İŞLETME HUKUKU

İŞLETME HUKUKUİşletmenİn Hukuksal Çevresİ

• İşletmeveTicariİşletme• Ticariİşler,TicariHükümler,Ticari

Davalar• Ticariİşler,TicariHükümler,Ticari

Davalar• TacirSıfatıveSonuçları• TicaretSicili,TicaretUnvanıveİşletme

Adı

BOrÇ İlİşkİsİ, BOrÇlarIn DOĞumu ve sÖZleşmeler

• Borçİlişkisi• BorçlarınDoğumu• SözleşmeninKurulduğuveHükümİfade

EtmeyeBaşladığıAn

kIymetlİ evrak sİgOrta Hukuku

• SigortaHukukununKaynaklarıveTanımı

rekaBet Hukuku

• HakimDurumunBelirlenmesindeÖlçütler

• BirleşmeveDevralmalar

• MenfiTespitKararı

• RekabetKurumu

Fİkrİ mÜlkİyet HaklarI

• FikriMülkiyetHaklarıKavramı

• FikirveSanatEserleriÜzerindekiHaklar

• SınaiMülkiyetHakları

OrtaklIklar, OrtaklIklarDa yaPIsal DeĞİşİklİkler ve OrtaklIklar

tOPluluĞu• AdiOrtaklık• KollektifOrtaklık• KollektifOrtaklığınSonaErmesi• KomanditOrtaklık• AnonimOrtaklıklar• LimitedOrtaklık• BağımsızDenetimKapsamındakiOrtaklıklar• OrtaklıklarTopluluğu• OrtaklıklarınTürDeğiştirmeleri

tÜketİcİ HaklarI

• TüketiciHukuku• TemelTüketiciHakları• TüketiciKavramıveTüketiciÖrgütleri• TüketcininKorunmasıHakkındaKanunun

Kapsamı• TüketiciSözleşmelerindekiHaksızŞartlar• AyıplıMalveHizmetler• TüketiciKredileri

ceBrİ İcra

• BorçKavramıveCebriİcraylaİlişkisi

• Cüz’iİcra(İcraHukuku)

3

ÜNİTE

1İŞLETMEnİn HUKUKsaL ÇEvrEsİ

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; ticari işletme kavramına, tacir ve ta-cir olmanın sonuçlarına ticari defterler, ticari davalar, tacir yardımcıları, cari hesap ve haksız rekabet konularına dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

5 2

İşletme ve tİcarİ İşletmeİşletme; İnsan gereksinimlerinin karşılanması için mal veya hizmet üretiminin gerçekleştirildiği eko-

nomik birimdir.Ticari İşletme: Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faa-

liyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.

Ticari işletmenin unsurları; ➣ Gelir sağlama amacı: Dernek ve vakıflar ticari işletme değildir. ➣ Devamlılık: Yazlık sinemalar kışın kapalı olmasına rağmen işletmedir. ➣ Bağımsızlık: Şubeler ayrı bir ticari işletme değildir. Merkeze bağlıdır. ➣ Esnaf Faaliyeti sınırlarını aşma: Kasap, berber, hamal, terzi ticari işletme değildir. Nakdi serma-yeden ziyade bedeni ile çalışırlar ve gelirleri yalnızca kendilerine yeter.

Ticari işletmenin mal varlığı: İki tür malvarlığı vardır. ➣ Maddi Unsurlar: Fiziki ve cismani unsurlarıdır. Kasa, masa, demirbaş gibi. ➣ Maddi olmayan unsurlar: Bedensel veya fiziki varlığı bulunmayan bir takım haklardır. Ticaret unvanı, işletme adı, marka, patent, kiracılık hakları, know-how, good will gibi haklar

tİcarİ İşletmelerde merkez ve şube İlİşkİsİ

Merkez: Ticari işletmenin ticari, hukuki ve idari faaliyetlerinin toplandığı ve işlemlerinin yürütüldüğü yerdir.

Şube: Ticari işletme adına ve hesabına işlemlerde bulunmak üzere, iç ilişkide bağımlı ve dış ilişkide kendisine tanınmış yetkiler ölçüsünde bağımsız, dış işlerinde merkezin ticaret unvanı altında ve merkez-le aynı alanda ve aynı tacire ait olmak üzere faaliyette bulunan, ancak ticari işletmeden ayrı bir hukuki kişiliği bulunmayan bir örgütlenme biçimidir.

Ticari İşletmenin Devri: Devir, işletmenin mal varlığı unsurlarının tamamını kapsar. Tüm aktif ve pasifleri kapsayan işlemdir. Devir sözleşmesinin yazılı ve ticaret siciline tescil ve ilanı şarttır. Devir so-nucu, tacir ticareti bırakmış olacağından tacir sıfatını kaybeder. Ticaretin terk edilmesinden itibaren bir yıl boyunca iflas yolu ile takip edilebilir. Devreden ve devralan devirden önce doğmuş borçlardan iki yıl boyunca müteselsilen sorumludur.

Ticari İşletmenin rehnini: Ticari işletme rehni kanununda düzenlenmiştir. Rehin sözleşmesi, iş-letmenin kayıtlı bulunduğu ticaret sicili çevresindeki bir noter tarafından düzenlenir. 10 gün içinde sicile tescili gerekir. Sözleşmede; ticaret unvanı, işletme adı, taşınır işletme tesisatı, marka, patent, lisans gibi sınai haklar yer alır. Taşınmaz mallar rehnedilemez.

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

İŞLETME HUKUKU

4

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

tİcarİ İşler, tİcarİ hükümler, tİcarİ davalarTicari İş: Adi nitelikte olmayan işlerdir. Bu ayrımın önemi, adi işler medeni kanun ve borçlar kanunu-

na tabidir, ticari iş TTK’ya, Ticari işler; Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiş tüm işler, bir ticari işletmeyi ilgilendiren işler, bir taraf tacir diğer taraf değilse arada sözleşme varsa iş ticari iştir. Ticari iş karinesi kapsamındaki işler ticaridir. Ticari İş Karinesi: Tacirin işleri ticari ise borçlarının da ticari olduğunu kabul eden karinedir.

Ticari İş Olmanın sonuçları: İki sonucu vardır.Ticari İşlerde Teselsül Karinesi: İki veya daha fazla kişi, içlerinden yalnız biri veya hepsi için ticari

niteliği haiz bir iş dolayısıyla diğer bir kimseye karşı birlikte borç altına girerse müteselsilen sorumlu olur. Ticari borçlanma kefalet halinde hem asıl borçlu ile kefil, hemde kefiller arasındaki ilişki böyledir.

Ticari İşlerde Faiz: Taraflar faizin işlemeye başlayacağı tarihi serbestçe kararlaştırabilirler. Sözleş-mede kararlaştırılmamış olsa dahi ticari işlerde faiz yürütülür. Faiz oranı serbestçe belirlenir. Bileşik faiz kural olarak yasaktır. Daha yüksek oranda temerrüt faizi uygulanabilir. Cari hesap ve ödünç sözleşme-lerinde bileşik faiz uygulanabilir.

Ticari hükümler: Uygulanma sırasıEmredici Hükümler " Sözleşme Hükümleri " Ticari Hükümler " Ticari Örf ve Adet " Genel Hükümler

Ticari Davalar 2’ye ayrılır; ➣ Mutlak Ticari Davalar: TTK’da düzenlenen hususlardan doğan davalar, rehin karşılığında ödünç verme işiyle uğraşanlar hakkındaki davalar, bir malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki davalar, Fikri mülkiyet hukukuna dair mevzuatta öngörülen davalar, Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümler de öngörülen davalar, bankalara, diğer kredi kuruluşlarına

➣ Nisbi Ticari Davalar: Her iki tarafında ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan ticari davalardır.

tacİr sıfatı ve sonuçları

Tacirler; ➣ Gerçek kişi ➣ Tüzel kişi ➣ Donatma iştiraki şeklinde üçlü ayrıma tabi tutulmuştur.

Gerçek kİşİ tacİr

Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseler gerçek kişi tacirdir. ➣ Küçük ve kısıtlıya ait işletmelerde tacir sıfatı küçük ve kısıtlıya aitken, veli ve vasileri tacir gibi sorumludur.

➣ Kanunen ticaret yapması yasaklanmışlarda; yasaklı olan tacir sıfatına haizdir. ➣ Ticari işletmeyi açıp çeşitli yollarla ilan etmiş kimseler tacirdir. ➣ Hukuken var olmayan işletmeyi işletenler tacir gibi sorumludur. ➣ Not: Tacirler borç, hak ve cezalardan sorumlu iken, tacir gibi sorumlu olanlar haklara sahip ola-mazken borç ve cezalardan sorumludur.

tüzel kİşİ tacİrler

Ticaret ortaklıkları, Ticaret işletmesi işleten Dernek ve Vakıflar, Kamu Tüzel Kişileri Tarafından Ku-rulan Kurum ve Kuruluşlar tacirdir.

Donatma İştirakı: Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde malik oldukları bir gemiyi, menfaat sağlamak amacıyla aralarında yapmış oldukları sözleşme gereğince hepsi adına ve hesabına suda kullanmalarıdır.

Tacir Olmanın sonuçları: İflasa tabi olma, Ticari işletmesini Ticaret siciline tescil ettirme, Tica-ret unvanı seçme ve kullanma, Ticari Defterleri tutma, Ticaret ve Sanayi odalarına kaydolma, Basiretli işadamı gibi hareket etme, Ticari iş karinesine tabi olma, Ticari örf ve adetlere tabi olma, ücret ve faiz isteme, ücret ve cezaların indirilmesini isteyememe, tabi Fatura ve teyid mektubu düzenleme

5

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Her İki Tarafın Tacir Olmasının Özel sonuçları: İhbar ve ihtarların noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla, güvenli elektronik imza ile yapılmış olması, hapis hakkının kullanılmasında sağlanan kolaylıklar, Ticari satış ve mal değişiminde özel hükümlere tabi olma.

Hapis Hakkı: Kanuni koşulların varlığı halinde alacaklıya borçlunun rızasıyla zilyetliğinde bulunan ve iadesi gerekli olan borçluya ait taşınır mallar ve kıymetli evrakı iade etmeyerek alıkoyma ve paraya çevirme yetkisi veren ayni haktır.

tİcaret sİcİlİ, tİcaret unvanı ve İşletme adı

tİcaret sİcİlİ

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın gözetim ve denetiminde ticaret ve sanayi odaları veya ticaret oda-ları bünyesinde kurulacak ticaret sicil müdürlükleri tarafından tutulur. Ticaret sicili herkese açıktır (ale-niyet ilkesi). Tescil prosedürü; Tescil talebi, sicil memurunun incelemesi, sicil memurunun kararı (kabul, red, geçici kayıt) Tescil ilanı, tescil edilecek husus sicile kayıtla doğuyorsa tescil yaratıcıdır. Zaten doğ-muş, varlık ve geçerlilik kazanmış olan husus sonradan sicile bildiriliyorsa açıklayıcıdır. Tescile gerekli konu tescil ve ilan edilmişse III. kişiler bunu bilmediklerini ileri süremezler. Bu duruma tescilin olumlu etkisi denir. Tescile gerekli konu tescil edilmemişse III. kişiler bilmediklerini ileri sürebilirler buna tescilin olumsuz etkisi denir.

tİcaret unvanı

Tacirin ticari işletmesiyle ilgili işlemlerinde kullandığı, diğer tacirlerden ayıran addır.Gerçek kişilerde: Ad Soyad + EkKollektif şirketle: Ad Soyad koll. ort + EkKomandit şirkette: Ad soyad komandite art + EkAnonim şirkette: Konu Anonim ort + EkLtd şirkette: Konu Anonim ort + EkEkler = Zorunlu ve isteğe bağlı olarak ikiye ayrılır. Tacir ek olarak TÜRK, TÜRKİYE, CUMHURİYET,

MİLLİ kavramlarını kullanacaksa Bakanlar Kurulu’ndan izin alınmalıdır.Usulen tescil ve ilan edilmiş olan ticaret unvanı kullanma hakkı sadece sahibine aittir. Ortaklıktan

ayrılan ortağın adı yazılı izni alınmak şartıyla ortaklık unvanında kalabilir. Unvan işletmeden ayrı olarak başkasına devredilemez.

Ticari Defterler: Defter tutma yükümlülüğü tacir sıfatının doğduğu anda başlayıp bu sıfatın kay-bedilmesine kadar devam eder. Ticari defterler; yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteridir. Pay defteri, yönetim kurulu karar defteri, genel kurul müzakere ve toplantı defteri tüzel kişi tacirlerin tuttukları defterlerdir. Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur, Kayıtlar, eksiksiz, doğru, zamanında ve dü-zenli olarak yapılır. Defterlerin teslimi, ticari defterlerin ve ilgili belgelerin tamamının inceleme amacıyla mahkemeye verilmesi iken ibrazı, teslimden farklı olarak sadece anlaşmazlık çıkan konularına ilişkin kayıt ve belgelerin mahkemeye verilmesini gerektirir. Defter tacirin hem lehine hem de aleyhine kanıt olabilir. Lehine kanıt olmasının şartları; uyuşmazlığın kaynağı bir ticari iş olmalıdır, uyuşmazlığın her iki tarafı da tacir olmalıdır, defterlerin tümü tacirin lehine delil olarak kullanılabilir. Defterler kanuna uygun şekilde tutulmuş olmalıdır. Bu koşulları taşımıyorsa defterler tacirin aleyhine kanıt olur.

Tacir Yardımcıları

Bağımlı1) Ticari Temsilci (Mümessil)2) Ticari Vekil3) Pazarlamacı

Bağımsız1) Acente2) Komisyoncu3) Simsar

İŞLETME HUKUKU

6

bağımlı tüccar Yardımcıları

Ticari Temsilci (Mümessil): En geniş temsil yetkisine sahiptir. Atanması herhangi bir şekle bağlı değildir. Atandıktan sonra tescil ve ilanı gerekir. İşletmenin amacına giren her türlü işlemi yapmaya yetkilidir. Tacir yetkisini yalnızca merkez şube işiyle ya da birlikte imza ile sınırlayabilir. İstifa, azil, tem-silcinin ölümü, fiil ehliyetini yitirmesi, işletmenin devri ve tasfiyesi ile temsilcilik biter.

Ticari vekil: Tacirin, kendisine ticari temsilcilik yetkisini vermeksizin, işletmesini yönetmek veya işletmesinin bazı işlerini yürütmek için yetkilendirdiği kişidir. Örnek: Fabrika müdürü, işletme müdürü, tezgahtır. Yetkisi işletme ile sınırlıdır. Mümessilin sona erme nedenleri geçerlidir.

Pazarlamacı: İşletmenin merkezinin dışındaki yerlerde taciri temsil ederler. İki yetki ile daraltılabilir, aracılık etme ve işlem yapma iş verenin borcu ücrettir. Pazarlamacılık sözleşmesinin sona erme se-bepleri taraflarca düzenlenmiş olabilir. Düzenlenmemişse hizmet sözleşmesinin sona ermesine ilişkin hükümler uygulanır.

bağımsız tüccar Yardımcıları

1. acente: İşletmeye bağlı bir hukuki konuma sahip olmaksızın bir sözleşmeye dayanarak, belirli bir yer veya bölge içinde sürekli olarak ticari işletmeyi ilgilendiren sözleşmelerde aracılık etmeyi ve bunları o tacir adına yapmayı meslek edinen kimsedir.

Borçları Hakları1. Müvekkillerin işlerini görme, koruma 1. Ücret isteme2. Haber verme 2. Olağanüstü giderleri isteme3. Gerekli önlemleri alma 3. Hapis hakkı4. Ödeme Borcu5. Rekabet yasağı6. III. kişilerin beyanlarını kabul

2. Komisyoncu: Ücret karşılığında kendi adına ve vekalet verenin hesabına kıymetli evrak ve taşı-nırların alım ve satımını üstlenen kişidir.

Borçları Hakları1. Müvekkiline bilgi verme 1. Ücret isteme2. Sözleşme konusu şeyleri sigorta ettirme 2. Giderleri isteme3. Özen gösterme 3. Hapis hakkı4. Talimata uyma 4. Malı açık artırma ile sattırma5. Hesap verme, hak ve borçları devretme6. III. kişilerin beyanlarını kabul

3. simsar: Taraflar arasında sözleşme kurulması imkanını hazırlayan veya kurulmasına aracılık eder ve bu sözleşmenin kurulması halinde ücrete hak kazanan kimseye denir. Aracılık konusu işin ya-pılması ile simsarlık ilişkisi sona erer. Bu yüzden vekalet sözleşmesi niteliğindedir.

carİ hesap

İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını tek tek ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşmedir.

➣ Cari hesapta iki süre vardır. Hesap devresi ve sözleşme süresi. ➣ Cari hesabın alacağın yenilenmesi bütünlük ilkesi, alacaklara ilişkin dava ve savunma haklarının devam etmesi, takas ve faiz olarak bir takım hükümleri vardır.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7

carİ hesabı sona erdİren haller

Süresinin dolması, taraflardan birinin feshi ihbarda bulunması, taraflardan birinin iflası, ölümü halin-de 10 gün içinde mirasçıları tarafından hacizci halinde ise 15 gün içinde karşı tarafça fesholunur.

HAKSIZ REKABET

Örnekler; ➣ Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ➣ Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltmek ➣ Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanma ➣ Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek ➣ İş şartlarına uymamak ➣ Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak

Davacılar DavalılarZarar gören müşteriler RakipZarar gören rakip İşçiyse - işverenTicaret ve sanayi odaları Basın yoluyla - ilan verene

Davalar: ➣ Önleme davası, ➣ Tespit davası, ➣ Eski hâle iade davası, ➣ Maddi tazminat davası, ➣ Manevi tazminat davası

Zaman Aşımı: ➣ Durumu öğrenildiğinden itibaren 1 yıl ➣ Durumun ortaya çıkmasından itibaren 3 yıl

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

8

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. aşağıdakilerden hangisi ticari işletme-lerde merkez ve şube kavramları ile ilgili yanlış bilgidir?

A) Şubeler iç ilişkide merkezden bağımsızB) Şubeler dış ilişkide merkezden bağımsızC) Şubeler merkezle aynı tür iş yaparD) Şubelerin bulunduğu yer ve muhasebesi

ayrıdırE) Şubeler kural olarak merkezden ayrı yer-

leşim yerinde bulunurlar

aÇIKLaMaŞubeler iç ilişkide merkeze bağımlı, dış ilişkide ba-ğımsızdır.

YanIT: a

2. aşağıdakilerden hangisi ticari işletmenin devri ile ilgili yanlış bir bilgidir?

A) İşletmenin devri malvarlığı unsurlarının tamamını kapsar.

B) İşletme aktif ve pozitifiyle devredilir.C) Devir sözleşmesinin noterce re’sen dü-

zenlenmesi şarttır.D) Taraflar anlaşarak bazı unsurları devir

kapsamı dışında bırakabilirler.E) Devredenle-devralan işletmenin devrin-

den önceki borç ve alacaklardan 2 yıl boyunca mütesilsilen sorumludur.

aÇIKLaMaDevredenle devralan yapılacak devir sözleşmesi şekilsizce düzenlenebilir. Tescili ve yazılı olması şarttır ama noter tarafından re’sen düzenlenme-si şart değildir.

YanIT: C

3. aşağıdakilerden hangisi ticari iştir?

A) Türk Medeni Kanunu’ndaki tüm işlerB) Tacirin evini kiralamasıyla ilgili yaptığı

sözleşmeC) Bir memurun bono düzenlemesi D) Bir taraf tacirse yapılan iş her zaman tica-

ridirE) Gerçek kişi tacirin tüm işleri ticaridir

aÇIKLaMaTTK’da yer alan tüm işler ticari iştir. Memur bile ol-sa bono düzenlemek TTK’daki bir iştir. Bu neden-le ticari iştir.

YanIT: C

4. aşağıdakilerden hangisi ticari işlere uy-gulanacak faizle ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Taraflar faizin işlemeye başlayacağı tari-hi serbestçe belirleyebilirler.

B) Sözleşmede kararlaştırılmak şartıyla faiz uygulanabilir.

C) Bileşik faiz kural olarak yasaktır.D) Sözleşmede kararlaştırılmamışsa temer-

rüt faizi, kanuni faiz oranına göre hesap-lanır.

E) Ticari işlerde daha yüksek oranda temer-rüt faizi oranı uygulanabilir.

aÇIKLaMaTTK faizle ilgili düzenlemesinde sözleşmede yer almasa bile faiz uygulanabileceğini karara bağla-mıştır.

YanIT: B

5. aşağıdakilerden hangisi tacir sıfatının so-nuçları arasında yer almaz?

A) İflasa tabi olmaB) Defter tutmaC) Ticaret ünvanı seçme, kullanmaD) İşletme adı seçme, kullanmaE) Ücret ve cezai şartın indirilmesini isteye-

meme

aÇIKLaMaTacirler işletme adı seçip kullanmak zorunda de-ğildirler. Fakat kullanıyorlarsa tescil ve ilan ettir-mek zorundadırlar.

YanIT: D

9

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6. Kanuni koşulların varlığı halinde alacaklı-ya borçlunun rızasıyla zilyetliğinde bulu-nan ve iadesi gerekli olan borçluya ait ta-şınır mallar ve kıymetli evrakı iade etme-yerek alacağının teminatı olarak alıkoyma ve paraya çevirme yetkisi veren ayni bir hak olan kavrama ne ad verilir?

A) Rehin hakkıB) İntifa hakkıC) Hapis hakkıD) Rüçhan hakkıE) Sınırlı ayni hak

aÇIKLaMaVerilen tanım hapis hakkının tanımıdır.

YanIT: C

7. Ticaret sicil memurunun red kararlarına karşı kaç gün içinde nereye itiraz edilir?

A) 7 gün - Asliye Hukuk MahkemesiB) 8 gün - Asliye Hukuk MahkemesiC) 8 gün - Asliye Ticaret MahkemesiD) 10 gün - Asliye Ticaret MahkemesiE) 15 gün - Asliye Ticaret Mahkemesi

aÇIKLaMaTicaret sicil memurunun red kararına karşı ilgili-ler 8 gün içinde Asliye Hukuk Mahkemesine itiraz edebilirler.

YanIT: B

8. aşağıdakilerden hangisi doğru bir ticaret ünvanıdır?

A) V. YılmazB) Veli Yılmaz Koll. Şti.C) Yılmaz AŞ.D) Veli ŞekercilikE) Veli Yılmaz Şekercilik AŞ.

aÇIKLaMaKollektif şirketlerin ticaret unvanının çekirdeği or-taklardan en az birinin adı-soyadı ile kollektif or-taklık ibaresidir.

YanIT: B

9. aşağıdakilerden hangisi ticari defterlerin sahibi lehine delil olmasının şartlarından değildir?

A) Her iki tarafta defter tutma yükümüne sa-hip olmalıdır.

B) Aradaki ilişki ticari işten kaynaklanmalı-dır.

C) Defterler usulüne uygun tutulmuş olmalı-dır.

D) Karşı tarafın iddiayı kendi defterleri ile çürütmemiş olması gerekir.

E) Defter sahibi iddiasının geçerliliği hakkın-da yemin etmiş olmalıdır.

aÇIKLaMaDefterler usulüne uygun tutulmuşsa, her iki taraf da tacirse, iş ticari işse ve karşı taraf iddiayı ken-di defteriyle çürütmemişse, defterler sahibi lehine kanıt niteliği taşır.

YanIT: E10. aşağıdakilerden hangisi cari hesap söz-

leşmesine geçirilebilecek alacaklardan değildir?

A) Muaccel alacaklarB) Kararlaştırılmış müeccel alacaklarC) Belli bir yere sarf edilmek üzere teslim

olunan para ve mallardan doğan alacak-lar

D) Bedeli tahsil edilmesi şartıyla kambiyo senetleri

E) Hesabın kapatılması sırasında gerçek-leşmesi koşuluyla şarta bağlı alacaklar

aÇIKLaMaBelli bir yere sarf edilmek üzere teslim olunan pa-ra ve mallar emanet bırakılmış mal niteliğindedir. Bu yüzden de cari hesaba geçirilemez.

YanIT: C

11. Cari hesapta bakiyeyi gösterir cetveli alan taraf hesaba ne zaman ve nasıl itiraz et-melidir?

A) 1 gün içinde yazılı olarakB) 30 gün içinde sözlü olarakC) 15 gün içinde noterceD) 1 ay içinde noterceE) 60 gün içinde yazılı olarak

aÇIKLaMaCari hesapta bakiyeyi gösterir cetveli olan taraf 1 ay içinde noterce itiraz etmelidir.

YanIT: D

İŞLETME HUKUKU

10

12. aşağıdakilerden hangisi bağımlı tacir yar-dımcıları arasında yer almaz?

A) Ticari temsilci B) Ticari mümessilC) Ticari vekil D) PazarlamacıE) Simsar

aÇIKLaMaBağımlı tacir yardımcıları;• Ticari temsilci (mümessil)• Ticari vekil• Pazarlamacı

YanIT: E

13. aşağıdakilerden hangisi acentenin tekel hakkının karşılığı olan bir borcudur?

A) Müvekkili ile rekabet yapmama yasağıB) Ücret talep hakkıC) Müvekkilinin menfaatlerini gözetmeD) Hapis hakkıE) Önleyici tedbirler alma

aÇIKLaMaAcente aynı yer ve bölgede birbirleriyle rekabette bulunan birden çok ticari işletme hesabına acente-lik yapamaz. Bu tekel hakkının karşılığı olan bor-cudur.

YanIT: a

ÇIkmIş sOru 2013-ara sInav

14. aşağıdakilerden hangisi Türk Ticaret Ka-nununda düzenlenmiş olmasından dolayı mutlak ticari iş olarak nitelendirilen işler-den biri değildir?

A) Alım-satım sözleşmesiB) Sigorta işleriC) Taşıma işleriD) Kambiyo senetleriE) Haksız rekabet

aÇIKLaMaTTK’da düzenlenmiş tüm işler mutlak ticari iştir. Alım-Satım sözleşmesi Borçlar Kanunu’nda dü-zenlenmiştir, bu yüzden mutlak ticari iş değildir.

YanIT: a

ÇIkmIş sOru 2014-ara sInav

15. aşağıdakilerden hangisi haksız rekabet kategorilerinden biri değildir?

A) Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak açıklamak

B) Hakim durumu kötüye kullanmakC) İş şartlarına uymamakD) Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye

yöneltmekE) Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları

kullanmak

aÇIKLaMaHaksız rekabet hükümleri TTK’da düzenlenmiştir. Bu hükümler arasında hakim durumu kötüye kul-lanmak yer almamaktadır.

YanIT: B

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. Ticaret sicili ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Ticari işletmeyle ilgili bilgilerin kaydedildi-ği kütüktür.

B) Tescil süresi 10 gündür.C) Tescil, işletmenin bulunduğu yer ticaret

siciline yapılır.D) İlan, Ankara’da yayımlanan Türkiye Tica-

ret Sicil Gazetesi’ne yapılır.E) Tescil edilen hususlar aksine hüküm yok-

sa ilan olunur.

2. aşağıdakilerden hangisi cari hesabın hü-kümleri arasında yer almaz?

A) Alacağın yenilenmesiB) Bütünlük ilkesiC) Cari hesapta takasD) Alacağa ilişkin savunmama hakkıE) Cari hesapta faiz

3. aşağıdakilerden hangisi ticari temsilcinin özel yetki ile yapabildiği işlemlerden biri değildir?

A) İşletmenin amacına giren her türlü işlerB) Ticari işletmenin devriC) Ortak alınmasıD) Ticari işletmenin rehniE) Tacirin iflasının istenmesi

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

11

4. Bir ticari işletmenin bulunduğu yer dışın-daki mahalde işletme adına ve tacire bağ-lı olarak çalışan kimselere ne ad verilir?

A) Acenta B) KomisyoncuC) Ticari temsilci D) Ticari vekilE) Pazarlamacı

5. aşağıdakilerden hangisi aracı acentanın haklarından biri değildir?

A) Hapis hakkıB) Tekel hakkıC) Müvekkilini temsil etme yetkisiD) Olağanüstü giderleri talep hakkıE) Ücret isteme hakkı

6. acente, simsar ve komisyoncunun hakla-rı kaç yılda zamanaşımına uğrar?

A) 2 yıl B) 3 yıl C) 5 yılD) 10 yıl E) 1 yıl

7. aşağıdakilerden hangisi özel haksız reka-bet hallerinden biri değildir?

A) Başkalarının ticari işlerini kötülemekB) Rakipleri hakkında uygulanan sözleşme,

kanun vs. uygulamamakC) Başkasının mali iktidarı hakkında yanlış

bilgi vermekD) Elde ettiği ticari sırları iyiniyet kurallarına

aykırı olarak yaymakE) İşçilere ikramiye vermek

8. aşağıdakilerden hangisi haksız rekabet nedeniyle tazminat davası açamaz?

A) Zarar gören rakip firmaB) Zarar gören müşteri AC) Ticaret ve sanayi odasıD) Zarar gören A işletmesiE) Zarar gören müşteriler

9. aşağıdakilerden hangisi haksız rekabet için söylenemez?

A) Haksız rekabet, ekonomik rekabetin iyini-yet kurallarına aykırı olarak kötüye kulla-nılmasıdır.

B) Haksız rekabet nedeniyle açılabilecek tespit, men ve eski hâle iade davalarında kusur gereklidir.

C) Haksız rekabet davaları takibi şikayete bağlı suçlardandır.

D) Mesleki ve ekonomik birlikler ve sivil top-lum kuruluşları tazminat davası açamazlar.

E) Haksız rekabet teşkil eden davranış tek-rarlandıkça zamanaşımı kesilip yeniden başlar.

10. aşağıdakilerden hangisi haksız rekabet nedeniyle dava açamaz?

A) RakiplerB) Üreticinin işçileriC) MüşterilerD) Mesleki ve ekonomik birliklerE) Sivil toplum kuruluşları

11. Ticaret sicilinin herkes tarafından ince-lenmesi aşağıdaki ilkelerden hangisi ile il-gilidir?

A) Soyutluk ilkesiB) Müccertlik ilkesiC) Teselsül ilkesiD) Aleniyet ilkesiE) Karine ilkesi

12. aşağıdakilerden hangisi ticari işletme ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Bir işletmenin ticari işletme olabilmesi için gelir sağlama niyeti olmalıdır.

B) Gelir sağlama amacı olmayan işletmeler ticari işletme değildir.

C) Fakir ailelere bedava yemek dağıtmak için kurulan lokanta ticari işletmedir.

D) Fakir çocukları okutmak amacıyla kuru-lan dernek işletme değildir.

E) İşletmelerin devamlılık unsuru taşımaları şarttır.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

İŞLETME HUKUKU

12

13. aşağıdakilerden hangisi tacirdir?

A) PazarlamacıB) Bir işletmeyi küçük ve kısıtlı adına işleten

kanuni temsilciC) Banka şubesiD) Ticari temsilciE) Bir lokantanın sahibi

14. aşağıdaki sözleşmelerden hangisinde fai-ze faiz işletilmesi mümkündür?

A) Satış sözleşmesiB) Vekalet sözleşmesiC) Kira sözleşmesiD) İstisna sözleşmesiE) Cari hesap sözleşmesi

15. Küçük ve kısıtlıya ait bir işletme veli veya vasi tarafından işletiliyorsa cezai hüküm-ler açısından kim tacir gibi sorumludur?

A) Küçük ve kısıtlıB) İradi temsilciC) Kanuni temsilciD) KayyımE) Ticari vekil

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. B Kural olarak tescil süresi 15 gündür. İstis-nai olarak değişebilir.

2. D Cari hesabın hükümleri;• Alacağın yenilenmesi• Bütünlük ilkesi• Alacaklara ilişkin dava ve savunma hak-

larının devam etmesi• Cari hesapta takas • Cari hesapta faiz• Cari hesapta zamanaşımı

3. a Ticari temsilci işletmenin amacına giren işleri özel yetki belgesine gerek olmaksı-zın yapabilir.

4. E Verilen tanım pazarlamacının tanımıdır.

5. C Müvekkilini temsil etme acentenin hakkı değil borcudur.

6. C Acente, simsar ve komisyoncunun hakla-rı 5 yılda zamanaşımına uğrar.

7. E Haksız rekabet aralarında ekonomik re-kabet bulunan kişilerin rekabet hakkını kötüye kullanmalarıdır. İşçiye ikramiye vermek kötüye kullanım değildir.

8. C Tacirin bağlı olduğu mesleki birlikler tacir adı-na tazminat davaları hariç diğer önleme, tes-pit, eski hâle iade davalarını açabilirler.

9. B Haksız rekabet davalarında kusur şartı tazminat davaları için aranır.

10. B İşçiler haksız rekabet davalarından da-vacı olamazlar.

11. D TTK’da yer alan konular için sadece ilgi-liler talepte bulunabilirken, sicil kayıtlarını herkes inceleyebilir. Buna aleniyet-açık-lık ilkesi denir.

12. C Ticari işletmelerin en temel özellikleri ge-lir sağlamayı hedef tutmaları ve hayır amaçlı olmamalarıdır. Fakirlere bedava yemek dağıtmak üzere kurulan lokanta ticari işletme olamaz.

13. E Bir ticari işletmeyi kendi adına işleten kimseler tacirdir.

14. E Faizle ilgili hükümler TTK’da düzenlen-miştir ve bileşik faiz yasaklanmıştır. Fa-kat, cari hesap sözleşmeleri istisna edil-miştir.

15. E Küçük ve kısıtlıya ait işletme veli veya va-si tarafından işletiliyorsa cezai yükümlü-lük veli ve vasisine aittir.

MUR

AT

YAYIN

LARI

13

ÜNİTE

FİKrİ MÜLKİYET HaKLarI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; fikir ve sanat eserleri, sınai haklar, marka, patent, tasarım konularına dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

5 2

fİkrİ mülkİYet hakları kavramıFikri mülkiyet hakları iki grupta ele alınabilir:

➣ Fikir ve sanat eserleri (telif hakları) ➣ Sınai mülkiyet hakları

Fikir ve sanat eserleri, bilgisayar programları ve veri tabanları dahil olmak üzere, bilim, edebiyat, müzik, mimari dahil güzel sanat veya sinema alanındaki eserlerdir. Sınai mülkiyet hakları ise, sanayi ve tarım alanındaki buluşları, yenilikleri, özgün tasarımları onların yaratıcılarının adına tescil edilmeme-sini veya ticaret alanındaki mal hizmetlerin diğerlerinden ayrılmasını, işaretlerin sahiplerin adına tescil edilmesini ve hak sahiplerine belirli bir süre ile mutlak ve münhasır kullanma yetkisi sağlayan haklardır. Sınai mülkiyet haklarının kapsamına patent ve faydalı modeller, endüstriyel tasarımlar, markalar, coğrafi işaretler, entegre devre topografyaları, ticaret unvanları ve diğer ve işaretler girer.

Fikri mülkiyet haklarının özellikleri şunlardır: ➣ Fikri mülkiyet hakları insan zihninin ürünüdür. ➣ Gayrimaddi mallar üzerinde kurulabilirler. ➣ Özel hukuka ilişkin haklardır. ➣ Mutlak haklardır, herkese karşı ileri sürülebilir. ➣ Hak sahibine maddi ve manevi menfaatler sağlar.

dünYa fİkrİ mülkİYet ÖrGütü (Wıpo)Merkezi Cenevre’de bulunan Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü 14 Haziran 1967 tarihinde kurulmuş, 1974

yılında Birleşmiş Milletlerin bir örgütü haline gelmiştir. Türkiye bu örgüte 1975 yılından beri üyedir. Örgü-tün çalışma alanı, telif hakları ve sınai mülkiyet haklarıdır. Örgütün temel amaçları; üye devletlerin kat-kılarıyla fikri mülkiyetin tüm dünyada korunmasını ve geliştirilmesini sağlamak, fikri mülkiyet teşkilatları arasında işbirliği sağlayarak idari dayanışmayı güçlendirmektir.

tİcaretle bağlantılı fİkrİ mülkİYet hakları sÖzleşmesİ (trıps)Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi Dünya Ticaret Örgütü’nü kuran anlaşmanın

eklerinden biridir. GATT roundlarının sonucusu olan Uruguay Roundu (1986-1993) bitiminde mal ve hizmetlerin dünyada serbest dolaşımını kontrol edecek Dünya Ticaret Örgütü (DTO) nün kurulmasına karar verilmiştir. Türkiye 1995 yılından beri sözleşmeye taraftır.

TRIPs’in özellikleri şöyle sıralanabilir: Sınai ve fikri mülkiyet ayrımını ortadan kaldırmış ve fikri mül-kiyet kavramına geniş anlam ve kapsam vermiştir. Mevcut uluslararası sözleşmelerin uygulama alanını genişletmiştir. İhlallere karşı uygulanabilecek, gümrüklerde elkoyma, sahte malları imha etme gibi yeni yaptırımlar getirmiştir. Yükümlerini ihlal eden üyelerinden DTÖ’nün sağladığı hak ve imkânların çekil-mesini öngörmüştür. İhtilafların çözümü mekanizmasına yer vermiştir. İlaç patentlerinin genel olarak kabulünü sağlamış ve bunun için süre tanımıştır. Telif haklarında asgari koruma süresini 50 ve TV verici işletmelerin koruma sürelerini ise en az 20 yıl olarak belirlemiştir.

2

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

M

URAT

YA

YINLA

RI

İŞLETME HUKUKU

14

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

türk patent ve marka kurumuTürkiye’de fikri mülkiyet haklarının tescili ve korunması Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından ya-

pılmaktadır. Kurumun önceki ismi Türk Patent Enstitüsü’dür. Türk Patent Enstitüsü (TPE) 1995 yılında kurulmuştur. 2016 tarih ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile Kurumun adı, “Türk Patent ve Marka Kurumu”, kısa adı ise “TÜRKPATENT” olarak değiştirilmiştir. TÜRKPATENT’nin merkezi Ankara’dadır, tüzel kişiliğe sahiptir. Bir kamu kuruluşu olup özel bütçelidir. Bu kuruluş tarafından verilecek kararlara karşı adli yargıda dava açılabilir.

Türk Patent ve Marka Kurumu’nun görevleri şu şekilde sıralanabilir: ➣ Türkiye’nin teknolojik ilerlemesine katkıda bulunmak ➣ Ülke içinde serbest rekabet ortamını oluşturmak ➣ Araştırma geliştirme faaliyetlerinin gelişmesini sağlamak ➣ Çeşitli kanunlarla düzenlenmiş olan patent ve markalar ile diğer kanunlarla düzenlenen sınai mülkiyet haklarını tesis etmek ve bu konudaki korumayı sağlamak

➣ Sınai mülkiyet haklarına ilişkin yurtiçi ve yurt dışında var olan bilgi ve dökümantasyonu kamunun istifadesine sunmak.

fİkrİ mülkİYet hakları neden korunur?Fikri mülkiyet korumasının amaçları şöyle sıralanmaktadır:

➣ Zihni üretkenliğin toplum tarafından tanınması ➣ Adil bir rekabet düzeni kurularak buluş ve yenilik faaliyetinin özendirilmesi ➣ Teknolojik ve kültürel ilerlemenin desteklenerek fikir işçilerinin ödüllendirilmesi ➣ Ekonomik büyümenin ve istihdamın desteklenmesi ➣ Kamusal bilgi ve kültür hazinesinin zenginleştirilmesi ➣ Ar-Ge sonuçlarının açıklanarak, teknik bilginin yaygınlaştırılması ➣ Yabancı sermayenin çekilmesi ➣ Uluslararası ilişkiler

fİkİr ve sanat eserlerİ üzerİndekİ haklar(telİf hakları, copYrıGht)

Fikir ve sanat eserleri, sahibinin hususiyetini taşıyan, fikri ve zihni ve çaba sonucu meydana getire-len her nevi fikri ürünlerdir. Bu haklar 5846 sayılı Fikirv e Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile düzenleme altına alınmıştır.

FSEK’daki düzenlemeye göre fikir ve sanat eserleri; ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar ve sinema eserleri olmak üzere dört gruba ayrılmıştır.

Bir ürünün fikri hukuk kapsamında eser olarak korunabilmesi için bu ürünün iki unsura sahip olması gerekmektedir. Bu unsarlardan biri, eserin ‘sahibinin husiusiyetini taşıması” diğeri ise “kanunda sayılan eser kategorilerinden birine dahil olması”dır. Bu hukuk kapsamındaki koruma, patent ve endüstriyel tasarım korumasının aksine, tescil edilmez.

Türkiye fikir ve sanat eserleri alanında 1925 yılında Paris Sözleşmesine, 1952 yılında fikir ve sanat eserlerinin korunmasına ilişkin Bern Sözleşmesine, 1976 yılında WIPO Sözleşmesine, 1995 yılında DTÖ ve TRIPS Anlaşmalarına katılmış bulunmaktadır.

fİkİr ve sanat eserİ sahİbİnİn haklarıFSEK’de eser sahibine tanınan haklar, manevi ve mali haklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Eserden

doğan mali haklar birbirinden bağımsız olarak kullanılabilir. Mali haklar şunlardır: İşleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma, kiralama ve ödünç verme hakkı, temsil hakkı, radyo, TV ya da internetle iletim hakkı, pay hakkıdır.

Manevi haklar, kişiliğe sıkı sıkıya bağlı haklardandır ve devredilemezler. Eser sahibinin fikir ve sanat eserlerinden doğan manevi haklarını: eseri topluma sunma, eserin tanıtılması ve yayınlanmasını men hakkı, eser üzerinde adının belirtilmesini isteme hakkı, eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı, ese-rin aslından geçici bir bir süre yararlanma hakkı, kullanım sonrası iade edilmek üzere eseri çalışma ve sergilerde kullanma hakkı, eseri tahrip etmeyi önleme hakkı şeklinde sıralamak mümkündür.

Mali hakların koruma süresi, yetmiş yıldır.FSEK aynı zamanda bağlantılı hakları (komşu hakları) da kapsamaktadır. Eser sahibinden baş-

ka FSEK ile bağlantılı haklar adı altında eserle ilgili girişimci ve sanatçı gibi kişiler de korunmuştur. Bağlantılı hak sahipleri şunlardır: i) İcracı sanatçılar, ii) Fonogram (plak) yapıcıları, iii) Radyo-TV yayın kuruluşları, iv) Film yapımcıları.

15

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

fİkİr ve sanat eserlerİnİn korunmasına İlİşkİn uluslararası sÖzleşmelerBern Sözleşmesi olarak anılan 9 Eylül 1886 tarihli “Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına

İlişkin Sözleşme” fikir ve sanat eserleri alanındaki ilk uluslararası düzenlemedir. Türkiye 1995 yılında Sözleşmenin 1979 tarihli Paris Metnini 4117 sayılı kanunla kabul etmiştir.

Fikir ve sanat eserlerinin uluslararası korunmasına ilişkin diğer sözleşmeler, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü Telif hakları Anlaşması, Evrensel Telif Hakları Sözleşmesi, İcracı Sanatçıların, fonogram Ya-pımcılarının ve Yayın Kuruluşlarının Korunmasına Dair Roma Sözleşmesi, 1910 tarihli Buenos Aires Sözleşmesi, Televizyon Yayınlarının Korunmasına İlişkin Sözleşmelerdir.

sınaİ mülkİYet haklarıTürkiye’de sınai mülkiyet hakları 22 Aralık 2016 tarih ve 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK)

ile düzenlenmiştir.2017 tarihinde marka, patent, tasarım ve coğrafi işaretler için ayrı ayrı düzenlenen Kanun Hükmün-

de Kararnameler tek çatı altında toplanmıştır.

markaSMK m.4’e göre marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin malların-

dan veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dahil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir.

Marka TürleriTicaret Markası: Bir işletmenin imalatını ve/veya ticaretini yaptığı malları başka işletmelerin malla-

rından ayırt etmeye yarayan işarettir.Hizmet Markası: Bir işletmenin hizmetlerini diğer işletmelerin hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan

işarettir.Ortak Marka: Üretim veya ticaret ya da hizmet işletmelerinden oluşan bir grup tarafından kullanılan

işarettir.Garanti Markası: Marka sahibinin kontrolü altında birçok işletme tarafından o işletmelerin ortak

özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarettir. Wool-mark ve TSE.

Tanınmış Marka: Mal veya hizmetlerle ilgili korumanın sağlanacağı alanda, markanın tanıtımı sonu-cunda kazanılan sadece o markayı taşıyan mal ya da hizmetlerle ilgili çevre için değil, bu çevre dışında, o mal ya da hizmetle ilgisi olmayan kişilerce de bilinen marka olarak tanımlanmaktadır. Vestel, Özdilek, Taç, Arçelik, Uludağ, Microsoft ve İpana.

Marka Olarak Tescil Edilemeyecek İşaretlerMutlak ret nedenleri

a) Marka olamayacak işaretler.b) Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olamayan işaretlerc) Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların

üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelilklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler.

d) Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan işaretler.e) Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliği veya teknik bir sonucu elde etmek

için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şekli ya da başka bir özelliğini münhasıran içeren işa-retler.

f) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretler.g) Paris Sözleşmesinin 2. mükerrer 6. maddesine göre reddedilecek işaretler.ğ) Paris Sözleşmesinin 2. mükerrer 6. maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tari-

hi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş diğer işaretler ile yetkili mercilerce tescil izni ve-rilmemiş olan armaları, nişanları veya adlandırmaları içeren işaretler.

h) Dini değerleri veya sembolleri içeren işaretler.ı) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler.i) Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler.

İŞLETME HUKUKU

16

nispi ret nedenleri1) Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış mar-

ka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığı ya da benzerliği nedeniy-le, tescli edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile halk tarafından ilişkilendirme ihti-mali de dahil karıştırılma ihtimali varsa itiraz üzerine başvuru reddedilir.

2) Ticari vekil veye temsilcinin, marka sahibinin izni olmaksızın ve haklı bir sebebe yaptığı başvuru.3) Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaret sırasında kul-

lanılan bir başka işaret için hak elde edilmişse, bu işaret sahibinin itirazı üzerine, marka başvurusu reddedilir.

4) Paris Sözleşmesinin 1. mükerrer 6. maddesi bağlamındaki tanınmış markalar ile aynı veya benzer ni-telikteki marka başvuruları, aynı veya benzer mal veya hizmetler bakımından itiraz üzerine reddedilir.

5) Tescil edilmiş veya tescil başvurusu daha önceki tarihte yapılmış bir markanın, Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanın itibarının zarar görebile-ceği veya ayırt edici karakterinin zedelenebileceği hallerde, aynı ya da benzer markanın tescil baş-vurusu, haklı bir sebebe dayanma hali saklı kalmak kaydıyla, başvurunun aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde yapılmış olmasına bakılmaksızın önceki tarihli marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir.

6) Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkı-nı veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi halinde hak sahibinin itirazı üzerine başvuru red-dedilir.

7) Ortak markanın veya garanti markasının yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren üç yıl içinde yapılan, ortak marka ve garanti markasıyla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu, önceki hak sahibinin itirazı üzerine reddedilir.

8) Tescilli markanın yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren iki yıl içinde yapılan, bu markayla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu, önceki marka sahibinin itirazı üzerine bu iki yıllık süre içinde markanın kullanılmış olma-sı şartıyla reddedilir.

9) Kötüniyetle yapılan marke başvuruları itiraz üzerine reddedilir.Markanın TesciliMarka başvurusunda bulunabilecek olanlar şunlardır:

a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları,b) Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yerleşim yeri olan veya sınai ya da ticari faaliyette bulunan ger-

çek veya tüzel kişiler,c) Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması hükümleri dahilinde başvuru hak-

kına sahip kişiler,ç) Karşılıklılık ilkesi uyarınca, Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilere sınai mülkiyet hakkı koruması

sağlayan devletlerin uyruğundaki kişiler.Kurum, başvurunun uygunluğunu şekli bakımdan inceler.Kurum, başvurunun şekli yönden eksikliği bulunmadığına karar verirse esasa ilişkin incelemeye

geçer. İnceleme sonucunda, başvurunun, başvuru kapsamındaki mal ve hizmetlerin bir kısmını ya da tamamı için tescil edilemeyeceği sonucuna varılırsa başvuru bu mal veya hizmetler bakımından redde-dilir. Başvuru şartları eksiksiz şekilde yerine getirilmiş ve mutlak red nedenleri yönünden reddedilmemiş başvuru Resmi Marka Bülteni’nde yayımlanır.

Kurum tarafından alınan kararlardan zarar gören taraflar, kararlara karşı Kurum nezdinde itiraz ede-bilir. İtiraz, kararın bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde yazılı ve gerekçeli olarak Kuruma yapılır. İtiraz gerekçelerinin bu süre içinde sunulmaması halinde itiraz yapılmamış sayılır.

Başvurusu eksiksiz yapılmış veya eksiklikleri giderilmiş süresi içinde hakkında itiraz yapılmamış veya yapılan itirazların tümü nihai olarak reddedilmiş ve eksik evrakı, süresi içinde Kurumu sunularak bütün aşamaları tamamlanmış bir başvuru tescil edilerek sicile kaydedilir. Başvuru sahibine Marka Tes-cil Belgesi verilir ve marka ile ilgili bilgiler Resmi Marka Gazetesi’nde yayımlanır. Marka sicili alenidir.

Tescili markanın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren on yıldır. Bu süre, onar yıllık dönemler halinde yenilenir. Yenileme talebinin marka sahibi tarafından koruma süresinin sona erdiği tarihten ön-ceki altı ay içinde yapılması ve aynı süre içinde yenileme ücretinin ödendiğine ilişkin bilginin Kuruma sunulması gerekir. Yenileme talebi, koruma süresinin sona erdiği tarihten itibaren altı aylık süre içinde ek ücretin ödenmesi şartıyla da yapılabilir. Koruma süresinin bitiminden itibaren altı aylık süre içerisinde tescili yenilenmeyen markalar hükümsüz sayılmaktadır.

Tescilli marka sahibi markasını kullanmakla yükümlüdür. Tescilden itibaren beş yıl içerisinde, haklı bir neden olmaksızın kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıl kesintisiz ara verilmesi halinde marka iptal edilir.

Tescilli marka başkasına devrebilir, miras yolu ile intikal edebilir, lisans konusu olabilir, rehin verile-bilir, teminat olarak gösterilebilir, haczedilebilir veya diğer hukuki işlemlere konu olabilir.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

17

Marka sahibinin HaklarıMarka sahibinin marka üzerindeki hakkı mutlak nitelikte bir haktır. Dolayısıyla, marka sahibi hakkını,

marka hakkını ihlal eden herkese karşı kullanabilir. Kanunla sağlanan marka koruması tescil yoluyla elde edilir. Marka tescilinden doğan haklar münhasıran marka sahibine aittir. Marka tescili, sahibine, markarın tescil kapsamına giren aynı veya benzer mal veya hizmetlerle ilgili olarak karıştırılma ihtimali olan, tescilli markanın itibarından dolayı haksız avantaj elde edecek veya tescilli markanın ayırt edici karakterine zarar verecek nitelikteki herhangi bir işaretin izinsiz kullanımını önleme hakkını vermektedir.

Marka hakkı, koruma süresinin dolması ve markanın süresi içinde yenilenmemesi, marka sahibinin marka hakkından vazgeçmesi durumlarında sona erer.

Markaların Uluslararası TesciliMarkaların uluslararası tescili, 1891 tarihli Markaların Uluslararası Tesciline İlişkin Madrid Anlaş-

ması ve 1989’da kabul edilip, 1 Aralık 1995’te yürürlüğe giren Madrid Anlaşmasına İlişkin Protokol tarafından düzenlenmiştir. Türkiye, Markaların uluslararası tesciline olanak sağlayan Madrid Anlaşması ile iligili protokele 01.01.1999 tarihinden itibaren katılmıştır.

patentPatent, buluş sahibinin yaratıcı düşüncesinin belirli bir zaman dilimi süresince yasal hükümler çer-

çevesinde koruma altına alındığını gösteren belge olarak tanımlanabilir. Türkiye’de alınmış bir patent, sadece Türkiye’de sahibine hak sağlamaktadır.

Patent verilebilme KoşullarıPatent verilebilme Koşulları

YenilikTekniğin Bilinen Durumunun AşılmasıSanayiye Uygulanabilir Olması

Patent BaşvuruşuTürk Patent ve Marka Kurumu’na yapılır. Dilekçeyle yapılır. Buluş konusunu açıklayan tarifname pa-

tent başvurusuna eklenir. Türkiye’de başvuru yapmak amacıyla ilk başvurunun yapıldığı tarihten itibaren on iki aylık süre içinde, rüçhan hakkından yararlanılır. Belge ve bilgilerin Kuruma verildiği tarih itibarıyla patent başvurusu tarihi kesinleşir.

Kanunda belirtilen unsurlardan herhangi birinin eksik olması halinde başvuru işleme alınmaz. Baş-vurunun şekli şartlara uygun olmadığı anlaşılırsa, başvuru sahibinden bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde eksikliği gidermesi istenir. Eksikliğin bu süre içinde giderilmemesi halinde başvurusu reddedilir. Başvurunun şekli şartlara uygunluk bakımından eksikliğin olmadığı anlaşılırsa veya eksiklikler süresi içinde giderilirse başvuru sahibinin talebi üzerine araştırma raporu düzenlenir. Başvuru incelenerek pa-tent şartlarını taşıdığı ve evrakların eksiksiz olduğu anlaşıldığında başvuru ve araştırma raporu Kurumu tarafından Bültende yayınlanır.

Başvuru tarihinden başlamak üzere, patentin koruma süresi yirmi yıldır. Süre uzatılamaz.Patent Türleri1. Ürün ve Usul PatentiÜrün patentinde buluş sahibi tarafından doğrudan bir ürün ortaya çıkarılırken, usul patentinde doğ-

rudan bir ürün değil ancak ürün teknolojisinde kullanılabilecek teknik düzen ya da çözümler ortaya çıkar.2. asıl Patent ve Ek PatentBaşka bir patentle bağlantılı olmayan patent asıl patenttir. Asıl patent veya patent başvurusu konusu

buluşu mükemmelleştiren veya geliştiren ve onların konusu ile bütünlük içinde bulunan buluşların korun-ması için verilen patente ek patent denir.

3. aleni Patent ve Gizli PatentKural olarak patentler alenidir ve dileyen herkes bunlar hakkında bilgilere ulaşabilir. Gizli patent ise,

milli savunma açısından önem taşıyan ve belli süre için kamu incelemesine açık olmayacak bir sicile kaydedilen gizlenen buluşlara verilen patenttir.

Patentle İlgili Uluslararası sözleşmelerParis sözleşmesiAnlaşmanın uygulaması Dünya fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) tarafından takip edilmektedir. “Sınai

Mülkiyetin Anayasası” olarak nitelendirilen Sözleşme, markalar buluşlar, endüstriyel tasarımlar, faydalı modeller, ticaret unvanları ve haksız rekabetle ilgili düzenlemeleri içerir.

Sözleşmenin temeli eşitlik ilkesi ile rüçhan hakkı (öncelik hakkı) temeline dayanmakta ve sözleşme-ye taraf olan ülkelerin sınai mülkiyet alanında kendi vatandaşlarına veya o ülkede ikamet edenlere veya işletmeye sahip olanlara ayrım yapmaksızın uygulama yükümlülüğünü getirmektedir.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

18

Patent İşbirliği sözleşmesi (Patent Cooperation Treaty, PCT)Patent İşbirliği Sözleşmesi (PCT) nin amacı, aynı buluşun korunması için dünya ölçüsünde yapılan

patent başvurularının ve bu başvuruların incelenmesinin ortaya çıkarmış olduğu zorlukları gidermektir.avrupa sözleşmesi1973 yılında imzalanıp 1977 yılında yürürlüğe giren Avrupa Patent Sözleşmesi’ninn Türkiye, 1 Ka-

sım 2000 tarihinde taraf olmuştur. Sözleşmenin amaçları, buluşların korunması konusunda Avrupa dev-letleri arasındaki işbirliğini güçlendirmek, üye ülkelerde patentlerin tescilinin tek bir prosedürle sağlan-ması, üye ülkelerde verilen patentler için standart kuralların oluşturulmasıdır.

faYdalı modelKüçük buluş ve küçük patent diye anılan faydalı model, basit formüllere ve ilkelere dayanan, bazı

gereksinimlere cevap veren, teknik çözümler olarak tanımlanmaktadır. Mesela, ayak tabanının çökme noktalarına göre imal edilmiş bir terlik; bütün bir sayfanın altına konulup okunabileceği bir büyüteç; pen-cereyi istenilen aralıkta tutan bir çelik panel otomobiller için anahtarsız, uzaktan kumandasız, butonsuz giriş-çıkış sistemi; portatif koltuk; plastik ışıklı taksi reklam panosu, teleskopik elektrik direği gibi. Faydalı model sadece üründe olur, usulde faydalı model belgesi alınamaz.

Faydalı Model verilebilme Koşulları

Yenilik

Sanayiye Uygulanabilir Olması

Patent verilemeyecek konular ve buluşlara ek olarak faydalı model ile korunmaz.Faydalı model koruma süresi 10 yıl olup bu süre uzatılamaz.

tasarımTasarım, bir ürünün veya ürün parçasının; ürün üzerindeki süslemenin çizgilerinin, renklerinin, do-

kunun, malzemenin, esnekliğin ve bunun gibi insan duygularıyla algılanabilen unsur ve özelliklerin; bun-ların tamamının veya bir kısmının bileşiminin ya da takımının görünümüdür.

Tasarım, SMK hükümleri uyarınca tescil edilmiş olması halinde tescilli tasarım, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması halinde ise tescilsiz tasarım olarak korunur.

Tasarımlar, estetik, işlevsel tasarımlar diye iki gruba ayrılır. Estetik tasarımlar sadece duygulara, özellikle görme duygusuna hitap eder, bir iek kadın kumaşı üzerindeki motifler gibi. İşlevsel tasarımlar ise bir ihtiyaca cevap verir. Örneğin, ütü masası gibi.

Türkiye’de tasarımların tescili için yetkili merci Türk Patent ve Marka Kurumu’dur. SMK’da belirtilen unsurlarda başvuruda bulunulur ve başvuru tarihi kesinlik kazanan tasarım başvurusu sicile tescil edilir. Tescilli tasarımlar SMK hükümlerine, tescilsiz tasarımlar genel hükümlere (5846 FSEK, Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu) tabidir.

Tasarımdan doğan haklar münhasıran tasarım sahibine aittir.Tasarım hakkı üzerinde haciz ve rehin işlemleri yapılabilir, devir ve miras yoluyla intikal edebilir,

ölüme bağlı tasarrufta bulunulabilir. Tasarım hakkı, lisans sözleşmesine konu olabilir.Tasarım hakkı; koruma süresinin dolması veya tescilin yenilenmemesi, hak sahibinin hakkından

vazgeçmesi, sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer.Tasarımların Uluslararası TesciliTasarımların uluslararası tescili ve korunmasına yönelik hükümler içeren uluslarararası sözleşmeler

daha önceki konularda bahsedilen Paris Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi ve TRIPs’dır.

coğrafİ İşaret ve Geleneksel ürün adıCoğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özelilkleri bakımından kökenin bulunduğu yöre,

alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürün gösteren işarettir.Markalardan farklı olarak hizmetlerde coğrafi işaretlerden yararlanılamaz. Coğrafi işaret ve gele-

neksel ürün adı tescili tek bir üreticinin haklarını değil, tescil belgesindeki şartlara uygun üretim yapan ve pazarlayanların tümünün haklarını korur. Coğrafi işaret menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir. Menşe adı olarak düzenlenen coğrafi işarette ürün ile coğrafi yöre, bölge alan arasında çok sıkı bir bağlantı bulunmaktadır. Örneğin, Amasya Elması, Eskişehir Lüle Taşı, Malatya Kayısısı, Antep Fıs-tığı gibi. Mahreç işaretinden ürün ile yöre arasındaki bağlantı zayıftır. Örneğin, İnegöl Köftesi, Trabzon Ekmeği, Hereke İpek Halısı, Antep Baklavası gibi.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

19

Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün adı Başvurusu ve TescilCoğrafi işaret veya geleneksel ürün adı başvurusunu yapma hakkında sahip olanlar şunlardır:

1. Üretici grupları.2. Ürün veya ürünün kaynaklandığı coğrafi alanla ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu ni-

teliğindeki meslek kuruluşları.3. Ürünle ilgili olarak kamu yararına çalışan veya üyelerinin ekonomik çıkarlarını korumaya yetkili der-

nekler, vakıflar ve kooperatifler.4. Ürünün tek bir üreticisi varsa, bu durumu ispat etmesi şartıyla ilgili üretici.

Tescil için başvuru Tük Patent ve Marka Kurumu’na yapılır. Başvuru yazılı olarak yapılmalıdır. Baş-vuru şartları SMK m.37’de düzenlenmiştir. Başvuru üzerine inceleme yapılır. Başvuru kabul edildiğinde yayımlanır ve itiraz olmaması halinde tescil edilir. İtirazlar varsa Kurum tarafından incelenerek sonuç-landırılır.

Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün adı Tesclilin sağladığı HaklarTescil edilmiş coğrafi işaretin veya geleneksel ürün adının kullanım hakkına sahip olan kişiler, söz

konusu coğrafi işaret veya geleneksel ürün adını, amblem ile birlikte ürün veya ambalajı üzerinde kulla-nılır. Coğrafi işaretler bakımından amblemin kullanılması zorunludur.

Coğrafi İşaret Tescilinin sağladığı HaklarCoğrafi işaret kullanım hakkına sahip kişiler, coğrafi işaret tescilinde belirtilen ürün özelliklerini taşı-

madığı halde coğrafi işaretin ününden yarar sağlayacak şekilde ya da tescili kapsamındaki ürünler veya bunlarla ilişikilendirilebilecek nitelikteki ürünlerle ilgili olarak coğrafi işaretin veya amblemin ticari amaçlı olarak doğrudan veya dolaylı olarak kullanımı talep üzerine mahkeme tarafından önlenebilir.

Hak sahiplerince tescilli coğrafi işarete ait amblemin tüketiciyi yanıltıcı biçimde kullanımının önlen-mesi talep edilebilir.

Geleneksel Ürün adı Tescilinin sağladığı HaklarGeleneksel ürün adı kullanım hakkına sahip kişiler, üçüncü kişilere karşı geleneksel ürün adı tesci-

linde belirtilen ürün özelliklerini taşımadığı halde tescilli ürün adı için kullanılması öngörülen amblemin, ürünün ününden yarar sağlayacak şekilde kullanımı veya tescil kapsamındaki ürünleri andıran ürünlerle ilgili olarak ticari amaçlı kullanımı talep üzerine mahkeme tarafından önlenebilir.

Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün adı Hakkına Tecavüz sayılan Fiiller1. Coğrafi işaret tesciline konu ürünün özelliklerini taşımadığı halde, coğrafi işaretin ününden yarar

sağlayacak şekilde ya da tescil kapsamındaki ürünler veya bunlarla ilişkilendirilebilecek nitelikteki ürünlerle ilgili olarak coğrafi işaretin veya kullanılması öngörülen amblemin ticari amaçlı olarak doğ-rudan veya dolaylı kullanımı.

2. Ürünün gerçek menşeini veya coğrafi işaretin tercümesini veya stilinde, tarzında, tipinde, türünde, yöntemiyle, orada üretildiği biçimde gibi açıklamaları içerse bile coğrafi işareti çağrıştıran şekilde kullanımı.

3. Coğrafi işareti taşıyan ürünün iç veya dış ambalajında, tanıtımında ya da ürünle ilgili herhangi bir yazılı belgede, ürünün tescil kapsamındaki nitelikleri ile menşeine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı herhangi bir açıklama ya da işarete yer verilmesi.

4. Coğrafi işarete ilişkin amblemin tüketiciyi yanıltıcı biçimde kullanımı.Coğrafi işareti kullanma hakına sahip olanlar, coğrafi işarettin doğan haklara tecavüz sayılan fiilleri

tescil ettirene noter vasıtasıyla bildirerek davam açılmasını talep edebilir.Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adlarının tescili belirli bir süre için yapılmaz. Koruma süresi olma-

dığından marka korumasındaki gibi koruma süresinin yenilenmesi de yoktur. Tescil her ne kadar süre sınırlaması olmadan yapılsa da bazı durumlarda koruma sona erebilir. Sona erme, tescilin hükümsüzlü-ğüne mahkeme tarafından karar verilmesi ile mümkündür.

avrupa Birliği nezdinde Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün adı KorumasıAvrupa Birliği’nde menşe adı, mahreç işareti ve geleneksel ürün adı koruması 21 Kasım 2012 tarih

ve 1151/2012 sayılı Tüzük ile sağlanmaktadır. Coğrafi işaret, geleneksel ürün adı koruması elde etmek isteyen kişiler; bu adları ve işaretleri öncelikle kendi ülkelerindeki ulusal otoritelerde tescil edilmemk zorundadır. Ulusal mevzuata göre tescilli coğrafi işaretlerin Avrupa Birliği nezdinde tescili için AB Ko-misyonuna başvurulabilir.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

İŞLETME HUKUKU

20

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. aşağıdakilerden hangisi fikir ve sanat eseri değildir?

A) Bilgisayar Programı B) Veri TabanıC) Marka D) Bilim EseriE) Sinema Eseri

aÇIKLaMaFikri Mülkiyet Hakları, fikir ve sanat eseri ile sınai mülkiyet hakları olarak ikiye ayrılır. Markalar sına-i mülkiyet hakkı kapsamındadır.

YanIT: C

2. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) nere-de, ne zaman kurulmuştur?

A) Türkiye - 1995B) ABD - 1884C) Paris - 1905D) Almanya - 1921E) Cenevre - 1967

aÇIKLaMaDünya Fikri Mülkiyet Örgütü Merkezi Cenevre’de olup 1967 yılında kurulmuştur. Türkiye 1975’ten beri üyedir.

YanIT: E

3. aşağıdakilerden hangisi Türk Patent Mar-ka Kurumu ile ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Kurumun önceki ismi Türk Patent Ensti-tüsüdür.

B) Kısa adı TÜRKPATENT’tir.C) Merkezi Ankara’dır.D) Tüzel kişiliği vardır.E) Verdiği kararlar kesindir.

aÇIKLaMaKurumun kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Ad-li yargıda dava açılabilir. Bu yüzden verdiği karar-lar kesin değildir.

YanIT: E

4. aşağıdakilerden hangisi FsEK’e göre ilim ve edebiyat eserlerinden biri değildir?

A) Karikatür eserleriB) RaksC) KoreografiD) PandomimE) Harita

aÇIKLaMaFikir ve Sanat Eserleri Kanunu karikatürleri güzel sanat eserleri kategorisinde değerlendirmiştir.

YanIT: a

5. aşağıdakilerden hangisi eser sahibine ta-nınan mali haklardan biri değildir?

A) İşleme hakkıB) Çoğaltma hakkıC) Pay hakkıD) Temsil hakkıE) Tanıtma hakkı

aÇIKLaMaEseri tanıtma, topluma sunma, yayınlanmasını men, adının belirtilmesini talep, değişiklik yapmayı önleme gibi haklar manevi haklardır.

YanIT: E

6. Bir işletmenin imalatını veya ticaretini yaptığı malları başka işletmelerin malla-rından ayırt etmeye yarayan markaya ne ad verilir?

A) Ticaret markasıB) Hizmet markasıC) Garanti markasıD) Tanınmış markaE) Ferdi marka

aÇIKLaMaVerilen tanım ticaret markasının tanımıdır.

YanIT: a

21

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7. aşağıdakilerden hangisi markanın red ne-denleri ile ilgili olarak yanlış bir bilgidir?

A) Mutlak ve nisbi olmak üzere iki red nede-ni vardır.

B) Mutlak red nedenleri kurum tarafından kendiliğinden dikkate alınmaz.

C) Marka olamayacak işaretler mutlak red nedenidir.

D) Ticari vekilin marka sahibin izni olmaksı-zın yaptığı başvuru reddedilir.

E) Kötüniyetle yapılan başvurular itiraz üze-rine reddedilir.

aÇIKLaMaMutlak red nedenlerinin oluşmuş olması halinde kurum bunu kendiliğinden dikkate alır. Nisbi red nedeleri oluşmuşsa itiraz üzerine reddedilir.

YanIT: B

8. Koruma süresinin bitiminden itibaren 6 aylık süre içerisinde tescili yenilenme-yen markaların hukuki durumu aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) İptal olurB) Dava açılırC) Hükümsüz sayılırD) Koruma devam ederE) Tekrar talep edilemez

aÇIKLaMaMarkalarda koruma süresi 10 yıldır. 10 yılın biti-mini takip eden 6 aylık sürede kurum bekler. Bu sürede de yenileme yapılmaz ise marka hüküm-süz sayılır.

YanIT: C

9. Marka hakkı tecavüze uğrayan hak sahibi mahkemeden hangi talepte bulunamaz?

A) Fiilin tecavüzün önlenmesiB) Muhtemelen tecüvüzün önlenmesiC) Tecavüz fiillerinin durdurulmasıD) Maddi ve manevi zararın tazminiE) Markaların tescili için ortaya çıkan bede-

lin ödenmesi

aÇIKLaMaMarka sahibi tescil için kurumun talep ettiği bedeli kendisi ödemekle yükümlüdür.

YanIT: E

10. Buluş sahibinin yaratıcı düşüncesinin be-li bir zaman dilimi süresince yasal hüküm-ler çerçevesinde koruma altına alındığını gösteren belgeye ne ad verilir?

A) MarkaB) PatentC) İcatD) MenşeE) Mahreç

aÇIKLaMaVerilen tanım patente ait bir tanımdır. Patentler alındıkları ülkeler için hak sahipliği doğurur.

YanIT: B

11. aşağıdakilerden hangisi buluş niteliğinde sayılmadığı için patent verilemeycek ko-nulardan değildir?

A) KeşiflerB) Zihni faaliyetlerC) Mikrobiyolojik işlemlerD) Estetik niteliği bulunan mahsullerE) Bilgisayar programları

aÇIKLaMaMikrobiyolojik işlemler buluş niteliğinde olmasına rağmen patent verilemeycek konulardandır.

YanIT: C

12. Patentin korunma süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 5 yıl B) 15 yılC) 25 yıl D) 10 yılE) 20 yıl

aÇIKLaMaBaşvuru tarihinhden başlamak üzere patentin ko-ruma süresi 20 yıldır. Süre uzamaz, dolunca pa-tent serbest hale gelir.

YanIT: E

İŞLETME HUKUKU

22

13. aşağıdakilerden hangisi faydalı modele örnektir?

A) Portatif koltukB) İznik ÇinisiC) TPED) ÖzdilekE) Koçtaş

aÇIKLaMaFaydalı model, küçük buluş, küçük patenttir. Ba-zı gereksinimlere cevap veren teknik çözümlerdir. Portatif koltuk, faydalı model örneğidir.

YanIT: a

14. Bir ürünün veya ürün parçasının, ürün üzerindeki süslemenin çizgilerinin, renk-lerinin, dokunun, malzemenin, esnekliğin ve bunun gibi insan duygularıyla algılana-bilen unsur ve özelliklerin tamamının ve-ya bir kısmının bileşiminin veya takımının görünümüne ne ad verilir?

A) Buluş B) MenşeC) Marka D) MahreçE) Tasarım

aÇIKLaMaVerilen tanım tasarımın tanımıdır. Estetik ve işlev-sel olmak üzere ikiye ayrılır.

YanIT: E

15. aşağıdakilerden hangisi mahreç işareti-ne örnektir?

A) Amasya ElmasıB) İnegöl KöftesiC) Eskişehir Lüle TaşıD) Malatya KayısısıE) Antep Fıstığı

aÇIKLaMaMahreç işaretlerde ürün ile yöre arasındaki bağ-lantı zayıftır. Örnek: İnegöl Köftesi, Trabzon Ek-meği, Hereke İpek Halısı, Antep Baklavası, Men-şe işaretlerde yöre ile bağlantı sıkıdır. A, C, D, E seçenekleri menşe işaretlere örnektir.

YanIT: B

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. aşağıdakilerden hangisi sınai mülkiyet haklarından biridir?

A) Coğrafi işaretB) Bilim eserleriC) Musiki eserleriD) Edebiyat eserleriE) Güzel sanat eserleri

2. Türkiye’de fikri mülkiyet haklarının tesci-li ve koruması aşağıdakilerden hangisi ta-rafından yapılmaktadır?

A) Ticaret ve Sanayi OdasıB) Ticaret SiciliC) Ticaret MahkemesiD) Türk Patent ve Marka KurumuE) Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

3. aşağıdakilerden hangisi fikir ve sanat eseri sahibinin manevi haklarından biri-dir?

A) İşleme hakkıB) Eseri topluma sunma hakkıC) Çoğaltma hakkıD) Kiralam-ödünç verme hakkıE) Temsil hakkı

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

23

4. Fikir ve sanat eseri sahibinin mali hakla-rının koruma süresi aşağıdakilerden han-gisidir?

A) 10 yıl B) 20 yılC) 30 yıl D) 70 yılE) 50 yıl

5. Woolmark aşağıdakilerden hangisine ör-nektir?

A) Hizmet markasıB) Ticaret markasıC) Garantai markasıD) Tanınmış markasıE) Bireysel markası

6. Markanın koruma süresi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) 15 yıl B) 10 yılC) 20 yıl D) 30 yılE) 70 yıl

7. aşağıdakilerden hangisi fikir ve sanat eserleri ile bağlantılı hak sahiplerinden değildir?

A) İcracı sanatçılarB) Plak yapımcılarıC) Film yapımcılarıD) Radyo-TV yayın kuruluşlarıE) Bilgisayar programcıları

8. Fikir ve sanat eserleri kanununa göre aşa-ğıdakilerden hangisi güzel sanat eseri de-ğildir?

A) KoreografilerB) HeykellerC) KabartmalarD) OymalarE) Grafik eserler

9. aşağıdakilerden hangisi marka başvuru-sunda bulunamaz?

A) TC vatandaşıB) TC sınırı içinde bulunan tüzel kişilerC) Yabancı uyruklularD) TC sınırı içinde bulunan gerçek kişiE) Paris sözleşmesi hükümleri dahilinde

başvuru hakkı sahipleri

10. aşağıdakilerden hangisi patent türü de-ğildir?

A) Ek patentB) Gizli patentC) Ürün patentiD) Çoklu patentE) Usul patenti

11. aşağıdakilerden hangisi patent verilebil-me koşullarından biridir?

A) TC vatandaşı olmakB) Yabancı uyruklu olmakC) Tekniğin bilinen durumunun asılmasıD) Buluş niteliğinde olmamasıE) Yeni bi durum yaratmaması

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

24

12. Ütü masası ne tür bir tasarıma örnektir?

A) Estetik B) İşlevselC) Sınai D) GörselE) Sanatsal

13. Belirgin bir netiliği, ünü veya diğer özel-likleri bakımından kökenin bulunduğu yö-re, alan , bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarete ne ad verilir?

A) Coğrafi işaret B) MarkaC) Patent D) TasarımE) İcat

14. Coğrafi işaretin sona ermesine aşağıdaki-lerden hangisi karar verir?

A) Ticaret SiciliB) TürkpatentC) MahkemeD) Bakanlar KuruluE) TBMM

15. Ürün teknolojisinde kullanılabilecek tek-nik dizayn ya da çözümlerin ortaya çıktı-ğı patent türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Usul patentiB) Ürün patentiC) Asıl patentD) Gizli patentE) Aleni patent

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. a Sınai mülkiyet hakları; patent, faydalı model, endüstriyel tasarım, marka, coğ-rafi işaret, entegre devre topografyaları, ticaret ünvanlarıdır.

2. D Ülkemizde fikri mülkiyet hakları ve pa-tentlerle tescili ve korunması ile ilgili yet-kili kurum Türk Patent ve Marka Kurumu-dur.

3. B Manevi haklar; eseri toplama sunma, ta-nıtma, yayınlanmasını, men, adının be-lirtilmesini isteme, değişiklik yapılmasını önleme, kullanım sonrası iade gibidir.

4. D Mali hakların korunma süresi 70 yıldır.

5. C TSE, Woolmark gibi markalar ürünün ka-litesini gösteren garanti markalarıdır.

6. B Markaların koruma süresi 10 yıldır.

7. E Fikir ve Sanat Eserlerinde bağlantılı hak sahipleri; icracı sanatçılar, plak yapımcı-ları, film yapımcıları, Radyo-TV kuruluş-larıdır.

8. a Koreografiler ilim ve edebiyat eserlerine örnek olabilirler.

9. C Ülkemizde yabancı uyruklular doğrudan marka başvurusunda bulunamazlar.

10. D Çoklu patent diye bir patent türü bulun-mamaktadır.

11. C Patent verebilme koşulları üç tanedir.• Yenilik• Tekniğin bilinen durumunun aşılması• Sanayiye uygulanabilir olması

12. B Ütü masası işlevsel tasarıma örnektir.

13. a Verilen tanım coğrafi işarete ait bir tanım-dır.

14. C Ülkemizde coğrafi işaretin son ermesine yetkili mahkeme karar verir.

15. a Verilen tanım usul patentinin tanımıdır. M

URAT

YA

YINLA

RI

25

ÜNİTE

BOrÇ İLİŞKİsİ, BOrÇLarIn DOĞUMU vE sÖZLEŞMELEr

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; borcun kaynaklarına, edim, sorumlu-luk, borcun doğumu ve sözleşmelere dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

5 2

borç İlİşkİsİBorç ilişkisi, bir kişiyi diğer bir kişiye bir edinimi yerine getirme yükümlülüğü altına sokan hukuksal

bir bağdır.

borç İlİşkİsİnİn unsurlarıBorç ilişkisinde üç unsur vardır. Bunlar alacaklı, borçlu ve edimdir.alacaklıAlacaklı, aralarındaki borç ilişkisine dayanarak borçludan, borcun ifasını yani edimin yerine getiril-

mesini istemek hakkına sahip olan taraftır.BorçluBorçlu, aralarındaki borç ilişkisi dolayısıyla, alacaklıya karşı bir edimi yerine getirmekle yükümlü olan

taraftır.EdimEdim, borç ilişkisi nedeniyle alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle

yükümlü olduğu davranış biçimi, diğer bir deyiş ile borçlunun konusudur. Her borç ilişkisinde bir veya birden fazla edim söz konusu olabilir.

Edimin Unsurları:• Hukuken korunan bir yarar olmalıdır.• Belli veya belli edilebilir nitelikte olmalıdır.• Olanaksız olmamalıdır.• Hukuka aykırı olmamalıdır.• Ahlaka aykırı olmamalıdır.• Kişilik haklarına aykırı olmamalıdır.

Konularına Göre

Olumlu Edim BölünebilenEdimAni Edim

KişiselEdim

Maddi Edim

SürekliEdim

Dönemli Edim

OlumsuzEdim

BölünemeyenEdim

BölünebilmelerineGöre

Edimin Türleri

Süresine Göre

3

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

M

URAT

YA

YINLA

RI

İŞLETME HUKUKU

26

Olumlu Edim: Bir şeyi vermek ve bir şeyi yapmak, olumlu bir davranışta bulunmayı gerektirir ve olumlu edim olarak ifade edilir.

• Kişisel Edim: Borçlunun kendi bedeni veya fikri kuvvet ve yetenekleriyle yerine getirelebilir ki, bu tür olumlu edimlere kişisel edim denir.

• Maddi Edim: Doğrudan doğruya borçlunun malvarlığıyla yerine getirilen olumlu edimlere ise, maddi edim adı verilir.

Olumsuz Edim: Olumsuz edimde ise borçlu, bir şeyi yapmama veya bir şeye katlanma yükümlülüğü altındadır.

ani Edim: Edimin, bir defada bir tek eylemle yerine getirilmesidir.sürekli Edim: Edimin zaman içinde devam eden bir davranışla yerine getirilmesidir.Dönemsel Edim: Edimin, zaman içinde düzenli veya düzenli olmayan aralarla yerine getirilmesidir.Bölünebilen Edim: Edimin konusu olan şeyin niteliğinde veya değerinde esaslı bir değişiklik olmak-

sızın parçalara bölünerek yerine getirilmesidir.Bölünemeyen Edim: Edimin konusu olan şeyin niteliğinde veya değerinde esaslı bir değişiklik ol-

maksızın parçalara bölünerek yerine getirilmesi mümkün olmayan edimlerdir.

borç İlİşkİsİnden doğan sorumlulukBir borç ilişkisinin tarafı olan borçlu, edimini kendi isteğiyle yerine getirmeyecek olursa, alacaklı

alacağını elde edebilmek için, cebri icra yoluyla borçlunun mal varlığına el koyabilir. Buna borçlunun sorumluluğu denir.

Kişi ile sorumlulukKişi ile sorumluluk, alacaklının, alacağından dolayı borçlunun kişiliğine el atabilmesidir. Günümüz-

de, modern hukuk sistemlerinde kişi ile sorumluluk yoktur.Mal ile sorumlulukBorçlu, edimini kendi isteğiyle yerine getirmediği takdirde alacaklı, İcra ve İflas Kanunu hükümleri

uyarınca devlet gücü yardımıyla borçlunun mallarına el koymak suretiyle alacağını alabilir. Buna mal ile sorumluluk denir.

sınırsız sorumluluk: Kişisel sorumluluk olarak da ifade edilen sınırsız sorumluluk, borçlunun bor-cundan dolayı tüm malvarlığı ile sorumlu olmasıdır.

sınırlı sorumluluk: Kural borçlunun sınırsız sorumluluğu olmasına karşın mal ile sorumluluk bazı hallerde belli mallarla veya belli miktarla sınırlanmıştır.

• Belli Mallarla Sorumluluk: Bu tür sorumlulukta borçlu, malvarlığındaki belli mallar ile sorum-ludur.

• Belli Miktarla Sorumluluk: Bu tür sorumlulukta borçlu kural olarak bütün mallarıyla sorumlu olmakla beraber, sorumluluğu belli miktarla sınırlandırılmıştır.

borçların doğumu

Hukuksal İşlem NedensizZenginleşmeHaksız Eylem

Borcun Kaynakları

1. hukuksal İşlemlerHukuksal bir sonuç elde etmek üzere irade açıklamasında bulunmaktadır.Hukuksal İşlemin GeçerliliğiBu irade açıklamasında bulunulduğunda bunun her zaman gerçek iradeyi yansıttığı düşünülebilir.

Ancak, irade ile bu iradenin açıklanması arasında bazen tarafların isteğiyle bazen de tarafların isteği dışında uygunsuzluk gerçekleşebilir. İlk halde irade ile beyan arasında tarafların isteği ile yaratılan uy-gunsuzluk, ikinci halde ise iradeyi sakatlayan haller söz konusu olur.

İrade ile Beyan arasında Tarafların İsteği ile Yaratılan Uygunsuzluk• Şaka Beyanı: İrade açıklamasında bulunan, ciddi olmaksızın ve gerçek iradesini açığa çıkar-

maksızın abartılı nitelik taşıyan bir açıklamada bulunmaktadır.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

27

• Gizli Kayıt: Bir kimse irade açıklamasında bulunmasına karşın, açıklama yapma konusunda isteği yoksa diğer bir deyişle istemeyek bir açıklamada bulunmuşsa, irade açıklaması bağla-yıcıdır.

• Muvazaa: İrade açıklamasında bulunan taraflar gerçek iradelerine uymayan bir açıklamada bulunmakta, görünürde bir işlem yaparak üçüncü kişileri aldatmakta ve bu işlemin gerçekte geçerli olmayacağınında da anlaşmaktadır.

İradeyi sakatlayan Haller• Yanılma: Belli bir konuda beyanda bulunan kişi, yanlış kanıya sahip olarak açıklamada bulun-

maktadır.• Aldatma: Bir kimseyi, irade açıklamasında bulunmaya, sözleşme yapmaya zorlamak için bile

bile yanlış bir kanaat uyandırılır veya var olan yanlış kanaat devam ettirilir ise aldatma (hile söz konusudur.

• Korkutma: Bir kimsenin yapmak istemediği bir hukuksal işlemin, işlemi yapmadığı takdirde zarar göreceği tehdidi ile zorla yapılmasının sağlanmasıdır.

Hukuksal İşlemin TürleriTek taraflı hukuksal işlemlerde iki taraf bulunmaz. Bu işlemlerde, hukuksal bir sonucun doğması için

tek bir kişinin irade açıklamasında bulunması yeterlidir. Örneğin “vasiyet” tek taraflı bir hukuksal işlemdir.“Çok taraflı hukuksal işlemler”de ise, birden fazla kimsenin iade açıklamasında bulunması gerekir.

Çok taraflı hukuksal işlemler de sözleşmeler ve kararlar olmak üzere ikiye ayrılır.Sözleşme, iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamasında bulunmalarıyla oluşan hukuk-

sal işlemlerdir.Kararlar ise, birden çok kişinin, belli bir hukuksal sonuca yönelik olarak karşılıklı değil ortak, diğer bir

deyişle aynı yönde irade açıklamasında bulunması ile oluşan hukuksal işlemlerdir.

2. haksız eYlemden doğan borçlarBorç ilişkisinin kaynaklarından bir diğeri de haksız eylemlerdir. Haksız eylem, hukuk düzeninin uy-

gun bulmadığı zarar verici eylemlerdir.Haksız Eylemin UnsurlarıHukuka aykırılık: Doktrinde baskın olan görüşe göre hukuka aykırılık, hukuk düzeninin, kişilerin

mal varlığını korumaya yönelik kurallarına aykırı eylemlerdir.Kusur: Kusur, hukuka aykırı sonucu istemek veya hukuka aykırı sonucu önlemek için gerekli iradeyi

göstermemektedir.Kusurun biri, kast, diğeri ihmal olmak üzere iki türü vardır.Zarar: Haksız eylemde bulunan kişinin sorumlu tutulabilmesi için eylem sonucunda bir zararın oluş-

ması gerekir. Örneğin bir futbolcunun haksız eylem sonucunda sakat kalıp futbol oynayamadığı için bunalıma girmesi.

nedensellik Bağı: Haksız eylem nedeniyle, tazminat (giderim) borcunun doğabilmesi için, haksız eylem ile zarar arasında nedensellik bağının bulunması, diğer bir deyiş ile zararın haksız eylem sonu-cunda oluşması gerekir.

Haksız Eylemin HükümleriHaksız eylem sonucunda, haksız eylemde bulunan ile zarara uğrayan arasında bir borç ilişkisi doğar.

Bu borç ilişkisinin edimini ise tazminat oluşturur. Tazminat miktarı ve şekli hakim tarafından saptanır.

3. nedensİz zenGİnleşmeden doğan borçlarNedensiz zenginleşme, haklı ve hukuken geçerli bir neden olmaksızın birinin, bir başkasının mal

varlığından veya emeğinden zenginleşmesidir.nedensiz Zenginleşmenin UnsurlarıZenginleşme: Sebepsiz zenginleşmeden söz edebilmek için her şeyden önce bir kimsenin malvar-

lığında bir artış (zenginleşme) oluşmalıdır.Haklı Bir nedenin Bulunmaması: Nedensiz zenginleşmenin söz konusu olabilmesi için bir mal

varlığında meydana gelen zenginleşmenin hukuken geçerli, haklı bir nedene dayanmaması da gerekir. Bu unsur şu şekillerde ortaya çıkabilir:

• Hukuksal nedenin geçerli olmaması ve borç olmayan şeyin ödenmesi,• Hukuksal nedinin gerçekleşmemesi,• Hukuksal nedenin ortadan kalkmış olması

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

28

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

nedensellik Bağı: Nedensiz zenginleşmeden söz edebilmek için bir kimsenin malvarlığında mey-dana gelen artış ile diğer kimsenin malvarlığında meydana gelen artış ile diğer kimsenin malvarlığı veya emeği arasında bir nedensellik bağının bulunması; yani bir malvarlığındaki çoğalmanın diğer kimsenin malvarlığı veya emeğinden ileri gelmesi gerekir.

Hukuka ve ahlaka aykırı Bir amacın Bulunmaması: Bir kişinin malvarlığında meydana gelen artış ile hukuken geçerli olmayan haksız kakazınmdan elde edilmiş olması gerekir.

nedensiz Zenginleşmenin HükümleriBİr başkasının malvarlığından nedensiz zenginleşme sonucunda zenginleşen açısında iade borcu

doğar.

sÖzleşmeTarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarına ihtiyaç duyulan iki taraflı hukuki işlemdir.

➣ Borçlar Kanununda düzenlenmiştir.Tek Tarafa Borç Yükleyen sözleşmeler: Sözleşmenin taraflarında birisi borç altına girer karşı taraf

sadece alacağına sahip olur. Örnek; Bağışlama sözleşmesi.İki Tarafa Borç Yükleyen sözleşmeler: Sözleşmenin tarafların her ikisi de borç altına girer. Her

iki tarafın edimi karşılıklı olarak değişilmekte ise tam iki tarafa borç yükleyen sözleşme söz konusu olur. Örnek; Satım, kira sözleşmesi gibi. İki tarafa borç yükleyen sözleşmelerin bir kısmında ise, edimlerin karşılıklı olarak değişimi söz konusu değildir. Bu tür sözleşmelere “Eksik iki tarafa, borç yükleyen söz-leşmeler” denir. Taraflardan biri sözleşmenin gereği olarak zorunlu bir şekilde borçludur, diğer taraf ise bazı durumlarda borç altına girer örnek; ücretsiz vekalet sözleşmesi.

Sözleşmenin kurulabilmesi iki koşula bağlıdır:1. Öneri (icap): Bir sözleşmenin kurulabilmesi için gerekli koşullardan önce yapılanıdır. Genel ifade

ile sözleşme yapma teklifidir. Önerinin tarafların herhangi birinden gelmesi mümkündür. Tek taraflı ve karşı tarafa vermesi gerekli bir irade açıklamasıdır. Öneri, belirsiz sayıda kişiye, topluluğa veya kamuya karşı yapılabilir. Öneri, sözleşmenin bütün esaslı noktalarını kapsamalıdır. Sözleşmenin esaslı nokta-larını kapsamayan bir sözleşme yapma çağrısı öneriye davet olarak nitelendirilir. Öneride bulunan kişi kural olarak önerisiyle bağlıdır. Öneri süreli ve süresiz olmak üzere iki türdür.

2. Kabul: Öneriye verilen olumlu yanıttır. Kabulcü tarafından yapılan ve öneriye uygun olarak söz-leşmenin kurulması sonucunu doğuran, tek taraflı varması gerekli irade açıklamasıdır. Kabul ile yeni bir hukuki ilişki kurulduğundan bu açıklama kurucu yenilik doğuran bir nitelik taşır. Kabul açık olabileceği gibi örtülü de olabilir. Örneği, kabulcü önerenin satın alınmak üzere kendisine gönderdiği malları kullan-maya başlar veya onları tüketirse öneriyi örtülü olarak kabul etmiş sayılır.

sÖzleşmenİn kurulduğu ve hüküm İfade etmeYe başladığı anHazır olanlar arasında sözleşme; kabulün açıklandığı an kurulmuştur. Hazır olanlar arasında kuru-

lan sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu an ile hüküm ve sonuçlarını doğurmaya başladığı an aynıdır.Hazır olmayanlar arasında; kabul haberinin icapçıya VARDIĞI andır. Hazır olmayanlar arasında

yapılan sözleşmelerde, sözleşmenin kurulduğu an ile hüküm ve sonuçlarını doğurduğu an farklıdır. Sözleşmenin hüküm ifade ettiği an, kabul haberinin gönderildiği andır.

Amaçlarına göre sözleşmeler:Mülkiyeti devir borcu doğuran sözleşmeler: Amacı, bir şeyin mülkiyetini ya da bir hakkın devrini

gerçekleştirmektir. Mülkiyet sözleşmenin yapıldığı anda karşı tarafa geçirmez, ancak mülkiyetin devri borcu doğar. Mülkiyet taşınırlarda zilyetliğin devri, taşınmazlarda tapuya tescil şeklinde gerçekleştirilen ifa ile karşı tarafa geçmiş olur.

Kullandırma borcu doğuran sözleşmeler: Amacı, birşey üzerindeki kullanma ve yararlanma hak-kının taraflarca öngörülen belirli bir süre için karşı tarafa devredilmesidir. Örnek, kira kullanım ödüncü, tüketim ödüncü sözleşmeleridir.

İş görme borcu doğuran sözleşmeler: Bu sözleşmelerde taraflardan birinin ediminin konusunu bir işin görülmesi oluşturur. Örnek, hizmet, pazarlamacılık, eser, yayım gibi.

saklama borcu doğuran sözleşmeler: Bu sözleşmeler, alacaklıya ait belirli bir taşınır eşyanın belirli bir süre için güvenilir bir yerde saklanıp korunmasını ve süre sonunda alacaklıya geri verilmesi amacını taşırlar. Saklama, ardiyeciye bırakma, konaklama yeri, garaj, otopark ve benzeri yerleri işleten-lere bırakma.

Güvence borcu doğuran sözleşmeler: Amaç, mevcut veya gelecekte doğması muhtemel bir bor-cun ödenmesinin güvence altına alınmasıdır. Kefalet, taşınır taşınmaz rehni, cezai şart sözleşmeleri örnektir.

29

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

sonuçları talih ve tesadüfe bağlı (rizikolu) sözleşmeler: Bu gruba giren sözleşmelerde borcun konusu olan edimin kapsamı önceden belli olmayıp, büyük ölçüde rastlantı ya da talihe bağlıdır. Örnek; kumar ve bahis, ömür boyu gelir, ölünceye kadar bakma sözleşmeleri.

Ortaklık sözleşmeleri: Bu tür sözleşmelerde taraflar, belirli bir ortak amacı gerçekleştirmek için emek ve sermayelerini birleştirmektedirler. Borçlar konumda düzenlenen Adi Şirket sözleşmeleri iken, TTK’da Kollektif, Komandit, Limited, Anonim düzenlemiştir.

İçerİklerİne GÖre sÖzleşmelerİsimsiz (atipik) sözleşmeler: Borçlar Hukukuna egemen olan sözleşme özgürlüğü ilkesinin bir

uzantısı olarak hukukumuzda tip serbestliği ilkesi geçerlidir. Bu anlamda taraflar kanunda hiç düzenlen-memiş bir sözleşme tipini seçmekte ve kanunla düzenlenmiş olan farklı sözleşme tiplerine ait unsurları bir araya getirmek suretiyle yeni bir sözleşme yaratmakta serbesttirler. İşte Borçlar Kanununun özel hü-kümlerinde ve özel kanunlarda düzenlenmemiş olan bu sözleşmelere isimsiz (atiptik) sözleşmeler denir.

1. Kendilerine özgü yapısı olan sözleşmeler: Kısmen ya da tamamen kanunda düzenlenmiş olan sözleşmelerde bulunmayan unsurlardan oluşur. Örnek, sulh sözleşmeleri, hakem sözleşmesi, garanti sözleşmesi, satış için bırakma söz, tek satıcılık söz, sporcu transfer sözleşmesi

2. Karma sözleşmeler: Kanunun düzenlediği çeşitli sözleşme tiplerine ait unsurların kanunun öngör-mediği bir tarzda bir araya getirilmesiyle kurulur.

a) Kombine sözleşmeler taraflardan biri, kanunda düzenlenmiş sözleşme tiplerine ait birden çok asli edimde bulunmayı, diğer ise genellikle bir miktar para ödeme şeklinde tek bir edimde bulunmayı taahhüt eder. Örnek, pansiyon sözleşmeleri.

b) Çifte tipli sözleşmeler; Taraflar farklı sözleşme tiplerine ait asli edimleri karşılıklı olarak değiştir-meyi taahhüt ederler. Örnek, bir apartmanın kapıcısının, apartmanda kendine ayrılan dairede oturma hakkına sahip olacak şekilde, apartmanın kapıcılık hizmetlerini yürütmek üzere bir sözleşme yapması.

c) Çeşitli tiplere ait unsurların karıştığı söz; Bu sözleşmelerde çeşitli sözleşme tiplerine ilişkin un-surlar birbirine karışmaktadır. Örneğin, bir malın değerinden oldukça aşağı diyete satılmasında durum böyledir, bağış ve satış sözleşmelerinin unsurları birbirine karışmıştır.

d) Kendine yabancı yan edimleri içeren söz: Bu sözleşmelerde asli edimler, kanunda düzenlenmiş bir sözleşme tipine ait olmakla beraber, başka bir sözleşme tipine ait yan hükümler de üstlenilmektedir. Örnek, montaj kaydıyla satış sözleşmesinde satıcı, bir yüklenici gibi montajı da üstlenir.

3. Bileşik sözleşmeler: Birbirinden hukuken bağımsız ve farklı iki ya da daha fazla sözleşme, nite-likleri değişmeksizin ve bağımsızlıklarını kaybetmeksizin, ekonomik fonksiyon itibariyle birbirine bağ-lanmaktadır. Örneğin, bir kişiye bağışlanan ya da satılan mal karşılığında bağış ya da satın alanın bağışlayana ya da satıcıya ölünceye kadar bakmayı üstlenmesi.

Genel olarak sÖzleşme türlerİsatış sözleşmesi; Satıcının, satılanı zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna kar-

şılık bir bedel ödeme borcunu üstlenmesidir.Esaslı unsurları;

➣ Satılan ➣ Bedel (semen) ➣ Anlaşma

Satış sözleşmesinin türleri: ➣ Taşınır satışı ➣ Taşınmaz satışı ➣ Örnek üzerine satış ➣ Beğenme koşuluyla satış ➣ Kısmi ödemeli satış ➣ Mülkiyeti saklı tutma koşuluyla satış ➣ Artırma yoluyla satış

satıcının borçları; ➣ Satılanı teslim ve mülkiyeti geçirme, ➣ Satılanı saklama, ➣ Ayıba karşı garanti, ➣ Zapta karşı garanti

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

30

alıcının borçları; ➣ Bedeli ödeme ➣ Satılanı teslim alma

satış sözleşmesinde Yarar ve Hasarın Geçişi: Yarar, satış sözleşmesi yapıldıktan sonra, satıla-nın alıcıya teslimine kadar geçen sürede satılandan kendiliğinden oluşan fazlalıklar, hasar ise azalış ve eksilmelerdir. Borçlar kanunu hasar ve yararın alıcıya geçişini taşınırlarda zilyetliğin devrine, taşınmaz-larda ise tapu siciline tescile bağlamıştır.

Kira sözleşmesi; Bu sözleşme kullanma ve yararlanma hakkı veren sözleşmedir. Bu sözleşme ile kiraya veren bir bedel karşılığında birşeyin kullanılmasını veya kullanılmasıyla birlikte ondan yararlanıl-masını belli bir süre için başka bir kimseye (kiracı) bırakmayı taahhüt eder.

Esaslı unsurları; ➣ Kiralanan, ➣ Kira parası, ➣ Tarafların anlaşması

Kiraya verenin Borçları; Kiralananı kullanma ve yararlanmaya elverişli halde teslim, kiralananı onarım, kiralaması zaptını engelleme de kiralananı geri vermek, kiralananı özenle kullanmak, kirala-nanın olağan kullanımı için gerekli temizlik ve bakım giderlerini ödeme, ayıpları ve zaptı kiraya verene bildirme.

Kira sözleşmesi sona erdiren haller; ➣ Sürenin geçmiş olması, ➣ Fesih bildirim, ➣ Olağanüstü fesih, ➣ Konut veya çatılı işyeri kiralarına özel sona erme sebepleri

vekalet sözleşmesi; konusu insan emeğidir. İş görme borcunu doğurur.Vekilin Borçları;

➣ Sadakat ve özen borcu, ➣ İşi şahsen ifa borcu, ➣ Talimatlara uyma borcu, ➣ Hesap verme borcu, ➣ İade ve hakların devri borcu

vekalet verenin Borçları; Vekile ücret ödemek vekilin yaptığı masraf ve verdiği avansları faiziyle ödemek. Vekili vekaletin ifası için kendi adına girdiği borçlardan da kurtarmakla yükümlüdür.

Vekalet sözleşmesinin sona erme halleri; ➣ Tek taraflı sona erme, ➣ Tarafların birinin ölümü, ehliyetsizliği, iflasıyla

Kefalet sözleşmesi; kefile karşılıksız borç yükler. Kefilin alacaklıya karşı, borçlunun borcunu ifa etmemesi halinde bunun sorumluluğunun kişisel olarak üstlendiği sözleşmedir. Tek tarafa borç yükleyen sözleşmedir. Çünkü burda kefil borç altına girer ve bununla birlikte hiçbir alacak hakkı yoktur. Tek taraflı olarak borçlanmıştır. Kefaletin geçerli olabilmesi için; geçerli bir asli borç bulunmalı, kefilin tam ehliyetli olması, kefil olunacak miktarın gösterilmiş olması ve geçerli yazılı şekil şartına uyulmuş olması.

Türleri; ➣ Adi kefalet : Alacaklı önce asıl borçluyu takip etmek zorundadır. Kefil, tartışma defi ve rehnin paraya çevrilmesi defilerinde bulunabilir.

➣ Müteselsil kefalet: Alacaklı doğrudan kefile başvurabilir. Ticari hayatta en çok kullanılan kefalet türüdür. Defi söz konusu değildir.

➣ Birlikte kefalet ➣ Kefile kefalet ➣ Rücua kefalet

Franchise sözleşmesi; isimsiz sözleşmedir. Fast food ve benzin istasyonları kullanır.Franchise veren ve franchise alan olmak üzere iki taraflıdır.Francihise verenin Borçları: Maddi olmayan malları alana kullandırmak, franchise alanı söz konu-

su etkiliğinde desteklemek.Franchise alanın Borçları: Sürümü sağlama ve arttırma, maddi olmayan malları kullanma ilke ve

kurallara uyma.

31

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. alacaklının borçludan isteyebileceği borçlunun da yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimi aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Hukuksal bağB) ÖdevC) YükümlülükD) SorumlulukE) Edim

aÇIKLaMaSoru kökünde borç ilişkisinin unsurların8dan biri olan Edinim tanımlanmış olduğunu görmekteyiz. Diğevr unsurlar ise borçlu ve alacaklıdır. Bu üç un-sur olmak olmaksızın borç ilişkisi kurulamaz. Edi-me kısaca borcun konusu da denilebilir.

YanIT: E

2. Bir ressamın sizin yağlıboya tablonuzu yapmayı üstlenmesi halinde ne tür edim-den söz edilir?

A) KişiselB) MaddiC) OlumsuzD) SürekliE) Bölünebilen

aÇIKLaMaEdim türlerini özet bölümünde açıklamıştık. Ve-rilen örnek kişisel edime örnektir. Kişisel edimde borç bizzat borçlu tarafından yerine getirilmelidir. Yani siz x ressam ile anlaştıysanız, y ressam tab-lonuzu yapamaz.

YanIT: a

3. Hazinenin en sons mirasçı sıfatıyla miras bırakının borçlarından ancak kendine ge-çen mallarla sorumlu olması hangi tür so-rumluluğun soncudur?

A) Kişi ile sorumlulukB) Sınırsız sorumlulukC) Belli mallarla sorumlulukD) Belli miktarla sorumlulukE) Asli sorumluluk

aÇIKLaMaBelli mallarla sorumluluk yasadan veya alacaklı ve borçlunun aralarında yapacakları bir anlaşma-dan doğabilir. Verilen örnekte ise mal ile sorumlu-luk yasadan doğmuştur.

YanIT: C

4. aşağıdakilerden hangisi sözleşmelerde öneri (icapla) ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Sözleşmenin kurulabilmesi için yapılan irade açıklamalarından önce yapılarıdır.

B) Tarafların herhangi birinden gelmesi mümkündür.

C) İki taraflı ve karşı tarafa varması gerekli irade açıklamasıdır.

D) Belirli bir kişiye yönelmiş olması şart de-ğildir.

E) İcap kamuya yönelmiş de olabilir.

aÇIKLaMaİcap tek taraflı irade açıklamasıdır. Örnek; bilgisa-yarımı ¨ 1000’ye satıyorum.

YanIT: C

5. Hazır olanlar arasında sözleşme ne za-man kurulmuştur?

A) Önerinin açıklandığı anB) Önerinin vardığı anC) Kabulün açıklandığı anD) Kabulün vardığı anE) Kabulün öğrenildiği an

aÇIKLaMaHazır olanlar arasında sözleşme kabulün açıklan-dığı an kurulmuştur.

YanIT: C

İŞLETME HUKUKU

32

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6. Birbirinden hukuken bağımsız ve farklı iki yada daha fazla sözleşmenin, nitelikle-ri değişmeksizin ve bağımsızlıklarını kay-betmeksizin ekonomik fonksiyon itibariy-le birbirine bağlandığı sözleşme türü aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Kendine özgü yapısı olan sözleşmeB) Karma sözleşmeC) Kombine sözleşmeD) Çifte tipli sözleşmeE) Bileşik sözleşme

aÇIKLaMaVerilen tanım bileşik sözleşmeye ait bir tanımdır.

YanIT: E

7. Taşınır eşyaların satım sözleşmesinin şe-kil şartı aşağıdakilerden hangisidir?

A) TescilB) Noter onayıC) Tapu tasdikiD) Herhangi bir şekil şartı yokturE) Sözleşmenin yazılı yapılması

aÇIKLaMaTaşınır eşyalar teslim yoluyla devredilebilir olduk-larından herhangi bir şekil şartına gerek yoktur. Taşınmazlar tapu kütüğüne tescille devredilir.

YanIT: D

8. aşağıdakilerden hangisi kira sözleşmesi-ni sona erdirmez?

A) Sürenin geçmiş olmasıB) Feshi bildirimC) Olağanüstü fesihD) Konut ve çatılı işyeri kiralarının özel sona

erme halleriE) İnfisah

aÇIKLaMaKira sözleşmesini sona erdiren haller;• Sürenin geçmiş olması• Feshi bildirim• Olağanüstü fesih• Konut ve çatılı işyeri

YanIT: E

9. aşağıdakilerden hangisi kira sözleşme-sinde olağanüstü feshe örnek olamaz?

A) Kiracının iflasıB) Kiracının ölümüC) Kiracının kiralananı özenle kullanmama-

sıD) Kiracının fiil ehliyetini yitirmesiE) Sürenin dolması

aÇIKLaMaSürenin dolması kira sözleşmesini olağan yollar-dan sona erdirir.

YanIT: E

10. aşağıdakilerden hangisi kefalet sözleş-mesi ile ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Kefalet iki tarafa borç yükleyen sözleş-melerdir.

B) Geçerli bir borç olmalıdır.C) Kefil olma ehliyeti olmalıdır.D) Yazılı şekilde düzenlenmelidir.E) Miktar gösterilmiş olmalıdır.

aÇIKLaMaKefalet sözleşmesinde kefil tek taraflı olarak borç altına girer. Herhangi bir alacağı söz konusu de-ğildir.

YanIT: a

11. aşağıdakilerden hangisi adi kefaletle ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Alacaklı önce kefile gidebilir.B) Kefil tartışma definde bulunabilir.C) Kefil rehnin paraya çevrilmesi definde

bulunabilir.D) Kefalet türü açıkça belirtilmemişse adi

kefalettir.E) Alacaklı önce asıl borçluyu takip ederek

alacağını ondan tahsil etmek zorundadır.

aÇIKLaMaAlacaklının önce kefile gidebildiği kefalet mütesel-sil kefalettir.

YanIT: a

33

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

12. Birden çok kişi birbirinden habersiz ola-rak aynı borca kefil olurlarsa aşağıdaki-lerden hangisi kefalet türü ortaya çıkar?

A) Birlikte kefaletB) Gerçek olmayan birlikte kefaletC) Kefile kefaletD) Rücua kefaletE) Müteselsil kefalet

aÇIKLaMaBirden çok kişi birbirinden habersiz aynı borca ke-fil olmuşlarsa buna gerçek olmayan birlikte kefa-let denir.

YanIT: B

13. Bir kimsenin başkasının ilke ve talimatına uyarak ve bir bedel karşılığında onun ürü-nünü ya da hizmetini değerlendirerek pa-zarlama imtiyazı sağladığı sözleşme türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) KefaletB) VekaletC) SatışD) FranchiseE) Factoring

aÇIKLaMaVerilen tanım franchise sözleşmesinin tanımıdır.

YanIT: D

ÇIkmIş sOru 2015-ara sInav

14. aşağıdakilerden hangisi mülkiyeti devir borcu doğuran sözleşmelerden biridir?

A) Hizmet SözleşmesiB) Satım SözleşmesiC) Vekalet SözleşmesiD) Kira SözleşmesiE) Kefalet Sözleşmesi

aÇIKLaMaSözleşme türleri ve tanımları Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Verilen tanım satım sözleşmesine aittir. Satıcı malın mülkiyetini alıcıya devretmelidir.

YanIT: B

ÇIkmIş sOru 2013-ara sInav

15. aşağıdakilerden hangisi güven borcu do-ğuran sözleşmelerden biri değildir?

A) KefaletB) Taşınır rehniC) Taşınmaz rehniD) Cezai şartE) Tüketim ödüncü

aÇIKLaMaBorçlar Kanunu, Kefalet, Taşınır rehni, Taşınmaz rehni ve Cezai şartı Sözleşmelerini güven borcu doğuran sözleşmeler olarak sıralamıştır. Tüketim ödüncü bunlardan biri değildir.

YanIT: E

İŞLETME HUKUKU

34

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. aşağıdakilerden hangisi edinim unsurla-rından biri değildir?

A) Hukuken korunan bir yararB) Belli veya belli edilebilir bir nitelikC) Olanaksız olmamalıdırD) Hukuka aykırı olmalıdır.E) Ahlaka aykırı olmamalıdır.

2. aşağıdakilerden hangisi iradeyi sakatla-yan hallerden birisi değildir?

A) YanılmaB) HataC) AldatmaD) MuvazaaE) Korkutma

3. aşağıdakilerden hangisi eylemin unsurla-rından biri değildir?

A) Hukuka aykırılıkB) KusurC) ZararD) Nedensellik bağıE) Haklı bir sebebin bulunmaması

4. aşağıdakilerden hangisi kabul ile ilgili olarak yanlış bir ifadedir?

A) Sözleşmenin kurulabilmesi için gerekli şartlardan önce yapılandır.

B) Açık olabileceği gibi örtülü de olabilir.C) Önerinin yapmış olduğu öneriye muhata-

bın verdiği olumlu yanıttır.D) Tek taraflı varması gerekli irade açıkla-

masıdır.E) Kabul açıklandıktan sonra kabulcü kural

olarak kabulüyle bağlıdır.

5. aşağıdaki sözleşmelerden hangisi riziko-lu sözleşme değildir?

A) KumarB) BahisC) SatışD) Ömür boyu gelirE) Ölünceye kadar bakma

6. aşağıdakilerden hangisi satım sözleşme-sinin esaslı unsurlarından biri değildir?

A) SatılanB) BedelC) SemenD) AnlaşmaE) Noter onayı

7. satılanın alıcıya teslim edilmiş olmasına rağmen mülkiyetinin satıcıda kaldığı ve bedelinin tamamen ödenmesinden son-ra alıcıya geçtiği sözleşme türü aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Artırma yoluyla satışB) Mülkiyeti saklı tutma koşuluyla satışC) Kredili satışD) Örnek üzerine satışE) Beğenme koşuluyla satış

8. aşağıdakilerden hangisi satım sözleşme-sinde satıcının temerrüdünün sonuçların-dan biri değildir?

A) Gecikmiş ifa istenir.B) Gecikmeden dolayı uğranılan zarar iste-

nir.C) İfaden tamamen vazgeçilebilir.D) Sözleşmeden dönülebilir.E) Müspet zarar istenemez.

35

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. aşağıdakilerden hangisi kira sözleşme-sinde kiracının borçları arasında yer al-maz?

A) Kira bedeli ödemekB) Kiralananı onarmakC) Sözleşme sona erdiğinde kiralananı geri

vermekD) Komşulara karşı saygılı davranmaE) Kiralananı özenle kullanma

10. Taşınır eşyalarda feshi bildirim süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 3 ay B) 6 ay C) 3 günD) 1 yıl E) 10 yıl

11. aşağıdakilerden hangisi vekalet sözleş-mesini sona erdiren sebeplerden biri de-ğildir?

A) Vekilin istifa etmesiB) Vekilin ölmesiC) Vekilin fiil ehliyetini yitirmesiD) III. kişinin sona erdirmesiE) Vekalet verenin olması

12. aşağıdakilerden hangisi kefil ile alacak-lı arasındaki ilişkinin bir sonucu değildir?

A) İtirazB) DefiC) Borcun muaccel olmadığıD) Borcun zamanaşımına uğradığıE) Güvence isteme hakkı

13. aşağıdakilerden hangisi kefalet sözleş-mesini sona erdirmez?

A) Asıl borcun ifasıB) Asıl borcun imkansızlaşmasıC) Asıl borcun ibra edilmesiD) Asıl borcun takas edilmesiE) Asıl borcun tecil edilmesi

14. aşağıdakilerden hangisi franchise vere-nin borçlarından biri değildir?

A) Maddi olmayan malları franchise alana kullandırmak

B) Franchise alanı desteklemekC) Markayı kullandırmakD) Teknik ve mesleki bilgileri kullandırmakE) Ücret ödemek

15. aşağıdakilerden hangisi franchise söz-leşmesine konu olamaz?

A) RestorantlarB) KafelerC) Benzin istasyonlarıD) Fast food zincirleriE) Alacak hakkı

İŞLETME HUKUKU

36

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. D Edim borcun konusudur ve hukuka aykırı olmamalıdır.

2. D İradeyi sakatlayan haller istemeden ge-lişen yanılma, aldatma ve korkutmadır. Muvazaa ise istenerek yaratılan uygun-suzluktur.

3. E Haksız eylemden borcun doğabilmesi için; Hukuka aykırılık, kusur, zarar ve ne-denselik bağı olmalıdır.

4. a Sözleşmenin kurulabilmesi için gerekli şartlardan önce yapılana icap (öneri) denir.

5. C Rizikolu sözleşmeler kumar, bahis, ömürboyu gelir, ölünceye kadar bakma sözleşmeleridir. Satışta riziko yoktur.

6. E Satım sözleşmeleri herhangi bir şekil şar-tına tabi değildir. Bu yüzden noter onaylı olması esaslı unsuru değildir.

7. B Verilen tanım mülkiyeti saklı tutma koşu-luyla satışın tanımıdır.

8. E Satım sözleşmelerinde satıcının malı tes-lim etmememe durumu ortaya çıkarsa alıcı uğradığı menfi ve müspet zararları ister.

9. B Kiralanan şeyi onarmak kiraya verenin borcudur.

10. C Taşınırlarda feshi bildirim 3 gün önceden yapılmalıdır.

11. D Vekalet sözleşmesini III. kişiler sona erdi-remez ya vekil ya da vekalet veren sona erdirir.

12. E Güvence isteme hakkı kefil ile borçlu ara-sındaki ilişkinin bir sonucudur.

13. E Asıl borcun tecil edilmesiyle borç ertelen-miş olur. Bu da kefaleti sona erdirmez.

14. E Ücret ödemek franchise alanın borcudur.

15. E Alacak hakkı factoring sözleşmesine ko-nu olur.

37

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Adi ortaklık sözleşmesine, kişi ortak-lığı ve sermaye ortaklığı ayrımına, ticaret ortaklıklarına, ortaklık top-luluğuna, ortaklıkların birleşme, bölünme ve tür değiştirmelerine dik-kat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

5 2

Ticaret OrtaklıklarıKişi Ortaklıkları sermaye Ortaklıkları1. Kollektif 1. Anonim2. Komandit 2. Limited

3. Sermayesi paylara bölünmüş komandit

adİ ortaklıkİki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üst-

lendikleri sözleşmedir. Herhangi bir kuruluş şekline tabi değildir. Sözleşmesi sözlü ya da yazılı kurulmuş olabilir. Kural olarak bütün ortaklar ortaklığı yönetme hakkına sahiptir. Yönetim ortak olmayan kimse-lerede bırakabilir. Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Tüzel kişiliği yoktur. Gerçek ve tüzel kişiler ortak olabilir. Ortaklar tacirdir. Tüm ortaklar sınırsız sorumludur. Borçlar kanununda düzenlenmiştir.

adİ ortaklığın unsurlarıOrtaklar: En az iki ortak, gerçek veya tüzel kişi olabilir.amaç: Kazanç elde etmektir.sermaye: Para, mal, alacak, emek veya ticari itibar olabilir. Sermaye eşit nitelikte olmalıdır.sözleşme: Herhangi bir şekil şartı yoktur. Sözlü veya yazılı olabilir.

ortaklararası İlİşkİOrtaklığın Yönetimi: Kural olarak tüm ortaklar yönetim hakkına sahiptir. Sözleşme ile bir veya bir-

den fazla ortak yada III. kişiye bu yetki bırakılabilir.Ortaklararası Değişiklik: Pay devri, yeni ortak alınması, ortağın ortaklıktan çıkması veya çıkarılma-

sı Oybirliği ile mümkündür.

ortakların hakları ve borçları ➣ Her ortağın katılım payı (sermaye) borcu bulunmaktadır. ➣ Kazanca katılma hakkı ve zararı paylaşma yükümlülüğü vardır. ➣ Ortaklık kararlarına katılma hakkı vardır. Bütün ortakların yönetme hakkı vardır. ➣ Rekabet yasağı vardır. ➣ Ortakların, ortaklardan birinin ortaklık işleri için yaptığı giderlerden ve üstlendiği borçlardan dolayı sorumluluğu vardır.

➣ Ortaklık işlerini inceleme hakkı vardır.

adİ ortaklığın sona ermesİ ➣ Ortaklık amacının gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesi ➣ Ortaklardan birinin ölümü

OrTaKLIKLar, OrTaKLIKLarDa YaPIsaL DEĞİŞİKLİKLEr ve OrTaKLIKLar TOPLULUĞU 4

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

İŞLETME HUKUKU

38

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

➣ Ortaklardan birinin kısıtlanması, iflası veya tasfiyedeki payının cebri icra yoluyla paraya çevril-mesi

➣ Süre varsa sürenin dolması ➣ Bütün ortakların oy birliğiyle karar vermesi ➣ Haklı sebeplerin varlığı halinde mahkemece fesih

kollektİf ortaklıkBir ticari işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve

ortaklardan hiçbirisinin sorumluluğu ortaklık alacaklarına karşı sınırlanmamış olan ortaklık. Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Tüzel kişiliğini ticaret siciline tescille kazanır. Sadece gerçek kişiler ortak olurlar. Şirket tüzel kişiliği tacirdir, ortakların tacir sıfatı yoktur. Unsurları; Ticari işletme, ticaret unva-nı, ortakların sınırsız sorumu, tüzel kişiliğe sahip olma, sermaye, ortaklar emek dahil herşeyi sermaye olarak getirebilirler. Kuruluşu; Sözleşmesi yazılı olarak düzenlenmeli ve imzalar noterce onaylanmalı-dır. Sözleşmede, ortakların ad ve soyadları, yerleşim yerleri, vatandaşlıkları, ortaklığın kollektif olduğu, ortaklığın ticaret unvanı, merkezi, konusu, her ortağın taahhüt ettiği sermaye miktarı ve türü, ortaklığı temsile yetkili kimselerin gösterilmesi şarttır. Diğer özellikler adi şirketle aynıdır.

kollektİf şİrketİn unsurlarıTicari İşletme: Kollektif ortaklık ancak bir ticari işletme işletmek için kurulabilir.Ticaret Unvanı: Tacir olduğu için ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorundadır.Ortakların sınırsız sorumu: Ortaklar tüm malvarlığı ile sınırsız sorumludur.Tüzel Kişilik: Ticaret siciline tescil ile kazanılır.sermaye: Para, mal, alacak, emek, ticari itibar gibi her türlü unsur getirilebilir.

kollektİf ortaklığın sona ermesİ

İradi Sona Erme Nedenleri ➣ Ortakların alacağı bir karar ➣ Ortaklardan birinin ortaklığın feshini istemesi.

İrade Dışı Nedenler ➣ Ortaklığın iflası ➣ Ortaklığın amacının gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi ➣ Ortaklardan birinin ölümü ➣ Süre varsa süresinin dolması ➣ Sermayesinin 2/3’ünün yitirilmesi ➣ Ortaklığın bir diğer ortakla birleşmesi ➣ Ortaklardan birinin iflası ➣ Sözleşmede öngörülen nedenler

Mahkeme Kararıyla Sona Erme ➣ Haklı nedenler ➣ Tescil ve ilan merasimindeki eksiklikler ➣ Ortağın kişisel alacaklısının ortaklığın feshini istemesi

komandİt ortaklıkTicari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, ortaklık alacaklılarına karşı

ortaklardan bir veya bir kaçının sorumlulukları sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortakların sorumlu-lukları ise belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış ortaklıktır. İki türü vardır: Adi, Komandit ve sermaye pay-lara bölünmüş komandit ortaklık olmak üzere. Kollektifle aynı özelliklere sahiptir. Farkları ise; komandite sınırsız, komanditer sınırlı ortaktır. Komanditenin özellikleri kollektif ortakla aynı iken, komanditer yöne-tim, itiraz, denetim haklarına sahip değildir.

nOT: Kollektif ve komandit şahıs şirketleridir. Kuruluşlarında eksiklik olursa Adi Şirkete dönüşürler.

39

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

komandİt ortaklığın unsurlarıTicari İşletme: Bir ticari işletme işletmek için kurulabilir.Ticaret Unvanı: Seçip, kullanmak zorundadır.Ortakların sorumu: Sınırsız sorumlu ortak - Komandite Sınırlı sorumlu ortak - KomanditerTüzel Kişilik: Ticaret siciline tescil ile kazanır.sermaye: Komantite ortak Komanditer ortak Para Para Alacaklı hakkı Mal Emek Alacak hakkı Ticari itibar getirebilir getirebilir

anonİm ortaklıklarSermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu olan

ortaklıktır.Kuruluşu;

➣ Esas sözleşmenin hazırlanması ve imzalanması ➣ Noterin onayı ➣ Kurucuların sermayenin tamamını taahhüt beyanı ➣ Sermayenin kısmen veya tamamen ödenmesi ➣ Gerekiyorsa Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin ➣ Ticaret siciline tescil ➣ Türkiye Ticaret sicil gazetesinde ilan

anonİm ortaklığın unsurlarıamaç ve Konu: Kanuna yasak olmayan her türlü amaç ve konu için kurulabilirler.Ticaret Unvanı: Seçmek ve kullanmak zorundadır.Ortakların sorumu: Yükümlü oldukları pay bedellerinin ödenmeyen kısmı ile sorumludurlar.Tüzel Kişilik: Tescil anında kazanır.sermaye: Sermaye belirli ve paylara bölünmüştür. Esas sermayeli anonim ortaklıkta 50.000, kayıtlı

sermayelite 100.000 TL. TTK’da düzenlenmiştir. Tescille tüzel kişilik kazanır. Ortaklar sermaye olarak emek ve ticari itibarı

dışında herşeyi getirebilirler. Ortaklar sınırlı sorumludur. En az 1 kişi ¨ 50.000 sermaye ile kurulur. Zo-runlu organları Genel Kurul ve Yönetim Kurulu’dur. Genel Kurul karar organı, Yönetim Kurulu yürütme ve yönetim kuruludur. Ortakların temsil ve yönetim hakkı yoktur. Ortakların denetim hakkı da yoktur. Ortaklık bağımsız denetime tabidir. Mali Müşavirler aracılığıyla denetlenir. Sona ermesi iradi, irade dışı ve mahkemece olmak üzere üç şekildedir.

İradi Nedenler; ➣ Genel kurulca fesih kararı ➣ Ortaklığın bir başka ortaklıkla birleşmesi

İrade Dışı Nedenler; ➣ Sürenin sona ermesi ➣ Ortaklığın iflası ➣ Amacın gerçekleşmesi veya imkansızlaşması ➣ Sözleşmedeki nedenler

Mahkemece sona erme nedenleri; ➣ Kanuni organlarından birinin bulunmaması ➣ Alacaklıların, pay sahiplerinin veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürül-müşse mahkemece sona erdirilir.

lİmİted ortaklıkBir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan, esas sermaye

belli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşan ortaklık terimidir. Ortaklar, ortaklığın borçlarından sorumlu olmayıp sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle yükümlüdürler.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

40

lİmİted ortaklığın unsurlarıamaç ve Konu: Kanunen yasak olmayan her türlü amaç ve konu olabilir.Ticaret Unvanı: Seçmek ve kullanmak zorundadır.Ortakların sorumu: Yükümlü oldukları sermaye payı ile sınırlıdır.Tüzel Kişilik: Tescil anı ile kazanılır.sermaye: 10.000 TL’den az olamaz. Her ortağın getireceği sermaye miktarı 25 TL’den az olamaz.Kuruluşu: Kuruluş aşamasında işlemler kurucular tarafından yürütülür. İlk önce ana sözleşme dü-

zenlenir, yazılıdır, kurucular tarafından imzalanıp noterce onaylanır. Daha sonra ortaklık sermayesi sağ-lanır. Ortaklığın ticaret siciline tescili ve ilanı ile tüzel kişilik kazanır.

Birçok özellik yönünden anonim şirkete benzer. En az 1, en fazla 50 ortakla ¨ 10.000 sermaye ile kurulur. Zorunlu organları Genel Kurul ve Müdür’lerdir. Ortakların yönetim, temsil ve denetim hakları yoktur. Bu görevler organlar aracılığıyla yerine getirilir. 1-20 ortaklı limited ortaklıklarda denetim ortaklar tarafından yapılabilirken, 20 ortaktan fazla ortağa sahipse anonim ortaklıkta olduğu gibi bağımsız de-netçiye denetlenir.

Sona Ermesi; ➣ Ortaklık sözleşmesinde öngörülen sona erme sebepleriyle ➣ Genel kurul kararı ile ➣ İflasın açılması ➣ Kanunda öngörülen sona erme hallerinin varlığı ➣ Organlarından birinin mevcut olmaması. ➣ Haklı sebeplerin varlığı halinde, ortağın mahkemeden talebi ile

bağımsız denetİm kapsamındakİ ortaklıklarTTK’ye göre; sermaye ortaklıkları (AŞ, Ltd, SPK) bağımsız denetime tabidir. Ayrıca hangi ortaklıkla-

rın bağımsız denetime tabi olacaklarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

ortaklıklar topluluğuOrtaklıklar topluluğu şu hallerde söz konusudur;

➣ Oy haklarının çoğunluğuna sahipse ➣ Ortaklık sözleşmesi uyarınca, üye seçimi ve hakkına haizse ➣ Oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa ➣ Bir sözleşme gereğince hakimiyeti altında tutabiliyorsa ➣ Payların çoğunluğuna veya onu yürütebilecek kararları alabilecek miktarda paylara sahipse

Ortaklık Birleşmeleri: TTK’da düzenlenmiştir. Kişi şirketleri → Kişi şirketleriyleSermaye şirketleri → Sermaye şirketleriyle devralan olmak kaydıyla şahıs şirketleriyleKooperatifler → Sermaye şirketleriyle devralan olmak kaydıyla şahıs şirketleriyle birleşebilirler.Birleşmenin hüküm ifade edebilmesi için, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan olması şarttır. Tes-

cil anında, devrolunan ortaklığın bütün aktif ve pasifi kendiliğinden devralan ortağa geçer. Devrolunan şirketin ortakları devrolan şirketin ortağı olur. Birleşme kararı, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan olunur.

Ortaklıkların Bölünmesi: Türk Ticaret Kanunu’nda, ortaklıkların birleşme ve tür değiştirmelerinin yanısıra bölünmelerine de olanak tanınmıştır.

Tam Bölünme: Ortaklığın tüm malvarlığı bölümlere ayrılır ve diğer ortaklıklara devrolunur. Bölünen ortaklığın ortakları, devrolan ortaklıkların paylarını ve haklarını edinirler.

BölünmeTam Bölünme Kısmi Bölünme

Ortaklığın malvarlığının bir veya birden fazla bölümü diğer ortaklıklara devrolunur.nOT: TTK sadece sermaye şirketlerinin bölünmelerine olanak tanımıştır.

ortaklıkların tür değİştİrmelerİBir sermaye ortaklığının başka türde bir sermaye ortaklığına ve kooperatife, bir kollektif veya ko-

mandit ortaklığın kooperatif değil diğer tüm ortaklık türlerine, bir kooperatifin ise yalnızca bir sermaye ortaklığına dönüşmesi mümkündür. TTK’da düzenlenmiştir. Bir ticari ortaklığın, bir ticari işletmeye de dönüşmesi mümkündür.

41

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. aşağıdaki ortaklıklardan hangisinin söz-leşmesi sözlü yapılabilir?

A) AnonimB) KollektifC) AdiD) KomanditE) Limited

aÇIKLaMaAdi şirketin sözleşmesi şekil serbestisine tabidir. Sözlü de yapılabilir.

YanIT: C

2. aşağıdakilerden hangisi adi ortaklıkta or-takların haklarından biri değildir?

A) Katılım payı koymaB) Kazanca katılmaC) Ortaklık kararlarına katılmaD) Yönetim ve temsilE) Ortaklık işlerini inceleme

aÇIKLaMaKatılım payı koyma hak değildir, borçtur.

YanIT: a

3. adi şirkette ortakların şirket borçlarından dolayı sorumluluğu konusunda aşağıda-kilerden hangisi doğrudur?

A) Dolaylı sorumludurlar.B) II. dereceden ve adi şekilde sorumludur.C) II. dereceden sınırsız ve müteselsil so-

rumludurlar.D) I. dereceden mütesilsil ve sınırsız sorum-

ludurlur.E) Doğrudan, sınırsız ve adi şekilde sorum-

ludurlar.

aÇIKLaMaAdi şirkette şirket alacaklılarına karşı I. derecede müteselsil ve sınırsız sorumludurlar. Tüm ortaklar tacir sıfatına sahip olduğu için.

YanIT: D

4. Bağımsız denetime tabi olacak ortaklıkları aşağıdakilerden hangisi belirler?

A) TBMMB) Bakanlar KuruluC) DanıştayD) Maliye BakanlığıE) Sanayi ve Gümrük Bakanlığı

aÇIKLaMaBağımsız denetime tabi olacak ortaklıkları Bakan-lar Kurulu belirler.

YanIT: B

5. Bir ticari işletmeyi bir ticaret unvanı altın-da işletmek amacıyla gerçek kişiler ara-sında kurulan ve ortaklarının hiçbirinin sorumluluğu alacaklılara karşı sınırlan-mamış olan ortaklık aşağıdakilerden han-gisidir?

A) KollektifB) Adi komanditC) Adi şirketD) KooperatifE) Anonim şirket

aÇIKLaMaVerilen tanım kollektif şirketin tanımıdır.

YanIT: a

6. aşağıdakilerden hangisi kollektif ortak-lığın esas sözleşmesinde bulunması zo-runlu hususlardan biri değildir?

A) Ortakların ad ve soyadlarıB) Ortaklığın kollektif olduğuC) Ortaklığın konusuD) Ortaklığın süresiE) Ortaklığı temsile yetkili kimseler

aÇIKLaMaKollektif ortaklığın esas sözleşmesinde süre gös-terilme zorunluluğu yoktur.Esas sözleşmede ek-siklik bulunması durumunda şirket adi şirkete dö-ner.

YanIT: D

İŞLETME HUKUKU

42

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7. aşağıdakilerden hangisinde ortaklar ano-nim ortaklığa sermaye olarak getiremezler?

A) Para B) EmtiaC) Emek D) BinaE) Taşınmaz

aÇIKLaMaSermaye şirketlerinde emek ve ticari itibar serma-ye olarak getirilemez.

YanIT: C

8. aşağıdakilerden hangisi anonim ortaklı-ğın kuruluş işlemlerinden biri değildir?

A) Esas sözleşmenin hazırlanması ve imza-lanması

B) Noter onayıC) Sermayenin kısmen veya tamamen

ödenmesiD) Ticaret siciline tescilE) Ticaret odasına kayıt

aÇIKLaMaAnonim ortaklığın kuruluş işlemleri;• Esas sözleşmenin hazırlaması• Noter onayı• Kurucuların sermaye beyanı• Sermayenin kısmen veya tamamen ödenmesi• Gerekiyorsa Gümrük ve Ticaret Bakanlığından

izin• Ticaret siciline tescil• Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan

YanIT: E

9. aşağıdakilerden hangisi anonim ortaklık-ta pay sahibinin haklarından biri değildir?

A) Kâr payı almaB) Tasfiye payına katılmaC) Rüçhan hakkıD) Huzur hakkıE) Oy kullanma

aÇIKLaMaAnonim ortaklıkta pay sahiplerinin hakları;• Kâr payı alma• Tasfiye payına katılma• Önalım hakkı• Oy kullanma• Genel kurul kararına dava açma• Bilgi alma• Yönetim Kuruluna dava açma• Birleştirme, tür değiştirmede denkleştirme ta-

lebi davası açmaYanIT: D

10. Limited ortaklığın organları aşağıdakiler-den hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Genel Kurul - Yönetim KuruluB) Genel Kurul - DenetçiC) Müdürler - Yönetim KuruluD) Müdürler - DenetçiE) Genel Kurul - Müdürler

aÇIKLaMaTTK’da limited ortaklığın zorunlu organları Genel Kurul ve müdürler olarak verilmiştir.

YanIT: E

43

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

11. aşağıdakilerden hangisinde ortaklar top-luluğundan bahsedilemez?

A) Oy haklarının çoğunluğuna sahipse B) Sözleşme veya başka bir yolla hakimiyet

altına alabiliyorsaC) Payların çoğunluğuna sahipseD) Çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçi-

mini sağlayabilmek hakkına haizseE) Değer pay sahipleri ve ortaklarla birlikte

oy hakkının azınlığına sahipse

aÇIKLaMaTürk Ticaret Kanunu ortaklıklar topluluğuna yer vermiştir. Fakat diğer pay sahipleri ile ortaklarla birlikte oy hakkında azınlığa sahipse, topluluktan bahsedilemez, çoğunluğa sahipse bahsedilir.

YanIT: E

12. aşağıdaki şirketlerden hangisi birleşe-mez?

A) Anonim - AnonimB) Anonim - Paylı komanditC) Kollektif - KomanditD) Komandit - KomanditE) Kollektif - Limited

aÇIKLaMaTTK şirket birleşmelerini aynı türden şirketler ara-sında mümkün kılmıştır. Şahıs-şahısla, sermaye-sermaye şirketiyle birleşebilir. Şahısla sermayenin birleşmesini de devralan sermaye, devreden şa-hıs olmak kaydıyla mümkün kılmıştır.

YanIT: E

13. Birleşmede alacaklılar ne kadar süre için-de alacaklarını güvence altına alınması için istemde bulunabilirler?

A) 1 ay B) 3 ay C) 2 ay D) 6 ay E) 1 yıl

aÇIKLaMaTTK şirket birleşmelerinde alacaklılara alacakları-nı güvence altına almaları için 3 aylık bir süre ta-nımıştır.

YanIT: B

ÇIkmIş sOru 2016-ara sInav

14. aşağıdakilerden hangisi adi ortaklığın un-surları arasında yer almaz?

A) Tüzel kişilikB) SözleşmeC) SermayeD) AmaçE) Ortaklar

aÇIKLaMaAdi ortaklık Borçlar Kanununda düzenlenmiş olan ve tüzel kişiliğe sahip olmayan bir ortaklık türüdür. Ticaret siciline tescili gerekli değildir.

YanIT: a

ÇIkmIş sOru 2014-DÖnem sOnu

15. aşağıdakilerden hangisi kollektif ortaklı-ğın mahkeme kararıyla sona erme neden-lerinden biridir?

A) Ortaklardan birinin iflasıB) Ortaklığın bir diğer ortaklıkla birleşmesiC) Ortaklardan birinin ölmesiD) Ortaklığın amacının gerçekleşmesiE) Tescil ve ilan merasimindeki eksiklikler

aÇIKLaMaKolektif ortaklığın mahkemece sona erme neden-leri;1) Haklı nedenler2) Tescil ve ilan merasimindeki eksiklikler3) Ortaklığın kişisel alacaklısının ortaklığın feshi-ni istemez.

YanIT: E

İŞLETME HUKUKU

44

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. Kollektif ortaklıkta tasfiye memurları-na ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Ortaklığın tasfiyesini yönetirler.B) Ortaklar tarafından geçilebilir.C) Tasfiye memurları sadece ortaklardan seçilir.D) Tasfiye memuru ortakların oybirliğiyle az-

ledilir.E) Tasfiye memuru tescil ve ilan edilir.

2. aşağıdakilerden hangisi anonim ortaklık-ta Genel Kurula özgü yetkilerden biri de-ğildir?

A) Esas sözleşmesinin değiştirilmesiB) Yönetim kurulunun seçimiC) Denetçinin seçimiD) Kanundaki istisnalar dışında ortaklığın

feshiE) Ortaklığın denetimi

3. anonim şirket sermayesinin 1/10’nu tem-sil eden pay sahiplerine bazı işlemlerde bulunabilmeleri konusunda tanınan hak-ka ne ad verilir?

A) Müktesep hakB) Azınlık hakkıC) Rüçhan hakkıD) Yönetim hakkıE) Sermaye hakkı

4. Limited ortaklığın kurulabilmesi için en az sermaye miktarı aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) 5.000 B) 10.000C) 50.000 D) 100.000E) 30.000

5. aşağıdakilerden hangisi limited ortaklıkta Genel Kurulun yetkilerinden biri değildir?

A) Sözleşmenin değiştirilmesiB) Sermayenin azaltılmasıC) Sermayenin artırılmasıD) Kâr dağıtımına karar vermekE) Ortaklığı denetim

6. aşağıdakilerden hangisi ile limited ortak-lık sona ermez?

A) Genel Kurul kararı ileB) İflasın açılmasıylaC) Haklı sebeplerde mahkemeceD) Gerekli organların bulunmamasıE) Birleşme

7. aşağıdakilerden hangisi bağlı ortaklığın yönetim organı tarafından düzenlenecek olan raporda yer alacak bilgilerden biri değildir?

A) Bağlı ortaklıkların finansal ve malvarlığıy-la ilgili durumları ve 3 aylık hesap sonuç-ları

B) Hukuki işlemlerde edimler ve karşı edim-ler

C) Hukuki işlemlerde önlemler ve ortaklığa yarar ve zararları

D) Zararın nasıl gerçekleştiğiE) Ortaklık zarara uğramışsa denkleştirilip

denkleştirilmediği

8. aşağıdakilerden hangisi birleşme sözleş-mesinde yer alan hususlardan değildir?

A) Ortaklıkların ticaret unvanıB) Ortaklık paylarının değişim oranıC) Ortaklık paylarının değiştirilmesinin şekliD) Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara

tanınan özel yararlarE) Yedek akçeler

45

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Ortaklığın tüm malvarlığının bölümlere ayrılıp diğer ortaklara devrolduğu bölün-me aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tam bölünmeB) Kısmi bölünmeC) Yarı bölünmeD) Genel bölünmeE) Suni bölünme

10. aşağıdakilerden hangisi bölünebilir?

A) Anonim - Limited - Paylı komanditB) Kollektif - KomanditC) Paylı komanditD) Sadece AŞ.E) Kooperatif

11. Bir anonim ortaklık aşağıdaki ortaklıklar-dan hangisi ile birleşemez?

A) Anonim ortaklıklarB) KooperatifC) Devralan ortaklık olması koşuluyla kol-

lektif ortaklıkD) Devralan ortaklık olması koşuluyla ko-

mandit ortaklıkE) Adi ortaklık

12. aşağıdaki tür değiştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) AŞ. - AŞ.’yeB) Kooperatif - KollektifeC) Ltd. - Ltd.’eD) AŞ. - Ltd.’eE) Kollektif - Komandite

13. Kolaylaştırılmış birleşmenin sözkonusu olabilmesi için devrolan ortaklığın, dev-rolunan ortaklığın paylarının ne kadarına sahip olması gerekir?

A) %100 B) %90C) %80 D) %70E) %50

14. Kişi ortaklıklarında ayrılma akçesine ka-rar verebilmek için oy hakkının ne kadarı-na sahip olunmalıdır?

A) Tüm ortaklar B) %90C) %70 D) %50E) %30

15. aşağıdakilerden hangisi birleşme raporu ile ilgili olarak yanlış bir bilgidir?

A) Birleşme raporunu karar organı hazırlar.B) Ortaklıklar alacaklar üzerindeki etkileri

göstermelidir.C) Menfaati bulunan kişiler raporun suretini

isteyebilir.D) İnternet şubesi oluşturmak zorunda olan-

lar web sitesinde yayınlamalıdır.E) Tüm ortakların onaylaması halinde kobi-

ler rapor düzenleyebilirler.

İŞLETME HUKUKU

46

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. C Kollektif ortaklıkta tasfiye memurları or-tak olmak zorunda değildir.

2. E Anonim ortaklıkta ortaklığı denetim yetki-si Genel Kurula değil denetçilere ait bir yetkidir.

3. B Verilen tanım azınlık hakkının tanımıdır.

4. B Limited ortaklık en az 1 en fazla 50 ortakla ve en az ¨ 10.000 esas sermaye ile kurulur.

5. E Limited ortaklıkta denetim 20 ortaklı şirket-te tüm ortaklara, 20’den fazla ortak olması durumunda ise en az 1 denetçi ile yapılır. Bu nedenle Genel Kurulun yetkisi değildir.

6. E Limited ortaklığı sona erdiren haller,• Ortaklık sözleşmesinde sebepler• Genel Kurul kararı• İflasın açılması• Kanundaki sebepler• Organların eksikliği• Haklı sebeplerde mahkemece

7. a Bağlı ortaklıkların finansal ve malvarlığıyla il-gili 3 aylık hesap sonuçları hakim ortaklık ta-rafından düzenlenecek raporlarda yer alır.

8. E Ayrılan yedek akçeler birleşme sözleş-mesinde yer alan unsur değildir.

9. a Verilen tanım tam bölünmenin tanımıdır.

10. a Türk Ticaret Kanunu sermaye şirketle-rinin bölünebileceğine hüküm vermiştir. Yani yalnızca anonim-limited-paylı ko-mandit bölünebilir.

11. E Adi ortaklık TTK’da düzenlenmediği için anonim ortaklıkta birleşmesi mümkün de-ğildir.

12. B Kooperatif, kollektife dönüşemez.

13. B Kolaylaştırılmış birleşme için devralan or-taklığın, devrolunan ortaklığın paylarının %90’ına sahip olması gerekir.

14. a Kişi ortaklıklarında ayrılma akçelerine tüm ortakların onayıyla karar verilir.

15. a Birleşme raporunu hazırlamak yöne-tim kurulunun görevidir. Karar organının böyle bir sorumluluğu yoktur.

47

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ara DEnEME sInavI - 1

1. Belirli bir yasal, finansal, örgütsel ve eko-nomik özelliğe sahip kuruluşa ne ad ve-rilir?

A) TeşebbüsB) İşletmeC) DernekD) VakıfE) Kooperatif

2. İki veya daha fazla kişinin, içlerinden yal-nız biri veya hepsi için ticari niteliği haiz iş dolayısıyla diğer bir kimseye karşı birlik-te borç altına girmelerinden dolayı doğan sorumluluğa ne ad verilir?

A) Müteselsil sorumlulukB) Ortak sorumlulukC) Elbirliğiyle sorumlulukD) Yasal sorumlulukE) Cezai sorumluluk

3. aşağıdakilerden hangisi her iki tarafın ta-cir olması durumunda uygulanacak özel hükümler arasında yer almaz?

A) Ücret istemeB) İhtarların yazılı yapılmasıC) İhbarların yazılı yapılmasıD) Hapis hakkıE) Ticari satış ve mal değişiminde özel hü-

kümlere tabi olma

4. aşağıdakilerden hangisinin ticaret un-vanında kullanılabilmesi için Bakanlar Kurulu’ndan izin almaya gerek yoktur?

A) TürkB) TürkiyeC) MilliD) CumhuriyetE) Devrim

5. Cari hesabın içeriğini aşağıdakilerden hangisi oluşturur?

A) Ticari anlaşmazlıklarB) MarkalarC) Karşılıklı alacaklarD) Tek taraflı akitlerE) İsimsiz akitler

6. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü hangi yılda kurulmuştur?

A) 1951B) 1962C) 1967D) 1971E) 1975

7. aşağıdakilerden hangisinin bildirim ya da tescil gibi hukiki bir prosedüre ihtiya-cı yoktur?

A) PatentB) Faydalı modelC) MarkaD) TasarımE) Telif

8. aşağıdakilerden hangisi sinema eserleri-ne örnektir?

A) İlmi FlimB) Fotoğrafik eserC) SlaytD) KarikatürE) Koreografi

İŞLETME HUKUKU

48

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Markanın koruma süresi kaç yıldır?

A) 5 yılB) 10 yılC) 15 yılD) 20 yılE) 30 yıl

10. Faydalı modelin koruma süresi kaç yıldır?

A) 5 yılB) 10 yılC) 15 yılD) 20 yılE) 50 yıl

11. Hazır olmayanlar arasında yapılan bir öneride, önerici önerisinden ne zamana kadar dönebilir?

A) Kabul edene ulaşıncaya kadarB) Kabul eden öğrenene kadarC) III. kişiye ulaşıncaya kadarD) Önerici önerisiyle bağlıdırE) Kabul eden işittiği zaman

12. aşağıdakilerden hangisi tek taraflı hukuk-sal işleme örnektir?

A) Satım sözleşmesiB) VasiyetnameC) KiraD) KarzE) Ariyet

13. aşağıdakilerin hangisinde kusurun türleri doğru ve birlikte verilmiştir?

A) İcra-İhmalB) İhmal-DefiC) Kast-MuvazaaD) Kast-İhmalE) Habin-Muvazaa

14. aşağıdakilerden hangisi vekalet sözleş-mesinde vekilin borçlarından değildir?

A) Vekilin özen borcuB) Vekilin işi şahsen ifa borcuC) Ücret ödemeD) Müvekkilin talimatlarına uymaE) Hesap verme

15. aşağıdakilerden hangisi isimsiz sözleş-medir?

A) KefaletB) VekaletC) SatışD) FranchiseE) Factoring

49

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

16. adi şirket hakkında aşağıdakilerden han-gisi söylenemez?

A) Adi şirketlerde tacir sıfatı ortaklara aittir.B) Adi şirket kurulduğu anda tüzel kişilik ka-

zanır.C) Sözleşmesi herhangi bir şekil şartına

bağlı değildir.D) Emek ve ticari itibar sermaye olarak gele-

bilir.E) Gerçek ve tüzel kişiler ortak olabilir.

17. aşağıdakilerden hangisi kişi ortaklıkların-dan biridir?

A) KollektifB) AnonimC) LimitedD) Sermayesi paylara bölünmüşE) Eshamlı şirket

18. Ölen kollektif ortağın mirasçıları ne kadar süre içinde beyanda bulunarak seçimlik haklarını bildirmelidirler?

A) 7 günB) 2 ayC) 1 günD) 3 ayE) 1 ay

19. Komandit şirketle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Komandit ortaklık sözleşmesi yazılı ol-malıdır.

B) Ortaklık sicile tescilden 15 gün sonra tü-zel kişilik kazanır.

C) Komandit şirkette sınırlı sorumlu ortak komandite ortaktır.

D) Ortaklık sözleşmesi yazılı ve noter onaylı olmalıdır.

E) Komandit ortaklık şahıs şirketlerinden bi-ridir.

20. anonim şirket ortakları şirket borçların-dan nasıl sorumludur?

A) Sınırlı ve ikinci derecedenB) Sınırlı, adi ve ikinci derecedenC) Sınırsız ve müteselsilenD) Sınırlı ve hisse oranındaE) Doğrudan ve müteselsil

1. A2. A3. A4. E5. C

6. C7. E8. A9. B

10. B

11. A12. B13. D14. C15. D

16. B17. A18. D19. C20. B

YanITLar

İŞLETME HUKUKU

50

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ara DEnEME sInavI - 2

1. aşağıdakilerden hangisi ticari işletmenin rehni sözleşmesinde yer alması gereken zorunlu hususlardan biridir?

A) GayrimenkullerB) DemirbaşlarC) Taşınır işletme tesisatıD) BinalarE) Arsa veya taşınmazlar

2. aşağıdakilerden hangisi mutlak ticari da-valar arasında yer almaz?

A) Borçlar Kanunu’nda düzenlenen husus-lardan doğan davalar.

B) Rehin karşılığında ödünç verme işiyle uğraşanlar hakkındaki davalar.

C) Rekabet yasağına ilişkin davalar.D) Yayın sözleşmesine ilişkin davalar.E) Fikri mülkiyet hukukuna ilişkin davalar.

3. aşağıdakilerden hangisi ticaret siciline yapılan tescil (kurucu) yaratıcı etkiye sa-hiptir?

A) Ticaret unvanın tesciliB) İşletme adının tesciliC) Ticari temsilcinin tesciliD) Ticaret şirketlerinin tesciliE) Ticari işletmenin tescili

4. aşağıdakilerden hangisi anonim şirketin tutmakla yükümlü olduğu defterlerden bi-ri değildir?

A) İşletme defteriB) Defteri-i kebirC) Pay defteriD) Envanter defteriE) Yevmiye defteri

5. Cari hesabı sona erdiren hacze ilişkin sü-re aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-rak verilmiştir?

A) 10 günB) 7 günC) 3 yılD) 1 yılE) 15 gün

6. aşağıdakilerden hangisi fikri mülkiyet haklarının özelliklerinden biri değildir?

A) İnsan zihninin ürünüdür.B) Gayri maddi mallar üzerinde kurulur.C) Kamu hukukuna ilişkin haklardır.D) Mutlak haktır.E) Hak sahibine maddi manevi menfaat

sağlar.

7. TrİP’s telif haklarında asgari koruma sü-resini kaç yıl olarak belirledi.

A) 10 yılB) 20 yılC) 30 yılD) 40 yılE) 50 yıl

51

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

8. aşağıdakilerden hangisi marka olamaz?

A) TSEB) WoolmarkC) KolonyaD) MicrosoftE) İpana

9. Markalar tescilden itibaren kaç yıl içinde haklı bir neden olmaksızın kullanılmazsa iptal edilir?

A) 1 yılB) 5 yılC) 10 yılD) 20 yılE) 50 yıl

10. Patent başvurusu hangi kuruma yapılır?

A) Bakanlar KuruluB) Türk Patent ve Marka KurumuC) MahkameyeD) TBMM’yeE) Ticaret Odası

11. aşağıdakilerden hangisi tek tarafa borç yükleyen sözleşmeye örnektir?

A) SatımB) KiraC) VekaletD) HizmetE) Bağışlama

12. Bir sözleşmenin kurulabilmesi için gerekli olan irade açıklamalarından zaman itiba-riyle önce yapılana ne ad verilir?

A) İcapB) TeklifC) KabulD) TasarıE) Sözleşme

13. aşağıdakilerden hangisi edim türlerinden biri değildir?

A) DeğiştirilebilenB) MaddiC) KişiselD) OlumluE) Bölünebilen

14. Hazır olmayanlar arasında sözleşme ne zaman kurulmuştur?

A) Önerinin açıklandığı anB) Önerinin vardığı anC) Kabulün açıklandığı anD) Kabulün vardığı anE) Kabulün gönderildiği an

15. aşağıdakilerden hangisi irade ile beyan arasında tarafların isteği ile yaratılan uy-gunsuzluk hallerinden biri değildir?

A) Şaka BeyanıB) Gizli KayıtC) Mutlak MuvazaaD) Nisbi MuvazaaE) Korkutma

İŞLETME HUKUKU

52

M

URAT

YA

YINLA

RI

16. adi ortaklıkta olağanüstü işlerde oy ne şekilde verilir?

A) Salt çoğunlukB) Mutlak çoğunlukC) OybirliğiD) Toplantıya katılanların 1/4’üE) Nitelikli çoğunluk

17. aşağıdakilerden hangisi kollektif şirket ortağının şirketten çıkarılma hallerinden değildir?

A) Ortağın sağlığının bozulmasıB) Ortağın başka bir ticari işletme nedeniyle

iflas etmesiC) Ortağın şirketin feshini talep etmesiD) Bir ortağın şahsi alacaklısının şirketin

feshini istemesiE) Bir ortağın şahsi alacaklısının şirketin sü-

resinin uzatılmasına itiraz etmesi

18. aşağıdakilerden hangisi kollektif ortaklı-ğı sona erdiren iradi nedenlerden biridir?

A) Ortakların alacağı kararB) Ortaklığın iflasıC) Amacının gerçekleşmesiD) BirleşmeE) Sürenin dolması

19. Komanditer ortağın ad ve soyadının un-vanda yer almasının sonucu aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Komandite ortak gibi sorumlu olur.B) Komanditer ortak gibi sorumlu olur.C) Sorumluluğu temsil yetkisiyle sınırlı olur.D) Anonim şirket ortağı gibi olur.E) Limited şirket ortağı gibi olur.

20. aşağıdakilerden hangisi anonim ortaklık sözleşmesinde bulunması zorunlu husus-lardan biri değildir?

A) Ortakların ad ve soyadlarıB) Ticaret unvanı ve merkeziC) İşletme konusuD) Genel kurulu toplantıya nasıl çağrılacağıE) Ortaklığa ait ilanların nasıl yapılacağı

1. C2. A3. D4. A5. E

6. C7. E8. C9. B

10. B

11. E12. A13. A14. D15. E

16. C17. A18. A19. A20. A

YanITLar

53

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; kıymetli evrakın tanımı ve özellikleri-ne, sigorta kavramına ve sigorta hukukuna, sigorta sözleşmesine, ta-rafların hak ve borçlarına dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

– 2

Kıymetli evrak: Para yerine geçebilen kağıtlardır. Kıymetli evrak, herşeyden önce bir senettir ve bu senet niteliklidir. Çünkü, içerdiği hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemez ve senetten ayrı olarak başka-sına devredilemez. Yazılı olarak düzenlenir, çok sıkı şekil şartlarına bağlıdır. Senet bu şekil şartlarına uygun biçimde düzenlenmediğinde kıymetli evrak olarak nitelendirilemez.

Kıymetli Evrakın Özellikleri: ➣ Bir borç senedidir. ➣ İçerdiği hak ekonomik bir değer taşır. ➣ İçerdiği hak devredilebilir. ➣ Hakla senet arasında sıkı bir bağ vardır. ➣ Ağırlaştırılmış şekil şartlarına bağlıdır. ➣ Soyutluk ilkesi geçerlidir.

Türleri: ➣ İçerdiği hakkın türü açısından: Alacak senedi, ortaklık senedi ➣ Hakkı senetten önce var olması açısından: Açıklayıcı - yaratıcı ➣ Temel ilişkili ile ilgili olup olmaması açısından: İlli - soyut ➣ Devir şekilleri açısından: Nama yazılı - emre yazılı - hamiline yazılı

nama Yazılı senetler: Hak sahibinin ismen belirtildiği evraklardır. Ayrıca emre veya havalesine kaydı içermez. Yazılı devir beyanı ve zilyetliğin havalesi (Teslim) yoluyla devredilirler. Dolaşımı zayıftır.

Emre Yazılı senetler: Belli bir kimse veya onun emir ve havalesine düzenlenmiştir. Ciro ve teslim yoluyla devredilir.

Hamiline Yazılı senetler: Üzerinde belli bir kişinin adı yazılı olmayan, taşıyanın (hamilin) hale sahi-bi sayıldığı senetlerdir. Dolaşımı çok hızlıdır. Sadece teslim yoluyla devredilir.

Kıymetli Evrakta DefilerDefi: Borçluya borcunu yerine getirmekten kaçınma imkanı veren tüm savunmalardır.Mutlak Defi: Herkes tarafından herkese karşı ileri sürülebilir.nisbi Defi: Belirli bir borçlunun, belirli bir alacaklıya karşı ileri sürdüğü defidir.senet Metninden anlaşılan Defiler: Aynı zamanda mutlak defidir.

• Senedin zorunlu unsurlarındaki eksiklik• İmzanın bulunmaması• Ciro zincirinin kopuk olması• Vadenin henüz gelmemiş olması• Senedin zaman aşımana uğramış olması

KIYMETLİ EvraK vE sİGOrTa HUKUKU 5

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

İŞLETME HUKUKU

54

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

senetteki Bir Taahhüdün Geçersizliğine İlişkin Defilen: Aynı zamanda mutlaktır.• Sahte imza• İmzanın zorla attırılmış olması• Ehliyetsizlik• Yetkisiz tenmsil

Şahsi Defiler: Borçlunun belli alacaklıya ilişkisinden kaynaklanır. Bu yüzden nisbi defidir.• Ödemezlik defi• Takas defi• Vadenin uzatılması

Kambiyo senetleri: Çek - Poliçe - BonoKambiyo senetlerinin Özellikleri:

➣ Kanunen emre yazılı senetlerdir. ➣ Sıkı şekil şartlarına bağlıdır. ➣ İçerdiği hak açısından para alacağıdır. ➣ İmzaların bağımsızlığı ilkesi geçerlidir. ➣ Yaratıcı senetlerdir. ➣ Soyutluk ilkesi geçerlidir. ➣ Müteselsil borçluluk ilkesi vardır. ➣ Özel takip yoluyla takip edilir.

polİçe

Poliçede şekil şartları; ➣ Poliçe kelimesi yazmalıdır. ➣ Belli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız şartsız havale ➣ Ödeyecek olan kişinin, muhatabın adı ➣ Vade ➣ Ödeme yeri ➣ Kime veya kimin emrine ödenecekse onun adı ➣ Kişide tarihi ve yeri ➣ Düzenleyenin imzası

Vade yazmayan poliçe geçersiz değildir, görüldüğünde ödenir.Keşideci - muhatap - lehdar olmak üzere üçlü ilişkiyi ifade eder. Poliçenin asıl borçlusu kabul etmiş

muhataptır. İbraz süresi; vadeyi izleyen 2 işgünü içinde ibraz edilmelidir. Zamanaşımı süreleri; muhata-ba karşı 3 yıl, keşideciye karşı 1 yıl, ciranta cirantaya karşı 6 aydır.

bono

Bonoda şekil şartları; ➣ Bono veya emre yazılı senet kelimesi ➣ Kayıtsız şartsız belli bir bedeli ödeme vaadi. ➣ Vade ➣ Ödeme yeri ➣ Senet kime ve kimin emrine ödenecekse onun adı (Lehdarın) ➣ Senedin düzenlenme tarihi ve yeri ➣ Senedi düzenleyenin imzası

Keşideci ve lehtar olmak üzere ikili ilişkiyi ifade eder. Poliçenin hükümleri geçerlidir.

çek

Çekte Şekil Şartları; ➣ Çek kelimesi ➣ Belli bir bedelin ödenmesi için kayıtsız şartsız havale ➣ Ödeyecek kişinin “muhatabın” ticaret unvanı ➣ Ödeme yeri ➣ Düzenleme yeri ve tarihi ➣ Düzenleyenin imzası

55

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Çek defterinin her bir yaprağında bulunması gerekenler; ➣ Çek hesabının numarası ➣ Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı ➣ Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişi adı. ➣ Çek hesabı sahibi gerçek kişinin vergi kimlik numarası ➣ Çekin basıldığı tarih

Keşideci - muhatap - lehdar üçlü ilişkiyi ifade eder.Muhatap sabit bankadır. İbraz süreleri; keşide edildiği yerde ödenecekse 10 gün, farklı yerde öde-

necekse 1 ay, farklı kıtada ödenecekse 3 aydır.Tektip zamanaşımı süresi vardır. 3 yıldır.Kambiyo senetlerinin Cirosu: Ciro; kıymetli evrakta hak sahibi tarafından senette yazılı hakkın

devredilmesi, rehnedilmesi veya tahsili için yapılan irade açıklamasıdır. Senedin ön yüzüne, arkasına veya alan; üzerine yazılır. Hakkın devrini sağlar. Cironun kayıtsız ve şartsız olması gerekir. Kısmi ciro yapılamaz. Ciro; emre yazılı kıymetli evrakın devrine yarayan devir şeklidir. Tam ve beyaz olmak üzere iki türü vardır.

CİrO TÜrLErİTaM CİrO BEYaZ CİrO

Kimin lehine yapıldığını gösterir. Senedin verildiği kişi gösterilmez.1) Temlik cirosu2) Tahsil cirosu3) Rehin cirosu

Senedin verildiği kişi gösterilmezYalnızca imza atılır.

sİGortasigorta: Kişilerin günlük hayatta, karşılaştıkları birtakım tehlikeli olayların ekonomik sonuçlarının

aynı tehlikeye maruz kalma olasılığı bulunan bir riziko topluluğunca paylaşılması esasına dayanan bir organizasyondur. Sigortalardan söz edebilmek için, riziko söz konusu olmalıdır, rizikonun bir takım eko-nomik sonuçlarının olması gerekir. Bir riziko topluluğu bulunmalıdır. Hırsızlık, yangın, su baskını gibi olaylar hukuken riziko olarak kabul edilmiştir.

sİGorta hukukunun kaYnakları ve tanımı

sİGorta hukukuSigorta ilişkisini ve sigortacılık faaliyetlerini yürüten kuruluşların işleyişini düzenleyen hukuk kuralla-

rının bütünü ve bu kuralları inceleyen hukuk dalıdır. Özel sigorta hukuku ve sosyal sigorta hukuku olmak üzere iki kısımda incelenir. Kaynakları " TTK, Borçlar Kanunu Kooperatifler kanunu, karayolları Trafik Kanunu hükümleri, sigortacılık kanunu hükümleri, Zorunlu Deprem Sigortasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, Yönetmelikler, Bakanlar Kurulu Kararları, sürküler, teriyeler, sigorta poliçesi genel şartları da sigorta hukukunun kaynakları arasında yer alır.

Sigorta Türleri ➣ Zorunlu - isteğe bağlı: Özel sigortaların büyük bir kısmı isteğe bağlıdır. Deprem ve araç sigortaları ise zorunludur.

➣ Kara - deniz - hava sigortaları: Rizikonun kaynağının bulunduğu ortama göre yapılan ayrımdır. ➣ Can - mal - sorumluluk sigortaları: Sigorta konusu menfaatin türüne göre yapılan sınıflandır-madır. Mal sigortaları, konusunu malvarlığı değerlerinin oluşturduğu sigortadır. Can sigortaları, insanın hayatını tehdit eden rizikoları teminat altına alan sigortalardır.

➣ Zarar - meblağ sigortaları: Sigortacı tarafından yapılan ödemenin uğranılan somut bir zararın karşılığı olup olmamasına göre yapılan ayrımdır. Zarar sigortalarında, sigortacı sigorta ettirenin uğradığı gerçek ve somut bir zararı karşılar. Meblağ sigortalarında, sigortacı sigorta ettirenin uğradığı zararı beklemeksizin sözleşmede kararlaştırılan meblağı öder. Hayat, kaza sigortaları meblağ sigortalarıdır.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

56

sabİt prİmlİ sİGortalar - değİşken prİmlİ sİGortalarPrim miktarının değişken olup olmamasına göre yapılan ayrımdır. Sigorta ettirenin, sözleşmede

öngörülen primi ödeyerek sigorta himayesinden yararlandığı sigortalar sabit primlidir. Değişken primliler daha çok karşılıklı sigortalarda karşımıza çıkar.

İlkeleri; ➣ Tazminat ilkesi, ➣ Menfaat ilkesi, ➣ Halefiyet ilkesi

Zarar sigortalarında sigortacı, sigortalının uğradığı zararı tazmin eder. Buna tazminat ilkesi denir. Bu ilke ile sigortanın bir zenginleşme aracı olması engellenmiştir. Bir diğer ilke ise menfaat ilkesidir. Bu ilke gereğince sigorta himayesinin sağlanabilmesi için ortada ekonomik bir menfaat bulunmalıdır. Buna göre, rizikonunun gerçekleşmemesinde menfaati bulunanlar sigorta yaptırabilirler. Menfaatin, si-gorta sözleşmesinin yapılması anında mevcut olması gerekir. Aksi halde sözleşme geçersizdir. Son ilke ise halefiyet ilkesidir. Bu ilke gereği sigorta tazminatını ödeyen sigortacı hukuken sigortalının yerine geçer. Sigortalının gerçekleşen zarardan dolayı III. kişiye karşı sahip olduğu dava hakkı da sigortacıya geçer.

sigorta sözleşmesi; sigortacının bir prim karşılığında kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun meydana gelmesi halinde bunu tazmin etmeyi ya da bir şeye birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi ya da diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir.

Sigorta sözleşmesinin unsurları; ➣ Sigortacı ve sigorta ettiren olmak üzere iki taraf bulunur. ➣ Sözleşme ile kişinin para ile ölçülebilir menfaatleri teminat altına alınmaktadır. ➣ Rizikolara karşı yapılır. ➣ Sigortacı sigorta tazminatı veya sigorta bedeli ödemeyi üstlenir. ➣ Sigorta ettiren prim ödemeyi üstlenir.

Sigorta sözleşmesinin kurulması: Sözleşme, sigorta ettiren ile sigortacının karşılıklı ve birbirine uy-gun iradelerini açıklamaları ile kurulur. Kanun herhangi bir şekil şartı öngörmemiştir. Yani sözlü olarak bile kurulabilir.

Sigorta ettirenin borçları; ➣ Prim ödeme borcu, ➣ Beyan yükümlülüğü ➣ Bilgi verme, araştırma yapılmasına izin verme yükümlülüğü ➣ Zararı önleme, azaltma, sigortacının rücu haklarını koruma yükümlülüğü

Sigortacının borçları; ➣ Rizikoyu taşıma yükümlülüğü ➣ Aydınlatma yükümlülüğü ➣ Sigorta poliçesi verme yükümlülüğü ➣ Giderleri ödeme borcu ➣ Tazminat ödeme borcu

Sona ermesi; ➣ Sürenin dolmasıyla ➣ Hasar ortaya çıkmışsa ➣ Sigortacının iflası durumunda ➣ Tarafların karşılıklı olarak anlaşmasıyla ➣ Taraflardan birinin cayma hakkını kullanmasıyla

Zamanaşımı: Sigorta sözleşmesinden doğan bütün istemler alacağın muaccel olduğu tarihten baş-layarak 2 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

57

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. aşağıdakilerden hangisi kıymetli evrakın özelliklerinden biri değildir?

A) Bir borç senedidir.B) İçerdiği hak ekonomik bir değer taşımaz.C) Ağırlaştırılmış şekil şartlarına bağlıdır.D) Soyutluk ilkesi geçerlidir.E) Temel ilişkiden bağımsızdır.

aÇIKLaMaKıymetli evrakın özellikleri;• Bir borç senedidir.• İçerdiği hak ekonomik değer taşır.• İçerdiği hak devredilebilir.• Hakla senet arasında sıkı bağ vardır.• Ağırlaştırılmış şekil şartına tabidir.• Soyutluk ilkesi geçerlidir.

YanIT: B

2. Belli bir kimse veya onun emir ve hamili-ne düzenlenmiş kıymetli evraka ne ad ve-rilir?

A) Nama yazılıB) Emre yazılıC) Hamiline yazılıD) Nama muharrerE) İlli senet

aÇIKLaMaVerilen tanım emre yazılı kıymetli evrakın tanımı-dır.

YanIT: B

3. Emre yazılı kıymet evrak nasıl devredilir?

A) Alacağın temlikiB) Sadece teslimC) Ciro ve teslimD) Sadece ciroE) Yazılı devir beyanı

aÇIKLaMaEmre yazılı kıymetli evraklar ciro ve teslim ile dev-redilir. Teslim bazen zilyetliğin devri olarak da ve-rilebilir.

YanIT: C

4. TTK düzenlenmiş, banka aracılığıyla mu-hataba kayıtsız şartsız belli bir tutarın ödenmesi için verilmiş ödeme emri niteli-ğindeki kıymetli evraka ne ad verilir?

A) PoliçeB) BonoC) ÇekD) VarantE) Tahvil

aÇIKLaMaMuhatabı banka olarak gösterilen kıymetli evrak çektir.

YanIT: C

5. aşağıdakilerden hangisi çekin şekil şart-larından biri değildir?

A) Çek kelimesiB) Belli bir bedelin ödenmesi vaadiC) Muhatabın ticaret unvanıD) Ödeme yeriE) Düzenleyenin imzası

aÇIKLaMaBelli bir bedelin ödenmesi vaadi bononun şekil şartıdır. Çekte ise belli bir bedelin ödenmesi hava-lesi (emri) vardır.

YanIT: B

6. Kıymetli evrakta hak sahibi tarafından se-nette yazılı hakkın devredilmesi, rehnedil-mesi veya tahsili için yapılan irade açıkla-masına ne ad verilir?

A) TemlikB) RehinC) DevirD) CiroE) Teslim

aÇIKLaMaVerilen tanım cironun tanımıdır. Ciro tam ve beyaz olmak üzere ikiye ayrılır. Tam ciroda, ciranta kime ciro ettiğini açıkça yazar. Beyaz ciro ise sadece imza atılarak yapılır.

YanIT: D

İŞLETME HUKUKU

58

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7. antalya’da düzenlenmiş Mısır’da ödene-cek bir çekte ibraz süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 10 günB) 20 günC) 1 ayD) 3 ayE) 1 yıl

aÇIKLaMaTTK, Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerin ibraz süresini 1 ay olarak kabul etmiştir.

YanIT: C

8. aşağıdakilerden hangisi sosyal sigorta-lar ve özel sigortalar arasındaki farklar-dan biri değildir?

A) Sosyal sigorta isteğe bağlı, özel sigorta zorunludur.

B) Sosyal sigorta kanundan, özel sigorta sözleşmeden doğar.

C) Sosyal sigortadaki kişiler belli statüdedir. Özel sigortadakiler statüye bakılmaksızın sigortalanabilir.

D) Sosyal sigortaların içerikleri kanunla be-lirlenir. Özel sigortalar her konuyu kapsa-yabilir.

E) Sosyal sigorta kişinin gelir düzeyine göre değişir. Özel sigorta prime göre değişir.

aÇIKLaMaSosyal sigortalar zorunlu, özel sigortalar isteğe bağlıdır.

YanIT: a

9. Kişilerin günlük hayatta karşılaştıkları bir takım tehlikeli olayların ekonomik sonuç-larının ayrı tehlikeye maruz kalma olasılı-ğı bulunan bir riziko topluluğunca payla-şılması esasına dayanan organizasyona ne ad verilir?

A) ReorganizasyonB) LikiditeC) SigortaD) GüvenceE) Teminat

aÇIKLaMaVerilen tanım sigortanın tanımıdır.

YanIT: C

10. aşağıdakilerden hangisi can sigortaları arasında yer almaz?

A) Kasko B) ÖlümC) Kaza D) HastalıkE) Sakatlık

aÇIKLaMaİnsanın hayatını tehdit eden rizikoları teminat altı-na alan sigortalar can sigortalarıdır. Kasko mal si-gortasıdır.

YanIT: a

11. aşağıdakilerden hangisinin bir sigorta poliçesinde bulunması şart değildir?

A) Tarafların haklarıB) Temerrüde ilişkin hükümlerC) Genel şartlarD) Nisbi şartlarE) Varsa özel şartlar

aÇIKLaMaSigorta poliçesinde bulunması gerekli hususlar;• Tarafların hakları• Temerrüde ilişkin hükümler• Genel şartlar• Varsa özel şartlar

YanIT: D

59

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇIkmIş sOru 2015-DÖnem sOnu

12. Kambiyo senetlerinden olan poliçeyi ka-bul edene karşı ileri sürülecek poliçeden doğan istemler, vadenin geldiği tarihten itibaren ne kadar süre geçtiğinde zama-naşımına uğrar?

A) 3 ay B) 6 ayC) 1 yıl D) 2 yılE) 3 yıl

aÇIKLaMaPoliçede zamanaşımı süreleri;• Muhataba karşı → 3 yıl• Keşideciye karşı → 1 yıl• Ciranta Cirantaya karşı → 6 ay

YanIT: E

13. sigorta sözleşmesinden doğan tazminat taleplerinde zamanaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rizikonun gerçekleştiği tarihten itibaren 6 yıl

B) Rizikonun gerçekleştiği tarihten itibaren 2 yıl

C) Alacağın muaccel olduğu tarihten itiba-ren 10 yıl

D) Alacağın muaccel olduğu tarihten itiba-ren 5 yıl

E) Alacağın muaccel olduğu tarihten itiba-ren 6 yıl

aÇIKLaMaTazminat taleplerinde zamanaşımı rizikonun ger-çekleştiği tarihten itibaren 6 yıldır.

YanIT: a

ÇIkmIş sOru 2014-DÖnem sOnu

14. aşağıdaki senetlerden hangisi hamiline düzenlenebilir?

A) İpotekli borç senediB) BonoC) PoliçeD) Makbuz senediE) Varant

aÇIKLaMaTTK bazı senetlerin hamiline düzenleyebileceğini açıkça öngörmüştür.• Çek• Tahvil• İntiya senetleri• İpotekli borç senedi• irat senedi

YanIT: a

15. sigorta sözleşmesinde rizikonun gerçek-leşmesi durumunda zarar sigortalarında aşağıdakilerden hangisi ödenir?

A) Sigorta bedeliB) Sigorta pirimiC) Sigorta ücretiD) Sigorta tazminatıE) Sigorta giderleri

aÇIKLaMaZarar durumunda sigorta tazminatı, can sigortala-rında ise sigorta bedeli ödenir.

YanIT: D

İŞLETME HUKUKU

60

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. aşağıdakilerden hangisi çek yaprağında gösterilmez?

A) Hesabın numarasıB) Hesabın bulunduğu banka şubesiC) Çek sahibinin adı soyadıD) Çekin basıldığı tarihE) Muhatabın adı

2. aşağıdakilerden hangisi ciro ile ilgili yan-lıştır?

A) Hukuksal açıdan çifte yetkilendirme söz konusudur.

B) Senedin ön yüzüne yapılabilir.C) Hakkın devrini sağlar.D) Kısmi ciro mümkündür.E) Ciro, senetten doğan hakların devrine yol

açar.

3. Belirli bir günde ödenecek poliçede ibraz süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Vade günüB) Vadeden itibaren 4 iş günü içindeC) Keşide tarihinden vadeye kadarD) Vadeden itibaren 2 iş günü içinde E) 1 yıl içinde

4. antalya’da düzenlenmiş, ankara’da öde-necek bir çekte ibraz süresi aşağıdakiler-den hangisidir?

A) 10 gün B) 20 günC) 1 ay D) 3 ayE) 1 yıl

5. İlerde karşılaşılabilecek ve zarar doğurma olasılığı bulunan olaya ne ad verilir?

A) Riziko B) AtiC) Kader D) ŞüpheE) Beklenti

6. aşağıdakilerden hangisi hem zorunlu hem de özel sigortaya örnektir?

A) Ölüm B) İş kazasıC) İşsizlik D) HastalıkE) Deprem

7. sigorta ettirenin, sözleşmede öngörülen primi ödeyerek sigorta himayesinden ya-rarlandığı sigorta türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kaza sigortasıB) Zorunlu sigortaC) Sabit primli sigortaD) Can sigortasıE) Mal sigortası

8. aşağıdakilerden hangisi sigorta sözleş-mesinin unsurları arasında yer almaz?

A) Borçlu ve alacaklı olmak üzere iki taraf bulunur.

B) Kişinin para ile ölçülebilir menfaatleri te-minat altına alınır.

C) Sözleşme rizikolara karşı yapılır.D) Sigortacı tazminat öder.E) Sigorta ettiren prim öder.

61

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Kural olarak sigorta tazminatı nasıl öde-nir?

A) NakdenB) AynenC) TaksitleD) KrediliE) Vadeli

10. ¨ 100.000 değerindeki ev için ¨ 120.000 değerinde yangın sigortası yapılırsa aşa-ğıdakilerden hangisi ortaya çıkar?

A) Eksik sigortaB) Aşkın sigortaC) Birden çok sigortaD) Genel sigortaE) Zorunlu sigorta

11. aşağıdakilerden hangisi birden çok sigor-tanın şartlarından değildir?

A) Birden çok sigortacı bulunmalıB) Sigorta edilen menfaat aynı olmalıC) Sigortalar aynı rizikolara karşı yapılmalıD) Sigortaların geçerli olduğu zaman aralığı

aynı olmalıdırE) Tek sigortacı olmalı

12. Bir menfaat birden çok sigortacı tarafın-dan aynı zamanda aynı süreler için ve ay-nı rizikolara karşı sigorta edilmişse hangi sigorta söz konusudur?

A) Eksik sigortaB) Aşkın sigortaC) Müşterek sigortaD) Çifte sigortaE) Kısmi sigorta

13. sigorta ettirenin, sözleşmenin yapılma-sından sonra sigortacının izni olmadan ri-zikoyu ya da mevcut durumu ağırlaştırıl-masının yasaklanmış olmasına ne ad ve-rilir?

A) Ağırlaştırılmış şekil şartıB) Zorunluluk şekliC) Rizikoyu ağırlaştırma yasağıD) Ahlaki rizikoE) Riski ağırlaştırma

14. sigorta sözleşmesinde sigortacının so-rumluluğu hangi andan itibaren başlar?

A) Sözleşme yapıldığındaB) Zarar meydana geldiğindeC) Primin ödenmesiyleD) Noter sözleşmeyi onayladığındaE) Sigortacının sorumluluğu yoktur

15. aşağıdakilerden hangisi sigorta sözleş-mesini sona erdiren nedenlerden biri de-ğildir?

A) Sigorta edilen menfaatinin sahibinin de-ğişmesi

B) Sigortacının iflasıC) Lehtarın ölümüD) Rizikonun gerçekleşmesi halinde tam

hasar ortaya çıkmasıE) Sigortalananın menfaatinin ortadan kalk-

ması

İŞLETME HUKUKU

62

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. E Çek yaprağında gösterilmesi gereken;• Çek hesabının numarası• Çek hesabının bulunduğu bankanın adı• Çek hesabının sahibinin adı soyadı• Çek hesabının sahibinin vergi kimlik nu-

marası• Çekin basıldığı tarih

2. D Ciroda kısmi ciro mümkün değildir. Poli-çede kısmi kabul mümkündür.

3. D Görüldüğünde ödenecekse, poliçe ibra-zında ödenir. Görüldükten belli bir süre sonra ödenecekse, kabule ibraz için ön-görülen sürenin son günü ibraz edilir. Be-lirli bir günde ödenecekse, vadeden itiba-ren 2 iş günü içinde ibraz edilir.

4. C Çek keşide edildiği yerden başka bir yer-de ödenecekse ibraz süresi 1 aydır.

5. a İlerde karşılaşılabilecek zarar doğurma olasılığı bulunan durum riziko yani risk olarak tanımlanabilir.

6. E Deprem sigortaları özel olmalarına rağ-men zorunlu sigortalardır.

7. C Verilen tanım sabit primli sigortanın tanı-mıdır.

8. a Sigorta sözleşmesinin tarafları;• Sigortacı• Sigorta ettirendir

9. a Sigorta tazminatı kural olarak nakden ödenir.

10. B Verilen örnek aşkın sigortanın örneğidir.

11. E Birden çok sigortadan sözedilirken bir-den çok sigortacı bulunmalıdır. Tek si-gortacının olmasıyla oluşmaz.

12. C Müşterek sigorta ile kısmi sigortayı ka-rıştırmamak gerekir. Her ikisinde de bir-den çok sigorta sözleşmesi vardır. Fark ise müşterek sigortada birden çok sigor-ta sözleşmesi aynı zamanda yapılırken, kısmi sigortada farklı zamanlarda yapılır.

13. C Verilen tanım rizikoyu ağırlaştırma yasağıdır.

14. C Sigorta sözleşmesinde sigortacının so-rumluluğu primin veya en az bir taksidi-nin ödemesiyle başlar.

15. C Lehtarın ölümü sigorta sözleşmesini so-na erdirmez.

63

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI TÜKETİCİ HaKLarI 6Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Temel tüketici hakları, tüketici örgüt-leri, tüketici işlemi, haksız sözleşme koşulları, ayıplı mal, ayıplı hizmet, satıcı, sağlayıcı, aldatıcı reklam, taksitli satış, mesafeli sözleşme ve tüketici kredisi konularına dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

– 2

tüketİcİ hukukuTüketim eylemi insanlığın doğuşu ile başlar. Kapitalist sistem öncesi toplumlarda üretim, kişilerin

mesleki bilgi ve becerilere dayanmaktaydı. 16. yy ile üretim şeklinin değişmesi tüketim alışkanlıklarının da değişmesine yol açmıştır.

Tüketici kavramı son yüzyılda ortaya çıkmıştır. Tüketici hakkıyla ilgili ilk yasal düzenleme ABD’de yapılmıştır. Türkiye’de 4077 sayıllı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile gelişmeler yoğunluk ka-zanmış. Bu kanunla birlikte Türk Hukuk sisteminde gelişmeler yoğunluk kazanmış. Bu kanunla birlikte Türk Hukuk sistemi, tüketici mahkemeleri, hakem heyeti, tüketici konseyi gibi kurumlarla tanışmıştır. Daha sonra 28 Mayıs 2014’te 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kabul edilerek AB düzenlemeleri ile yeni düzenlemelere yer verilmiştir.

temel tüketİcİ haklarıTüketici hakkı kavramı ilk kez ABD’de başkan Kennedy tarafından kullanılmış ve dört temel tüketici

hakkından söz edilmiştir. ➣ Tüketicinin bilgi edinmesi ➣ Tüketicinin sesini duyurması ➣ Tüketicinin tazmin edilmesi ➣ Tüketicinin örgütlenmesi.

1975’te Avrupa Tüketici Hakları Beyannamesi I. Tüketici Programı Kapsamında kabul edilen tüketici hakları

➣ Sağlığın ve güvenliğin korunması hakkı ➣ Ekonomik çıkarların korunması hakkı ➣ Tazmin hakkı ➣ Bilgilendirme ve eğitim hakkı ➣ Temsil edilme hakkı.

Birleşmiş Milletler Deklerasyonunda kabul edilen haklar ➣ Temel ihtiyaçları karşılama hakkı ➣ Sağlık ve güvenliğin korunması hakkı ➣ Ekonomik çıkarların korunması hakkı ➣ Bilgi edinme hakkı ➣ Eğitilme hakkı ➣ Tazmin hakkı ➣ Örgütlenme ve Temsil hakkı ➣ Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

İŞLETME HUKUKU

64

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun amacı; kamu yararına uygun olarak tüketici-nin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı, tüketiciyi aydınlatıcı ve bilinçlendirici önlemler olmak, tüketicilerin kendilerini ko-ruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konulardaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenlemektir.

BM Deklerasyonunda kabul edilen 8 hak 6502 sayılı kanunla da kabul edilmiştir.

tüketİcİ kavramı ve tüketİcİ ÖrGütlerİTüketici: Ticari ve mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Bu tanıma

göre tüketiciden bahsedilmek için şu unsurlara gerek vardır. ➣ Ticari veya mesleki amaçlarla hareket edilmemesi ➣ Gerçek veya tüzel kişi olması.

Tüketici Örgütleri1. sivil Tüketici Örgütleri: Tüketiciler tarafından kurulan özel hukuk tüzel kişileridir. 1936’da

ABD’de kurulan Tüketiciler Birliği, 1962’de Avrupa Tüketiciler örgütü, Türkiye’de 1986’da Tüm Tüketici-leri Koruma Derneği, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun.

2. Devlet ve Kamu Örgütleri: Türkiye’de sivil tüketici örgütleri uzun yıllar tüketicilerin haklarını koru-mada yetersiz kalmış bu nedenle bu görev devlet kurumlarınca üstlenilmiştir. Bu kuruluşlar; Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü, Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü, Sanayi Genel Mü-dürlüğü, Hıfzısıhha Enstitüsü, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İlaç ve Eczacılık Gen. Müdr.

tüketİcİ kuruluşları1. Tüketici Konseyi: Yılda en az 1 kez toplanması gereken tüketicilerle ilgili önemli kararlar alan

kuruluştur. Konsey, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın görevlendireceği Bakan yardımcısı ve müsteşar-dan oluşur. Konseye kamu kurum ve kuruluşlarından gelen temsilcilerin sayısı, hiçbir şekilde konseyin toplam üye sayısının %50’sinden fazla olamaz. Konseyin üyeleri, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

2. reklam Konseyi: Gümrük ve Ticaret Bakanlığının koordinatörlüğünde yılda en az bir defa top-lanır, reklam politikalarının oluşturulması ve uygulanması ile ilgili faaliyet gösteren kuruluştur. İşleyişi tüketici konseyi ile aynı özelliktedir.

3. Tüketici Hakem Heyeti: İlk kez Tüketici Sorunları Hakem Heyeti adıyla 4077 sayılı kanun ile getirilmiş, 6502 sayılı Kanunda Tüketici Hakem Heyeti adıyla yeniden düzenlenmiştir. Gümrük ve Ti-caret Bakanlığı tüketici işlemleri ile tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıklara çö-züm bulmak amacı ile 81 ilde görevlendirilmiştir. Kararları tarafları bağlar. Üyeleri; Belediye başkanının görevlendireceği uzman personel, Baronun görevlendireceği bir avukat, Tüketici örgütlerinin seçeceği üyelerdir. Heyetinin kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde heyetin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine itiraz edilebilir.

4. Tüketici Mahkemeleri: Her ilde yeterli sayıda kurulan Tüketici mahkemeleri, tutar itibariyle Ha-kem Heyetlerinin görev kapsamına girmeyen anlaşmazlıklar ile Hakem Heyetleri tarafından verilen ka-rarlara karşı itirazların yapıldığı yerdir. Dava açma hakkı hukuki menfaati olan kişiler ile belirli koşullar-da tüketici örgütleri ve Bakanlığa aittir. Mahkemeye başvurular harçtan muaftır. Tüketici örgütleri üst kuruluşlarınca açılacak davalarda bilirkişi ücreti, davanın davacı aleyhine sonuçlanması durumunda, hükmedilen vekalet ücreti Bakanlıkça karşılanır.

tüketİcİnİn korunması hakkında kanunun kapsamıTüketici işlemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya

mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekalet, bankacılık ve benzeri sözleşme-ler de dahil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlemdir.

Tüketici sözleşmelerinin Temel İlkeleri: Yazılı olarak düzenlenmesi öngörülen sözleşme ve bil-gilendirmeler en az 12 punto büyüklüğünde, anlaşılır bir dilde, açık, sade ve okunabilir bir dilde düzen-lenmeli ve bunların nüshası kâğıt üzerinde veya kalıcı veri saklayıcı ile tüketiciye verilmeli. Bu şartların bulunmaması durumunda eksiklik sözleşmenin geçerliliğini etkilemez. Derhal giderilmesi gerekir. Söz-leşmelerde öngörülen koşullar, sözleşme süresi içinde tüketici aleyhine değiştirilemez.

65

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

tüketİcİ sÖzleşmelerİndekİ haksız şartlarHaksız şart; Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilen ve tarafların sözleşmeden

doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizli-ğe neden olan sözleşme şartlarıdır. TKHK, haksız şartın saptanması ve denetlenmesine ilişkin Gümrük ve Ticaret Bakanlığına yönetmelik çıkarma yetkisi vermiştir. TKHK’na göre, tüketiciyle yapılan sözleş-melerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Tüketici açısından tek taraflı bağlamazlık söz konusudur. Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur.

satıştan Kaçınma: Satıcının vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde teşhir edilen malın, satılık olmadığı belirtilen bir ibareyle yer verilmedikçe satışından kaçınması mümkün değildir. TKHK, Bakanlık ve Belediyeleri bu konudaki işleri yürütmekle görevlendirmiştir.

sipariş Edilmeyen Mal ve Hizmetler: Sipariş edilmeyen malların gönderilmesi ya da hizmetlerin sunulması durumunda tüketiciye herhangi bir hak ileri sürülemez. Satıcı ya da sağlayıcı bir mal veya hizmetin sipariş edildiğini iddia ediyorsa bu iddiasını ispatlamak zorundadır.

aYıplı mal ve hİzmetlerMal: Alışverişe konu olan, taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı, taşınmaz mallar ile elektronik or-

tamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi unsurlardır.Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama

dışındaki her türlü tüketici işleminin konusunu teşkil eden unsurlardır.ayıplı Mal: Tüketiciye teslimi anında taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun

olmaması ya da sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. TKHK ayıplı mala ilişkin dört durum ortaya koymuştur:

➣ Taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ➣ Objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması ➣ Bildirimlere aykırılık ➣ Aynı özellikteki tüm mallarda bulunması gereken nitelik eksiklikleri

ayıplı Hizmet: Sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmet-tir.

➣ Sözleşmede belirlenen süre içinde başlanmaması ➣ Taraflarca belirlenmiş olan özellikleri taşımaması ➣ Objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması ➣ Bildirimlere aykırılık ➣ Hizmette bulunması gerekli nitelik eksiklikleri

aYıp türlerİ1. Maddi ayıp: Beklenen amaçları gerçekleştirememesi. Örnek: Koşu atının hasta olması.2. Hukuki ayıp: Alıcının maldan ya da hizmetten yararlanmasının engellenmesi. Örnek: Malın ha-

cizli olması.3. Ekonomik ayıp: Maldaki ekonomik eksikliklerdir. Örnek: Tasarruflu denilen ampülün tasarrufsuz

olması.Ayıplı Mal ve Hizmetten Sorumluluk: Şartları

➣ Ortada ayıp sayılan bir eksikliğin bulunması ➣ Ayıbın, malın yarar ve zararının alıcıya geçtiği anda var olması ➣ Tüketicinin malı ya da hizmeti, ayıbın varlığını bilmeksizin satın almış olması

Ayıplı Mal Nedeniyle Tüketiciye Tanınan Haklar ➣ Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme ➣ Ayıp oranında bedel indirimi isteme ➣ Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde ücretsiz onarım isteme ➣ Olanak varsa malın ayıpsız yenisiyle değiştirilmesini isteme.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

66

Ayıplı Hizmet Nedeniyle Tüketiciye Tanınan Haklar ➣ Hizmetin yeniden görülmesi ➣ Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı ➣ Ayıp oranında bedelden indirim ➣ Sözleşmeden dönme.

ayıplı Malın neden Olduğu Zararlardan sorumlulukTüketici ayıplı malın neden olduğu zararlardan dolayı Borçlar Kanunu hükümlerine dayanak tazmi-

nat talep edebilir.aldatıcı reklamlar: Ulaştığı kişileri yanlış yönlendiren ve reklamı yapılan ürün veya hizmetle ilgili

yanıltma olasılığı olan reklamlardır. TKHK’da reklam ilkeleri; ticari reklamlar Reklam Kurulunca belirle-nen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olmalıdır.

Aldatıcı Reklamlara karşı üç tür tüketici hakkı bulunmaktadır: ➣ Ayıplı mal nedeniyle seçimlik tüketici hakları ➣ Reklam kuruluna şikayet ➣ Genel hükümlere dayanan haklar

Taksitli satışlar: Satıcı veya sağlayıcının malın teslimi veya hizmetin ifasını üstlendiği, tüketicinin de bedeli kısım kısım ödediği özel bir veresiye türüdür. Ödeme parçalara bölünmüştür, malın teslimi sözleşme anında yapılır ve yazılı yapılmak zorundadır. Tüketici 7 gün içinde herhangi bir gerekçe gös-termeden taksitle satış sözleşmesinden cayabilir. Tüketici, kalan borcunun en az onda birini oluşturan ve birbirini izleyen en az iki taksidi ödeyemezse borcun tamamı talep edilebilir.

Haksız Ticari Uygulamalar: Özellikle aldatıcı veya saldırgan nitelikte olan uygulamalar ile yönet-melik ekinde yer alan uygulamalardır. Tüketiciye yönelik haksız ticari uygulamalar yasaktır.

tüketİcİ kredİlerİTüketici Kredisi sözleşmesi: Kredi verenin tüketiciye faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında

ödemenin ertelenmesi, ödenen veya benzeri finansman şekilleri aracılığıyla kredi verdiği veya vermeyi taahhüt ettiği sözleşmedir. 14 gün içinde cayılabilir. Belirli süreliyse aleyhine değiştirilemez. İki taksit ödenememişse tüketiciye 30 gün süre verilir. Tüketicinin talimatı olmaksızın sigorta yapılamaz, hesap açılamaz, kredili mevduat sözleşmesi yapılamaz. TKHK, Gümrük ve Ticaret Bakanlığına Kredilerle ilgili yönetmelik çıkarma yetkisi vermiştir.

Bağlı Krediler: Kredi kuruluşu, kredinin kullanımını belirli bir malın veya hizmetin sağlanmasına ilişkin bir sözleşmenin finansmanı için veriyor ve bu iki sözleşme objektif açıdan ekonomik birlik oluştu-ruluyorsa bağlı kredidir.

Kredi Kartları: Sözleşmeleri, faiz veya benzeri bir menfaat karşılığında ödemenin 3 aydan daha uzun süre ertelenmesi veya benzer şekilde taksitle ödeme imkanı sağlanması halinde yapılan sözleş-medir.

İşyeri Dışında Kurulan sözleşmeler: Bu sözleşmeler, Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş satıcı veya sağlayıcı tarafından kurulur. Yazılı olarak kurulmalıdır. 15 gün içinde cayma hakkına sahiptir.

Mesafeli sözleşmeler: Satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, ta-raflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu anda dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılmasıyla kurulan sözleşmedir.

Satıcı veya sağlayıcı 30 gün içinde edimini yerine getirmezse ve tüketici sözleşmeyi feshedebilir.

67

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. aşağıdakilerden hangisi temel tüketici haklarından biri değildir?

A) Tüketicinin bilgi edinmesiB) Tüketicinin sesini duyurmasıC) Tüketicinin tazmin edilmesiD) Tüketicinin örgütlenmesiE) Tüketicinin yasadışı örgüt kurması

aÇIKLaMaKennedy’nin belirlediği tüketici hakları dört temel ilkedir;• Tüketicinin bilgi edinmesi• Tüketicinin sesini duyurması• Tüketicinin tazmin edilmesi• Tüketicinin örgütlenmesi

YanIT: E

2. aşağıdakilerden hangisi Birleşmiş Mil-letler Deklarasyonunca getirilen tüketici haklarından biri değildir?

A) Temel ihtiyaçları karşılamaB) Sağlık ve güvenliğin korunmasıC) Ekonomik çıkarların korunmasıD) Eğitilme hakkıE) Temsil edilme hakkı

aÇIKLaMaBirleşmiş Milletler Deklarasyonuna göre tüketici hakları;• Temel ihtiyaçları karşılama hakkı• Sağlık ve güvenliğin korunması hakkı• Ekonomik çıkarların korunması hakkı• Bilgi edinme hakkı• Eğitilme hakkı• Tazmin hakkı• Örgütlenme ve temsil hakkı• Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı

YanIT: E

3. aşağıdakilerden hangisi tüketici örgütle-rinden biri değildir?

A) Sivil toplum örgütleriB) Tüketici hakem heyetiC) Tüketici mahkemeleriD) Ticaret mahkemesiE) Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü

aÇIKLaMaTicaret mahkemesi daha ziyade tacirlerle yani üre-ticiler konusundaki davalara bakar.

YanIT: D

4. Hakem heyetinin kararlarına karşı ne ka-dar sürede, nereye başvurulur?

A) 15 gün içinde - Tüketici MahkemesineB) 8 gün içinde - Tüketici MahkemesineC) 8 gün içinde - Ticaret MahkemesineD) 15 gün içinde - Asliye Hukuk MahkemesineE) 15 gün içinde - Sulh Hukuk Mahkemesi-

neaÇIKLaMaHakem heyetinin kararlarına karşı 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edilebilir.

YanIT: a

5. aşağıdakilerden hangisi ayıp türlerinden biridir?

A) Maddi ayıpB) Maddi olmayan ayıpC) Miktar eksikliğinden kaynaklanan ayıpD) Genel ayıpE) Detaylı ayıp

aÇIKLaMaAyıp türler;• Maddi ayıp• Hukuki ayıp• Ekonomik ayıp

YanIT: a

İŞLETME HUKUKU

68

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6. aşağıdakilerden hangisi ayıplı mal nede-niyle tüketiciye tanınan haklardan değildir?

A) Sözleşmeden dönmeB) Ayıp oranında bedel indirimiC) Onarılmasını istemeD) Yenisiyle değişimin istemeE) Hizmetin yeniden görülmesi

aÇIKLaMaHizmetin yeniden görülmesini isteme ayıplı hizmet nedeniyle tüketiciye tanınan haklardandır.

YanIT: E

7. aşağıdakilerden hangisi taksitli satışlarla ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Ödeme parçalara bölünmüştür.B) Malın teslimi sözleşme anındadır.C) Sözleşme yazılı yapılır.D) Veresiye satımın özel bir türüdür.E) Malın teslimi tüm taksitler ödendiği za-

man gerçekleşir.aÇIKLaMaTaksitli satışlarda, vade devam etse bile malın tes-limi sözleşme yapıldığı anda yapılır.

YanIT: E

8. İl Hakim Heyetinin kararlarına karşı Tüke-tici Mahkemesine itiraz kaç gün içinde ya-pılır?

A) 15 günB) 7 günC) 3 günD) 10 günE) 20 gün

aÇIKLaMaİl Hakem Heyetinin kararlarına karşı 15 gün için-de itiraz edilebilir.

YanIT: a

9. aşağıdakilerden hangisi tüketici sözleş-melerinin temel ilkeleri ile ilgili yanlıştır?

A) Yazılı sözleşmeler sekiz punto büyüklü-ğünde olmalıdır.

B) Anlaşılır bir dil içermelidir.C) Açık, sade, okunabilir olmalıdır.D) Bir nüshası tüketiciye verilmelidir.E) Eksiklik sözleşmenin geçerliliğini etkile-

mez.

aÇIKLaMaYazılı yapılması gereken sözleşmeler en az 12 punto büyüklüğünde olmalıdır.

YanIT: a

10. Taksitli satışlarda tüketici kaç gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin sa-tış sözleşmesinden cayabilir?

A) 1 günB) 2 günC) 3 günD) 6 günE) 7 gün

aÇIKLaMaCayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin 7 gün içinde satıcıya yöneltilmiş olması gerekir.

YanIT: E

11. aşağıdakilerden hangisi uyulması gere-ken reklam ilkeleri içinde yer almaz?

A) Doğru olmasıB) Dürüst olmasıC) Satılan mal veya hizmet hakkında detaylı

bilgi vermesiD) Kamu düzenine uygun olmasıE) Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere uy-

gun olması

aÇIKLaMaReklam mal, hizmet veya firma ile ilgili algı yaratan bir eylemdir. Detay bilgi içermesine gerek yoktur.

YanIT: C

69

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

12. aşağıdakilerden hangisi tüketici kredileri ile ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Sözleşmenin tarafları alıcı ve satıcıdır.B) Konusu nakit paradır.C) Tüketicinin amacı bir mal ya da hizmet

edinmektir.D) Sözleşme yazılı yapılmalıdır.E) Konusuna taşınır eşyalar girmez.

aÇIKLaMaTüketici kredilerinde taraflar;• Tüketici• Kredi verenlerdir.

YanIT: a

13. İşyeri dışında kurulan sözleşmelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş satıcı veya sağlayıcı tarafından kurulur.

B) Bu tür sözleşmeler tamamen işyeri dışın-da kurulur.

C) Yazılı olarak kurulmadıkça geçerli olmaz.D) Tüketici cayma hakkına sahiptir.E) Bu sözleşmelerin uygulama usul ve

esaslarını çıkarılıcak bir yönetmelikle be-lirleme yetkisi Gümrük ve Ticaret Bakan-lığına verilmiştir.

aÇIKLaMaSatıcı veya sağlayıcının işyerinde de yapılabilir.

YanIT: B

ÇIkmIş sOru 2014-DÖnem sOnu

14. Mal ve hizmetlerle gereksinimlerini gide-renlerin korunmasına yönelik modern an-lamda ilk yasal düzenlemeler aşağıdaki ülkelerden hangisinde yapılmıştır?

A) Amerika Birleşik DevletleriB) FransaC) İngiltereD) AlmanyaE) Hollanda

aÇIKLaMaTüketici haklarının korunması ile ilgili ilk yasal dü-zenleme ABD’de yapılmıştır.

YanIT: a

ÇIkmIş sOru 2014-DÖnem sOnu

15. aşağıdakilerden hangisi aBD’de Başkan Kennedy tarafından söz edilen temel tü-ketici haklarından biri değildir?

A) Tüketicinin sesini duyurmasıB) Tüketicinin bilgi edinmesiC) Tüketicinin tazmin edilmesiD) Tüketicinin sözleşme yapmasıE) Tüketicinin örgütlenmesi

aÇIKLaMaTüketici hakkı kavramı ilk kez ABD’de başkan Kenndy tarafından kullanılmış ve dört temel tüketi-ci hakkını sıralamıştır.1) Tüketicinin bilgi edinmesi2) Tüketicinin sesini duyurması3) Tüketicinin tazmin edilmesi4) Tüketicinin örgütlenmesi

YanIT: D

İŞLETME HUKUKU

70

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. aB’de ilk kez hangi anlaşma ile tüketici kavramına yer verilmiştir?

A) Paris AnlaşmasıB) Sevr AnlaşmasıC) Lozan AnlaşmasıD) Maastricht AnlaşmasıE) Kopenhag Anlaşması

2. aşağıdakilerden hangisi I. Tüketici Prog-ramında sayılan tüketici haklarından de-ğildir?

A) Sağlığının ve güvenliğinin korunmasıB) Ekonomik çıkarların korunmasıC) Tazmin hakkıD) Temsil edilme hakkıE) Sesini duyurması hakkı

3. Üreticilerin ürettikleri malların öngörülen kullanım süreleri boyunca güvenli olma-larını sağlamak zorunda olmaları tüketici haklarından hangisine örnektir?

A) Temel ihtiyaçları karşılama hakkıB) Sağlık ve güvenliğin korunması hakkıC) Ekonomik çıkarların korunması hakkıD) Bilgi edinme hakkıE) Eğitilme hakkı

4. aşağıdakilerden hangisi Tüketici Hakem Heyetinde üye olamaz?

A) Belediye başkanının görevlendireceği bir personel

B) Baronun görevlendireceği avukatC) Vali’nin görevlendireceği personelD) Tüketici örgütlerinin seçeceği bir üyeE) Ticaret ve sanayi odasının görevlendire-

ceği bir üye

5. Tüzel kişilerin tüketici olabilmeleri için gerekli koşul aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticari faaliyette bulunmamakB) Ticari faaliyette bulunmakC) Malı veya hizmeti mesleki amaçla kullan-

makD) Tacir niteliğinde olmakE) Fiil ve işlerinin ticari nitelikte olması

6. Türkiye’de kurulan ilk tüketici örgütlen-mesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tüketiciler BirliğiB) Tüketiciler FederasyonuC) Avrupa Tüketiciler ÖrgütüD) Tüm Tüketicileri Koruma DerneğiE) Uluslararası Tüketiciler Örgütü

7. aşağıdakilerden hangisi Tüketici Kon- seyi’nin amaçlarından biri değildir?

A) Tüketicinin sorunlarının çözümüne ilişkin önlemler almak

B) Tüketicinin gereksinimlerinin çözümüne ilişkin önlemler almak

C) Tüketicinin çıkarlarının korunmasına iliş-kin önlemler almak

D) Sorunların evrensel tüketici hakları doğ-rultusunda çözülmesi için önlem almak

E) Üretici ihtiyaçlarının karşılanması ve çı-karlarının korunmasına ilişkin tedbirler almak

8. Tüketici Hakem heyetleri ilçelerde hangi kuruma bağlıdır?

A) BelediyeB) KaymakamlıkC) ValilikD) İl MüdürlükleriE) İçişleri Bakanlığı

71

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. aşağıdakilerden hangisi tüketici sözleş-melerinin özelliklerinden değildir?

A) Her iki tarafın tüketici olması şarttır.B) Sözleşme ivaz karşılığı yapılır.C) Sözleşme tek tip değildir.D) Sözleşmenin konusunu bir mal oluştura-

bilir.E) Sözleşmenin konusunu bir hizmet oluş-

turabilir.

10. Koşu atının hasta olması hangi ayıp türü-ne örnektir?

A) Maddi ayıpB) Hukuki ayıpC) Maddi olmayan ayıpD) Ekonomik ayıpE) Miktar eksikliğinden kaynaklanan ayıp

11. aşağıdakilerden hangisi ayıplı mal nede-niyle tüketiciye tanınan haklardan değildir?

A) Sözleşmeden dönüp, bedeli istemeB) Malın yenisiyle değişimini istemeC) Ayıp oranında bedel indirimi istemeD) Malın ücretsiz onarımını istemeE) Sözleşmeyi değiştirme

12. aşağıdaki mal ve hizmetlerden hangisi TKHK kapsamında mal ya da hizmet kabul edilmediği için ayıplı olmasına rağmen tü-keticinin TKHK’da yer alan seçimlik hak-larını kullanması mümkün olmaz?

A) OtomobilB) Bilgisayar programıC) ElektrikD) KonutE) Arsa

13. aşağıdakilerden hangisi Tüketicinin Ko-runması Hakkında Kanun çerçevesinde kabul edilmiş reklam ilkeleri arasında yer almaz?

A) Genel ahlaka uygunB) Kamu düzenine uygunC) Kişilik haklarına uygunD) Doğru ve dürüstE) Aldatıcı

14. aşağıdakilerden hangisi aldatıcı reklam-lara karşı tüketicinin sahip olduğu haklar-dan biridir?

A) Reklam kuruluna şikayetB) Basına şikayetC) Anayasa Mahkemesine şikayetD) Tüketici Mahkemesine şikayetE) Belediyeye şikayet

15. Yazılı, görsel ve elektronik ortamda tüke-ticiyle karşı karşıya gelmeksizin yapılan, malın veya hizmetin tüketiciye anında ve-ya sonradan teslimi ve ifası kararlaştırılan sözleşmeye ne ad verilir?

A) Taksitli satışB) Kredili satışC) Kapıdan satışD) Ön ödemeli satışE) Mesafeli satış

İŞLETME HUKUKU

72

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. D AB’yi kuran Roma anlaşmasında tüketici kavramına hiç yer verilmemiştir. 1993 yı-lında Maastricht Anlaşmasıyla AB’de tü-ketici hakkına yer verilmiştir.

2. E 1975 yılında Avrupa tüketici hakları be-yannamesi niteliğinde belge sayılan I. Tüketici Programında sayılan haklar;

• Sağlığın ve güvenliğin korunması hakkı• Ekonomik çıkarların korunması hakkı• Tazmin hakkı• Bilgilendirme ve eğitim hakkı• Temsil edilme hakkı

3. B Sağlık ve güvenlik hakkı tüketicinin sağ-lık ve yaşamını tehlikeye atacak mal ve hizmetlere karşı tüketicinin korunması gerektiğine yönelik haktır.

4. C Vali, Tüketici Hakem Heyetine üye seçe-mez. Seçebilecekler A, B, D, E seçenek-lerinde verilmiştir.

5. a Bir mal veya hizmeti ticari veya mesle-ki olmayan amaçlarla edinen tüzel kişiler tüketici olurlar. Aksi halde üretime girer.

6. D Ülkemizde kurulan ilk tüketici örgütü Tüm Tüketicileri Koruma Derneği’dir. 1986’da kurulmuştur.

7. E Tüketici Konseyi genelde tüketici hakları-nı korur, üreticileri değil.

8. B Tüketici hakem heyetleri ilçelerde Kay-makamlıklar bünyesinde örgütlenmiştir.

9. a Tüketici sözleşmelerinde bir tarafın tüke-tici olması yeterlidir. Her iki tarafın tüketi-ci olması şart değildir.

10. a Tüketicinin, eşyanın fiziki yapısındaki ek-siklikler nedeniyle amacına ulaşmaması nedeniyle ortaya çıkan ayıp maddi ayıp-tır. Koşu atının hasta olması buna örnek-tir.

11. E Ayıplı mal nedeniyle tüketiciye tanınan haklar;

• Sözleşmeden dönme, malın bedelinin ia-desini isteme

• Malın yenisiyle değiştirilmesini isteme• Ayıp oranında bedel indirimi isteme• Malın ücretsiz onarımını isteme

12. E Taşınmaz malların tamamı TKHK kap-samına girmez. Yalnızca konut ve tatil amaçlı taşınmazlar bu kapsama alınmış-tır.

13. E Bir reklamda kabul edilen ilkeler; genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun olup doğru ve dürüst olmalıdır.

14. a Aldatıcı reklamlara karşı tüketicilerin sa-hip olduğu haklar;

• Ayıplı mal nedeniyle seçimlik hakları• Reklam kuruluna şikayet• Genel hükümlere dayanan haklar

15. E Verilen tanım mesafeli satışın tanımıdır.

73

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; Rekabet kanunu ve Rekabet Kurulu-na, rekabete aykırı anlaşma karar ve eylemlere, hakim durumun kötü-ye kullanılmasına, birleşme ve devralmalara dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

– 3

Liberal ekonomik sistemlerde devletler, rekabet ortamının sağlanması ve rekabetin korunması için zaman zaman sisteme müdahale ederler.

Türkiye’de 1994 yılında Rekabetin Korunması Hakkında Kanun kabul edildi. Bu kanunun temel amacı rekabet hakkının korunmasıdır.

rekabeti sınırlayıcı anlaşma; yasaklanmış anlaşmalardır. Diğer hukuklardaki tanımlardan farklı olarak tek taraflı yapılabilir. Genelde gizli ve sözlü yapılır. Asıl amaç rekabeti sınırlamaktır. Yatay ve dikey anlaşmalar yapılabilir. Yatay anlaşmalar, üretim zincirinin aynı seviyesinde yer alan birbirlerinin rakibi olan teşebbüslerin rekabeti sınırlama amacıyla yaptıkları anlaşmalardır. Bu anlaşmalara kartel anlaşmaları denilir. Üretim zincirinin farklı seviyesinde bulunan teşebbüsler arasında yapılan rekabeti sınırlayıcı anlaşmalara ise dikey anlaşma denir.

Uyumlu eylem: Bir anlaşmanın varlığının ispatlanamadığı durumlarda piyasadaki fiyat değişmeleri-nin veya arz talep dengesinin ya da teşebbüslerin faaliyet bölgelerinin rekabetin engellendiği, bozulduğu veya kısıtlandığı piyasalardakine benzerlik göstermesi, teşebbüslerin uyumlu eylem içinde olduklarına karine teşkil eder.

Unsurları; ➣ İki veya daha fazla teşebbüs olmalı ➣ Paralellik bilinçli olmalı ➣ Paralel davranışlar ekonomik ve rasyonel gerekçelerle açıklanmamalıdır.

Teşebbüs birliği kararları; Teşebbüsler genellikle ortak yararlarını korumak ve geliştirmek amacıy-la birlikler oluştururlar. Bu birliklerin alacağı rekabeti sınırlayıcı kararlar ve teşebbüsler arası anlaşma-larla, rekabetin sınırlanmasının ekonomik etkileri birbirinin aynıdır. O nedenle bu kararların da yasaklan-ması gerekir. Teşebbüs birliklerinin kararları, tavsiye kararı olarak alınırsa ve hiçbir bağlayıcılığı yoksa bu kararların yasaklanmaması gerekir. Ancak tüm teşebbüsler bu tavsiye kararına uyuyorlarsa ve bu nedenle rekabet sınırlanıyorsa bu kararlar tavsiye kararı bile olsa yasaklanır.

➣ Mal ve hizmetlerin alım-satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her tür alım veya satım şartlarının tespiti

➣ Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması

➣ Mal veya hizmetin arz ve talep miktarının kontrolü ➣ Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması ➣ Ayrımcılık yapılması

Muafiyet: Rekabeti sınırlayıcı olmasına karşın, aynı zamanda olumlu yönleri olan anlaşmaların ya-sak kapsamı dışına çıkarılmasıdır. İki veya daha fazla teşebbüs arasında ise bireysel muafiyettir.

Bireysel muafiyet kararları; ➣ Karar alınan olayda değişiklik olması ➣ Karara bağlanan şartların yerine getirilmemesi ➣ Kararın yanlış veya eksik bilgiye dayanması

rEKaBET HUKUKU 7

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

İŞLETME HUKUKU

74

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

Hakim Durumun Kötüye Kullanılması: Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına yahut başkaları ile yapa-bileceği anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanılması hukuka aykırı ve yasaktır. Belirli bir piyasadaki bir veya birden fazla teşebbüsün rakipleri ve müşterilerinden bağımsız hareket ederek fiyat, arz, üretim ve dağıtım miktarı gibi ekonomik parametreleri belirleme gücüdür. Hakim durum bazı ölçütler esas alınarak belirlenmektedir.

hakİm durumun belİrlenmesİnde ÖlçütlerPazar payı: Tüm rekabet kurallarının uygulanmasında ve özellikle hakim durumun belirlenmesinde

ilgili pazar kavramı merkezi bir öneme sahiptir. İlgili pazar iki açıdan önemlidir. Birincisi toprak parçası olarak, ikincisi ise belirli bir ürün pazarı olarak bir teşebbüsün pazar payının belirlenebilmesi için önce-likle ilgili coğrafi pazar ve ilgili ürün pazarının belirlenmesi gerekir. İlgili ürün pazarı, belirli bir ürün ve onunla yüksek ikame edilebilirliği olan diğer mallardan oluşan pazardır. İlgili coğrafi pazar ve ilgili ürün pazarı belirlendikten sonra, teşebbüsün o piyasadaki pazar payı tespit edilir.

Dikey bütünlük: Bir teşebbüs, üretimden dağıtıma kadar, ürünün pazara ulaştırılmasındaki zincirde her halkayı kendisi oluşturacak şekilde bir bütünlük sağlamış ise bu rakipler için önemli bir giriş engeli oluşturur. Giriş engeli kavramı, ekonomik gücün saptanmasında temel, rol oynamaktadır.

Teknolojik üstünlük: Pazar önderi bir teşebbüsün sahip olduğu yeni, üstün bir teknoloji rakiplerin bu pazara girmelerini önler ve giriş engeli oluşturur. Dolayısıyla pazar payının yanında teknolojik üstün-lükte, hakimin durumun göstergesi olarak kabul edilmektedir.

Kullanılmayan kapasite: Bir teşebbüsün sahip olduğu kullanılmayan kapasitenin büyüklüğü bu alana yapılacak yatırımları kazançsız hale getirebileceği için başka teşebbüslerin bu alana yatırım yap-malarını engeller. Bu durum ilgili piyasada rekabetin gerçekleşmesine engel olduğundan hakimlik gös-tergesi olarak kabul edilmektedir.

İndirim sistemi: Bir teşebbüsün uyguladığı indirim sistemi, alıcıları belli bir ürüne bağlayabilir. Özel-likle çok çeşit üzerinden, toplam indirim uygulanıyorsa bu durum diğer unsurlarla birlikte hakim durumun göstergesi olarak kabul edilebilir.

Hukuken korunan tekel hakları: Patent, marka, lisans gibi yasal olarak korunan haklar pazara giriş engeli oluşturur. Bunların giriş engeli oluşturması korundukları bölgeden başka ikame mal olmamasına bağlıdır.

Kötüye kullanma: Bu kavramın ilk uyandırdığı düşünce, hakim durumdaki bir teşebbüsün rekabet koşulları içinde elde edemeyeceği bazı yararlar elde edebilmesidir. Hakim durumda olan teşebbüsün davranışları sömürü doğuruyorsa bu kötüye kullanma niteliğindedir. Örnekler, ticari faaliyetler alanına başka bir teşebbüsün girmesine doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması, eşit durumdaki alıcılara aynı ve eşit hak ve yükümlülükler için farklı şartlar ileri sürüp ayrımcılık yapılması, tüketicinin zararına olarak üretimin, pazarlamanın ya da teknik gelişmenin kısıtlanması.

bİrleşme ve devralmalarRekabet hukukunda bu kavramlar diğer hukuk dallarından farklı şekilde yorumlanmaktadır. Rekabet

hukuku, bir teşebbüsün diğer bir teşebbüsle birleşmesi veya devralmasının hukuki biçimi ile ilgilenme-mekte, ekonomik yönü ile ilgilenmektedir. Rekabet Kanunu, birleşme ve devralma yoluyla bir teşebbü-sün hakim duruma gelmesi veya hakim durumunu güçlendirmesini yasaklamıştır.

Birleşme ve devralma yöntemleri; ➣ TTK’daki birleşmeler ➣ Malvarlığının devri ➣ Ortaklık payının devri ➣ Yönetimde hak sahibi olma yetkisi veren araçların devri

Birleşme veya Devralma sayılan Haklar: Rekabet Kanununa göre; kontrolde kalıcı değişiklik mey-dana getirecek şekilde iki veya daha fazla teşebbüsün birleşmesi, bir veya daha fazla teşebbüsün ta-manının ya da bir kısmının doğrudan veya dolaylı kontrolünün, hisse ya da mal varlığının satın alınarak devralınmasıyla, sözleşmeyle veya diğer bir yolla bir ya da daha fazla teşebbüs tarafından devralınma-sı, birleşme veya devralma işlemi sayılmaktadır.

İzin alınması gereken birleşmeler; İşlem taraflarının Türkiye cirolarının toplamının 100 milyon Türk Lirası’nı veya işlem taraflarından en

az ikisinin Türkiye cirolarının ayrı ayrı 30 milyon Türk Lirası İşlem taraflarından birinin dünya cirosunun 500 milyonu aşması

75

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

bİrleşme ve devralmaların bİldİrİlmesİ ve değerlendİrİlmesİBirleşme ve devralma anlaşmalarının bildirildiği tarihten itibaren Kurul, 15 gün içinde yapacağı ön

inceleme sonucunda birleşme ve devralma işlemine izin verebilir. Kurul bu süre içinde herhangi bir ce-vap vermezse, anlaşmalar bildirim tarihinden 30 gün sonra yürürlüğe girerek hukuki geçerlilik kazanır. Kurul değerlendirme yaparken şu hususlara dikkat eder: İlgili pazarın yapısı, teşebbüslerin rekabeti, pazardaki durumu, ekonomik ve mali güçleri, sağlayıcı ve müşteri bakma alternatifleri, arz kaynaklarına ulaşabilme imkanları, pazarlara giriş engelleri, arz ve talep eğilimleri, tüketicilerin menfaatleri gözönün-de bulundurulur. Bildirilmesi gerektiği halde bildirilmemiş bir birleşmeyi kurul öğrendiği takdirde, soruş-turma başlatılır.

menfİ tespİt kararıMenfi tespit, rekabet kurulunun elindeki bilgiler doğrultusunda teşebbüsler arası bir anlaşmanın,

alınan bir kararın gerçekleştirilen bir eylemin ya da birleşme ve devralmanın kanunu ihlal etmediği so-nucuna varmasıdır. Kurul bu doğrultuda, ilgili teşebbüs ya da teşebbüs birliklerinin başvurusu üzerine herhangi bir rekabet ihlalinin gerçekleşmediğini gösteren menfi tespit belgesini düzenleyip taraflara ve-rebilir.

rekabet kurumuMal ve hizmet piyasalarının sağlıklı bir rekabet ortamı içinde oluşmasını ve gelişmesini sağlamak,

kanunun kendisine verdiği görevleri yerine getirmek üzere kurulmuş, idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişisidir. Kurum görevini yaparken bağımsızdır.

Rekabet kurumu organları; ➣ Rekabet kurulu: Karar ve denetleme organıdır. Biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere top-lam yedi üyeden oluşur. Üyelerin görev süreleri 6 yıldır. Süresi biten üye yeniden seçilebilir. Kurulun çeşitli görevleri vardır. Rekabet Kanununda yasaklanan faaliyetler ve hukuki işlemler hakkında, başvuru üzerine veya re’sen inceleme araştırma ve soruşturma yapmak, para cezası uygulama, muafiyet ve menfi tespit belgesi vermek, birleşme ve devralmalara izin vermek, kuru-mun personel politikalarını saptamak, yıllık bütçeyi, gelir gider ve kesin hesabı ve yıllık çalışma programını aramak, tebliğ çıkarıp gerekli düzenlemeleri yapmak gibi.

➣ Başkanlık ➣ Hizmet birimleri

Rekabet kurulunun inceleme ve araştırma usulü; Ön araştırma safhası: Kurul bir ihbar veya şikayet üzerine, yeterli delil varsa soruşturma açılması-

na, yeterli delil yoksa soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılma-sına karar vermek zorundadır. Ön araştırma yapılmasına karar verildiği takdirde kurul başkanı, meslek personeli uzmanlardan bir ya da birkaçını raportör olarak görevlendirir. Rapörterler 30 gün içinde ön araştırmayı tamamlamalıdır.

soruşturma safhası: Kurul soruşturma açılmasına karar verirse, soruşturmanın açıldığı tarihten itibaren 15 gün içinde, soruşturmaya başlandığını ve tarafların ilk yazılı savunmalarını 30 gün içinde vermeleri gerektiğini taraflara bildirir. Soruşturmayı yürütmekle görevlendirilen rapörtör veya rapörterler soruşturmayı tamamladıklarında, hazırlanan rapor tüm kurul üyeleri ile ilgili taraflara tebliğ edilir. Ta-raflara raporlara karşı 30 gün içinde ikinci yazılı savunmalarını vermeleri gerektiği bildirilir. İkinci yazılı savunmaların kurula ulaşmasından itibaren 15 gün içinde heyet görüş bildirir.

Karar safhası: Karar safhası, sözlü savunma toplantısı ve karar toplantısı olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Sözlü toplantılar, soruşturma safhasının bitiminden en az 30 gün en çok 60 gün içinde gerçekleşir. Toplantı yapıldıktan sonra aynı gün veya 15 gün içinde karar verilir. rekabet kurulunun ka-rarını vermesiyle birlikte soruşturma sona erer.

rekabetin korunması hakkında kanuna aykırılık halinde uygulanacak ceza yaptırımları; Usule ilişkin yaptırımlar;

➣ Muafiyet ve menfi tespit başvuruları ile birleşme ve devralmalar için izin başvurularında yanlış ya da yanıltıcı bilgi ve belge verilmesi

➣ İzne tabi bir birleşme ve devralmaların kurul izni olmaksızın gerçekleştirilmesi ➣ Kurul tarafından bilgi istenilmesi halinde veya yerinde inceleme yapılması sırasında eksik, yanlış ya da yanıltıcı bilgi ve belge verilmesi ya da bilgi ve belgenin belirlenen süre içinde verilmemesi.

➣ Yerinde incelemenin engellenmesi ya da zorlaştırılması.Esasa ilişkin yaptırımlar;

➣ Rekabeti sınırlayıcı anlaşma, karar veya uyumlu davranışın uygulamaya sokulması ➣ Hakim durumun kötüye kullanılması ➣ Hakim durum yaratan veya mevcut bir hakim durumu güçlendiren bir birleşme veya devralma işleminin Rekabet Kurulu’nun izni olmaksızın uygulamaya sokulması.

• Rekabet Kurulu’nun kararlarına karşı Danıştay’da 60 gün içinde iptal davası açılabilir.

İŞLETME HUKUKU

76

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. Ülkemizde rekabetin korunmasına ilişkin ilk düzenlemeye nerde rastlanır?

A) 1982 Anayasası’ndaB) Umumi Hıfsızzıhha KanunundaC) Borçlar KanunundaD) Ticaret KanunundaE) İş Kanununda

aÇIKLaMa1994 yılına kadar ülkemizde rekabet hukukuna ilişkin özel düzenleme yoktur. Rekabetin korun-ması ülkemizde Anayasa’mızda 167. Maddede düzenlendi.

YanIT: a

2. aşağıdakilerden hangisi dikey anlaşma örneği değildir?

A) Tek elden dağıtımB) Coğrafi pazar paylaşmaC) Coğrafi müşteri paylaşmaD) Satış fiyatının yeniden tespitiE) Marka bağımlılığı oluşturma

aÇIKLaMaMarka bağımlılığı oluşturma dikey anlaşma örneği değildir. Rekabeti engelleyen bir faktördür.

YanIT: E

3. aşağıdakilerden hangisi uyumlu eylemin unsurlarından biri değildir?

A) En az iki teşebbüsün varlığıB) Tarafların tüzel kişi olmasıC) Teşebbüslerin davranışları arasında bi-

linçli paralellik olmasıD) Teşebbüslerin davranışlarının ekonomik

gerekçelerle açıklanamamasıE) Teşebbüslerin davranışlarının rasyonel

gerekçelerle açıklanamaması

aÇIKLaMaUyumlu eylemin koşulları RKHK’da sayılmıştır. Tarafların hepsinin tüzel kişi olması şart değildir. Gerçek kişiler arasında da gelişmiş olabilir.

YanIT: B

4. a ve B işletmelerinin kendilerinden mal satın almak isteyen C işletmesine diğer alıcılardan %10 pahalı satmaları aşağıda-kilerden hangisine örnektir?

A) Mal ve hizmetlerin alım-satım fiyatının tespit edilmesi.

B) Mal ve hizmet piyasalarının bölüşülmesi.C) Mal ve hizmetin arz ve talep miktarının

kontrolü.D) Eşit durumdaki kişilere farklı şartların uy-

gulanması.E) Tek elden dağıtım.

aÇIKLaMaSoruda verilen örnek, eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması durumunu ifade eder.

YanIT: D

5. rekabeti sınırlayıcı olmasına karşın, ay-nı zamanda olumlu yönleri de olan anlaş-maların ve teşebbüs birliği kararlarının 4. maddedeki yasak kapsamının dışında tu-tulmasına ne ad verilir?

A) Muafiyet B) İstisnaC) Genelleme D) YaptırımE) Müeyyide

aÇIKLaMaVerilen tanım muafiyetin tanımıdır.

YanIT: a

6. aşağıdakilerden hangisi kötüye kullanma örneği değildir?

A) Ticari faaliyet alanına başka bir teşebbü-sün girmesine engel olmak

B) Aynı, eşit durumlardaki kişilere ayrımcılık yapmak

C) Tüketicinin zararına olarak üretimin, pa-zarlamanın kısıtlanması

D) Bir piyasanın oluşturmuş olduğu finansal avantajdan yararlanarak başka bir mal piyasasındaki rekabet koşullarını boz-mak

E) Pazar önderi teşebbüsünün sahip olduğu yeni teknolojilere sahip olma

aÇIKLaMaPazar önderi teşebbüsün sahip olduğu yeni tekno-lojilere sahip olma kötüye kullanmanın değil tek-nolojik üstünlüğün örneğidir.

YanIT: E

77

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7. aşağıdakilerden hangisi birleşme ve dev-ralma yöntemlerinden biri değildir?

A) TTK’daki birleşme ve katılmaB) Malvarlığı devriC) Payın devriD) Yönetimde hak sahibi olma yetkisiE) Taşınmaz devri ve tescili

aÇIKLaMaBirleşme ve devralma yöntemleri;• TTK’daki birleşme ve devralma• Malvarlığı devri• Ortaklık payının devri• Yönetimde hak sahibi olma yetkisi veren araç-

ların devri YanIT: E

8. Birleşme ve devralmalarda kurul kaç gün içinde inceleme yapıp izin verebilir?

A) 10 gün B) 15 günC) 20 gün D) 30 günE) 45 ay

aÇIKLaMaBirleşme ve devralmalarda kurulun inceleme sü-resi 15 gündür. YanIT: B

9. rekabet kurulu zımmen birleşmeye ne ka-dar sürede izin verir?

A) 10 gün B) 20 günC) 30 gün D) 40 günE) 50 gün

aÇIKLaMaRekabet Kurulu zımmen yani kapalı üstü örtülü birleşmeye 30 gün içinde izin verir.

YanIT: C

10. Mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı bir re-kabet ortamı içinde oluşmasını ve geliş-mesini sağlamak, kanunun kendisine ver-diği görevleri yerine getirmek üzere kurul-muş, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) BDDK B) Rekabet KurumuC) Türk Hava Kurumu D) TİEE) TODAİE

aÇIKLaMaVerilen tanımda Rekabet Kurumu ayrıntılı olarak ifade edilmiştir.

YanIT: B

11. rekabet Kurumu’nun karar organı aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Genel KurulB) Yönetim KuruluC) Disiplin KuruluD) Rekabet KuruluE) Başkanlık

aÇIKLaMaRekabet Kurumunun organları;• Rekabet Kurulu• Başkanlık• Hizmet birimleriRekabet Kurulu en yetkili karar organıdır.

YanIT: D

12. aşağıdakilerden hangisi rekabet Kuru- lu’nun esasa ilişkin görev ve yetkilerin-den biri değildir?

A) Yasaklanan faaliyetlere ilişkin inceleme, araştırma yapmak

B) İhlallere son verilmesi için önlemler al-mak

C) İlgililerin muafiyet vermeyi tespit talepleri-ni değerlendirmek

D) Menfi tespit belgesi vermekE) Baş hukuk müşavirini atamak

aÇIKLaMaBaş hukuk müşavirini atamak teşkilata ilişkin gö-revidir.

YanIT: E

13. rekabet Kurulu gerekli gördüğü hallerde ne kadarlık süre için ek süre verebilir?

A) 1 ay B) 2 ayC) 3 ay D) 4 ayE) 6 ay

aÇIKLaMaKurulun verdiği ek süre 6 aydır.

YanIT: E

İŞLETME HUKUKU

78

ÇIkmIş sOru 2014-DÖnem sOnu

14. Rekabet Kanununa göre, rekabeti sınırlayıcı olmasına karşın, aynı zamanda olumlu yön-leri de olan anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliği kararlarına belirli koşullarla muafiyet tanınabilir.

aşağıdakilerden hangisi muafiyetin ko-şullarından biri değildir?

A) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmet-lerin sunulmasında yeni gelişme ve iyi-leşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanmış

B) Tüketicilerin bundan yarar sağlamasıC) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde re-

kabetin ortadan kalkmamasıD) Teşebbüsler arası yazılı bir sözleşmenin

yapılmasıE) Rekabetin zorunlu olandan fazla sınırlan-

maması

aÇIKLaMaVerilen tanım Dikey Anlaşmalar tanımıdır.

YanIT: E

ÇIkmIş sOru 2015-tek Ders

15. Bir anlaşmanın rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’un kapsamına girebil-mesi için hangi şekilde yapılması gerek-lidir?

A) Sözlü şekilde yapılması gerekir.B) Resmi şekilde yapılması gerekir.C) Herhangi bir şekle tabi değildir.D) Noterde onaylanması gerekir.E) Yazılı şekilde yapılması gerekir.

aÇIKLaMaRekabetin Korunması Hakkındaki Kanuna göre, bir anlaşmanın bu kanun kapsamına alınabilmesi için herhangi bir şekil şartına gerek yoktur.

YanIT: C

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. aşağıdakilerden hangisi ile Türkiye hem bir rekabet Kanunu çıkarmayı hem de aB hukukuna uygun davranmayı taahhüt et-miştir?

A) Lozan AnlaşmasıB) Sevr AnlaşmasıC) Birleşmiş MilletlerD) NATOE) Gümrük Birliği

2. rekabet Kanunu teşebbüsün hangi yö-nüyle ilgilenir?

A) Ekonomik B) HukukiC) Siyasi D) TeknolojikE) Sosyolojik

3. aşağıdakilerden hangisi rekabet Kanu-nuna göre anlaşmayı ifade eder?

A) İki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun ira-de beyanıdır.

B) Tarafları bağlamayan, borç altına sokma-yan uzlaşmalardır.

C) İki tarafa borç yükleyen sözleşmedir.D) Bir kimsenin kendi adına başkası hesabı-

na işlem yapmasıdır.E) Bir tarafın diğer tarafı temsil etmesidir.

4. Türkiye’de bir rekabet Kanunu çıkarılma-sını devlete görev olarak vermiş olan ya-sal düzenleme aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) AnayasaB) Türk Ticaret KanunuC) Türk Borçlar KanunuD) Türk Medeni KanunuE) Türk Ceza Kanunu

5. aşağıdakilerden hangisi yatay anlaşma niteliğindedir?

A) HoldingB) KonsorsiyumC) KartelD) İşbirliğiE) Joint Venture

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

79

6. aşağıdakilerden hangisi teşebbüs birliği kararları ile ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Amaç ortak yararı korumak ve geliştir-mektir.

B) Yasaklanması gerekmez.C) Rekabetin sınırlanmasına neden olur.D) Tüzel kişiliğe sahip olmak zorunda değil-

dir.E) Kararın bağlayıcılığı yoksa yasaklanma-

yabilir.

7. aşağıdakilerden hangisi rekabeti sınırla-yıcı anlaşma uyumlu eylem ve teşebbüs birliği kararlarına örnek değildir?

A) Mal ve hizmetlerin alım-satım fiyatının tespit edilmesi.

B) Mal ve hizmet piyasalarının bölüşülmesi.C) Mal ve hizmetin arz ve talep miktarının

kontrolü.D) Eşit durumdaki kişilere farklı şartların uy-

gulanması.E) Tek elden dağıtım.

8. aşağıdakilerden hangisi müşteri paylaşı-mına örnek olamaz?

A) Son tüketim amacıyla satışB) Yalnızca toptancıya satışC) Yalnızca otellere satışD) Yalnızca restorantlara satışE) Tek elden dağıtım

9. Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumu tek başına ya da başkalarıyla kötüye kul-lanmasına ne ad verilir?

A) MuafiyetB) AnlaşmaC) Hakim durumun kötüye kullanılmasıD) Dürüstlük kurallarına aykırılıkE) Ahde vefasızlık

10. rekabet Kurulu kaç üyelidir?A) 1 B) 3 C) 5D) 7 E) 10

11. aşağıdakilerden hangisi rekabet Kurulu kararları ile ilgili yanlış bir bilgidir?A) Kurul kararları gizli görüşme sonucu alınır.B) Hiçbir kurul üyesinin oyu çekimser ola-

maz.C) Görüşmelere sözlü savunma toplantısın-

da hazır bulunmuş olan üyelerin katılımı zorunludur.

D) Rekabet Kurulu’nun kararını vermesiyle soruşturma sona erer.

E) Kurul ek süre verme yetkisine sahip değildir.

12. aşağıdakilerden hangisi rekabet huku-kunda esasa ilişkin suçlardan biri değil-dir?A) Yerinde incelemenin engellenmesi ya da

zorlaştırılmasıB) Rekabeti sınırlayıcı davranışC) Hakim durumun kötüye kullanılmasıD) Mevcut bir hakim durumu güçlendiren bir

birleşme işleminin Rekabet Kurulu’nun izni olmaksızın uygulamaya sokulması

E) Hakim durum yaratan bir devralma işle-minin Rekabet Kurulu’nun izni olmaksı-zın uygulamaya sokulması

13. rekabet Kurulunun verdiği para cezası ne kadardan az olamaz?

A) 5.000 B) 10.000C) 20.000 D) 50.000E) 60.000

14. rekabet Kurulu kararlarının yargısal de-netimi nerde yapılır?

A) DanıştayB) SayıştayC) YargıtayD) Sulh Hukuk MahkemesiE) Asliye Hukuk Mahkemesi

15. rekabet Kurulu’na karşı açılacak iptal da-valarında davalı rekabet Kuruludur. aşa-ğıdakilerden hangisi davaya katılarak ku-rula yardım edebilir?

A) Gümrük ve Ticaret BakanlığıB) Maliye BakanlığıC) Çalışma ve Sosyal Güvenlik BakanlığıD) Sanayi BakanlığıE) Dış Ticaret Bakanlığı

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

İŞLETME HUKUKU

80

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. E Rekabet Kanunu çıkarılmasını gerekli kı-lan neden Gümrük Birliği’dir.

2. a Teşebbüs birçok alanda tanımlanmıştır. Her alan farklı bir yönüyle ilgilenirken Re-kabet Kanunu sade ekonomik yönüyle il-gilenmektedir.

3. B Rekabet Kanununa göre anlaşmalar, ta-rafları borca sokmayan, bağlamayan uz-laşmalardır ve gizli yapılır.

4. a Ülkemizde kanun çıkarmaya yetkili organ TBMM’dir. Anayasa bu konuda temel bir kaynak olur.

5. C Karteller yatay anlaşmaların en güzel ör-nekleridir.

6. B Teşebbüs birliği kararları genelde reka-beti sınırlayıcı ve engelleyici olduğundan yasaklanmaları gerekir. Kararların bağla-yıcılığı yoksa yasaklanmaz.

7. E RKHK’da rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birliğine çok fazla örnek verilmiştir. Tekelden dağıtım bu örneklerden biri değildir. Tek elden dağıtım dikey anlaşma örneğidir.

8. E Tek elden dağıtım müşteri paylaşımına değil, dikey anlaşmaya örnek teşkil eder.

9. C Verilen tanım hakim durumun kötüye kul-lanılmasının tanımıdır.

10. D Rekabet Kurulu 7 üyelidir.

11. E Kurul gerekli gördüğü hallerde bir defaya mahsus olmak üzere 6 aya kadar ek sü-re verebilir.

12. a Yerinde incelemenin engellenmesi ya da zorlaştırılması, usule ilişkin yaptırımlar-dan biridir. Esasa ilişkin şunlardır;

• Rekabeti sınırlayıcı anlaşma, karar, uyul-ma davranışı uygulamak

• Hakim durumun kötüye kullanılması• Hakim durumu yaratan ya da mevcut ha-

kim durumu güçlendiren birleşme, dev-ralmalar

13. B Rekabet Kurulunun verdiği para cezası ¨ 10.000’den az olamaz.

14. a Rekabet Kurulu’nun kararlarına karşı yargı yolu açıktır. İlk derece mahkeme-si olarak Danıştay’a açılır.

15. a Rekabet Kurulu’nun kararlarına karşı açılacak iptal davalarında davalı Reka-bet Kurulu’dur. Bazen Gümrük ve Ticaret Bakanlığı da kurula yardımcı olur.

81

ÜNİTE

M

URAT

YA

YINLA

RI

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede; borç kavramı ve cebri icra kavramla-rı ile cüz’i icra altındaki takip yollarına, Külli icra takip yollarının ayrın-tılarına dikkat edilmelidir.

Önceki sınavlarda Çıkan soru adedi

ara sınav Dönem sonu

– 3

borç kavramı ve cebrİ İcraYla İlİşkİsİCebri icranın bir tarafında alacaklı diğer tarafında da borçlu yer aldığına göre, alacak ve borç kav-

ramlarının cebri icra hukuku açısından ne anlama geldiğinin belirlenmesi gerekir. İradi hukukun bir dalı olan borçlar hukukundaki borç kavramı, geniş ve dar anlamda olmak üzere iki şekilde anlaşılır. Geniş anlamda borç; iki taraflı bir hukuki ilişkide taraflardan birinin birşeyi vermek, yapmak yapmamak suretiy-le bir edimi yerine getirmek borcu altına girdiği, diğer tarafın ise, bu borcun ifa edilmesini talep hakkına sahip olduğu bir borç ilişkisi olarak anlaşılmaktadır. Belirli edimi yerine getirmekle yükümlü olan kişi borçlu ve bu edimin yerine getirilmesini talep hakkına sahip kişi ise alacaklıdır. Cebri icra hukuku sadece borç ilişkisinden kaynaklanan talep haklarını da gerçekleştirmeyi sağlar.

Maddi hukuktan kaynaklanan hakların devlet gücünü kullanmaya yetkili olan organlar eliyle ger-çekleştirilmesine hizmet eden faaliyetler bütününe cebri icra, bu faaliyetin usul ve esaslarını belirleyen hukuk dalına ise icra hukuku (takip hukuku) denir.

Borçlunun malvarlığı üzerinde cebri icranın nasıl gerçekleştirileceği konusunda iki yol vardır: ➣ Cüz’i icra (icra takibi) ➣ Külli icra (iflas takibi)

cüz’İ İcra hukukuCüz’i icrada borçlunun karşısında bir veya birkaç alacaklı bulunur ve borçlunun malvarlığı değerle-

rinden bir kısmı, alacağa yetecek derecede cebri icranın konusunu oluşturur. Alacak ödendikten sonra artan para olursa borçluya iade edilir. İcra takibi takip konusu hakların niteliğine göre, ilamsız icra, ilamlı icra ve rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip olmak üzere üçe ayrılmasıdır.

İlamsız takip yolu; İlamsız icra yolunun konusu, kural olarak yalnızca para ve teminat alacakları olabilir. Bir para alacağı için takip yoluna başvurmak istenirse önceden mahkemede dava açmaya ve ilam almaya gerek yoktur. Alacaklı takip yapmak için bir senede dayanmak zorunda değildir. Buna kar-şılık, ilamsız takip yolunda alacaklı icra takibi başlattığında borçlunun süresi içinde itiraz etmesi, takibin kendiliğinden durması için yeterli değildir. İlamsız icrada üç tür takip yakından söz edilir.

Genel haciz yolu ile takip: Bu takip, takip talebi ile başlar ve borcun rızayla ödenmesi halinde satış ve paylaştırma ile sona erer. Genel haciz yoluyla takibin temel aşamaları takip talebinin icra dairesine verilmesi, icra dairesince ödeme emrinin gönderilmesi, takibin kesinleşmesi, haciz, satış ve paranın paylaştırılmasıdır. Takip talebi, alacaklının icra dairesine başvurarak alacağının cebri icra yoluyla tahsil edilmesini talep etmesidir. Ödeme emri ise, icra dairesi tarafından borçluya gönderilen ve takip konusu borcun ödenmesi ihtarını içeren bir formdur. Ödeme emrini alan borçlu, ödeme emrine, takibin yapıldığı icra dairesince itiraz edebilir. Ödeme emrine itiraz etmeyen borçlu takibin yapıldığı icra dairesine itiraz edebilir. İtiraz etmeyen borçlu mal beyanında bulunmalıdır. Borca itiraz ve imzaya itiraz şeklinde iki türlüdür.

CEBrİ İCra 8

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

İŞLETME HUKUKU

82

M

URAT

YA

YINLA

RI

Borçlunun ödeme emrine itiraz ile duran icra takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahke-mesinde itirazın kesin kaldırılması yoluna başvurabilir veya görevli ve yetkili mahkemede itirazın iptali davası açabilir. Borçlu olmadığı bir parayı ödemek istemeyen borçlunun başvurabileceği diğer bir yol, menfi tespit davası açmaktır. Takibin kesinleşmesiyle, alacaklı borçlunun mal ve hakların haczedilmesi için icra dairesinden talepte bulunabilir. Borçluya ait mallar haczedilirse, boçlu alacaklının muvafakatı olmaksızın hacizli mallar üzerinde tasarrufta bulunamaz. Haciz aşamasından sonra satış aşamasına geçilir. Taşınırlar açık arttırma ile satılır.

Kambiyo senetlere özgü haciz yolu ile takip: Para alacağı bir kambiyo senedine bağlanmış ise alacaklı bir başka ilamsız takip türü olan kambiyo senedine özgü haciz yolu uygulanır. Kambiyo senetleri ile kastedilen poliçe, bono, çek olarak anılan kıymetli evraklardır. Kambiyo senetlere özgü haciz yolu takip, takibin kesinleşmesine kadarki süreç bakımından farklılıklar içerip, haciz, satış ve paraların pay-laştırılması aşamaları bakımından ise genel haciz yoluyla paralel içeriktedir.

kİralanan taşınmazların İlamsız tahlİYesİ

İlamlı takip yolu; para ve teminat alacakları dışında kalan alacakların tahsili için kullanılan yoldur. İlamlı icra takibi yapılabilmesi için ilamın kesinleşmesi şartı aranmaz. Hatta kanun yoluna başvurulması dahi icra takibinin başlamasına veya takibe devam edilmesine engel olmaz. Takip talebini, alan icra müdürü, ilama uygun bir icra emri düzenlemeli ve borçluya tebliğe çıkarmalıdır. Borçlu süresi içinde icranın geri bırakılması yoluna başvurmaz ve icra mahkemesinden icranın geri bırakıldığına ilişkin bir karar getirmezse, mahkeme ilamının gereğini zorla yerine getirir.

rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip; rehin alacaklıya rehin konusu malın paraya çevrilmesi yetkisini sağlayarak, alacağı teminat altına alan sınırlı bir ayni haktır.

İki çeşidi vardır: ➣ Taşınır rehninin paraya çevrilmesi ➣ Taşınmaz rehninin paraya çevrilmesi

Külli İcra (İflas): Borçlunun karşısında tüm alacaklıları yer alır ve borçlunun tüm malvarlığı cebri icra takibinin konusunu oluşturur. Borçlunun haczi kabil tüm malları satılarak bilinen iflasla takip edilebilecek kişiler, sadece tacirlerdir. Bir borçlunun iflasına karar verilebilmesi için borçlunun tüm malvarlığının tü-kenmiş olması şart değildir. Borçluya karşı ancak bir para alacağı nedeniyle iflas takibi yapılabilir. Para alacağı dışındaki diğer alacak haklarının ifası için iflas takibi yapılamaz. Para alacağının miktarı önemli değildir. Önemli olan vadesi gelmiş bir alacağın ödenmemiş olmasıdır.

İflas çeşitleri; ➣ Takipli iflas: Borçlunun iflasına karar verilebilmesi için, alacaklı tarafından borçluya karşı önce icra dairesinde iflas takibi yapılmalı, daha sonra mahkemede iflas davası açılmalıdır. İflas dava-sını alacaklı açar.

➣ Takipsiz (Doğrudan) iflas: Önce takip yapılması şartı aranmaksızın alacaklı doğrudan Asliye Ticaret Mahkemesinde iflas davası açabilir. Alacaklılar yanında borçlu da mahkemeden iflasına karar verilmesini talep edebilir.

➣ Takipli İflas: Bir borçluya karşı ancak bir para alacağı nedeniyle iflas takibi yapılabilir, para ala-cağı dışındaki diğer alacak haklarının ifası için iflas takibi yapılamaz.

➣ Takipsiz (Doğrudan) İflas: Takipli iflastan farklı olarak alacaklı borçluya karşı önce iflas takibi yapmadan doğrudan asliye ticaret mahkemesine dava açar.

Nedenleri; ➣ Borçlunun yerleşim yerinin belli olmaması ➣ Kaçması ➣ Hileli işlemde bulunması ➣ Malları saklaması ➣ Ödemelerini tatil etmiş olması

83

M

URAT

YA

YINLA

RIİflasın sonuçları

İflasın müflis açısından sonuçları; ➣ Masa açılır. ➣ Mal ve haklar üzerindeki tasarrufları hükümsüz sayılır. ➣ Açılmış davalar durur. ➣ İflas sona erinceye kadar müflis sıfatı devam eder.

İflasın alacaklı bakımından sonuçları; ➣ Vadesi gelmemiş alacaklar müeccel hâle gelir. ➣ Konusu para olmayan alacakların konusu paraya döner. ➣ Alacak faizi işlemeye devam eder. ➣ Şarta bağlı alacaklar iflas masasına kaydettirilir. ➣ Sözleşmeler kendiliğinden sona erer. ➣ Müflisin kefil olduğu borçlar iflas masasına alacak olarak yazdırılabilir.• Adi tasfiyede iflas masasının teşkilinden sonra, masanın idaresi malların satışı ve paraların

paylaştırılması aşamasında yetkili organlar kural olarak alacaklılar toplantısı ve iflas idaresidir.• Masa mallarının hangi yöntemle satılacağına II. Alacaklılar toplantısı yapılmadan önceki acele

hallerde yapılan satışlar dışında kural olarak II. Alacaklılar toplantısı karar verir. Satış işlemi iflas dairesince açık artırma veya pazarlıkla satış yoluyla gerçekleştirilir.

İŞLETME HUKUKU

84

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

aÇIKLaMaLI sOrULar

1. Cebri icra hukukunda tanımlanmış ilam ne anlama gelmektedir?

A) GörüşmeB) ÖneriC) KararD) TasarıE) Saik

aÇIKLaMaHukukumuzda mahkemelere açılan davaların so-nuçlarına ilam adı verilmektedir.

YanIT: C

2. aşağıdakilerden hangisi genel haciz yo-luyla takibin temel aşamalarından biri de-ğildir?

A) Takip talebinin icra dairesine verilmesiB) Ödeme emri gönderilmesiC) Takibin kesinleşmesiD) HacizE) Mahkeme kararının sonucu

aÇIKLaMaGenel haciz yoluyla takibin aşamaları;• Takip talebinin icra dairesine verilmesi• Ödeme emri gönderilmesi• Takibin kesinleşmesi• Haciz• Satış• Paraların paylaştırılması

YanIT: E

3. aşağıdakilerden hangisi ilamsız icra ta-kiplerinden biridir?

A) Külli icraB) İflas yoluyla takipC) Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipD) Genel haciz yolu ile takipE) Mahkeme yoluyla takip

aÇIKLaMaİlamsız icra takibi türleri;• Genel haciz yoluyla takip• Kambiyo senetlere özgü haciz yolu• Kiralanan taşınmazların ilamsız tahliyesi

YanIT: D

4. Genel haciz yoluyla takipte ödeme emri süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1 gün B) 2 günC) 3 gün D) 5 günE) 7 gün

aÇIKLaMaGenel haciz yoluyla takipte ödeme emri süresi 7 gündür.

YanIT: E

5. Ödeme emrine karşı itiraz süresi aşağıda-kilerden hangisidir?

A) 5 gün B) 7 günC) 10 gün D) 15 günE) 30 gün

aÇIKLaMaÖdeme emri gönderilen borçlu, 7 gün içinde itiraz hakkına sahiptir.

YanIT: B

85

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

6. Genel haciz yoluyla takibin aşamaları aşa-ğıdakilerden hangisinde doğru olarak ve-rilmiştir?

A) Takip talebi - Ödeme emri - Takibin ke-sinleşmesi - Haciz - Satış - Paraların ödenmesi ve paylaştırılması

B) Ödeme emri - İtiraz - Satış - Paraların ödenmesi

C) Takip talebi - Takibin kesinleşmesi - Ha-ciz - Mal beyanı - Paraların ödenmesi

D) Takip talebi - Mal beyanı - Haciz - Satış - Paraların ödenmesi

E) Ödeme emri - Mal beyanı - Haciz - Para-ların ödenmesi

aÇIKLaMaGenel haciz yoluyla takibin aşamaları;• Takip talebi• Ödeme emri• Takibin kesinleşmesi• Haciz• Satış• Paraların ödenmesi, paylaştırılması

YanIT: a

7. Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, kendisine ödeme emri tebliğ edi-len borçlu kambiyo senedinin geçerli ol-madığını ileri sürerek takibe karşı koymak isterse hangi yola başvurmalıdır?

A) Görevli ve yetkili mahkemede istihkak davası açmalıdır.

B) İcra dairesinde ödeme emrine itiraz et-melidir.

C) İcra dairesinde şikayet yoluna başvurma-lıdır.

D) İcra mahkemesinde şikayet yoluna baş-vurmalıdır.

E) İcra mahkemesinde istihkak davası aç-malıdır.

aÇIKLaMaKambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu kambi-yo senedinin geçerli olmadığını ileri sürerek takibe karşı koymak isterse icra mahkemesinde şikayet yoluna başvurmalıdır.

YanIT: D

8. İlamlı icra takibi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Bu takipte, ancak elinde ilam veya ilam niteliğinde belge olan alacaklılar başvu-rabilir.

B) Bu takibin yapılabilmesi için kural olarak, mahkeme kararı kesinleşmiş olmalıdır.

C) Mahkemenin kararına karşı kanun yolu-na başvurulması, kural olarak kendiliğin-den icra işlemlerini durdurmaz.

D) İlamlı icra takibinde takip talebini alan icra müdürü borçluya bir icra emri gönde-rir.

E) İlamlı icrada, borçlu icranın geri bırakıl-ması yoluna, ancak borcun itfa edilmesi, süre verilmesi veya alacağın zamanaşı-mına uğraması sebeplerinden birine da-yanarak başvurabilir.

aÇIKLaMaİlamlı icra takibinin yapılabilmesi için mahkemenin kararının kesinleşmiş olmasına gerek yoktur.

YanIT: B

9. I. Alacağı güvence altına almak için ana para ipoteği kurulmuş olmalı

II. İpotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcu ikrarı içermeli

III. Talep konusu alacak muaccel hâle gelmeli IV. Talep konusu alacak müeccel hâle gelmeli Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri

varlığı halinde ipoteğin paraya çevrilme-sinde takip yapılabilir?

A) I, II ve IIIB) I, III ve IVC) II, I ve IVD) I, II ve IVE) I ve IV

aÇIKLaMaİpoteğin paraya çevrilmesinde;• Alacağı güvence altına almak için ana para

ipoteği kurulmuş olmalı• İpotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcu

ikrarı içermeli• Talep konusu alacak muaccel hâle gelmeli şek-

linde üç koşul vardır.YanIT: a

İŞLETME HUKUKU

86

10. İcra ve iflas kanununa göre rehinle güven-ce altına alınan para alacağı aşağıdakiler-den hangisi söz konusu olduğunda doğ-rudan ilamsız icra takibine konu olur?

A) Kambiyo senetleriB) İrtifak senetleriC) İntifa senetleriD) Makbuz senetleriE) Emtia senetleri

aÇIKLaMaİcra ve iflas kanununa göre kambiyo senetle-ri ilamsız icra takibine konu olur. Yani çek, poli-çe ve bono.

YanIT: a

11. Borçlunun karşısında tüm alacaklılarının yer aldığı ve borçlunun tüm malvarlığının cebri icra takibinin konusunu oluşturdu-ğu, borçlunun haczi kabil tüm malları sa-tılarak bilinen tüm alacaklılarının tatmin edilmesinin amaçlandığı icra takip yolu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cebri icraB) Külli icraC) Cüz’i icraD) İpoteğin paraya çevrilmesiE) Adi takip yolu

aÇIKLaMaVerilen tanım külli icra, iflas yoluyla icranın tanımı-dır. Sadece tacirler iflas yoluyla takip edilir.

YanIT: B

12. aşağıdakilerden hangisi iflas yoluyla ta-kip edilemez?

A) Limited şirketB) Ticari işletme işleten küçükC) Ticari işletme işleten kısıtlıD) Ticari işletme işleten memurE) Ticari işletme işleten esnaf

aÇIKLaMaEsnaf tacir olmadığı için iflas yoluyla takip edile-mez.

YanIT: E

13. aşağıdakilerden hangisi takipsiz (doğru-dan) iflas sebeplerinden biri değildir?

A) Borçlunun yerleşim yerinin belli olmama-sı

B) Borçlunun haciz yoluyla takipte haczi mümkün olan mallarını saklaması

C) Borçlunun aciz halinde olmasıD) Borçlunun geçici nakit sıkıntısı içinde ol-

masıE) Borçlu sermaye şirketinin borca batık ol-

ması

aÇIKLaMaDoğrudan iflas sebepleri;• Borçlunun yerleşim yerinin belli olmaması• Borçlunun malları saklaması• Borçlunun aciz halde olması• Sermaye şirketinin borca batık olması

YanIT: D

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

87

ÇIkmIş sOru 2015-DÖnem sOnu

14. İtirazın kesin kaldırılması yargılamasında veya iptal davasında, itirazının haksız ol-duğu tespit edilen borçlu, alacaklının tale-bi üzerine hükmolunan miktarın ne kada-rından az olmayacak bir tazminata mah-kum edilir?

A) %10’undanB) %15’indenC) %20’sindenD) %30’undanE) %40’ından

aÇIKLaMaTazminat miktarı hükmolunan miktarı %20’sinden az olamaz.

YanIT: C

ÇIkmIş sOru 2015-tek Ders

15. aşağıdakilerden hangisi maddi hukuktan kaynaklanan hakların devlet gücünü kul-lanmaya yetkili olan organlar eliyle ger-çekleştirilmesine hizmet eden faaliyetleri düzenleyen hukuk dalıdır?

A) Cebri İcra HukukuB) Medeni Usul HukukuC) Ticaret HukukuD) Borçlar HukukuE) İdare Hukuku

aÇIKLaMaHakların devlet gücüyle ve zorla edimini düzenle-yen hukuk dalı Cebri İcra Hukuku’dur.

YanIT: a

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI

1. sahibine geniş yetkiler tanıyan herkese karşı ileri sürülebilen haklara ne ad veri-lir?

A) Mutlak hakB) Nisbi hakC) Genel hakD) Özel hakE) Kamu hakkı

2. aşağıdakilerden hangisinde cüz’i icranın türleri doğru olarak verilmiştir?

A) Cebri icra - İlamlı takip - HacizB) İlamlı takip - Haciz - HükümsüzlükC) Tazminat - İlamsız takip - İflasD) İflas - İlamlı takip - RehinE) İlamlı icra - İlamsız icra - Rehnin paraya

çevrilmesi yoluyla takip

3. aşağıdakilerden hangisi takip talebi aşa-masında bulunması gereken hususlardan biri değildir?

A) Borçlunun kimliğiB) Muhasebecinin kimliğiC) Alacağın Türk Lirası cinsinden tutarıD) Faiz miktarıE) Faizin işlemeye başladığı tarih

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

İŞLETME HUKUKU

88

4. aşağıdakilerden hangisi genel haciz yo-luyla takiple ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Sadece para ve teminat alacakları için takip yapılabilir.

B) Takip yapmak isteyen alacaklı bir belge-ye dayanmak zorundadır.

C) Borçlu süresi içinde ödeme emrine itiraz ederse, takip kendiliğinden durur.

D) Takip yapmak isteyen alacaklının mah-kemede dava açması ve karar alması gerekli değildir.

E) Takibin kesinleşmesi üzerine alacaklı borçlunun mallarının haczedilmesini ta-lep edebilir.

5. Paraların paylaştırılması sonucunda ala-cağını tamamen alamayan alacaklıya ödenmeyen alacak kesmi için icra daire-si tarafından verilen belgeye ne ad verilir?

A) Aciz vesikasıB) Kesin aciz belgesiC) Tamamlama aciz belgesiD) Geçici aciz belgesiE) İhtiyati haciz belgesi

6. Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte ödeme emrine kaç gün içinde iti-raz edilmelidir?

A) 5 günB) 7 günC) 10 günD) 15 günE) 30 gün

7. Para ve teminat alacakları dışında kalan alacakların tahsili için yapılan icra takibi-ne ne ad verilir?

A) İlamsız icraB) İlamlı icraC) Külli icraD) İflas yoluyla icraE) Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla icra

8. İflas kararı açıklanan tacire ne ad verilir?

A) MurisB) MüflisC) CirantaD) KeşideciE) Muhatap

9. aşağıdakilerden hangisi iflasın müflis açı-sından sonuçlarından biri değildir?

A) Müflisin malları için masa açılır.B) Masadaki malvarlıkları üzerindeki hakkı

hükümsüz sayılır.C) Daha önce açılmış davalar durur.D) İflasın sona ermesine kadar açılmış olan

davalar durur.E) Alacaklara faiz işlemeye devam eder.

10. Masanın teşkilinde görevli iflas organı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İflas dairesi B) İcra dairesiC) Sicil dairesi D) Tescil dairesiE) Tebliğ dairesi

11. Mahkemede dava açarak lehine hüküm alan bir alacaklı aşağıdaki yollardan han-gisini takip etmelidir?

A) İlamlı icra yoluB) İlamsız icra yoluC) Külli icra yoluD) İflas yoluE) İtiraz yolu

12. İflasa tabi olan bir borçlunun para borcu-nu vadesinde ödememesi yanında bor-cun ödemeyecek durumda olduğunu ve-ya ödemekten kaçındığı durumu anlaşılı-yorsa aşağıdakilerden hangisine başvu-rulur?

A) İlamlı icra B) İlamsız icraC) Takipli icra D) Takipli iflasE) Takipsiz iflas

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

89

13. Borçluya borcunu ödeyebilmesi için veri-len süreye ne ad verilir?

A) Ek süre B) İdari süreC) Depo kararı D) KonkordatoE) İflas

14. aşağıdakilerden hangisi iflas dairesinin görevlerinden biri değildir?

A) Masaya kaydedilmesi gereken alacaklarB) İstihkak iddiaları hakkında karar vermekC) Vadesi gelen alacaklar için dava açmakD) Takip yapmakE) Üyeleri seçmek

15. İflasa tabi olan bir borçlunun bir para bor-cunu vadesinde ödememesi durumunda aşağıdakilerden hangisi söz konusu olur?

A) İlamlı icra B) İlamsız icraC) Takipli icra D) Takipli iflasE) Takipsiz iflas

ÇÖZÜMLÜ DEnEME sOrULarI YanITLarI

1. a Mutlak haklar; sahibine en geniş yetkiler tanıyan, ayni haklardır. Herkese karşı ile-ri sürülebilir.

2. E Cüz’i icranın türleri;• İlamlı icra• İlamsız icra• Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip

3. B Takip talebi aşamasında muhasebecinin kimliğinin bilinmesine gerek yoktur.

4. B Genel haciz yoluyla takipte alacaklının bir belgeye dayanma zorunluluğu yoktur.

5. B Alacağını tamamen alacaklıya ödenme-yen alacak için kesin aciz belgesi verilir.

6. a Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte ödeme emrine 5 gün içinde itiraz edilmelidir.

7. B Para ve teminat alacakları dışında kalan alacakların tahsili için yapılan icra takibi-ne ilamlı icra denir. Yani mahkemeye da-va açılmalıdır.

8. B İflas eden tacire müflis denir.

9. E Alacaklara faiz işlemeye devam etmesi iflasın alacaklılar açısından sonucudur.

10. a İflas masasının teşkilinde görevli iflas or-ganı iflas dairesidir.

11. a İlamlı icra, mahkemede dava açarak lehi-ne hüküm alan alacaklar için uygulanan bir takip yoludur.

12. E İflasa tabi olan bir borçlu para borcunu vadesinde ödemeyip, ödemekten kaçını-yorsa takipsiz iflas yoluna başvurulur.

13. C Verilen tanım depo kararının tanımıdır ve süresi 7 gündür.

14. E Üyelerin seçimi alacaklılar toplantısında yapılır. İflas dairesinin görevi değildir.

15. D İflasa tabi olan bir borçlunun bir para bor-cunu vadesinde ödememesi durumunda takipli iflas yoluna başvurulur.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

İŞLETME HUKUKU

90

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

DÖnEM sOnUDEnEME sInavI - 1

1. aşağıdakilerden hangisi ticari defterlerin hiç veya gereği gibi tutulmamasının so-nuçlarından biri değildir?

A) Hukuki yaptırımı yoktur.B) Defterler sahibi lehine delil olma niteliğini

yitirir.C) Sahibi aleyhine delil olur.D) Para ve vergi cezaları kesilir.E) İflas halinde tacir kendi kusuruyla veya

hileli olarak iflas etmiş sayılır.

2. Cari hesabın tasfiyesine ilişkin dava za-manaşımı kaç yıldır?

A) 1B) 2C) 3D) 4E) 5

3. Tescilli tasarımların koruma süresi kaç yıldır?

A) 1B) 2C) 3D) 4E) 5

4. Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, böl-ge veya ülkeden kaynaklanan, tüm veya esas özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğal ve beşeri unsurlardan alan, üreti-mi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümü bu coğrafi alanın gerçekleşen ürünleri tanım-layan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Coğrafi işaretB) MenşeC) MahreçD) PatentE) Endüstriyel tasarım

5. İki rakip arasında var olan belirli bölgeler-de birbirleri ile rekabette bulunmayacak-larına ilişkin rakebette buunmama ne tür edime örnektir?

A) Ani edimB) Olumsuz edimC) Olumlu edimD) Maddi edimE) Kişisel edim

6. Ticaret Kanununda düzenlenmeyen or-taklık tipi aşağıdakilerden hangisidir?

A) AnonimB) KollektifC) LimitedD) KomanditE) Adi şirket

7. aşağıdakilerden hangisi kıymetli evrakla ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Kıymetli evrak herşeyden önce senettir.B) Nitelikli bir borç senedidir.C) İçerdiği hak senetten ayrı olarak ileri sü-

rebilir.D) İçerdiği hak senetten ayrı olarak devredi-

lemez.E) Yazılı olarak düzenlenir, sıkı şekil şartla-

rına bağlıdır.

91

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

8. aşağıdakilerden hangisi nama yazılı dü-zenlenemez?

A) ÇekB) PoliçeC) BonoD) Pay senediE) Banka bonoları

9. aşağıdakilerden hangisi bononun şekil senetlerinden biri değildir?

A) Bono kelimesiB) Kayıtsız ve şartsız belli bir bedeli ödeme

vaadiC) Ödeme yeriD) Muhatabın adıE) Emrine ödenecek olanın adı

10. Konut ve tatil amaçlı taşınırlarda ayıp ih-bar süresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1 yılB) 2 yılC) 3 yılD) 4 yıl

E) 5 yıl

11. aşağıdakilerden hangisi kapıdan yapılan satışlarla ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Tüketici malı 7 gün içinde kabul eder.B) Hiçbir gerekçe göstermeden reddebilir.C) Tüketici malda ortaya çıkan bozulmalar-

dan sorumlu değildir.D) Sözleşmede malla ilgili bilgiler yer almalı-

dır.E) Tüketici kapıdan satış sözleşmesinden

cayamaz.

12. Kredi kuruluşu tüketici kredisinin ne şe-kilde kullanılacağını tüketiciye bırakıyor-sa hangi kredi sözleşmesi ortaya çıkar?

A) Bağlı tüketici kredisiB) Serbest tüketici kredisiC) Konut kredisiD) Taşıt kredisiE) Tüketici kredisi

13. aşağıdakilerden hangisi rekabet kanunla-rının işlevlerinden biri değildir?

A) Pazarlık gücünü kötüye kullanmayı en-gellemek

B) Tüketicinin korunmasıC) Rekabeti kurma ve korumaD) Bölgesel kalkınma politikalarını bütünle-

yici araç olarak kullanmaE) Kârlılığı artırma

14. aşağıdakilerden hangisi muafiyet neden-lerinden biri değildir?

A) Teknik gelişme sağlanmasıB) Tüketicinin yarar sağlamasıC) Marka bağımlılığı oluşturmasıD) Rekabetin ortadan kalkmasıE) Yeni gelişme sağlanması

15. aşağıdakilerden hangisi ekonomik kont-rolün elde edilmesini sağlamaya uygun bir yöntem değildir?

A) Teşebbüslerin birleşmeleriB) Bir teşebbüsün malvarlığının devriC) Bir teşebbüsün başka bir teşebbüsle bir-

leşmesiD) Bir teşebbüse ait ortaklık paylarının ta-

mamen bir başka teşebbüse devredilme-si

E) Bir teşebbüse ait ortaklık paylarının kıs-men iptal edilmesi

İŞLETME HUKUKU

92

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

16. aşağıdakilerden hangisi rekabet Kuru- lu’nun teşkilata ilişkin görevlerinden biri değildir?

A) Başkan yardımcısını seçmekB) Personel politikasını saptamakC) Personelin atama işlemini yapmakD) Menfi tespit belgesi vermekE) Kurumun yıllık bütçesini onarmak

17. Bir satım sözleşmesine dayanılarak malı satın alan kişi bedelini ödemiş, fakat sa-tıcı malı teslim yükümlülüğünü yerine ge-tirmemişse, alıcının mahkemede dava açıp lehine karar verilmesi halinde satıcı-dan alacağını teslim etmesini istemesine ne ad verilir?

A) İlamsız icra takibiB) İlamlı icra takibiC) İflas yoluyla takipD) Haciz yoluyla takipE) Ödeme yükümlülüğü nedeniyle takip

18. Bir para alacağını teminat altına almak amacıyla borçluya ait taşınmaz bir mal üzerinde ana para ipoteği kurulmuş, ipo-tek akit tablosu kayıtsız, şartsız para bor-cu ikrarını içermekte ve talep konusu ola-cak muaccel hâle gelmişse, alacaklı aşa-ğıdakilerden hangi yolu tercih etmelidir?

A) Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip

B) Genel haciz yoluyla takipC) İpoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilam-

sız icra takibiD) Para alacağının tahsiline yönelik ilamlı

icra takibiE) İpoteğin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı

icra takibi

19. alacaklının borçluya karşı önce iflas ta-kibi yapmadan doğrudan asliye ticaret mahkemesine başvurmak suretiyle borç-lunun iflasını isteyebildiği takip yolu aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Takipli iflasB) Takipsiz iflasC) Cebri iflasD) Adi iflasE) Genel iflas

20. İflas masasının idaresine tasfiyesi için ge-rekli kararların alınması için yapılan top-lantıya ne ad verilir?

A) Alacaklılar toplantısıB) Borçlular toplantısıC) Müflisler toplantısıD) İflas dairesi toplantısıE) Genel toplantı

1. A2. E3. E4. B5. B

6. E7. C8. E9. D

10. E

11. E12. B13. E14. C15. E

16. D17. B18. E19. B20. A

YanITLar

93

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

DÖnEM sOnUDEnEME sInavI - 2

1. aşağıdakilerden hangisi ticari temsilci için söylenemez?

A) Sadece ticari işletmeler için atanabilir.B) En geniş yetkili tacir yardımcısıdır.C) Yetkileri birlikte imza ve belirli şube işle-

riyle sınırlandırılır.D) Olağan ve olağanüstü işleri yapabilirler.E) Göreve başlayabilmesi için sicile tescil

edilmesi şarttır.

2. aşağıdakilerden hangisi fikir ve sanat eseri değildir?

A) Faydalı modelB) Bilim eseriC) Mimari eserD) Güzel sanat eseriE) Sinema eseri

3. aşağıdakilerden hangisi marka ile ilgili yanlıştır?

A) Mutlak bir haktır.B) Kullanılması zorunludur.C) Devredilebilir.D) Haczedilebilir.E) Miras bırakılabilir.

4. aşağıdakilerden hangisi nedensiz zengin-leşmenin unsurlarından biri değildir?

A) ZenginleşmeB) Haklı bir nedeni nbulunmasıC) KusurD) Nedensellik bağıE) Hukuka veya ahlaka aykırı bir amacın

bulunması

5. aşağıdakilerden hangisi öneri değildir?

A) Fiyatını göstererek mal sergilemesiB) Malın tarifesiC) Malın fiyat listesiD) Fiyatı gösteren katalogE) Malın sergilenmesi

6. adi ortaklıkta ortaklar arası değişiklikler nasıl yapılır?

A) Tüm ortakların oyuylaB) Salt çoğunluğun alacağı kararlaC) Nitelikli çoğunluğun alacağı kararlaD) Ortaklar arası değişiklik yapılamazE) Mahkeme kararıyla

7. Kollektif şirkette denetim nasıl olur?

A) Kanun gereği bütün ortaklar denetime yetkilidir.

B) On ortaktan fazla olursa denetim denet-çiler tarafından yapılır.

C) Kollektif şirkette denetim denetçiler vası-tasıyla yapılır.

D) Ortaklar şirketi ancak bilanço zamanında denetleyebilir.

E) Kollektif şirketlerde sadece murakkıplar denetim yapar.

İŞLETME HUKUKU

94

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

8. aşağıdakilerden hangisi kıymetli evrakın sınıflandırılmasında içerdiği hakkın türü açısından ortaklık senedidir?

A) ÇekB) PoliçeC) Pay senediD) Erad senediE) Varant

9. aşağıdakilerden hangisi poliçenin şekil şartlarından biri değildir?

A) Poliçe kelimesiB) Muhatabın adıC) Ödeme yeriD) Düzenleyenin imzasıE) Vade

10. aşağıdakilerden hangisi ciro yapılmaksı-zın yapılan devre örnek değildir?

A) Alacağın temlikiB) MirasC) Cebri icraD) Yazılı devir beyanıE) Rehin

11. satın alınan malın başkasının markasını veya telif haklarını ihlal etmesi hangi ayıp türüne örnektir?

A) Maddi ayıpB) Hukuki ayıpC) Maddi olmayan ayıpD) Ekonomik ayıpE) Miktar eksikliğinden kaynaklanan ayıp

12. Kampanyalı satışlarda ön ödeme tutarı mal ve hizmetin satış bedelinin ne kada-rından fazla olamaz?

A) %10B) %20C) %30D) %40E) %50

13. rekabet Kanunu’nun uygulanmasında yetkili makam aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Maliye BakanlığıB) Rekabet KurumuC) BDDKD) TPDKE) SPK

14. aşağıdakilerden hangisi hakim durumun belirlenmesinde kullanılan ölçütlerden bi-ri değildir?

A) Pazar payıB) Dikey bütünlükC) Teknolojik üstünlükD) Sosyolojik üstünlükE) Kullanılmayan kapasite

95

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

15. Hakim durum aşağıdakilerden hangisi ta-rafından kötüye kullanılabilir?

A) Bütün teşebbüslerB) Sadece gerçek kişilere ait teşebbüslerC) Sadece tüzel kişilere ait teşebbüslerD) Sadece derneklere ait teşebbüslerE) Sadece vakıflara ait teşebbüsler

16. Bir teşebbüs tarafından gerçekleştiri-len işlemlerin rekabet hukukuna aykırılık oluşturmadığına ilişkin karar aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Muafiyet kararıB) İhtiyati tedbir kararıC) Menfi tespit kararıD) Yürütmenin durdurulması kararıE) Yürütmenin ertelenmesi kararı

17. Para alacakları hangi yolla takip edilir?

A) İlamsız icra takibiB) İlamlı icra takibiC) İflas yoluyla takipD) Haciz yoluyla takipE) Ödeme yükümlülüğü nedeniyle takip

18. alacaklıya rehin konusu malın paraya çevrilmesi yetkisini sağlayarak alacağı te-minat altına alan sınırlı ayni hakka ne ad verilir?

A) RehinB) GüvenceC) TeminatD) TahakkukE) Tahsil

19. Takipli iflas hangi tür alacaklar için yapı-labilir?

A) Para alacağıB) Bir taşınır teslimi alacağıC) Bir işin yapılması alacağıD) Bir taşınmaz teslimi alacağıE) Bir edim alacağı

20. aşağıdakilerden hangisi adi tasfiyenin aşamalarından biri değildir?

A) Birinci alacaklılar toplantısıB) III. kişilerle ilgili kararlarC) İflas idaresinin seçilmesiD) İkinci alacaklılar toplantısıE) Masa mallarının satışı

1. E2. A3. B4. C5. E

6. A7. A8. C9. E

10. E

11. B12. D13. B14. D15. A

16. C17. A18. A19. A20. B

YanITLar

İŞLETME HUKUKU

96

YararLanILan KaYnaKLar

Y Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi İşletme Hukuku ders kitabı.