makine mühendisleri odası türkiyenin enerji görünümü

Hazrlayanlar: OUZ TRKYILMAZ TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI ENERJ ALIMA GRUBU BAKANI

CAN ZGRESUN TMMOB MAKNA MHENDSLER ODASI ENERJ ALIMA GRUBU YES

GNEY DOU ENERJ FORUMU TMMOB GAZANTEP L KOORDNASYON KURULU

GAZANTEP 25 MAYIS 2013

TMMOB

MAKNA MHENDSLER ODASI

Dnya Birincil Enerji Tketimi Kaynaklar Baznda (%), 2011 sonu

1

3 fosil yakt: % 87

Dnya Birincil Enerji Tketimi: 12,3 milyar TEP

Kaynak: BP Statistical World Review of Energy, Haziran 2012

Dnya Birincil Enerji Talebi (1980-2030)

2 Kaynak: EPDK, IEA

(2010-2030) 20 Yllk Talep Art Tahmini: Dnya: % 1,65 Trkiye: % 4

Dnya Birincil Enerji Arz ve 2035 Yl Talep Senaryolar inde Kaynaklarn Miktar ve Pay

3

Yllar 1990 2010 2035

(Mevcut Politikalar) 2035

(Yeni Politikalar)

Kmr mtep 2.231 3.474 5.523 4.218

% 25 27 30 25

Petrol mtep 3.230 4.113 5.053 4.656

% 37 32 27 27

Doalgaz mtep 1.668 2.740 4.380 4.106

% 19 22 23 24

Nkleer mtep 526 719 1.019 1.138

% 6 6 5 7

Hidrolik mtep 184 295 460 488

% 2 2 2 3

Odun, p, vb. mtep 903 1.277 1.741 1.881

% 10 10 9 11

Jeotermal, Gne, Rzgar

mtep 36 112 501 710

% 0 1 3 4

Toplam Birincil Enerji

mtep 8.779 12.730 18.676 17.197

% 100 100 100 100

Kaynak: DEK- TMK

Trkiye Enerji Sektrnn Yapsn Belirleyen Temel Veriler

Enerji ithal bamll: % 71,8

Trkiyenin yllk enerji talep arts :1990dan itibaren % 4,6

(ABnin ayn dnemdeki yllk talep art oran: %1,6)

leriye Ynelik Birincil Enerji Yllk Talep Art Tahmini: % 4

2020 ylna dein yllk elektrik enerjisi talep art oran:

%6,7 (dk senaryo) veya

%7,5 (yksek senaryo)

Bu yksek oranlarn birka puan gerilemesi,%4-5 dzeyine gelmesi sz konusu olabilir.

EPDK 2010-2030 dnemi iin elektrik sektrnde gerekli yatrm ihtiyacn 225 - 280 Milyar $ olarak tahmin etmektedir.

4

Trkiye Enerji Sektr Temel Tespitler

Hzl talep art:

Yatrm gereklilii ve imkanlar var.Yatrmlarda kamusal planlama, retim ve denetimin zorunlu ve ok nemli.

Enerji talebinin karlanmasnda yksek oranda da bamllk:

Yerli ve zel olarak yenilenebilir kaynaklarn azami dzeyde deerlendirilmeli.Kaynaklar eitlendirilmeli.

AB Ortalamasnn yaklak te biri dzeyinde kii ba brt elektrik tketimi (3.199 kWh/yl)

1994, 1998, 2001 ve 2008 yllarndaki krizlere ramen son 25 ylda kurulu kapasite drde katlanmtr

Ekonominin yksek enerji younluu:

Enerji verimliliinin artrlmas iin byk potansiyel mevcut ve deerlendirilmeyi bekliyor.

Jeopolitik konum ve avantajlar:

Kaynaklara yaknlk ve enerji terminali olma potansiyeli 5

Toplam Kmr: % 31,3

Trkiye Birincil Enerji Tketimi (2011) Kaynak:ETKB

6

Tketimin %90,3 fosil yaktlardr.

2011 yl Trkiye toplam birincil enerji

tketimi: 114.480 MTEP

Trkiye Birincil Enerji Tketiminin Geliimi Kaynak:ETKB

7

MTEP

Kmr Linyit Petrol Doal Gaz

Hidrolik Dier

Yenilenebilir

Odun-p

TOPLAM

1980 8,9 13,2 50,5 0,1 3,3 0,0 24,1 100,0 1990 11,7 18,8 45,3 5,9 4,6 0,1 13,7 100,0 2000 12,6 15,9 41,1 17,5 4,3 0,3 8,2 100,0 2008 15,2 14,3 29,9 31,8 3,8 0,5 4,5 100,0 2009 15,8 14,8 27,9 31,6 3,0 2,2 4,6 100,0 2010 16,6 14,1 26,7 31,9 4,1 2,4 4,2 100,0 2011 17,0 14,4 26,7 32,3 3,9 2,7 3,1 100,0

Enerji retim ve Tketiminde Gelimeler

8 (*) Jeotermal dahil, (**) Rzgar Dahil

2000 2001 2005 2008 2009 2010 2011

BRNCL ENERJ

retim BTEP 27.621 24.576 26.285 30.300 30.560 32.493 32.229

Tketim BTEP 81.193 75.402 90.077 108.360 103.500 109.266 114.480

Kii Bana Tketim KEP 1.264 1.103 1.313 1.525 1.440 1.477 1.548

ELEKTRK ENERJS

Kurulu G MW 27.264 28.333 38.843 41.818 44.761 48.931 52.911

Termik (*) MW 16.070 16.641 25.917 27.625 29.416 31.780 34.045

Hidrolik (**) MW 11.194 11.692 12.926 14.193 15.345 17.151 18.866

retim GWh 124.922 122.725 161.956 198.418 194.813 211.207 229.395

Termik (*) GWh 94.010 98.652 122.336 164.301 157.360 156.496 172.332

Hidrolik (**) GWh 30.912 24.072 39.620 34.117 37.453 54.711 57.063

thalat GWh 3.786 4.579 636 789 812 1.144 4.556

hracat GWh 413 433 1.798 1.122 1.546 1.918 3.645

Tketim GWh 128.295 126.871 160.794 198.085 194.079 211.981 229.395

Kii Bana Tketim (Brt) kWh 1.997 1.851 2.345 2.787 2.699 2.865 3.070

1990-2011 YllarndaTrkiye Toplam Birincil Enerji retimi ve Tketimi (mTEP)

9 Kaynak: DEK TMK

25,5

53

26

81

32,5

109

32,2

114

1990 2000 2010 2011

retim

Tketim

Birincil Enerji Tketimi (2000-2011)

10

BTEP

Yurt i Enerji Arz ve Enerji Talebinin Geliimi (1990-2011)

11

Birincil Enerji Tketiminin Yerli retimle Karlanan Oran (%)

12

Trkiyenin Genel Enerji Dengesi (1990 2011)

1990 2011 Deiim

Toplam Enerji Talebi (milyon tep) 52,9 114,48 %116,4

Toplam Yerli retim (milyon tep) 25,6 32,23 %25,9

Toplam Enerji thalat (milyon tep) 30,9 90,25 %192

Yerli retimin Talebi Karlama Oran % 48 % 28,2 - %40

Kaynak: PETFORM/ETKB

13

Birincil Enerji Tketimi

Kaynak: ETKB

14

TRKYE ENERJ GRDLER THALATI(2009 2012)

(Miilyar USD) 2009 2010 2011 2012

Ham Petrol ve Petrol rnleri 14,9 20,6 29,2 31,5

Doal Gaz 11,6 14,1 20,2 23,2

Ta Kmr 3,1 3,3 4,1 4,6

Toplam Enerji Girdileri thalat 29,9 38,5 54,1 60,1

Trkiye Toplam thalat 140,9 185,5 240,8 236,5

Petrol Ve Gaz thalatnn Toplam thalat inde Pay %18,8 %18,7 %20,5 %23,1

Kaynak:PETFORM

Trkiyenin Toplam thalat ve Enerji Hammaddeleri thalat

16 Hazrlayan: Mustafa SNMEZ

ENERJ THALATININ TOPLAM THALATTAK PAYI, Milyon $,%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Maden Kmr , Linyit ve

Turb 615 300 689 929 1.222 1.579 1.978 2.570 3.315 3.055 1.161 1.290 1.149

Hampetrol ve Doalgaz 6.196 6.076 6.193 7.766 9.366 14.140 19.220 21.784 31.109 16.378 0 0 0

Gizli Veri 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 23.503 34.392 39.471

Kok Kmr, Rafine Edilmi

Petrol rnleri

2.587 1.799 2.191 2.833 3.797 5.507 7.631 9.492 13.829 10.456 13.802 18.317 19.224

ENERJ 9.398 8.175 9.074 11.528 14.384 21.226 28.828 33.846 48.252 29.889 38.467 53.999 59.843

Toplam THALAT 40.671 41.399 51.554 69.340 97.540 116.774 139.576 170.063 201.964 140.928 185.544 240.842 236.537

Enerji ith/Top.th,% 23,1 19,7 17,6 16,6 14,7 18,2 20,7 19,9 23,9 21,2 20,7 22,4 25,3

17

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Enerji ith. 9.398 8.175 9.074 11.528 14.384 21.226 28.828 33.846 48.252 29.889 38.467 53.999 59.843

Topl.th. 40.671 41.399 51.554 69.340 97.540 116.774 139.576 170.063 201.964 140.928 185.544 240.842 236.537

Enerji/T.th,% 23,1 19,7 17,6 16,6 14,7 18,2 20,7 19,9 23,9 21,2 20,7 22,4 25,3

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

Trkiye'nin Enerji thalat:2000-2012,Milyon $,%

Enerji thalat

Kaynak: ETKB 18

19

Elektrik Enerjisi retimi - Tketimi

Tketime Sunulan Elektrik Enerjisi 2000-2013

20 Elektrik

* 2013 Program Hedefi

255.000

Elektrik Enerjisi retiminin Enerji Kaynaklarna Gre Dalm

21

Takmr Linyit Akaryakt Doal Gaz

Biyogaz, Atk ve Dier

TERMK HDROLK Jeotermal ve

Rzgar TOPLAM

GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh % GWh %

1990 621 1,1 19.560 34,0 3.942 6,9 10.192 17,7 34.315 59,6 23.148 40,2 80 57.543 100,0

1991 999 1,7 20.563 34,1 3.293 5,5 12.589 20,9 38 0,1 37.482 62,2 22.683 37,7 81 60.246 100,0

1992 1.815 2,7 22.756 33,8 5.273 7,8 10.814 16,1 47 0,1 40.705 60,4 26.568 39,5 69 67.342 100,0

1993 1.796 2,4 21.964 29,8 5.175 7,0 10.788 14,6 56 0,1 39.779 53,9 33.951 46,0 78 73.808 100,0

1994 1.978 2,5 26.257 33,5 5.549 7,1 13.822 17,6 51 0,1 47.657 60,8 30.586 39,1 79 78.322 100,0

1995 2.232 2,6 25.815 29,9 5.772 6,7 16.579 19,2 222 0,3 50.620 58,7 35.541 41,2 86 86.247 100,0

1996 2.574 2,7 27.840 29,3 6.540 6,9 17.174 18,1 175 0,2 54.303 57,2 40.475 42,7 84 94.862 100,0

1997 3.273 3,2 30.587 29,6 7.157 6,9 22.086 21,4 294 0,3 63.397 61,4 39.816 38,5 83 103.296 100,0

1998 2.981 2,7 32.707 29,5 7.923 7,1 24.837 22,4 255 0,2 68.703 61,9 42.229 38,0 90 0,1 111.022 100,0

1999 3.123 2,7 33.908 29,1 8.080 6,9 36.345 31,2 205 0,2 81.661 70,1 34.677 29,8 102 0,1 116.440 100,0

2000 3.819 3,1 34.367 27,5 9.311 7,5 46.217 37,0 220 0,2 93.934 75,2 30.879 24,7 109 0,1 124.922 100,0

2001 4.046 3,3 34.372 28,0 10.366 8,4 49.549 40,4 230 0,2 98 563 80,3 24.010 19,6 152 0,1 122.725 100,0

2002 4.093 3,2 28.056 21,7 10.744 8,3 52.496 40,6 174 0,1 95.563 73,9 33.684 26,0 153 0,1 129.400 100,0

2003 8.663 6,2 23.590 16,8 9.196 6,5 63.536 45,2 116 0,1 105.101 74,8 35.329 25,1 150 0,1 140.580 100,0

2004 11.998 8,0 22.449 14,9 7.670 5,1 62.242 41,3 104 0,1 104.463 69,3 46.084 30,6 151 0,1 150.698 100,0

2005 13.246 8,2 29.946 18,5 5.483 3,4 73.445 45,3 122 0,1 122.242 75,5 39.561 24,4 153 0,1 161.956 100,0

2006 14.217 8,1 32.433 18,4 4.340 2,5 80.691 45,8 154 0,1 131.835 74,8 44.244 25,1 221 0,1 176.300 100,0

2007 15.136 7,9 38.294 20,0 6.537 3,4 95.025 49,6 214 0,1 155.206 81,0 35.851 18,7 511 0,3 191.568 100,0

2008 15.858 8,0 41.858 21,1 7.519 3,8 98.685 49,7 220 0,1 164.139 82,7 33.270 16,8 1.009 0,5 198.418 100,0

2009 16.148 8,3 39.537 20,3 4.804 2,5 96.095 49,3 340 0,2 156.924 80,6 35.958 18,5 1.931 1,0 194.813 100,0

2010 19.104 9,0 35.942 17,0 2.180 1,0 98.144 46,5 457 0,2 155.828 73,8 51.795 24,5 3.585 1,7 211.208 100,0

2011 25.159 11,0 39.415 17,3 3.804 1,7 102.131 44,7 450 0,2 170.959 74,8 52.078 22,8 5.394 2,4 228.431 100,0

2012 Yl Elektrik retim ve Tketimi

22 Elektrik Kaynak: TEA

TRKYE TKETME SUNULAN

Kaynaklara Gre Trkiyenin Elektrik retimi (MWh) 2012 (1)

23

Asfaltit 843,044

thal Kmr 28.924,082

Ta Kmr 1.733,826

Linyit 34.397,426

Doalgaz 103.235,700

Dierleri(*) 659,023

Sv Yaktllar 4.749,114

TERMK TOPLAM 174.542,22

Jeotermal 849,4

Hidrolik 57.836,9

Rzgar 5.851,6

TRKYE RETM TOPLAMI 239.080,0

*Dier: ( ok Yaktl + Biyogaz)

Elektrik

24

Kaynaklara Gre Trkiyenin Elektrik retimi 2012 (2)

Doal Gaz43,18%

Asfaltit0,35%Rzgar

2,45%thal Kmr

12,10%

Ta Kmr0,73%

Sv Yakt1,99%

Jeotermal0,36%

Hidrolik 24,19%

Dier0,28% Linyit

14,39%

Elektrik

thal Kmr 12,10%

Elektrik Enerjisi Sektrnn Bugnk Durumu

25 Elektrik Kaynak: DEK-TMK 2011 Enerji Raporu/TEA

Talep Geliimi

Puant G

Talebi (MW) Art (%)

Enerji Talebi (GWh)

Art (%)

1990 9.180 7,3 56.812 8,0 1991 9.965 8,6 60.499 6,5 1992 11.113 11,5 67.217 11,1

1993 11.921 7,3 73.432 9,2 1994 12.760 7,0 77.783 5,9

1995 14.165 11,0 85.552 10,0 1997 16.926 19,5 105.517 23,3

2000 19.390 14,6 128.276 21,6 2001 19.612 1,1 126.871 -1,1 2002 21.006 7,1 132.553 4,5

2003 21.729 3,4 141.151 6,5 2004 23.485 8,1 150.018 6,3

2005 25.174 7,2 160.794 7,2 2006 27.594 9,6 174.637 8,6 2007 29.249 6,0 190.000 8,8

2003 30.517 4,3 198.085 4,3 2009 29.870 -2,1 194.079 -2,0

2010 33.392 11,8 210.434 8,4 2011 36.122 8,2 230.306 9,4

2012 39.045 8,1 241.949 5,1

Trkiye Elektrik retimi ve Tketimi

26 Elektrik

Brt retim (Milyon kWh)

nceki Yla Gre Art Yzdesi (%)

Tketime Sunulan (Milyon kWh)

nceki Yla Gre Art Yzdesi (%)

1995 86.247 - 85.552 - 1996 94.862 9,99 94.789 10,80 1997 103.296 8,89 105.517 11,32 1998 111.022 7,48 114.023 8,06 1999 116.440 4,88 118.485 3,91 2000 124.922 7,28 128.276 8,26 2001 122.725 -1,76 126.871 -1,10 2002 129.400 5,44 132.553 4,48 2003 140.581 8,64 141.151 6,49 2004 150.698 7,20 150.018 6,28 2005 161.956 7,47 160.794 7,18 2006 176.300 8,86 174.637 8,61 2007 191.558 8,65 190.000 8,80 2008 198.418 3,58 198.058 4,24 2009 194.112 -2,17 193.472 -2,32 2010 210.000 8,18 208.700 7,87 2011 228.431 8,78 229.344 9,89 2012 239.080 4.67 241.947 5,50

2013* 255.000 5,40

* 2013 Program Hedefi

Trkiyede Tketime Sunulan Elektrik Miktarnn Yllara Gre Yzdesel Deiimi

27 Elektrik

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

11,3

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

10,80

8,06

3,91

8,26

1,10

4,48

6,49 6,28

7,18

8,61 8,80

4,24

2,32

7,87

9,89

5,50 5,40

Hazrlayan: Figen evik, Fizik Mhendisi

Trkiye Elektrik retiminin Kurululara Gre Dalm (2012)

28

Kurulu GWh %

EA 90.822,0 38,0

KAMU TOPLAMI 90.822,0 38,0

Yap let 43.087,0 18,0

Serbest retici 73.914,0 30,9

Yap let Devret 14.033,0 5,9

Otoprodktr 12.677,0 5,3

letme Devri Hakk 4.547,0 1,9

ZEL SEKTR TOPLAMI 148.258,0 62,0

TOPLAM 239.080,0 100,0

Elektrik Kaynak: TEA

Toplam retim inde Kamu-zel Sektr Paylar Geliimi (1)


Toplam retim inde Kamu-zel Sektr Paylar Geliimi (2)


Kurulu G (2012 sonu itibariyle)

31

Kaynak Tr Kurulu

G (MW)

Kurulu G Pay (%)

Hidrolik 19.619,7 34,38

Doal Gaz 18.317,8 32,10

Linyit 8.147,8 14,28

thal Kmr 3.912,6 6,86

ok Yaktllar 2.793,2 4,89

Rzgar 2.260,5 3,96

Sv Yakt 1.229,2 2,15

Ta Kmr 335,0 0,59

Jeotermal 162,2 0,28

Biyogaz 158,5 0,28

Asfaltit 135,0 0,24

Toplam 57.071,5 100,0

Elektrik Kaynak: TEA

32

KURULU G LE EMREAMADE KAPASTE

Kaynak : EPDK Elektrik

33 Elektrik Kaynak : TEDA

34 Elektrik

O. Nuri DOAN

2011 YILI RETM - TKETM DENGES

retim 229,4 Milyar kWh

Tketim 11,8 Milyar kWh

thalat 4,6 Milyar kWh

hracat 3,6 Milyar kWh

Tketime Sunulan 218,5 Milyar kWh

letim Kayb (%1,99) 4,2 Milyar kWh

ebekeye Verilen 214,3 Milyar kWh

TEDAn Satn Ald 92,5 Milyar kWh

TEDA Datm Kayb (% 24,12) 22,3 Milyar kWh

TEDAn Sat 70,2 Milyar kWh

Trkiye Toplam Tketimi 186,1 Milyar kWh

Datm rk.leri Top. Kayb (%18,0) 28,2 Milyar kWh

Trkiye Datm Sistem Kayb (% 13,2)

TEDA 70,2 Milyar kWh zel Datm rk. 58,1 Milyar kWh TETA Aboneleri 2,2 Milyar kWh Dier 55,6 Milyar kWh

Kaynak : TEA-TEDA Aktaran: Osman Nuri DOAN

35

SANAY

MESKEN TCARETHANE

RESM DARE TARIMSAL SULAMA

AYDINLATMA

DER

2011 Yl sonu itibariyle lkemizde toplam tketime sunulan elektrik enerjisi olan 186,1 milyar kWh elektrik enerjisinin sektrlere gre dalm aadaki grafikte verilmitir. Tketimdeki en byk pay % 47,3 ile Sanayiye aittir.

% 23,8

% 16,4

% 47,3

% 3,9

% 4,4

% 2,1

% 2,0

Elektrik Kaynak :TEDA Aktaran: Osman Nuri DOAN

ELEKTRN SEKTREL TKETM

36

TRKYE ELEKTRK SSTEM

- TRAFO MERKEZLERNN SAYISI

- 400 kV 78

- 220 kV 2

- 154 kV 520

- 66 kV 14

TOPLAM: 614 (103.100 MVA)

LETM HATLARININ UZUNLUU

- 400 kV 15830 km

- 154 kV 32513 km

- 220 kV 85 km

- 66 kV 508 km

- 154 kV ve 400 kV kablo uzunluu 220 km

- TOPLAM 49.159 km

ktidarn Enerji Politikalar (1)

2013-2015 dnemini ieren Orta Vadeli Programda enerji sorunun zm iin;

zelletirmenin tamamlanmas

Nkleer g santrallerinin kurulmas ynndeki almalarn hzlandrlmas

Enerji retiminde yerli ve yenilenebilir kaynaklarn paynn arttrlmas, elektrik retiminde doal gazn ve ithal kmrn paynn azaltlmas

Trkiyenin petrol, doal gaz, elektrik kaynaklarn uluslararas pazarlara ulatrlmasnda transit gzergah ve terminal lke olmas

hedefleri yer almaktadr.

37 Elektrik


Strateji Belgesinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn deerlendirilmesiyle ilgili olarak;

Btn linyit ve takmr kaynaklarnn 2023 ylna kadar elektrik enerjisi retimi amacyla deerlendirilmesi

2023 ylna kadar teknik ve ekonomik olarak deerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelin tamamnn elektrik enerjisi retiminde kullanmnn salanmas

Rzgar enerjisi kurulu gcnn 2023 ylna kadar 20.000 MWye karlmas

Gne enerjisinin elektrik retimi iin de kullanlmasnn yaygnlatrlmas

hedefleri yer almaktadr.

38

Elektrik


2013 Yllk Programnda enerjiyle ilgili aadaki deerlendirmeler yer almaktadr.

2010 ylnda balatlan elektrik retim varlklarnn zelletirme almalar srdrlecektir.

zelletirilecek retim tesislerinin belirlenmesinde, portfyler halinde gruplandrlmasnda ve zelletirme yntemlerinin tespit edilmesinde piyasada hakim g oluturulmamas ve rekabetin salanmas temel lt olarak alnacaktr. Elektrik datm irketlerinin zelletirme almalar srdrlecektir.

39 Elektrik


2023 Hedefleri:

2023 ylnda elektrik enerjisi ihtiyacmzn, bugne kyasla iki kat artarak yaklak 500 milyar kWh olacan tahmin ediyoruz. Bu talebi karlayabilmek iin bugn kurulu gcmz de 2 katna karmamz ve 100.000 MW'a ulamamz gerekiyor.

Bunun iin de her yl 5 milyar dolar tutarnda enerji yatrmn hayata geirmek durumundayz.

Enerjide retim tesislerinin zelletirilmesiyle zel sektrn pay %75'e kacaktr.

Kmr kaynaklarmzn u anda yalnzca %37'lik ksm deerlendirilmektedir. 2023 ylnda tm kmr kaynaklarmz ekonomiye kazandrmak istiyoruz.

Trkiye'nin hidrolik santrallerden elde edilebilecek enerji potansiyeli 140 milyar kWh civarnda olup, buna karlk gelen kurulu g yaklak 36.000 MW'tr. Buna gre, 2023 ylna kadar yaklak 20.000 MW toplam kurulu gce sahip hidroelektrik santraln zel sektr tarafndan yaplmasn hedefliyoruz.

40 Elektrik


2023 Hedefleri:

Rzgar enerjisindeki kurulu gcmz 20.000 MW'a karmay, gne enerjisinde 3.000 MW ve jeotermal enerjide 600 MW' hedefliyoruz.

Nkleer santrallerle ilgili Sinop ve Mersin Akkuyu almalar hzla devam ediyor. 40 milyar dolarlk yatrmla 10 000 MW gcnde 8 Keban Barajnn rettii enerjiye edeer gte nkleer santrale sahip olacaz.

2023'e kadar elektrik retiminde yenilenebilir kaynaklarn payn yzde 30'a karacaz. Doalgazn payn da yzde 30'a dreceiz. Yzde 30'unu kmrden ve kalan yzde 10'unu da nkleer enerjiden salayacaz.

Petrol ve doalgaz aramalarmzdan mitliyiz. 2023 hedefimiz petrol ve doalgaz ithal etmeyen bir Trkiyedir.

2023 ylnda madencilik sektrnn ihracat 20 milyar dolara kacaktr.

41 Elektrik

Paradigma Deiiklii Yant Bekleyen Sorular (1)

Yllk % 8-10 dzeyinde bir talep art srdrlebilir mi? Tketim 2012de %5.50 artmtr.2013 iin ngrlen art %5.40dr.Dnya leinde etkili olan durgunluk ve nmzdeki yllarda %2-3lk milli gelir art ngrleri dikkate alndnda,elektrik talep art orannn daha da dmesi sz konusu deil midir?Trkiyenin her yedi-sekiz ylda bir ciddi bir ekonomik krizle kar karya kald (1994, 1999, 2001, 2008-2009) dikkate alndnda; talebin ve tketimin yksek bir hzla, neredeyse dorusal olarak artacan varsayan ngrler ve talep tahminleri ne derece salkldr? Artan elektrik ihtiyacn karlamak iin ilk yol ok sayda yeni elektrik tesisi kurmak yerine, talebi ynetmek, enerjiyi daha verimli kullanarak salanan tasarrufla talep artlarn karlamak olamaz m?

42 Elektrik

Paradigma Deiiklii Yant Bekleyen Sorular (2)

Katma deeri grece dk, enerji youn sanayi sektrleri(imento, seramik, demir-elik vb.) yerine enerji tketimi dk, katma deeri yksek sanayi dallarnn(elektronik, nano-teknolojiler vb.) geliimine arlk vermek daha uygun olmaz m?

Elektrik retiminde fosil yaktlarn payn arttrmay ngren politika ve uygulamalardan vazgeip, stratejik ve kurumsal ncelik ve destekleri yenilenebilir kaynaklara vermek daha doru olmaz m?

Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn deerlen-dirilmesine arlk veren ve enerji ekipmanlarnn yerli retimine destek veren kurumsal politika ve uygulamalarn bir an nce hayata geirilmesi gerekmez mi?

43 Elektrik

44 Elektrik Kaynak: www.euas.gov.tr

EA

TEA

TETA

TEK

TEDA TEA

Elektrik

Piyasas Kanunu

(#4628)

Enerji Piyasas Dzenleme Kurumunun Kuruluu

Yap-let Kanunu

(# 4283)

Yap-

let-Devret

Kanunu

(#3996) Mali

Uzlatrma Teblii

%29 Serbest Piyasa

Arz Gvenlii ve Kalitesi

Ynetmelii

Dengeleme

ve

Uzlatrma Ynetmelii

Yenilenebilir

Enerji

Kanunu

(#5346)

01 Austos 2006 Dengeleme ve

Uzlatrmann Devreye Alnmas

Enerji Verimlilii Kanunu (#5627)

Jeotermal Enerji

Kanunu (#5686)

Nkleer Enerji Kanunu (#5654)

Datm irketlerinin

zelletirilmesine Balanmas

Trkiye Elektrik Piyasasnn Geliim Sreci Trkiye Elektrik Piyasasnn Geliim Sreci

%100 Serbest Piyasa

letme Hakk Devri

Kanunu

(#3096)

retim irketlerinin

zelletirilmesine

Balanmas

Enerji Strateji Raporu

45

EPDK Ne Yapar?

EPDK Dneminde letmeye Geen Kurulu G (2003-2012)

Lisans verilmi zel sektr tesislerinden geici kabul yaplarak iletmeye alnanlarn yllara ve yakt/kaynak tiplerine gre dalm u ekildedir:

46

Yakt Cinsi

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 TOPLAM

Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G

(MW)

Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G

(MW)

Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G

(MW)

Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G (MW)

Asfaltit 1 135,0 1 135,0

ATIK ISI 1 11,5 1 11,5

Biyogaz 1 0,8 3 6,3 3 1,4 1 2,042 8 10,5 Buhar Trbini

1 39,2 1 39,2

p Gaz 2 5,2 1 1,4 3 17,0 4 15,6 3 15,6 7 18,2 20 72,9

DG 12 179,0 17 329,2 32 977,1 24 460,8 22 228,8 17 363,8 35 1.415,9 28 1.750,1 23 1.299,0 4 61,34 214 7.064,9

DG/FO 1 10,0 1 10,0

DG/Nafta 2 43,2 2 43,2

Dier 1 16,4 1 16,4

FO 5 87,9 3 68,3 1 6,8 1 29,6 1 14,8 1 32,1 12 239,4

HES 3 58,3 4 66,7 3 45,6 8 105,4 6 31,5 18 327,1 37 512,8 56 1.235,2 55 1.293,7 16 238,723 206 3.915,0

thal Kmr 1 45,0 2 141,0 2 270,0 1 1.360,0 2 625,0 8 2.441,0

Jeotermal 1 8,0 1 6,9 1 47,4 2 17,0 1 20,0 6 99,2

Linyit 3 20,0 1 16,0 2 30,0 6 66,0

LPG 1 10,4 1 10,4

NAFTA 1 49,8 1 49,8

RES 1 1,2 3 38,9 4 76,4 10 217,1 25 438,6 19 528,6 16 418,5 4 64 82 1.783,3

LNG 2 10,0 2 10,0 Genel Toplam

25 388,4 27 569,4 40 1.183,1 39 619,0 35 383,7 51 963,0 109 2.880,6 115 4.947,9 107 3.716,4 25 366,1 573 16.017,7

EPDK

EPDK Dneminde Kurulan Kapasite

Elektrik sektrnde serbest piyasa uygulamasnn balad tarih olan 03.09.2002 tarihinden bu yana yukarda aklanan sre iinde olduka fazla sayda elektrik retim tesisi lisans alnmtr. ubat 2012 itibaryla, zel sektr tarafndan devreye alnan tm santrallerin toplam kurulu gc 16.017,7 MWdr. Bu rakamn 2013 itibariyle 20.000 MWye ulat tahmin edilmektedir.

47

EPDKdan Lisans Alan Enerji Yatrmlarnn lerleme / Gerekleme Oranlar (O)

Ocak 2013

48 Kaynak: EPDK Hazrlayan: Can ZGRESUN, Figen EVK

Yakt/Kaynak Tr

O Bilgisi Yok * 0>O

Yukardaki tabloya gre yatrm gerekleme oran %35in zerinde olan santral yatrmlarnn toplam santraller iinde drtte birin altndadr ve pay yalnzca % 24,26dr.

te yanda, gerekleme oran % 10un altnda olan santrallerin toplam kurulu g iindeki pay % 56,97dir.

Bilgi vermeyenlerle birlikte, lisans alan yatrmlarn %64.61inin henz yatrma balamad sylenebilir.

EPDKdan Lisans Alan Enerji Yatrmlarnn lerleme / Gerekleme Oranlar (O)

(2)

49

Lisans Alma Srecindeki Elektrik retim Tesisi Bavurular

(Kasm 2012 itibariyle)

Yakt / Kaynak Tipi

Bavuru nceleme-Deerlendirme Uygun Bulunanlar TOPLAM

Adet Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G (MW)

Adet Kurulu G

(MW) Adet

Kurulu G (MW)

Rzgar 2 47,20 9 408,60 33 1.701,90 44 2.157,70 Hidrolik 68 1.171,00 76 1.346,71 295 3.707,66 439 6.225,37 Fuel-Oil 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Doalgaz 63 10.007,90 40 12.100,12 45 11.050,23 148 33.158,25 Linyit 2 1.147,00 0 0,00 1 135,00 3 1.282,00 Ta Kmr 14 10.369,60 8 3.550,00 4 2.295,00 26 16.214,60 Asfaltit 0 0,00 0 0,00 1 135,00 1 135,00 p 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Jeotermal 10 264,00 8 105,95 2 155,00 20 524,95 p Gaz 1 4,02 0 0,00 1 1,20 2 5,22 Biyogaz 3 3,73 5 11,01 6 19,96 14 34,70 Biyoktle 8 31,18 6 55,88 4 35,96 18 123,02 Gne 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Prit 0 0.00 Nafta 0 0,00 LPG 0 0,00 Nkleer 0 0 1 4.800 0 0 1 4.800,00

TOPLAM 171 23.046,0 153 22.378,0 392 19.237,0 716 64.660.81

50

MEVCUT,YATIRIM VE LSANS ALMA SRECNDEK PROJELERN KURULU GC

TANIM KURULU G MW

20I2 SONU KURULU G 57 071.50

2013 OCAK TBARYLE LSANS ALMI

OLAN, YATIRIM SRECNDEK PROJELER 52 523.02

MEVCUT TESSLER+YATIRIM SRECNDE

OLAN PROJELER 109 594.52

KASIM 2012 TBARYLE LSANS ALMASI

UYGUN BULUNAN PROJELER 19 237.00

KASIM 2012 TBARYLE NCELEME

DEERLENDRME AAMASINDA OLAN

PROJELER

23 378.00

KASIM 2012 TBARYLE BAVURU

AAMASINDA OLAN PROJELER 23 046.00

MEVCUT TESSLER+YATIRIM SRECNDE

OLAN PROJELER+LSANS ALIP YATIRIMA

GEMEY NGREN

175 255.52

51

MEVCUT,YATIRIM VE LSANS ALMA SRECNDEK PROJELERN KURULU GC 2

52

TANIM KURULU G MW

SONA ERDRLMES STENEN LSANS/BAVURULAR

14 359.68 MW

DAHA NCE SONLANDIRILAN BAVURULAR

800.72 MW

PTALLER TOPLAMI 15 160.40 MW

TOPLAM PROJE STOKU 160 095.12 MW

SONA ERDRLMES N BAVURULAN LSANSLAR

53

6446 Kapsamnda Bavurusunun veya Lisansnn Sona Erdirilmesini Talep Eden irketler

Yakt / Kaynak Tipi Bavuru

Adet Kurulu G (MWm) % Pay

BYOKTLE 2 14,51 0,10

HES 102 1.714,74 11,94

JES 3 18,60 0,13

RES 23 805,00 5,61

DOAL GAZ 30 9.668,78 67,33

YERL TA KMR 2 1.168,05 8,14

THAL KMR 1 800,00 5,57

YERL LNYT 1 170,00 1,18 TERMK TOPLAM 34 11.806,83 82,22

TOPLAM 164 14.359,68 100,00

Daha nceden sonlandrlan bavurular/lisanslar

Yakt / Kaynak Tipi Bavuru

Adet Kurulu G (MWm) % Pay

HES 7 67,49 8,43

YERL LNYT 1 660,00 82,42

DOAL GAZ 1 73,28 9,15

TERMK TOPLAM 2 733,28 91,60

TOPLAM 164 800,77 100,00

MEVCUT, YATIRIM VE LSANS ALMA SRECNDEK PROJELERN ELEKTRK RETM

KAPASTES (1) KAPSAM YILLIK RETM GWh

2012 YILI FL RETM 239.080

YATIRIM SRECNDEK TOPLAM 22 612.30 MW GTEK DOAL

GAZ VE THAL KMR SANTRALLARI DEVREYE GRNCE

(YILLIK ALIMA SRES KABUL 8 232 SAAT)

186.144

YATIRIM SRECNDEK TOPLAM 20 291.10 MW GTEK

RZGAR VE HDROLEKTRK DEVREYE GRNCE


66.961

YATIRIM SRECNDEK TOPLAM 3 804.70 MW GTEK

LNYT,ASFALTT VE TA KMR SANTRALLARI DEVREYE

GRNCE


26.633

YATIRIM SRECNDEK DER KAYNAKLARA DAYALI TOPLAM

515.1 MW GTEK SANTRALLAR DEVREYE GRNCE


4.121

YATIRIMI SREN TM SANTRALLAR DEVREYE GRNCE 283.859

MEVCUT SANTRALLAR + YATIRIMI SREN TM SANTRALLAR

DEVREYE GRNCE 522.939

54

MEVCUT, YATIRIM VE LSANS ALMA SRECNDEK PROJELERN ELEKTRK RETM

KAPASTES (2) LSANS SRECNDEK DOAL GAZ VE THAL KMR SANTRAL PROJELER

DEVREYE GRDNDE (49.372,85 MW)

406.437

LSANS SRECNDEK RZGAR VE HDROELEKTRK SANTRAL PROJELER

DEVREYE GRDNDE ( 8.383,07 MW)

27.664

LSANS SRECNDEK LNYT VE ASFALTT SANTRAL PROJELER DEVREYE

GRDNDE (1.417 MW)

9.919

LSANS SRECNDEK NKLEER SANTRAL PROJES DEVREYE GRDNDE

(4.800 MW))

39.514

LSANS SRECNDEK DER KAYNAKLARA DAYALI SANTRALLAR DEVREYE

GRNCE (687.89 MW)

5.503

LSANS SRECNDEK TM SANTRALLAR DEVREYE GRNCE (64.660,81 MW) 489.037

MEVCUT SANTRALLAR + YATIRIMI SREN TM SANTRALLAR+LSANS

SRECNDEK TM SANTRALLAR DEVREYE GRNCE

1 011.976

PTAL BAVURUSU YAPILAN PROJELER RETM 109.160

TOPLAM POTANSYEL RETM 902.816 55

Lisans srecinde olan tm projelerin lisans almas ve olaan yatrm sreleri iinde devreye girmeleri halinde;iptal bavurusunda bulunanlar dldnde bile 2025'e kadar retim 902.816 milyar kWh'e ulaabilecektir. TEA 2021 iin 425-467 milyar kWh talep ngrrken, planlama olmad iin 2020-2025 dneminde bu rakamn iki kat kadar retime yapabilecek projelerin fizibilitesi ve gerei tartmaldr.

Elektrik retimi Nereye?

56

Planszln Sonu: Artan Da Bamllk, Daha Ykl Enerji Girdileri thalat Faturalar (1)

15.414,60 MW kapasitesindeki 25 adet ithal kmre

dayal elektrik retim santralini yatrmlarn lisans

bavurular, bavuru, inceleme-deerlendirme ve

uygun bulma aamasndadr. Bu santrallarn da lisans

almasyla, yatrmlar srenlerle birlikte, ithal kmre

dayal santrallerin yarataca ilave kapasite 21.699,70

MWa ulaacaktr.Bu rakama mevcut 3 912.60 MW

kurulu g de eklendiinde varlacak kapasite 25 612.30

MWye ulaacak mevcut Trkiye kurulu gcnn yzde

krk beine yakn gte yeni ithal kmr santral

kurulmas sz konusu olacaktr.Baz ithal kmr santral

yatrmclar, yabanc lkelerde kmr madenciliine

bile ynelmektedir. 57

Doal gazda durum daha vahimdir. Lisans alp,

yatrmlarn sren santrallarn kurulu gc 20.918.60

MWdr. Bavuru, inceleme-deerlendirme ve uygun

bulma aamasndaki santrallarn kurulu gc ise

33.158,25 MWdr.Lisans iptali iin bavuran toplam

9 692.06 MW gteki projeler dldnde bile,proje

stoku 44.384.79 MWye ulaabilecektir.Bu kapasiteye

mevcut doal gaz santrallarnn 18 317.80 MW gc

eklendiinde,doal gaza dayal elektrik retim

santrallarnn kurulu kapasitesi 62 702.59 MWye

ulaacaktr.Bu rakam, bugnk toplam kurulu gcn

yzde yz onudur.


58

Yeni gaz santrallerin gereksinecei ek yllk gaz ihtiyac ise yaklak 62 milyar m3 amaktadr. Bu durumda kurulmas ngrlen yeni doal gaz yaktl elektrik retim santrallarnn; gaz ihtiyalarnn, hangi lkeden, hangi anlamalarla, hangi boru hatlaryla ve hangi yatrmlarla karlanaca ise belirsizdir.Mevcut doal gaz yaktl santrallarn gereksindii gaz da eklendiinde, yllk doal gaz ithalatnn 100 milyar m3e yaklamas sz konusu olabilecektir.


59

Yeni ithal kmr ve doal gaz santrallerinin yarataca

66.084,49 MW kapasite ile, mevcut toplam kurulu

gcn % 116s kadar, yeni ithal doal gaz ve kmr

yaktl santral tesis edilmi olacaktr. ETKB ve EPDKnn

sorumlu olduu bu tablo, Trkiyenin genel olarak da

bamlln, zel olarak elektrik retimindeki da

bamln daha da perinleyecektir.

Bu bilgiler, ETKBnin Strateji Belgelerinde yer alan,

elektrik retiminde doal gazn paynn %30un altna

drme hedefinin maalesef bo bir hayal olarak

kalacan ortaya koymaktadr.


60

Sorunun dier nemli boyutu da artacak da bamlln ekonomik ykdr.2011'de toplam 54 milyar dolara ulaan enerji girdileri ithalat , 2012'de 60 milyar dolara varmtr.

thal kmr ve doal gaz gibi fosil yaktlarn bu denli yksek kullanm, nmzdeki yllarda karbon salnmlarna ynelik gndeme gelebilecek cezai ekonomik yaptrmlara da yol aabilecektir.

Siyasi iktidar, bir yandan d ticaret ann en byk sorumlusu olarak enerji girdilerini gsterse de, izledii politikalarla bu faturay katlayacak admlar atarak, enerji girdileri ithalatnn 100 milyar dolar amasna neden olabilecektir.


61

62

Elektrik Sektrnde zelletirmeler

Elektrik Datm zelletirmeleri (2)

63 zelletirme

Gru

p

B

lge

Datm irketi

Datm irketlerinin zelletirme Sreci

hale Tarihi Nihai

Pazarlk Tarihi

Rekabet Kurulu Karar

YK Karar (RG)

zel irkete Devir Tarihi hale Edilen Firma Bedeli

(Milyon $)

ze

llet

irile

nle

r

19 Aydem EDA(3 l) 08.05.2008 15.08.2008 Aydem A 19.04.1900

9 Bakent EDA (7 l) 10.06.2010 01.07.2008 14.08.2008 23.09.2008 28.01.2009 Enerji SA(Sabanc+EON) 1.225,00

15 Sakarya EDA(4 l) 10.06.2010 01.07.2008 14.08.2008 23.09.2008 11.02.2009 Akcez(Akenerji+CEZ) 600,00

18 Kayseri ve Civ. Elektrik TA 15.07.2009 Kayseri ve Civar Elek. TA 0

8 Meram EDA(6 l) 15.09.2010 25.09.2008 04.12.2008 02.05.2009 30.10.2009 Alcez(Alarko+Cengiz) 440,00

16 Osmangazi EDA(5 l) 20.10.2010 06.11.2009 11.03.2010 24.04.2010 02.06.2010 Eti Gm(SSS Yldzlar) 485,00

12 Uluda EDA(4 l) 12.02.2010 18.02.2010 08.04.2010 26.06.2010 03.09.2010 Limak+Kolin+Cengiz 940,00

6 amlbel EDA(3 l) 12.02.2010 18.02.2010 08.04.2010 31.07.2010 03.09.2010 Kolin+Limak+Cengiz 258,00

4 oruh EDA(5 l) 20.10.2010 06.11.2009 11.03.2010 08.06.2010 01.10.2010 Aksa Elektrik 227,00

21 Yeilrmak EDA(5 l) 20.10.2010 06.11.2009 11.03.2010 08.06.2010 30.12.2010 alk Enerji 441,50

20 Gksu EDA(2 l) 02.12.2010 31.12.2010 Akeda A 60,00

5 Frat EDA(4 l) 12.02.2010 18.02.2010 08.04.2010 05.10.2010 06.01.2011 Aksa Elektrik 230,25

13 Trakya EDA(3 l) 22.07.2010 09.08.2010 16.12.2010 11.04.2011 03.01.2012 IC ta 575,00

TOPLAM: 5592,25

ze

llet

irm

e S

reci

nd

e O

lan

lar

2 Vangl Eda(4 l) Trkerler naat A.. 118,00

1 Dicle Eda(6 l) kaya Dou OGG 387,00

11 Gediz Eda(2 l) 8.03.2013 Elsan-Tma-Karaay OGG 1.231,00

17 Boazii Eda(Avrupa Yaka) 8.03.2013 Cengiz-Kolin-Limak OGG 1.960,00

7 Toroslar Eda(6 l) Enerji SA 1.725,00 10 Akdeniz Eda(3 l) 8.03.2013 Cengiz-Kolin-Limak 546,00

14 stanbul A. Yakas Eda Enerji SA 1.227,00

3 Aras Eda(7 l) 8.03.2013 Kiler Holding 128,50

Elektrik Datm zelletirmeleri (1)

64

Aydem

A. / Aydem

Elsan-

Tma-Karaay OGG/ Gediz

Limak-Kolin-

Cengiz/Uluda Kolin-Limak-Cengiz/amlbel

Cengiz-Kolin-Limak/ Boazii

Cengiz-

Kolin-

Limak/

Akdeniz

EnerjiSA

(Sabanc + EON) /

Bakent

EnerjiSA

/Toroslar

EnerjiSA /Anadolu Yakas

Aksa Elektrik/

oruh

Aksa Elektrik/

Frat

Akcez(Akenerji

+CEZ)/ Sakarya

Kayseri

ve Civ.

Elek.

TA

(Alarko+Cengiz)

/Meram

Eti

Gm(SSS Yldzlar)/ Osmangazi

alk Enerji/ Yeilrmak

IC

ta/ Trakya

Trkerler n. A. /Vangl

kaya Dou OGG/ Dicle

Kiler

Holding/Aras

Akeda/Gksu

zelletirme Hazrlayan: Figen evik, Fizik Mhendisi

retim zelletirmeleri

2008 9 kk Santralin (140 MW) ihaleleri yapld.

2010 50 kk Akarsu Santralinin (141 MW) ihaleleri yapld.

2012 17 kk Akarsu Santrali (63 MW) ve Seyitmer Termik Santralinin ihaleleri yapld.

2013 Kangal ve Hamitabat Termik Santralinin ihaleleri yapld.

Santral Kurulu

G (MW)

Yakt Tipi hale lan

Tarihi hale Tarihi

hale Bedeli (milyon ABD

$) Mevcut Durum

Seyitmer 600 Linyit 06/11/2012 28/12/2012 2.248 Devir almalar devam etmektedir.

Kangal 457 Linyit 06/11/2012 08/02/2013 985 Devir almalar devam etmektedir.

Hamitabat 1.156 Doalgaz 10/08/2012 06/03/2013 105 halenin onay sreci devam etmektedir.

Kaynak: B

Elektrik retim zelletirmelerinde Gelinen Nokta

65

Atatrk

Karakaya

Keban

Berke

Borka

Sr

Batman

Muratl

Dicle

Kralkz

Kadnck 1

Seyhan 1

Kadnck 2

anlurfa

Manavgat

Karacaren 2

Kepez 1

Seyhan 2

Kepez 2

Yreir

2,405.0

1,800.0

1,330.0

510.0

300.0

283.5

198.0

115.0

110.0

94.5

70.0

60.0

56.0

51.0

48.0

46.4

26.4

7.5

6.0

6.0

Santral smi Kurulu Kapasite (MW)

zelletirilmeyecek Olan Santraller

zelletirilecek Santraller

Portfy Gruplarndan Bamsz Olarak zelletirilecek

Termik Santraller

(SEYTMER, KANGAL,

HAMTABAT, SOMA) (3.247 MW)

EA %35

%65

Portfy Gruplar

(13.283 MW)

EAIN ZELLETRLMEYECEK SANTRALLER

EAIN ZELLETRLECEK SANTRALLER

66 Kaynak: B

Santral Yakt Tipi Kurulu Kapasite

(MW)

A. Elbistan B Linyit

A. Elbistan A Linyit

Ambarl D.Gaz Doal Gaz

Ambarl F.Oil Fuel-Oil

Aliaa Doal Gaz

an Linyit

Tunbilek Linyit

Bursa D.gaz Doal Gaz

Orhaneli Linyit

Gkekaya Hidroelektrik

Saryar Hidroelektrik

Yenice Hidroelektrik

Kemerky Linyit

Yataan Linyit

Yeniky Linyit

Demirkpr Hidroelektrik

Adgzel Hidroelektrik

Kemer Hidroelektrik

Karacaren-1 Hidroelektrik

Gezende Hidroelektrik

Portfy Gruplar

1

2

3

4

5

Kaynak: EA. (1) 4 ncelikli santralin nceden zelletirilmesi planlanmakta olup Hopa 2003 senesinden bu yana iletme halinde deildir ve yukardaki portfylere dahil edilmemitir. Ayr olarak zelletirilecek olan atalaz Portfy 3ten karlmtr.

1.355

1.440

1.170

1.351

180

320

365

1.432

210

278

160

38

630

630

420

69

62

48

32

159

Santral Yakt Tipi

Altnkaya Hidroelektrik

Derbent Hidroelektrik

Hirfanl Hidroelektrik

Kesikkpr Hidroelektrik

Kapulukaya Hidroelektrik

Hasan Uurlu Hidroelektrik

Suat Uurlu Hidroelektrik

Almu Hidroelektrik

Kklce Hidroelektrik

Klkaya Hidroelektrik

amlgze Hidroelektrik

atalan Hidroelektrik

Aslanta Hidroelektrik

Menzelet Hidroelektrik

Karkam Hidroelektrik

Doankent Hidroelektrik

Krtn Hidroelektrik

Tortum Hidroelektrik

zlce Hidroelektrik

Torul Hidroelektrik

6

7

8

9

703

56

128

76

54

500

69

27

90

120

32

169

138

124

189

75

85

26

170

103

Kurulu Kapasite

(MW)

67 Kaynak: B

zelletirilmesi ngrlen Kamu Santralleri (2)

68 zelletirme

Elektrik retiminde, EAn 24.461,18 MW olan kurulu gcnn toplam kurulu gcn te ikisi orannda olan, 16.161 MWlk blmnn, baz santrallarn tek balarna, dier baz santrallerin ise gruplar halinde zelletirilmesi sz konusudur. Bu kapasitenin zelletirilmesi halinde, kamunun elinde kalacak kurulu g, yalnzca baz byk HESlerden oluan 8.300,18 MW olacaktr.

Hamitabat DGS ile Seyitmer ve Kangal termik santrallarnn da, kmr sahalaryla birlikte zelletirmesi iin ihale sreci balam, teklifler alnmtr.Seyitmer TSnin 2.248.000 USD bedelle elikler A.ye devri iin 19.3.2013de YK karar yaynlamtr.19.3.2013 tarihli baka bir YK karar ile atalaz TS da zelletirme kapsamna alnmtr.

Sektr zel Tekellere Devrediliyor

Elektrik retimi, toptan sat ve datmnda, rekabet getirilecei gerekesiyle kamu varl zelletirmeler eliyle yok edilirken, datmda tek bir zel sektr irketler grubunun, sektrn %30unu kontrol altnda tutabilmesi, rekabet hukukuna uygun grlebilmektedir. Belli bal birka grup, gruba bal farkl irketler eliyle, sadece elektrik datmnda deil, retimi ve toptan ve perakende sat alanlarnda da faaliyet gstererek yatay ve dikey btnleme ile hakimiyet tesis etmeyi amalamaktadr. Kamu tekeli yerini hzla az sayda zel tekele brakmaktadr. Ulustesi enerji irketlerinin bir ou Trkiyede faaliyete balam olup, faal zel sektr irketleriyle birlemeler, devralmalar da gndemdedir. Bu beklenti, bata EPDK olmak zere, sektr yetkililerince de, enerji sektrnde konsolidasyon olacak denerek dile getirilmektedir.

69

zel Sektr ne Geiyor 1

Kaynak: ETKB

TRKYE KURULU GC TRKYE ELEKTRK RETM

70

zel Sektr ne Geiyor 2

Kamunun elektrik retimi iin hibir yeni yatrm yapmad ve kamu elektrik retim santrallarnn hzl bir ekilde zelletirilmesinin ngrld dikkate alondnda,yakn zaman iinde kamunun paynn %10un altna debileceini sylemek mmkndr.

71

Tketicinin Elektrik Fiyat Art Oran

Konutlarda tketicinin kulland elektriin fiyat art:

Aralk 2007 Ekim 2012

Elektriin fiyat tketim plak sat fiyat

perakende sat hizmet bedeli, iletim sistem kullanm bedeli, datm bedeli, enerji fonu,

TRT pay, belediye tketim vergisi vb. olumaktadr.

72 zelletirme

Elektrik Fiyat Artlar

73 zelletirme Hazrlayan: Olgun SAKARYA, EMO

DNEM

San

ayi (

OG

)

San

ayi (

AG

)

Tica

reth

ane

Di

er

1

Di

er

2

Me

ske

n

eh

t A

ile v

e

Mu

ha.

Gaz

i.

K.

..M

es.

Tar

msa

l Su

lam

a

Ayd

nla

tma

01.01.2007 - 31.12.2007

11,518 11,629 14,505 11,600 11,969 12,405 7,940 11,600 11,187 12,002

01.07.2012 - 30.09.2012

21,855 23,687 26,458 26,458 26,458 25,886 13,893 25,886 22,547 24,729

01.10.2012 - 31.12.2012

22,731 24,626 28,559 28,559 28,559 28,386 13,998 28,386 25,067 26,282

30.09.2012'ye Gre Art (%)

4,01 3,97 7,94 7,94 7,94 9,66 0,76 9,66 11,18 6,28

31.12.2007'ye Gre Art (%)

97,35 111,77 96,89 146,20 138,61 128,83 76,30 144,71 124,07 118,98

Sanayide Kullanlan Elektrik ve Doal Gaz Fiyatlar

2007 2008 2009 2010 2011

Elektrik (Cent/Kwh)

Trkiye 13,2 13,9 13,8 15,1 13,9

OECD yesi AB lkeleri Ortalamas

(1) 13,2 14,0 13,4 12,6 13,7

Doal Gaz (Dolar/107

Kcal)

Trkiye 513,6 572,9 467,6 407,3 393,1

OECD yesi AB lkeleri Ortalamas

(1) 517,1 586,0 498,4 473,6 572,5

Kaynak: Uluslararas Enerji Ajans (IEA)

(1) AB yesi OECD lkelerine Norve ve svire dahil edilmitir.

74

Sanayide Kullanlan Elektrik ve Doal Gazdaki Fiyat Artlar (%)

Kaynak: TEDA, BOTA, TK

(1) Datm irketlerinin tek terimli alak gerilim sanayi tarifesi dikkate alnmtr. (2) BOTA serbest tketici doalgaz sat fiyatlar dikkate alnmtr. (3) Ocak-Ekim dnemi.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 (3)

Elektrik (1) -2,9 51,7 9,3 11,2 10,0 14,7

Doal Gaz (2) 0,0 84,7 -39,3 0 15,0 32,4

FE 5,9 8,1 5,9 8,9 13,3 10,7

(Ylsonu fiyatlarndaki yzde deiim)

75

Konutlarda Doal Gaz Fiyat Artlar

76 zelletirme

Dnem Fiyat Art (%)

Ocak 2002 Mart 2013 % 208

Eyll 2011 Mart 2013 % 53.8

TV Miktarlar (TL / lt) (04.10.2012)

77 zelletirme

Akaryakt Vergileri / Toplam Vergi Gelirleri (%)

78 zelletirme

79

Doal Gaz ve Petrol

1998 - 2012 Dnemi Doal Gaz retimi

80 Kaynak: PGM

2012 yl itibariyle doal gaz retimimiz 686 milyon m3 olarak gereklemitir, retimin tketimi karlama oran %1,5 dzeyindedir.

Doal Gaz

20

12

686

Doal Gaz thalat (1987 2013)

81 Doal Gaz Kaynak: EPDK, BOTA

Yl Miktar

BOTAIN THALATI

TOPLAM THALAT

1987 433 433

1988 1.136 1.136

1989 2.986 2.986

1990 3.246 3.246

1991 4.031 4.031

1992 4.430 4.430

1993 4.952 4.952

1994 5.375 5.375

1995 6.858 6.858

1996 8.040 8.040

1997 9.874 9.874

1998 10.233 10.233

1999 12.358 12.358

Yl Miktar

BOTAIN THALATI

TOPLAM THALAT

2000 14.822 14.822

2001 16.368 16.368

2002 17.624 17.624

2003 21.188 21.188

2004 22.174 22.174

2005 27.028 27.028

2006 30.741 30.741

2007 36.450 36.450

2008 37.793 37.793

2009 33.619 35.856

2010 32.466 38.037

2011 39.723 43.874

2012 43.092 45.200

2013* 47.600

* EPDK Tahmini

(milyon m3)

Doal Gaz thalat (1987 2013)

82 Doal Gaz Kaynak: EPDK, BOTA

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

50000

1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015

47.600

Milyon m

Gaz Tketiminin Sektrel Dalm (2007 2011)

Kaynak: ETKB Grafik: PETFORM

(%) Elektrik retimi Konut Sanayi

Doal Gaz 83

lkeler Baznda Trkiyenin Doal Gaz thalat (2011 ve 2012)

84

Rusya 57%

ran %18

Azerbeycan %9

Nijerya LNG %3

Cezayir LNG %9

Spot LNG %2

Yerli retimc %2

Doal Gaz

2011 Yl Doal Gaz thalat irketlerinin Pazar Paylar

85 Doal Gaz Kaynak: EPDK

BOTA 89,01%

Shell Enerji 0,56%

Avrasya Gaz 1,11%

Enerco Enerji 5,60%

Bosphorus Gaz 1,68%

Ege Gaz 2,04%

Doalgaz Alm Fiyatlar

86 Kaynak: http://static.enerjienstitusu.netdna-cdn.com/medya/turkiye-dogalgaz-ithalati-fiyatlari-fiyati.jpg / Aktaran:Necdet Pamir

Muhtemel Doal Gaz Gzergahlar

87 Doal Gaz Kaynak: EPDK, IEA

2020, ($/MBtu)

88

Rusya Trkiye DGBH (Bat)

(14 milyar m) Mavi Akm

(16 Milyar m)

Irak Gaz Boru Hatt ?

Trkiye-ran DGBH

(10milyar m)

ah Deniz Hatt (6,5 milyar m)

Trans Hazar Hatt - Kazakistan ?

Trans Hazar Hatt - Trkmenistan ? TANAP (16

milyar m)

TAP

ITGI

Ceyhan LNG Terminali ?

Trkiye-ran DGBH (TURANG Projesi)

Levant Sahas

M. Ereli LNG Terminali

BOTAn Gaz Satlar (Milyon m3)

89 Doal Gaz Kaynak: BOTA

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

45.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

20.938 22.108

26.866

30.494

35.064 36.024

32.135 31.462

39.838 41.437

17.38

Depolama Kapasitesi

90 Doal Gaz Kaynak: Gkhan Yardm, Kimya Y. Mh.

BOTA eski Genel Mdr Gkhan Yardmn bir almasna gre mevcut doal gaz depolama kapasitesi aadaki ekilde hesaplanabilir.

Kuzey Marmara ve Deirmenky Doal Gaz Depolama Kapasitesi : 2,661 milyar m3

LNG Terminalleri

BOTA Marmara Erelisi LNG Terminali 3x 85.000 : 255.000 m3 LNG

Egegaz / Aliaa LNG Depolama Terminali 2x140.000 : 280.000 m3 LNG

Toplam LNG : 535.000 m3 LNG

Edeer Doal Gaz : 305 000 m3

Kullanlabilir Kapasite: % 95 : 290 000 m

Toplam Depolama Kapasitesi : 2,951 milyar m3

Doal Gaz Piyasa Yaps

Doal Gaz Kaynak: EPDK 91

1998 - 2012 Dnemi Ham Petrol retimi

92 Kaynak: PGM

2012 yl sonu itibariyle ham petrol retimimiz 2,3 milyon ton, retimin tketimi karlama oran % 8dir.

Petrol

20

12

1934 - 2011 Yllarnda Trkiyede Alan Petrol ve Doal Gaz Kuyular

93 Kaynak: PGM Petrol

TOPLAM: 4.103 Adet - 7.647.838,18 m


Son 10 ylda alan 542 adet arama kuyusundan 49 adedi petroll, 127 adedi gazl ve 1 adedi petrol ve gazl olarak tamamlanmtr. Bu dnemdeki arama kuyularnn sonularna gre keif isabet oran %33dr.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

200

Adet

175

150

125

100

75

25

0

50

Toplam: 1243 Adet

Arama ve retim Kuyularnn Sonular (2002-2012)

Arama Faaliyetleri

Petrol ve Doal Gaz Sahas Keifleri (1934-2012)


235 Kuyu retimde 1275 Kuyu retimde

Kefedilen Sahalar

Toplam 1757 arama kuyusu sonucunda 174 sahada ham petrol ve doal gaz kefi yaplmtr. Keif isabet oran yaklak %10dur. Son 10 yllk dnemde 20 adet Ham petrol, 30 adet doalgaz sahas olmak zere toplam 50 adet saha kefedilmitir.

Doal Gaz 54

Ham Petrol 120

Trkiyenin Petrol Boru Hatlar

96 Kaynak: EPDK Petrol

IRAK

GRCSTAN

SURYE

Ankara

Karaman

Konya

Eskiehir

stanbul

Batman

Krklareli

Aliaa

Zonguldak

Afyon

anlurfa Gaziantep

Diyarbakr rnak

Ardahan

Adyaman

Bayburt Sivas

Amasya

Kayseri

Yozgat

Malatya

Krehir

Nevehir

Mula

Krkkale

Kars Ordu Trabzon

Gmhane

Artvin

Ceyhan

Mardin

Aksaray

Kahramanmara

zmir Turgutlu

skenderun

Bartn

Antalya

Edirne

Erzincan Erzurum Horasan

Bursa

Sakarya

anakkale

Samsun

elmo

A B

C

D F

A : I. KERKK-CEYHAN PETROL BORU HATTI 40" 641 KM

B : II. KERKK-CEYHAN PETROL BORU HATTI 46" 656 KM

C : BAK TFLS CEYHAN PETROL BORU HATTI 30"-42"-46 1076 KM 50 MTA KAPASTE D : BATMAN-DRTYOL PETROL BORU HATTI 18 511 KM 4.5 MTA KAPASTE

E : CEYHAN-KIRIKKALE PETROL BORU HATTI 24" 448 KM 7.2 MTA KAPASTE F : ELMO-BATMAN PETROL BORU HATTI 6"-9 5/8"-12 41 KM 0.8 MTA KAPASTE

E

71 MTA KAPASTE

Sondaj Maliyetleri


Arama ve retim Yatrmlar (2002-2012)


1500

1250

1000

750

500

250

0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Son 10 ylda yaplan yatrmn %51i zel sermayeli irketler tarafndan gerekletirilmitir.

Milyon $

100 147

254

400

562 579

675 716

1300

1020 1000

Petrol ve Doalgazn Arand Alanlar

99 Kaynak: PGM

Bugne kadar karalarn % 20si, denizlerin ise % 1i sondajl olarak aranabilmitir. Bu aramalarn % 75i Gneydou Anadoluda, % 17si Trakyada, %8i ise dier blgelerde gerekletirilmitir.

Petrol

Rafinaj Sektrnde Kurulu Kapasite ve Kapasite Kullanm Oranlar

100 Kaynak: EPDK Petrol

Rafineri

Kapasite ve KKO*

Yllar

(Mton/yl ve %) 2007 2008 2009 2010 2011

zmit Kapasite 11 11 11 11 11

KKO 100 94 75 76,1 82,1

zmir Kapasite 11 11 11 11 11

KKO 97 93 67 67 73,3

Krkkale Kapasite 5 5 5 5 5

KKO 63 58 62 52,5 59,1

Batman Kapasite 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1

KKO 71 72 58 81,8 86

TOPLAM Kapasite 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1

KKO 91,1 86 69 68,4 74,7

PETROL YASASINDA

DEKLKLKLER 1

Trk Petrol Kanunu Tasars TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji

Komisyonundan geerek genel kurula gnderildi. Tasaryla TPAOnun zelletirilmesinin ilk adm atld!

Sz konusu Trk Petrol Kanun Tasar ile;

1-Mevcut 6326 Sayl Yasada yer alan "Milli Menfaatler" blm kaldrlarak lke menfaatinin gzetilmesi esas yok saylmtr.

2- Devlet adna petrol arama ve retim faaliyetinde bulunan Trkiye Petrolleri A.O.nn mevcut kanunda sahip olduu haklar geri alnarak, kamu kuruluumuzun zelletirilmesinin n almtr

101

PETROL YASASINDA

DEKLKLKLER 2

Petrol arama ruhsat iin yaplacak bavurularda aranan, teknik yeterlilie ve tecrbeye sahip olunma art kaldrlarak, bilgi, ekip ve ekipman ynnden yetersiz irketlere ruhsat verilmesi salanm ve sektr piyasann insafna braklmtr.

4-Orman saylan yerlere ilave olarak milli parklarda dahi petrol arama ve retimi yaplmasnn n almtr.

5-Petrol irketlerinin mevcut kanunda demekle mkellef olduklar %55 toplam vergi oran %40a indirilerek, vergi oranlarnda yaplabilecek artlardan kaynaklanacak devlet gelirlerinin nne geilmitir.

102

PETROL YASASINDA

DEKLKLKLER 3

6-Bir irketin sahip olabilecei arama ruhsat saysndaki kstlama kaldrlrken, tek bir irketin tekel oluturabilecek ekilde tm lke kara ve deniz alanlarnda hak sahibi olmasnn riski yaratlmtr.

7-Yasa metni ierisinde uygulamada sorunlara yol aacak nitelikte eksikli teknik tanmlamalar getirilmitir.

103

PETROL YASASINDA DEKLKLKLERLE LGL TMMOB JFMO,JMO,PMO,TPJD,PETROL- NERLER 1

Yeralt kaynaklarmzn lke yarar esas olacak ekilde deerlendirilebilmesi iin mevcut yasada yer alan "Milli Menfaatler Blm"nn yeni yasa metni ierisinde yer almas gerekmektedir.

Petrol ve doal gaz asndan, lkemizin byk oranda da bamll ve jeopolitik konumu gz nne alnarak, bu stratejik ham maddelerin devlet eliyle aranmas ve retilmesine nem verilmeli; zellikle, Akdeniz ve Kbrs eksenli yaanan sorunlarda ortaya kan lkemizin ulusal bir petrol irketine sahip olmas ihtiyac da dikkate alnarak, mevcut 6326 sayl Kanun metninde yer alan "Trkiye Petrolleri A.O. nn Devlet adna petrolle ilgili aratrma izni, arama ve iletme ruhsat alma

hakk" yeni yasa metnine mutlaka konulmaldr.

104


TPAOnun zelletirilmesinin nn aacak dzenlemelerden kesinlikle vaz geilmeli, Trk Petrol Kanununda da bu amaca hizmet edecek dzenlemelerden uzak durulmal; TPAOnn zelletirilmesi bir yana, dnya rneklerinde olduu gibi, arama, retim, tama, rafinaj ve datm faaliyetlerini ieren nceki entegre yapsna yeniden kavuturularak kamu irketimiz glendirilmelidir.

Dnya rneklerinde olduu gibi, lkemizde de sresi dolan retim sahalarnn devlete dnmesi salanmal, bu sahalarn milli irketimiz olan TPAOya devrine imkan veren mevcut yasadaki hkmler aynen korunmaldr. Mevcut Petrol Kanununda olduu gibi petrol arama ve retim faaliyetinde bulunmak iin yaplan bavurunun deerlendirilmesinde "talebin milli menfaatlere uygun olmas", "bavurucunun teknik yeterlilii" ve "sektrdeki i deneyimi" ltleri mutlaka korunmaldr.

105


Petrol faaliyeti sonucu elde edilen gelirin vergilendirilmesinde vergi mevzuat hkmleri uygulanmal, petrol irketlerinin gelecekteki vergi demeleri snrlandrlmamaldr.

Orman ve milli parklarda petrol faaliyetinde bulunulmasnn nne geilmelidir.

Petrol faaliyetlerinde alacak yabanc personele Yabanclarn alma zinleri Hakknda Kanun hkmleri uygulanmal, ilgili meslek odasndan gr alnmaldr.

Petrol irketlerine, istihdam ettikleri yabanc personel saysnn iki kat orannda yerli personel altrma art getirilmelidir. Petrol Kanununu uygulamakla grevli olan ve yeni tasar ile ciddi sorumluluk yklenen Petrol leri Genel Mdrlnn personel alt yaps glendirilmeli, cret ve denetim koullar iyiletirilmelidir.

Mesleki uzmanlklarmz ve uygulamadaki deneyimlerimiz nda nerdiimiz ekilde teknik tanmlar yeniden dzenlenmeli, yasa hkmlerinin yanl yorumlanmasnn nne geilmelidir.

106

107

Trkiyenin Yerli ve Yenilenebilir Enerji

Kaynaklar

108

Kmr

Kmr

109 Kmr Kaynak: TK 2011 Kmr Raporu-TEA

Son 20 ylda,yerli linyite dayal yeterli sayda santral yaplmad iin yerli kmrn elektrik retimindeki pay 1990da %35 iken, 2009da %22ye, 2010da %18e,2012de 14.39a gerilemitir.

Trkiye Takmr retimleri

Trkiye Linyit retimleri

2011 Linyit retiminde Kurulularn Pay

110 Kmr Kaynak: TK 2011 Kmr Raporu

Kurum Linyit retimi (milyon ton)

TK 33,4

EA 31,6

zel Sektr 5,0

TOPLAM 70,0

Yllara Gre Trkiye Takmr thalat

111 Kaynak: TK, Aktaran: TK 2011 Kmr Raporu Kmr

lkemizde 1980li yllardan nce son derece dk miktarlarda balayan kmr ithalat, 1990l yllarda 10 milyon tonun ve 2000li yllarda ise 20 milyon tonun zerine kmtr. 2012 yl itibariyle toplam kmr ithalatmz yaklak 27 milyon ton dzeyindedir. Genel eilim dikkate alndnda, ithalatn nmzdeki yllarda da artarak srecei grlmektedir

Trkiye Linyit Rezervlerinin Kalorifik Dalm

112 Kaynak: ETKB (2010) Kmr

113

YERL KMR

8.300 MW

DER KAYNAKLAR 49.490 MW

TOPLAM 57.790 MW NSAN 2013

100.000 MW

2013 HEDEF

YERL KMR 30.000

MW

2013 YILI HEDEFLER

Kaynak:TK

114

Yerli Kmrden Elektrik retimi Hedefi

TK MODEL

KMRDEN RETLEN

BRM ELEKTRK ENERJS

RETMNDEN PAY

(Kr/kWh) (RDVANS)

LAVE KAPASTE

22.000 MW

MEVCUT KAPASTE

8.300 MW

TOPLAM YERL KMR

KAPASTES HEDEF

30.000 MW

Kaynak:TK

2012 Yl Trkiye retilebilir Kmr Rezervlerinin Santral Potansiyeli

115 Hazrlayan: etin KOAK Kmr

Saha Ad Toplam Rezerv (MilyonTon)

retilebilir Rezerv (Milyon Ton)

Yaplabilir K. G (MW)

Afin-Elbistan 4.360 4.350 7.205 Afin-Elbistan 515 490 1.250 Adana-Tufanbeyli 423 350 1.050 Adyaman-Glba 51 46 150 Ankara-ayrhan 308 190 500 Bingl- Karlova 89 28 100 Bolu-Gynk 38 36 65 Bursa- Orhaneli,Keles, Dav 116 70 270 ankr-Orta 70 65 135 KonyaIlgn 143 125 500 Konya-Karapnar* 1.883 1.275 3.500 Ktahya-Tunbilek** 269 170 450 Ktahya-Seyitmer 176 172 150 Manisa-Soma** 752 575 1050 Tekirda-Saray 129 40 175 rnak-Asfaltit 72 65 540 LNYT, AS. TOPLAMI 9.982 8.498 17.090 Bartn-Amasra** 407 125 1.100 Zonguldak** 909 197 - TAKMR TOPLAMI 1.316 322 1.100 GENEL TOPLAM 22.008 17.189 18.190

Yerli Kmr Kaynaklarn Elektrik retiminde Daha Verimli Kullanmak in Ne Yapmal? (1)

116

Trkiye linyit kaynaklarnn byk blm Kangaldan gneye nce Afin-Elbistana, sonra Adana-Tufanbeyliye uzanan, oradan Konya Karapnara kvrlan bir yay zerindedir. Bu kaynaklar elektrik retimi iin deerlendirmeye uygundur.

Bu kaynaklarn deerlendirilmesi iin salkl rezerv tespiti, kmr madencilii planlamas, santrallar iin yer seimi, yerleim planlamas ve imar dzenlemelerinin yaplmas, santral tasarm, tesisi ve iletilmesi, retilecek elektriin ulusal iletim ebekesine aktarlmas vb. tm uygulamalar makro lekte kurgulanmasn, planlanmasn ve ilgili ve yetkili kamu kurulular eliyle gerekletirilmesini ngren bir Kmr Master Plan; Enerji ve Kalknma Bakanlklarnn koordinasyonunda, ilgili tm kurulularn katlmlaryla hazrlanmaldr.

Kmr

Yerli Kmr Kaynaklarn Elektrik retiminde Daha Verimli Kullanmak in Ne Yapmal? (2)

117

Santral yatrmlar iin bnyesinde TKnin, EAn, l zel darelerinin, Yerel Ynetimlerin, Yerel Ynetim Birliklerinin, yerel kamu kurulularnn kuraca irketlerin yer alaca yeni yatrm modelleri kurgulanmaldr.

Kurumlarn uzmanlklaryla ilgili konularda, planlama, deerlendirme, organizasyon, denetim ve doru karar alma deneyim ve birikimlerine nem verilmelidir. Bu anlamda, kamudaki kmr rezervlerinin sorumluluu TK Kurumunda olmaldr. Bylelikle kmr kaynaklar, en uygun ekilde deerlendirilebilir.

Enerji sektrnde zelletirmeler son bulmal; kamu kurulularnn, alanlarn ynetim ve denetimde sz ve karar sahibi olduu, zerk, gndelik siyasi mdahalelerden uzak, effaf ve verimli bir yapda ileyii salanmaldr.

Kmr

Linyit Kaynaklarnn Deerlendirilmesi (1)

Yerli Kmre Dayal Elektrik retim Potansiyel: 100 milyar kWh

Doal gaz santrallarnn ylda 8.250 saat alacan kabul edersek, 100 milyar kWh elektrik retmek iin gerekli edeer doal gaz santral kapasitesi yaklak 12.000 MW olacaktr. Bu kurulu gcn tketecei gaz miktarn ise yaklak 17 milyar m3 olarak kabul edersek ve halen 420 USD/1000 m3 olan doal gaz fiyatlarndaki artma eilimi dikkate alndnda, doal gaz alm fiyatlarnn 500 $a dolara ulamas halinde yllk ilave doal gaz d alm faturas 8,5 milyar USD olacaktr. Bu fiyatn hi artmamas durumunda bile, otuz yllk ilave doal gaz faturas 270 milyar dolara varabilecektir

118

100 milyar kWh elektrik retimi iin 6.150 kcal/kg sl deerli kmrden ylda 37,4 milyon ton kmr ithal edilmesi gerekmektedir

(100 milyar kWhx2300/6150=37,4 milyar ton).

Her yl, 130x37.400.000 = 4,86 milyar dolar/yl daha fazla kmr ithal edilecei anlamna gelmektedir. Bu gnk deerlerle ithal kmre, 30 ylda toplam 146 milyar dolar denmesi gerekecektir.


119

etin Koak Afin Elbistan'da mevcut maden ve santral iletme verilerini deerlendirerek u sonuca varmtr.

"Yerli kmr sahalarnda tm potansiyelin devreye girmesi durumunda santrallarn iletme dneminde, 58.681 kii dorudan istihdam edilmi olacaktr. Ayrca bu saynn % 80ini oluturan kmr madencilii i kolundaki dorudan istihdamla, 12 kat kadar da dolayl istihdam yaratlabilecektir. "


120

18.220 MWlk kurulu gcn doal gaza dayal santrallarn istihdam saylaryla karlatrlmas;

1.000 MWlk doalgaz santralnda ise, toplam 200-250 kii altrlmaktadr.

18.220 MW santrallar iin ise sadece 3.644 4.555 kii dorudan istihdam edilecektir.

Kmr rezervlerine dayal kurulacak santrallarn yarataca 58.681 kiilik istihdamn, sadece 1/16 - 1/13 kadar istihdam salayacaktr.

18.220 MWlk kurulu gcn nkleer santrallarn istihdam saylaryla karlatrlmas;

1.000 MWlk bir nkleer santralnda alanlarn says 300-400 kii arasnda olmaktadr. 18.220 MWlk nkleer santrallarda toplam 5.466 ile 7.288 arasnda kii alabilecektir. Ayn byklkte nkleer santrallar yaplmas durumunda, kmr rezervlerine dayal kurulacak santrallarn yarataca 58.681 kiilik istihdamn 1/11 ile 1/8i kadar istihdam salayacaktr.


121

1.000 MW kurulu gcndeki ithal kmr santrallarndaki istihdam saysn hesaplarken skenderundaki santral rnek alnmtr. 1.320 MW kurulu gcndeki skenderun ithal kmr santralnda yaklak 1.000 kii almaktadr. Buna gre 1.000 MW Kurulu gcndeki ithal kmr santralnda alacak kii says oransal olarak 757 kii alaca sylenebilir.

18.220MW kurulu gcndeki ithal kmr santrallarnn yarataca istihdam yaklak 13.793 kii olacaktr. Kmr rezervlerine dayal kurulacak santrallarn yarataca 58.681 kiilik istihdamn en ok 1/4 kadar istihdam kazandrabilecektir.

Baka bir deyile, 18.220 MW kurulu gcndeki kmr rezervlerine dayal santrallarla, ayn byklkteki doal gaz santrallarna gre 55.037 kii, nkleer santrallara gre 53.215 kii, ithal kmr santrallarna gre ise 44.888 kii daha fazla dorudan istihdam yaratlabilecektir.


122

etin Koak'n konuyla ilgili deerlendirmesi u ekildedir.

"Tarafmdan yaplan incelemelere gre, linyit ve asfaltit rezervlerimize dayal ina edilebilecek 17.120 MWlk santrallarn, 1 kWhnin ortalama net yakt maliyeti 0,048 TL/kWh olduu hesaplanmtr . Bir kWh maliyetinin %60 net yakt maliyeti olduu kabul edilirse, bu santrallarn retecei elektriin 1kWhn ortalama maliyetinin en ok 0,08 TL/kWh olur. Takmr rezervlerimize dayal santrallarn 1kWh ortalama net yakt maliyeti 0,09 TL/kWh, retecei elektriin maliyet ortalamasnn ise 0,15 TL/kWh olaca grlmektedir. Kmr rezervlerine dayal yaplabilecek santrallarn ortalama net yakt maliyeti 0,051TL/kWh, retecei elektriin maliyet ortalamasnn ise 0,085 TL/kWh etmektedir. 2011 yl sonu itibariyle elektrik fiyatlar, 0,22 - 0,26 TL/kWh arasndadr."


123

2023 ylnda, Kmr rezervlerine dayal santrallarn %86s bile devreye girdii takdirde, ylda retilecek 100 milyar kWh elektrikle, talep senaryolarna gre toplam talebin yaklak %25i karlanabilecektir. %25 orannda, mevcut fiyatn te biri kadar daha dk fiyatl elektrikle, nemli oranda ucuzluk salanabilecektir.


124

"Kmr rezervlerine dayal santrallarn gerekletirilmesi karar, en kk malzemeden santral inasna kadar sanayinin gelimesini salayacaktr. Ayrca bu gelimeye devletin ciddi tevikleri de salanrsa, gelimenin boyutu ve nitelii gelimi lkeler seviyesine ulaabilir. lkemizdeki kmrlerin zelliklerine uygun termik verimi yksek santrallarn yaplabilmesi iin pilot seviyede yerli teknolojilerin gelitirilmesi iin devlet ve zel sektr tarafndan kurulacak AR-GE blmlerinde baarl mhendislerin almasn zendirecek cret ve alma koullar salanmaldr. lke sanayisinin gelimesini ve katma deerin arttrlmas amacyla santral ve kmr madenciliinde kullanlan i makinelerinde yerli retimi zendirici tevikler verilmelidir. Ayrca bu tr i makinelerine lkedeki dier sektrlerin de her zaman gereksinimi olacaktr."


125

2011 yl sonu itibariyle birincil enerjide % 72,4, elektrikte % 56,4 da baml olunmas ve zellikle elektriin % 45 doal gaz santrallaryla karland durumda ciddi boyutta enerji gvenirliimizin risk altnda olabilecei sylenebilir. zellikle gelecekte Dnyadaki gelimeler ve yakn corafyamzla ilgili senaryolarn son derece olumsuzluklara gebe olmas, enerjide da bamllmzn mmkn olduu kadar abuk azaltlmasn gerektirmektedir.

Bu anlamda ulusal kmrlerimize dayal retilebilecek en az 100 milyar kWh elektriin, 2023 de devreye girmesi halinde, toplam talebin 400 milyar kWh civarnda olaca ngrsne gre % 25 orannda bamllmz azaltacak etkisi olaca grlr.


126

Yerli kmrn deerlendirilmesi iin gerekli madencilik yatrmlar da ayr bir istihdam kayna olacaktr. Sivas Kangal'dan gney douya Afin Elbistan'a uzanan, oradan gney batya Tufanbeyli'ye varan, Tufanbeyli'den Konya Ilgn ve Karapnar'a ulaan bir corafyadaki milyarlarca ton kmrn karlmas, yurt iinde tasarlanacak ve imal edilecek santrallarda elektrik retimi iin yaklmas, katlmc bir tasarmla bir toplumsal kalknma projesi olarak kurgulanr ve uygulanr ise, yz binlerce insana i yaratacak ve yaratlan istihdamn ve yaplacak retimin arpan etkisiyle ulusal gelirin ciddi bir ekilde artmasn salayacaktr.

Bylece yaratlacak istihdama ek olarak, yatrm yaplacak blgelerdeki toplumsal ve kltrel kalknma, sanayinin geliimi, krdan kente gn nlenmesi, igcnn niteliinin artmas ve retici glerin gelimesi mmkn olabilecektir.


127

128

Hidroelektrik

Hidroelektrik retiminin Elektrik retimi inde Pay(GWh)(2001-2012)

129 HES

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

122.725 129.400

140.581

194.112

210.120

150.698 161.956

176.300

191.558 198.418

228.43239.080

24

.01

0

33

.68

4

35

.33

0

46

.08

4

39

.56

1

44

.24

4

35

.85

1

33

.27

0

35

.55

8

51

.79

5

52

.07

8

57

.83

6

26 25,1

19,60 30,6

24,4 25,1 16,8 18,3 24,7 22,8 24,2

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

18,7

Elektrik retimi Hidrolelektrik retimi Hidroelektrik retim Pay (%)

HES Yatrmlarnn Kurulu Gc (1)

130

EA, EPDK ve TEA verilerine gre durum yledir:

2012 sonu kurulu HES kapasitesi 19 619,70 MW

Ocak 2013 EPDK verilerine gre yatrmlar sren HESler 13 371,90 MW

Yine baka EPDK verilerine (Ekim 2012) gre,

Lisans bavurusu bavuru aamasnda 68 proje 1 171 MW

Lisans bavurusu inceleme-deerlendirme aamasnda 76 proje 1 346,71 MW

Lisans bavurusu uygun bulunup, lisans alma aamasnda olanlar 295 proje 3 707,66 MW.

HES

HES Yatrmlarnn Kurulu Gc (2)

131

Bu durumda; 19.619,70 MW devrede, 12.899,60 MW yatrm sren, 6.225,32 MW lisans srecinde olan, toplam 38.744,62 MW proje stokundan sz edilebilir.Bu rakamdan lisans iptal bavurusunda bulunan 1 782.23 MW dldnde,proje stoku 36 962.39 MW olmaktadr.

HES elektrik retim potansiyelini 140 milyar kWh/yl , HES yllk alma sresini 3.300 saat alacak olursak, 42.424 MW bir kapasiteden sz etmek mmkn. Baz almalarda, kapasite 170 milyar kWh/yl, kurulabilecek g ise 52.000 MW olarak tahmin ediliyor.Baka baz deerlendirmeler ise yaplama,barajlarn su temini nedeniyle kullanm,iklim deiikliinin su rejimlerini olumsuz etkilemesi vb. nedenlerle kullanlabilir potansiyelin daha dk olaca ynndedir. Bu nedenle hidroelektrik potansiyelin gereki bir bak asyla yeniden belirlenmelidir.

Yukarda sz edilen rakamlar potansiyelin ok byk bir blmnn deerlendirmek zere olduunu gsteriyor.

HES

HES Projeleri in Baz neriler (1)

Su deerleri doru olmayan, HESlerin kurulu gleri hatal olacandan bu tesisler iin retimi yaplamayacak enerji miktarlarndan sz edilmektedir. Bu projelerden bazlar hi enerji retemeyecek ya da kayda deer enerji retemeyerek atl durumda kalacandan, sorunlu projeler elenerek hemen durdurulmaldr. Su ile ilgili hesaplamalar sadece rapor format tamamlamak adna ortaya konan projelerin, suya bal iletme almalarnn yan sra takn hesaplamalar da doru olmayacandan, tesis istenen enerjiyi retmeyecei gibi, sel ve taknlarn yaanmas kanlmaz olacandan bu gibi projelerin inaatlarna izin verilmemelidir

HES


Havzalardaki yaplar birbirinden bamszm gibi ayr ayr deerlendirmeye alnmaktadr. Yaplar ayr ayr deil birlikte ele alnp, ED deerlendirmeleri btnleik olarak yaplp, kmlatif evresel etkiler belirlenerek ortaya konup kararlar oluturulmaldr.

Kurumlar arasndaki koordinasyon eksiklikleri giderilerek bilgi ak hz artrlmaldr.

EDler havza baznda btnleik olarak yaplmaldr.

30 Haziran 2011 tarihine kadar neredeyse Trkiyedeki tm nehirler iin HES lisans alnd iin, yeni getirilen uygulama yeterince ilevsel deildir. Bu nedenle lisans alm olsalar dahi tm hidroelektrik santraller iin ED raporlar istenmelidir.

HES


HESlere ilikin denetimler, fizibilite aamasndan balamak zere inaat sresince ve iletme sonrasnda da devam etmelidir.

Denetim, kamusal kaynaklar koruma, bilim ve mhendislik gereklerinin yerine getirilip getirilmedii noktasnda yaplmaldr.

lgili idareler, grev alanlaryla ilgili denetim ve yaptrm konusunda gerekli duyarll gstermelidir.

lgili tm tzel kiilerin, inaat ve iletme aamalarnda uyulmas gereken kurallar ve ilgili denetim mekanizmalarna uymalar salanmaldr.

HES

135

Rzgar

Trkiye Rzgar Potansiyeli

136

Rzgar Kaynak Derecesi

Rzgar Snf

50 mde Rzgar Gc Yo. (W/m2)

50 mde Rzgar Hz

(m/s)

Toplam Alan (km2)

Rzgarl Arazi Yzdesi (%)

Toplam Kurulu G (MW)

Orta 3 300 400 6,5 7,0 16 781,39 2,27 83,906

yi 4 400 500 7,0 7,5 5 851,87 0,79 29.259,36

Harika 5 500 600 7,5 8,0 2 598,86 0,35 12.994,32

Mkemmel 6 600 800 8,0 9,0 1 079,98 0,15 5.399,92

Srad 7 > 800 > 9.0 39,17 0,01 195,84

TOPLAM 26.351,28 3,57 131.756,40

7m/s - 9 m/s Aras Rzgar Potansiyeli : 47.849 MW

Rzgar

Trkiye Rzgar Hz Haritas (REPA_50 m)

137

zellikle Marmara, Ege ve Dou Akdeniz ky blgesi rzgar potansiyeli asndan zengin.

Rzgar

Rzgar Santralleri ebeke Balantlar

138

EPDKya yaplan rzgar bavurularnn sisteme balants iin 142 TMnin YG/OG barajlarna balanmas TEA tarafnda bulundu. Bu TMlere (YG/OG) balanabilecek toplam kapasite yaklak 8.500 MW uygun

Rzgar

TEA Yarma Ynetmelii Ayn blge ve/veya ayn trafo merkezi iin birden fazla bavurunun bulunmas halinde sisteme balanacak olan belirlenmesi iin yarma yaplmas ngrlyor.

Kriter:

letmeye girdikten sonra ynetmelikle belirlenecek sre boyunca retilecek her bir kWh iin denecek en yksek katk pay teklifi

Rzgar Santralleri ebeke Balant

139 Rzgar

TM Yaran

Proje Says Pakete Tahsis

Edilen Kapasite Teklif Aral (kr/kWh)

1. Paket 12 27 636 MW 0,01 - 2,76

2. Paket 5 11 281 MW 0,01 - 1,11

3. Paket 8 26 504 MW 0,05 - 2,82

4. Paket 4 31 395 MW 0,05 - 3,43

5. Paket 6 30 520 MW 0,01 - 5,10

6. Paket 8 38 293 MW 0,01 - 3,52

7. Paket 3 46 427 MW 0,01 - 3,54

8. Paket 1 54 607 MW 0,01 - 4,34

9. Paket 3 41 74 MW 0,05 - 4,22

10. Paket 4 37 217 MW 0,01 - 4,62

11. Paket 1 175 1.199 MW 0,01 - 5,55

12. Paket 1 33 198 MW 0,01 - 5,15

13. Paket 2 47 166 MW 0,01 - 6,52

TOPLAM: 5.517 MW

Katk pay deyecek olan yatrmc zaten yetersiz bulunan tarife zerinden, katk pay deyecek.

140

Trkiyede Rzgar Enerjisinin Geliimi

EPDKdaki Projelerin Durumu

141 Rzgar

48.000 MWlik rzgara dayal elektrik retim kapasitesinin, TEA verilerine gre iletmede olan blm 2.260,50 MW, lisans alp yatrm aamasna gelen projelerin kurulu gc ise 7.333 MWdr. Lisans srecindeki 44 projenin kurulu gc ise 2.157,70 MWdr. ptal bavurusunda bulunan 805 mw kapasite dldnde,toplam 10.946.20 MWlk mevcut, ina halinde ve lisans srecindeki kapasite, toplam potansiyelin ancak drtte birinin deerlendirmesinin sz konusu olduunu ve potansiyelin % 77sinin hala deerlendirmeyi beklediini ortaya koymaktadr.

142

Gne

Trkiyenin Aylk Ortalama Gne Enerjisi Potansiyeli

143 Gne

Kaynak: F. Birsen ALAAKIR, Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve EEdeki almalar

Aylar Aylk Toplam Gne Enerjisi (Kcal/cm2-ay) (kWh/m2-ay)

Gnelenme Sresi (Saat / Ay)

Ocak 4,45 51,75 103

ubat 5,44 63,27 115

Mart 8,31 96,65 165

Nisan 10,51 122,23 197

Mays 13,23 153,86 273

Haziran 14,51 168,75 325

Temmuz 15,08 175,38 365

Austos 13,62 158,4 343

Eyll 10,6 123,28 280

Ekim 7,73 89,9 214

Kasm 5,23 60,82 157

Aralk 4,03 46,87 103

Toplam 112,74 1.311 2.640

Ortalama 308 Kcal/cm2-gn 3,6 kWh/m2-gn 7,2 saat/gn

Trkiyenin Gne Enerjisi Potansiyelinin Blgelere Gre Dalm

144 Gne

Kaynak: F. Birsen ALAAKIR, Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve EEdeki almalar

Blge Toplam Gne Enerjisi

(kWh/m2-Yl) Gnelenme Sresi

(Saat/Yl)

Gneydou Anadolu 1.460 2.993

Akdeniz 1.390 2.956

Dou Anadolu 1.365 2.664

Anadolu 1.314 2.628

Ege 1.304 2.738

Marmara 1.168 2.409

Karadeniz 1.120 1.971

Trkiye Gne Enerjisi Potansiyeli

145 Gne

(*) : ENOL TUN PROJE ENERJ

2.000den fazla yaplan mlkiyet ve fiziksel koul incelemesinde 1/3 yanlma pay gzlenmitir.

(11.351 km2)

1 MW iin 20 dnm Kurulu G

(MW)

Dnm (1 dnm =

1000 m2) Saha Adedi

Toplam Saha Bykl (Dnm)

3000 493 6.643.312

TOPLAM 35.329 11.351.349

Potansiyelin ne kadarn kullanabiliriz? *

Potansiyelin Ne Kadarn Kullanabiliriz? (1)

146 Gne

Mevcut Uygun Sahalar (Tm TR 38.5 paralel ve alt, toplam yaklak 11.000 km2 alan)

En dk beklentileri varsayalm : 1 MWe GES 20 dnm araziye kurulabilsin (567 bin MW K.G) Alann %40na panel/Toplayc konsun, paneller yere yatay, sabit olsun.

Yatay sabit panellere gelen gne enerjisinin ortalama %10u sayatan geen elektrik enerjisine dntrlsn, Bu sahalarn sadece yarsn kullanalm, Tm sahalarn global gne enerjisi potansiyeli 1.600 kWh/m2-Yl olsun

Kaynak: enol Tun

Potansiyelin Ne Kadarn Kullanabiliriz? (2)

147 Gne

Mevcut Uygun Sahalar (Tm TR 38.5 paralel ve alt, toplam yaklak 11.000 km2 alan)

Bu sahalarda ylda en az 363 TWh elektrik enerjisi retilir, toplam 287.500 MW kurulu gte GES kurulabilir.

+ Bahe/at tr lisanssz uygulamalar ~%10 ek retim imkan dnlrse = 400 TWh

Bu miktar Trkiyenin 2012 Yl toplam elektrik tketiminin 1.65 katdr!

Kaynak: enol Tun

ebeke (Hat ve Trafo Balant Kapasitemiz)

148 Gne

OG (< 36 kV) :

YG (154 kV ) :

2009 yl sonuna gre, MEVCUT TEA TMlerin ksa devre gcnn %5i dahi tahsis edilse :

TR

3.400 MW

21.700 MW

149

Jeotermal

Trkiye'nin Jeotermal Potansiyeli (1)

150 Jeotermal

Trkiye Dnyann 7. byk jeotermal enerji potansiyeline sahiptir!


151

Trkiyenin jeotermal enerji potansiyeli 31.500 MW varsaylmaktadr. spatlanm fiili kullanlabilir teknik kapasite 4.078 MWt olup %34 (1.306 MWt) kullanlmaktadr. Elektrik teknik potansiyel ise 600 Mwedir.T Enerji Enstits, yaplacak yeni saha aratrma ve sondaj almalaryla, bu rakamn 2.000 MWeye ykseltilebileceini ngrmektedir. Devredeki santrallarn kurulu gc 162,2 MWa ulamtr. Lisans alan jeotermal elektrik santrallerinin kurulu gc 409,60 MWdr. Ancak bu gcn 2.5 MWlk ksmnda, yatrmlarn ilerleme oran hakknda bilgi yoktur. Kalan 407,26 MWlk kurulu gcn, 276,4 MWlk ksmnn yatrm ilerleme oran % 10un altndadr. te yanda, toplam 524,95 MW kapasitede 20 proje lisans bavuru srecinin eitli aamalarndadr. Yaklak 150-200 MWe iin de arama, saha almalar devam etmektedir.

Jeotermal


Jeotermal enerjiye dayal snma ve elektrik retimi konularnda lke leinde uygulanmas zorunlu uygulama esaslar ve standartlar olumamtr.Bu alandaki yatrmlarn planlanmas,gereklemesi,izlenmesi ve denetiminden sorumlu bamsz bir kamu ynetim organizasyonu yoktur,MGEM,MTA,l zel dareleri,YEGM vb. kamu kurumlarnn sektrle ilgili almalarnda egdm yetersizdir.Rezervuar hesaplar ve mhendislii almalarnn eksiklii nedeniyle, gelecekte yatrmclarn kendi aralarnda ve kamu idareleriyle sorunlar yaamalar sz konusu olabilecektir.

152

Elektrik retimi Projelerin Olduu Jeotermal Saha Scaklklar (Mart 2012)

153

1960lardan beri 186 tane jeotermal sahas kefedilmitir. Bunlarn % 95i dorudan kullanma uygundur.

Rezervuar scakl 120C zerinde olup elektrik retimi projeleri allan ve planlanan jeotermal sahalar:

Jeotermal

Saha ad Scaklk (C) Saha ad Scaklk (C)

Manisa-Alaehir-Kseali 287 Ktahya-Simav 162 Manisa Alaehir X 265 Aydn-Umurlu 155

Manisa-Salihli-Caferbey 249 zmir-Seferihisar 153

Denizli-Kzldere 242 Denizli-Blmekaya 147

Aydn-Germencik-merbeyli 239 Aydn-Hdrbeyli 146

Manisa-Alaehir-Kurudere 214 zmir-Dikili-Hanmniftlii 145 Manisa-Alaehir-X 194 Aydn-Sultanhisar 145 Aydn-Ylmazky 192 Aydn-Bozyurt 140

Aydn-Pamukren 188 Denizli-Karata 137 Manisa-Alaehir-Kavakldere 188 zmir-Balova 136 Manisa-Salihli-Gbekli 182 zmir-Dikili-Kaynarca 130

Ktahya-aphane 181 Aydn-Nazilli-Gzelky 127 anakkale-Tuzla 174 Aydn-Ata 124 Aydn-Salavatl 171 Manisa-Salihli-Kurunlu 117

Denizli-Tekkehamam 168 Denizli-Sarayky-Gerali 114

Jeotermal Enerji ile Blgesel Istma Yaplan Yerler

154 Jeotermal

Istma Yaplan Blge Istlan Edeer Konut

Says letmeye Aln Yl

Jeotermal Akkan Scakl (oC)

Balkesir-Gnen 3400 1987 80 Ktahya- Simav 5000 1991 137 Krehir 1900 1994 57 Ankara-Kzlcahamam 2500 1995 70 zmir-Balova 15000 1996 137 Afyon 4600 1996 95 Nevehir-Kozakl 1300/3500 1996 90 zmir - Narldere 1500 1998 125 Afyon-Sandkl 6000/12000 1998 75 Ar-Diyadin 570 / 2000 1999 70 Manisa-Salihli 5000/ 24000 2002 94 Denizli-Sarayky 1900 / 5000 2002 95 Balkesir -Edremit 4600 / 7500 2003 60 Balkesir-Bigadi 1950 /3000 2005 96 Yozgat-Sarkaya 600/2000 2007 60 Yozgat-Sorgun 1500 2008 80 Yozgat-Yerky 500/3000 2009 65 zmir-Bergama 7850/10000 2009 60

Kaynak: DEK-TMK Enerji Raporu 2011

Aktif Tektonik Hatlar ve Scak Su Kaynaklarnn Dalm

155 Jeotermal

156

Biyoyaktlar

Biyoetanol retimi

157 Biyoyakt

Mevcut Durum:

Tesis Says : 3 Adet

Kurulu Kapasite : 149,5 milyon lt (0,15 milyar lt

2011 Yl retimi : 30 milyon ltden az

Kullanm Zorunluluu : 1 Ocak 2013'te balad

2013te harmanlanacak Miktar

: 54 Milyon lt

149,5 milyon litre biyoetanol

=

Benzin tketimimizin % 7si

Ancak kurulu kapasite kullanlamyor. nk ; TV muafiyeti ve Harmanlama zorunluluu oran ok dk. (% 2)

Zorunlu Kullanmda Biyoetnaol ve ekerpancar htiyalar

158 Biyoyakt

Yllk Motorin Tketimi

(milyon m3)

Zorunlu Kullanm Oran

Biyoetanol htiyac

(milyon lt)

htiya Duyulan eker Pancar

(ton)

Ekim Alan htiyac (da)

2,7 2%

(1 Ocak 2013) 54 540.000 90.000

2,7 3%

(1 Ocak 2014) 80 800.000 133.000

HAMMADDE TALEB 42,8 Milyon $lk hammadde talebi

HAM PETROL THALATINDA AZALMA 330 bin m3 (2,1 milyon varil) ham petrol ikamesi

STHDAM : 2.850si tarmda, 35i sanayide, 2.885 kiiye dorudan, 350 kiiye dolayl

ULATIRMA SEKTRNE KATKI : Elde edilen biyoetanoln tanmas ile 1,4 milyon $ (2.500.000 TL)lk katma deer yaratlacaktr.

YKSEK PROTENL YEM Ekonomik deeri 30,7 Milyon $ olan 106.080 ton yksek proteinli yem. (NOT: Biyoetanol tesislerinin art olarak elde edilen 106.080 ton yem olmasayd, bu miktardaki yemin retilmesi iin 10.000 ha alana ihtiya duyulacaktr).

YEN VERG MKANLARI : Sadece yem piyasasndan 2 milyon 456 bin $ yeni vergi imkan Ayrca yemin nakliyesinden 2,06 Milyon $ (3.712.800 TL) katma deer

HZMET SEKTRNDE HACM GENLEMES Hizmet sektrnde 2,8 milyon $ i hacmi

EVRENN KORUNMASI 119.500 ton CO2 tasarrufu salanacaktr.

%2 Biyoetanol Kullanmnn lkemiz Ekonomisine Katks

Kaynak: Dr. F.Figen AR Biyoyakt

Trkiyenin eker Pancarna Dayal Biyoetanol retim Kapasitesi

160 Biyoyakt

lkemizde eker pancar tarm yaplabilecek alan : 32 milyon dekar (da)

eker pancar bir mnavebe bitkisidir ve ayn tarlaya 4 ylda bir kez ekilmektedir.

Dolaysyla her yl pancar tarm yaplabilecek alan : 8 milyon dekar

eker rejimine gre kotaya uygun eker pancar tarm : 3,5 milyon dekar

Biyoetanol retimine dnk eker pancar retimi : 4,5 milyon dekar

4,5 milyon dekar eker pancarndan retilecek biyoetanol : 22,5 milyon ton

Gda ve yem dengesi gzetilmek koulu ile sadece eker pancar tarmna dayal biyoetanol potansiyelimiz benzin tketimimizin tmn karlamaktadr.

NOT: eker prosesinin yan rn olan melas da biyoetanoln nemli hammaddelerinden biridir.

Trkiyede Biyodizel

161 Biyoyakt

Yerli hammadde ile retilen biyodizelin %2lik harmanlama dilimi TVden muaftr.

thal hammaddeyle retilen biyodizele 0,91 TL/lt TV uygulanmaktadr.

EPDK Raporlarna gre 36 Lisansl tesis olmasna ramen 1 tesis retim yapmaktadr. Firma tm yurtta aspir ve kanola szlemeli tarm yaparak hammadde temin etmektedir.

thal Hammadde ile retilen biyodizelin lkeye hibir katma deeri yoktur. Sadece sanayici kazanr ve ithalat yaplan lkenin iftisi desteklenmi olur. Mutlaka yerli hammadde ile retim yaplmaldr.

2014ten itbaren motorine %1 biyodizel harmanlanmmas zorunlu olacaktr. Bu deer 2015te %2, 2016da % 3 olarak uygulanacaktr.

Planl yaplacak bitkisel ya retimiyle 1 milyon ton civarnda biyodizel retim potansiyeli mevcuttur. Ayrca atk bitkisel yalar kesinlikle bu kapsamda deerlendirilmelidir.

Zorunlu Kullanmda Biyodizel ve Bitkisel Ya htiyalar

162 Biyoyakt

Yllk Motorin Tketimi

(milyon ton)

Zorunlu

Kullanm Oran Biyodizel

htiyac (ton)

htiya Duyulan Ya

(ton)

Yal Tohum htiyac

(bin ton Kanola)

Ekim Alan htiyac (da)

15 1%

(1 Ocak 2014) 150.000 150.000 375.000 1.250.000

16 2%

(1 Ocak 2015) 320.000 320.000 800.000 2.660.000

17 3%

(1 Ocak 2016) 510.000 510.000 1.275.000 4.250.000

Trkiyede Biyogaz (1)

163 Biyoyakt

Baz Belediyelerin son yllardaki giriimleriyle pten biyogaz retimi rnekleri bulunmaktadr. Atk sudan retim yapan ve iletmede olan tesislerin yan sra zel sektre ait zellikle hayvansal atklar kullanan tesislerin iletmeye alnmas sreci yaanmaktadr. Bununla birlikte sektrde beklenen gelime salanamamtr. 6 Ocak 2011de yasalaan tevik sistemine gre uygulanan biyogazdan retilen elektriin 13,3 $cent/kWh alm garantisi pek ok proje iin ekonomik bir deer deildir.

Mamak pl 20 bin evi aydnlatyor. Atk ssyla seralar-da domates yetiti-riliyor.

Trkiyede Biyogaz (2)

164 Biyoyakt

TBTAK MAM tarafndan 2009 ylnda yaplan bir almaya gre ;

Trkiyenin hayvansal atklara dayal Biyogaz potansiyeli:

1,8 milyon TEP (21 milyar kWh = 2400 MW)

Belediye Atklar, Enerji bitkileri, Organik Sanayi Atklar vb. hammaddelerle Trkiyenin Biyogaz potansiyeli:

EN AZ 35 milyar kWh = 4.000 MW

Trkiyede Biyoyakt Sektr

165 Biyoyakt

Kurulu Kapasite

Tesis Says

2012 retimi

Mevzuat

BYOETANOL 149,5 milyon lt (TAPDK)

3 + 1 Konya eker Tarkim Tezkim Eskiehir eker Fb.

~30 milyon lt

Benzinle harmanlanan %2lik dilim TVden muaf 2013de %2 kullanm zorunluluu 2014de %3 kullanm zorunluluu

BYODZEL

1 milyar lt (EPDK)

36 (Lisansl)

(retim yapan sadece 1 tesis)

14,7 milyon lt

Motorinle harmanlanan %2lik dilim TVden muaf 2014de %1 kullanm zorunluluu 2015de %2 kullanm zorunluluu 2016de % 3 kullanm zorunluluu

BYOGAZ

174 MW (EPDK)

67 tesis

113,3 MW (19 Eyl 2012)

Yer

makine mühendisleri odası türkiyenin enerji görünümü

Documents