Manevi baknnla ilgili bilgi alma

Evet

Hayu

Maneviyat

PuanOrt.

X±SD

4,74.±0,43

4,71±0,33

4,75±0,56

4,72±0,36

Test

l'=l,05 P=0,29

>0,05

t=0,61 P=0,53

>0,05

82 MANEvi DANI$MANLII< VE REHBERLiI<

Manevi ba.kun verme (tecriibe)

Evet Hayir

Manevi bakmun gerekliligme inanma

Evet Hayir

Manevi bakmu din hizmeti kabul etme

Evet Hayir

Manevi ba.kun verebilecegme inanma

Evet Hayu

4,71±0,57 4,73±0,34

4,74±0,37 4,46±0,65

4,75±0,35 4,43±0,68

4,74±0,36 4,44±0,66

t=-0,41 P=0,67

>0,05

t=4,45 P=0,00 P

MANEvi DAN1$MANLIK VE REHBERLiK

Tarh~ma ve Yorum

83

Ol.kemizde ve yurt ch§mda yaptlan ~ah~malarda maneviyabn saghk, iyi-lik ve ya~am kalitesi iizerinde onemli etkisinin oldugu ortaya konulmu~tur (Koylii, 2010: 5-36; Ayten, 2012: 45-79; Dein, 2014: 739-750; Horozcu,, 2010: 209-240; Korkmaz, 2010: 283-311; Puchalski, 2006: 398-416; Ferrell, 2013: 431-437). Maneviyat, inan~, dua ve ibadetin bir~ok hastaya rahatlama saglachgi arbk bilinmektedir. Hatta yurt ch§mdaki son ~~malarda maneviyabn kan-ser gibi agu hastahklardan kurtulmaya faydasuun olup olmad.igi ya da boy-le bir tedaviye nastl katki saglachgi yaptlan meta-analiz ~~malar ile ta.rh§tl-maktad.ir. ABD' de 44 bin kanserli hastarun ara~tmld.igi son bir ~~mada,d.in ve maneviyabn kanserli .hastalarm sagltklanna degi~ik boyutlarda etki etti-gi bulgularuru~. Ara§b.rmada dindarhk ve maneviyat yonii kuvvetli olan kanser hastalannda daha az kanser semptomlanrun gozlemlendigi ve daha gii9ii inan~ daha fazla maneviyat ve daha ~ok ibadetin tedaviye daha kuv-vetli destek saglad.igi, boylece hastarun daha ~abuk iyile~tigi vurgulanmak-tad.ir (Heather, 2015: 3760-3768). Ara§brma aynca din ve maneviyatm beden sagligi ~mda aktl ve ruh sagligi ile sosyal uyum iizerindeki etkilerinin de pozitif yonde oldugunu ortaya koymaktad.ir. Yakin tarihte ABD' de, manevi destek alan hastalarla, almayan hastalar arasmda ilgin~ farklar tespit eden ba~ka bir ara~hrmarun sonu9anna gore, ameliyat ge~en kalp hastalannda olilm oraru, manevi destek almayanlara nispetle 3 kat daha fazlad.ir. Aynca kal~a ameliyah ge¢rmi~ ibadetine dii~kiin kadm hastalann boyle"olmayan-lara nispetle daha erken yiiriidiigu ve daha az depresif olduklan tespit edil-mi~tir (Karagiil, 2012: 61). Harward Universitesinde 30 giin boyunca yaptlan gozlem ve ara~tmnalarda dindar insanlann daha erken tedavi olabildikleri gozlemleruni§tir (Karagii.1, 2012: 61).

Din ve maneviyabn hastahklann tedavisinde olumlu sonu9ar verdigini gosteren sayisiz ara§b.rmadan bahsedilebilir. Hastanelerde manevi bakuna ili~k:in gorii§leri belirlemeyi ama9ayan bu ara~tmnada, din gorevlil~ hastanelerde yatan hastalara yonelik manevi balam algi diizeylerinin yQ.k-sek oldugu tespit e~ Ara§tuma kapsauuna ahnan din gorevlilerin.ID Manevi Destek Algis1 (MDA) C>l~eginden alciigi toplam puan ortalamas1 70,95'tir (Tablo 2). Bu oran, ol~ekten ahnabilecek en yi.iksek degerin 75 ol-dugu d~iiniildiigunde manevi balam algisuun olduk~a yiiksek oldugunu gostermektedir. Eide edilen sonucu yorumlanmas1 ve diger ar~htma sonuc;-lanyla kar~tla§tmlmas1 soz konusu oldu~da, din gorevlilerine bu yonde yaptlan ba~ka bir ara~tmnarun ~imdilik bulunmad.igt goriilmekted.ir. Bu-

84 M.ANEVi D~MANLIK VE REHBERLiK

nunla birlikte ebe ve hem§irelerle ilgili yaptlan

MANEvi DANI.!?MANLIK VE REHBERLiI< 85

de~keni ile elde edilen bu bulgu diger ara~tuma sonuc;lanyla ortii§memek-tedir. Yukanda belirt:ilen ara~b.rmalarda ya~ ile olc;ekten ahnan toplam pu-anlar arasmda anlamh bir ~ki bulunamanu~hr. Bu c;ah§mada ortaya 91

86 MANEvi o~MANUI< VE REHBERLil<

umanevi balo.m verme {tecriibe)" de~kenleri ile MDAO toplam puan orta-lamalan aras~da istatistiksel olarak anlamh bir fark (p>0,05) bulunmamak-tadu (Tablo 5). Yani din gorevlilerinin daha once manevi bakmu du yup duy-mamalan, konuyla ilgili bilgi ahp almamalan ve bu konuda tecriibe sahibi olup olmamalan manevi destek algi diizeylerini etkilememektedir. Ancak "manevi bakmun gerekliligme inanma", "manevi bakmu din hizmeti kabul etme" ve "manevi baktm verebilecegme inanma" konulanndak.i. gorii{lteri ile MDAO alchklan toplam puan ortalamalan arasmdak.i fark, istati.stiksel ola-rak anlamh (p

MANEViD~ VE REHBERLIK 87

olabilir ve ge~ kabul gorebilirler. Meslek i9 veya kah.lun belgesi temeline dayab lasa siireli egi.timlerle bu hassas alanda etkili hizmet verilemeyecegi/

kabul gormeyecegi. di.i§iiniilmektedir.

KAYNAK~A

Akgiin, Kostak M.,

88 MANEvi DANl$M.ANLIK VE REHBERLiI<

Goka, E. (1994). Dindar hastaya psi.kiyatrik yakla~ ve yardun. Turkiye Giln-lUgu, (31), 147-159.

Giiler, 6. (2Q10). Dini inan~ ve psikolojik sagbk ili§kisine dair_bir degerlendiime. Toplum Bilimleri Dergisi, 4 (8), 95-105.

Heather, S. L. Jim ve digerleri. (2015). Religion, spirituality and physical health in cancer patients: A meta-analysis. American Cancer Society, Cancer, (121), 3760-3768. (Published online Month 00, 2015 in Wiley Online Library' (wi-leyonlinelibrary.com) Cancer Month 00, 2015).

Horozcu, 0. (2010). Tecriibi ara~tmnalar 1~1gmda din ve maneviyat ile ruhsal ve bedensel saghk arasmdaki ili~ki. Milel ve Nihal, 7 (1), 209-240.

Karagiil, A. (2012). Manevi akmt ve Hollanda omegi. I. Wusal Din Psikolojisi ve Manevi Balam c;alt§tayx Teblig Kitabz i9,nde (ss. 51-76). Ankara: Harika Li-man Ltd. ~ti.

Kavak, F. ve digerleri. (2014). Hem~irelerin manevi baktma ili~kin gori.i.~Ieri."inonil llniversitesi Safiik Bilimleri Dergisi, 3 (1), 21-24.

Kavas, E. ve Kavas, N. (2014). Manevi OestekAlgis1 (MDA) C>lt;egi: Geli§tirilme-

si, gei;erliligi ve giivenirligi. Turkish Studies, 9 (2), 905-914.

K01;, M. (2012a). Manevf-[Psikolojik] daru~manhk ile ilgili Bah' da yaptlan bilim-sel ~~malann tarihi ve literatilrii (1902-2010) iizerine bir ara~brma-J.

MANEvi D~MANLIK VE REHBERLi:K 89

Mollaogl.u, H. (2013). Hastane hizmetleri bagtammda manevi baklm ve New York healthcare chaplaincy ornegi. Yayunlanmarm§ Yilksek Lisans Tezi, Ankara Universitesi Sosyal Bilimler Enstitiisii, Ankara.

Okyay, N. (2008). Hem$irelerin maneviynt ve manevi baklmn ili$kin du§llncelerinin be-lirlenmesi. Yayunlanmam.I§ Yii.ksek Lisans Tezi, Cum.huriyet Oniversitesi Saghk Bilimleri Enstitiisii, Sivas.

Ozdogan, 0. (2012). Palyatif bakunda manevi yakla§im. I. Ulusal Din Psikolojisi ve Manevi Ba/am