mahalli İdarelerde İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi

1

T.C.

2

ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII

ALIMA ve SOSYAL GVENLK ETM ve ARATIRMA MERKEZ

Mahalli darelerde Sal ve Gvenlii

Risk Deerlendirmesi

Yazarlar Burak AYAN

Ekrem AKMAK

Esra KARAMAN

Derya KOAK

Yaynlayan: alma ve Sosyal Gvenlik Eitim Ve Aratrma Merkezi (ASGEM)

ASGEM 2013

3

Bu kitabn basm, yaym ve satm haklar alma ve Sosyal Gvenlik Eitim ve Aratrma

Merkezine aittir. lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik fotokopi, manyetik kayt veya baka ekilde oaltlamaz, baslamaz ve

datlamaz.

Copyright 2013 by ASGEM All rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any

form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise,

without permission in writing from the ASGEM.

1.Dijital Bask : Aralk / 2013

Bu kitap ASGEM tarafndan Dijital olarak baslmtr.

4

Uluslararas alma rgtnn (ILO) verilerine gre dnyada, her 15 saniyede

160 i kazas meydana gelmekte, her 15 saniyede bir ii, i kazas veya meslek

hastal sonucunda lmektedir. Dolaysyla, her gn 6.300 kii i kazas veya

meslek hastal sonucunda lmektedir. Kt i sal ve gvenlii

uygulamalarnn ekonomik maliyeti her gn yaanan 1 milyon i kazas sonucu;

her yl dnya gayri safi haslasnn %4 olduu tahmin edilmektedir. lkemizde i

kazas rakamlarnn yksek olmas ve meslek hastalklar rakamlarnn tam olarak

ortaya konulmas bu ynde yaplacak almalarn nemini ortaya koymaktadr.

sal ve gvenlii alannda yrtlen almalarn hukuki temelini oluturan

6331 Sayl Sal ve Gvenlii Kanunu ve alt mevzuatlar bir btn olarak

uygulamaya konulursa i kazalarnn ve meslek hastalklarnn hzl bir ekilde

azalaca dncesiyle ASGEM olarak Mahalli darelerde Sal ve Gvenlii

Eitim ve Uygulama Projesi kapsamnda 9 farkl ilde farkl belediyelerde ve kamu

kurulularnda kanun tantm seminerleri dzenlenmitir. Proje kapsamnda

dzenlenen eitimler, uygulamal saha eitimleri ve anket almalar sonucunda,

belediyelerde i sal ve gvenlii asndan yaplacak olan risk deerlendirme

almalarn kolaylatrmak ve yol gstermek amacyla risk deerlendirme

rehberi hazrlanmtr.

Proje yrtm, eitimlerin dzenlenmesi, anketlerin uygulanmas ve proje

ktlarnn hazrlanmas srecinde verdikleri desteklerden dolay, Ankara

Bykehir Belediyesine, Eskiehir Byk ehir Belediyesine, Keiren

Belediyesine, Mamak Belediyesine, ankaya Belediyesine, Bolu Belediyesine,

Pendik Belediyesine, anlurfa Belediyesine, ahinbey Belediyesine, Diyarbakr

Belediyesine ve Van Belediyesine teekkr ederiz. Ayrca proje yrtmnde yer

alan alma ve Sosyal Gvenlik Eitim Uzman Yardmclar; Proje Koordinatr

Sn. Derya KOAKa ve Proje Ekibi Sn. Ekrem AKMAK, Sn. Burak AYAN, Sn. Esra

KARAMAN ve Sn. Kenan KOa ayrca proje iin deerli katklarn esirgemeyen

Sn. Mustafa ZESEN e teekkr ederiz.

nsz ............................................................................................................ 4

5

NDEKLER

BRNC BLM 6

Sal ve Gvenlii..................................

KNC BLM...... 23

Belediye Faaliyetleri ve Tehlikelerin Belirlenmesi.......................................

NC BLM..... 28

Sal ve Gvenlii Risk Ynetim Sistemi..

DRDNC BLM.... 46

3T Risk Deerlendirme Yntemi.....

BENC BLM.... 55

Risk Deerlendirme Formlar......

A. Kazalara Yol Aabilecek Tehlikeler B. alma Ortamndaki Fiziksel Tehlikeler C. alma Ortamndaki Kimyasal Ve Biyolojik Tehlikeler D. Yaplan in Kas skelet Sistemine Yapt Basklar E. Yaplan teki Psiko-Sosyal Stres Faktrleri F. Nakliye Ve Tama G. Genel Trafikte Ara Kullanma H. Makineler Ve El Aletleri . Yangn Gvenlii J. evresel Konular K. yerinde Gvenlik Ve Davran Kltr L. Bina Ve yeri Tesisleri M. Kurulum Ve Bakm almas N. Yap leri O. Kontrol niteleri P. Sal Hizmetleri Q. dari Tekilatlanma

ALTINCI BLM............................................................................................ 95

Anket Sonular......

KAYNAKLAR ................................................................................................. 105

6

BRNC BLM

Sal ve Gvenlii

Uluslararas alma rgtnn (ILO) verilerine gre

dnyada, her 15 saniyede 160 i kazas meydana gelmekte,

her 15 saniyede bir ii, i kazas veya meslek hastal

sonucunda lmektedir. Dolaysyla, her gn 6.300 kii i

kazas veya meslek hastal sonucunda lmektedir. Kt i

sal ve gvenlii uygulamalarnn ekonomik maliyeti her

gn yaanan 1 milyon i kazas sonucu; her yl dnya gayri

safi haslasnn %4 olduu tahmin edilmektedir. lkemizde i

kazas rakamlarnn yksek olmas ve meslek hastalklar

rakamlarnn tam olarak ortaya konulamamas bu ynde

yaplacak almalarn nemini ortaya koymaktadr.

2006 ylnda yaymlanan 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve

Genel Salk Sigortas Kanununda Hizmet Akdiyle veya

Kendi Adna ve Hesabna Bamsz alan Sigortallarn Tabi

Olduu Ksa Vadeli Sigorta Hkmleri bal altnda i kazas

7

ve meslek hastal sigorta koluna ilikin dzenlemeler yer

almaktadr. Bu dzenlemelere bal olarak Sosyal Devlet ve

Hukuk Devleti olmann gerei i kazas geiren veya meslek

hastalna yakalanan kiilerin maduriyetleri Kazas ve

Meslek Hastalklar Sigortas araclyla giderilmektedir.

Yani meydana gelen her bir i kazas veya meslek hastal

birinci derecede iveren ve alan etkiledii gibi dolayl

olarak sosyal sigorta sistemini de etkilemektedir.

2012 ylnda yaymlanan Sal ve Gvenlii Kanunu

m3/gde i kazas yerinde veya iin yrtm nedeniyle

meydana gelen, lme sebebiyet veren veya vcut

btnln ruhen ya da bedenen engelli hale getirenolay,

meslek hastal m.3/lde, mesleki risklere maruziyet sonucu

ortaya kan hastalk olarak tanmlanmtr. sal ve

Gvenlii Kanunu ile alanlarn ve iverenlerin

sorumluluklar ve ykmllkleri ortaya konulmu ve

koruyucu nlemlerin alan-iveren ibirlii ile birlikte

alnmas yaklam temel prensip olarak kabul edilmitir. Bu

yaklam destekleyen unsurlar; i gvenlii uzman, iyeri

hekimi ve dier salk personelinin istihdam, risk

8

deerlendirmesi, alan temsilcisi, eitim ve bilgilendirme

olarak sralanabilir. Bu noktada risk unsurlarnn aratrlmas

ve koruyucu nlemlerin tespit edilmesi byk nem arz

etmektedir.

Uyum yetenei, i piyasasnn kendisini deien ekonomik

artlara, artan kresellemeye, artan ekonomik

btnlemeye ve teknolojik ilerlemelerin hzlanan admlarna

uydurabilme kapasitesidir. Kreselleme ile gelien ve

deien alma hayat, alanlar yepyeni salk ve gvenlik

riskleri ile kar karya brakmaktadr. Deien bu alma

koullarnda eitlilik gsteren i kazalar ve meslek

hastalklar, retim maliyetini srekli gz nnde bulunduran

iverenler, teknolojik gelimelere ve kresellemeye ayak

uydurmaya almalar; iletmelerin hareket kabiliyetini

kstlamaktadr.

Teorik olarak i kazalarnn %98i, meslek hastalklarnn

%100nn nlenebilecei syleminin arkasnda gerekli

koruyucu tedbirlerin tamamnn alnmas gerektii gerei

yatmaktadr. lkemizdeki i kazalar incelendiinde byk bir

9

blmnn kk aratrmalar ve kk tedbirler alnarak

engellenebilecei ortaya kmaktadr. Sal ve Gvenlii

Kanunu risk deerlendirmesi, koruyucu tedbirlerin

aratrlmas ykmll ile iverenlere ve i gvenlii

uzman, iyeri hekimi ve dier salk personeli altrma

ykmllne bal olarak ilgili nitelikteki personellere

yklenmektedir. Yani iveren hesabna koruyucu tedbirler i

gvenlii uzmanlar ve iyeri hekimleri tarafndan

uygulanmaya allmaktadr. Ancak teknik bilgi ve deneyimin

yannda i sal ve gvenlii koruyucu tedbirlerinin

akademik dzeyde aratrlmas ve gerekli tedbirleri bilimsel

olarak ortaya koymas gerekmektedir. Bu sayede iletmelerin

yeni mevzuat yaklamlarna uyum yeteneinde art

salanacaktr.

lkemizde zellikle Sal ve Gvenlii Kanununun

yaynlanmasna bal olarak i gvenlii alannda faaliyet

gsteren Gvenlii Uzmanl ve yeri Hekimlii Eitim

Kurumu, Eiticisi, Ortak Salk ve Gvenlik Birimi,

Gvenlii Uzman, yeri Hekimi, Danmanlk irketi,

Laboratuar ve lm hizmetleri vb. saysnda art

10

salanmtr. Kanun kapsamna bal olarak sayca hzla

artn yannda koruyucu tedbirlerin ve doru i sal ve

gvenlii kltrnn salayabilmesi iin bu alandaki

uzmanlara ve sektre yol gsterecek akademik seviyede

almalara ve bu almalarn nitelike desteklenmelerine

ihtiya duyulmaktadr.

Kazalarnn ve Meslek Hastalklarnn sadece sosyal sigorta

sistemi zerindeki basks dahi, alma hayatnda yaplacak

iyiletirmenin, lkemiz adna nemini ortaya koymaktadr.

6331 Sal ve Gvenlii Kanununun getirdii en byk

deiiklik, sadece kuralc bir yaklamdan ziyade, iyiletirici ve

nleyici bir anlayn esas alnmas, her kesimde alanlar

kapsayarak, alanlarn saln ve gvenliini destekleyen,

verimi ve kaliteyi arttran planl koruyucu ve nleyici

yaklamdr.

Sal Gvenlii alannda ki nemli bir dier deiiklikte

kamu ya da zel sektr ayrm gzetmeksizin tm alanlar

kapsayacak dzenlemeler yaplmas; alan, iveren ve alt

iveren ilikilerinin, ortaklaa yrtlen ve ortak alanda

yrtlen ilerde koordinasyon ve sorumluluk paylamnn

11

net olarak ortaya konulmasdr. Bu kapsamda iyerleri tehlike

snflarna gre az tehlikeli, tehlikeli ve