1. 1.Maddenin zellikleri Madde, bolukta yer kaplayan (hacim), ktlesi olan tanecikli yaplara denir. 5 duyu organmzla alglayabildiimiz (hissedebildiimiz) canl ve cansz varlklara denir. Saydam kelime anlam ile effaf yada geiren anlamna gelmektedir. Saydam cisimler ise en temel anlamda n geiine engel olmayan cisimlerdir. inden n gemesine ve arkasndaki eylerin grlmesine engel olmayan cisimlere saydam cisimler denir. Saydam cisimlere rnek vermek gerekirse hava, cam , su ve effaf cisimler saydamdr.

2. zerine den n bir ksmn geiren (bir ksmn tutan) maddelere yar saydam madde denir. Ik yar saydam maddelere arptnda yar saydam madde zerine den n bir ksmn geirirken bir ksmn da yanstrlar. Tl perde, buzlu cam, kt gibi baz maddeler buna rnektir. Opak maddeye effaf ve geirgen olmayan, mat madde denilebilir. Demir veya ahap kaplar, duvarlar opak maddelere rnektir.

3. Parlak madde; yanstabilen maddelere parlak madde denir. rnein, elik tencere, altn ve gmten yaplm maddeler, teneke kutular parlaktr.

4. Mat madde; koyu olan , yanstmayan maddelere mat madde denir. Odun, toprak gibi maddeler ise zerine k dtnde parlamaz. Bu tr maddeler mattr. Esnek Madde; bklebilen ve tekrar ilk ekline dnebilen maddelere esnek madde denir. Bulak sngeri ve silgi esnek maddelere rnektir.

5. Esnek Olmayan(Berk)madde; bklemeyen ve esnemeyen maddeye esnek olmayan(berk) madde denir. Kurun kalem, masa, ta vb. berk maddelere rnektir. Yzeyi dz olan maddeler przszdr. Yzeyi dz olmayan maddeler ise przldr. rnein, portakal przl, elma ve domates przszdr. Tahtadan yaplm masalarn, dolaplarn yzeyi cilaland iin przszdr. Ancak aacn, odunun yzeyi przldr.

6. Maddenin Nitelikleri ve Kullanm Alanlar Maddelerin zellikleri ile gnlk hayatta kullanm alanlar arasnda nemli bir iliki vardr. Maddeyi niteliine gre be blme ayrrz. Bunlar: Cisim, alet, eya ve malzemedir. Cisim, maddenin ekil alm haline denir. rnek: masa, sandalye, kalem, bilezik, yzk, pencere, bardak. Alet, cisimlere ekil vermek ya da onlar zerinde bir i yapmak iin kullanlan varlklara denir. rnek: Matkap, tornavida, makas, eki.

7. Eya, gnlk hayatmz kolaylatran, yaammzda kullandmz varlklardr. Eyalar eskir, ama tkenmez. Uzun sre dayanr. rnek: Kanepe, sehpa, televizyon, masa.

8. Malzeme, ksa srede biten, yerine yenisi alnan maddedir. rnek: Un, eker, yumurta gibi malzemeler kullanlarak kek yaplr.

9. 2.Maddenin Hlleri Maddeler kat sv ve gaz olmak zere halde bulunur. evremizi incelediimizde grdmz maddelerin, bu halden birinde olduunu fark ederiz. Kat maddelerin belirli bir ekli vardr. Dardan bir etki olmadka katlarn ekli deimez. Kat maddelerin bu zellii sayesinde sra, masa, sehpa, sandalye ve anta gibi eyalar rahata kullanlabilir. Baz katlarn ekli dardan kuvvet uygulandnda da deiebilir. Cam bardak ve teneke kutuya ekile vurulduunda bu cisimlerin ekli deiir. Katlarn belirli bir hacmi vardr.

10. Kk taneli katlar iine konduklar kabn eklini alr. Kum, eker, un, tuz ve mercimek iine konulduu kabn eklini alan kk taneli katlardandr. Svlarn belirli bir ekli yoktur. Svlar iine konulduklar kabn, doldurduklar ksmnn eklini alrlar. Svlar akkandrlar. Svlarn belirli bir hacimleri vardr.

11. Hava, su buhar, LPG, doal gaz ve hava gaz, gaz maddelere rnek olarak verilebilir. Gaz maddelerin belirli bir ekli yoktur. Gazlarn belirli bir hacimleri yoktur. Gazlar, sktrlabilirler. Sktklar gazlarn hacimleri azalr. Gazlar, iine bulunduklar kab tamamen doldururlar. Otomobillerin lastiklerinde ve futbol toplarnn ierisinde sktrlm hava vardr. Gazlar yaylma zellii sayesinde bulunduu ortam tamamen doldurur. Mutfak tplerinden szan gaz ve kolonya odada yaylarak btn oday doldurur. Gazlar kk gzeneklerden kaabilir. Maddeler kat, sv ve gaz halde bulunmasyla kendine zg zellikler kazanr.

12. 3.Maddenin llebilir zellikleri Ktle Her madde tanecikli yapdadr. Maddeyi oluturan tanecikler gzle ve mikroskopla grlemezler. Bir maddenin ktlesini o maddenin yapsndaki tanecik says oluturur. Bu say madde miktarn verir. Buna gre ktle; madde miktar demektir. Ktle eit kollu terazi ile llr. Bir maddenin ktlesini kilogram (kg) ile belirleriz. 1 kilogramn binde birine gram denir. Gram ksaca g ile gsterilir. Buna gre; 1000 gram=1 kg. Havann da ktlesi vardr. rnein ii hava ile dolu olan topun ktlesini lebiliriz.

13. Hacim Her madde bulunduu ortamda bir yer kaplar. Bir maddenin bulunduu ortamda kaplad yere Hacim denir. Bir svnn arln lerken, ilk nce iine katlan kabn arl hesaplanr. Buna dara denir. Buna gre her maddenin bir hacmi vardr. Svnn hacmi Litre ile llr. L ile gsterilir. Mililitre (ml) litrenin binde birine eittir. 1 Litre (L)=1000 mililitre (ml) dir. Bir katnn hacmini dorudan dereceli veya ll kaplara koyup lemeyiz. nk kat maddeler svlar gibi kabn eklini almazlar. Kat maddelerin hacmi, iine batacaklar bir sv yardmyla llr. Kat madde sv iine konulduunda, sv seviyesinde kat maddenin hacmi kadar art olur. nk iki madde ayn anda ayn yeri kaplayamaz. Bu nedenle sv seviyesindeki bu art kat maddenin hacmi kadardr.

14. 4.Maddenin Deiimi Doal Madde Doadan olduu gibi ya da ok hazla yapsal deiiklie uramadan elde edilmi maddelere doal maddeler denir. Doal maddelerin bazlar da eitli ilemlerden geirilerek kullanlr. rnein tuz doal bir maddedir ve doadan elde edildii gibi kullanla bilir. ekerde doal bir maddedir ve eker pancarnn ya da eker kamnn ilenmesi sonucu elde edilir. Aatan elde edilen kereste ve tahta doal bir maddedir. Gnlk yaantmzda kullandmz altn, demir, aa, cam, ta, mermer, toprak gibi birok cisim eya, alet ve malzeme doal maddelerden yaplr. Gnlk yaantmzda birok doal madde kullanrz.

15. Yapay Madde Doal olmayan yollardan elde edilen maddelere yapay maddeler denir. Yapay maddeler doadan oluturulmu maddelerdir. Plastik, naylon, telefon, yapay gbre, yapay ipek, yapay eker gibi gnlk yaantmzda kullandmz doal olmayan saysz madde, cisim, eya, malzeme ve alet vardr.

16. lenmi Madde Baz doal maddelerin kullanlabilmesi iin ekil verme, paralama, kesme, eritme gibi farkl ilemlerden geirilmesi gerekir. Bu tr maddeler ilenmi madde olarak adlandrlr. rnein, un budayn, yn kazak ise hayvanlardan elde edilen ynn ilenmesiyle elde edilir.

17. Doal Kaynaklarn Korunmas Doada kendiliinden olumu, insan akl ve tekniinin rn olmayan, meydana gelme aamasnda insann herhangi bir rolnn bulunmad btn zenginlik kaynaklar doal kaynak olarak adlandrlr Ksaca doada bulunan ve insan ihtiyacn karlayabilecek her eye denir. Ayrca doal kaynaklara ilgili bir dier hususta insansz bir doada doal kaynaklarn hibir hkm yoktur Geni ayla baknca insan dndaki her trl doada bulunan varlklar doal kaynaktr. Tarmda kullanlan topraklar, bitki ve hayvanlar, maden filizlerine sahip kayalar, petrol, kmr, uranyum, inaatlarda kullanlan talar, gne , hava, su gibi insan ve evresini etkileyen tm faktrler doal kaynak ifadesi ile belirtilir nk herhangi bir varla kaynak hkm insan sayesinde verilmektedir. ktisadi gzle baklnca retim faaliyetleri iinde emek nemli bir faktr olduu iin insani dahi doal kaynaklar iinde sayan ekonomik grler vardr. Dnya zerinde yaplan pek ok beer faaliyetin temelinde doal kaynaklar vardr Dier faaliyetler bu kaynaklar zerinde ekillenir rnein, tarm aslnda beeri bir faaliyettir Ancak faaliyetin esas kayna doal bir kaynak olan tarm topraklardr Ayn ekilde sular da doal bir kaynak olup bu ortamda yaplan ulam, turizm, balklk ve su rnleri avcl ve yetitiricilii etkinlikleri birer beeri faaliyettir.

18. Doa Olaylarnn Maddelere Etkisi Yeryznn ekli milyonlarca yldan beri eitli doa olaylar nedeniyle srekli deimektedir. D etkiler dediimiz yamurlar, rzgarlar, akarsular ve buzlanma gibi doa olaylar yer kabuunu paralam, andrm, deimesine neden olmutur. Yeryznn deimesine etki eden kuvvetlerin en nemlisi akarsulardr. Akarsular yamur ya da eriyen kar sularnn yerine eimine uygun olarak akmasyla oluurlar. Akarsular yer ekimine uygun olarak akarken getikleri yerlerdeki kayalar andrr ve paralar. Kayalarda koparlan bu paralar ve kumlar denizlere doru srklenirken arptklar kayalar andrrlar. Sel sular yamalardan hzla akarken verimli topraklar andrr, srkler. Topran verimli blmn yok eder. Bu olaya erozyon denir. Akarsular baz blgelerde yumuak kayalar andrarak peri bacalar denilen oluuma neden olurlar. Yurdumuzdaki Kapadokya blgesinde bu tr olumalar vardr.

19. Rzgarda yeryznn deimesine neden olan etkenlerdir. iddetli rzgarlarn savurduu kum, toprak gibi maddelerin doal yap zerinde andrma etkisi vardr. Yeryzndeki birok deiim bu ekilde olumutur. Ayrca rzgar toran verimli blmn andrarak erezyona neden olur. Rzgar yerkabuundaki deimelere neden olduu gibi tarihi yaplarn da anmasnda nemli bir rol oynar. Yeryzndeki birok yap bu nedenle yok olmutur. Kayalar doal etkiler sonucu atlarlar. Souk mevsimlerde bu atlaklarn arasna giren yamur sular donar. Donan sular genletikleri iin kayalarn paralanmasna neden olurlar. Bu durum sreklilik gsterdii iin kayalar zaman iinde paralanp, ufalanrlar. Buzlanmann etkisi souk iklime sahip yerlerde daha ok grlr. Ayrca kayalarn arasna giren ve orada byyp gelien bitki kkleri de paralanmalarna neden olurlar.

20. Gece ve gndz arasndaki farkl maddeler zerinde etkili olur. Gndz snarak gelien, gece souyarak bzlen kayalar zaman iinde paralanr, ufalanrlar.

21. 5.Is ve Scaklk evremizdeki her maddenin bir scakl vardr. Maddelerin scakl termometre ad verilen aletle llr. Scaklk arttnda termometredeki renkli svnn seviyesi ykselir, scaklk azaldnda ise der. Sv seviyelerinin gsterdii saysal deerler scakln gstergesidir. Scaklk birimi oC sembol ile gsterilir ve derece selsiyus olarak okunur. Scaklklar farkl iki madde arasnda alnp verilen enerjinin addr. Bu durumda scaklklar eit iki madde arasnda s aktarm gereklemez. ki maddeden birinin scaklnn dierinden farkl olmas halinde, scakl yksek olan maddeden scakl dk olan maddeye enerji aktarlr. Maddenin, kat, sv veya gaz halinde olmas snn tanmn deitirmez.

22. Hl Deiimi Maddeler s etkisi ile hal deitirebilirler. Su yeterince souduunda donar, buz halini alr. Buz suyun kat halidir. emeden akan su, dereler, gller ve denizler suyun sv haline rnektir. Kaynamakta olan aydanlktan kan su buhar ise suyun gaz halidir. Dondurma ve ikolata scan etkisi ile erimeye balar. Kat bir maddenin sv s alarak sv hale gelmesine erime denir. Sv bir maddenin s kaybederek kat hale gelmesine donma denir. Erime ve donma birbirinin tersidir. Kat haldeki ikolatay s etkisi ile eritip kalplara dktmzde ikolata s kaybeder. Donar ve tekrar kat hale gelir. Isnn maddeler zerindeki baka bir etkisi de bozunmadr. Maddelerin s etkisiyle yaplarnn deimesine bozunma denir. Tahllar, odun, kuma, eker gibi baz maddeler stldklarnda erimeden, bozunur. Bu tr maddeler stldnda renkleri deiir.

23. 6.Saf Madde ve Karmlar evremizde eitli amalarla kullanlan saysz madde vardr. evremizdeki bu maddelerin bir ksm saf, bir ksm da karm halindedir. evremizdeki baz maddeler saf durumundadr. lerinde kendinden baka madde bulunmayan maddelere saf maddeler denir. eker, tuz, cam, altn, alminyum gibi maddeler saf maddelerdir.

24. evremizdeki birok madde karmlar halindedir. Birden ok saf maddelerin kendi zelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluan maddelere karm denir. Toprak, ekerli su, limonata, ayran, ekmek, st, reel, bal, hava, deniz suyu, har karmdr.

25. zeltiler Kat sv ya da gaz bir maddenin bir sv ierisinde dalmas sonucu oluan saydam sv karmlarna zelti denir. ekerli ve tuzlu su, maden suyu, gazl iecekler, deniz suyu zeltilere rnektir. eker, tuz gibi maddeler suda erimezler, znrler. rnein, ekerli su bir zeltidir. Bu karmda eker znen, su ise zcdr.

26. Karmlarn Ayrlmas Szme ile ayrma: Kat taneciklerle karm sv maddeler szme yntemiyle birbirinden ayrlr. Ykanm pirinci halanm makarnay iinden yaprak tanecikleri olan ay szdrme yntemiyle birbirinden ayrabiliriz. Ayrca ime ve kullanma sularndaki kat taneciklerde szlerek temizlenir. Yzdrme ile ayrma: Birbiriyle karm olan tanecikler yzdrme yntemiyle ayrlabilir. Samanla karm buday, sapla karm mercimek, toprakla karm spanak bu ekilde birbirinden ayrlr.

27. Buharlatrma ile ayrma: Bir sv madde ile karm baka bir maddeyi birbirinden ayrmak yada karm koyu bir kvama getirmek iin kullanlan bir yntemdir. St tozu stteki suyun; deniz tuzu, zel havuzlara alnan deniz suyunun buharlatrlmasyla elde edilir. Sala, reel, pestil, pekmez, marmelat yaplrken de buharlama yntemi kullanlr. Mknatsla ayrma: Demir gibi mknatsn ektii maddelerle karm baka maddeleri ayrmada mknats kullanlr. plerden demir tr maddeler mknatsla ayrlr. Demir tozuyla karm toz eker karmn mknatsla ayrabiliriz.

28. TEST SORULARI Is madde zerinde deiimlere neden olur. Aadakilerden hangisi maddenin s alm veya verimi sonrasnda meydana gelmi bir deiim deildir? Erime Bozunma Donma znme

29. Aadaki organ ya da yaplardan hangisinde kemik bulunmaz? dil kulak kalp el

30. Aadaki maddelerden hangisi doal maddedir beton kurun kalem kaynak suyu silgi

31. Aadakilerden hangisi doal maddedir? kalem silgi toprak defter

32. Aadakilerden hangisi cisimdir? altn gm bakr tahta kak

33. Aadaki maddelerden hangisinin cismi olmaz? demir bakr oksijen odun

34. Aadakilerden hangisi zellikleri kat kavramna uyduu halde sv gibi akarak konulduu kabn eklini alr? kolonya alkol tuz plastik

35. Aadakilerden hangisi suda batmaz? kat mendil ta heykel plastik ie altn yzk

36. Aada verilen madde-cisim eletirmelerinden hangisi yanltr? Aa - Kat Altn - Yzk Toprak - Bitki Bakr - Tepsi

37. Ktlesi 120gr gelen kaba su doldurucunca 250gr geliyor. Doldurulan suyun ktlesi ka gramdr? 370 330 230 130

38. Aada verilenlerden hangisi malzeme deildir? Un St eker Tabak

39. Aadaki karmlardan hangisi szme yntemiyle ayrlr? kum-demir tozu tala-su tuz-su eker-su

40. DORU CEVAP

41. YANLI CEVAP