lectures in applied econometrics 13

Upload: gordon-freegreff

Post on 08-Jul-2018

226 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    1/16

    Κ εφάλαιο 13. Υποδείγματα

    Χρονολογικών Σειρών

    Στο κεφάλαιο 4 μας απασχόλησε η αυτοσυσχέτιση. Ποια άλλααπλά σχήματα αυτοσυσχέτισης μπορούμε άραγε να θεωρήσουμε

    στην πράξη !ς υποθέσουμε ότι έχουμε μια τυχα"α σειρά t u . Στην

    πράξη# φυσικά# $εν μπορούμε να ξέρουμε αν η σειρά ε"ναι τυχα"α ήόχι. % συγκεκριμένη σειρά# ας υποθέσουμε ότι ε"ναι οι ημερήσιεςαπο$όσεις μιας μετοχής.

    &ια να κατανοήσουμε καλύτερα τη σειρά και να 'απομακρύνουμε(ή να 'απομον)σουμε( τις τυχα"ες μετα*ολές της +θεωρ)νταςφυσικά ότι $εν έχουμε μια τυχα"α σειρά, θα μπορούσαμε να

    υπολογ"σουμε κινητούς μέσους της σειράς. % $ια$ικασ"α τωνκινητ)ν μέσων +moving average, λέει το εξής. !ν έχουμε μια σειρά

    με τιμές 1u # 2u  και 3u  θα μπορούσαμε να την αντικαταστήσουμε με

    την νέα σειρά ( )1 2 / 2u u+   και ( )2 3 / 2u u+ . -αμ*άνοντας μέσους#

    ελπ"ουμε να $ούμε $ιαγραμματικά κάποιο πρότυπο πουεν$εχόμενα υπάρχει στη σειρά. % λογική της $ια$ικασ"ας ε"ναι ότιοι μέσοι έχουν την ι$ιότητα να αφαιρούν τις τυχα"ες μετα*ολέςκαι να επικεντρ)νονται στην 'ουσ"α( της σειράς.

     !ς υποθέσουμε# λοιπόν# ότι η αρχική σειρά ε"ναι ( )~ 0, 1t u N    και

    θεωρούμε τον κινητό μέσο / και 01 ημερ)ν# αν έχουμε συνολικά /1παρατηρήσεις. 2α αποτελέσματα φα"νονται στο επόμενο$ιάγραμμα.

    RNDSEED 11GENR U=NRNDGENR MA5=@MOVAV(U,5)GENR MA10=@MOVAV(U,10)PLOT U MA5 MA10

    2

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    2/16

    -3

    -2

    -1

    0

    1

    2

    5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

    U MA5 MA10

    2ο αποτέλεσμα ε"ναι ότι παρόλο που ξεκινήσαμε από μια τυχα"ασειρά# η $ια$ικασ"α των κινητ)ν μέσων έχει παράξει σειρές στιςοπο"ες προφαν)ς υπάρχει εξάρτηση# $ηλα$ή $ομή ή$ιάρθρωση+structure,. 3α"νεται# για παρά$ειγμα# ότι οι απο$όσεις$εν ε"ναι παρά τετραγωνικές συναρτήσεις του χρόνου 2ο γεγονόςαυτό# ανακαλύφθηκε από τον στατιστικό U. Yule# στη $εκαετ"α του561 και φυσικά# ο$ήγησε στην απόρρι7η του κινητού μέσου# σαν$ια$ικασ"ας εξομάλυνσης μιας σειράς.

    8στόσο# η $ια$ικασ"α του κινητού μέσου είναι σε θέση να μας$)σει ένα απλό σχήμα αυτοσυσχέτισης# εναλλακτικό τουαυτοπαλ"ν$ρομου σχήματος. 2ο σχήμα του κινητού μέσου $υοπεριό$ων# $εν ε"ναι παρά9

    1 1

    12 2 =

    t t t v u u

    −+ .

    2ο σχήμα του κινητού μέσου τρι)ν περιό$ων# ε"ναι9

    1 1 1

    1 23 3 3 =

    t t t t  v u u u

    − −+ + .

    :εν ε"ναι $ύσκολο να θεωρήσουμε γενικεύσεις. &ια παρά$ειγμα#μπορούμε να θεωρήσουμε σταθμικούς μέσους και να έχουμε9

    1 2 1 =t t t v u uθ θ  −+ .

    3

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    3/16

    Σε μια τέτοια $ια$ικασ"α στάθμισης# ε"ναι λογικό να έχουμε

    1 21θ θ + = # αλλά αυτό $εν ε"ναι ουσι)$ες. ;πορούμε να

    υιοθετήσουμε μια εναλλακτική τυποπο"ηση# για παρά$ειγμα 1 1θ   =

    και να έχουμε το +εν$εχόμενα απλούστερο, σχήμα9

    1 =

    t t t v u uθ 

    −+ .

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    4/16

    Παρόμοια# θα μπορούσαμε να συν$υάσουμε τα υπο$ε"γματα ( ) AR p

    και ( ) MA q   στο γενικότερο υπό$ειγμα# που λέγεται ( ), ARMA p q  και

    έχει τη μορφή9

    1 1 2 2 1 1 2 2 =

    t t t p t p t t t q t qu u u u ρ ρ ρ ε θ ε θ ε θ ε 

    − − − − − −+ + + + + + + +

    6 4 4 4 4 7 4 4 4 4 8 6 4 4 4 44 7 4 4 4 4 48

    L L

    αυτοπαλ"ν$ρομο τμήμα τμήμα κινητού μέσου

    .

    3υσικά# τα t u   ε"ναι τα σφάλματα της παλιν$ρόμησης# $ηλα$ή

    t t t u y xβ = −   και το t ε    ε"ναι μια τυχα"α σειρά# με κατανομή

    ( )2~ 0,t    N  ε ε σ  .

    Στην οικονομετρ"α# υπάρχουν $υο χρήσεις των υπο$ειγμάτων

     ?@A?9

    o Σαν σχήματα αυτοσυσχέτισης σε εξισ)σεις παλιν$ρόμησης.

    o Σαν υπο$ε"γματα πρό*λε7ης όταν η σειρά t u   ε"ναι

    παρατηρούμενη.

    % $εύτερη χρήση# ε"ναι επιθυμητή όταν $εν έχουμε οικονομική

    θεωρ"α για να περιγρά7ουμε τα t u  και θα πρέπει# παρόλα αυτά# να

    προ*λέ7ουμε τις μελλοντικές τιμές τους. Στην περ"πτωση αυτή# τα

    υπο$ε"γματα ?@A? ε"ναι μια καλή 'αγνωστικιστική( λύση στοπρό*λημα της πρό*λε7ης# όταν $ιαρθρωτικά οικονομικάυπο$ε"γματα $εν ε"ναι $ιαθέσιμα ή ε"ναι "σως $ιαθέσιμα αλλά δεν

    επιθυμούμε να τα χρησιμοποιήσουμε. Bταν η σειρά t t u X ≡   ε"ναι

    παρατηρούμενη# το σχετικό υπό$ειγμα# ε"ναι9

    1 1 2 2 1 1 2 2 =

    t t t p t p t t t q t q X X X X  ρ ρ ρ ε θ ε θ ε θ ε 

    − − − − − −+ + + + + + + +

    6 4 4 4 44 7 4 4 4 4 48 6 4 4 4 44 7 4 4 4 4 48

    L L

    αυτοπαλ"ν$ρομο τμήμα τμήμα κινητού μέσου.

    2α ητούμενα# πρέπει να ε"ναι περ"που προφανή9

    o Πως γ"νεται η εκτ"μηση των παραμέτρωνo Πως επιλέγουμε τα  p  και q

    o Πως πραγματοποιούνται οι προ*λέ7εις του t  X 

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    5/16

    >α πρέπει# πριν προχωρήσουμε παρακάτω# να επισημάνουμε ένα

    *ασικό ήτημα. !κόμη κι5 αν έχουμε το απλό σχήμα ( )1 AR   της

    μορφής9 1t t t  X X  ρ ε −= + # το οπο"ο $εν ε"ναι παρά ( )1,0 ARMA # θα πρέπει

    να έχουμε 1 1 ρ − < < # $ηλα$ή 1 ρ   < . :ηλα$ή# η σειρά t  X  # θα πρέπεινα ε"ναι στάσιμη.

    ;ια σειρά λέγεται ασθενώς στάσιμη +weakly stationary , αν έχει$ιαχρονικά τον "$ιο μέσο και την "$ια $ιακύμανση.

     !ν μια σειρά έχει τάση# $εν μπορε" να ε"ναι στάσιμη# εφόσον ομέσος της μετα*άλλεται $ιαχρονικά.

     !ν μια σειρά έχει χρονικά μετα*αλλόμενη $ιακύμανση# επ"σης

    $εν μπορε" να ε"ναι στάσιμη.

    Τα υποδείγματα !" μπορο#ν να $ρησιμοποιηθο#ναποκλειστικά σε σ$%ση με στάσιμες σειρ%ς. 8στόσο# στηνπραγματικότητα# πολλές οικονομικές χρονολογικές σειρές έχουντάση κι5 έτσι $εν μπορούμε να εφαρμόσουμε απευθε"ας τημεθο$ολογ"α των υπο$ειγμάτων ?@A?. Cρισμένα παρα$ε"γματαφα"νονται στα επόμενα. Στον οριόντιο άξονα μετράμε τον χρόνοκαι στον κάθετο την τιμή της σειράς.

    ;ια παλαιότερη *ι*λιογραφ"α έχει 'λύσει( αυτό το πρό*λημα μ5έναν σχετικά απλό τρόπο# ο οπο"ος σήμερα ξέρουμε ότι $εν μπορε"να γ"νει απο$εκτός9 !πλά θεωρούμε αρκετές $ιαφορές της σειράς

    t  X  # )στε να γ"νει στάσιμη και στη συνέχεια εφαρμόουμε τα

    υπο$ε"γματα ?@A?.

    6

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    6/16

    &ια παρά$ειγμα# αν η σειρά έχει γραμμική τάση της μορφής

    t Y t α β = + × # λαμ*άνοντας πρ)τες $ιαφορές θα έχουμε9

    1t t t  X X X    β −∆ = − =   και επομένως η σειρά θα έχει σταθερό μέσο *#

    αγνο)ντας τα σφάλματα.

     !ν η σειρά έχει μια $ευτερο*άθμια τάση της μορφής92

    t Y t t α β γ  = + × + × # η πρ)τη παράγωγος ε"ναι 2   t β γ  + ×   και η $εύτερη

    παράγωγος ε"ναι 2γ  # $ηλα$ή σταθερά. 3υσικά# η παραγ)γιση καιοι πρ)τες $ιαφορές# ε"ναι 'παραπλήσιες( $ια$ικασ"ες# πράγμα πουαφήνεται σαν άσκηση.

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    7/16

    όπου ( ) 21 21  p

     p A L L L L ρ ρ ρ = − − − −L   και ( )2

    1 21  q

    q B L L L Lθ θ θ = + + + +L   $εν

    ε"ναι παρά πολυ)νυμα του τελεστή  L .

    2ο υπό$ειγμα ( , ,  ARIMA p d q # μπορε" να γραφε" στη μορφή9

    ( ) ( ) ( )1 =d 

    t t  A L L X B L   ε −   ή

    ( ) ( ) =t t  A L x B L   ε  # όπου ( )1  d 

    t t  x L X = − .

    1. &κτίμηση τ'ν υποδειγμάτ'ν !" 

    % εκτ"μηση ενός υπο$ε"γματος ( ) AR p  της μορφής9

    1 1 =t t p t p t   X X X α ρ ρ ε  − −+ + + +L

    #

    μπορε" να γ"νει με τη μέθο$ο EF και να έχουμε συνεπε"ς εκτιμητές#αρκε" τα σφάλματα να μην αυτοσυσχετ"ονται.

    % εκτ"μηση ενός υπο$ε"γματος ( )1 MA  της μορφής9

    1 =t t t  X    ε θε  −+ #

    ε"ναι επ"σης απλή αν λύσουμε ως προς t ε  # για να έχουμε9

    1 =t t t  X ε θε  −− # για κάθε 1, ,t n=   L .

     !ν υποθέσει κανε"ς ότι 0 0ε    = # τότε πρέπει να έχουμε96

    1 1 0 1 = = X X ε θε − #

    2 2 1 2 1 = = X X X ε θε θ  − − #

    ( ) 23 3 2 3 2 1 3 2 1 = = = X X X X X X X ε θε θ θ θ θ  − − − − + # κτλ.

    2ο ουσι)$ες ε"ναι ότι (λα  τα t ε   μπορούν να υπολογισθούν σαν

    συνάρτηση του θ και επομένως μια λογική εκτ"μηση του θ# $ενε"ναι παρά εκε"νη η οπο"α ελαχιστοποιε" το άθροισμα των

    τετραγ)νων των σφαλμάτων9 ( ) 2 2 2 21 21  = =n

    t nt S   θ ε ε ε ε  

    =  + + +∑   L .

    3υσικά# η εκτ"μηση απαιτε" τη χρήση μη γραμμικ)ν μεθό$ων+γιατ", αλλά μπορε" να γ"νει εύκολα με τη *οήθεια τουπρογράμματος EViews.

    2  "#σικά, $% &'ο% ε δεν )*ο#+ε &α'ά +ια γ'α++ική ε-σ$ση διαφο'ν &'το# α+ο.

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    8/16

    % εκτ"μηση ενός υπο$ε"γματος ( ), ARMA p q   $εν απαιτε" παρά

    συν$υασμό των $υο τεχνικ)ν κι5 επομένως το ήτημα τηςεκτ"μησης τέτοιων υπο$ειγμάτων έχει πλήρως λυθε". 2α

    υπο$ε"γματα ( ), , ARIMA p d q   $εν προσθέτουν καμιά τεχνική

    $υσκολ"α# εφόσον απλά πρέπει να θεωρήσουμε d   $ιαφορές τηςαρχικής σειράς# να κατασκευάσουμε τη νέα σειρά

    ( )1  d d 

    t t t  x X L X = ∆ = −  και να εκτιμήσουμε το υπό$ειγμα ( ), ARMA p q .

    ). &πιλογ* τ'ν  p  και q

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    9/16

    3υσικά# $εν ε"ναι τ"ποτε άλλο παρά η επ"$ραση του t m X  −   στο t  X  #

    με $ε$ομένες των τιμές των υπόλοιπων χρονικ)ν υστερήσεων. &ια

    παρά$ειγμα# ο συντελεστής 1ϕ  # ε"ναι η επ"$ραση του 1t  X  −  στο t  X  #

    με $ε$ομένα όμως τα 2 , ,t t p X X − −L .

    Ποια ε"ναι η *ασική $ιάκριση μεταξύ mr   και mϕ  % απάντηση ε"ναι

    απλή. 2ο 2r    ε"ναι ο συντελεστής ελαχ"στων τετραγ)νων στην

    παλιν$ρόμηση9

    2 2 =t t t  X r X eα  −+ + .

    2ο 2ϕ  # ωστόσο# ε"ναι ο συντελεστής ελαχ"στων τετραγ)νων στην

    παλιν$ρόμηση9

    1 1 2 2 =t t t p t p t   X c X X X eϕ ϕ ϕ − − −+ + + + +L .

     !ν η σειρά t  X   έχει κάποιο *αθμό αυτοσυσχέτισης# τότε τα mϕ   και

    mr   ε"ναι προφαν)ς $ιαφορετικά πράγματα. 2ο 2r  # ε"ναι ο απλ(ς

    συντελεστής αυτοσυσχέτισης μεταξύ t  X    και 2t  X  − . 2ο 2ϕ  # ε"ναι ο

    συντελεστής αυτοσυσχέτισης μεταξύ των t  X    και 2t  X  − # με

    δεδομ%νες  τις τιμές των 1 3, , ,t t t p X X X − − −L # πράγμα που προκύπτει

    αποκλειστικά και μόνο απ5 τον ορισμό της γραμμικής

    παλιν$ρόμησης.

    Cι συντελεστές αυτοσυσχέτισης +?G, και οι συντελεστές μερικήςαυτοσυσχέτισης +H?G,# μπορούν να μας *οηθήσουν να

    ταυτοποιήσουμε ένα υπό$ειγμα ( ), ARMA p q # $ηλα$ή να

    υπολογ"σουμε λογικές τιμές των υστερήσεων  p   και q . &ια νακατανοήσουμε τη $ια$ικασ"α επιλογής# ας θεωρήσουμε $ιάφορασχήματα  ARMA  κι5 ας εξετάσουμε στη συνέχεια τη συμπεριφοράτων συναρτήσεων ?G και H?G.

    10

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    10/16

     Υπ(δειγμα !+3,

    Sampl! 4 50000"#$l%&& '*+a'#! 4.../

     A%'$'**la'# Pa*al '**la'# A PA -Sa P*'

      1 010 010 32/.4 0000  2 066/ 0031 55015 0000  3 0515 -00.6 62./ 0000  4 03.. -0001 /6250 0000  5 0305 0000 0.5 0000  6 0234 0003 3635 0000  / 01/ -0003 522/ 0000  013 0005 61// 0000  . 0105 -0004 6/26 0000  10 00/. -0004 /035 0000  11 005 -0003 /201 0000  12 0043 0003 /2.3 0000  13 0030 -0006 /336 0000

      14 0021 0001 /35 0000  15 0014 0002 /36 0000

    Στο υπό$ειγμα αυτό# ε"ναι φανερό ότι η συνάρτηση H?G μπορε" ναχρησιμοποιηθε" για να επιλέξουμε την τάξη του αυτοπαλ"ν$ρομουτμήματος +να ε"ναι I, εν) η συνάρτηση ?G ακολουθε" έναχαρακτηριστικό σχήμα9 Cι απλο" συντελεστές αυτοσυσχέτισηςσυγκλ"νουν ομαλά προς το μη$έν.

     Υπ(δειγμα -+/,.

    Sampl! 5 50000"#$l%&& '*+a'#! 4...6

     A%'$'**la'# Pa*al '**la'# A PA -Sa P*'

      1 0300 0300 450/. 0000  2 -012 -0240 53314 0000  3 0112 02/1 5.634 0000  4 00/2 -012. 62206 0000  5 -0005 010. 6221/ 0000  6 0000 -005 6221/ 0000  / 0004 0055 62223 0000  0002 -0041 62226 0000  . 0000 002 62226 0000  10 -0004 -0025 62234 0000

      11 -0002 0016 62236 0000  12 0001 -0011 6223/ 0000  13 -0002 000/ 6223 0000  14 -0004 -000 62245 0000  15 -0005 -0001 6225. 0000

    11

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    11/16

     Υπ(δειγμα !"+10),

    Sampl! 3 50000"#$l%&& '*+a'#! 4...

     A%'$'**la'# Pa*al '**la'# A PA -Sa P*'  1 03 03 3.5 0000  2 06. -040 626. 0000  3 054 024 ///40 0000  4 043/ -0206 /2/ 0000  5 034. 0162 .3356 0000  6 020 -0120 ./2/1 0000  / 0225 00. ..12 0000  011 -005 101442 0000  . 0143 0065 1024/1 0000  10 0114 -0053 10311/ 0000  11 00.0 0044 103522 0000  12 00/0 -0044 103/6. 0000

      13 0053 002 103.0. 0000  14 003. -0024 103.5 0000  15 002. 0022 10402 0000

    &ενικότερα# μπορούμε να εκτιμήσουμε εναλλακτικά υπο$ε"γματα

    ( ), ARMA p q # για τιμές των , 1, 2, , p q L=   L   και να επιλέξουμε εκε"νο

    που ελαχιστοποιε" το κριτήριο του !c"war## το οπο"ο γνωρ"ουμεότι καταλήγει σε συνεπε"ς εκτιμητές των  p   και q . ;ιαεναλλακτική ε"ναι χρησιμοποιήσουμε τον $ιορθωμένο συντελεστήπροσ$ιορισμού 2 R # αλλά οι εκτιμητές των  p  και q  $εν πρόκειταινα ε"ναι συνεπε"ς.

    Σαν ένα απλό παρά$ειγμα ας κατασκευάσουμε μια σειρά t Y   ως

    εξής9

    1 1 21 0,! 0,5 0,2t t t t t  Y Y    ε ε ε − − −= + + + − # με ( )~ 0,1t    N ε  # για κάθε 1, ,100t  =   L .

    RNDSEED 11GENR 7=0GENR E=NRNDSMPL 3 100

    GENR 7=1 8 0/7(-1) 8 E 8 05E(-1) - 02E(-2)

    % σειρά φα"νεται στο επόμενο $ιάγραμμα.

    12

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    12/16

    0

    1

    2

    3

    4

    5

    6

    /

    .

    25 50 /5 100

    p& ' ()*+,)*-

    !c"war  #

     *-)/012ν- 3 4

    0# 1 2..//34 05/2562

    0# 0 21/5 0655655

    0# 6 24.506 065/22.

    0# I 22445 06530/

    6# 1 2.314. 061422/

    6# 0 24501 065/426# 6 2.144 065501

    6# I   2.803868 06.52.0

    6# 4 21421   0.701713

    6# / 265642 06.26/

    I# I 22601 06.4/0

    4# 4 2.5342 06/.53

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    13/16

    1 =t t t Y Y α ρ ε −+ + # για την περ"ο$ο εκτ"μησης 1, ,t n=   L .

    % πρό*λε7ή μας για την περ"ο$ο 1n + # θα ε"ναι9

    1 1  =n n nY Y α ρ ε + ++ + .

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    14/16

    Στατικ%ς προ2λ%εις του υποδείγματος !"+)03,

    15

    20

    25

    30

    35

    40

    45

    .2 .4 .6 . 100

    7 79

    4υναμικ%ς προ2λ%εις του υποδείγματος !"+)03,

    16

    20

    24

    2

    32

    36

    40

    44

    4

    .2 .4 .6 . 100

    7 79D7N

    ;ε *άση αυτά τα αποτελέσματα# ε"ναι φανερό ότι 011παρατηρήσεις $εν ε"ναι αρκετές για να ταυτοποιήσουμε τοπραγματικό υπό$ειγμα και να κάνουμε καλές $υναμικές

    προ*λέ7εις. 3υσικά# στα υπο$ε"γματα ?@A? γνωρ"ουμε ότι τοπραγματικό ητούμενο ε"ναι η $ιεξαγωγή *ραχυχρόνιων

    15

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    15/16

    προ*λέ7εων.

  • 8/19/2019 Lectures in Applied Econometrics 13

    16/16

    % πρ)τη σειρά κατασκευάσθηκε σαν 12t t t  x x u−= +  και η $εύτερη σαν

    12 0,05t t t  y y t v−= + × + . Cι συναρτήσεις ?G και H?G της πρ)της σειράς

    φα"νονται στον επόμενο π"νακα.

    Sampl! 13 100

    "#$l%&& '*+a'#!

     A%'$'**la'# Pa*al '**la'# A PA -Sa P*'

      1 -0045 -0045 0154 066/

      2 -0031 -0033 02/54 0/1

      3 -02/0 -02/4 /0632 00/0

      4 0135 0115 /00 006/

      5 -01/3 -0202 11636 0040

      10 -0054 -0251 22/3 0012

      11 -0030 -0204 2233 001.

      12 0/06 0542 /4/45 0000

      13 -0041 -005/ /4.22 0000

      22 -0044 0032 /42 0000

      23 -0014 -0004 /451 0000

      24 0415 -0113 10/2 0000

      25 -003/ -000. 10 0000

      26 -0022 0001 10.5 0000

      35 -0004 -0001 11323 0000

      36 0151 -0145 1166 0000

    &ια μια εποχική σειρά με περιο$ικότητα S   +προηγούμενα ε"χαμε12S   = , η τυπική $ια$ικασ"α ε"ναι να λά*ουμε $ιαφορές τάξης S  και

    στη συνέχεια να εφαρμόσουμε ένα υπό$ειγμα ?@A?# $ηλα$ή ναέχουμε9

    ( )1   S  t t  L x y− = #

    0 1 1

     p q

    t i t i t j t ji j y y u uβ β γ  − −= == + + +∑ ∑ .

    1!