L-ORIZZONT :rURA ·9 -. Il-l=Iamis 15 ta' Gunju 2017 .. --===:;;;;

POETI ROMANTICI MALTIN (2) .Il-fidi Nisranija u t-trazzin tal-ilsien iwasslu ghas-salvazzjoni taghhom

Ikompli minn hmistax ilu

Fiz-zghozija I-bniedem jirrifletti fuq il-futur tieghu u jahseb fuq it-triq tal-hajja li behsiebu jaghzel.

Min-naha l-ohra, bniedem Xll idur lejn l-imghoddi bl­ghajnuna tal-memotja u jifli l-espetjenzi personali li ghadda minnhom, sbieh jew koroh, u jkun kuntent li wa­sal fejn wasal ghax mexa t­triq difficli tal-hajja. Is-soli­tudni pozittiva ssehh biss jekk il-mohh ikun hieles mill-influwenzi tad-dinja ta' madwaru biex ikun jista' jsib il-kuntentizza onesta u aljenata gewwa fih. Ir-rif­lessjoni tkun profonda b'im­maginazzjoni hajja u cara fejn l-individwu jitghallem japprezza I-valur fal-run min­habba li z-zmien itir f'hakka l' ghajn fil-hajja mghaggla mdawra bir-rutina. Is-soli­tudni tqanqal il-kurzita, taghmellill-mohh iktar attiv fil-hsibijiet u tfawru b'ideat godda, il-hajja tibda tidher b'lenti iktar cara fejn il-per­suna tkun tista' ssahhah il­prinCipji taghha u tiggudika ahjar l-osservazzjonijiet ta' hajjitha. Zimmermann izid jghid li I-mohh isir aktar nobbli bil-hsibijiet gholjin u jkollu wkoll poter straordi­natju fit-tgawdija tas-sereni­ta ta' madwaru.

L-akbar ferh tal-bniedem solitatju hu meta jsib is­serhan tal-mohh billi jinsa 1-problemi. ta' madwaru, jitfi I-fjamma tax-xewqat u jdur lejn il-Mallieq, ghax hu jispi­ra lill-bniedem fl-immagi­nazzjoni bl-involviment tan­natura. Kif jintlahaq dan 1-ghan, il-bniedem ikun jista' jirrifletti waqt li jirnxi man­natura sagra u fragli li bil­hsejj~s rilassanti taghha, bhal nixxiegha tgelgel jew xi ghanja ta' ghasfur, isserrah ir-ruh bil-barka tad-divin u ssir safja.

Permezz ta' dan it-twah­hid man-natura sagra, id­dwejjaq personali jittaffu u l-qalb titrattab. F'dawn il­mumenti ta' riflessjoni, il­bniedem solitatju jsir iktar gharef, sinjur u trankwill ik­tar minn bnedmin ohra li jezistu biss u ma jghixux. Waqtiet ohrajn, meta bnie­dem ikun qed jirrifletti u jahseb fi mhabbtu, dan jista' jaqa' fi krizi jekk imhabbtu tkun ittiehdet mill-mewt.

Madanakollu, dan l-irtirar spiritiwali jista' jderri dan 1-ugigh billi jwahhad il-qalb mal-mohh u jinghaqdu flim­kien ghal sentimenti aktar nobbli. L-awtur jishaq li z­zmien itaffi hekk kif jedhew b' affarijiet ohra u jharsu b'mod pozittiv b'rizultat ta' hajja iktar serena.

Ghad li vera li min hu bniedem b'karattru b' sahhtu jirnexxilu jderri, min hu b'karattru iktar debboli jista' jaqa' fi stat hazin. Bniedem hekk ghandu jaghmel Mtu biex iderri lil mohhu u lil qalbu halli flimkien jeghlbu dan l-ghawg u kif jaghmel hekk, ir-ruh issib is-serhan fir-rassenjazzjoni. L-erwieh ittorturati wkoll jistghu jsi­bu r-rifugju taghhom fis-so­litudni volontatja. Marsa ik­tar mill-qrib lejn sitwazzjoni­jiet bhal dawn turi li forsi Alia tefaghhom fihom ghal skop straordinatju iehor.

Minkejja dak li nghad s'is­sa, hemm certi persuni li ja­raw in-negattiv biss u ma jgrunux ruhhom biex jeghl­bu c-cirkostanza filwaqt li jaqghu fi stat ta' awto­kommizerazzjoni, jigifieri meta wiehed joqghod jit­hassar lilu nnifsu u jgerger fuq ix-xorti hazina li ghandu minflok jipprova jghin ruhu biex itejjeb il-qaghda fiZika, psikologika u spiritwali tieghu. Mafna minn dawn in-nies kienu jaqghu fi krizi ezistenzjali fejn jibdew

• •

Il-poetlldenujlrrasHnjaw rufIhom blWjleqfujlstaqsu ujafdaw f'ALIa

jistaqsu ghaliex qeghdin jghixu u x'sens fiha I-hajja. Dan hu stadju diffiCli hafna u certi poeti kienu jieqfu jis­taqsu billi jafdaw f' Alia.

L-EZISTENZJALlZMU

L-ezistenzjaliZmu huwa moviment li jemmen fil­hajja u li jiggieled ghall-haj­ja. ll-bazi ewlenija ta' dan il­moviment hi li bhala bned­min inghatatilna l-liberta u l-ghazla ta' kif ghandna nghixu hajjitna izda li kull deCizjoni li niehdu thalli ef­fetti differenti fuqna.

Minkejja f'hekk, kull deCizjoni li niehdu rridu nahsbuha sew ghax ghan­dna responsabbilta ta' li jis­ta' jigri wara l-ghaZla. Min­habba li ahna bnedmin li niehdu deCizjonijiet ghalina skont espetjenzi personali, it-twemmin u I-mod tal­ghajxien, dawn l-ghaZliet ikunu uniCi ghalina u mhux universali. L-ezistenzjalisti jemmnu li l-ghazla urn ana li tfittex xi tip ta' verita hi sog­gettiva u mhux oggettiva u li certi affarijiet tal-hajja hu­ma assurdi ghax ma tistax taghmel sens minnhorn.

Blaise Pascal jemmen li 1-

hajja hi mimlija parados­si. Huwa jinsisti li bhala individwi nafu I-verita mhux biss bir-ragunar izda wkoll billi nafdaw f'dak li tghidilna qalbna. Din il­glieda ghalI-verita hi impor­tanti u mhix ir-rebha li ghad trid tintlahaq. Pascal irid if­isser l-importanza tal-grajja li rridu nghaddu minnha u mhux ix-xefaq ahhari li jrid jintlahaq. F"'Existentialism and Religious Belief", David E. Roberts isemmi kif Pascal insista li I-bniedem irid inehhi l-kburija tieghu qud­diem AlIa biex dan jigi sal­vat u jirbah l-eternita. Pascal huwa kontra l-immaginazz­joni ghax din tharrabna mid-dinja reali billi tillimita r-raguni. Ixebbah l-imma­ginazzjoni ma' mara qarrie­qa li hi l-ghadu tar-raguni. Il-filosfu jishaq li jekk bnie­dem jahrab mid-dinja reali u jinghalaq fih innifsu se jsib biss incertezzi u kontradizz­jonijiet.

Kierkegaard jahsibha bhal Pascal dwar l-irnmaginazz­joni li hi haga hazina ghax tintilef fiha waqt li l-individ­wu jrid ifittex il-vokazzjoni unika tieghu. Kierkegaard kien bniedem malinkoniku

bhala rizultat tal-imghoddi tieghu uta' familtu minhab­ba sigrieti u relazzjoni ta' mhabba li ma rnexxietx. Huwa kien jikteb hafna djatji biex iderri u biex jibqa' f'sensih. L-ansjeta ghelibha billi rega' dar lejn AlIa ghax hu emmen li bniedem jew jimxi fuq it-tjubija tal-Mulej jew inkella jirnxi fuq id-dnu­biet tad-dinja li huma mah­luqin mill-bnedmin. L-uni­ka salvazzjoni tar-ruh hi li taccetta I-verita permezz ta' Alla ghax inkelIa I-bniedem jibqa' lsir tieghu nnifsu u ma jsolvix il-kunflitt gewwieni.

I L-LETTERATU RA ROMANTIKA F'PAJJIZNA

Il-poeti RomantiCi Maltin huma influwenzati minn poeti Inglizi bhal Words­worth, Byron u ShelIey izda iktar u iktar mill-poeti Tal­jani minhabba r-risorgiment Taljan li beda diehel fil-bidu tas-Seklu 19 u dam ghaddej sa hafna iktar m~t-tieni nofs tieghu. Huwa qajjem kux­jenza romantika fil-Maltin ghalI-helsien tal-pajjiz minn gheruq barranin lejn l-ahhar tas-seklu 19 u I-bidu tas-sek­lu 20.

Permezz ta' din il-kuxjen­za romantika gdida, il-poeti Maltin fethu qalbhom ghas­sensittivita u qorbu izjed lejn in-natura sagra u safja minn kulI hazen tad-dinja. Il-poeti Maltin fittxew is­solitudni minhabba n-niket, id-dubji, imwiet tal-qraba, mard u sfortuna. Is-solitud­ni affettwathom b'modi dif­ferenti skont l-espetjenzi personali taghhom.

Il-gimgha d-diehla nib­dew billi naghtu harsa lejn l-ewwel poeta Malti li beda jikteb bl-ilsien Malti, Can Anton VassalIo.