Kurumsal

Finansal Göstergeler 6

2009’un Kilometre Taşları 8

Misyon-Vizyon 10

Yönetim ve Mesajlar 12

Yönetim Sistemi 20

Operasyonel

Toplam Trafik Neticeleri 38

Filo 44

Faaliyetler 48

İştirakler 73

Finansal

Finansal Oran ve Denetim Raporları 82

çindekilerİİ

2

YILLIK RAPOR 2009

AmsterdamAtinaBaküBarselonaBaselBatumBelgradBerlinBirminghamBrükselBükreşBudapeşteCenevre

Addis AbabaBingaziCape TownCezayirDakarHartumJohannesburgKahireKazablankaLagosNairobiTrablusTunus

New YorkŞikagoToronto

Sao Paulo

Kuzey Amerika3 nokta

Güney Amerika1 nokta

Avrupa65 nokta

Afrika13 nokta

3

YILLIK RAPOR 2009

DnepropetrovskDonetskDublinDüsseldorfEkaterinburgFrankfurtGöteburgHamburgHannoverHelsinkiKazanKievKişinev

KopenhagKölnLefkoşaLizbonLondraLjubljanaLvivLyonMadridManchesterMilanoMinskMoskova

MünihNiceNürnbergOdessaOsloParisPragPriştineRigaRomaRostovSaraybosnaSimferepol

SofyaStokholmSt.PetersburgStuttgartTiflisTiranUfaÜsküpVarşovaVenedikViyanaZagrepZürih

AdanaAdıyamanAğrıAnkaraAntalyaBatmanBodrumÇanakkaleDalamanDenizliDiyarbakırElazığ

ErzincanErzurumEskişehirGaziantepHatayIspartaİstanbulİzmirK. MaraşKarsKayseriKonya

MalatyaMardinMerzifonMuşNevşehirSamsunŞanlıurfaSinopSivasTekirdağTrabzonUşakVan

AlmaataAstanaAşkaabatBangkokBişkekBombayJakartaDelhiDuşanbe

Hong KongKaraçiOsakaPekinSeulSingapurŞanghayTaşkentTokyo

Abu DabiAmmanBağdatBahreynBeyrutCiddeDohaDubaiHalepKuveyt

MedineMeşhedMaskatRiyadSan’aŞamTahranTebrizTel Aviv

Uzak Doğu18 nokta

Orta Doğu19 nokta

Finansal Göstergeler 6

2009’un Kilometre Taşları 8

Misyon ve Vizyon 10

Yönetim ve Mesajlar

Yönetim Kurulu Başkanı’nın Mesajı 12

Yönetim Kurulu 14

Candan Bir Veda 18

Yönetim Sistemi

Kalite Anlayışı 20

Sürdürülebilirlik 22

Sosyal Sorumluluk 22

Risk Yönetimi 24

Organizasyon Yapısı 26

Hukuki Statü 28

Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporu 30

urumsalKK

6YILLIK RAPOR 2009

7

YILLIK RAPOR 2009

1 Ocak - 1 Ocak - 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER Satış Gelirleri 7.035.882.903 6.123.174.209Satışların Maliyeti (-) (5.135.949.144) (4.542.670.584)

BRÜT KAR / (ZARAR) 1.899.933.759 1.580.503.625Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) (806.503.413) (635.876.008)Genel Yönetim Giderleri (-) (261.536.526) (203.813.181)Diğer Faaliyet Gelirleri 91.136.104 56.690.528Diğer Faaliyet Giderleri (-) (199.139.482) (210.120.463)

FAALİYET KARI / (ZARARI) 723.890.442 587.384.501Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların Kar/ Zararlarındaki Paylar 12.813.703 3.572.374Finansal Gelirler 172.982.144 1.427.882.203Finansal Giderler (-) (172.708.672) (713.373.140)

VERGİ ÖNCESİ KAR / (ZARAR) 736.977.617 1.305.465.938Vergi (Gideri) / Geliri (177.901.337) (171.239.727)

DÖNEM KARI / (ZARARI) 559.076.280 1.134.226.211Hisse Başına Kazanç / (Kayıp) (Kr) 0,64 1,30

Not: Tutarlar aksi belirtilmedikçe Türk Lirası (TL) olarak gösterilmiştir.

NET KAR

559milyon TL

Satış Gelirleri (TL)

2009

2008

2007

2006

2005

Faaliyet Karı (TL)

2009

2008

2007

2006

2005

7.035.882.903

723.890.442

6.123.174.209

587.384.501

722.759.224

206.680.100

218.493.953

4.859.508.826

4.051.345.129

3.107.071.608

8YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları bölgesinin“En İyi Havayolu” şirketiTürk Hava Yolları, Havayolu şirketleri ve havalimanlarını, verdikleri hizmet ve kalite standartları yönünden 750 parametrede değerlendiren Skytrax şirketi tarafından, bölgesinin en iyisi seçilerek “Güney Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” ünvanını aldı. Türk Hava Yolları, Kalite yolunda gerçekleştirdiği çalışmalar sonucu geliştirdiği hizmetler ve müşteri odaklılık felsefesiyle, tüm kategorilerde 4 yıldız alan Avrupa’nın tek havayolu şirketi oldu.

Türk Hava Yolları’na “Uçak Finansmanı” dalında Avrupa’nın en iyi finansman uygulaması ödülüTürk Hava Yolları ödülünü New York’da 29. Airfinance Konferansı’nda düzenlenen törende aldı. Dünyadaki havacılık finans sektörünün önde gelen yayın kuruluşlarından Airfinance Journal’ın havacılık finansmanı ve finans teknikleri alanındaki detaylı analizler ve belirlemiş olduğu kriterler çerçevesinde, dünyadaki 350’yi aşkın havayolu arasında uçak ve uçak motoru finansmanı dallarında 2008 yılı için yaptığı değerlendirme sonucunda Türk Hava Yolları Avrupa’nın en iyi finansman uygulamasını gerçekleştiren şirketi oldu.

Türk Hava Yolları’na Airbus’tan “Operasyonel Mükemmellik” ödülüTürk Hava Yolları, filosunda yer alan Airbus A320 ailesi uçaklarının servis kayıtları üzerinde yapılan değerlendirme sonucu, Airbus’ın “Operasyonel Mükemmellik” ödülünün sahibi oldu. Paris’te düzenlenen ve Airbus şirketinin A320 tipi uçağını kullanan havayolu şirketlerinin katıldığı törende ödülünü alan Türk Hava Yolları, uluslararası bir başarıya daha imza attı.

Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. uluslararası arenadaki prestijini bir kez daha tescillediTürk Hava Yolları Teknik A.Ş., Türkiye’de EN/AS9100 Havacılık Serileri ve ISO9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi Belgelerini alan ilk uçak bakım – onarım merkezi oldu.Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. sahip olduğu ISO9001:2000, ISO14001:2004, ISO18001:1999 Yönetim Sistem Belgeleri ve Ulusal/Uluslararası Uçak/Uçak Komponenti bakım yetki belgeleri ile sivil havacılık sektöründe Türkiye’de lider, dünyada da önemli bir konuma sahiptir. EN/AS9100 Havacılık Serileri – Kalite Yönetim Sistem belgesi, ülkemiz sivil havacılığı için önemli bir kazanım ve prestij olmasının yanısıra, Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.’nin küresel havacılık endüstrisindeki etkisini ve pazarda aldığı payı daha da arttıracaktır.

Türk Hava Yolları, Kargo Kalite Sistemi üyesiTürk Hava Yolları Kargo, 1 Ocak’ta yaklaşık 50 havayolunun, çok sayıda kargo acente şirketinin, genel hizmet sağlayıcı kuruluşların ve bilişim teknolojisi sağlayıcılarının dahil olduğu, Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’nin (IATA) bir girişimi olan Kargo 2000 Kalite Yönetim Sistemi’ne dahil oldu. Kargo taşımada zaman yönetimi, hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyeti performanslarını geliştirerek global hava kargo piyasasında pazar payını arttırdı. 7 Haziran’dan itibaren Milano bağlantılı Tiran kargo seferleri başladı. Kargo seferi yapılan uçuş noktası sayısı 21’e ulaştı.

ÖDÜLLER YENİLİKLER VE GELİŞMELER

9

YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları’ndan Türkiye’nin ilk mobil havayolu uygulaması; mobil.thy.comTürk Hava Yolları, satış kanallarında çeşitlendirmeye giderek başlattığı mobil.thy.com uygulaması ile yolcularına cep telefonundan bilet, check-in ve boarding işleminin her aşamasını yapabilme imkanı sundu.

ERP ile süreçler yeniden yapılandırılıyorDünya ölçeğinde sayılı büyüklükteki projelerden biri olacak ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) projesi başlatıldı. Süreçlerin yeniden yapılandırılacağı proje sayesinde operasyonel verimliliğin arttırılması, yolculara daha uygun ürün ve hizmetlerin etkin bir biçimde sunulması hedeflenmektedir. Projenin üç yılda tamamlanması planlanmaktadır.

Ortak uçuş anlaşmalarıEtiyopya, Singapur, Malezya, Bosna, Etihad, Asiana ve Air Maroc havayollarıyla imzalanan ortak uçuş anlaşmalarıyla yolculara daha fazla uçuş alternatifi sunuldu. Ayrıca Türk Hava Yolları ve Lufthansa’nın ortak kuruluşu olan SunExpress ile yine bir Türk Hava Yolları markası olan AnadoluJet arasında ortak uçuş anlaşması imzalandı.

Özel Yolcu Programı ortaklıklarıTürk Hava Yolları, Jet Airways ve Continental Havayolları ile imzaladığı Özel Yolcu Programı ortaklığı anlaşması ile Özel Yolcu Programı Miles&Smiles üyelerine Jet Airways ve Continental Havayolları ile gerçekleştirdikleri uçuşlardan mil kazanma ve millerini ödül bilete dönüştürebilme imkanı sundu.

İç hatlarda yeni uçuş noktalarıUşak (12 Ocak), Çanakkale (19 Ocak), ve Isparta (28 Ekim) seferleri ile iç hatlarda uçulan nokta sayısı 37’ye ulaştı.

AnadoluJet ile yeni uçuş noktaları27 Şubat’ta Çorlu (Tekirdağ), 28 Eylül’de İzmir seferleri başladı.

Dış hatlarda yeni uçuş noktalarıTürk Hava Yolları 2009 yılında 10 yeni dış hat noktasını uçuş ağına katarak yurtdışında 119 noktaya ulaştı.NAİROBİ- Kenya (20 Şubat)UFA - Rusya (04 Mart)MEŞHED - İran (15 Mart)SAO PAOLO - Brezilya (05 Nisan)DAKAR - Senegal (05 Nisan)BİNGAZİ - Libya (05 Mayıs)GÖTEBORG - İsveç (29 Haziran)TORONTO - Kanada (11 Temmuz)LVİV - Ukrayna (27 Temmuz)JAKARTA - Endonezya (04 Eylül)

NETWORK

Prestijli havayolları arasında yer alan, her alanda en iyiyi hedefleyerek ilerleyen Türk Hava Yolları, zirveye doğru uçuşunu destekleyen her kilometre taşıyla daha da güçlenmektedir.

10YILLIK RAPOR 2009

misyonSivil Hava Taşımacılığı (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Bayrak Taşıyıcısı kimliğiyle; uçuş emniyeti, güvenilirliği, ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen, Avrupa’nın önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu olmak.

11

YILLIK RAPOR 2009

vizyon• Sektör ortalamalarının üstündeki büyüme trendinin sürdürülmesi,• Sıfırlanmış kaza ve kırımı,• Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlayışı,• Düşük maliyetli taşıyıcılara denk birim maliyetleri,• Sektör ortalamalarının altında satış ve dağıtım giderleri,• Rezervasyon, biletleme ve uçağa biniş işlemlerini kendisi yapan sadık müşterileri,• Kurumdan elde edeceği yararın yarattığı katma değerle orantılı olduğunu bilen ve kendini geliştiren personeli,• Üyesi bulunduğu Star İttifakı ortaklarına iş yaratan ve onların sunduğu potansiyelden iş çıkaran ticari ataklığı,• Hissedarlarının ve tüm yarardaşlarının menfaatini birlikte gözeten modern yönetişim ilkelerini benimsemiş yönetimi ile belirginleşen bir havayolu olmak.

12YILLIK RAPOR 2009

13

YÖNETİM VE MESAJLAR

Değerli yatırımcılar ve hissedarlar,2009 yılı, mali ve ticari performansın makro ölçekteki dengeler ile son derece paralel ilerlediğini bir kez daha ortaya koyan bir dönem oldu. Küresel krizin olumsuz etkilerinin yoğun biçimde hissedildiği 2009, IATA’nın da açıkladığı üzere ciddi maddi kaybın yaşandığı ve İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana kaydedilen en kötü yıl oldu.

Sektörün genelindeki bu olumsuz tabloya rağmen Türk Hava Yolları başarılı gelişimini sürdürmüştür. Stratejilerini kısa vadeli getirilerden ziyade, uzun dönemli hedef ve vizyonlarına göre şekillendiren Ortaklığımız, bugün kriz ortamını fırsata çevirmeyi başarmış ve Avrupa Hava Yolları Birliği’ne üye havayolları arasında en çok büyüyen kurum olmuştur. Türk Hava Yolları’nın bu atılımı, mevcut pazardan aldığı hisselerin organik büyüme stratejisi ile daha da yükselmesi ve yeni pazarlara açılarak hizmet götürdüğü potansiyel yolcu sayısının artması ile daha da ivmelenmiştir.

Bugün geniş uçuş ağı ve kuvvetli tarife yapısı ile Türk Hava Yolları, küresel bir havayolu olma kimliğini daha da sağlamlaştırmıştır. 2009 yılında dış hat yolcularımızın üçte birinden fazlasının İstanbul’u aktarma noktası olarak kullanması, Ortaklığımızın network taşıyıcısı olarak sektördeki konumunu kuvvetlendirmiştir. Genç filosu, kaliteli ikramları, güler yüzlü personeli ve uluslararası standartların da üzerinde olan güvenlik ve emniyet prosedürleri ile Türk Hava Yolları markası, IATA’nın %3,5 olarak açıkladığı yolcu talebindeki daralmanın yaşandığı 2009 yılında, %11 artış kaydederek 25.1 milyon yolcunun tercihi olmuştur.

Global ekonomik koşullar ile birlikte sektördeki birim gelirlerin önemli ölçüde düşüş eğilimi gösterdiği bir ortamda Ortaklığımız, disiplinli mali yapısı ile giderlerini düşürerek, karlılığını 2009 yılında da sürdürmüş ve 559 milyon TL ile bugün Avrupa’nın en karlı havayolları arasına adını yazdırmıştır.

Yatırımlarımız Türk Hava Yolları’nın büyüme sürecinde bir katalizör niteliği göstermiştir. 2009 yılında 10 yeni dış hat noktası uçuş ağına katılmıştır. Bununla birlikte 105 uçağı kapsayan filo yenileme ve gençleştirme master programımız çerçevesinde münferit uçak alım ve kiralamalarımıza ek olarak, 25’i opsiyonlu olmak üzere toplam 89 uçağın sipariş süreci tamamlanmıştır. Bu program çerçevesinde Eylül ayından itibaren filomuza girmeye başlayacak olan uçaklarımız 2014 yılına kadar hem tek, hem de çift koridorlu uçak filosunda dengeli ve etkin bir biçimde büyümemizi sağlayacaktır.

Teknik eğitimlere yaptığımız yatırımlar ile İstanbul’u aynı zamanda havacılık adına gerçek bir eğitim merkezi haline getirmeyi amaçlamaktayız. İki eğitim jetini daha bünyemize

katmak için sipariş sürecini tamamlayan Ortaklığımız, aynı zamanda satın aldığı simülatörler ile gerek kendi pilotlarına, gerekse de bizlerden hizmet alan diğer havayollarına eğitim hizmetleri sunmaktadır. Dünya standartlarında eğitim veren uçuş akademimizde yetişen pilotlarımız bizler için bir övünç kaynağıdır.

2009 yılında başta filo ve hat gelişimi konusunda gerçekleştirdiğimiz yatırımlarımıza ek olarak, marka imajımıza yönelik gerçekleştirilen projelerin de altının çizilmesi gerekiyor. Yolcularımıza sunduğumuz hizmetlerin starlara layık olduğunu vurguladığımız Kevin Costner’lı ‘Feel Like a Star’ reklamlarımızın yanı sıra, imzaladığımız sponsorluk anlaşmaları ile dünyanın en iyileri tarafından tercih edilen bir havayolu olduğumuzu bir kez daha tescillemiş olduk. Yüksek kalite ve hizmet standartlarımızın havacılık sektörünün Oscar’ları olarak adlandırılan Skytrax ödülüne ‘’Güney Avrupa’nın en iyi havayolu’’ olarak layık görülmesi bizleri daha da motive etmiştir.

Ortaklığımızın bu başarıları, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören hisselerimize 2009 yılı içerisinde %395 gibi dev bir oranda değer artışı olarak yansımıştır. 2009 yılı başında 945 Milyon TL olan piyasa değerimiz, yıl sonunda 4.988 Milyon TL’ye ulaşmıştır. Türk Hava Yolları hisseleri, gerek IMKB’de işlem gören diğer kurumların hisse değerleri, gerekse de dünyanın farklı piyasalarında halka arz edilmiş diğer havayollarının hisse getirileri ile karşılaştırıldığında, yatırımcılarına en fazla kar sağlayan yatırım araçlarının başında gelmiştir.

Türk Hava Yolları, en büyük sermayesinin kurumuna gönülden bağlı, azimli, dinamik ve özverili personeli olduğunun bilincindedir ve bu bilinçle personelinin hayat standartlarını daha da yükseltecek projelere büyük önem vermektedir. 2009 yılından itibaren tüm çalışanlarımızın özel sağlık sigortası güvencesine alınması ve Toplu İş Sözleşmesi süreci başlamadan uygulamaya konan %6 maaş zammı, başarımızın mimarı tüm personelimizin motivasyonunun arttırılmasında etkili olmuştur.

2010 yılına da son derece hızlı bir giriş yapan Türk Hava Yolları, önümüzdeki dönemlerde de başarıları ile adından oldukça söz ettirecektir. Ortaklığımızın gerçekleştirdiği başarılarda katkısı bulunan ve Türk Hava Yolları’nı atılımları ile bugün dünyanın en çok konuşulan havayollarından birisi haline getirmede emeği geçen tüm çalışma arkadaşlarıma ve desteklerinden dolayı yatırımcılarımıza şükranlarımı sunarım.

Hamdi TOPÇUTürk Hava Yolları Yönetim Kurulu Başkanı

2009’da krize rağmen büyümeye devam

14YILLIK RAPOR 2009

Hamdi TopçuYönetim Kurulu Başkanı

Prof. Dr. Cemal ŞanlıYönetim Kurulu Başkan Vekili

Doç. Dr. Temel KotilYönetim Kurulu Üyesi veGenel Müdür

15

YÖNETİM VE MESAJLAR

Doç. Dr. Temel KotilYönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür

1959 yılında doğan Kotil, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTU) Uçak Mühendisliği Bölümü’nden 1983 yılında mezun oldu, 1986’da ABD’de Michigan Üniversitesi’nde Uçak Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisansını, 1991’de de Makine Mühendisliği Bölümü’nde doktorasını tamamladı. Doktora sonrası, İTU Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi’nde yardımcı doçent ve doçent olarak hizmet veren Kotil, 2003 yılında Türk Hava Yolları’daki kariyerine Teknik Genel Müdür Yardımcısı olarak başlamıştır. 2005 yılında Türk Hava Yolları Genel Müdürlüğü’ne atandı ve 2006 yılında da IATA Yönetim Kurulu Üyeliği’ne seçildi. Evli ve dört çocuk babasıdır.

Prof. Dr. Cemal ŞanlıYönetim Kurulu Başkan Vekili

1950 yılında Manisa’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 1977 yılında mezun oldu. 1985 yılında hukuk doktoru ünvanını “Milletlerarası Ticari Tahkim” teziyle aldı. Uluslararası tahkime ilişkin doktora tezini Londra Üniversitesi’ne bağlı “Instute of Advanced Legal Studies”de tamamladı. 1987 yılında yardımcı doçent, 1990 yılında doçent, 1996 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde profesör oldu. Şu an İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararası Özel Hukuk Anabilim Dalı Başkanı’dır. Evli ve dört çocuk babasıdır.

Hamdi TopçuYönetim Kurulu Başkanı

1964 yılında Rize’nin Çayeli ilçesinde doğdu. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nden 1986 yılında mezun oldu. Mali müşavirliğe 1986 yılında Kartal’da başladı. Halen Kadıköy ilçesinde mali müşavirlik ve danışmanlık işini sürdürmektedir. Evli ve dört çocuk babasıdır.

16YILLIK RAPOR 2009

Orhan BirdalYönetim Kurulu Üyesi

1958 Kemah doğumlu olan Orhan Birdal, 1980 yılında İstanbul İ.T.İ.A. Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Yüksek Okulu’ndan mezun oldu. 1990 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisansını tamamladı. 1976-1978 yılları arasında Türkiye Zirai Donatım Kurumu’nda memurluk ve 1982 yılından itibaren DHMİ’de çeşitli kademelerde görev yapan Orhan Birdal, 2007 yılından bu yana DHMİ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı olarak görevine devam etmektedir. 17 Nisan 2008’de Türk Havayolları Yönetim Kurulu Üyeliği’ne seçilen Orhan Birdal, evli ve dört çocuk babasıdır.

1962 doğumlu, Saint Michel Fransız Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi mezunu olan Muzaffer Akpınar, iş hayatına 1986 yılında Penta Tekstil’in kurucu ortağı olarak başladı. 1993 yılında KVK Mobil Telefon Hizmetleri A.Ş.’nin CEO görevini üstlendi. Daha sonra MV Holding A.Ş.’de CEO olarak görev yapan Akpınar, Fintur Holding BV’nin de oluşum sürecinde aktif olarak rol aldı. Muzaffer Akpınar, 1 Ocak 2002 tarihinden Temmuz 2006’ya kadar Turkcell Genel Müdürlüğü görevini yürüttü. Evli ve iki çocuk babasıdır.

Muzaffer Akpınar Yönetim Kurulu Üyesi

1961 yılında Gaziantep’te doğdu. 1988 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ni bitirdi. Marmara Üniversitesi işletme kurslarına, 1998 yılında İngiltere’de işletme ve İngilizce dil kurslarına katıldı. Halen Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı, İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Üyesi, Türk Eximbank Yönetim Kurulu Üyesi ve Ziylan Şirketler Grubu Genel Koordinatorü’dür. Evli ve üç çocuk babasıdır.

Mehmet Büyükekşi Yönetim Kurulu Üyesi

1961 yılında Trabzon’da doğdu. 1985 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden mezun oldu ve yüksek lisansını Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde yaptı. Hollanda’nın Erasmus Üniversitesi’nde ekonomi doktorasını 1996’da tamamladı. Başkent Üniversitesi’nde 1997-1998’de yardımcı doçent, 1998-2003 yılları arasında da doçentlik yaptı. 2003’te Sermaye Piyasası Kurulu’na üye olarak atandı. Aralık 2004’de SPK İkinci Başkanı seçildi ve Haziran 2007’ye kadar bu görevi sürdürdü. Halen Başbakan Başdanışmanı olan Erol, evli ve 2 çocuk babasıdır.

Dr. Turan Erol Yönetim Kurulu Üyesi

17

YÖNETİM VE MESAJLAR

1963 yılında Çanakkale’nin Çan ilçesinde doğdu. 1985 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden mezun oldu. Aynı yıl Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu’nda Maliye Müfettiş Yardımcısı olarak çalışmaya başladı. 1992-1994 yılları arasında ABD’de ekonomi yüksek lisansı yaparak Parabanka Anabilim dalında MA (Master of Art) derecesi aldı. 1998 yılından bu yana bir denetim şirketinde ortak yeminli mali müşavir olarak çalışmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır.

İsmail GerçekDenetleme Kurulu Üyesi

1944 yılında İstanbul’da doğdu. İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’ni bitirdikten sonra, 1966-1967 yıllarında İtalya Perugia Üniversitesi’nde okudu. 1974’te doktor, 1978’de doçent, 1984 yılında İstatistik ve Sayısal Yöntemler Anabilim Dalları’nda profesör oldu. 1971 yılında Türkiye’de ilk ozel havayolu şirketini (Anadolu Havacılık ve Turizm A.Ş.) kurdu. Halen İstanbul Ticaret Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölüm Başkanlığı ve İstanbul Ticaret Üniversitesi Rektörlüğü görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.

Prof. Dr. Ateş VuranDenetleme Kurulu Üyesi

1968 yılında Bayburt’ta doğdu. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü’nden 1989 yılında mezun oldu. 1996-1998 yılları arasında İngiltere Exeter Üniversitesi İş İdaresi Genel İşletme Yönetimi (MBA) Programı’nı bitirdi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Doktora Programı’na devam etmektedir. Halen Maliye Bakanlığı Bütce ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.

Naci AğbalDenetleme Kurulu Üyesi

18

YILLIK RAPOR 2009

19

YÖNETİM VE MESAJLAR

O sadece bir yönetici değil aynı zamanda gerçek bir dosttu. Beraber sevindik, beraber üzüldük çoğu zaman. Şirketin her olumlu kararında Candan Karlıtekin imzası kalın harflerle kalacaktır.

Hamdi Topçu

Ortaklığımıza, Yönetim Kurulu Başkanı olarak çok değerli katkılarda bulunmuştur. Yaptığı hizmetlerden ötürü kendisine Türk Hava Yolları ailesi adına teşekkür ederim.

Doç. Dr. Temel Kotil

Türk Hava Yolları’nı bir ülke ve bölge şirketinden, bir dünya şirketi ve markası haline getirdiği için kendisine teşekkür ederiz.

Orhan BirdalÇok iyi bir iş adamı, iyi bir yönetici, kalbi çok temiz, candan bir insan. Yolunuz açık olsun.

Muzaffer Akpınar

Yüreği sıcak, heyecanlı, işini seven, ufku ve vizyonu açık bir Yönetim Kurulu Başkanı’ydı.

İsmail Gerçek

Candan Bir Veda... Adı Candan; ama yaptıklarıyla cabbar bir kişilik sergileyen Sn. Candan Karlıtekin, 2004 yılında başlayan ve 2009 yılı sonuna kadar devam eden Yönetim Kurulu Başkanlık görevi boyunca işinin aşikar aşığı, usta bir yönetici ve eğitim tutkunu renkli kişiliğiyle Türk Hava Yolları’nın sayısız başarılarına imza atmıştır. 2009 sonu itibariyle kendisine veda etsek de bir başka uçuşta yollarımızın yeniden kesişeceğini biliyoruz. Türk Hava Yolları’na kazandırdığı değer ve bakış açısı için kendisine sonsuz teşekkürü bir borç biliriz.

Türk Hava Yolları Çalışanları

20

YILLIK RAPOR 2009

21

YÖNETİM SİSTEMİ

Türk Hava Yolları, hızlı büyüme sürecinde, kalite ve emniyet standartlarından ödün vermeden bu standartları daha da ileriye taşıyacak çalışmalara imza atmıştır. Kalite güvence ve yönetim sistemi çalışmalarıyla, ulusal ve uluslararası otoritelerin onayından başarıyla geçmiştir.

Yönetim sistemi

Bir havayolu işletmesinin temel görevlerinden biri, müşterisine sunduğu ürün ve hizmetleri sürekli geliştirerek sorunsuz yolculuk deneyimi sağlamak ve böylelikle müşteri memnuniyetini kalıcı kılmaktır. Bunu yerine getirebilmek için organizasyonun operasyonel ve ticari süreçlerini entegre olarak yönetmesi gerekir. Bu yaklaşımla hareket eden Türk Hava Yolları 2006 Mayıs’ından beri TS-EN ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi sahibidir. 2009 yılında aynı belge TS-EN ISO 9001:2008 olarak yenilenmiştir. Alınan bu yeni belgeyle Türk Hava Yolları’nın kalitesi hem Türk Standartları Enstitüsü, hem de üyesi bulunduğu uluslararası belgelendirme ağı IQNet tarafından tescillenmiştir. Yeni nesillere temiz bir çevre bırakmayı arzulayan Türk Hava Yolları, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Projesi üzerinde çalışırken, çalışanına verdiği önemi, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği çalışması ile de vurgulamaktadır.

Kalite ve güvence

Uçuş ve yer operasyonunun Türk Hava Yolları mevzuatı ile ulusal ve uluslararası standartlara uygunluğu, yıllık planlı ve plansız denetimler ile kontrol edilmektedir. Ayrıca operasyonel eğitim (uçuş ve yer) veren birimler de kalite güvence denetimleri kapsamındadır. 2009 yılında 792 adet denetim yapılmış, aynı zamanda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, EASA, JAA Mast Team, Fransız Sivil Havacılık ve İngiliz Sivil Havacılık Otoriteleri tarafından dış denetime tabi tutulmuş ve başarıyla geçmiştir.

Uçuş emniyeti

Türk Hava Yolları, 2005 yılında IOSA (IATA Operational Safety Audit) programında belirtilen yaklaşık 900 kriter (organizasyon ve yönetim sistemi, uçuş operasyonu, operasyon kontrol ve uçuş harekat yönetimi, teknik, kabin, yer işletme, kargo ve güvenlik) başarıyla yerine getirmiş ve IOSA Sertifikası almıştır. 2009 yılında bu sertifikanın geçerli temdit denetimi AQS şirketi tarafından gerçekleştirilmiş ve denetlemeden sıfır bulgu ile çıkılmıştır.

Dünya havayolları markaları arasında rekabetin önde gelen isimleri arasında yer almayı hedefleyen Türk Hava Yolları, kalitede süreklilik ve maksimum güvence politikasını sürdürmüş, ulusal ve uluslararası otoritelerle işbirliği içinde, büyümesinin gerektirdiği kalite ve emniyet standartlarını geliştirmiştir.

Kalitede süreklilik ve maksimum güvence

22YILLIK RAPOR 2009

Günümüzde küresel ısınmaya sebep olan en önemli etkenlerden biri olarak fosil bazlı enerjiler sorgulanmakta, bu enerjileri kullanan havayolu şirketlerinin en kısa zamanda yenilenebilir enerji modellerine geçmesi istenmektedir. Eski nesil uçakların daha yüksek karbon emisyonu, daha çok yakıt sarfiyatı ve gürültü kirliliğine yol açtığı gerçeğini dikkate alan ve çevreye karşı sorumluluğunun bilinciyle faaliyetlerine yön veren Türk Hava Yolları, sektör ortalamasının altında genç bir filo ile hizmet sunmaktadır.

En etkin yakıt kullanımı amacıyla başlatılan “Yakıt Tasarruf Projesi” kapsamında, yakıt sarfiyat değerlerinin izlenip kontrol edilmesi ve azaltılması yönünde çalışmalara başlanmıştır. Proje kapsamında, operasyonlarda yakıt sarfiyatının azaltılmasına yönelik belirlenen adımların, sorumlu birimler tarafından, uçuş güvenliği ön planda tutularak uygulanmasına özen gösterilmiştir. APU (Auxillary Power Unit-Yedek Güç Ünitesi) kullanımının azaltılması, düşük flap konfigürasyonu ile kalkış ve iniş, uçak ağırlıklarının azaltılması, motor yıkama aralıklarının arttırılması, kabin ve ikram ağırlıklarının azaltılması gibi uygulamalarla geçmiş yıllara oranla yaklaşık 360 bin ton daha az karbon salınımı gerçekleştirilerek, yıllık olarak yaklaşık 1 milyon ağaç dikmeye eş değer bir fayda sağlanmıştır.

Türk Hava Yolları’nın sürdürülebilirlik vizyonu, çevresel, ekonomik ve sosyal unsurların gelişiminde üstlendiği sorumlulukla hareket eden lider, global ve saygın bir kurum olmaya dayanır. Uzun vadeli kurumsal sürdürülebilirlik için çevreye ve iklime karşı sorumluluğun hayata geçirilmesi, kaynak ve risk yönetiminin gerçekleştirilmesi, insan kaynaklarının refahı, gelişimi ve güvenliğinin sağlanması esastır.

Türk Hava Yolları karbon salınımını azaltan çevreci uygulamaları ile doğaya yaklaşık bir milyon ağaç dikmeye eşdeğer bir katkı sağlamıştır. Yakıt Tasarruf Projesi kapsamında tanımlanan uygulamalar tüm operasyonlarda hayata geçmiştir.

Sosyal Sorumluluk

23

YÖNETİM SİSTEMİ

Doğada güzel izler bırakmak

24YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları’nın yürüttüğü Kurumsal Risk Yönetimi (ERM) projesi kapsamında şirketin finansal risklerinin değerlendirilmesi ve korunma stratejilerinin hayata geçirilmesi için Finansal Risk Yönetimi (FRM) başlatılmıştır.

Jet yakıtı fiyatındaki değişimlerin finansal etkisi emtia fiyat riski; finansal kredi, alacak veya yatırımlarından doğabilecek zararlar kredi riski; faiz oranlarının değişmesiyle uçak finansmanlarının, döviz cinsinden borçların ve nakdin piyasa değerinde gözlenen dalgalanmalar faiz riski; gelir ve gider hesaplamalarında yabancı para değerlerinin farklı oranlarda oluşması döviz kuru riski olarak tanımlanmış; söz konusu risklerden korunmak amacıyla, emtia fiyatları ve kredi faiz oranlarının sabitlenmesine yönelik alınan kararlar ile türev piyasalarda riskten korunma stratejileri geliştirilmiştir.

Emtia fiyat riski yönetimi

Emtia fiyat riski yönetimi, jet yakıtı maliyetinin yakıt fiyatlarındaki değişimlerden etkilenmesini azaltmayı, jet yakıtı maliyetinin belirli bir aralıkta veya tek bir fiyatta sabitlenebilmesini ve yakıt borsasında oluşabilecek olumsuz durumlardan minimum derecede etkilenmesini sağlamayı amaçlamıştır. Türk Hava Yolları’nın öngörülen yıllık jet yakıtı tüketim miktarının yaklaşık %20’sini sağlayan kontrat miktarları ile ham petrol (varil) ve jet yakıtı (Mton) üzerinden türev enstrümanlar kullanılarak, kademeli olarak riskten korunmaya yönelik uygulama sürdürülmüştür.

Piyasada Brent tipi ham petrolün varil fiyatının ilgili riskten korunma periyodunda, senaryolar dahilinde değişiklik arz etmesi durumunda Türk Hava Yolları için gerçekleşecek fiyatlar ve bu fiyatlar ışığında tahmini akaryakıt maliyetleri aşağıdaki “Petrol Piyasası Fiyat Senaryosu” grafiğinde gösterilmiştir.

Risk Yönetimi

THY Riskten Korunma Stratejisi (16 Aylık)

M+1

M+2

%20

%19

M+3

%18

M+4

%16

M+5

%15

M+6

%14

M+7

%13

M+8

%11

M+9

%10

M+1

0%

9M

+11

%8

M+1

2%

6M

+13

%5

M+1

4%

4M

+15

M+1

6

%3

%1

Piyasa Fiyatı

THY Fiyatı

180

150

120

90

60

3030 60 90 120 150 180

THY A.O. Fiyatı

USD/Varil

Piyasa Fiyatı

THY Petrol Piyasası Fiyat Senaryosu* (01.02.2010 itibariyle)

25

YÖNETİM SİSTEMİ

- Ham petrol varil fiyatının $180 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $174,2- Ham petrol varil fiyatının $150 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $145,9- Ham petrol varil fiyatının $120 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $117,7- Ham petrol varil fiyatının $90 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $89,4- Ham petrol varil fiyatının $60 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $61,1- Ham petrol varil fiyatının $30 olması halinde, Ortaklığın maliyeti $32,9 olacaktır.

Türk Hava Yolları’nın 2008 yılı akaryakıt maliyetleri ile 2009 yılı akaryakıt maliyetlerini karşılaştıran aşağıdaki grafikte maliyetlerdeki değişimin unsurları gösterilmiştir.

Kredi riski yönetimi

Türk Hava Yolları, 2008 ve 2009 yıllarında etkili olan uluslararası ekonomik krizi dikkate alarak, mevduat ve türev işlemlerine yönelik çalıştığı finansal kuruluşlar ile ileride oluşabilecek kredi riskine karşı anlaşma imzalamıştır.

Finansal kuruluşlar için belirlenen kredi risk notlarını dikkate alan Türk Hava Yolları, belirlemiş olduğu eşik kredi risk notu üzerinde kalan finansal kuruluşlara, kendi belirlediği risk seviyelerine göre limitler atamıştır. Atanan limitler dönemsel olarak güncellenmiş, kredi notu düşen kuruluşun durumu yakından takip edilmiştir.

Türk Hava Yolları, türev ürün kullanımı sonucu oluşabilecek kredi riskinin yönetimine ilişkin karşı taraflarla “International Swaps and Derivatives Association (ISDA)” anlaşması ile gerekli diğer anlaşmaları imzalamıştır. Kredi riski yönetimine ilişkin hususlar anlaşmanın “Credit Support Annex(CSA)” kısmında düzenlenmiştir. Anlaşmaya istinaden belirli dönemlerde mahsuplaşma işlemleri gerçekleştirilerek kredi riski azaltılmıştır.

Faiz oranı riski yönetimi

Türk Hava Yolları faiz oranı risk yönetimi çalışmaları kapsamında, faiz oranı piyasasının izlenmesi ve analiz edilmesi, kredi faiz oranlarının sabitlenmesi ve faiz oranı değişimlerine karşı duyarlılık analizleri yapılması ile faizden kaynaklanan olası maliyet değişimlerinin takip edilmesi düzenli olarak sürdürülmüştür.

Döviz kuru risk yönetimi

Gelir ve giderleri uluslararası faaliyetleri gereği çok sayıda döviz cinsinden oluşan Türk Hava Yolları’nın gelir döviz dağılımı sırasıyla EUR, USD ve TL; gider döviz dağılımı sırasıyla USD, TL ve EUR olarak dağılmıştır. Ciddi bir risk unsuru olan döviz kuru dalgalanmalarından etkilenmenin en aza indirgenmesi için aktif bir döviz kuru politikası uygulanmıştır.

THY 2008-2009 Akaryakıt Maliyetlerinin Değişimi (01.02.2010 itibariyle)

2,5

2,0

1,5

1,0

0,5

0,0Yakıt Maliyeti

2008Yakıt Maliyeti

2009Tüketim

1,8

0,3

0,9

0,3

1,5

0,004

Fiyat Kur Farkı Riskten Korunmaİşlemleri

Risk ortamında riskiiyi yönetmek

26YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları, sağlam ve güçlü organizasyon yapısıyla değişen koşullara ve artan rekabete hızla uyum sağlıyor.

“”

27

YÖNETİM SİSTEMİ

Yönetim Kurulu

İcra Komitesi

Özel Kalem Md.

Teftiş Kurulu Bşk. Hukuk Müşavirliği

Yatırım Yönetimi Bşk.

Basın Müşavirliği

Kalite Güvence Bşk.

Uçuş Eğitim Bşk.

Teknik Bşk.

Kurumsal Gelişim veBilgi Teknolojileri Bşk.

Genel Müdür Yard.(İnsan Kaynakları)

Genel Müdür Yard.(Mali)

Genel Satınalmave İkram Bşk.

Sosyal ve İdari İşlerBşk.

Genel Müdür Yard.(Ticari)

Genel Müdür Yard.(Uçuş İşletme)

Personel Bşk. Finansman Bşk.

Kargo Bşk.

Kurumsal İletişim Bşk.

Uçuş İşletme Bşk.(Baş Pilot)

Eğitim Bşk. Muhasebe Bşk. Kabin Hizmetleri Bşk.

Üretim Planlama Bşk.

İş Geliştirme veAnlaşmalar Bşk.

Yer İşletme Bşk.

Gelir Yönetimi Bşk.

Bölgesel Uçuşlar Bşk.

Uçuş Emniyet Md.

İşletme KoordinasyonBşk.

Pazarlama ve SatışBşk.

Havacılık Güvenlik Md.

Genel Müdür

28YILLIK RAPOR 2009

1933Türk Hava Yolları A.O. Mayıs 1933 tarihinde 2186 sayılı Kanun’la “Hava Yolları Devlet İşletmesi” adı altında Ankara’da kurulmuş ve Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyete geçmiştir.

19351935 yılında Bayındırlık Bakanlığı’na bağlanmış, 1938 yılında “Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü” adını alarak 1939 tarihinden itibaren faaliyetlerini Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı olarak sürdürmüştür.

19551955 yılında 6623 sayılı Kanun’la özel hukuk kuralları ile sevk ve idare edilen bir şirket yapısına kavuşturularak “Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı” adı altında faaliyetlerine devam etmiştir.

19849 Kasım 1984 tarih ve 18570 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan bazı kamu kurum ve kuruluşları hakkında 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bir Kamu İktisadi Kuruluşu olarak bu kanun kapsamında yer almıştır.

29

YÖNETİM SİSTEMİ

1994-2005Ortaklık 27 Kasım 1994 tarih ve 22124 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesi ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 4046 sayılı Kanun kapsamına alınıp meskur kanunun 35. maddesi uyarınca Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na bağlı İktisadi Devlet teşekkülü olmuştur. Anılan Kanunun 20/a maddesi tahtında Ana Sözleşmesi meskur kanundaki hükümlere paralel hale getirilmek amacıyla Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın 5 Aralık 1996 tarihli onayı alınarak tadil edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun 5 temmuz 2002 tarih ve 33/953 sayılı kararı ile onaylanan ve Özelleştirme İdaresi Başkanlık makamının 8 Kasım 2002 tarih ve 1006 sayılı Olur’u ile uygun bulunan Ana Sözleşme değişiklikleri de 17 Ocak 2003 tarihli olağanüstü Genel Kurul’da kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.

199025 Eylül 1990 tarih ve 20646 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 22 Ağustos 1990 tarih ve 90/822 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Ortaklığın 3291 sayılı kanun kapsamına alınarak özelleştirilecek KİK’ler arasında yer almasına karar verilmiştir. Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarih ve 90/18 sayılı kararı ile Ortaklığın yeni statüsüne göre düzenlenen Ana Sözleşmesi kabul edilmiş ve 5 Kasım 1990 tarihinde Ticaret Sicili’ne tescil ettirilmiştir.

2006Türk Hava Yolları A.O.’nun sermayesindeki kamu payı Mayıs ayı içinde yapılan halka arz ile %50’nin altına düşmüş ve Türk Hava Yolları A.O.’nun kamu tüzel kişiliği sona ermiştir.

30YILLIK RAPOR 2009

1. Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Beyanı

Uluslararası platformda Türkiye’yi ve Türk havacılık sektörünü en iyi şekilde tanıtmayı, güvenilirliği, şeffaflığı ilke edinmiş Ortaklığımızın Sermaye Piyasası Kurulu’nun(SPK) benimsemiş olduğu Kurumsal Yönetim İlkeleri’ne ilişkin uygulamaları aşağıda verilmektedir.

2. Pay Sahipleri İle İlişkiler Birimi

Yatırımcılarımızın doğru ve zamanında bilgilendirilmesi aynı zamanda da sermaye piyasası denetleyicileri ile ilişkilerin yürütülmesi bilgi alış verişinin sağlanması, sermaye artırımı, halka arz işlemlerinin takibini yapacak, yurtiçi ve yurtdışı yatırımcıları bilgilendirecek sunum ve toplantıların düzenleneceği birim olarak Genel Müdür (Mali) Yardımcısına bağlı Yatırımcı İlişkileri Müdürlüğü mevcut olup, iletişim bilgileri: Yatırımcı İlişkileri Müdürü Suna ÇELEBİ;Telefon 212-463-6363 Dahili 3630; Faks 212-465-2307; E-posta ir@thy.com.

3. Pay Sahiplerinin Bilgi Edinme Haklarının Kullanımı

Ortaklığımızın borsada işlem gören hisse oranı %50.88’dir. 2009 faaliyet dönemi içinde Ortaklığımıza bilgi edinmek amacıyla e-mail yoluyla 258 adet başvuru yapılmıştır. Daha çok kamuya açıklanan mali tablo ve Ortaklık faaliyetlerine ilişkin gelişmelerle ilgili gelen bilgi edinme taleplerinin tamamı cevaplandırılmıştır. E-mail yoluyla gelen başvuru haricinde telefon yoluyla da pek çok yatırımcı ve hissedar bilgilendirilmiştir. Yatırımcı ve hissedarların bilgilendirilmeleri ve sorularının cevaplandırılması eşitlik ilkesi gözönünde bulundurularak yapılmıştır. Diğer taraftan, pay sahiplerinin bilgi edinme haklarının etkin kullanımını teminen, Ortaklığımızın mevcut web sitesinde Yatırımcı İlişkileri sayfası bulunmakta olup, yatırımcılar, diğer menfaat sahipleri sözkonusu web sayfasından Ortaklık ile ilgili bilgilere ulaşabilmektedir.

4. Genel Kurul Bilgileri

Ana Sözleşmemizin 6.maddesine göre, Ortaklığımızın bütün hisse senetleri nama yazılı olup, A ve C Grubu olarak iki gruba ayrılmaktadır. C Grubu Hisse, 1 adet olup, T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na (ÖİB), ÖİB’in görevlerini devretmesi halinde devrettiği kuruma aittir. Halihazırda A Grubu Hisselerin %49.12’si ÖİB’e ait olup, %50.88’i de halka arz edilmiştir.

2009 dönem içerisinde;

1. Sermaye Piyasası Kurulu’nun kararı doğrultusunda Ortaklığımız Anasözleşmesinin Yeni TL’ye uyumlu hale getirilmesini teminen 22.01.2009 tarihinde Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı yapılmıştır. Olağanüstü Genel Kurul Toplantısına şirketin çıkarılmış sermayesi olan 175 Milyon TL’nin 92.900.317,66 TL’sini temsil eden hissedarlar katılmıştır.

2. 2008 yılı hesap ve faaliyetlerinin görüşüldüğü Olağan Genel Kurul Toplantısı 04.05.2009 tarihinde yapılmıştır. Olağan Genel Kurul Toplantısına şirketin çıkarılmış sermayesi olan 175 Milyon TL’nin 90.414.562,66 TL’sini temsil eden hissedarlar katılmıştır.

Gerek Olağanüstü gerekse Olağan Toplantıya davet Ticaret Sicil Gazetesi ve yurt genelinde yayınlanan bir gazetede gündem eklenmek suretiyle ilanen yapılmış ve ayrıca Yatırımcı Ilişkileri web sayfasında yayınlanmak sureti ile de duyurulmuştur.

Ana Sözleşmenin 29. Maddesine göre Ortaklık hisselerinden borsada işlem gören hisse senetlerini elinde bulunduran hissedarlara taahhütlü mektup göndermek suretiyle toplantı günü bildirme yükümlülüğümüz yoktur.

Nama yazılı pay sahiplerinin genel kurula katılımını teminen pay defterine kayıt için bir süre öngörülmemiştir, bu husustaki diğer şartlar ana Sözleşmemizin 7. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmektedir;

Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası mevzuatı ve sivil havacılık mevzuatı hükümlerine tabidir.

Nama yazılı hisselerin devrinin Ortaklığa karşı hüküm ifade edebilmesi için devrin pay defterine işlenmiş olmasına bağlıdır. Nama yazılı hisselerin pay defterine işlenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa 6. Maddede ifade edilen şekilde yabancılık ilişkisini gerektiğinde Yönetim Kurulunca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundadır.

Herhangi bir hisse devri pay defterine işlenmemişse Ortaklık açısından ortak, pay defterinde adı yazılan kişidir.

Hisselerin devrinin pay defterine işlenmesi Yönetim Kurulu kararı ile yapılır. Yönetim Kurulu Ana Sözleşme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine işlemekten kaçınabilir.

Yukarıda 6. maddede yazılı yabancılık hisse oranı sınırlamalarına aykırı hisse devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin pay defterine işlenmesini reddetmek zorundadır. Yönetim Kurulunca pay defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortaklık tarafından tanınmaz ve ilgili müktesib Ortaklığa karşı pay sahibi sıfatı kazanamaz. Yönetim Kurulunun hisse devrine onay verme ve pay defterine işleme kararında Yönetim Kurulunun C grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunması şarttır.

C grubu hisse 4046 sayılı Kanun’un Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığına verdiği yetkileri esas itibari ile haiz bir başka Türk kamu kuruluşuna devredilebilir. Bu devrin sözkonusu olduğu halde devir Yönetim Kurulu kararını gerektirmeksizin derhal pay defterine işlenir.

Yönetim Kurulu Ortaklığın tabi olduğu Sivil Havacılık ve/veya diğer mevzuat ile Ana Sözleşmede öngörülen sınırlamalara uymak ve Ortaklığın sahip olduğu trafik ve kabotaj haklarının tehlikeye atılmasını önlemek amacıyla hisselerin yabancılara devrini sınırlamak zorundadır.

TTK 362. maddesi gereğince kar ve zarar hesabı bilanço yıllık rapor ve safi kazancın nasıl dağıtılacağı hususundaki teklifler, murakıplar tarafından verilecek rapor ile birlikte umumi heyetin adi toplantısından en az 15 gün önce şirketin merkezinde pay sahiplerinin emrine amade bulundurulur.

Genel Kurullarda, hissedarların sorularına şifahi, kapsamlı sorulara ise yazılı olarak cevap verilmesi uygulaması mevcut olmakla beraber, bu dönemde yazılı cevap verilmesini gerektiren bir soru ile karşılaşılmadığından, sözlü açıklamalar yeterli olmuştur.

Genel Kurulun yetkileri Ana Sözleşmemizin 27. maddesinde düzenlenmekte olup buna göre, Genel Kurul, TTK ve diğer kanunlarda öngörülen yetkileri haiz olan karar organıdır. Bu madde dışında önemli nitelikteki kararların Genel Kurul tarafından alınması konusunda Ana Sözleşmede bir düzenleme mevcut değildir.

Diğer taraftan, Ana Sözleşmemizin 14. maddesine göre, aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy kullanmasına bağlıdır.

- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması;

- Genel Kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;

- Sermaye artırılması;

- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi;

- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kuruluna sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır);

- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,

- Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.

C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.

Genel Kurul Tutanakları, pay sahiplerine Ortaklığımızda sürekli açık tutulmakta olup talep edilmesi halinde pay sahiplerine iletilmektedir. Ayrıca, Genel Kurul Tutanakları ve Hazirun Cetveli Ortaklığımız web sitesinin Yatırımcı İlişkileri sayfasında pay sahiplerinin bilgisine sunulmaktadır.

5. Oy Hakları ve Azınlık Hakları

1. Oy Hakkı Ana Sözleşmemizin 31.maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmektedir.

31

YÖNETİM SİSTEMİ

“İşbu Ana Sözleşmenin 6/d bendi hükümleri saklı kalmak kaydı ile olağan ve olağanüstü Genel Kurul toplantılarında hazır bulunan hissedarların veya vekillerinin her hisse için bir oyu vardır.”

2. Ana Sözleşmemizin 14. maddesi 5.bendi hükmüne göre;

Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy kullanmasına bağlıdır.

- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması;

- Genel kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;

- Sermaye arttırılması;

- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi;

- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır);

- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,

- Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.

C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.

3. Ana Sözleşmemizin 10. maddesi hükmüne göre;

Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 7 üyeden oluşur. Yönetim Kurulunun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi

A grubu hissedarların Yönetim Kuruluna aday belirlemelerinde aşağıdaki esaslar uygulanır :

a) Ortaklığın halka açıklık oranının %15 (%15 dahil) olması durumunda A grubuna tanınan 6 Yönetim Kurulu üye adayından birini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.

b) Ortaklığın halka açıklık oranının %35 (%35 ve üzeri) olması durumunda A grubuna tanınan 6 Yönetim Kurulu üye adayından ikisini belirleme hakkı halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.

c) Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Yönetim Kuruluna aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu üyeliğine seçim yapılan Genel Kurul toplantısında toplam çıkarılmış sermayenin en az %2’si oranında temsil edilmelerine bağlıdır. Söz konusu %2 oranın hesaplanmasında sadece halka açık A Grubu hisseler dikkate alınacaktır. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar Yönetim Kurulu üyeliğine gösterecekleri adayları kendi aralarında yapacakları toplantıda belirleyeceklerdir. Bu toplantıda aday gösterme hakkı, kamunun elinde olmayan halka açık A Grubu hisse senedi sahiplerine aittir. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Genel Kurul toplantısında %2 oranında temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara ait Yönetim Kuruluna aday belirleme hakkı, halka açık olmayan A grubu hisseleri ellerinde bulunduran diğer hissedarlar tarafından Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası mevzuatına uygun olarak kullanılacaktır.

d) Yönetim Kurulunun bir üyeliğinin ölüm, istifa, azil veya üyeliğin düşmesi gibi nedenlerle boşalması halinde, boşalan üyelik Yönetim Kurulunun Türk Ticaret Kanununun 315. maddesi uyarınca yapacağı seçimle doldurulur. Yukarıda belirtilen sebeplerden biri nedeniyle, Yönetim Kurulunda bir boşluk doğması halinde yeri boşalan üyeyi aday gösterme hakkına sahip grup hisseleri elinde bulunduran hissedarlar boşalan üyeliğe aday gösterme hakkına sahip olacak ve Yönetim Kurulu boşluğu doldurmak amacıyla bu adayı seçecektir. Yönetim Kurulunda boşalan üyeliğe halka açık A grubu

hisseleri elinde bulunduran hissedarların aday gösterememiş olmaları durumunda, boşalan üyeliğe aday gösterme hakkı C Grubu hissedara, C Grubu hissenin A Grubuna dönüşmüş olması durumunda halka açık olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarların gösterdiği adayın boşalttığı yere bu şekilde yapılacak seçimde yukarıdaki a, b ve c bentlerinde yer alan %15, %35 ve %2 oranları dikkate alınmayacaktır. Yönetim Kurulu üyesinin halefinin seçimi ilk Genel Kurul toplantısının onayına sunulacaktır. Genel Kurul tarafından onaylanan Yönetim Kurulu üyesi ayrılan Yönetim Kurulu üyesinin kalan görev süresi müddetince hizmet edecektir.

e) Belli bir tüzel kişiyi temsil eden bir Yönetim Kurulu üyesinin o tüzel kişi ile ilişkisinin kalmadığı bildirildiği veya belli bir tüzel kişi hisselerini bir üçüncü kişiye devrettiği takdirde o kişi Yönetim Kurulu üyeliğinden istifa etmiş sayılır ve boşalan üyeliğe aday gösterme hususunda bu maddenin d bendindeki hükümler uygulanır.

f) İşbu Ana Sözleşmenin bilahare değiştirilmesi ve yeni hisse grupları yaratılması halinde, yukarıda a ve b bentleri ile A Grubu halka açık hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlara tanınan 2 yönetim kurulu üyesini belirleme hakkı ortadan kaldırılmayacak veya değiştirilmeyecektir, meğer ki söz konusu değişiklik çıkarılmış sermayenin %65’ini temsil eden hissedarlar tarafından onaylanmış olsun.

4. Karşılıklı iştirak ilişkisi içinde olunan herhangi bir şirket bulunmamaktadır.

5. Azınlık paylarının yönetimde temsil edilmesi, yukarıda belirtilen Ana Sözleşmemizin 10. madde hükmüne göre gerçekleşmektedir.

6. Ana sözleşmemizde birikimli oy kullanma yöntemine yer verilmemektedir.

6. Kar Dağıtım Politikası ve Kar Dağıtım Zamanı

Ortaklığımızın karın tespiti ve dağıtımı Ana Sözleşmemizin 36. maddesinde aşağıda verildiği şekilde düzenlenmiştir.

Ortaklığın genel masrafları ile muhtelif amortisman gibi Ortaklıkça ödenmesi ve ayrılması zaruri olan meblağlar ile Ortaklık tüzel kişiliği tarafından ödenmesi zorunlu vergiler hesap senesi sonunda tesbit olunan gelirlerden düşüldükten sonra geriye kalan ve yıllık bilançoda görülen safi (net) kar, varsa geçmiş yıl zararlarının düşülmesinden sonra sırası ile aşağıda gösterilen şekilde tevzi olunur.

a) %5 kanuni yedek akçe ayrılır. (Yedek Akçe: Ortaklık tarafından her yılın safi karının %5’i nisbetinde ayrılan kanuni yedek akçe, Ortaklık sermayesinin %20’sine varıncaya kadar ayrılmaya devam eder. (Türk Ticaret Kanununun 466’ncı maddesi hükümleri saklıdır.) Kanuni yedek akçe, Ortaklık sermayesinin %20’sine eşit miktardan herhangi bir sebeple azalacak olursa, bu miktara varıncaya kadar yeniden yedek akçe ayrılmaya devam olunur.)

b) Kalandan Sermaye Piyasası Kurulu tarafından saptanan oranda ve miktarda birinci temettü ayrılır.

c) Safi kardan “a” ve “b” bentlerinde belirtilen meblağlar düşüldükten sonra kalan kısmı Genel Kurul kısmen veya tamamen ikinci temettü olarak dağıtmaya veya olağanüstü yedek akçe olarak ayırmaya yetkilidir.

d) Hissedarlara, kara iştirak eden diğer kişilere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısımdan çıkarılmış sermayenin %5’i oranında kar payı düşüldükten sonra bulunan tutarın onda biri oranında Türk Ticaret Kanunu’nun 466. maddesinin 2. fıkrası 3. bendi uyarınca ikinci tertip yedek akçe ayrılır.

e) Kanun hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ile Ana Sözleşmede hisse sahipleri için belirlenen 1. temettü ayrılmadıkça, başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve 1. temettü nakden ve/veya hisse senedi biçiminde ödenmedikçe temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı dağıtılmasına karar verilemez.

Karın ödeme zaman ve şeklini, Sermaye Piyasası Kurulu Tebliğleri gözetilerek Genel Kurul tesbit eder. Bu kapsamda, Ortaklığın stratejik hedefleri, büyüme trendi, finansman ihtiyacı ile pay sahiplerinin beklentileri dikkate alınarak Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, ilgili yasal mevzuat ve ana sözleşmesindeki hükümler çerçevesinde; Ortaklığımız, Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenmiş olan asgari kar dağıtım oranında nakden ve/veya bedelsiz hisse senedi şeklinde kar dağıtım politikasını benimsemiş olup,

32YILLIK RAPOR 2009

sözkonusu kar dağıtım politikası 2007 yılı itibari ile geçerli olup Ortaklığımız web sitesinde de yer almaktadır. Ortaklığın kar dağıtabilme potansiyeli dikkate alınarak Yönetim Kurulunca asgari kar dağıtım oranının üzerinde kar dağıtım kararı alınması ve Genel Kurulun tasvibine sunulması her zaman mümkün olup, kar payı ödemeleri yasal süreleri içerisinde yapılacaktır.

7. Payların Devri

1- Ana Sözleşmemizin 6.maddesi;

Hissedarlık Niteliği

Yabancı hissedarların elinde bulundurdukları hisseler Ortaklığın toplam çıkarılmış sermayesinin %40’ını geçemez. Yabancı hissedarların ellerinde bulundurdukları hisselerin hesabında halka açık olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarın içindeki yabancılık oranı da dikkate alınır.

Yabancı hissedar deyimiyle,

- yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişiler;

- sermayesinde yabancı uyruklu payı %49’dan fazla olan Türk uyruklu şirketler;

- idare ve temsile yetkili organlarının çoğunluğunun Türk vatandaşı olmadığı ve ana sözleşmesine göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunmadığı Türk uyruklu şirketler;

- yukarıda sayılanların fiili kontrolünde olan Türk uyruklu şirketler.

anlaşılır.

Yabancı hissedarların yukarıda yazılı hisse oranı sınırlamalarının Ana Sözleşme hükümlerine uygunluğunu sağlayabilmek için Ortaklık, hissedarları ve hisse devirlerini pay defterine kaydederken yabancı hissedarları ayrı bir bölüm altında takip eder.

Ortaklığın çıkarılmış sermayesinin %1’ine ulaşan her türlü hisse payı alış ve satışının derhal Ortaklığa bildirilmesi zorunludur. Ayrıca, işbu Ana Sözleşmede öngörülmüş maksimum yabancılık oranlarına ulaşan ya da bu miktarı aşan hissedarlar bu durumu öğrendikleri andan itibaren Ortaklığa derhal bildirimde bulunmak zorundadır. Bu bildirimin amacı yabancılık unsurunun ve önemli hisse hareketlerinin takibi ve buna göre Yönetim Kurulunun yetkilerini kullanabilmesine imkan sağlanması olup, bildirimin yapılmış olması pay defterine kayıt olmadıkça hissedarlık hakkı doğurmaz ve pay defteri kayıtları esastır.

Yabancı hissedarlara ait toplam hisselerin Ortaklığın çıkarılmış sermayesinin %40’ını aştığı gerek yapılan bildirimler gerek başka bir şekilde öğrenildiği hallerde, Yönetim Kurulu en geç 7 (yedi) gün içerisinde en son yapılan hisse devirlerinden başlamak üzere, söz konusu yabancılık oranını aşan hisselerin yabancılık sınırına uygun miktar ve oranlarda elden çıkarılmasını, çıkarılmaması durumunda Ortaklığın aşağıda yer alan tedbirlerden birini uygulama hakkı olduğunu ilgili hissedarlara derhal ihbar etmek zorundadır. Fazla hisselerini satması konusunda ihbar tebliğ olunan yabancı hissedar, ihbarda belirtilen süre zarfında yabancılık sınırını aşmasına neden olan hisselerini işbu Ana Sözleşme uyarınca yabancı hissedar tanımına girmeyen bir kişiye satmakla yükümlüdür. Yapılan bildirime rağmen hisselerin elden çıkarılmaması durumunda, Yönetim Kurulu 3 (üç) gün içinde toplanarak sınırı aşan hisseler hakkında aşağıda yer alan tedbirleri uygun gördüğü şekilde karar altına alarak uygulamak zorundadır.

(i) Yabancı hissedarın elinde bulunan ve yabancılık sınırının aşılması sonucunu doğuran hisse paylarının sermayenin azaltılması yoluyla nominal bedelden itfa etmek; Ortaklık bu amaçla öncelikle yabancılık sınırını aşan hissedara söz konusu hisseleri itfa edeceğini ihtar eder. Böyle bir ihtarın yapılamaması halinde ihtar Ortaklık merkezinin bulunduğu yerde yayınlanan iki gazetede yayınlamak suretiyle ilanen yapılır. İtfa ile ilgili masraflar, itfa bedelinden mahsup suretiyle itfaya neden olan hissedardan alınır.

(ii) Yabancı hissedarların toplam hisse oranı işbu Ana Sözleşmede belirlenen sınırın üstüne çıktığında, Yönetim Kurulu yabancılık sınırını aşan hissedarın hisse oranını düşürmek amacıyla sermaye artırabilir. Bu durumda, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri uyarınca mevcut hissedarların rüçhan hakları kısıtlanmak suretiyle yeni hisse ihraç edilebilir.

Bu maddede düzenlenen yabancılık sınırının aşılması durumunda hisse oranlarının izin verilen orana indirilmesi amacıyla hangi yöntemin öncelikle kullanılacağına karar verme yetkisi Yönetim Kuruluna aittir.

MADDENİN GEREKÇESİ:

Bu maddedeki düzenlemenin gerekçesine Ana Sözleşmenin 7.maddesi son paragrafında yer verilmekle birlikte, izleyen paragrafta ayrıca Ortaklığımızın havayolu sıfatı ile tabi olduğu ve uymak zorunda olduğu mevzuat açıklanmaktadır.

a) 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 31 ve 49. maddelerinde yer alan hükümler sebebiyle Türklük vasfına haiz olmayan bir havayolu şirketi işletme ruhsatı alamaz veya işletme ruhsatı mevcut olsa dahi, havayolunun hisselerinin el değiştirmesi, satılması, yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun yabancı olması v.s gibi sebeplerle Türklük vasfını kaybetmesi halinde işletme ruhsatı iptal edilir.

b) Bir ülkeden diğer ülkeye uçuş yapılabilmesi, yani uluslararası trafik hakkına sahip olunabilmesi için o iki ülke arasında önceden akdedilen devletler arası ikili hava anlaşmaları gereğince Türk devleti tarafından tayin edilecek havayolunun mülkiyetinin çoğunluğunun ve şirketin kontrolünün Türklerin (gerçek veya tüzel kişilerinin) elinde bulunması zorunlu olduğundan; milliyet kriteri yani Ortaklığımızın Türklük vasfı devletler arasında akdedilen ikili hava anlaşmaları gereğince de trafik hakkına sahip olunmasının olmazsa olmaz koşuludur.

Bu sebeple Türkiye’de mukim bir havayoluna, ancak hisselerinin çoğunluğunun veya etkin kontrolünün Türk vatandaşlarında veya şirketlerinde olması halinde, trafik hakkı verilebileceğinden ve bu havayolunun Türklük vasfını kaybetmesi (veya kaybetmediğini ispat edememesi, uçuş yapılacak diğer akit devletlerce buna kanaat getirilememesi durumunda) ilgili havayolu trafik hakkını kaybedeceğinden, milliyet kriteri bir havayolu için hayati önem taşıyan bir unsurdur.

Bu itibarla yukarıda arz ettiğimiz, gerek havayolu işletme ruhsatımızın gerekse uluslararası trafik haklarımızın güvence altına alınmasını teminen, Ana Sözleşmemizin 6. maddesinde yabancılık niteliği düzenlenmiş ve buna bağlı olarak yabancı hissedarlık oranına getirilen sınırlandırma ve bu sınırın aşılması halinde milliyet kriterinin dolayısıyla Ortaklığımızın trafik haklarının korunması bakımından kısıtlayıcı düzenlemelere yer verilmiştir.

2- Ana Sözleşmemizin 7.maddesi; (Hisse Devri)

Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası mevzuatı ve Sivil Havacılık mevzuatı hükümlerine tabidir.

Nama yazılı hisselerin devrinin Ortaklığa karşı hüküm ifade edebilmesi için devrin pay defterine işlenmiş olmasına bağlıdır. Nama yazılı hisselerin pay defterine işlenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa 6. maddede ifade edilen şekilde yabancılık ilişkisini gerektiğinde Yönetim Kurulunca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundadır.

Herhangi bir hisse devri pay defterine işlenmemişse Ortaklık açısından ortak, pay defterinde adı yazılan kişidir.

Hisselerin devrinin pay defterine işlenmesi Yönetim Kurulu kararı ile yapılır. Yönetim Kurulu bu Ana Sözleşme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine işlemekten kaçınabilir.

Yukarıda 6. maddede yazılı yabancılık hisse oranı sınırlamalarına aykırı hisse devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin pay defterine işlenmesini reddetmek zorundadır. Yönetim Kurulunca pay defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortaklık tarafından tanınmaz ve ilgili müktesib Ortaklığa karşı pay sahibi sıfatı kazanamaz. Yönetim Kurulunun hisse devrine onay verme ve pay defterine işleme kararında Yönetim Kurulunun C grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunması şarttır.

C grubu hisse 4046 sayılı Kanun’un Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na verdiği yetkileri esas itibari ile haiz bir başka Türk kamu kuruluşuna devredilebilir. Bu devrin söz konusu olduğu halde devir Yönetim Kurulu kararını gerektirmeksizin derhal pay defterine işlenir.

Yönetim Kurulu Ortaklığın tabi olduğu Sivil Havacılık ve/veya diğer mevzuat ile Ana Sözleşmede öngörülen sınırlamalara uymak ve Ortaklığın sahip olduğu trafik ve kabotaj haklarının tehlikeye atılmasını önlemek amacıyla hisselerin yabancılara devrini sınırlamak zorundadır.

33

YÖNETİM SİSTEMİ

8. Şirket Bilgilendirme Politikası

Ortaklığımız Yönetim Kurulunca; Ortaklığın geçmiş performansını ve gelecek beklentilerini, genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve Sermaye Piyasası Mevzuatına, Sermaye Piyasası Kurulu ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsası düzenlemeleri ve SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri çerçevesinde tam, adil, doğru, zamanında ve anlaşılabilir bir şekilde, Sermaye Piyasası katılımcıları ile eşit bir biçimde paylaşarak, her zaman aktif ve şeffaf bir iletişim sağlamak amacıyla bilgilendirme politikası oluşturulmuştur.

Bilgilendirme politikasının uygulanmasında, ticari sır kapsamı dışındaki gerekli bilgi ve açıklamaların pay sahipleri, yatırımcılar, çalışanlar ve müşteriler olmak üzere tüm menfaat sahiplerine zamanında, doğru, eksiksiz, anlaşılabilir, kolay ve en düşük maliyetle ulaşılabilir şekilde, eşit koşullarda iletilmesinin sağlanması esastır. Ortaklığımız Yönetim Kurulunca oluşturulan Bilgilendirme Politikası Ortaklığımız web sitesinde yayımlanmaktadır.

9. Özel Durum Açıklamaları

Ortaklığımızca, SPK‘nın’’ Seri: VIII, No:54 Özel Durumların Kamuya Açıklanması Tebliği”ne istinaden 2009 dönemi içerisinde 64 adet Özel Durum Açıklaması yapılmış olup, SPK ve İMKB tarafından bu açıklamalarımıza ilişkin ek açıklama talebinde bulunulmamıştır. Ortaklığımız özel durum açıklamalarını, yatırımcılara, tasarruf sahiplerine, kurum ve kuruluşlara aynı anda, zamanında, anlaşılabilir, doğru, yorumlanabilir, tam olarak açıklamaya özen göstermiştir. Ortaklığımızca yapılan özel durum açıklamalarının zamanında yapılmaması gibi bir durum sözkonusu olmadığından dönem içerisinde SPK ve İMKB tarafından herhangi bir yaptırım olmamıştır. Diğer taraftan, Ortaklığımızın hisse senetlerinin yurtdışı borsalarında kote olmaması nedeniyle, yurtdışı borsalarında yapılan bir özel durum açıklaması bulunmamaktadır.

10. Şirket İnternet Sitesi ve İçeriği

Kamunun aydınlatılmasında internet web sitesi de kullanılmaktadır. Ortaklığımızın web sitesi adresi www.thy.com olup, Yatırımcı İlişkileri sayfasına da belirtilen bu adresten ulaşılabilir. Sözkonusu sayfanın İngilizce versiyonu da mevcuttur. Yatırımcı İlişkileri sayfasında Ortaklık yapısı, Genel Kurul tutanakları, vekaletname örneği, faaliyet raporları, mali tablolar, ticari faaliyet dataları, Ortaklık sunumları, Kurumsal Yönetim İlkeleri Uyum Raporları, Yönetim Kurulu hakkında bilgi ve Özel Durum Açıklamaları, etik kurallar, politikalar (Kar Dağıtım Politikası, Bilgilendirme Politikası), hisse bilgileri, analist bilgileri, Ana Sözleşme, komiteler (mali ve kurumsal) ve iletişim bilgileri ile sık sorulan sorular yer almaktadır .

11. Gerçek Kişi Nihai Hâkim Pay Sahibi/Sahiplerinin Açıklanması

Ortaklığın sermayesinde gerçek kişi nihai hakim pay sahibi bulunmamaktadır.

12. İçeriden Öğrenebilecek Durumda Olan Kişilerin Kamuya Duyurulması

Ortaklığımızın Yönetim Kurulu Üyeleri, Denetçileri, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları, Özel Kalem Müdürü, Yatırımcı İlişkileri Müdürü, Basın Danışmanı, Muhasebe Başkanı, Finansman Başkanı, Yatırım Yönetimi Başkanı, Kurumsal İletişim Başkanı ile bu başkanlıkların tüm personeli ve bunların dışında mesleklerinden veya faaliyet konularından dolayı görevleri süreci içerisinde bilgi sahibi olan gerçek ve tüzel kişilerin bu bilgileri kendilerine veya üçüncü kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanımları yasaklanmıştır.

13. Menfaat Sahiplerinin Bilgilendirilmesi

Ortaklığımız ile ilgili bilgilerin kamuya açıklanmasında yasal düzenlemelerde öngörülenlere ve özel durum açıklamalarına ek olarak, diğer menfaat sahiplerini de ilgilendirdiği düşünülen diğer bilgi ve açıklamaları da en uygun iletişim araçları ile zamanında ve açıklayıcı bir içerikle kamuya açıklamaktadır.

Ortaklığımız ile ilgili bilgilere pay sahipleri ve yatırımcılar dışında, tedarikçiler, finans kuruluşları ve diğer ilgililer internet sitemiz vasıtası ile de ulaşabilmektedir. Çalışanların Ortaklığın genel uygulamalarına ve faaliyetlerine yönelik bilgi almasının temini konusunda iç düzenlemelerle duyuru yapılmasının yanı sıra Ortaklık intranet sitesinden de yararlanılmaktadır.

14. İnsan Kaynakları Politikası

Ortaklığımızın Yönetim Kurulu tarafından belirlenmiş İnsan Kaynakları Yönetmeliği mevcut olup, süreçlere göre yapılanmış alt birimleri ile tüm personelle ilgili her türlü işlemi ve iletişimi 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde

gerçekleştirmektedir. Öte yandan, Ortaklığımız personeli sendikalı olup Toplu İş Sözleşmesi düzeninde çalışmaktadır. 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 34.maddesinde belirtilen sayı ve oranlarda sendikaca atanan temsilciler ve Sendika yöneticileri vasıtasıyla Toplu İş Sözleşmesi ve personeli ilgilendiren her türlü konuda, her seviyede, çalışanlarla işveren arasındaki ilişkiler en etkin ve sonuç alacak biçimde yürütülmektedir. Ayrıca, personelimizin tümünü kapsayan eğitim hizmeti bulunmaktadır.

Çalışanlarımızdan ayrımcılık konusunda gelen herhangi bir şikayet olmamıştır.

15. Müşteri ve Tedarikçilerle İlişkiler Hakkında Bilgiler

Ortaklığımız IATA üyesi bir havayolu olmasından dolayı IATA tarafından belirlenmiş kurallar çerçevesinde bilet satışlarını gerçekleştirmektedir. Ayrıca, gerek tüm uçaklarımızda gerekse havaalanlarında Ortaklığımızın değerleme anketleri yolcuların şikayet ve önerileri için yer almakta olup, anket sonuçları yolcu memnuniyetini arttırmak üzere değerlendirilmektedir. Bunun yanı sıra Ortaklığımız müşteri memnuniyetini sağlamaya yönelik olarak; telefonla rezervasyonda herhangi bir taahhüt ya da ceza olmaksızın 24 saatlik opsiyon verilmesi veya iptal edilmesi, özel ihtiyacı olan ve hareketi kısıtlı yolculara yardım sağlanması, uçak yerde iken uzun süreli tehirlerde yolcuların temel ihtiyaçlarının karşılanması, check-in hizmetlerinin hızlandırılması için önlem alınması hususlarında gerekli itinayı göstermektedir. Bunun yanı sıra, yolcuyla doğrudan ilişkilerde Ortaklığımızca benimsenmiş olan müşteri memnuniyeti ilkeleri, aynı doğrultuda uygulanması amacıyla acentelerimizle paylaşılıp, akdedilen sözleşmelerde de yer almaktadır. Yapılan değerlendirmelerde, ilkelerimiz doğrultusunda hareket eden acenteler ile işbirliğimiz sürdürülmekte; bu ilkelere uyulmadığının tespit edilmesi durumunda ise gerekli uyarılar yapılmakta, tekerrürü halinde acentelik ilişkisi sonlandırılmaktadır.

Ortaklık Yönetim Kurul Kararı ile 1952 yılından günümüze kadar güncellenerek uygulanmakta bulunan Alım/Satım Yönetmeliği tahtında Ortaklığımız mal ve hizmet alımlarını gerçekleştirmekte olup, gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında oldukça yüksek sayıda tedarikçi ile çalışmaktadır. Yönetmeliklerin belirlediği zaman dilimleri içinde ilgili alımlara ait ihale duyuruları yüksek tirajlı gazetelerin Türkiye baskılarında ve www.thy.com adreslerinde ilan vermek kaydı ile duyurulmaktadır.

Müşteri İlişkileri Yönetimi ile müşteri sadakati analizi, küresel müşteri araştırması, kurumsal itibar araştırması, gizli müşteri programı ile ilgili prosedürler yazılarak kalite iyileştirme amacına ulaşmak için ’gizli müşteri’’ uygulamaları yapılmaktadır. Gökyüzünde kalite ise ‘’Best Cabin Best Hizmet’’ projesi ile uçak kabin görevlilerinin güleryüz ve operasyonel kriterler bazında yürütülmektedir. Müşteri memnuniyetini artırmak ve uluslararası marka imajını geliştirmek için , ‘’Star Alliance’’ ittifakına üye olunmuştur. Uluslararası ürün ve hizmet kalitesini artırmak için , küresel bilgi paylaşımına ve denetim yapısına dahil olmak için işbirliği çalışmaları devam etmektedir.

Ortaklığımız faaliyetlerinin yürütülmesi ve hizmet sunumu esnasında zaman zaman ortaya çıkan aksaklıklar neticesinde oluşan yolcu mağduriyetinin en kısa sürede giderilerek memnuniyetin sağlanması, sadık yolcu profilinin oluşturulması amacıyla, Müşteri İlişkileri Müdürlüğünce yürütülen çalışmalarının ivedilikle tamamlanabilmesi ve ünitelerin inceleme sonuçlarını en kısa sürede ulaştırmalarını sağlamak amacıyla, şirket genelinde Departman Performans ölçümüne geçilmiş olup, alınan istatistiki neticeler Genel Müdürümüz tarafından da takip edilmektedir.

16. Sosyal Sorumluluk

Ortaklığımız yurtiçi ve yurtdışında gerek verdiği hizmet kalitesi gerekse sosyal sorumluluğu ile bayrak taşıyıcı kimliğine uygun olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Çevreye verilen zarar sebebiyle Türkiye’de Ortaklık aleyhine açılan herhangi bir dava bulunmamaktadır.

17. Yönetim Kurulunun Yapısı, Oluşumu ve Bağımsız Üyeler

Yönetim Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen 7 üyeden oluşur. Yönetim Kurulunun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarların kendi aralarında yaptıkları seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur. Yönetim Kurulunun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az beş üyesinin Türk vatandaşı olması zorunludur.Yönetim Kurulu üyelerinin görev süresi 2 (iki) yıldır. Genel kurul, Yönetim Kurulu üyelerini görev süreleri dolmadan görevden alabilir. Görev süreleri dolan Yönetim Kurulu üyeleri yeniden seçilebilir.

34YILLIK RAPOR 2009

2009 yılında görev yapan Yönetim Kurulu Üyelerimiz:

Candan KARLITEKİN – Yönetim Kurulu Başkanı

Hamdi TOPÇU - Yönetim Kurulu Başkan V.

Doç.Dr. Temel KOTİL – Yönetim Kurulu Üyesi & Genel Müdür

Prof.Dr.Cemal ŞANLI - Yönetim Kurulu Üyesi

Orhan BİRDAL - Yönetim Kurulu Üyesi

Muzaffer AKPINAR- Yönetim Kurulu Üyesi

Mehmet BÜYÜKEKŞİ - Yönetim Kurulu Üyesi

18. Yönetim Kurulu Üyelerinin Nitelikleri

Yönetim Kurulu üyeliğine engel teşkil edecek hususlar Ana Sözleşmemizin 11. maddesinde düzenlenmektedir. Ayrıca, 4046 Sayılı Kanunun 4/i maddesi özelleştirme kapsamındaki kuruluşların yönetim kurulu üyelerinde 4 yıllık yüksek öğrenim görmüş olma şartını da aramaktadır. Yönetim kurulu üye atamalarında Kurumsal Yönetim İlkelerinin IV. Bölümünün 3.1.1, 3.1.2 ve 3.1.5. maddelerinde yer alan niteliklere uyulmasına özen gösterildiğinden, Yönetim Kurulu Üyelerimizin nitelikleri bu ilkeler ile örtüşmektedir. Ana Sözleşmenin 11. maddesi ile geçici 1/c maddesi aşağıda zikredilmektedir.

MADDE 11

Yönetim Kurulu üyeliğine seçilebilmek için hacir altına alınmamış olmak, kendisinin veya yönetiminde bulunduğu diğer şirketlerin iflas etmemiş olması, aciz haline düşmemiş olmak, Ortaklıkta hissedar olmak ve yüz kızartıcı suçlardan veya Sivil Havacılık Kanununda yer alan suçlardan mahkum olmamak gerekir. Hissedar olmayan kimseler üye seçildikleri takdirde, hissedar sıfatını kazandıktan sonra işe başlayabilirler.

Türk Ticaret Kanunu’nun 334. ve 335. maddelerinde öngörülen durumlar için Genel Kurul izin verebilir.

Yönetim Kurulu’nun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az beş üyesinin Türk vatandaşı olması zorunludur.

Geçici Madde 1/c

A Grubu hissedarlar tarafından gösterilecek adaylar arasından yapılacak seçimlerle ilgili olarak aşağıda (d) bendi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 4046 sayılı kanun gereğince Ortaklık Yönetim Kurulu Başkanı, Yönetim Kurulu Üyeleri, denetçileri ve Genel Müdürü Ortaklık sermayesindeki kamu payı %50’nin altına düşünceye kadar Kanunda öngörülen şartlara haiz olmak kaydıyla, ÖİB’nin teklifi ve Başbakanın veya yetkili Bakanın onayı ile atanır.

19. Şirketin Misyon ve Vizyonu ile Stratejik Hedefleri

Yönetim Kurulu Ortaklığımız yöneticilerince oluşturulan stratejik hedefleri onaylar, sürekli ve etkin bir şekilde hedeflere ulaşma derecesini, faaliyetleri ve geçmiş performansı gözden geçirir. Bunu yaparken her konuda uluslarası standartlara uyum sağlamaya çalışır ve gerektiği durumlarda gecikmeden ve sorun ortaya çıkmadan önce önlem alır. Ortaklığımızın Ana Sözleşmesinin 3. maddesinde aşağıda belirtilen misyonu yer almaktadır.

a) Ortaklığın uzun menzilli uçuş ağı (network) yapısını büyüterek, küresel hava yolu şirketi kimliğini geliştirmek;

b) Ortaklığın teknik bakım ünitesini, bölgesinde önemli bir teknik bakım üssü haline getirerek teknik bakım hizmetleri sağlayıcısı olma kimliğini/vasfını geliştirmek;

c) Ortaklığın yer hizmetleri ve uçuş eğitimi dahil stratejik önemi olan her türlü sivil havacılık hizmeti alanında hizmet sağlayıcısı olma kimliğini geliştirmek;

d) Ortaklığın yurt içi hava taşımacılığındaki lider konumunu muhafaza etmek;

e) Ortaklığın yurt dışındaki imajını geliştirecek ve pazarlama imkanlarını yükseltecek şekilde kendi uçuş ağını tamamlayacak küresel bir hava yolu ittifakı ile işbirliğine girerek kesintisiz ve kaliteli uçuş hizmeti sunmasını sağlamak;

f) İstanbul’u önemli bir uçuş merkezi (hub) haline getirmek.

Ayrıca, Sivil Hava Taşımacılığı (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bayrak taşıyıcısı kimliğiyle; uçuş emniyeti, güvenilirliği, ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen Avrupa’nın önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu olmak.

Vizyonu;

a) Sektör ortalamalarının üstünde büyüme trendinin sürdürülmesi,

b) Sıfırlanmış kaza ve kırımı,

c) Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlayışı,

d) Düşük maliyetli taşıyıcılara denk birim maliyetleri,

e) Sektör ortalamalarının altında satış ve dağıtım giderleri,

f) Rezervasyon, biletleme, ve uçağa biniş işlemlerini kendisi yapan sadık müşterileri,

g) Kurumdan elde edeceği yararın yarattığı katma değerle orantılı olduğunu bilen ve kendini geliştiren personeli,

h) Üyesi bulunduğu Star İttifakı ortaklarına iş yaratan ve onların sunduğu potansiyelden iş çıkaran ticari ataklığı,

i) Hissedarların, tüm menfaat sahiplerinin menfaatlerini birlikte gözeten modern yönetişim ilkelerini benimsemiş yönetimi ile belirginleşen bir havayolu olmaktir.

20. Risk Yönetim ve İç Kontrol Mekanizması

Havayolu işletmeciliği sektörünün özü itibariyle potansiyel getirisi ile beraber riskler içeren bir sektör olması nedeniyle, Ortaklığımızda etkili risk yönetimi sistemlerinin oluşturulması hususunun sürdürülebilir büyümenin temini açısından çok önemli olduğuna inanmaktayız. Ortaklığımız bünyesinde özellikle nakit akım, akaryakıt fiyatı, faiz ve döviz kurlarında yaşanan dalgalanmaların minimum seviyelere indirilerek olası şoklara karşı makul derecede güvence sağlanması amacıyla Finansal Risk Yönetimi altyapısının oluşturulabilmesi için 2008 yılı içinde kurulan Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlüğü, Ortaklığımız çapında kurumsal risk yönetimi stratejisini tesis ederek, Ortaklığımızın maruz kaldığı finansal risklerin yönetimine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmektedir.

Bu çerçevede, öncelikli olarak ele alınan finansal riskler arasından akaryakıt fiyatı ile ilgili riskten korunma işlemlerine 2009 yılı Haziran ayı itibariyle başlanmıştır. Ortaklığımızın faiz oranı risk yönetimi metodolojisi çerçevesinde düzenli olarak faiz oranı piyasası izlenmekte ve analiz edilmekte olup kredi maliyetinin öngörülebilir seviyelerde tutulabilmesi için türev enstrümanlar vasıtasıyla gerekli işlemler uygulanmaktadır. Ortaklığımızın faaliyet alanı dikkate alındığında, ciddi bir risk unsuru olduğu öngörülen döviz kuru dalgalanmalarının da etkisinin en aza indirgenmesi ve döviz kurları bazında planlanan ve gerçekleşen gelir ve gider arasında oluşması muhtemel farklardan doğacak risklerin kontrol altında tutulması amacıyla, döviz kurları için aktif ve doğal bir döviz kuru politikası uygulanmaktadır. Önümüzdeki dönemde de döviz kuru, faiz ve finansal kuruluşların Ortaklığımız nezdindeki kredi riskine ilişkin etkin kontrole yönelik işlemlerin mevcut sürdürülen metodolojinin güncellenerek uygulanması planlanmaktadır.

Diğer taraftan, Ortaklığımızın faaliyetlerine bağlı olarak kurulmuş olan ilgili üniteler tarafından da iç kontrol yapılmaktadır. Bu kapsamda gerek personelin gerekse acentelerimizin satmış olduğu biletlerin doğru ücretlendirip ücretlendirilmediği, yurtdışındaki tüm bürolarımızın muhasebe kayıtlarının Ortaklık yönetmelik yönergeleri tahtında gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, yükümlü olduğu vergilerin doğru ve zamanında ödenip ödenmediği kontrol edilmekte ve Ortaklık tüm kayıtlarının yürürlükteki kanun ve Ortaklık yönetmelik ve yönergeleri tahtında doğruluğu denetlenmektedir. Ayrıca, Ortaklığımız Genel Kurulunca seçilen 3 Denetçi tarafından denetlenir.

İsmail GERÇEK - Denetleme Kurulu Üyesi

Naci AĞBAL - Denetleme Kurulu Üyesi

Prof. Dr. Ateş VURAN - Denetleme Kurulu Üyesi

Denetçilerden 2’si A Grubu hissedarların 1’i C Grubu hissedarın göstereceği adaylardan seçilir. Denetçilerin görev süreleri 1 (bir) yıldır. Görev süresi dolan denetçi tekrar seçilebilir.

A grubu hissedarların denetçi belirlemelerinde aşağıdaki esaslar uygulanır :

a. Ortaklığın halka açıklık oranının %35 (%35 ve üzeri) olması durumunda A grubuna tanınan 2 denetçi belirleme hakkı halka açık hisseleri A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.

35

YÖNETİM SİSTEMİ

b. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların denetçi adayı gösterebilmeleri, denetçiliğe seçim yapılan Genel Kurul toplantısında söz konusu hissedarların toplam çıkarılmış sermayenin en az %2’si oranında temsil edilmelerine bağlıdır. Söz konusu %2 oranın hesaplanmasında sadece halka açık A Grubu hisseler dikkate alınacaktır. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar denetçiliğe gösterecekleri adayları kendi aralarında yapacakları toplantıda belirleyeceklerdir. Bu toplantıda aday gösterme hakkı, kamunun elinde olmayan halka açık A Grubu hisse senedi sahiplerine aittir. Halka açık A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarların Genel Kurul toplantısında %2 oranında temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara ait denetçi belirleme hakkı, halka açık olmayan A grubu hisseleri ellerinde bulunduran diğer hissedarlar tarafından Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası mevzuatına uygun olarak kullanılacaktır.

c. Denetçiliğin ölüm, istifa, azil veya üyeliğinin düşmesi gibi nedenlerle boşalması halinde, diğer denetçilerin Türk Ticaret Kanunu madde 351 uyarınca yapacağı seçimle doldurulur. Denetçilerde boşalan üyeliği halka açık A grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarların aday gösterememiş olmaları durumunda, boşalan üyeliğe aday gösterme hakkı C Grubu hissedara, C Grubu hissenin A Grubuna dönüşmüş olması durumunda halka açık olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka açık A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarların gösterdiği adayın boşalttığı yere bu şekilde yapılacak seçimde yukarıdaki a ve b bentlerinde yeralan %35 ve %2 oranları dikkate alınmayacaktır.

d. İşbu Ana Sözleşmenin bilahare değiştirilmesi ve yeni hisse grupları yaratılması halinde, yukarıda a bendi ile A Grubu halka açık hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlara tanınan 2 denetçi belirleme hakkı ortadan kaldırılmayacak veya değiştirilmeyecektir, meğer ki söz konusu değişiklik çıkarılmış sermayenin %65’ini temsil eden hissedarlar tarafından onaylanmış olsun.

Denetçiler, Ortaklığın genel muamelelerini ve bütçesini tetkik etmeye, Türk Ticaret Kanunu’nda yazılı vazifeleri yapmaya, Ortaklığın iyi şekilde idaresinin temini ve Ortaklık menfaatlerinin korunması hususunda Yönetim Kuruluna teklifte bulunmaya, zaruri ve müstacel sebepler çıktığı takdirde genel kurulu toplantıya çağırmaya ve toplantı gündemini tayine ve Türk Ticaret Kanunu’nun 354. maddesinde yazılı raporu tanzime yetkili ve görevlidir. Denetçiler, kanun ve ana sözleşme ile kendilerine düşen görevleri iyi ve tam olarak yapmakla yükümlüdürler.

21. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticilerin Yetki ve Sorumlulukları

Ana Sözleşmemizin 15. maddesi ile Yönetim Kurulunun, 19 maddesi ile de genel müdürün görev yetki ve sorumlulukları düzenlenmektedir.

Madde 15. Yönetim Kurulu, Ortaklığın temsil ve idare organıdır. Yönetim Kurulu, kanun ve Ana Sözleşme ile Genel Kurula verilmiş olanlar dışındaki tüm görevler ile yükümlü olup, bu görevlerin gerektirdiği bütün yetkilere sahiptir.

Yönetim Kurulu Türk Ticaret Kanunu madde 319 hükmünce, idare ve temsil yetkilerinin bir bölümünü veya tamamını üyelerden birine veya bir kaçına, Yönetim Kurulu üyesi olmayan genel müdür, genel müdür yardımcısı, müdür veya müdürlere bırakabileceği gibi bu görev ve yetkileri kullanmak üzere kendi içinden veya dışından icra komiteleri oluşturabilir. Ancak C Grubunun imtiyazı bulunan konularda Yönetim Kurulu tarafından yetki devri yapılamaz.

Yönetim Kurulu üyelerinin görevlerini icra etmeleri için gereken her türlü mali ve sair bilgiler ile Yönetim Kurulu teklif ve ekleri vaktinde verilecektir. Madde 19. genel müdürün görev ve yetkileri, Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Genel müdür, görevlerini özenle yerine getirmek zorunda olup, aksine davranışlardan sorumludur.

22. Yönetim Kurulunun Faaliyet Esasları

Ortaklığımız Yönetim Kurulu faaliyetleri Ana Sözleşmemizin 14. Maddesinde düzenlenmekte olup;

Yönetim Kurulu Ortaklık işleri gerektirdikçe ve herhalde en az ayda bir defa toplanır. Toplantı yeri Ortaklık merkezidir. Yönetim Kurulu kararı ile başka bir yerde de toplanılabilir.

Toplantılarda görüşülecek işlerin bir gündem ile tespit edilmiş olması ve gündemin toplantı gününden önce üyelere tebliğ edilmiş bulunması gerekir. Yönetim Kurulu toplantılarına davet, toplantı gününden en az üç gün evvel yapılır.

Yönetim Kurulu en az 5 üyenin katılımı ile toplanır. Yönetim Kurulu, kararlarını en az 4 üyenin olumlu oyu ile alır. Yönetim Kurulunca izinli sayılmaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın arka arkaya dört toplantıya veya bir yıl içinde toplam 6 toplantıya katılmayan üye istifa etmiş sayılır.

Üyelerden biri toplantı yapılması isteğinde bulunmadıkça Yönetim Kurulu kararları, içlerinden birinin belli bir konuya ilişkin yaptığı öneriye bütün üyelerin yazılı olumlu görüşlerinin alınması suretiyle de verilebilir. Yönetim Kurulu kararlarının geçerliliği yazılıp imza edilmiş olmasına bağlıdır. Belli bir konuda karar nisabının oluşturulmaması önerinin reddedilmiş olduğu anlamına gelir.

Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulunun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararların alındığı toplantıya katılımı ve olumlu oy kullanmasına bağlıdır.

- İşbu Ana sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortaklık misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması;

- Genel kurula Ana Sözleşme değişikliği önerilmesi;

- Sermaye artırılması;

- Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi;

- Ortaklığın Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamını beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Ortaklığı doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararların alınması, (şöyle ki kamu payının Ortaklık sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır);

- Ortaklığın başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,

- Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.

C Grubu hissenin imtiyazları ancak Özelleştirme Yüksek Kurulu veya onun görevlerini devralacak başka bir kamu kurumu tarafından kısıtlanabilir.

2009 dönemi içerisinde Yönetim Kurulu Toplantı sayısı 72 olup 254 karar alınmıştır. Yönetim Kurulu Karar’larınının geçerliliği yazılıp imza edilmiş olmasına bağlıdır. Yönetim Kurulu’nun faaliyetlerini organize eden bilgilendirme ve iletişimi sağlayan, yönetim kurulunun toplantı sayısı Yönetim Kuruluna sunulacak tekliflerin takibi ve toplantı gündeminin belirlenmesi yöntemi İnsan Kaynakları Genel Müdür Yardımcılığına bağlı İç Mevzuat ve Genel Evrak Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir.

23. Şirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasağı

Dönem İçinde Yönetim Kurulu Üyelerine,TTK 334-335 maddeleri hükümleri tahtında Şirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasağı uygulanmıştır. Ayrıca 07-001 no’lu THY A.O. İnsan Kaynakları Yönetmeliğinin 11. Bölümünde Ortaklık personeli bakımından Başka İş ve Hizmet Yasağına ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır.

24. Etik Kurallar

Yönetim Kurulumuzca Kurumsal Yönetim İlkeleri çerçevesinde Ortaklığımız etik kuralları oluşturulmuş olup, Ortaklığımız web sitesinde yayımlanmaktadır.

25. Yönetim Kurulunda Oluşturulan Komitelerin Sayı, Yapı ve Bağımsızlığı

Yönetim Kurulunda mali konuları denetleyen Mali Denetim Komitesi Sn. Hamdi TOPÇU, Sn. Prof. Dr. Cemal ŞANLI ve Sn. Mehmet BÜYÜKEKŞİ; Kurumsal Yönetim İlkelerine ilişkin uygulamalarını denetleyen Kurumsal Yönetim Komitesi ise Sn. Muzaffer AKPINAR ve Sn. Orhan BİRDAL’dan oluşmuştur.

26. Yönetim Kuruluna Sağlanan Mali Haklar

Yönetim Kurulu üyelerinin ücretleri Genel Kurul tarafından tespit edilir. Hiç bir Yönetim Kurul Üyesi’nin Ortaklıktan herhangi bir kredi veya borç alması söz konusu değildir.

38YILLIK RAPOR 2009

39

YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları, genç filosu, kaliteli ikramları, güler yüzlü personeli ve standartların üzerinde güvenlik ve emniyet prosedürleri ile yolcuların tercihi olmaya 2009 yılında da büyük bir hızla devam etmiştir. Avrupa Hava Yolları Birliği’ne %5,8 oranında yolcu kaybettiren küresel ticaretin daraldığı 2009 yılında,

Türk Hava Yolları %11,1 oranında artışla 25,1 milyon yolcu taşıyarak Avrupa’nın en çok büyüyen havayolu şirketi olmuştur. 132 uçakla hizmet veren Türk Hava Yolları, özel kira ve Hac-Umre seferlerinde başarılı planlamalara imza atmıştır.

Avrupa’nın en fazla büyüyen havayolu

Rakamlarla Son Beş Yılın Performansı

2005 2006 2007 2008 2009

Konma sayısı 127.137 152.536 168.899 189.328 213.953Uçulan km (000) 168.902 207.202 232.147 262.124 311.869Arzedilen koltuk-km (milyon) 29.805 36.934 41.619 46.343 56.574Ücretli yolcu-km (milyon) 21.317 25.383 30.251 34.265 40.130Yolcu doluluk oranı (%) 71,5 68,7 72,7 73,9 70,9Arzedilen ton-km (milyon) 3.986 4.874 5.535 6.147 7.795Ücretli ton-km (milyon) 2.590 3.019 3.549 3.993 4.784Genel doluluk oranı (%) 65,0 61,9 64,1 65,0 61,4Ücretli yolcu sayısı (000) 14.134 16.947 19.636 22.597 25.102Kargo (ton) 140.559 155.863 177.508 191.934 230.709Posta (ton) 4.415 4.010 6.714 6.956 7.351Fazla bagaj (ton) 3.714 3.673 3.462 3.752 3.734Personel sayısı (yıl sonu toplam) 11.121 10.324 10.453 11.520 12.750

Y

A R T I IŞ

O L C U % 1 1 , 1

2005 2006 2007 2008 2009

14.1

34 16.9

47 19.6

36 22.5

97 25.1

02

Toplam Yolcu Sayısı (000) Toplam Yolcu Dağılım

Dış Hatİç Hat

Hac-Umre Özel Kira

%51,2%46,4

%1,3 %1,2

40YILLIK RAPOR 2009

2009 yılında iç hatlarda uçuş noktaları ve frekanslarını arttırmayı sürdüren Türk Hava Yolları, iç hat yolcu sayısında %5,7 oranında artış kaydetmiştir. Toplam yolcunun %46,6’sını oluşturan 11,7 milyon iç hat yolcusu, Türk Hava Yolları ile yurtiçinde 37 noktada konforlu, pratik ve ekonomik uçuş keyfi yaşamıştır. İç hat uçuşlarını geliştiren ve AnadoluJet markası ile önemli bir çıkış yapan Türk Hava Yolları, bu markasını hızla geliştirmeye ve büyütmeye devam etmektedir.

İç Hatlar

2005 2006 2007 2008 2009

Konma sayısı 65.448 78.910 87.162 92.593 97.697Uçulan km (000) 36.049 45.282 51.016 53.372 56.313Arzedilen koltuk-km (milyon) 5.457 7.123 8.117 8.488 9.038Ücretli yolcu-km (milyon) 4.016 5.213 5.924 6.417 6.819Yolcu doluluk oranı (%) 73,6 73,2 73,0 75,6 75,4Arzedilen ton-km (milyon) 647 806 946 1.000 1.047Ücretli ton-km (milyon) 394 504 570 615 652Genel doluluk oranı (%) 60,9 62,5 60,3 61,5 62,3Ücretli yolcu sayısı (000) 7.197 8.906 9.984 11.063 11.692Kargo (ton) 29.233 32.085 35.518 34.305 33.037Posta (ton) 1.088 1.295 3.555 3.427 3.549Fazla bagaj (ton) 1.490 1.460 1.538 1.589 1.450

Yİ Ç H A T

A R T I IŞ

O L C U % 5 , 7

2005 2006 2007 2008 2009

7.19

7 8.90

6 9.98

4

11.0

63

11.6

92

İç Hatlar Yolcu Sayısı (000)

41

YILLIK RAPOR 2009

2009 yılında dış hat yolcu sayısında, geçen yıla göre %16,3 oranında artış kaydeden Türk Hava Yolları, geniş uçuş ağı ve güçlü tarife yapısı ile küresel bir havayolu olarak konumunu sağlamlaştırmıştır. 5 kıtada, 119 noktaya 13,4 milyon yolcu taşıyan Türk Hava Yolları 2009 kriz yılında başarısını kanıtlamıştır. Dış hat seferlerinde taşınan yolcu payı %53,4’tür.

Dış Hatlar

2005 2006 2007 2008 2009

Konma sayısı 61.689 73.626 81.737 96.735 116.256Uçulan km (000) 132.852 161.920 181.131 208.752 255.556Arzedilen koltuk-km (milyon) 24.348 29.811 33.502 37.855 47.536Ücretli yolcu-km (milyon) 17.301 20.170 24.327 27.848 33.311Yolcu doluluk oranı (%) 71,1 67,7 72,6 73,6 70,1Arzedilen ton-km (milyon) 3.339 4.068 4.589 5.147 6.748Ücretli ton-km (milyon) 2.196 2.515 2.979 3.378 4.132Genel doluluk oranı (%) 65,8 61,8 64,9 65,6 61,2Ücretli yolcu sayısı (000) 6.937 8.041 9.652 11.534 13.410Kargo (ton) 111.326 123.777 141.990 157.629 197.672Posta (ton) 3.327 2.715 3.159 3.529 3.802Fazla Bagaj (ton) 2.224 2.213 1.924 2.163 2.284

YD I Ş H A T

A R T I IŞ

O L C U % 1 6 , 3

2005 2006 2007 2008 2009

6.93

7 8.04

1 9.65

2 11.5

34

13.4

10

Dış Hatlar Yolcu Sayısı (000)

42YILLIK RAPOR 2009

Bölgelere Göre Tarifeli Yolcu Dağılımı

AvrupaOrta Doğu

AfrikaK. Amerika G. Amerika

Uzak Doğu

%64,4%15,0

%11,5

%6,4

%2,4 %0,3

LA F R İ A Y O

A R T I IŞ

C UK % 4 9 , 1

Arz edilen koltuk-km Ücretli yolcu-km Yolcu sayısı Kargo+Posta (ton) değişim (%) değişim (%) değişim (%) değişim (%)

ORTA DOĞU 35,3 24,4 26,3 27,2

AVRUPA 18,5 13,4 13,2 10,2

UZAK DOĞU 28,3 22,3 22,9 51,9

KUZEY AMERİKA 39,0 37,6 36,3 14,6

AFRİKA 58,1 49,8 49,1 64,1

GÜNEY AMERİKA - - - -

1980-82 resesyonu, 1991 yılı Körfez Savaşı ve 11 Eylül Dünya Ticaret Merkezi saldırıları etkisinden daha ağır geçen 2009 yılı ekonomisinde, havayolu şirketleri kapasite azaltırken, Türk Hava Yolları yeni uçuş noktaları ve ilave kapasite planlamaları ile cesur adımlar atmıştır. Afrika ve Kuzey Amerika bölgeleri başta olmak üzere tüm bölgelerde, gelen yolcu talebinin sunulan arz artışını karşılama oranındaki başarı dikkat çekmiştir.

Sanayi üretimi ve küresel ticaretin derinden etkilendiği, Avrupa Havayolları Birliği’nin %16,5 oranında bugüne kadar görülmemiş bir düşüş yaşadığı 2009 yılı hava kargo trafiğinde, Türk Hava Yolları kargo rakamları %19,6 büyüme oranı ile en fazla artış gösteren havayolu olmuştur.

43

YILLIK RAPOR 2009

2000

66,9

2005

71,5

2001

63,0

2006

68,7

2002

68,9

2007

72,7

2003

67,0

2008

73,9

2004

70,2

2009

70,9

Yolcu Doluluk Oranı (%)

2000

149.

349

2005

168.

901

2001

143.

617

2006

207.

202

2002

138.

058

2007

232.

146

2003

137.

392

200826

2.12

42004

147.

491

2009

311.

869

Uçulan Km (000)

2000

130.

337

2005

144.

974

2001

109.

426

2006

159.

873

2002

124.

905

2007

184.

222

2003

122.

822

2008

198.

890

2004

134.

851

2009

238.

060

Kargo+Posta Gelişimi (Ton)

2000

117.

916

2005

127.

137

2001

109.

028

2006

152.

536

2002

102.

607

2007

168.

899

2003

100.

807

2008

189.

328

2004

106.

493

2009

213.

953

Konma Sayısı (Adet)

2000

Arz edilen koltuk-km (milyon)

Ücretli yolcu-km (milyon)

26.0

0117

.396

2001

24.8

9015

.679

2002

24.0

7116

.594

2003

24.0

4016

.113

2004

26.4

8118

.594

2005

29.8

0521

.317

2006

36.9

3425

.383

2007

41.6

1930

.251

2008

46.3

4334

.266

2009

56.5

7440

.130

AKK - ÜYK Karşılaştırması

2000

12.0

31

2005

14.1

34

2001

10.2

27

2006

16.9

46

2002

10.3

83

2007

19.6

36

2003

10.4

20

2008

22.5

97

2004

11.9

91

2009

25.1

02

Taşınan Ücretli Yolcu (000)

44YILLIK RAPOR 2009

Yüksek kaliteli hizmet ve maksimum yolcu konforu sunmayı hedefleyen Türk Hava Yolları, sektör ortalamasının altında genç bir filo ile hizmet sunmaktadır. Filo genişleme sürecini “2009-2023 Filo Projeksiyonu” ile sürdüren Türk Hava Yolları, son beş yılda filosunu %103 oranında genişleterek, 2009 yılı sonu itibariyle 132 uçağa ulaşmıştır. En son teknolojik donanıma sahip yeni nesil modellerin yarıştığı ticari uçak pazarında, Türk Hava Yolları filosunu genç uçaklarla genişletme hedefiyle uçak alım stratejisini devam ettirmiştir. 2009 yılı başında 127 adet uçakla yaş ortalaması 6,27 olan filomuz, 2009 yılı sonunda 132 uçağa ulaşmış ve filo yaş ortalaması da 6,19’a inmiştir.

2009 Yıl Sonu itibarıyla Filo Adedi Filo Yaşı Toplam Kapasite

Uçak Tipi (Koltuk)

A340 9 13,15 2.451A330 7 3,57 1.812A320 22 2,99 3.512A321 21 3,80 3.985A319 4 3,87 528B737-800 51 6,44 8.487B737-700 6 3,01 894B737-400 4 17,57 632B777 4 2,39 1.248

Kargo Uçağı A310-304 4 21,53 -

Toplam 132 6,19 23.549

45

YILLIK RAPOR 2009

Genç, konforlu,teknolojik filo

2009

2008

2007

2006

2005

22.238

23.549

17.594

17.931

14.419

Toplam Koltuk Kapasitesi

Türk Hava YollarıAnadolu Jet

Turkish Cargo

%90%7%3

Ekim 2008’de ilan edilen 75 adet kesin, 30 adet opsiyonlu olmak üzere toplam 105 adet uçak siparişine yönelik çalışmalar, yıl sonunda güncellenen filo planıyla eş zamanlı sürdürülmüştür. 2010-2012 döneminde teslim alınmak üzere 10 adet A330-300 ve 12 adet B777-300ER tipi uçak siparişi verilmiştir. Dar gövde uçak temini çalışmalarına, verilen 22 adet geniş gövde uçak siparişi ile devam edilirken, 2010 ve 2011 yıllarında teslim alınmak üzere 2 adet A330-200F tipi kargo uçağı siparişi verilmiştir.

Dönemsel talepleri ve filo yenileme ihtiyaçlarını karşılamak için, uçak aile bütünlüğünü bozmayacak ve filo yaş ortalamasını büyütmeyecek uçaklar kiralanarak ara çözümler üretilmiştir.

46YILLIK RAPOR 2009

A340Uçak Adedi 9 Filo Yaşı 13,15 Toplam Koltuk Kapasitesi 2.451 Toplam Uçulan Saat 40.815 Toplam Uçulan Km. 29.182.860 Ortalama Günlük Uçuş Saati 12:35 Azami Menzil 11.952 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 44.836 kg / 152,80 m3

A330Uçak Adedi 7 Filo Yaşı 3,57 Toplam Koltuk Kapasitesi 1.812 Toplam Uçulan Saat 32.000 Toplam Uçulan Km. 23.396.097 Ortalama Günlük Uçuş Saati 14:07 Azami Menzil 12.000km.Maksimum Kargo Kapasitesi 37.578 kg / 105,95 m3

Uçak Adedi 21 Filo Yaşı 3,8 Toplam Koltuk Kapasitesi 3.985 Toplam Uçulan Saat 86.393 Toplam Uçulan Km. 49.357.399 Ortalama Günlük Uçuş Saati 11:54 Azami Menzil 3.350 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 9435 kg / 37,42 m3

A320Uçak Adedi 22 Filo Yaşı 2,99 Toplam Koltuk Kapasitesi 3.512 Toplam Uçulan Saat 91.759 Toplam Uçulan Km. 48.871.086 Ortalama Günlük Uçuş Saati 11:27 Azami Menzil 3.350 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 9.435 kg / 37,42 m3

A319Uçak Adedi 4 Filo Yaşı 3,87 Toplam Koltuk Kapasitesi 528 Toplam Uçulan Saat 15.758 Toplam Uçulan Km. 7.394.269 Ortalama Günlük Uçuş Saati 10:48 Azami Menzil 3.350 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 6.786 kg / 27,62 m3

A321

47

YILLIK RAPOR 2009

B737-800Uçak Adedi 51 Filo Yaşı 6,44 Toplam Koltuk Kapasitesi 8.487 Toplam Uçulan Saat 223.245 Toplam Uçulan Km. 387.529.942 Ortalama Günlük Uçuş Saati 12:00 Azami Menzil 4.755 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 8.408 kg / 45,05 m3

B737-700Uçak Adedi 6 Filo Yaşı 3,01 Toplam Koltuk Kapasitesi 894 Toplam Uçulan Saat 12.396 Toplam Uçulan Km. 5.357.595 Ortalama Günlük Uçuş Saati 10:04 Azami Menzil 5.940 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 5178 kg / 27,3 m3

B737-400Uçak Adedi 4 Filo Yaşı 17,57 Toplam Koltuk Kapasitesi 632 Toplam Uçulan Saat 11.991 Toplam Uçulan Km. 6.067.983 Ortalama Günlük Uçuş Saati 08:38 Azami Menzil 3.350 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 7.491 kg / 39,22 m3

B777-300ERUçak Adedi 4Filo Yaşı 2,39Toplam Koltuk Kapasitesi 1.248Toplam Uçulan Saat 15.132Toplam Uçulan Km. 11.320.655Ortalama Günlük Uçuş Saati 13:25Azami Menzil 14.685 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 57784 kg / 201,6m3

A310 Kargo

Uçak Adedi 4 Filo Yaşı 21,53 Toplam Koltuk Kapasitesi Toplam Uçulan Saat 8.782 Toplam Uçulan Km. 5.374.406 Ortalama Günlük Uçuş Saati 06:19 Azami Menzil 8.980 km.Maksimum Kargo Kapasitesi 36.000 kg / 200 m3

48YILLIK RAPOR 2009

49

FAALİYETLER

Türk Hava Yolları’nın 2009 yılının küresel ekonomik kriz ve rekabet ortamından başarıyla çıkmasında, çalışanlarıyla paylaştığı ve birlikte geliştirdiği kurumsal vizyon ve değerler büyük rol oynamıştır.

Müşteri memnuniyeti odaklı hizmet prensibini benimseyen Türk Hava Yolları, çalışan memnuniyeti ve kurumsal fayda dengesini gözetmiş, iş deneyimini esas alan insan kaynakları faaliyetlerini geliştirmiştir.

Etkin istihdam ve kurumsal kaynak planlama

Personel istihdam süreçlerinin kısaltılması ve kolay takibi için artan ihtiyaçlara cevap verecek “Türk Hava Yolları İnsan Kaynakları Yönetim Sistemi” yazılımı kullanılmaya başlanmıştır. İlk olarak kabin memuru istihdam süreci iki gün içerisinde sonuçlandırılacak şekilde yeniden yapılandırılmış; 2009 yılında gelen yaklaşık 50 bin başvuru, daha hızlı ve güvenilir bir şekilde sonuçlandırılmıştır.

Filodaki büyümeyle ortaya çıkan deneyimli pilot ihtiyacı, alanında uzman uluslararası firmaların işbirliğiyle yabancı uyruklu pilot istihdamı sağlanarak karşılanmıştır. 2010 yılında başlanacak olan Kurumsal Kaynak Planlama (ERP- Enterprise Resource Planning) projesinin insan kaynakları alt yapısı tamamlanmıştır.

Müşteri memnuniyeti odaklı hizmet anlayışı gereği Korece, Japonca, Çince gibi mahalli dilleri konuşabilen personel istihdamı arttırılmıştır. Yeni istihdam edilen personelin uyum süreci, kurum kültürü eğitimleriyle desteklenmiştir.

Türk Hava Yolları;çalışanların başarısı

P E R S O N E L

A R T I IŞ % 1 0 , 7

Rekabetçi ve lider konumunu 2009 yılında da koruyan ve sürdüren Türk Hava Yolları’nın başarısının temelinde insan kaynaklarını geliştirme stratejisi ve bu doğrultuda gerçekleştirdiği kurum içi eğitim ve motivasyon yatırımları yer almaktadır. 2009 yılında %10,7 oranında artış sağlayarak 12.750’ye ulaşan personel sayısı, Türk Hava Yolları’nın sektördeki büyümesine ivme kazandırmıştır. Çalışanlar arasında ekip ruhunu güçlendirmek, güven ve uyumun sürekliliğini sağlamak amacıyla çalışanların ihtiyaç ve beklentilerini iletecekleri “Personel İlişkileri Şefliği” adı altında insan odaklı bir birim oluşturulmuştur. Çalışanların bireysel ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak çalışanların, ailelerinin de avantajlarından faydalanabileceği özel sağlık sigortası imkanı sunulmuştur. Tüm dünyada görülen salgın hastalıklara karşı alınan tedbirler titizlikle uygulanmıştır. Sağlık taramaları ve dezenfeksiyon işlemleri periyodik olarak yapılmış ve iş kazalarının önlenmesine yönelik eğitim faaliyetleri sürdürülmüştür.

50

YILLIK RAPOR 2009

Ünvan Bazında Personel Sayıları

Personel Sayısıİdareci 692Pilot 1.622Kabin Memuru 3.925Bilgi İşlem Personel 195Dış Büro 1.403Mühendis, Avukat, Doktor 136Uzman, Dispeç, Öğretmen 771Teknisyen 73Memur 3.319İşçi 614

TOPLAM 12.750

Personel Dağılımı (çalışma süresine göre)

2009

12.750%4.6

%95

%3.5

%96.5

11.520

2008

%1.0

%99.0

10.453

2007

%3.2

%96.8

10.324

2006

THY Teknik A.Ş. dahil değildir.

PART TIMETAM ZAMANLI

51

FAALİYETLER

Ünite Bazında Personel Sayıları Personel Dağılımı (cinsiyete göre)

Personel SayısıYönetim Kuruluna Bağlı Üniteler 4Genel Müdüre Direkt Bağlı Üniteler 3.087Genel Müdür Yardımcılığı (İnsan Kaynakları) 347Genel Müdür Yardımcılığı (Mali) 416Genel Müdür Yardımcılığı (Ticari) 2.966Genel Müdür Yardımcılığı (Uçuş İşletme) 5.930

TOPLAM 12.750

2009

12.750

%51.6

%48.4

%51.8

%48.2

11.520

2008

%51.2

%48.8

10.453

2007

%50.5

%49.5

10.324

2006

THY Teknik A.Ş. dahil değildir.

ERKEKBAYAN

52YILLIK RAPOR 2009

Yeni yatırımlarla genişleyen Türk Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi, yurtiçinde ve yurtdışında, iç ve dış müşterilere profesyonelce hizmet veren bir yapıya dönüşmüştür.

53

FAALİYETLER

Kokpit ve kabin personelinin uçuş eğitimlerini veren Türk Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi, teknik donanımını güncel teknoloji ile yenilemiş, Türk Hava Yolları’nın büyümesine uygun olarak altyapısını geliştirmiştir.

1995 yılında bir simülatörle yola çıkan ve bugün 8 eğitim uçağı, 4 simülatör, 1 CEET, 1 FNPT II, 2 CST, 4 CBT sınıfı ve 24 derslik ile hizmet veren bir yapı olmuştur. 2009 yılında 2 adet yeni simülatör siparişi veren Türk Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi yurtdışında 14 simülatör ve eğitim merkezi ile eğitim alışverişinde bulunarak, güncelliğini ve piyasa ile entegrasyonunu muhafaza etmeyi hedeflemektedir.

Hizmet sektöründe insan odaklı yatırım

Küresel krizde havayolu şirketleri operasyon ve eğitim hizmeti yatırımlarını ertelerken, Türk Hava Yolları hızlı filo büyümesine uygun olan kokpit ve kabin eğitimi standartlarını muhafaza etmiş, simülatör ve eğitim uçakları satın almış, eğitim sürelerini arttırmıştır.

İlk yardım ve defibilatör eğitimleri ile birlikte 22 farklı kategoride, eğitim verilmiştir.

Kokpit eğitim programı kapsamında, yaklaşık 4 bin kokpit personeli conversion, tip ve recurrent eğitimlerini tamamlamıştır. B777 filosu ile Türk Hava Yolları bünyesine katılan yabancı uyruklu pilotların, uyum süreci, kurum kültürü eğitimleriyle desteklenmiştir.

Uçuş Eğitim Merkezi’nde faaliyet gösteren Uçuş Eğitim Akademisi kapasitesini %330 arttırmış ve pilot rotasyonu sonucu oluşan ihtiyacı karşılayabilecek kapasiteye yaklaşmıştır. 2010 yılı için toplamda 6 filo ile %200 oranında artış öngörülmüştür.

Asya, Kafkasya, Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Avrupa’da faaliyet gösteren, 24 farklı şirkete eğitim verilmiştir. İstanbul Teknik Üniversitesi, Kültür Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi gibi saygın eğitim kurumlarıyla, verim ve kalite arttırmaya yönelik model geliştirmek için akademik işbirliğine gidilmiştir.

IQNet onaylı TSE 9001,18001 ve 14001 kalite standartlarına sahip olan Türk Hava Yolları Uçuş Eğitim Merkezi, SHGM tarafından TRTO ve FTO, Sağlık Bakanlığı tarafından İlkyardım Merkezi ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Eğitim Kurumu olarak yetkilendirilmiştir.

2009 yılı süresince planlı veya plansız yapılan IOSA ve benzeri tüm denetimleri sıfır uygunsuzlukla geçmiştir.

Uçuş Eğitim Merkezi büyüyor

54YILLIK RAPOR 2009

55

FAALİYETLER

2009 yılında devam eden global ekonomik krizin, kargo trafiğine etkisini azaltmak için büyüyen ekonomilere sahip bölgelerde daha etkin olmayı hedefleyen Türk Hava Yolları Kargo, yolcu ve kargo uçakları tarifesini birbiriyle uyumlu hale getirerek transit pazarda etkinlik sağlamıştır. Kargo potansiyeline göre değişiklik gösteren esnek tarife yapısı oluşturmuş, düşük kargo potansiyeli olan noktaları birleştirerek kapasiteyi maksimum kullanmayı sağlamıştır. Pazar taleplerine göre değişen esnek ücret politikası oluşturmuştur. Alınan önlemler ile taşınan kargo miktarında %19,7 artış gerçekleştiren Türk Hava Yolları Kargo, Türkiye hava kargo pazarında %57 pay sahibi olmuştur. AEA (Avrupa Havayolları Birliği) üye havayolları arasında tarifeli kargo trafiğinde %32 büyüme ile en fazla artış gösteren havayolu olmuştur.

Dünyanın dört bir yanına yaklaşık 238 bin ton kargo taşıyan Türk Hava Yolları, 304 milyon $ gelir elde etmiştir. Toplam kargonun 179 bin tonu yolcu uçaklarının kargo kompartımanlarında, 59 bin tonu kargo uçakları ile taşınmıştır.

38 ton kapasitesi olan 4 adet A310-200 kargo uçağı ile Maastricht ve Frankfurt’a haftada 5 frekans, Telaviv, Milano, Zürih ve Paris’e 3 frekans, Almaty, Yeni Delhi, Tiflis, Şam, Amman, Madrid, Beyrut, Kahire ve Köln’e 2 frekans, Londra, Dubai, Cezayir, Kazablanka, Priştine, Tiran ve Trablus’a 1 frekans olmak üzere toplam 22 noktaya tarifeli kargo seferleri düzenlenmektedir.

Avrupa’da Almanya, İngiltere, Fransa ve Hollanda, Uzakdoğu’da Tayland, Japonya, Çin ve Hindistan en yoğun kargo trafiğine sahip ülkelerin başında yer almıştır. En çok kargo taşınan hatlar sırasıyla Frankfurt, Maastricht, Delhi, Tel-Aviv ve Londra olmuştur.

Kalite Yönetim Grubu’na üyelik

Yoğun rekabetin yaşandığı hava kargo sektöründe daha hızlı, daha kaliteli ve daha güvenli hizmet sunarak standart hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetinde sürekliliğin öneminin bilincinde olan Türk Hava Yolları Kargo, 1 Ocak 2009’da “Kargo 2000 Kalite Yönetim Grubu”na kurumsal üye statüsünde katılmıştır. Yaklaşık 50 havayolu, çok sayıda forwarder şirketleri, handling kuruluşları ve bilişim teknolojisi sağlayıcılarının dahil olduğu gruba üyelik ile tüm kargo hareketlerinin her aşamada takip edilebilir olduğu güçlü bir sistem imkanı elde edilmiştir. IATA tescilli bir markanın üyesi olmanın verdiği pazarlama gücü ve organizasyonun belirlediği uluslararası standardın sağlanması Türk Hava Yolları’nın pazardaki etkinliğini desteklemiştir.

Elektronik tedarik zinciri: e-freight

Hava kargo sektöründeki döküman kullanımını sona erdirerek elektronik, hızlı ve daha az masraflı bir kargo tedarik zinciri sağlanmasına yönelik e-freight projesinde, IATA ile işbirliği halinde gümrük ve yerel acentelere yol göstericilik yaparak destek veren Türk Hava Yolları Kargo, e-freight uygulamasının en kısa sürede hayata geçirilmesi yönünde faaliyet göstermeye devam etmiştir.

Taşınan kargo miktarında %19,6 artış gerçekleştiren Türk Hava Yolları Kargo, Türkiye hava kargo pazarında %57 pay sahibi olmuştur.

144.

974

159.

873

184.

222

198.

890 23

8.06

0

2005 2006 2007 2008 2009

Kargo ve Posta Gelişimi (Ton)

Hava kargo trafiğindehız ve kalite

K

A R T I IŞ

A R G O

% 1 9 , 7

56YILLIK RAPOR 2009

Kargo Trafiği

2008 2009 09/08 (%değişim)

Konma sayısı 189.328 213.953 13,0

Yolcu seferleri 186.733 210.990 13,0Kargo seferleri 2.595 2.963 14,2 Kargo+Posta (ton) 198.890 238.060 19,7

Yolcu seferleri (ton) 144.154 178.511 23,8Kargo seferleri (ton) 54.736 59.549 8,8

Kargo+Posta geliri (000 USD) 323.952 304.279 -6,1

Yolcu seferleri (000 USD) 232.213 229.954 -1,0Kargo seferleri (000 USD) 91.739 74.325 -19,0

57

FAALİYETLER

Avrupa

Uzak Doğu

Orta Doğu

Afrika

Amerika

%44

%33

%10

%7%6

Bölgesel Kargo Trafik Dağılımı Bölgesel Kargo Gelir Dağılımı

%26

Avrupa

AfrikaK. Amerika G. Amerika

Orta Doğu

Uzak Doğu

%48,9

%26,1

%14,5

%5,1

%4,5

%0,9

58YILLIK RAPOR 2009

Uçulan hatlara planlanan frekans artışları, Türk Hava Yolları ile uçmayı daha da cazip kılmıştır.

59

FAALİYETLER

Dünya havayolları markaları arasında rekabetin önde gelen isimleri arasında yer almayı hedefleyen Türk Hava Yolları, 2009 yılında bir dizi yeniliği ve gelişmeyi üretim planlama faaliyetleriyle hayata geçirmiştir.

Türk Hava Yolları’na first class hizmeti sunma imkanı sağlayan B777 tipi uçakların filoya katılması ve Güney Amerika’daki ilk uçuş noktası olan Sao Paulo’nun uçuş ağına eklenmesi, ürün çeşitliliğini ve müşteri memnuniyetini beraberinde getirmiştir. Antalya’dan Paris, Düsseldorf ve Stokholm’e düzenlenen tarifeli seferlerin yanı sıra, Eskişehir’den Brüksel’e de seferler başlatılmıştır. Atatürk Havalimanı’nın artan yolcu trafiği göz önüne alınarak her geçen yıl hızla gelişen İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı değerlendirilmiş ve dış hat seferlerine alternatif frekanslar ilave edilerek Amsterdam, Londra (Stansted), Stuttgart, Köln, Moskova, Hannover ve Berlin (Schönefeld) tarifeli seferlerine başlanmıştır.

Hac, Umre, charter ve özel kira seferlerinde Türk Hava Yolları

2009 yılında gerçekleştirilen hac ve umre seferlerinde 321.000 yolcu seyahat etmiş ve yaklaşık 98.5 milyon $ gelir elde edilmiştir. İlave seferlerden elde edilen gelir 19.5 milyon $’a ulaşmış ve bu gelirlerin %44’ü iç hat ilave seferlerden, %56’sı ise dış hat ilave seferlerden elde edilmiştir. Charter seferlerde taşınan 629.000 yolcudan yaklaşık 161.5 milyon $ gelir elde edilmiştir.

Genişleyen uçuş ağı ve yeni uçuş noktalarıTürk Hava Yolları 2009 yılında 10 dış hat, 3 iç hat, toplam

13 yeni noktaya sefer başlatmıştır.

Uçuş ağına katılan 13 yeni nokta ile yurtiçinde 37, yurtdışında ise 119 olmak üzere toplam 156 noktaya ulaşılmıştır.

Yeni Uçuş Noktaları

Nairobi (NBO) - Kenya 20 Şubat 2009Ufa (UFA) – Rusya 4 Mart 2009Meşhed (MHD) - İran 15 Mart 2009Dakar (DKR) - Senegal 5 Nisan 2009Sao Paulo (GRU) - Brezilya 5 Nisan 2009Bingazi (BEN) - Libya 5 Mayıs 2009Götoborg (GOT) – İsveç 29 Haziran 2009Toronto (YYZ) – Kanada 11 Temmuz 2009Lviv (LWO) – Ukrayna 27 Temmuz 2009Jakarta (CGK) – Endonezya 4 Eylül 2009Uşak (USQ) 12 Ocak 2009Çanakkale (CKZ) 19 Ocak 2009Isparta (ISE) 28 Ekim 2009

1 5 6U

N O K T S IA

Ç U Ş

Yenilik, gelişim ve büyüme10

.21

10.4

4 11.1

3

11.4

0

11.3

9

2005 2006 2007 2008 2009

Utilizasyon

60YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları, dünya çapında etkili ekonomik krize rağmen 3 yurtiçi, 10 yurtdışı yeni hat ile dünyadaki uçuş noktasını havalimanı bazında 156’ya çıkarmış ve havayolu sektöründe global ölçekte yerini sağlamlaştıran adımlar atmıştır.

Türk Hava Yolları, dünya havacılık pazarının önde gelen havayolu şirketleri ile kendi bölgelerinde başarıyla rekabet etmiş; mevcut uçuş ağına yeni uçuş noktaları ve yeni frekanslar ekleyerek ilave kapasite sunmuştur. Pazar ve yolcu profiline uygun ücret politikaları ile arz artışını karşılayan talep artışı sağlamıştır.

mobil.thy.com ile uçmak artık daha kolayGelişen bilgi teknolojileri ve değişen müşteri ihtiyaçları doğrultusunda www.thy.com internet portalında iyileştirmeler yaparak müşteriye zaman tasarrufu ve kolaylık sağlamış olup, bir önceki yıla göre internet kanalından gerçekleşen satışlarında %2 oranında artış elde etmiştir. Satış kanallarında çeşitlendirmeye giderek başlattığı mobil.thy.com uygulaması ile yolcuya cep telefonundan bilet işleminin her aşamasını yapabilme imkanı sunmuştur.

Network yapısını güçlendirmek ve marketing seferler vasıtasıyla yolcu çekmek amacıyla yapılan codeshare anlaşmalarına Etiyopya Havayolları, Etihad Havayolları, Malezya Havayolları, Asiana Havayolları, Singapur Havayolları, Bosna-Hersek Havayolları ve Air Maroc ile yapılan anlaşmaları ekleyerek Afrika, Ortadoğu, Uzakdoğu ve Balkan pazarlarına alternatif erişim imkanları sağlamıştır.

Türk Hava Yolları mevcut uçuş ağına yeni uçuş noktaları ve yeni frekanslar ekleyerek kapasitesini artırmıştır.

61

FAALİYETLER

Uçuş emniyetini ve hizmet kalitesini vazgeçilmez iki unsur olarak gören Türk Hava Yolları, zamanında kalkış performansını desteklemeye yönelik olarak gelişen teknolojinin imkanları ile check-in ve boarding süreçlerinde iyileştirme çalışmaları yapmıştır. Genişleyen network yapısı ve artan yolcu sayısına rağmen bagaj teslim hizmetinde aynı başarıyı yakalamıştır. Airbus’ın, havayolu şirketlerini son iki yılda filolarındaki uçak sayısı, uçakların günlük kullanım oranları, teknik güvenilirlik ve operasyonel sebeplerden kaynaklanan gecikmeleri en aza indirme ölçütlerine göre değerlendiren “Operasyonel Mükemmellik Ödülü”nü almıştır. Havayolu şirketleri ve havalimanlarını, verdikleri hizmet ve kalite standartları yönünden 750 parametrede değerlendiren Skytrax Şirketi tarafından, bölgesinin en iyisi seçilerek “Güney Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” ünvanını almıştır. Kalite yolunda gerçekleştirdiği çalışmalar sonucu geliştirdiği hizmetler ve müşteri odaklılık felsefesiyle, tüm kategorilerde 4 yıldız alan Avrupa’nın tek havayolu şirketi olmuştur.

Global rekabetin aktif oyuncusu

Türk Hava Yolları, 2009 yılında dünya havacılığında büyük oyuncu haline gelmiştir. %16 oranında artışla 13,4 milyon yolcu, uluslararası pazarda Türk Hava Yolları ile uçuş keyfi yaşamayı tercih etmiştir. %22 oranında gerçekleşen kapasite artışına rağmen doluluk oranı %71’e ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkisiyle daralan havacılık sektöründe, uçuş ağını genişletme stratejisini sürdüren Türk Hava Yolları, 7 milyar TL satış geliri elde ederek %15 oranında gelir artışı sağlamıştır.

Avrupa 8.3 milyon yolcu ile en çok yolcu taşınan bölge olmuştur. Göteburg, Lviv ve Ufa’nın da uçuş ağına katılmasıyla yolcu sayısı %13 artmış ve bölgeden 2.6 milyar TL gelir elde edilmiştir.

Orta Doğu, Uzak Doğu ve Afrika’da yükselişe devam

Havacılık sektöründe 2009 yılında yolcu trafiği bakımından en fazla gelişim gösteren bölge Orta Doğu olmuştur. Özellikle Orta Doğu-Uzak Doğu, Orta Doğu-Avrupa, ve Orta Doğu-Afrika arasında gelişen pazar, taşınan dış hat transit yolcusunun %43 artmasını sağlamıştır. %35,3 kapasite artışı yapılan bölgede yolcu sayısı bir önceki yıla göre %26,3, gelir ise %22 artışla 858 milyon TL’ye ulaşmıştır. 2009 yılında Türk Hava Yolları’nın İran’da 3. uçuş noktası olan Meşhed’in uçuş ağına katılmasıyla, Orta Doğu’daki uçulan nokta sayısı 19’a ulaşmıştır.

Uzak Doğu 2009 yılında gelişim gösteren bir diğer bölge olmuştur. Türk Hava Yolları da bu gelişimi kapasite artışıyla destekleyerek başta Bombay, Delhi ve Hongkong hatlarında önemli yolcu artışları yakalamıştır. Bölgede %28,3 oranında kapasite artışını, %23 oranında yolcu artışı desteklemiştir. İnanç turizmi ve ticaret potansiyeli ile dikkat çeken Jakarta’nın uçuş ağına katılmasıyla bölgedeki uçulan nokta sayısı 18’e çıkmıştır.

Türk Hava Yolları’nın %49 yolcu artışıyla en fazla gelişim gösteren bölgesi Afrika olmuştur. Pazar fırsatlarının fazla olduğu bölgede açılan Nairobi, Bingazi ve Dakar hatlarıyla birlikte uçulan nokta sayısı 13’e çıkmış ve sunulan kapasite %58 artmıştır. Yeni uçuş noktalarının da etkisiyle yolcu sayısı bir önceki yıla göre %49 artarken, gelir %49 artış göstermiştir.

Kuzey Amerika’da 3. uçuş noktası olan Toronto’yu network’üne katan Türk Hava Yolları %39 kapasite artışına karşılık, %36,3 yolcu sayısı artışı sağlamıştır.

Güney Amerika Bölgesi’nin, yeni ve tek uçuş noktası olan Sao Paulo, %60 doluluk oranı yakalayarak pazara tutunmayı başarmıştır.

Çok yönlü hizmet

Türk Hava Yolları, kalite çalışmaları doğrultusunda geliştirdiği hizmetler ve müşteri odaklılık felsefesiyle, otoritelerden tüm kategorilerde dört yıldız alan Avrupa’nın tek havayolu şirketi olmuştur.

62YILLIK RAPOR 2009

63

FAALİYETLER

Küresel havayolu bilgi teknolojileri pazarı yıllık 7.8 milyar Euro büyüklüğe sahiptir. Havayolu bilgi teknolojileri pazarında en büyük pazarlar 2.8’er milyar Euro büyüklükle Amerika ve EMEA (Avrupa, Orta Doğu ve Afrika)’dır. Onları 2.2 milyar Euro büyüklükle Asya-Pasifik izlemektedir.

Havayolu bilgi teknolojileri pazarında hacmin %40’ını dış kaynaklara kontratla verilen servisler oluşturmaktadır. Sektördeki eğilim, bilgi teknolojileri hizmetlerinin bir kısmının servis sağlayıcılardan sağlamak yönündedir ve dış kaynaklarla sağlanan servislerin daha da artması beklenmektedir.

Türk Hava Yolları da küresel eğilime paralel olarak bilgi teknolojilerinde gerekli gördüğü alanlarda, maliyet ve verimlilik esasları çerçevesinde dış kaynak kullanmakta ve Ortaklık bünyesinde bilgi teknolojileri için dış kaynak kullanım stratejisinin belirlenmesini ve dış kaynakların kontrolünü sağlamaktadır.

Küresel kriz ile havayolu endüstrisinde de maliyet azaltıcı tedbirler öncelik kazanmış ve bu yönde uygulamalar ve teknolojiler üzerinde yoğunlaşılmıştır. Bunun yanında gelişen rekabet, gelir ve müşteri memnuniyetini artırıcı tedbirleri zorunlu kılmaktadır. Bu doğrultuda bilgi teknolojileri yatırımlarına her zamankinden daha çok ihtiyaç duyulmakta ve endüstri genel olarak küçülmesine rağmen havayolu bilgi teknolojileri pazarı büyümektedir.

SITA (Specialists in Air Transport Communications and IT Solutions), küresel krize paralel olarak havayolları sektöründe bilgi teknolojileri yatırımlarında öncelikli alanların maliyet artırıcı uygulamalar olacağı, daha sonra da gelir artırıcı uygulamaların geleceğini öngörmektedir.

Amerika

2.80 2.80 2.20

Asya-Pasifik

EMEA(Avrupa-

Orta Doğu-Afrika)

3.00

2.50

2.00

1.50

1.00

0.50

0.00

Havayolu Bilgi Teknolojileri Pazarları(milyar EUR)

Maliyet Azaltıcı

En Öncelikli En Az Öncelikli

%57 %26 %12 %3

Personel Verimi Artırma %34 %44 %21 %1

Sektör Kuralları ve Düzenlemeleri %32 %34 %28 %3

Bilgi Teknolojileri Uyumluluğu %14 %32 %41 %13

Müşteri Hizmetleri İyileştirme %42 %40 %15 %1

Yeni Ürün ve Servis Sunma ve Gelir Artırıcı %43 %31 %20 %3

%0 %20 %40 %60 %80 %100

Havayolu Sektörü Bilgi Teknolojileri Yatırımlarında Öncelikler

(Yatırım amacı bazında, öncelik değerlendirmelerine göre şirketlerin dağılım yüzdeleri) (Kaynak: SITA Airline IT Trends Survey, 2009)

İnovasyon ve rekabet gücündeetkin bilgi teknolojileri

İş süreçlerinin artan gereksinimlerine yanıt veren, performansı geliştiren güncel bilgi teknolojisi çözümleri hayata geçirilmiştir.

64YILLIK RAPOR 2009

Karmaşık iş süreçlerinin geçerli olduğu havayolu sektöründe, rekabet avantajı yaratmak ve sürdürülebilir büyüme hedeflerini yakalayabilmek, yüksek performanslı bilgi teknolojileri çözümlerini gerektirmektedir. Bilgi Teknolojileri bu doğrultuda, Türk Hava Yolları’ndaki iş süreçlerinin en verimli şekilde ilerleyebilmesi ve karar verme süreçlerinin en hızlı ve etkin işleyebilmesi için çalışmalarını sürdürmekte, hava taşımacılığı pazarında Türk Hava Yolları’na rekabet avantajı sağlayacak, sürdürülebilir büyümeyi gerçekleştirecek çözüm ve kararların uygulanması ve belirlenmesine destek vermektedir.

Türk Hava Yolları’nın stratejik hedeflerine uygun kurumsal gelişim alanları belirleme, projeleri tanımlama, süreç

sahipleri ile proje yönetimi ve koordinasyon sağlama görevlerini yeniden yapılanma sonucunda üstlenen Bilgi Teknolojileri, 2009 yılında havacılık endüstrisinin global ekonomik kriz etkisiyle artan hassasiyetine uygun olarak maliyet azaltıcı, gelir arttırıcı, müşteri memnuniyeti odaklı birçok projeye imza atmıştır.

Bunlar arasında geniş kapsamlı bir proje olarak önemli hedefleri olan ERP (Kurumsal Kaynak Planlama) projesi 2009 yılının önemli gelişmeleri arasında yer almaktadır. 2010 yılında başlayacak olan ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) projesinin kurulum ve geliştirme aşamaları, SAP Türkiye ile yapılan sözleşme çerçevesinde dış kaynaklardan sağlanacaktır.

En iyi BT çözümleriyle iş süreçleri ve işleyişine tam destek

65

FAALİYETLER

Ayrıca, O&D (Origin and Destination) ve MRO (Maintenance, Repair and Options) projelerinde 2009 yılında önemli gelişmeler sağlanmıştır. Bu ana projelerin dışında şirketin ihtiyaçları ve teknolojik gereksinimlerinin karşılanması için yeni projeler hazırlanmakta ve bu projelerin de 2010 yılı içerisinde hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.

Sektörün ve şirketin öncelikleri doğrultusunda, Türk Hava Yolları’nı hedeflerine taşıyacak gerekli yatırımlar planlanmaya devam etmektedir. Bu doğrultuda teknolojideki ve havayolu sektöründeki gelişmeler ve eğilimler takip edilmekte ve gerekli stratejiler oluşturulmaktadır.

66YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları yenilenen web sitesi ve mobil.thy.com uygulaması ile gün geçtikçe artan müşteri temas noktalarına başarıyla ulaşmıştır.

67

FAALİYETLER

Kullanıcı dostu yeni tasarımıyla 24 dilde, 40 yerel site ile hizmet veren Türk Hava Yolları web sitesi aracılığıyla gerçekleştirilen satışlar, bir önceki yıla oranla ciro bazında %37, bilet adedi bazında ise %73 oranında artış göstermiştir.

Otel rezervasyonu hizmetinde ve online alışverişte ”3D Secure” ile ödeme alternatifi yolcuların kullanımına sunulmuştur. Ziyaretçi sayısı 2008 yılına oranla %73 artan Türk Hava Yolları web sitesi, müşteri destek hattını daha efektif ve ölçümlenebilir bir entegre yönetim sistemi üzerinden yönetmeye başlamıştır.

Hızlı ve ulaşılabilir hizmet: mobil.thy.com

mobil.thy.com yolculara tarife sorgulama, rezervasyon yapma, yurtiçi uçuşlar için mobil bilet satın alma, check-in, bagaj, kargo, ödül bileti ve Miles&Smiles işlemlerini cep telefonu aracılığıyla yapabilme imkanı sunmuştur.

Dijital pazarlama ajansı seçim sürecinde, Türk Hava Yolları tarafından organize edilen konkur kurgusunun özgünlüğü tüm dünyada ses getirmiş; Fast Company, Adverblog, Brand Republic gibi dijital dünyanın önde gelen mecraları tarafından takdir toplamıştır.

Twitter, Friendfeed, Slideshare, Facebook, Flickr gibi sosyal ağlarda yer alan Türk Hava Yolları, müşteri ile etkileşimi pekiştiren önemli bir adım atmıştır.

Hizmette temas ve çözüm noktası: Türk Hava Yolları Çağrı Merkezi

Türk Hava Yolları Çağrı Merkezi, 02 Şubat 2009 tarihi itibari ile Assistt Rehberlik ve Müşteri Hizmetleri A.Ş. ve Vodatech Bilişim Proje Danışmanlık Sanayi ve Dış Ticaret Ltd. Şti. isimli iki farklı firmadan dış kaynak hizmeti almak suretiyle, üç farklı lokasyondan alınan hizmette gereken kaynak artışı için aktivasyon hızı sağlamıştır.

Şubat ayında rezervasyon sistemi olarak Quickres uygulamasına geçilmiştir. Grafiksel ara yüz kullanım kolaylığı ve verimlilik avantajı sağlanmış, personel eğitim süreçleri kısalmıştır.

Çağrı Merkezinden sunulan mil bilet satış hizmetine millerle upgrade hizmeti de eklenmiştir. Amerika, İngiltere, Almanya, Fransa, Moskova, İsviçre, Hollanda ve İtalya yurtdışı noktalarından gelen çağrıları cevaplandıran Çağrı Merkezi, Danimarka, Avusturya, Kıbrıs yurtdışı noktalarından gelen çağrıları da cevaplandırmaya başlamıştır.

Maliyetin %46 azaldığı Çağrı Merkezinde çağrıların cevaplanma oranı %95’e ulaşmıştır. Cevaplandırılan çağrı sayısında ve üretilen dakikada %4, satılan bilet adedinde %9 artış sağlanmıştır. Çağrı Merkezi, Türk Hava Yolları toplam satışlarının ciroda %1,78’ini, bilet adedinde %4,48’ini gerçekleştirmiştir.

Gökyüzündeki ofisiniz

Çağrı Merkezi maliyeti %46 azalmış, çağrı cevaplama oranı %95’e ulaşmıştır.

68YILLIK RAPOR 2009

Bir dünya markası olmayı hedefleyen Türk Hava Yolları’nın Star İttifakı’na üyeliği, bu doğrultuda atılmış önemli bir adım olmuştur. Star İttifakı’na katılım sonrası minimum koşulların entegrasyonunun denetlendiği “Post-integration audit”, online olarak gerçekleştirilen ve üyelerin kendi kendilerini denetlediği “Self- Verification” denetimleri başarıyla sonuçlanmıştır.

2010 yılı için Star İttifakı’nın sunduğu 3 yeni üyelik statüsü olan Pollux, Castor ve Wasat paketleri değerlendirilerek en üst düzey olan “Pollux” üye statüsüne geçişe karar verilmiş ve “Star Alliance Main Agreement 4th Amendment” için gerekli çalışmalara başlanmıştır.

Türk Hava Yolları başta turizm sektörü olmak üzere bir çok alanda önde gelen kuruluşlarla yaptığı Özel Yolcu Programı katılım sözleşmeleri sayesinde, yolcularına Miles&Smiles ayrıcalığıyla avantajlardan yararlanma imkanı sunmuştur.

Star İttifakı’na giriş yapan Continental Airlines ve Brüksel Havayolları ile karşılıklı FFP ortaklık anlaşması, Jet Airways ile Özel Yolcu Programı ortaklık anlaşması yapılarak yolculara sunulan hizmette çeşitlilik yaratılmıştır.

Türk Hava Yolları’nın yıl boyu sürdürdüğü promosyonlar üye memnuniyetini artırırken, programın canlı tutulmasına da katkı sağlamıştır.

2009 yılında tüm denetimlerden başarılı sonuçlar alan Star Alliance üyesi Türk Hava Yolları en üst düzey üyelik statüsü olan Pollux’u hedefliyor.

Yeni uygulamalar ve anlaşmalar ile zenginleşen Miles&Smiles özel yolcu programının ortak sayısı 50’ye, üye sayısı 1,8 milyona ulaşmıştır.

“

“

69

FAALİYETLER

Miles&Smiles kolaylıklar sunmaya devam ediyor

Miles&Smiles kart gönderim şeklini değiştiren Türk Hava Yolları, üyelik kartlarını Türk Hava Yolları veya Star Alliance üyesi havayolları ile yapılan ilk uçuşu sonrasında göndermeye başlamıştır. Mayıs ayı itibariyle Atatürk Havalimanı dış hatlar terminalinde, anında üye kartı hizmeti verebilmek için Miles&Smiles Masası oluşturulmuş, üyelere Miles&Smiles işlemlerini mobil.thy.com üzerinden gerçekleştirme imkanı sunulmuştur.

Üyelerin eksik uçuşlarının sisteme girildiği bilgisinin e-mail adreslerine gönderilen otomatik bilgilendirme mesajı ile iletilmesine başlanmıştır.

Miles&Smiles iç hat ödül biletlerinin yurtiçi acenteler tarafından düzenlenebilmesi imkanı sağlanmış ve refakatçi ödül biletlerinde, refakatçi yolcunun ve Miles&Smiles üyesinin seyahatin gidiş parkurunda birlikte seyahat etmesi şartı getirilmiştir.

Miles&Smiles Özel Yolcu Programı kapsamında, Elite ve Elite Plus kart sahibi üyelere sunulan “Last Minute Upgrade (son dakika upgrade)” uygulaması, Classic ve Classic Plus kart sahibi üyeler için de geçerli olmuştur.

Yıldızlar geçidi

70YILLIK RAPOR 2009

Star İttifakı; yaklaşık 20.000 adet günlük kalkış adediyle, 1000’den fazla destinasyona ve 171 ülkeye 954 adet cip salonuyla; yolculara geniş ve güvenli bir havayolu ulaşımı sağlamaktadır.

2009 yılında Star İttifakı’na, Continental Airlines ve Brussels Airlines dahil olmuştur, diğer taraftan Air İndia, Aegean Airlines ve TAM’ın entegrasyon süreçleri devam etmektedir.

Afrika menşeli taşıyıcı Etiyopya havayolları, Çin menşeli China Eastern havayolları ile Latin Amerikalı taşıyıcılardan TACA, COPA ve Avianca’nın İttifak’a üye olmasına ilişkin görüşmeler sürdürülmektedir.

71

FAALİYETLER

Star İttifakı yolcuların seyahat imkanlarını kolaylaştırmak adına pazara yeni ürünler sunmaktadır. Bu ürünleri bireysel ve kurumsal ürünler olarak ayırmak mümkündür.

Bireysel Ürünler:

• Round the World Ücretler• 2 Circle Fares• 9 Airpasses

Kurumsal Ürünler:

• Corporate Plus• Meeting Plus• Convention Plus

Star İttifakı 2009 yılından itibaren yolculara, kendi websitesinden (www.staralliance.com) “ Book and Fly” sloganıyla üye havayollarının biletlerini satın alabilme imkanı sağlamıştır.

Star İttifakı web sitesi aracılığıyla ayda 3.000’den fazla müşteri Türk Hava Yolları web sitesine ulaşmış ve Türk Hava Yolları’nın sunduğu online imkanlardan yararlanmıştır.

Arz Edilen Koltuk Km.

Diğerleri

Star Alliance

Sky Team

Oneworld

Diğerleri

Star Alliance

Sky Team

Oneworld

Ücretli Yolcu Km.

AC BC CA CO FM JK JP KF LH LX MS NH NZ OS OU OZ SA SK SN SQ TG TK TP UA US

6.25

2

1.44

9

2.58

2

659

1.05

1

358

269

5.82

7

1.53

8 3.54

9

1.79

3

3.39

4

438 2.

510

1.68

7 3.88

6

1.59

1

6.43

2

6.91

0

3.06

3

1.79

8

11.7

65

4.69

9

Star İttifakı Web Sitesinden Üye Sitelerine Aylık Trafik

9.28

5

17.6

38

Rekabetçi gücün kaynağı; sinerji

%26,0

%16,1

%15,4 %15,6

%16,6

%26,3

%41,6%42,5

72YILLIK RAPOR 2009

73

İŞTİRAKLER

Anadolu’ya jet hızıyla ulaşım

Türk Hava Yolları hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyetine verdiği önemle AnadoluJet’i tüm Türkiye’de tercih edilen bir marka haline getirmiştir.

Ankara merkezli uçuşlarla Anadolu’nun dört bir yanını birbirine bağlayan AnadoluJet, uygun fiyat politikası ve müşteri ihtiyacına uygun sefer saatleri ile pazarda güçlü bir yer edinmiş, tercih edilen bir Türk Hava Yolları markası haline gelmiştir. Haftanın her günü 25 noktaya sefer düzenleyen AnadoluJet, uçak içi ücretsiz ikram hizmeti ve uçak içi aylık yayını “AnadoluJet Magazin” ile yolcularına ekonomik ve konforlu uçuş keyfi sunmaktadır.

AnadoluJet artık yurtdışında

2010 yılında uçuş ağına yeni dış hat noktalarını da ekleyerek uluslararası bir marka olma yolunda ilerlemeye devam edecek olan AnadoluJet, bu keyfi yurtdışına taşımayı başarmıştır.

Yurtiçi uçuşlarında yaklaşık 2,8 milyon yolcu taşıyarak %80 doluluk oranı ile yılı tamamlayan AnadoluJet, Haziran 2009’da başladığı yurtdışı uçuşlarında yakaladığı %65 doluluk oranı ile küresel rekabete ortak olmuştur.

AnadoluJet’in marka bilinirliğinin artmasında, Ankara başta olmak üzere, Anadolu’daki çeşitli konser ve sanat etkinliklerini, ulaşım sponsorluğu ile destekleyerek sürdürdüğü etkin tanıtım faaliyetleri önemli rol oynamıştır. Anadolu spor kulüplerine destek amacıyla yürütülen “AnadoluJet Anadolu Takımlarını Destekliyor” kampanyasıyla sponsorluklarını arttırmıştır. Ulusal ve uluslararası fuar vb. organizasyonlara katılarak, acenteler, tur operatörleri, turizmciler, il kültür ve turizm müdürlükleri ile işbirliği yapan AnadoluJet, yolcularıyla yüzyüze iletişim kurma olanakları yaratmıştır.

Anadolu’nun genç ve dinamik havayolu

3 adet B 737-800 ve 6 adet B 737–700 ile en genç filoya sahip olan AnadoluJet, 2009 yılında uçuş ağını yeni seferler ve artan frekanslarla genişletmeye devam etmiştir.

Şubat ayında Ankara’dan Çorlu Havaalanı’na, Haziran ayında

Ankara’dan İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’na, Ekim ayında Ankara’dan Kıbrıs’a tarifeli seferler başlamıştır. 2009-2010 kış tarifesinde, Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Konya, Trabzon ve Van şehirlerine haftanın her günü sefer planlanmıştır.

2009 yılında Ankara’dan Adana, Adıyaman, Antalya, Batman, Çorlu, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Hatay, İstanbul Sabiha Gökçen, İzmir, Kahramanmaraş, Kars, Kıbrıs, Malatya, Mardin, Muş, Samsun, Şanlıurfa, Trabzon, Van ve yaz tarifesinde Bodrum ve Dalaman; Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Konya, Trabzon, Van ve yaz tarifesinde Bodrum ve Dalaman, AnadoluJet uçuş ağında yer almıştır.

Havacılığın lüks hizmetlerini, uluslararası standartlardan ve uçuş güvenliğinden taviz vermeden yalınlaştıran ve müşterisinin bütçesini düşünerek fiyatlar sunan AnadoluJet “ilk 29 koltuk 59 TL” uygulamasını sürdürmüş, ekonomik fiyat politikası gereğine uygun çeşitli fiyat kampanyaları gerçekleştirmiştir.

Gençler için adres çok net: “jetgenc.net”

AnadoluJet, JetGenç projesi ile 24 yaş altındaki üniversite öğrencilerine %25 indirim sunarak ekonomik ulaşım imkanı sağlamıştır.

Üniversite öğrencilerine 25 yaş sonrasını bekleme diyen AnadoluJet, farklı kampanyalarla projesini desteklemiştir.

www.anadolujet.com ve www.jetgenc.net internet sitelerinden ulaşılabilecek kampanyalarda, üniversiteli gençlere 10 uçuşta 1 uçuş kazanma imkanı, üye öğrenci şifresi kullanılarak alınan tüm biletleri kendi hesaplarına işletebilme ve AnadoluJet seferlerine ödül bileti kazanma fırsatı sunmuştur.

Dönem dönem havacılık etkinlikleri düzenleyen AnadoluJet, havacılığı tanıtmayı, sevdirmeyi ve öğrencilere kariyer fırsatları yaratmayı amaçlamıştır.

74YILLIK RAPOR 2009

Türk Hava Yolları’nın 2007 yılında Avusturya merkezli ikram firması DO&CO ile ortak kurduğu Turkish DO&CO farklı zevklere hitap eden menü çeşitliliği ve servis detaylarındaki özeni ile büyük beğeni kazanmıştır. Türkiye’de %70 pazar payı ile lider olan ve 9 noktada (İstanbul - Atatürk ve Sabiha Gökçen, Ankara, Antalya, İzmir, Bodrum, Trabzon, Dalaman ve Adana) faaliyet gösteren Turkish DO&CO, 60’dan fazla havayolu şirketine ve günde 650’ye varan uçuşa ikram vermektedir.

1.500 farklı menüyle, yılda ortalama 25 milyon yemek üreten, ürün ve serviste en iyi kaliteyi hedefleyen, dünya mutfaklarının lezzetlerini taşımaya özen gösteren Turkish DO&CO, menülerinde şiş kebap, karnıyarık, mantı, imambayıldı, mercimek köftesi, beğendi, sigara böreği gibi Türk mutfağına özgü yemeklere de yer vermiştir. Sunulan hizmetin kalitesi ve müşteri isteklerine verilen önem yapılan anketlerde de kendini göstermiş ve müşteri memnuniyeti %49’dan %93’e çıkmıştır.

Turkish DO&CO ile müşteri memnuniyeti %49’dan %93’e çıktı.

Yiyeceklerin ikram edildiği malzemeler %95

Yiyeceklerin sıcaklığı-soğukluğu %92

Yiyeceklerin kalitesi %93

Yiyeceklerin görüntüsünün iştah açıcı olması %92

Yiyecek çeşitliliği %92

Yiyeceklerin tazeliği %93

Lezzetinin beklentilerinizi karşılaması %92

Yiyeceklerin miktarının yeterliliği %93

Müşteri Memnuniyeti Anketi. Dış hatlar: %93

75

İŞTİRAKLER

Türk mutfağı dünya ile buluşuyorTürkiye çıkışlarında, gidiş ve dönüş seferleri için kademeli olarak ikram yüklenmesi kararı ile bazı istasyonlarda yurtdışından ikram alım hizmeti durdurulmuştur. Uygulama ile Türk mutfağının dünya çapında tanıtımı desteklenmiş, uçuşlarda servis kalitesi yükseltilerek rekabet avantajı elde edilmiş ve maliyetler azaltılmıştır. Sunulan ikram ve kullanılan malzeme kalitesinden ödün vermeyen Türk Hava Yolları, Turkish DO&CO ile Türkiye çıkışında gidiş-dönüş ikramı yükleme sürecini 101 istasyonda tamamlamıştır.

Orta ve okyanus aşırı uçuşlarda, First Class hizmetinin başlaması ile yeni First Class menüler ikram hizmetine dahil edilmiştir.

İkram hizmetinde bütünlük sağlayarak kalitede ve tedarikte iyileşme amacıyla malzeme yönetiminin Turkish DO&CO İkram Hizmetleri’ne devredilmesi, yolcu başına maliyet yaklaşımının benimsenmesi için önemli bir adım olmuştur.

Gurme ziyafeti

Yiyeceklerin ikram edildiği malzemeler

Lezzetinin beklentilerinizi karşılaması

Yiyeceklerin sıcaklığı-soğukluğu

İkramda sunulan yiyeceklerin kalitesi

Sunulan yiyeceklerin çeşitliliği

Sunulan yiyeceklerin miktarının yeterliliği

Yiyeceklerin görüntüsünün iştah açıcı olması

Sunulan yiyeceklerin tazeliği

%94

%89

%91

%88

%82

%92

%88

%89

Müşteri Memnuniyeti Anketi. İç hatlar: %92

76YILLIK RAPOR 2009

77

İŞTİRAKLER

Yurtiçi ve yurtdışında verilen hizmetler

Atatürk Havalimanı’ndaki iki hangarında 2009 yılı boyunca toplam 1.800’e yakın letter check gerçekleştiren Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. sadece ağır bakım faaliyetleri kapsamında 2009 yılı boyunca yaklaşık 1.000.000 A/S iş üretmiştir. Motor atölyesi 38’i shop visit ve 36’sı overhaul hizmeti olmak üzere toplamda 74 adet motor bakım hizmeti gerçekleştirerek, tek başına yaklaşık 100.000 A/S iş üretmiştir. APU atölyesi 42 adet APU, iniş takımları atölyesi 81 adet iniş takımı, komponent atölyeleri yaklaşık 43.000 komponent overhaul hizmeti gerçekleştirmiştir. Atatürk Havalimanı VIP Hangarı’nda VIP uçakları bakım hizmeti vermeye devam etmiştir. Dış müşterilere 100’den fazla bakım hizmeti sunmuştur.

Ankara Esenboğa Hangarı

2009 yılı Ağustos ayında inşaatı tamamlanan Ankara Esenboğa Hangarı, 7.000 m2 kapalı alan ve 3 dar gövde uçak kapasitesi ile faaliyete hazır hale gelmiştir. Dar gövdeli uçakların A ve L gibi hat bakım hizmetleri ile C seviyesinde ağır bakım hizmetleri, iniş takımları değişimleri, motor değişimleri ve uçak boyama işlemlerinin burada yapılması planlanmıştır. Aynı anda 3 adet dar gövdeli uçak barındırabilecek olan hangarın bir slotu, her gece yapılacak 1 adet A ve/veya L gibi hat bakım hizmetlerine ayrılmıştır. Aynı slotta plansız müşteri uçaklarına, arıza uçaklarına ve VIP uçaklarına da hat bakım hizmeti verilmesi öngörülmüştür. Diğer 2 slot ise Türk Hava Yolları ve AnadoluJet uçakları ile dış müşterilere ait

uçakların C seviyesindeki ağır bakım hizmetlerine ayrılmıştır. Aynı slotlarda iniş takımları değişimleri, motor değişimleri ve uçak boyama işlemlerinin yapılması planlanmıştır.

Yeni kazanımlar

Türk Hava Yolları Teknik A.Ş., 2009 yılında Gulfstream 550 ESB+IST Base Maintenance yetkisi, Gulfstream IV ESB Base Maintenance yetkisi ve Diamond DA42 NG Base Maintenance yetkisi kazanmıştır.

Türk Hava Yolları filosuna 777-300ER’nin katılmasıyla tool ve eğitim gibi gerekli tüm çalışmalar tamamlanarak hat bakım ve A bakım kabiliyeti de elde edilmiş, C bakım kabiliyeti için çalışmalar devam etmiştir.

Total Care kapsamında, yurtdışındaki firmaların teknik sorumlulukları üstlenilmiştir. Firmaların ana üslerine Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. teknisyenleri görevlendirilerek, teknik operasyonun sağlıklı bir şekilde devamı sağlanmıştır.

Uçakların konfigürasyonunda bulunan IFE sistemlerinin profesyonel bakımı için aviyonik teknisyenlerinden, uluslararası piyasada profesyonel IFE bakım hizmeti sunan firmaların uyguladığı “meet and greet” felsefesi ile uçakları sefer sonrası karşılayan, arızalarını gideren ve sistemi ekibe faal olarak teslim eden IFE bakım grubu kurulmuştur.

Tekrarlı arızaların takibi için diğer uluslararası firmaların prosedürleri incelenerek oluşturulan Repetetive Defect Alert System – REDAS programının prosedürleri tamamlanma aşamasına gelmiştir.

Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. yeni projeler ile havacılık endüstrisinin bakım onarım pazarından büyük pay almayı hedeflemiştir.Bakım onarım pazarının artan rekabet ortamında, sahip olduğu deneyim ve geniş mühendislik birikimiyle öne çıkan ve konumunu 2009 yılında daha da güçlendiren Türk Hava Yolları Teknik A.Ş., kuruluşundan bu yana kalite politikasının merkezinde yer alan müşteri odaklı çalışma felsefesini geliştirerek devam ettirmiştir.

2009 yılında 44 milyar dolar büyüklüğü olan ve 2020’li yıllarda 65 milyar dolara ulaşması beklenen, Türkiye’nin

550 milyon dolar paya sahip olduğu dünya bakım onarım pazarında Türk Hava Yolları Teknik A.Ş., %85 pazar payı ile Türkiye’de liderliğini sürdürmüştür.

Başarısında ve büyüme performansında önemli rol oynayan insan kaynaklarına yatırımı sürdüren ve çalışanlarının %61,3’ü teknik lisansa sahip olan Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.’nin, 2009 yıl sonu toplam personel sayısı 2.519’a ulaşmıştır.

Güvenli uçuşlar

78YILLIK RAPOR 2009

Kabin içi gelişmeler2009 yılında kabin içi iyileştirmeleri kapsamında birçok çalışma gerçekleştirilmiştir. Tüm filo koltuk kılıfları subcontractor olarak yetkilendirilen iç piyasa firmalarına yaptırılabilir hale getirilmiş ve bu kapsamda 40 uçaklık koltuk kılıf dikimi yaptırılmıştır. Kabin içinde kullanılan, tüketim miktarı fazla olan ve temininde güçlük çekilen parçaların JAR 21 yetkisi olan firmalara ürettirilmesine başlanmış, maliyetler %15 ile 25 düzeyinde azaltılmıştır. Ar-Ge grubunun projeleriyle çalışma kolaylığı, zaman tasarrufu ve verimi artırıcı araçların tasarımları gerçekleştirilmiştir. Hayata geçirilen uygulamalar arasında koltuk kaldırma aparatı, A330/A340 B/C koltuk taşıma toolu yer almıştır.

Mühendislikte tam destekGeniş ve dar gövdeli uçakların seçimi ve konfigürasyonunun belirlenmesi sürecinde aday uçak tiplerinin, teknik

karşılaştırmaları ve seçilen uçak tipleri için konfigürasyon belirleme çalışmaları yapılmıştır.

Türk Hava Yolları filosundaki bazı uçaklarda yapılan kabin içi konfigürasyon değişikliklerinde, EASA onaylı tasarım organizasyonlarının ürettiği mühendislik yayınlarının hazırlanmasında, proje yönetimi gerçekleştirilmiş ve şirket bünyesinde yapılan değişim uygulamalarında mühendislik desteği sağlanmıştır.

22’si provizyonsuz, 2’si provizyonlu olmak üzere toplam 24 uçakta gerçekleştirilen kıvrık kanat ucu uygulamalarında gerekli mühendislik desteği sunulmuştur. İlk kez tam performans bakımı yapılan V2500 motorunun test kabiliyeti edinme çalışmasında da etkin rol oynanmıştır

Türk Hava Yolları, A330 ve A340 uçakları için A bakım intervali 600 FH’den 800 FH’ye, A340 uçakları için S bakım intervali 5 yıldan 6 yıla çıkarılarak bakım programları revize edilmiştir.

Dünyanın dört bir yanından farklı müşterilere hizmet veren Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.’nin yurtiçi ve yurtdışı müşteri portföyü büyümeye devam etmiştir.

79

İŞTİRAKLER

TEC (Turkish Engine Center)Türk Hava Yolları Teknik A.Ş.’nin üretici firmalarla know-how ve teknoloji transferi sağlayacak ortaklıklar kurma stratejisi kapsamında, Pratt&Whitney firması ile ortak kurduğu ilk iştiraki olan Türk Motor Merkezi (TEC) Aralık 2009’da faaliyete başlamıştır. Türk Hava Yolları Teknik A.Ş. -Pratt&Whitney ortaklığında yeşil bina konsepti ile inşa edilen, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin en üst düzeyde alındığı, hızlı TAT sürelerine ulaşmak için yalın üretim tekniklerine uygun akış hatları ile donatılan, gelecekten izler taşıyan modern bir motor merkezi kazandırılmıştır. Tam kapasiteye ulaştığında yılda 250 motorun revizyonunun yapılması planlanan TEC, toplam 10 hektar büyüklüğündeki bir arazide, 25.000 m2 alan üzerine inşa edilmiştir.

TEC ile Türk Hava Yolları filosunda bulunan Airbus 340 ve Boeing 737 uçaklarına takılı CFM56-3C/-5C/-7B serisi motorlar ile Airbus 320 uçaklarına takılı V2500-A5 serisi motorların ağır bakım ve tamir hizmetleri için anlaşılmıştır.

HABOM (Havacılık Bakım Onarım ve Modifikasyon Merkezi)Türk Hava Yolları Teknik projelerinin büyük bölümünü çatısı altında toplayan HABOM projesi için tüm hazırlıklar tamamlanmıştır. 2010 yılının ilk çeyreğinde başlanması planlanan projenin ilk bölümü dar gövdeli hangarları kapsayacak olup, 18 ay sonra tamamlanması hedeflenmiştir. Yaklaşık 370.000 m2 kapalı alana sahip olan tesis, 12 dar gövde ve 3 geniş gövdeli uçağa eş zamanlı hizmet verebilecek hangar, komponent atölyeleri, eğitim ve sosyal binalarını kapsayan mükemmel bir yapıda tasarlanmıştır. Hayata geçtiğinde sektöründe bölgesinin en büyük bakım onarım merkezi olacak projenin tam kapasite ile faaliyete geçtiğinde 3.000 çalışana istihdam sağlaması öngörülmüştür.

80YILLIK RAPOR 2009

VİZYON

Türkiye sektöründeki pazar liderliğini uluslararası alana taşırken, müşterilerine sağladığı fiyat avantajları ve hizmet kalitesinin yanı sıra müşteri memnuniyetini en yüksek düzeyde tutup sektöründe fark yaratmak.

MİSYON

Yer hizmetleri sektöründe global oyuncu olmayı hedefleyerek, müşterilerine fiyat avantajı sağlayıp operasyonel verimliliği de en üst düzeyde tutan işletme olmak.

HEDEFLER

Bir dünya markası olan Türk Hava Yolları ile Havaş (TAV Holding) ortak konsorsiyumu olan Turkish Ground Service, müşterilerine sunduğu hizmet kalitesi ve fiyat rekabetindeki tartışmasız avantajı ile sektöründe önce lokal ardından da global bir oyuncu olmayı hedeflemiştir.

Türk Hava Yolları’nın %50 ortaklıkla TAV Havalimanları Holding’in yer işletme hizmetleri şirketi HAVAŞ ile kurduğu Turkish Ground Service (TGS) şirketi 31 Aralık 2009’da fiili olarak faaliyete başlamıştır.

İstanbul Atatürk Havalimanı başta olmak üzere Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes, Antalya ve Adana Şakirpaşa havalimanlarında 4 bin personelle ramp (uçak ve kargo hizmeti) hizmeti sunmaya başlayan şirket, ilk yıl 5 bin kişiye istihdam sağlamayı hedeflemektedir.

İzmir Adnan Menderes Havalimanı’nda 1 Mart 2010’da, Ankara Esenboğa Havalimanı’nda 1 Mayıs 2010’da, İstanbul Atatürk Havalimanı’nda da 1 Ekim 2010’da yolcu ve harekat hizmeti vermeye başlayacak olan şirket, pazar araştırması sonrası diğer havalimanlarını da portföyüne ekleyerek gelişecektir.

81

İŞTİRAKLER

Yerden göğe hizmet

Türk Hava Yolları ve Ankara merkezli AnadoluJet başta olmak üzere, yerli ve yabancı havayolu şirketlerinin 300 bin frekansın üzerinde uçağına hizmet sunacak olan şirket, dünyanın sayılı yer işletme hizmeti şirketleri arasına girmeyi hedeflemektedir. İlk yıl 100 milyon liranın üzerinde ciro hedefi bulunan TGS, orta vadede Avrupa ve Ortadoğu bölgelerinde büyümeyi planlamaktadır.

Yüzlerce insana iş imkanı sağlayan şirketin, yer hizmetleri sektörüne girmesi ile rekabetin artması, müşteri memnuniyetinin de artışını beraberinde getirecektir.

HİZMETLER:

• Yolcu hizmetleri servisi

• Yük kontrol hizmetleri

• Ramp hizmetleri

• Posta hizmetleri

• Haberleşme

• Kargo hizmetleri

• Temsil, yönetim ve gözetim hizmetleri

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

LİKİDİTE ORANLARI

Cari Oran 1,44 1,58

Asit-Test Oranı 1,36 1,52

Nakit Oranı (Vad.Mev.Dahil) 1,35 1,17

FİNANSAL YAPI ORANLARI

Borçlar/ Aktifler Oranı 0,60 0,62

Özsermaye/ Aktifler Oranı 0,40 0,38

KARLILIK ORANLARI

Net Kar Marjı %8 %19

Faaliyet Kar Marjı %10 %10

EBITDAR Marjı %24 %22

EBITDA Marjı %17 %17

EBIT Marjı %12 %12

Faiz Ödeme Gücü 7,11 7,02

85YILLIK RAPOR 2009

86YILLIK RAPOR 2009

DRT Bağımsız Denetim veSerbest MuhasebeciMali Müşavirlik A.Ş.Sun PlazaNo: 2434398 Maslakİstanbul, Türkiye

Tel: (212) 366 6000Fax: (212) 366 6010www.deloitte.com.tr

FİNANSAL TABLOLARLA İLGİLİ BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU

Türk Hava Yolları A.O.Yönetim Kurulu’na

Türk Hava Yolları A.O. ve bağlı ortaklığının (hep birlikte “Grup”) 31 Aralık 2009 tarihi itibariylehazırlanan ve ekte yer alan konsolide bilançosunu, aynı tarihte sona eren yıla ait konsolide kapsamlıgelir tablosunu, konsolide öz sermaye değişim tablosunu ve konsolide nakit akım tablosunu, önemlimuhasebe politikalarının özetini ve dipnotları denetlemiş bulunuyoruz.

Finansal Tablolarla İlgili Olarak İşletme Yönetiminin Sorumluluğu

Grup yönetimi finansal tabloların Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan finansal raporlamastandartlarına göre hazırlanması ve dürüst bir şekilde sunumundan sorumludur. Bu sorumluluk, finansaltabloların hata ve/veya hile ve usulsüzlükten kaynaklanan önemli yanlışlıklar içermeyecek biçimdehazırlanarak, gerçeği dürüst bir şekilde yansıtmasını sağlamak amacıyla gerekli iç kontrol sisteminintasarlanmasını, uygulanmasını ve devam ettirilmesini, koşulların gerektirdiği muhasebe tahminlerininyapılmasını ve uygun muhasebe politikalarının seçilmesini içermektedir.

Bağımsız Denetim Kuruluşunun Sorumluluğu

Sorumluluğumuz, yaptığımız bağımsız denetime dayanarak bu finansal tablolar hakkında görüşbildirmektir. Bağımsız denetimimiz, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan bağımsız denetimstandartlarına uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Bu standartlar, etik ilkelere uyulmasını ve bağımsızdenetimin, finansal tabloların gerçeği doğru ve dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığı konusundagerçeğe uygun bir güvenceyi sağlamak üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir.

Bağımsız denetimimiz, finansal tablolardaki tutarlar ve dipnotlar ile ilgili bağımsız denetim kanıtıtoplamak amacıyla, bağımsız denetim tekniklerinin kullanılmasını içermektedir. Bağımsız denetimtekniklerinin seçimi, finansal tabloların hata ve/veya hileden ve usulsüzlükten kaynaklanıp kaynaklanmadığıhususu da dahil olmak üzere önemli yanlışlık içerip içermediğine dair risk değerlendirmesini dekapsayacak şekilde, mesleki kanaatimize göre yapılmıştır. Bu risk değerlendirmesinde, işletmenin içkontrol sistemi göz önünde bulundurulmuştur. Ancak, amacımız iç kontrol sisteminin etkinliği hakkındagörüş vermek değil, bağımsız denetim tekniklerini koşullara uygun olarak tasarlamak amacıyla, Grupyönetimi tarafından hazırlanan finansal tablolar ile iç kontrol sistemi arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır.Bağımsız denetimimiz, ayrıca Grup yönetimi tarafından benimsenen muhasebe politikaları ile yapılanönemli muhasebe tahminlerinin ve finansal tabloların bir bütün olarak sunumunun uygunluğunundeğerlendirilmesini içermektedir.

Member of Deloitte Touche Tohmatsu

Bağımsız Denetim Kuruluşunun Sorumluluğu (devamı)

Bağımsız denetim sırasında temin ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulmasınayeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz.

Şirket’in özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebeleştirilen müşterek yönetime tabi ortaklıklarıGüneş Ekspres Havacılık A.Ş. ve THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.’nin finansal tabloları başkabağımsız denetim firmaları tarafından denetime tabi tutulmuştur. Ekte yer alan 31 Aralık 2009 tarihlikonsolide finansal tablolardaki toplam aktif tutarının %0,7’si bu işletmelerden kaynaklanmaktadır. Eklikonsolide finansal tablolara dahil edilen bu şirketlerin finansal tabloları ile ilgili olarak görüşümüzsadece ilgili bağımsız denetim şirketlerinin raporlarına dayanarak oluşturulmuştur.

Görüş

Görüşümüze ve diğer denetim firmalarının görüşüne göre, ilişikteki konsolide finansal tablolar, Grup’un31 Aralık 2009 tarihi itibariyle finansal durumunu, aynı tarihte sona eren yıla ait finansal performansınıve nakit akımlarını, Sermaye Piyasası Kurulu’nca yayımlanan finansal raporlama standartları çerçevesindedoğru ve dürüst bir biçimde yansıtmaktadır.

Görüşümüzü etkilememekle birlikte aşağıdaki hususa dikkat çekmek isteriz:

Grup 31 Aralık 2008 tarihinde sona eren yıla ait finansal tablolarına ve 1 Ocak 2008 tarihli bilançosunaNot 41’de detaylı olarak açıklanan sınıflamaları yapmıştır.

İstanbul, 5 Nisan 2010

DRT BAĞIMSIZ DENETİM VE SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.Member of DELOITTE TOUCHE TOHMATSU

Berkman ÖzataSorumlu Ortak Başdenetçi

Member ofDeloitte Touche Tohmatsu

87YILLIK RAPOR 2009

88YILLIK RAPOR 2009

Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.

Bağımsız Denetimden Bağımsız Denetimden

Bağımsız Geçmiş (Yeniden Geçmiş (Yeniden

Dipnot Denetimden Geçmiş Düzenlenmiş Not 41) Düzenlenmiş Not 41)

VARLIKLAR Referansları 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 1 Ocak 2008

Dönen Varlıklar 2.799.855.184 2.620.279.393 1.487.528.554

Nakit ve Nakit Benzerleri 6 1.096.111.869 504.905.721 480.196.215

Finansal Yatırımlar 7 222.298.370 1.442.632.862 292.020.000

Ticari Alacaklar 10 445.381.881 349.144.133 245.539.019

Diğer Alacaklar 11 743.393.375 61.673.958 305.855.757

Stoklar 13 148.995.932 98.359.291 113.740.571

Diğer Dönen Varlıklar 26 143.673.757 163.563.428 50.176.992

Duran Varlıklar 5.772.234.243 5.290.955.322 3.434.915.521

Diğer Alacaklar 11 664.360.128 22.808.881 21.756.328

Finansal Yatırımlar 7 1.750.943 1.750.943 3.016.564

Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar 16 152.052.556 43.637.924 38.370.043

Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 17 48.810.000 48.130.000 53.700.000

Maddi Duran Varlıklar 18 4.811.019.050 5.055.984.137 3.238.003.554

Maddi Olmayan Duran Varlıklar 19 10.669.612 11.162.602 6.801.172

Ertelenmiş Vergi Varlıkları 35 - 1.986.324 3.193.155

Diğer Duran Varlıklar 26 83.571.954 105.494.511 70.074.705

TOPLAM VARLIKLAR 8.572.089.427 7.911.234.715 4.922.444.075

89YILLIK RAPOR 2009

Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.

Bağımsız Denetimden Bağımsız Denetimden

Bağımsız Geçmiş (Yeniden Geçmiş (Yeniden

Denetimden Geçmiş Düzenlenmiş Not 41) Düzenlenmiş Not 41)

KAYNAKLAR NOT 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 1 Ocak 2008

Kısa Vadeli Yükümlülükler 1.949.243.312 1.653.906.994 1.186.652.969

Finansal Borçlar 8 412.266.841 419.289.229 228.918.371

Diğer Finansal Yükümlülükler 9 46.078.943 45.000.251 877.628

Ticari Borçlar 10 560.801.478 435.109.211 364.523.991

Diğer Borçlar 11 156.633.381 115.967.007 83.387.054

Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü 35 2.419.544 4.185.809 19.981.215

Borç Karşılıkları 22 7.287.354 7.460.396 4.779.221

Çalışanlara Sağlanan Faydalar 24 54.734.480 47.818.425 39.664.361

Yolcu Uçuş Yükümlülükleri 26 586.525.279 487.393.997 379.676.586

Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler 26 122.496.012 91.682.669 64.844.542

Uzun Vadeli Yükümlülükler 3.177.965.889 3.270.740.625 1.887.889.627

Finansal Borçlar 8 2.575.899.283 2.798.005.235 1.595.842.462

Diğer Borçlar 11 8.941.613 7.865.284 7.058.322

Kıdem Tazminatı Karşılığı 24 151.875.562 142.459.082 131.959.011

Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 35 362.243.105 291.289.291 128.930.080

Diğer Uzun Vadeli Yükümlülükler 26 79.006.326 31.121.733 24.099.752

ÖZKAYNAKLAR

Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar 3.444.880.226 2.986.587.096 1.847.901.479

Sermaye 27 875.000.000 175.000.000 175.000.000

Sermeye Enflasyon Düzeltmesi Farkları 27 1.123.808.032 1.672.901.479 1.739.005.871

Hisse Senedi İhraç primleri 27 - - 895.492

Kardan Ayrılmış Kısıtlanmış Yedekler 27 22.686.727 - 61.014.406

Yabancı Para Çevrim Farkları 27 4.641.339 4.459.406 -

Finansal Riskten Korunma Fonu (-) 27 (1.751.329) - -

Geçmiş Yıllar Kar / (Zararları) 27 861.419.177 - (393.511.064)

Net Dönem Karı / (Zararı) 27 559.076.280 1.134.226.211 265.496.774

TOPLAM KAYNAKLAR 8.572.089.427 7.911.234.715 4.922.444.075

90YILLIK RAPOR 2009

Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.

Bağımsız

Bağımsız Denetimden Geçmiş

Denetimden Geçmiş (Yeniden Düzenlenmiş Not 41)

NOT 1 Ocak - 31 Aralık 2009 1 Ocak - 31 Aralık 2008

Satış Gelirleri 28 7.035.882.903 6.123.174.209

Satışların Maliyeti (-) 28 (5.135.949.144) (4.542.670.584)

BRÜT KAR / (ZARAR) 1.899.933.759 1.580.503.625

Pazarlama ve Satış Giderleri (-) 29,30 (806.503.413) (635.876.008)

Genel Yönetim Giderleri (-) 29,30 (261.536.526) (203.813.181)

Diğer Faaliyet Gelirleri 31 91.136.104 56.690.528

Diğer Faaliyet Giderleri (-) 31 (199.139.482) (210.120.463)

FAALİYET KARI / (ZARARI) 723.890.442 587.384.501

Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen

Yatırımların Kar/ (Zararlarındaki) Paylar 16 12.813.703 3.572.374

Finansal Gelirler 32 172.982.144 1.427.882.203

Finansal Giderler (-) 33 (172.708.672) (713.373.140)

VERGİ ÖNCESİ KAR / (ZARAR) 736.977.617 1.305.465.938

Vergi (Gideri) / Geliri (177.901.337) (171.239.727)

Dönem Vergi Gideri (-) 35 (104.523.367) (7.673.685)

Ertelenmiş Vergi (Gideri) / Geliri 35 (73.377.970) (163.566.042)

DÖNEM KARI / (ZARARI) 559.076.280 1.134.226.211

DİĞER KAPSAMLI GELİR / (GİDER)

Yabancı Para Çevrim Farklarındaki Değişim 181.933 4.459.406

Finansal Riskten Korunma Fonundaki Değişim (2.189.161) -

Diğer Kapsamlı Gelir Kalemlerine İlişkin Vergi Geliri 437.832 -

DİĞER KAPSAMLI GELİR / (GİDER) (VERGİ SONRASI) (1.569.396) 4.459.406

TOPLAM KAPSAMLI GELİR / (GİDER) 557.506.884 1.138.685.617

Hisse Başına Kazanç / (Kayıp) (Kr) 36 0,64 1,30

Serm

aye

Enfla

syon

Kar

dan

Ayrıl

anFi

nans

al

Düze

ltme

Hiss

e Se

netle

riKı

sıtla

nmış

Yaba

ncı P

ara

Risk

ten

Net

Dön

emGe

çmiş

Yıll

ar

Serm

aye

Fark

ları

İhra

ç Pr

imle

riYe

dekl

erÇe

vrim

Far

klar

ıKo

runm

a Fo

nuKa

rı / Z

arar

ıKa

r/Za

rarl

arı

Topl

am

31 A

ralık

200

7 Ba

kiye

si17

5.00

0.00

01.

739.

005.

871

895.

492

61.0

14.4

06

--

265.

496.

774

(393

.511

.064

)1.

847.

901.

479

Önce

ki D

önem

Kar

ının

Geç

miş

Yıll

ar Z

arar

ların

a Ak

tarıl

mas

ı -

--

--

-(2

65.4

96.7

74)

265.

496.

774

-

Özka

ynak

Kal

emle

ri ve

Enf

lasy

on D

üzel

tmes

i

Far

klar

ının

Geç

miş

Yıl

Zara

rlar

ına

Mah

subu

- (

66.1

04.3

92)

(89

5.49

2) (

61.0

14.4

06)

- -

- 1

28.0

14.2

90

-

Döne

min

Top

lam

Kap

sam

lı Ge

liri

- -

- -

4.4

59.4

06

- 1

.134

.226

.211

-

1.1

38.6

85.6

17

31 A

ralık

200

8 Ba

kiye

si

175

.000

.000

1

.672

.901

.479

-

-

4

.459

.406

-

1

.134

.226

.211

-

2

.986

.587

.096

Önce

ki D

önem

Kar

ının

Geç

miş

Yı

llar Z

arar

ların

a Ak

tarıl

mas

ı -

- -

- -

- (

1.13

4.22

6.21

1) 1

.134

.226

.211

-

Geçm

iş y

ıl ka

rlar

ında

n ye

dekl

ere

tran

sfer

- -

- 2

2.68

6.72

7 -

- -

(22

.686

.727

) -

Tem

ettü

Öde

mes

i -

- -

- -

- -

(99

.213

.754

) (

99.2

13.7

54)

Serm

aye

Arttı

rımı

700

.000

.000

(

549.

093.

447)

- -

- -

- (

150.

906.

553)

-

Döne

min

Top

lam

Kap

sam

lı Ge

liri

- -

- -

181

.933

(

1.75

1.32

9) 5

59.0

76.2

80

- 5

57.5

06.8

84

31 A

ralık

200

9 Ba

kiye

si 8

75.0

00.0

00

1.1

23.8

08.0

32

-

22.

686.

727

4.6

41.3

39

(1.

751.

329)

559

.076

.280

8

61.4

19.1

77

3.4

44.8

80.2

26

Ekte

ki d

ipno

tlar

kon

solid

e fin

ansa

l tab

lola

rın

tam

amla

yıcı

par

çası

nı o

luşt

urur

lar.

91YILLIK RAPOR 2009

92YILLIK RAPOR 2009

(*) 31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıla ait 407.150.331 TL’lik maddi ve maddi olmayan duran varlık alımının 178.514.434 TL’lik kısmı finansalkiralama yöntemi ile yapılmıştır (31 Aralık 2008: 1.299.191.959 TL’lik maddi ve maddi olmayan duran varlık alımının 1.019.175.119 TL’lik kısmı finansalkiralama yöntemi ile yapılmıştır).

FAALİYETLERDEN KAYNAKLANAN NAKİT AKIMLARI Dipnot 1 Ocak - 1 Ocak -Referansları 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Vergi Öncesi Dönem Net Karı 736.977.617 1.305.465.938Faaliyetlerde Kullanılan Nakit Akımına Ulaşmak İçinYapılan Düzeltmeler: Amortisman ve İtfa Payları 18-19 347.051.580 286.265.401 Kıdem Tazminatı Karşılığı 24 26.356.395 23.354.581 Faiz Geliri 32 (159.789.136) (123.120.093) Sabit Kıymet Satış (Karı) / Zararı 31 (3.333.754) (55.645) Değer Düşüklüğü Karşılığındaki (Gider)/Gelir 18 178.783.996 (835.272.705) Özkaynaktan Pay Alma Yöntemine Göre

Muhasebeleştirilen İştirak (Geliri)/Gideri 16 (12.813.703) (3.572.374) Faiz Giderleri 33 116.763.052 105.396.609 Hibe Kredilerdeki Değişim 26 (13.146.194) (3.378.570) Finansal Kiralama Borçları Üzerindeki Gerçekleşmemiş

Kur Farkı (Geliri)/Gideri 32-33 (2.890.159) 586.719.977 Şüpheli Alacak Karşılığındaki (Azalış)/Artış 10 4.749.104 15.637.769 Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Değer Azalışı 17 78.086 5.000.000 Türev Enstrüman Makul Değer Değişimi 32-33 (9.016.534) 6.071.262 Temettü Geliri 32 (42.016) (35.033)İşletme Sermayesindeki Değişikliklerden Önceki Faaliyet Karı 1.209.728.334 1.368.477.117 Ticari Alacaklardaki Artış 10 (100.986.852) (119.242.883) Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Alacaklardaki Azalış/(Artış) 11 7.946.875 (6.855.126) Stoklardaki (Artış)/Azalış 13 (50.636.641) 15.381.280 Diğer Cari /Dönen Varlıklardaki Azalış/(Artış) 26 19.889.671 (54.435.261) Diğer Cari Olmayan/ Duran Varlıklardaki Azalış/(Artış) 26 21.922.557 (35.419.804) Ticari Borçlardaki Artış 10 125.692.267 70.585.220 Diğer Borçlardaki Artış 11 41.742.703 33.386.915 Kısa Vadeli Borç Karşılıklarındaki (Azalış)/Artış 22 (173.042) 2.681.175 Diğer Kısa ve Uzun Vadeli Yükümlülüklerdeki Artış 26 35.344.129 37.238.679 Çalışanlara Sağlanan Faydalardaki Artış 24 6.916.055 8.154.065 Yolcu Uçuş Yükümlülüklerindeki Artış 26 99.131.282 107.717.411 Faaliyetlerden Elde Edilen Nakit 1.416.517.338 1.427.668.788 Ödenen Kıdem Tazminatları 24 (16.939.915) (12.854.510) Ödenen Faizler (117.019.197) (102.736.065) Ödenen Vergiler 26-35 (106.289.632) (82.420.270)Faaliyetlerden Elde Edilen Net Nakit 1.176.268.594 1.229.657.943YATIRIM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Maddi ve Maddi Olmayan Varlık Satışından Elde Edilen Nakit 18-19 129.348.500 26.482.893 Alınan Faiz 181.134.732 82.172.581 Alınan temettü 542.016 7.034.983 Maddi ve Maddi Olmayan Varlık Alımı (finansal kiralama

borçlarındaki artış ile netleştirilmiş) (*) 18-19 (228.635.897) (230.333.395) Uçak Alımı İçin Yapılan Nakdi Olarak Geri Alınacak Ön Ödemeler (1.331.217.539) 249.984.372 Kısa Vadeli Finansal Yatırımlardaki Azalış/(Artış) 7 1.203.244.254 (1.109.665.350) İştirak Alımından Kaynaklanan Nakit Çıkışı 16 (39.418.996) (4.280.515)Yatırım Faaliyetlerinde Kullanılan Net Nakit ( 85.002.930) (978.604.431)FİNANSMAN FAALİYETLERİNE İLİŞKİN NAKİT AKIMLARI Finansal Kiralama Anapara Geri Ödemeleri (397.692.584) (261.788.079) Finansal Borçlardaki Azalış (6.803.885) (3.917.374) Diğer Finansal Yükümlülüklerdeki Artış 9 3.650.707 39.361.447 Ödenen Temettüler (99.213.754) -Finansman Faaliyetlerinden Kullanılan Net Nakit (500.059.516) (226.344.006)NAKİT DEĞERLERDEKİ NET ARTIŞ/(AZALIŞ) 591.206.148 24.709.506DÖNEM BAŞINDAKİ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ 504.905.721 480.196.215DÖNEM SONUNDAKİ NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ 1.096.111.869 504.905.721

Ekteki dipnotlar konsolide finansal tabloların tamamlayıcı parçasını oluştururlar.

93YILLIK RAPOR 2009

1 ŞİRKETİN ORGANİZASYONU VE FAALİYET KONUSU

Türk Hava Yolları A.O. (“Şirket” veya “THY”) 1933 yılında Türkiye’de kurulmuştur. Şirket’in ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt

dışında yolcu ve kargo hava taşımacılığı yapmaktır. 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle Şirket’in hissedarları ve

hisse dağılımı aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı % 49,12 % 49,12

Diğer (Halka açık kısım) % 50,88 % 50,88

Toplam % 100,00 % 100,00

31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Türk Hava Yolları A.O. ile Bağlı Ortaklıklarında (hep birlikte “Grup”) çalışan toplam personel sayısı

15.269’dur (31 Aralık 2008:14.072). 31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerinde sona eren dönemler içinde çalışan ortalama personel

sayısı sırasıyla 14.696 ve 13.724’tür. Şirket, Türkiye’de kayıtlı olup merkez adresi aşağıdaki gibidir:

Türk Hava Yolları A.O. Genel Yönetim Binası Atatürk Havalimanı, 34149 Yeşilköy İSTANBUL.

Finansal Tabloların Onaylanması

31 Aralık 2009 tarihine ait konsolide finansal tablolar Yönetim Kurulu tarafından 5 Nisan 2010 tarihinde onaylanmış ve yayımlanması

için yetki verilmiştir. Genel Kurul’un finansal tabloları değiştirme yetkisi bulunmaktadır.

2 FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR

2.1 Sunuma İlişkin Temel Esaslar

Finansal Tabloların Hazırlanış Temelleri ve Belirli Muhasebe Politikaları

Şirket ve Türkiye’de yerleşik bağlı ortaklıkları, yasal defterlerini ve kanuni finansal tablolarını Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ve

vergi mevzuatınca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve hazırlamaktadır. Yabancı ülkelerde faaliyet gösteren

bağlı ortaklıklar muhasebe kayıtlarını ve yasal finansal tablolarını faaliyette bulundukları ülkelerin para birimleri cinsinden ve

o ülkelerin mevzuatına uygun olarak hazırlamaktadırlar.

Sermaye Piyasası Kurumu (“SPK”), Seri: XI, No: 29 sayılı “Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliğ”

(“Seri: XI, No:29 sayılı Tebliğ”) ile işletmeler tarafından düzenlenecek finansal raporlar ile bunların hazırlanması ve ilgililere

sunulmasına ilişkin ilke, usul ve esasları belirlemektedir. Bu Tebliğ, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra başlayan hesap dönemlerine

ait ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir ve bu Tebliğ ile birlikte Seri: XI, No: 25 "Sermaye

Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ" yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tebliğe istinaden, işletmeler finansal tablolarını

Avrupa Birliği tarafından kabul edilen haliyle Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (“UMS/UFRS”)’na göre hazırlamaları

gerekmektedir. Ancak Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS’nin Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (“UMSK”)

tarafından yayımlananlardan farkları Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (“TMSK”) tarafından ilan edilinceye kadar UMS/UFRS’ler

uygulanacaktır. Bu kapsamda, benimsenen standartlara aykırı olmayan, TMSK tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe/Finansal

Raporlama Standartları (“TMS/TFRS”) esas alınacaktır.

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.1 Sunuma İlişkin Temel Esaslar (devamı)

Avrupa Birliği tarafından kabul edilen UMS/UFRS’nin UMSK tarafından yayımlananlardan farkları TMSK tarafından ilan edilinceye

kadar, finansal tablolar SPK Seri: XI, No: 29 sayılı tebliği çerçevesinde UMS/UFRS’ye göre hazırlanmaktadır. İlişikteki finansal

tablolar ve dipnotlar, SPK tarafından 17 Nisan 2008 ve 9 Ocak 2009 tarihli duyuru ile uygulanması tavsiye edilen formatlara uygun

olarak ve zorunlu kılınan bilgiler dahil edilerek sunulmuştur.

Gerçeğe uygun değeri üzerinden gösterilen yatırım amaçlı gayrimenkuller ve bazı finansal araçlar dışında finansal tablolar tarihi

maliyet esasına göre hazırlanmaktadır.

Kullanılan para birimi

Grup’un her işletmesinin kendi finansal tabloları faaliyette bulundukları temel ekonomik çevrede geçerli olan para birimi

(fonksiyonel para birimi) ile sunulmuştur. Her işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçları, Şirket’in geçerli para birimi olan

ve konsolide finansal tablolar için sunum para birimi olan TL cinsinden ifade edilmiştir.

Yüksek enflasyon dönemlerinde finansal tabloların düzeltilmesi

SPK’nın 17 Mart 2005 tarih ve 11/367 sayılı kararı uyarınca, Türkiye'de faaliyette bulunan ve SPK Muhasebe Standartları'na

(UMS/UFRS uygulamasını benimseyenler dahil) uygun olarak finansal tablo hazırlayan şirketler için geçerli olmak üzere enflasyon

muhasebesi uygulamasına son verilmiştir. Buna istinaden, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren UMSK tarafından yayımlanmış 29 No’lu

“Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama” Standardı (“UMS/TMS 29”) uygulanmamıştır

Karşılaştırmalı bilgiler ve önceki dönem tarihli finansal tablolarının düzeltilmesi

Mali durum ve performans trendlerinin tespitine imkan vermek üzere, Grup’un konsolide finansal tabloları önceki dönemle

karşılaştırmalı olarak hazırlanmaktadır. Cari dönem konsolide finansal tabloların sunumu ile uygunluk sağlanması açısından

karşılaştırmalı bilgiler gerekli görüldüğünde yeniden sınıflandırılır ve önemli farklılıklar açıklanır.

Konsolidasyon Esasları

a) Konsolide finansal tablolar, aşağıda (b) ve (c) paragraflarında yer alan hususlar kapsamında, ana ortaklık olan Türk Hava Yolları

A.O. ile Bağlı Ortaklıklar ve Müşterek Yönetime Tabi Ortaklıklarının mali tablolarını içermektedir. Gerekli olması halinde, Grup’un

izlediği muhasebe politikalarıyla aynı olması amacıyla bağlı ortaklıkların finansal tablolarında muhasebe politikalarıyla ilgili

düzeltmeler yapılmıştır. Tüm grup içi işlemler, bakiyeler, gelir ve giderler konsolidasyonda elimine edilmiştir.

b) Bağlı Ortaklıklar, Şirket’in doğrudan ve/veya dolaylı olarak kendisine ait olan hisselerle ilgili oy kullanma hakkının %50’den

fazlasını kullanma yetkisi kanalıyla mali ve işletme politikalarını Şirket’in menfaatleri doğrultusunda kontrol etme yetkisi ve

gücüne sahip olduğu işletmeyi ifade eder.

94YILLIK RAPOR 2009

95YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.1 Sunuma İlişkin Temel Esaslar (devamı)

Konsolidasyon Esasları (devamı)

Aşağıdaki tabloda 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Bağlı Ortaklıklar, sahip olunan pay ve ortaklık oranları gösterilmiştir:

İştirak Oranı Kayıtlı

Şirket ünvanı Faaliyet konusu 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 olduğu ülke

THY Teknik A.Ş. Teknik Bakım 100% 100% Türkiye

Bağlı Ortaklıklara ait bilanço ve gelir tablosu, tam konsolidasyon yöntemi kullanılarak konsolide edilmiştir. Şirket’in sahip olduğu

Bağlı Ortaklıkların kayıtlı değeri ile öz sermayesi karşılıklı olarak netleştirilmiştir. Şirket ile Bağlı Ortaklıklar arasındaki grup

içi işlemler ve bakiyeler konsolidasyon sırasında silinmiştir.

c) Şirket’in müşterek yönetimine sahip olduğu altı adet iştiraki vardır. Müşterek yönetime tabi teşebbüsler, stratejik finansman

ve işletme politikası kararlarının Grup’un ve diğer tarafların oybirliği ile kararını gerektiren müşterek kontrole tabi ekonomik

faaliyetlerdir. İştirak oranı % 49 ve %50 olan ve Şirket tarafından müşterek kontrol edilen bu işletmeler, özkaynaktan pay alma

yöntemiyle değerlenmektedir.

Aşağıdaki tabloda 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Müşterek Yönetime Tabi Ortaklıklar ve ortaklık oranları gösterilmiştir:

Sermayedeki Pay Oranı

Şirket ünvanı Faaliyet konusu 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008 Kayıtlı olduğu ülke

Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. Hava taşımacılığı 50% 50% Türkiye

THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş. İkram Hizmetleri 50% 50% Türkiye

P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti. Teknik Bakım 49% 49% Türkiye

Bosna Hersek Havayolları Hava Taşımacılığı 49% - Bosna Hersek

Federasyonu

TGS Yer Hizmetleri A.Ş. Yer Hizmetleri 50% 100% Türkiye

THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş. Akaryakıt Satışı 50% 50% Türkiye

Özkaynak yöntemine göre konsolide bilançoda iştirakler, maliyet bedelinin iştirakin net varlıklarındaki edinim sonrası dönemde

oluşan değişimdeki Grup’un payı kadar düzeltilmesi sonucu bulunan tutardan iştirakte oluşan herhangi bir değer düşüklüğünün

düşülmesi neticesinde elde edilen tutar üzerinden gösterilir. İştirakin, Grup’un iştirakteki payını (özünde Grup’un iştirakteki net

yatırımının bir parçasını oluşturan herhangi bir uzun vadeli yatırımı da içeren) aşan zararları kayıtlara alınmaz.

96YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.2 Muhasebe Politikalarında Değişiklikler

Muhasebe politikalarında yapılan önemli değişiklikler geriye dönük olarak uygulanmakta ve önceki dönem finansal tabloları

yeniden düzenlenmektedir.

2.3 Netleştirme/Mahsup

Finansal varlık ve yükümlülükler, gerekli kanuni hak olması, söz konusu varlık ve yükümlülükleri net olarak değerlendirmeye

niyet olması veya varlıkların elde edilmesi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinin eş zamanlı olduğu durumlarda net olarak

gösterilirler.

2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları

Aşağıdaki yeni ve güncellenmiş standartlar ve yorumlar cari dönemde uygulanmış ve bu finansal tablolarda raporlanan tutarlara

ve yapılan açıklamalara etkisi olmuştur. Bu finansal tablolarda uygulanmış fakat raporlanan tutarlar üzerinde etkisi olmayan

diğer standart ve yorumların detayları da ayrıca bu bölümün ilerleyen kısımlarında açıklanmıştır.

2009 yılı sunum ve dipnot açıklamalarını etkileyen Standartlar

• UMS 1 (Revize) “Finansal Tabloların Sunumu”

UMS 1 (2007) standardı, finansal tablolar için kullanılan revize başlıklar da dahil olmak üzere, terimlerde, finansal tablo formatında

ve içeriğinde değişiklikler sunmuştur. Grup, ortaklara ait özkaynak değişikliklerin tümünü konsolide özkaynak değişim tablosunda,

ortaklara ait olmayan değişiklikleri ise konsolide kapsamlı gelir tablosunda gösterir.

• UFRS 7 (Değişiklik), “Finansal Araçlar: Açıklamalar”

UFRS 7 standardındaki değişiklikler, gerçeğe uygun değer ölçümü ve likidite riski ile ilgili genişletilmiş açıklamalar getirmektedir.

Grup cari dönemde, bu standartların uygulamaya konmasına yönelik olan geçiş sürecinde, bahsi geçen genişletilmiş açıklamalara

ilişkin olarak herhangi bir karşılaştırmalı bilgi sunmamayı tercih etmiştir (Not:38).

• UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri”

UFRS 8, Grup’un raporlanabilir bölümlerinin yeniden düzenlenmesini gerektiren bir açıklama standartıdır (Not:5). Grup, faaliyet

bölümlerini, karar almaya yetkili merciye iç raporlamada sunulan bölümlemelerle tutarlı olacak şekilde belirlemiştir. İç

raporlamalara göre Grup; havacılık ve teknik operasyonlarını faaliyet bölümleri olarak belirlemiştir.

97YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)

2009 yılı sunum ve dipnot açıklamalarını etkileyen Standartlar (devamı)

UFRYK 13, “Müşteri Bağlılık Programları”

UFRYK 13’e göre, müşteri sadakat programları satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleşmelidir. Grup, UFRYK

13, “Müşteri Bağlılık Programları"nı erken uygulamayı benimsemiş, 1 Ocak 2008 tarihi itibariyle geçmişe yönelik olarak uygulamıştır.

UFRYK 13 yorumunun uygulanması, Grup’un Müşteri Bağlılık Programları ile ilgili hasılatın kayda alınması politikasında değişikliğe

neden olmuştur. Önceki uygulamada ücretsiz seyahatin artan maliyet yöntemi ile hesaplanan tahmini maliyet yükümlülük olarak

kaydedilmekte iken UFRYK 13’e göre, müşteri sadakat programları satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleşmeye

başlamıştır. Tahsil edilen satış bedelinin gerçeğe uygun değerinin bir kısmı sık uçuş programı yolcu yükümlülükleri olarak

kazanılmamış gelire dağıtılarak, söz konusu menfaatler müşteri tarafından kullanıldıkça gelir kaydedilmektedir.

2009 yılında yürürlükte olan ancak 2009 yılı finansal tablolarına etkisi olmayan standart ve yorumlar

Aşağıdaki yeni ve revize Standartlar ile Yorumlar da bu finansal tablolarda uygulanmıştır. Bu Standartlar ile Yorumlar’ın

uygulanmasının finansal tablolarda raporlanan tutarlar üzerinde önemli bir etkisi bulunmamakla birlikte bu gelecekte yapılacak

işlemler ya da sözleşmelerin muhasebeleştirilmesini etkileyebilir.

UFRS 1 ‘Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’nın İlk Olarak Uygulanması’ ve UMS 27 ‘Konsolide ve Konsolide Olmayan

Finansal Tablolar –Bağlı Ortaklık ya da Müşterek Olarak Kontrol Edilen İşletme ve İştirakteki Yatırımların Maliyeti’ Standartlarında

Yapılan Değişiklikler

Yapılan bu değişiklikler, UFRS’lerin ilk olarak uygulanmasında bağlı ortaklık, müşterek olarak kontrol edilen işletme ve iştirakteki

yatırımların maliyetinin ölçümü ve bağlı ortaklıktan elde edilen temettü gelirlerinin ana ortağın bireysel finansal tablolarında

muhasebeleştirilmesi ile ilgilidir.

UFRS 2 ‘Hisse Bazlı Ödemeler- Hakediş Koşulları ve İptaller’ Standardında Yapılan Değişiklikler

Yapılan değişiklikler UFRS 2’nin amacına uygun olarak hakediş koşulları tanımına açıklık getirir, hakediş koşullarının karşılanmaması

kavramını ortaya koyar ve iptaller için uygulanacak muhasebeleştirme işlemlerini belirler.

UMS 23 ‘Borçlanma Maliyetleri’ (2007)

Standartta yapılan temel değişiklik; oluşan tüm borçlanma maliyetlerinin giderleştirilmesi ile ilgili opsiyonun ortadan kaldırılmasıdır.

98YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)

2009 yılında yürürlükte olan ancak 2009 yılı finansal tablolarına etkisi olmayan standart ve yorumlar (devamı)

UMS 32 ‘Finansal Araçlar: Sunum’ ve UMS 1 ‘Finansal Tabloların Sunumu – Tasfiye Durumunda Satılabilir Finansal Araçlar ve

Yükümlülükler’ Standartlarında Yapılan Değişiklikler

UMS 32 standardında yapılan değişiklikler, belirli kriterlerin karşılanması doğrultusunda belirli satılabilir finansal araçlar ile

işletmenin net varlıklarını yalnızca tasfiye halinde oransal bir dağılım doğrultusunda bir başka tarafa vermesi zorunluluğu getiren

araçların (ya da araç unsurların) özkaynak olarak sınıflandırılmasına imkan sağlayarak, borç/özkaynak sınıflandırması için gerekli

olan kriterlerin değişmesine neden olmuştur.

UMS 39 ‘Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm – Finansal Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemler’ Standardında

Yapılan Değişiklikler

Değişiklikler finansal riskten korunma muhasebesinin iki yönüne açıklık getirir: enflasyonun finansal riskten korunan risk veya

bölüm olarak tanımlanması ve opsiyonlar ile finansal riskten korunma işlemlerinin uygulanması.

Saklı Türevler ‘(UFRYK 9 ile UMS 39 Standardında Yapılan Değişiklikler)’

Değişiklikler, Ekim 2008 tarihinde UMS 39 ‘Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm’ standardındaki değişiklik ile verilen

izin sonucu finansal varlıkların ‘gerçeğe uygun değeri kar/zarar içerisinde gösterilen finansal varlıklar’ kategorisi dışında yeniden

sınıflandırılması durumunda saklı türevler için uygulanacak muhasebe işlemlerine açıklık getirir.

UFRYK 15 ‘Gayrimenkul İnşaatı ile İlgili Anlaşmalar’

Yorum, bir gayrimenkulün inşaatı için yapılan anlaşmanın, UMS 11 “İnşaat Sözleşmeleri” standardı veya UMS 18 “Hasılat” standardı

kapsamına girip girmediğinin ve buna bağlı olarak da böyle bir gayrimenkul inşasından elde edilen gelirin ne zaman

muhasebeleştirileceğinin belirlenmesi konusunda yol gösterir.

UFRYK 16 ‘Yurtdışındaki İşletmede Bulunan Net Yatırımın Finansal Riskten Korunması’

Bu Yorum’da finansal riskten korunma muhasebesi ile ilgili net yatırım ile ilgili riskten korunma işlemlerine ilişkin ayrıntılı

gerekliliklerin açıklamalarına yer verilir.

UFRYK 18 ‘Müşterilerden Varlık Transferleri’

Bu Yorum müşterilerden transfer edilen maddi duran varlıklar için alıcılar tarafından yapılacak muhasebe işlemine açıklık getirir

ve transfer edilen maddi duran varlıkların alıcı açısından varlık tanımını karşıladığı durumlarda, alıcının varlığı transfer tarihinde

gerçeğe uygun değer üzerinden varlık ve aynı zamanda UMS 18 ‘Hasılat’ standardı uyarınca alacak kaydı ile gelir olarak

muhasebeleştirilmesini düzenler.

99YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)

2009 yılında yüyürlükte olan ancak 2009 yılı finansal tablolarına etkisi olmayan standart ve yorumlar (devamı)

UMS 38 ‘Maddi Olmayan Duran Varlıklar’ Standardında Yapılan Değişiklikler

UFRS’lerdeki iyileştirmeler (2008)’in bir parçası olarak , bir işletmenin yalnızca satın alınan ürünlere erişiminin olacağı ya da

hizmet alım noktasına kadar olan reklam ya da promosyon harcamalarını peşin ödenen varlıklar olarak muhasebeleştirebileceğini

belirtmek amacıyla UMS 38 standardında değişiklik yapılmıştır.

UMS 40 ‘Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller’ Standardında Yapılan Değişiklikler’

UFRS’lerdeki İyileştirmeler (2008)’in bir parçası olarak, inşaat halindeki gayrimenkulleri UMS 40 standardının kapsamına dahil

etmek amacıyla bu standartta değişiklik yapılmıştır.

UMS 39 ‘Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçüm’ Standardında ve UFRS 7 ‘Finansal Araçlar: Finansal Varlıkların Yeniden

Sınıflandırılmasına İlişkin Açıklamalar’ Standardında Yapılan Değişiklikler

UMS 39 standardındaki değişiklikler uyarınca bir işletme çok sınırlı şartlar altında türev olmayan finansal varlıklarını ‘gerçeğe

uygun değeri kar/zarar içinde gösterilen’ ve ‘satılmaya hazır’ kategorilerinden başka kategorilere sınıflayabilir. Bu tür yeniden

sınıflandırmalara 1 Temmuz 2008 tarihinden itibaren izin verilmektedir. 1 Kasım 2008 tarihinde ya da bu tarih sonrasında finansal

varlıklarda yapılan yeniden sınıflandırma işlemleri yeniden sınıflandırmanın yapıldığı tarih itibarıyla geçerli olacaktır.

UMS 20 ‘Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklanması’ Standardında Yapılan Değişiklikler

UFRS’lerdeki iyileştirmeler (2008)’in bir parçası olarak, piyasadaki faiz oranlarından daha düşük olarak verilen devlet kredilerine

ilişkin faydaların devlet teşviki olarak muhasebeleştirilmesi amacıyla UMS 20 standardında değişiklik yapılmıştır. Bu muhasebe

uygulamasına bu değişikler öncesinde izin verilmemekteydi.

Henüz yürürlüğe girmemiş ve erken uygulanması Grup tarafından benimsenmemiş standartlar ve yorumlar

UFRS 3, “İşletme Birleşmeleri (2008)”

UFRS 3 (2008) standardı 1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra başlayan mali dönemlerde meydana gelen işletme

birleşmeleri için geçerlidir. Bu standardın uygulanmasının başlıca etkileri aşağıdaki gibi olacaktır:

a) Önceden ‘azınlık payları’ olarak ifade edilen kontrol gücü olmayan payların gerçeğe uygun değer ile veya kontrol gücü olmayan

payların edinilen işletmenin tanımlanabilir net varlıklarının gerçeğe uygun değerdeki payı ile değerlenmesinin her işlem bazında

ölçümüne izin vermesi,

100YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)

Henüz yürürlüğe girmemiş ve erken uygulanması Grup tarafından benimsenmemiş standartlar ve yorumlar (devamı)

UFRS 3, “İşletme Birleşmeleri (2008)” (devamı)

b) Koşullu bedele ilişkin muhasebeleştirme ve sonraki muhasebe işlemlerine ilişkin şartların değişmesi,

c) Edinim ile ilgili maliyetlerin işletme birleşmelerinden ayrı olarak muhasebeleştirme gerekliliği ve bunun sonucunda bu tür

maliyetlerin genellikle oluştukları dönem kar/zarar içinde gider olarak kaydedilmesi.

Grup, UFRS 3 (Revize) standardını 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren her türlü işletme birleşmesi için ileriye dönük olarak

uygulayacaktır.

UFRS 9, “Finansal Araçlar: Sınıflandırma ve Ölçme”

Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK),

Kasım 2009’da UFRS 9’un finansal araçların sınıflandırılması ve ölçümü ile ilgili birinci kısmını yayımlamıştır. UFRS 9, UMS 39’un

yerine kullanılacaktır. Bu Standart, finansal varlıkların, işletmenin finansal varlıklarını yönetmede kullandığı model ve sözleşmeye

dayalı nakit akış özellikleri baz alınarak sınıflandırılmasını ve daha sonra gerçeğe uygun değer veya itfa edilmiş maliyetle

değerlenmesini gerektirmektedir. Bu yeni standardın, 1 Ocak 2013 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemlerde

uygulanması zorunludur.

UMS 24, “(2009) İlişkili Taraf Açıklamaları”

Kasım 2009’da UMS 24 “İlişkili Taraf Açıklamaları” güncellenmiştir. Standarta yapılan güncelleme, devlet işletmelerine, yapılması

gereken dipnot açıklamalarına ilişkin kısmi muafiyet sağlamaktadır. Bu güncellenen standardın, 1 Ocak 2011 tarihinde ya da bu

tarih sonrasında başlayan mali dönemlerde uygulanması zorunludur.

UMS 27, “(2008) Konsolide ve Konsolide Olmayan Mali Tablolar”

UMS 27 (Revize) standardı 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemler için geçerlidir. Revize

edilen bu standart uyarınca şirketin kontrol etkisi üzerinde bir değişiklik yaratmayan sahiplik oranlarındaki artış ya da azalışların

özkaynakta muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.

Grup, UMS 27 (Revize) standardını 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren kontrol gücü olmayan paylara ait işlemler için ileriye dönük

olarak uygulayacaktır.

UFRYK 17, “Nakit Dışı Varlıkların Hissedarlara Dağıtımı”

UFRYK 17, 1 Temmuz 2009 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemler için geçerlidir. Bu Yorum, bir işletmenin

hissedarlarına temettü olarak nakit yerine varlıklar vermesi durumunda uygulanacak uygun muhasebeleştirme işlemi ile ilgili

bilgiler sunar.

101YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.4 Yeni ve Revize Edilmiş Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (devamı)

Henüz yürürlüğe girmemiş ve erken uygulanması Grup tarafından benimsenmemiş standartlar ve yorumlar (devamı)

UFRYK 19, “Finansal Yükümlülüklerin Özkaynak Araçları Kullanılarak Ödenmesi”

UFRYK 19, 1 Temmuz 2010 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali dönemler için geçerlidir. UFRYK 19 sadece bir

yükümlülüğünün tamamını ya da bir kısmını ödemek amacıyla özkaynak araçları ihraç eden işletmelerin kullanacağı muhasebe

uygulamalarına açıklık getirir.

UFRS’lerdeki İyileştirmeler (2009)

UFRS’lerdeki yıllık iyileştirmeler projesinin parçası olarak, yukarıdaki paragraflarda bahsedilen değişikliklere ilaveten, bir çok

standart ve yorumlarda değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler 1 Ocak 2010 tarihinde ya da bu tarih sonrasında başlayan mali

dönemlerde geçerlidir.

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti

İlişikteki konsolide finansal tabloların hazırlanması sırasında uygulanan önemli muhasebe politikaları aşağıdaki gibidir:

2.5.1 Hasılat

Hizmet Sunumu:

Gelirler, tahsil edilmiş veya edilecek olan alacak tutarının gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçülür. Yolcu ve kargo taşıma gelirleri,

taşıma hizmeti tamamlandığında faaliyet geliri olarak kaydedilmektedir. Satılan ancak henüz kullanılmayan (uçulmayan) biletler,

yolcu uçuş yükümlülüğü olarak kaydedilmektedir.

Grup tarihsel istatistikler kullanarak uçulmayan ve geçerliliğini yitirmiş biletler hakkında tahmini hesaplamalar yapabilmektedir.

Kullanılmayacağı tahmin edilen biletler, faaliyet geliri içerisinde kaydedilmiştir. Yolcu gelirlerine ilişkin olarak acentelere verilecek

komisyonlar taşımacılık hizmeti gerçekleştiğinde gider olarak kaydedilmektedir.

Teknik bakım, onarım ve altyapı desteği hizmetleri, hizmetlerin verilmesini müteakip olarak düzenlenen faturalara istinaden

tahakkuk yolu ile kayıtlara alınmaktadır.

Temettü ve faiz geliri:

Faiz geliri, kalan anapara bakiyesi ile beklenen ömrü boyunca ilgili finansal varlıktan elde edilecek tahmini nakit girişlerini söz

konusu varlığın kayıtlı değerine indirgeyen efektif faiz oranı nispetinde ilgili dönemde tahakkuk ettirilir.

Hisse senedi yatırımlarından elde edilen temettü geliri, hissedarların temettü alma hakkı doğduğu zaman kayda alınır.

102YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.2 Stoklar

Stoklar, maliyetin ya da net gerçekleşebilir değerin düşük olanı ile değerlenmektedir. Stokların maliyeti; tüm satın alma maliyetlerini,dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içerir.

Stokların maliyetinin hesaplanmasında ortalama maliyet yöntemi uygulanmaktadır. Net gerçekleştirilebilir değer, olağan ticarifaaliyet içerisinde oluşan tahmini satış fiyatından tahmini tamamlanma maliyeti ve satışı gerçekleştirmek için yüklenilmesigereken tahmini maliyetlerin toplamının indirilmesiyle elde edilir.

2.5.3 Maddi Duran Varlıklar

Maddi varlıklar, enflasyonun etkilerinden arındırılmış ve 31 Aralık 2004 tarihi itibariyle düzeltilmiş başlangıç değerleri ve müteakipdönemlere ilişkin girişlerin maliyet değerlerinden, birikmiş amortisman ve birikmiş değer düşüklüğü karşılığı düşüldükten sonrakinet değeri ile belirtilir. Amortisman, maddi varlıkların değerleri üzerinden faydalı ömürleri esas alınarak doğrusal amortismanyöntemi ile ayrılmaktadır. Maddi varlıkların faydalı ömürleri ve kalıntı değerleri aşağıda belirtilmiştir:

Faydalı Ömür (yıl) Kalıntı değer

- Binalar 25-50 -- Uçaklar 15-20 %10-30- Kargo uçağı 30 % 10- Motorlar 15-20 %10-30- Komponentler 7 -- Tamir edilebilen yedek parçalar 3-7 -- Simülatörler 10-20 %0-10- Makina ve ekipmanlar 3-15 -- Döşeme ve demirbaşlar 3-15 -- Taşıtlar 4-7 -- Diğer maddi varlıklar 4-15 -

Maddi varlıkların elden çıkarılması ya da bir maddi varlığın hizmetten alınması sonucu oluşan kazanç veya kayıp satış hasılatıile varlığın defter değeri arasındaki fark olarak belirlenir ve gelir tablosuna dahil edilir.

2.5.4 Kiralama İşlemleri

Kiralama - Kiracı durumunda Grup

Mülkiyete ait risk ve kazanımların önemli bir kısmının kiracıya ait olduğu kiralama işlemleri, finansal kiralama olarak sınıflandırılırkendiğer kiralamalar faaliyet kiralaması olarak sınıflandırılır

Finansal kiralamayla elde edilen varlıklar, kiralama tarihindeki varlığın makul değeri, ya da asgari kira ödemelerinin bugünküdeğerinden düşük olanı kullanılarak aktifleştirilir. Kiralayana karşı olan yükümlülük, bilançoda finansal kiralama yükümlülüğüolarak gösterilir.

103YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.4 Kiralama İşlemleri (devamı)

Kiralama - Kiracı durumunda Grup (devamı)

Finansal kiralama ödemeleri, finansman gideri ve finansal kiralama yükümlüğündeki azalışı sağlayan ana para ödemesi olarak

ayrılır ve böylelikle borcun geri kalan ana para bakiyesi üzerinden sabit bir oranda faiz hesaplanmasını sağlar. Finansal giderler

gelir tablosuna kaydedilir.

Faaliyet kiralamaları için yapılan ödemeler (kiralayandan kira işleminin gerçekleşebilmesi için alınan veya alınacak olan teşvikler

de kira dönemi boyunca doğrusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir), kira dönemi boyunca doğrusal yöntem ile gelir tablosuna

kaydedilir.

2.5.5 Maddi Olmayan Varlıklar

Maddi olmayan varlıklar, özel maliyetleri, iktisap edilmiş hakları, bilgi sistemlerini ve bilgisayar yazılımlarını içermektedir. Maddi

olmayan varlıklar, enflasyonun etkilerinden arındırılmış ve 31 Aralık 2004 tarihi itibariyle düzeltilmiş başlangıç değerleri ve

müteakip dönemlere ilişkin girişlerin maliyet değerlerinden, birikmiş amortisman düşüldükten sonraki net değeri ile belirtilir.

Özel maliyetler kira süreleri, diğer maddi olmayan varlıklar ise faydalı ömürleri olan 5 yıl boyunca doğrusal amortisman yöntemi

kullanılarak amortismana tabi tutulmaktadır.

2.5.6 Varlıklarda Değer Düşüklüğü

Grup, ilgili bilanço tarihinde, bir varlığa ilişkin değer kaybının olduğuna dair herhangi bir gösterge olup olmadığını değerlendirir.

Eğer böyle bir gösterge mevcutsa, o varlığın geri kazanılabilir tutarı tahmin edilir.

Eğer söz konusu varlığın veya o varlığa ait nakit üreten herhangi bir biriminin kayıtlı değeri, kullanım veya satış yoluyla geri

kazanılacak tutarından yüksekse değer düşüklüğü meydana gelmiştir. Geri kazanılabilir tutar varlığın net satış fiyatı ile kullanım

değerinden yüksek olanı seçilerek bulunur. Kullanım değeri, bir varlığın sürekli kullanımından ve faydalı ömrü sonunda elden

çıkarılmasından elde edilmesi beklenen nakit akımlarının tahmin edilen bugünkü değeridir. Değer düşüklüğü kayıpları konsolide

gelir tablosunda muhasebeleştirilir.

Bir varlıkta oluşan değer düşüklüğü kaybı, o varlığın geri kazanılabilir tutarındaki müteakip artışın, değer düşüklüğünün kayıtlara

alınmalarını izleyen dönemlerde ortaya çıkan bir olayla ilişkilendirilebilmesi durumunda daha önce değer düşüklüğü ayrılan tutarı

geçmeyecek ve varlığın hiç değer düşüklüğü muhasebeleştirilmemiş şekilde amortismana tabi tutulmaya devam edilerek bulunacak

net defter değerini arttırmayacak şekilde geri çevrilir ve gelir olarak konsolide finansal tablolara yansıtılır.

Grup, değer düşüklüğü testi yapılacak en alt seviye nakit yaratan birim olarak topluca uçaklarını, yedek motorlarını ve simülatörlerini

(“Uçaklar”) belirlemiştir ve değer düşüklüğü hesaplaması uçaklar için toplu bazda yapılmaktadır. Grup, uçakların net defter

değerlerinin geri kazanılabilir değerlerini aşıp aşmadığını kontrol ederken, geri kazanılabilir değer tespitinde kullanım değeri

ile satış masrafları düşülmüş ABD Doları net satış fiyatlarının yüksek olanını kullanmaktadır. Uçaklar için net satış fiyatı,

uluslararası ikinci el uçak fiyat kataloglarına göre tespit edilmektedir.

104YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.6 Varlıklarda Değer Düşüklüğü (devamı)

Yedek motorlar ve simülatörler için net satış fiyatı, ABD Doları satın alma değerlerine göre hesaplanan net defter değerleridir.

İlişikteki konsolide finansal tablolarda, net defter değerleri ile geri kazanılabilir değerler arasındaki farktaki dönemsel değişimler

diğer faaliyetlerden gelir/gider grubu altında değer düşüş karşılığındaki azalma/artma olarak kaydedilmektedir. Kur değişimlerinden

kaynaklanan değer değişimleri ise finansal gelir/gider grubu altında gösterilmektedir.

2.5.7 Borçlanma Maliyetleri

Kullanıma ve satışa hazır hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlıklar (özellikli varlıklar) söz konusu olduğunda, satın

alınması, yapımı veya üretimi ile doğrudan ilişkilendirilen borçlanma maliyetleri, ilgili varlık kullanıma veya satışa hazır hale

getirilene kadar varlığın maliyetine dahil edilmektedir. Diğer tüm borçlanma maliyetleri, oluştukları dönemde gelir tablosuna

kaydedilmektedir.

2.5.8 Finansal Araçlar

Finansal varlık ve borçlar, Grup’un bu finansal araçlara hukuki olarak taraf olması durumunda Grup’un konsolide finansal

tablolarında yer alır.

a) Finansal varlıklar

Finansal yatırımlar, gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan ve gerçeğe uygun değerinden kayıtlara alınan finansal varlıklar

haricinde kayıtlara gerçeğe uygun piyasa değerinden alım işlemiyle doğrudan ilişkili harcamalar düşüldükten sonra alınır.

Yatırımlar, yatırım araçlarının ilgili piyasa tarafından belirlenen süreye uygun olarak teslimatı koşulunu taşıyan bir kontrata bağlı

olan ticari işlem tarihinde kayıtlara alınır veya kayıtlardan çıkarılır.

Finansal varlıklar “gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar”, “vadesine kadar elde tutulacak

yatırımlar”, “satılmaya hazır finansal varlıklar” ve “kredi ve alacaklar” olarak sınıflandırılır. Sınıflandırma, finansal varlıkların

niteliğine ve amacına bağlı olarak yapılır ve ilk muhasebeleştirme sırasında belirlenir.

Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar

Grup’un finansal varlığı elde etmesinin başlıca amacının yakın bir tarihte varlığı elden çıkarma olması, finansal varlığın Grup’un

hep birlikte yönettiği ve kısa vadede oluşan karların hemen realize edildiği tanımlanmış bir finansal araç portföyünün bir parçasını

oluşturması ve finansal riske karşı etkili bir koruma aracı olarak belirlenmeyen tüm türev ürünlerinde söz konusu finansal

varlıklar gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıklar olarak sınıflandırılır.

Gerçeğe uygun değer farkı kar veya zarara yansıtılan finansal varlıkların, gerçeğe uygun değerleriyle değerlenmesi sonucu oluşan

kazanç ya da kayıp, kar/zararda muhasebeleştirilir. Kar / zarar içinde muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu

finansal varlıktan elde edilen faiz ve / veya temettü tutarını da kapsar.

105YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.8 Finansal Araçlar (devamı)

a) Finansal varlıklar (devamı)

Etkin faiz yöntemi

Finansal varlığın itfa edilmiş maliyet ile değerlenmesi ve ilgili faiz gelirinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkinfaiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecektetahsil edilecek tahmini nakdi, tam olarak ilgili finansal varlığın net bugünkü değerine indirgeyen orandır.

Vadesine kadar elde tutulacak ve satılmaya hazır borçlanma araçları ve kredi ve alacaklar olarak sınıflandırılan finansal varlıklarile ilgili gelirler etkin faiz yöntemine göre hesaplanmaktadır.

Kredi ve alacaklar

Ticari alacaklar, kredi alacakları ve diğer alacaklar, ilk kayıt tarihinde gerçeğe uygun değerleri ile muhasebeleştirilmektedirler.İlk kayıt tarihinden sonraki raporlama dönemlerinde, etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş maliyeti üzerindengösterilmişlerdir.

Finansal varlıklarda değer düşüklüğü

Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar dışındaki finansal varlıklar, her bilanço tarihinde birfinansal varlık veya finansal varlık grubunun değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin göstergelerin bulunup, bulunmadığına dairdeğerlendirmeye tabi tutulur.

Finansal varlığın ilk muhasebeleştirilmesinden sonra bir veya birden daha fazla olayın meydana gelmesi ve söz konusu olayınilgili finansal varlığın veya varlık grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki tahmini nakit akımları üzerindekiolumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varlığın değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin tarafsız bir göstergenin bulunması durumundadeğer düşüklüğü zararı oluşur.

Kredi ve alacaklar için değer düşüklüğü tutarı gelecekte beklenen tahmini nakit akımlarının finansal varlığın etkin faiz oranıüzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü değeri ile defter değeri arasındaki farktır.

Bir karşılık hesabının kullanılması yoluyla defter değerinin azaltıldığı ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varlıklarda, değerdüşüklüğü doğrudan ilgili finansal varlığın kayıtlı değerinden düşülür. Ticari alacağın tahsil edilememesi durumunda bu tutarkarşılık hesabından düşülerek silinir. Karşılık hesabındaki değişimler, kar veya zarar içinde muhasebeleştirilir.

Satılmaya hazır özkaynak araçları haricinde, değer düşüklüğü zararı sonraki dönemde azalırsa, ve azalış değer düşüklüğü zararınınmuhasebeleştirilmesi sonrasında meydana gelen bir olayla ilişkilendirilebiliyorsa, önceden muhasebeleştirilen değer düşüklüğüzararı, değer düşüklüğünün iptal edileceği tarihte yatırımın değer düşüklüğü hiçbir zaman muhasebeleştirilmemiş olmasıdurumunda ulaşacağı itfa edilmiş maliyet tutarını aşmayacak şekilde kar/zararda iptal edilir. Değer düşüklüğü sonrası satılmayahazır özkaynak araçlarının gerçeğe uygun değerinde sonradan meydana gelen artış, doğrudan özkaynaklarda muhasebeleştirilir.

106YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.8 Finansal Araçlar (devamı)

a) Finansal varlıklar (devamı)

Nakit ve nakit benzerleri

Nakit ve nakit benzeri kalemler, nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha

az olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riskini taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa

vadeli yatırımlardır. Bu varlıkların defter değeri gerçeğe uygun değerlerine yakındır.

b) Finansal yükümlülükler

Grup’un finansal yükümlülükleri ve özsermaye araçları, sözleşmeye bağlı düzenlemelere ve finansal bir yükümlülüğün ve

özkaynağa dayalı bir aracın tanımlanma esasına göre sınıflandırılır. Grup’un tüm borçları düşüldükten sonra kalan varlıklarındaki

hakkı temsil eden sözleşme özkaynağa dayalı finansal araçtır. Belirli finansal yükümlülükler ve özkaynağa dayalı finansal araçlar

için uygulanan muhasebe politikaları aşağıda belirtilmiştir.

Finansal yükümlülükler ya gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler olarak ya da diğer finansal

yükümlülükler olarak sınıflandırılır.

Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler

Gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal yükümlülükler, gerçeğe uygun değeriyle kayda alınır ve her

raporlama döneminde, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeriyle yeniden değerlenir. Gerçeğe uygun değerlerindeki değişim,

kar / zararda muhasebeleştirilir. Kar/zarar içinde muhasebeleştirilen net kazanç ya da kayıplar, söz konusu finansal yükümlülük

için ödenen faiz tutarını da kapsar.

Diğer finansal yükümlülükler

Diğer finansal yükümlülükler, finansal borçlar dahil olmak üzere, başlangıçta işlem maliyetlerinden arındırılmış gerçeğe uygun

değerleriyle muhasebeleştirilir. Diğer finansal yükümlülükler sonraki dönemlerde etkin faiz oranı üzerinden hesaplanan faiz

gideri ile birlikte etkin faiz yöntemi kullanılarak itfa edilmiş maliyet bedelinden muhasebeleştirilir. Etkin faiz yöntemi, finansal

yükümlülüğün itfa edilmiş maliyetlerinin hesaplanması ve ilgili faiz giderinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin

faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince gelecekte

yapılacak tahmini nakit ödemelerini tam olarak ilgili finansal yükümlülüğün net bugünkü değerine indirgeyen orandır.

Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi

Grup, içinde bulunduğu sektör ve faaliyetlerinin doğası gereği, kur ve faiz oranlarındaki değişimlere bağlı olan finansal risklerden

etkilenebilmektedir.

107YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.8 Finansal Araçlar (devamı)

b) Finansal yükümlülükler (devamı)

Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi (devamı)

Faiz oranı riskinin en önemli kaynağı finansal kiralama borçlarıdır. Grup’un politikası, bazı sabit faiz oranlı borçlarını, türevfinansal araçlar kullanılarak, değişken faiz oranlı borçlara ve Euro cinsinden bazı borçlarını, ABD Doları cinsinden borçlaradönüştürmektir. Bu amaçla edinilen türev finansal araçlar riskten korunma muhasebesine konu edilmemekte ve ilgili finansalaraçlardan kaynaklanan gerçeğe uygun değer farkı kar veya zararları doğrudan gelir tablosunda muhasebeleştirilmektedir. Grupayrıca 2009 yılı içerisinde değişken faiz oranlı finansal kiralama borçlarından bazılarını, türev finansal araçlar kullanarak sabitfaiz oranlı finansal kiralama borçlarına dönüştürmüştür. Grup 2009 yılından itibaren söz konusu işlemleri faiz oranına ilişkinnakit akım riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirmektedir. Grup buna ek olarak 2009 yılından itibaren uçak yakıt fiyatrisklerinden korunmak amaçlı türev finansal araçlar edinmeye başlamıştır. Grup söz konusu işlemleri uçak yakıt fiyatlarına ilişkinnakit akım riskinden korunma işlemi olarak muhasebeleştirmektedir. Türev finansal araçların kullanımı, Grup’un risk yönetimstratejisine uygun olarak türev finansal araçların kullanımı ile ilgili hazırlanan yazılı ilkelerin yönetim kurulu tarafından onaylandığıGrup politikası doğrultusunda yönetilmektedir.

Grup, türev finansal araçları spekülatif amaçlı kullanmamaktadır.

Finansal riskten korunma muhasebesine, finansal riskten korunma aracının kullanım süresinin dolması, satılması ya da kullanılmasıveya finansal riskten korunma muhasebesi için gerekli şartları karşılayamaz hale geldiği durumda son verilir. İlgili tarihte,özkaynak içerisinde kayda alınmış olan finansal riskten korunma aracından kaynaklanan kümülatif kazanç veya zarara işlemingerçekleşmesinin beklendiği tarihe kadar özkaynakta yer verilmeye devam edilir. Finansal riskten korunan işlem gerçekleşmezise özkaynak içindeki kümülatif net kazanç veya zarar, dönemin kar zararına kaydedilir.

Türev finansal araçlar, sözleşme tarihindeki gerçeğe uygun değeri ile hesaplanır ve sonraki raporlama dönemlerinde gerçeğeuygun değer ile tekrar hesaplanır. Gelecekteki nakit akımlarının finansal riskten korunması olarak belirlenen ve bu konuda etkinolan türev finansal araçların gerçeğe uygun değerindeki değişiklikler doğrudan özkaynak içerisinde etkin olmayan kısmı isedoğrudan gelir tablosunda kayıtlara alınır.

2.5.9 Kur Değişiminin Etkileri

Yıl içerisinde gerçekleşen döviz işlemleri, işlem tarihindeki kurlar kullanılarak Türk Lirası’na çevrilmektedir. Bilançoda yer alandövize bağlı varlık ve borçlar, bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullanılarak Türk Lirası’na çevrilmiştir.

Bu çevrimden ve dövizli işlemlerin tahsil / tediyelerinden kaynaklanan kambiyo karları / zararları gelir tablosunda yer almaktadır.

108YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.9 Kur Değişiminin Etkileri (devamı)

İlgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama ABD Doları kuru aşağıdaki gibidir:

Dönem Sonu Kuru Ortalama Kur

31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıl 1,5057 1,5457

31 Aralık 2008 tarihinde sona eren yıl 1,5123 1,2976

31 Aralık 2007 tarihinde sona eren yıl 1,1647 1,3003

İlgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama Euro kuru aşağıdaki gibidir:

Dönem Sonu Kuru Ortalama Kur

31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıl 2,1603 2,1508

31 Aralık 2008 tarihinde sona eren yıl 2,1408 1,8969

31 Aralık 2007 tarihinde sona eren yıl 1,7102 1,7773

2.5.10 Hisse Başına Kazanç

Hisse başına kazanç, net karın ilgili dönem içinde mevcut hisselerin ağırlıklı ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. Türkiye’de

şirketler, sermayelerini, hissedarlarına geçmiş yıl karlarından dağıttıkları “bedelsiz hisse” yolu ile arttırabilmektedirler. Hisse başına

kazanç hesaplanırken, bu bedelsiz hisse ihracı çıkarılmış hisseler olarak sayılır. Dolayısıyla hisse başına kazanç hesaplamasında

kullanılan ağırlıklı hisse adedi ortalaması, hisselerin bedelsiz olarak çıkarılmasını geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir.

2.5.11 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar

Bilanço tarihinden sonraki olaylar; kara ilişkin herhangi bir duyuru veya diğer seçilmiş finansal bilgilerin kamuya açıklanmasından

sonra ortaya çıkmış olsalar bile, bilanço tarihi ile bilançonun yayımı için yetkilendirilme tarihi arasındaki tüm olayları kapsar.

Grup, bilanço tarihinden sonraki düzeltme gerektiren olayların ortaya çıkması durumunda, finansal tablolara alınan tutarları bu

yeni duruma uygun şekilde düzeltir.

2.5.12 Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklar

Geçmiş olaylardan kaynaklanan mevcut bir yükümlülüğün bulunması, yükümlülüğün yerine getirilmesinin muhtemel olması

ve söz konusu yükümlülük tutarının güvenilir bir şekilde tahmin edilebilir olması durumunda finansal tablolarda karşılık ayrılır.

Karşılık olarak ayrılan tutar, yükümlülüğe ilişkin risk ve belirsizlikler göz önünde bulundurularak, bilanço tarihi itibarıyla

yükümlülüğün yerine getirilmesi için yapılacak harcamanın tahmin edilmesi yoluyla hesaplanır.

Karşılığın, mevcut yükümlülüğün karşılanması için gerekli tahmini nakit akımlarını kullanarak ölçülmesi durumunda söz konusu

karşılığın defter değeri, ilgili nakit akımlarının bugünkü değerine eşittir.

109YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.12 Karşılıklar, Şarta Bağlı Yükümlülükler ve Şarta Bağlı Varlıklar (devamı)

Karşılığın ödenmesi için gerekli olan ekonomik faydanın bir kısmı ya da tamamının üçüncü taraflarca karşılanmasının beklendiğidurumlarda, tahsil edilecek tutar, ilgili tutarın tahsil edilmesinin hemen hemen kesin olması ve güvenilir bir şekilde ölçülmesihalinde varlık olarak muhasebeleştirilir.

Zarara sebebiyet verecek sözleşmeler

Zarara sebebiyet verecek sözleşmelerden kaynaklanan mevcut yükümlülükler, karşılık olarak hesaplanır ve muhasebeleştirilir.

Grup’un, sözleşmeye bağlı yükümlülüklerini yerine getirmek için katlanılacak kaçınılmaz maliyetlerin bahse konu sözleşmeyeilişkin olarak elde edilmesi beklenen ekonomik faydaları aşan sözleşmesinin bulunması halinde, zarara sebebiyet vereceksözleşmenin var olduğu kabul edilir.

2.5.13 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanması

Grup’un, yönetim tarafından performanslarını değerlendirme ve kaynak dağılımına karar vermek için kullandığı bilgileri içeren,hava taşımacılığı ve uçak teknik bakım faaliyetleri olmak üzere iki faaliyet bölümü bulunmaktadır. Şirket yönetimi, bölümlerinperformansını değerlendirirken SPK tarafından yayınlanan finansal raporlama standartlarına uygun olarak hesaplanan faaliyetkarını kullanmaktadır.

2.5.14 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller

Yatırım amaçlı gayrimenkuller, kira ve/veya değer artış kazancı elde etmek amacıyla elde tutulan gayrimenkuller olup ilk olarakmaliyet değerleri ve buna dahil olan işlem maliyetleri ile ölçülürler. Başlangıç muhasebeleştirmesi sonrasında yatırım amaçlıgayrimenkuller, bilanço tarihi itibariyle piyasa koşullarını yansıtan gerçeğe uygun değer ile değerlenirler.

Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerden kaynaklanan kazanç veya zararlar oluştuklarıdönemde gelir tablosuna dahil edilirler.

Yatırım amaçlı gayrimenkuller, satılmaları veya kullanılamaz hale gelmeleri ve satışından gelecekte herhangi bir ekonomik yararsağlanamayacağının belirlenmesi durumunda bilanço dışı bırakılırlar. Yatırım amaçlı gayrimenkulün kullanım süresini doldurmasındanveya satışından kaynaklanan kar/zarar, oluştukları dönemde gelir tablosuna dahil edilir.

2.5.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler

Türk Vergi Mevzuatı, ana şirket ve onun bağlı ortaklığına konsolide vergi beyannamesi hazırlaması izni vermediğinden, eklikonsolide finansal tablolarda da yansıtıldığı üzere, vergi karşılıkları her bir işletme bazında ayrı olarak hesaplanmıştır.

Gelir vergisi gideri, cari vergi ve ertelenmiş vergi giderinin toplamından oluşur.

110YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler (devamı)

Cari vergi

Cari yıl vergi yükümlülüğü, dönem karının vergiye tabi olan kısmı üzerinden hesaplanır. Vergiye tabi kâr, diğer yıllarda

vergilendirilebilir ya da vergiden indirilebilir kalemler ile vergilendirilmesi ya da vergiden indirilmesi mümkün olmayan kalemleri

hariç tutması nedeniyle, gelir tablosunda yer verilen kârdan farklılık gösterir. Grup’un cari vergi yükümlülüğü bilanço tarihi

itibarıyla yasallaşmış ya da önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranı kullanılarak hesaplanmıştır.

Ertelenmiş vergi

Ertelenmiş vergi yükümlülüğü veya varlığı, varlıkların ve yükümlülüklerin finansal tablolarda gösterilen tutarları ile yasal vergi

matrahı hesabında dikkate alınan tutarları arasındaki geçici farklılıkların bilanço yöntemine göre vergi etkilerinin yasallaşmış

vergi oranları dikkate alınarak hesaplanmasıyla belirlenmektedir.

Ertelenmiş vergi yükümlülükleri vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanırken, indirilebilir geçici farklardan oluşan

ertelenmiş vergi varlıkları, gelecekte vergiye tabi kar elde etmek suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel

olması şartıyla hesaplanmaktadır. Bahse konu varlık ve yükümlülükler, ticari ya da mali kar/zararı etkilemeyen işleme ilişkin

geçici fark, şerefiye veya diğer varlık ve yükümlülüklerin ilk defa finansal tablolara alınmasından (işletme birleşmeleri dışında)

kaynaklanıyorsa muhasebeleştirilmez.

Ertelenmiş vergi yükümlülükleri, Grup’un geçici farklılıkların ortadan kalkmasını kontrol edebildiği ve yakın gelecekte bu farkın

ortadan kalkma olasılığının düşük olduğu durumlar haricinde, bağlı ortaklık ve iştiraklerdeki yatırımlar ve iş ortaklıklarındaki

paylar ile ilişkilendirilen vergilendirilebilir geçici farkların tümü için hesaplanır. Bu tür yatırım ve paylar ile ilişkilendirilen

vergilendirilebilir geçici farklardan kaynaklanan ertelenmiş vergi varlıkları, yakın gelecekte vergiye tabi yeterli kar elde etmek

suretiyle söz konusu farklardan yararlanmanın kuvvetle muhtemel olması ve gelecekte ilgili farkların ortadan kalkmasının

muhtemel olması şartlarıyla hesaplanmaktadır.

Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri, her bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir. Ertelenmiş vergi varlığının kayıtlı değeri,

bir kısmının veya tamamının sağlayacağı faydanın elde edilmesine imkan verecek düzeyde mali kar elde etmenin muhtemel

olmadığı ölçüde azaltılır.

Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri varlıkların gerçekleşeceği veya yükümlülüklerin yerine getirileceği dönemde geçerli

olması beklenen ve bilanço tarihi itibariyle yasallaşmış veya önemli ölçüde yasallaşmış vergi oranları (vergi düzenlemeleri)

üzerinden hesaplanır. Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülüklerinin hesaplanması sırasında, Grup’un bilanço tarihi itibariyle

varlıklarının defter değerini geri kazanması ya da yükümlülüklerini yerine getirmesi için tahmin ettiği yöntemlerin vergi sonuçları

dikkate alınır.

111YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.15 Kurum Kazancı Üzerinden Hesaplanan Vergiler (devamı)

Ertelenmiş vergi (devamı)

Ertelenmiş vergi varlıkları ve yükümlülükleri, cari vergi varlıklarıyla cari vergi yükümlülüklerini mahsup etme ile ilgili yasal birhakkın olması veya söz konusu varlık ve yükümlülüklerin aynı vergi mercii tarafından toplanan gelir vergisiyle ilişkilendirilmesiya da Grup’un cari vergi varlık ve yükümlülüklerini netleştirmek suretiyle ödeme niyetinin olması durumunda mahsup edilir.

Dönem cari ve ertelenmiş vergisi

Doğrudan özkaynakta alacak ya da borç olarak muhasebeleştirilen kalemler (ki bu durumda ilgili kalemlere ilişkin ertelenmişvergi de doğrudan özkaynakta muhasebeleştirilir) ile ilişkilendirilen ya da işletme birleşmelerinin ilk kayda alımından kaynaklananlarharicindeki cari vergi ile döneme ait ertelenmiş vergi, gelir tablosunda gider ya da gelir olarak muhasebeleştirilir. İşletmebirleşmelerinde, şerefiye hesaplanmasında ya da satın alanın, satın alınan bağlı ortaklığın tanımlanabilen varlık, yükümlülük veşarta bağlı borçlarının gerçeğe uygun değerinde elde ettiği payın satın alım maliyetini aşan kısmının belirlenmesinde vergi etkisigöz önünde bulundurulur.

2.5.16 Çalışanlara Sağlanan Faydalar / Kıdem Tazminatları

Türkiye’de mevcut kanunlar ve toplu iş sözleşmeleri hükümlerine göre kıdem tazminatı, emeklilik veya işten çıkarılma durumundaödenmektedir. Güncellenmiş olan UMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar Standardı (“UMS 19”) uyarınca söz konusu türdekiödemeler tanımlanmış emeklilik fayda planları olarak nitelendirilir. Bilançoda muhasebeleştirilen kıdem tazminatı yükümlülüğü,tüm çalışanların emeklilikleri dolayısıyla ileride doğması beklenen yükümlülük tutarlarının net bugünkü değerine göre hesaplanmışve finansal tablolara yansıtılmıştır. Hesaplanan tüm aktüeryal kazançlar ve kayıplar gelir tablosuna yansıtılmıştır.

2.5.17 Nakit Akım Tablosu

Nakit akım tablosunda, döneme ilişkin nakit akımları esas, yatırım ve finansman faaliyetlerine dayalı bir biçimde sınıflandırılarakraporlanır.

Esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit akımları, Grup’un satış faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akımlarını gösterir.

Yatırım faaliyetleriyle ilgili nakit akımları, Grup’un yatırım faaliyetlerinde (sabit yatırımlar ve finansal yatırımlar) kullandığı veelde ettiği nakit akımlarını gösterir.

Finansman faaliyetlerine ilişkin nakit akımları, Grup’un finansman faaliyetlerinde kullandığı kaynakları ve bu kaynakların geriödemelerini gösterir.

Hazır değerler; nakit para, vadesiz mevduat ve satın alım tarihinden itibaren vadeleri 3 ay ve 3 aydan daha az olan, hemen nakdeçevrilebilecek olan ve önemli tutarda değer değişikliği riskini taşımayan yüksek likiditeye sahip diğer kısa vadeli yatırımlardır.

112YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.5 Önemli Muhasebe Politikalarının Özeti (devamı)

2.5.18 Sermaye ve Temettüler

Adi hisseler, özsermaye olarak sınıflandırılır. Adi hisseler üzerinden dağıtılan temettüler, beyan edildiği dönemde birikmiş kardan

indirilerek kaydedilir.

2.5.19 Hibe Krediler

Hibe krediler; uçak ve motorların satın alımlarında veya finansal kiralama yöntemiyle elde edilmelerinde kazanılmaktadır. Grup,

hibe kredileri aktiflerin maliyetinden düştükten sonra aktifleri ekonomik ömürleri süresince itfa etmektedir. Faaliyet kiralamasına

ilişkin kazanılan hibe krediler, ertelenmiş gelir olarak kaydedilmekte ve kiralama süresince itfa edilmektedir.

2.5.20 Bakım ve Onarım Giderleri

Maddi varlıkların ve kiralanan varlıkların düzenli bakımı ve onarımı için yapılan harcamalar, ilgili döneme faaliyet gideri olarak

kaydedilmektedir. Sahip olunan veya finansal kiralama ile alınan uçakların büyük bakımları yapıldıkça gider olarak kaydedilmekte;

operasyonel kiralanan uçakların bakımları ise periyodik bazda gider olarak tahakkuk ettirilmektedir.

2.5.21 Sık Uçuş Programı

Grup, üyelerine “Miles and Smiles” adında bir Sık Uçuş Programı (Frequent Flyer Program) dahilinde birikmiş mesafe üzerinden

ücretsiz uçuş ödülü vermektedir. Uçuş ödülü satış işlemlerinin farklı bir bileşeni şeklinde muhasebeleştirilmektedir. Tahsil edilen

bedelin rayiç değerinin bir kısmı müşteriye sağlanan menfaatlere dağıtılarak, söz konusu menfaatler müşteri tarafından kullanıldıkça

gelir kaydedilmektedir.

Grup, aynı zamanda “Shop & Miles” ve diğer program ortakları ile gerçekleştirilen promosyonlar dahilinde katılımcılara mil

kredisi satmaktadır. Bu gelirin bir kısmı ertelenmiş gelir olarak kaydedilmekte ve seyahat sağlandıkça gelir olarak kaydedilmektedir.

2.6 Önemli Muhasebe Tahminleri ve Varsayımlar

Finansal tabloların hazırlanması, bilanço tarihi itibariyle raporlanan varlıklar ve yükümlülüklerin tutarlarını, koşullu varlıkların

ve yükümlülüklerin açıklamasını ve hesap dönemi boyunca raporlanan gelir ve giderlerin tutarlarını etkileyebilecek tahmin ve

varsayımların kullanılmasını gerektirmektedir. Grup geleceğe yönelik tahmin ve varsayımlarda bulunmaktadır. Muhasebe tahminleri

doğası gereği gerçekleşen sonuçlarla birebir aynı tutarlarda neticelenmeyebilir. Gelecek finansal raporlama döneminde, varlık

ve yükümlülüklerin kayıtlı değerinde önemli düzeltmelere neden olabilecek tahmin ve varsayımlar aşağıda belirtilmiştir:

Varlıklarda Değer Düşüklüğü tespit çalışması:

Grup’un varlıklarda değer düşüklüğü ile ilgili temel varsayımları ve hesaplama yöntemi Not 2.5.6’da açıklanmıştır.

113YILLIK RAPOR 2009

2. FİNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN ESASLAR (devamı)

2.6 Önemli Muhasebe Tahminleri ve Varsayımlar (devamı)

Sık uçuş programı yükümlülüğü hesaplaması:

Not 2.5.21’de belirtildiği gibi, Grup’un üyeleri için “Miles and Smiles” ve “Shop & Miles” adlarında uygulamaya koyduğu programlarıbulunmaktadır. Söz konusu programlara ilişkin yükümlülük hesaplamalarında geçmiş yıllarda gerçekleşmiş veriler üzerindenistatistiki yöntemler kullanılarak bulunan kullanım oranı vasıtasıyla geçerliliğini yitirecek miller tahmin edilmektedir ve bu milleriçin bir yükümlülük hesaplanmamaktadır.

Maddi varlıkların faydalı ömürleri ve hurda değerleri:

Grup, maddi varlıkların üzerinden Not 2.5.3’te belirtilen faydalı ömürleri ve hurda değerleri dikkate alarak amortisman ayırmaktadır.

3. İŞLETME BİRLEŞMELERİ

Yoktur.

4. İŞ ORTAKLIKLARI

Not 16’ya bakınız.

5. BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA

Grup yönetimi, bölümlere tahsis edilecek kaynaklara ilişkin kararların alınması ve bölümlerin performansının değerlendirilmesiamacıyla sonuçları ve faaliyetleri hava taşımacılığı ve uçak teknik bakım hizmetleri bazında incelemektedir. Grup’un satış bilgilerineilişkin detaylı bilgiler not 28’de verilmiştir.

5.1. Toplam Varlıklar ve Yükümlülükler

Toplam Varlıklar 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008Havacılık 8.542.807.991 7.871.289.987Teknik 534.901.509 444.802.648Toplam 9.077.709.500 8.316.092.635Eksi: Konsolidasyon eliminasyonları (505.620.073) (404.857.920)Konsolide mali tablolara göre toplam varlıklar 8.572.089.427 7.911.234.715

Toplam Yükümlülükler 31 Aralık 2009 31 Aralık 2008Havacılık 5.529.700.126 4.884.702.891Teknik 100.305.913 93.546.882Toplam 5.630.006.039 4.978.249.773Eksi: Konsolidasyon eliminasyonları (502.796.838) (53.602.154)Konsolide mali tablolara göre toplam yükümlülükler 5.127.209.201 4.924.647.619

114YILLIK RAPOR 2009

5. BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devamı)

5.2. Faaliyet Karı/(Zararı)

Bölüm Sonuçları:

Bölümlerarası

1 Ocak 2009-31 Aralık 2009 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Grup dışı satış gelirleri 6.845.308.852 190.574.051 - 7.035.882.903

Bölümlerarası satış 17.973.830 526.831.414 (544.805.244) -

Satış gelirleri 6.863.282.682 717.405.465 (544.805.244) 7.035.882.903

Satışların maliyeti (5.087.547.647) (579.093.922) 530.692.425 (5.135.949.144)

Brüt kar / (zarar) 1.775.735.035 138.311.543 (14.112.819) 1.899.933.759

Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri (801.665.991) (5.171.892) 334.470 (806.503.413)

Genel yönetim giderleri (221.582.438) (44.046.329) 4.092.241 (261.536.526)

Diğer faaliyet gelirleri 82.872.341 17.160.521 (8.896.758) 91.136.104

Diğer faaliyet giderleri (202.042.652) (15.679.696) 18.582.866 (199.139.482)

Faaliyet karı / (zararı) 633.316.295 90.574.147 - 723.890.442

Bölümlerarası

1 Ocak 2008-31 Aralık 2008 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Grup dışı satış gelirleri 5.974.927.490 148.246.719 - 6.123.174.209

Bölümlerarası satış 30.938.398 434.468.304 (465.406.702) -

Satış gelirleri 6.005.865.888 582.715.023 (465.406.702) 6.123.174.209

Satışların maliyeti (4.500.178.013) (501.131.764) 458.639.193 (4.542.670.584)

Brüt kar / (zarar) 1.505.687.875 81.583.259 (6.767.509) 1.580.503.625

Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri (632.369.295) (3.714.723) 208.010 (635.876.008)

Genel yönetim giderleri (172.203.555) (34.289.692) 2.680.066 (203.813.181)

Diğer faaliyet gelirleri 58.451.257 17.899.690 (19.660.419) 56.690.528

Diğer faaliyet giderleri (196.578.878) (37.081.437) 23.539.852 (210.120.463)

Faaliyet karı / (zararı) 562.987.404 24.397.097 - 587.384.501

Maddi Duran Varlık Değer Düşüklüğüne İlişkin Gelir Tablosu Kalemleri

Bölümlerarası

1 Ocak 2009-31 Aralık 2009 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Maddi Varlık Değer Düşüş

Karşılığındaki Reel Artış

(Diğer Faaliyetlerden Giderler) (154.263.062) - - (154.263.062)

Maddi Varlık Değer Düşüş

Karşılığındaki Kur Değişiminden

Kaynaklanan Artış (Finansal Gider) (24.520.934) - - (24.520.934)

115YILLIK RAPOR 2009

5. BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devamı)

5.2. Faaliyet Karı/(Zararı) (devamı)

Bölümlerarası

1 Ocak 2008-31 Aralık 2008 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Maddi Varlık Değer Düşüş

Karşılığındaki Reel Artış

(Diğer Faaliyetlerden Giderler) (176.836.702) - - (176.836.702)

Maddi Varlık Değer Düşüş

Karşılığındaki Kur Değişiminden

Kaynaklanan Azalış (Finansal Gelir) 1.012.109.405 - - 1.012.109.405

Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlara İlişkin Gelir Tablosu Kalemleri

Bölümlerarası

1 Ocak 2009-31 Aralık 2009 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen

Yatırımların Kar/(Zararlarındaki) Paylar 15.512.901 (2.699.198) - 12.813.703

Bölümlerarası

1 Ocak 2008-31 Aralık 2008 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen

Yatırımların Kar/(Zararlarındaki) Paylar 4.042.859 (470.485) - 3.572.374

5.3. Yatırım Faaliyetleri

Bölümlerarası

1 Ocak 2009-31 Aralık 2009 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Maddi ve maddi olmayan varlık alımı 286.807.723 120.342.608 - 407.150.331

Cari dönem amortisman gideri ve itfa payı 293.456.913 53.594.667 - 347.051.580

Özkaynak yöntemiyle değerlenen iştirakler 129.630.762 22.421.794 - 152.052.556

Bölümlerarası

1 Ocak 2008-31 Aralık 2008 Havacılık Teknik Eliminasyon Toplam

Maddi ve maddi olmayan varlık alımı 1.180.306.571 118.885.388 - 1.299.191.959

Cari dönem amortisman gideri ve itfa payı 203.281.709 82.983.692 - 286.265.401

Özkaynak yöntemiyle değerlenen iştirakler 39.872.359 3.765.565 - 43.637.924

116YILLIK RAPOR 2009

6. NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Kasa 540.180 356.049

Alınan çekler 769 244.458

Banka - vadeli mevduatlar 974.329.053 365.786.513

Banka - vadesiz mevduatlar 100.193.848 122.908.559

Diğer hazır değerler 21.048.019 15.610.142

1.096.111.869 504.905.721

Vadeli Mevduatlar:

Anapara Para Birimi Açılış Tarihi Faiz Oranı Vade 31 Aralık 2009

21.05.2009 04.01.2010

238.174.400 TL 31.12.2009 22.02.2010 238.174.400

20.07.2009 18.01.2010

87.427.313 EUR 31.12.2009 20.01.2010 188.869.224

23.01.2009 04.01.2010

363.475.745 USD 31.12.2009 25.02.2010 547.285.429

974.329.053

Anapara Para Birimi Açılış Tarihi Faiz Oranı Vade 31 Aralık 2008

17.11.2008 02.01.2009

90.700.000 TL 31.12.2008 %13,50 - %23,50 22.01.2009 90.700.00

23.050.000 EUR 07.11.2008 %7,76 05.02.2009 49.345.440

24.10.2008 02.01.2009

149.270.034 USD 31.12.2008 %2,00 - %7,50 22.01.2009 225.741.073

365.786.513

7. FİNANSAL YATIRIMLAR

Kısa vadeli finansal yatırımlar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

3 aydan uzun vadeli mevduatlar 175.000.000 1.403.033.703

Türev enstrümanlar gerçeğe uygun değeri (Not: 39) 47.298.370 39.599.159

222.298.370 1.442.632.862

3 aydan uzun vadeli mevduatlar:

Anapara Para Birimi Açılış Tarihi Faiz Oranı Vade 31 Aralık 2009

20.07.2009 11,55% 20.07.2010

175.000.000 TL 20.07.2009 12,50% 20.07.2010 175.000.000

175.000.000

%5,85 - %13,7

%1,75 - %4,50

%0,20 - %6,00

7. FİNANSAL YATIRIMLAR (devamı)

Anapara Para Birimi Açılış Tarihi Faiz Oranı Vade 31 Aralık 2008

21.05.2008 05.01.2009

544.600.000 TL 22.12.2008 %19,15 - %23,00 03.09.2009 544.600.000

07.07.2008 19.01.2009

107.460.000 Euro 22.12.2008 %6,50 - %8,50 04.05.2009 230.050.368

23.01.2008 05.01.2009

415.515.000 USD 15.12.2008 %5,65 - %8,55 24.07.2009 628.383.335

1.403.033.703

Uzun vadeli finansal yatırımlar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sita Inc. 1.679.619 1.679.619

Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. 26.859 26.859

Star Alliance GMBH 44.465 44.465

1.750.943 1.750.943

Sita Inc., Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. ve Star Alliance GMBH aktif bir piyasada işlem görmediğinden dolayı maliyet değerleri

ile gösterilmektedir.

Grup’un uzun vadeli finansal yatırımlarının 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle detayları aşağıdaki gibidir:

Şirketin ve Sahiplik Sahip Olunan Ana Faaliyet

Şirketin Ünvanı Faaliyetin Yeri Oranı Oy Hakkı Alanı

Emek İnşaat ve İşletme A.Ş. Türkiye 0,3% 0,3% İnşaat

Sita Inc. Hollanda %0,1’den az %0,1’den az Bilgi ve Telekomünikasyon

Hizm.

Star Alliance GMBH Almanya 5,55% 5,55% Star Alliance Üye Havayolları

Arasındaki Koordinasyon

8. FİNANSAL BORÇLAR

Kısa vadeli finansal borçlar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Banka kredileri 14.439.256 34.900.371

Finansal kiralama borçları 397.827.585 384.388.858

412.266.841 419.289.229

117YILLIK RAPOR 2009

8. FİNANSAL BORÇLAR (devamı)

Uzun vadeli finansal borçlar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Banka kredileri 14.187.801 -

Finansal kiralama borçları 2.561.711.482 2.798.005.235

2.575.899.283 2.798.005.235

Uzun vadeli banka kredilerinin kısa vadeli kısmının detayları 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle aşağıdaki gibidir:

Vade Tarihi Faiz Oranı Para Birimi Orjinal Para Faiz Tahakkuku TL

17.10.2011 Libor+%3,50 ABD Doları 9.422.728 167.002 14.439.256

Uzun vadeli banka kredilerinin detayları 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle aşağıdaki gibidir:

Vade Tarihi Faiz Oranı Para Birimi Orjinal Para Faiz Tahakkuku TL

17.10.2011 Libor + %3,50 ABD Doları 9.422.728 - 14.187.801

Kısa vadeli banka kredilerinin detayları 31 Aralık 2008 tarihi itibariyle aşağıdaki gibidir:

Vade Tarihi Faiz Oranı Para Birimi Orjinal Para Faiz Tahakkuku TL

15.08.2009 Libor+%1,25 ABD Doları 22.937.732 139.945 34.900.371

Finansal kiralama borçları aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

1 yıldan az 469.617.973 480.276.603

1 – 5 yıl arası 1.438.363.567 1.566.966.270

5 yıldan fazla 1.548.610.096 1.778.034.612

3.456.591.636 3.825.277.485

Eksi: Gelecek yıllara ait faiz gideri (497.052.569) (642.883.392)

Mali tablolarda gösterilen

finansal kiralama borçlarının anapara tutarı 2.959.539.067 3.182.394.093

Faiz aralığı:

Değişken oranlı borçlar 1.133.986.718 1.221.791.915

Sabit oranlı borçlar 1.825.552.349 1.960.602.178

2.959.539.067 3.182.394.093

31 Aralık 2009 tarihi itibariyle, ABD Doları ve Euro cinsinden ifade edilen finansal kiralama borçlarının ağırlıklı ortalama faiz

oranları, sabit oranlı borçlar için %4,91 (31 Aralık 2008: % 4,90) değişken oranlı borçlar için ise %0,78 (31 Aralık 2008: %1,93)’dir.

118YILLIK RAPOR 2009

119YILLIK RAPOR 2009

9. DİĞER FİNANSAL YÜKÜMLÜLÜKLER

Kısa vadeli diğer finansal yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Türev enstrümanlar gerçeğe uygun değeri (Not: 39) 45.232.172 44.360.335

Bankaya borçlar 846.771 639.916

46.078.943 45.000.251

Bankaya borçlar hesabı ay sonu vergi ve SSK ödemeleri için banka tarafından faizsiz olarak kullandırılan gecelik borçlardan

oluşmaktadır.

10. TİCARİ ALACAKLAR VE BORÇLAR

Kısa vadeli ticari alacakların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Ticari alacaklar 455.045.487 381.445.533

İlişkili taraflardan ticari alacaklar (Not 37) 32.128.286 4.741.388

Şüpheli alacaklar karşılığı (41.791.892) (37.042.788)

445.381.881 349.144.133

Ticari alacaklar için ayrılan şüpheli alacak karşılığı, dava konusu alacaklar için ayrılmış karşılıklar ve geçmiş tahsil edilememe

tecrübesine dayanılarak hesaplanmış karşılıklardan oluşmaktadır. Grup’un 31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerinde sona eren dönemlere

ilişkin şüpheli alacak karşılığındaki değişimi aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Dönem başı ayrılmış karşılık 37.042.788 21.405.019

Cari dönem gideri 22.513.003 20.707.670

Tahsil edilen alacak (15.357.120) (4.895.781)

Silinen alacak (2.406.779) (174.120)

Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık 41.791.892 37.042.788

Grup, alacaklarının kredi riski ile ilgili açıklamaları finansal tablo dipnotu 38’de Kredi Riski bölümünde verilmektedir.

Kısa vadeli ticari borçların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Ticari borçlar 536.177.325 425.068.449

İlişkili taraflara ticari borçlar (Not 37) 22.663.149 9.433.149

Diğer 1.961.004 607.613

560.801.478 435.109.211

120YILLIK RAPOR 2009

11. DİĞER ALACAKLAR VE BORÇLAR

Kısa vadeli diğer alacakların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Uçak alımı için yapılan nakdi olarak geri alınacak

ön ödemeler (net) 724.055.005 30.220.978

İlişkili taraflardan ticari olmayan alacaklar (Not 37) 12.581.316 67.386

Vergi dairesinden alacaklar 1.933.804 4.917.861

Personelden alacaklar 1.165.585 1.263.682

Verilen depozito ve teminatlar 1.153.878 949.250

Yurtdışı satınalma işlemlerinden doğan alacaklar 938.235 5.551.351

Teknik malzeme yurtdışı alacakları 265.974 1.465.399

İndirilecek KDV - 4.295.567

Bosna Hersek Havayolları hisse senedi avansı - 10.704.000

Diğer alacaklar 1.299.578 2.238.484

743.393.375 61.673.958

Uzun vadeli diğer alacakların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Uçak alımı için yapılan nakdi olarak geri alınacak

ön ödemeler (net) 637.383.512 -

Faiz takası sözleşmeleri depozitoları 7.663.566 -

Faaliyet tipi kiralamalar için verilen avanslar 7.211.446 6.924.230

Personelden alacaklar 6.045.185 6.410.064

Verilen depozito ve teminatlar 4.863.237 3.472.266

Sita depozito sertifikalarından alacaklar 1.193.182 1.205.400

Yurtdışı satınalma işlemlerinden doğan alacak - 4.796.921

664.360.128 22.808.881

Kısa vadeli diğer borçların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Çeşitli hizmet avansları 69.550.656 57.613.133

Ödenecek vergi ve fonlar 31.244.933 26.061.291

Ödenecek SSK primleri 25.835.403 21.564.459

Sigorta şirketlerine borçlar 14.832.195 -

Alınan depozito ve teminatlar 9.665.768 7.603.582

Alınan diğer avanslar 1.150.351 1.072.264

Sanal pos bilet avansları 936.185 162.591

Özel kira avansları 895.143 751.062

Diğer borçlar 2.522.747 1.138.625

156.633.381 115.967.007

121YILLIK RAPOR 2009

11. DİĞER ALACAKLAR VE BORÇLAR (devamı)

Uzun vadeli diğer borçların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Alınan depozito ve teminatlar 8.941.613 7.865.284

12. FİNANS SEKTÖRÜ FAALİYETLERİNDEN ALACAK VE BORÇLAR

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).

13. STOKLAR

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Yedek parça stokları 133.739.727 87.165.280

Diğer stoklar 29.624.852 25.918.729

163.364.579 113.084.009

Değer düşüklüğü karşılığı (-) (14.368.647) (14.724.718)

148.995.932 98.359.291

31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerinde sona eren dönemlere ilişkin stok değer düşüklüğündeki değişim aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 30 Aralık 2008

Dönem başı ayrılmış karşılık 14.724.718 10.845.508

Dönem içinde ayrılan karşılık 1.290.280 13.078.367

Dönem içinde ayrılan karşılık iptali (1.646.351) (9.199.157)

Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık 14.368.647 14.724.718

14. CANLI VARLIKLAR

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).

15. DEVAM EDEN İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN VARLIKLAR

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).

122YILLIK RAPOR 2009

16. ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR

Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Express) 26.698.068 13.811.371

THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş. (Turkish DO&CO) 34.054.590 26.060.988

Bosna Hersek Havayolları 2.936.441 -

P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti. 22.421.794 3.765.565

TGS Yer Hizmetleri A.Ş. (TGS) 63.482.168 -

THY OPET Havacılık Yakıtları A.Ş. 2.459.495 -

152.052.556 43.637.924

Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Express)’in 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Varlıklar 232.316.502 113.774.956

Yükümlülükler 178.920.367 86.152.214

Özkaynaklar 53.396.135 27.622.742

Grup’un özkaynaklardaki payı 26.698.068 13.811.371

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Hasılat 899.836.648 765.171.890

Dönem karı / (zararı) 25.409.528 (3.899.580)

Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı 12.704.764 (1.949.790)

THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş.’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Varlıklar 122.594.934 93.245.421

Yükümlülükler 52.485.754 41.123.446

Özkaynaklar 68.109.180 52.121.975

Grup’un özkaynaklardaki payı 34.054.590 26.060.988

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Hasılat 267.960.365 190.142.882

Dönem karı / (zararı) 16.987.205 11.985.300

Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı 8.493.603 5.992.650

123YILLIK RAPOR 2009

16. ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR (devamı)

P&W T.T Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Varlıklar 104.846.886 8.344.051

Yükümlülükler 59.088.122 659.225

Özkaynaklar 45.758.764 7.684.826

Grup’un özkaynaklardaki payı 22.421.794 3.765.565

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Hasılat 119.754 -

Dönem karı / (zararı) (5.508.567) (960.174)

Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı (2.699.198) (470.485)

Bosna Hersek Havayolları’nın 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Varlıklar 49.653.830 -

Yükümlülükler 43.661.093 -

Özkaynaklar 5.992.737 -

Grup’un özkaynaklardaki payı 2.936.441 -

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Hasılat 20.721.502 -

Dönem karı / (zararı) (13.524.756) -

Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı (6.627.130) -

TGS’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Varlıklar 142.871.824 -

Yükümlülükler 15.907.488 -

Özkaynaklar 126.964.336 -

Grup’un özkaynaklardaki payı 63.482.168 -

124YILLIK RAPOR 2009

16. ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR (devamı)

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Hasılat - -

Dönem karı / (zararı) 1.964.336 -

Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı 982.168 -

17 Eylül 2009 tarihli protokol ve sermaye artışı neticesinde TGS’nin sermayesinin %50’sine tekabül eden 6.000.000 TL nominal

tutarında hissenin emisyon primli olarak 119.000.000 TL karşılığında Havaş tarafından sermaye artışına iştirak edilmek suretiyle

iktisap edilmesi neticesinde, TGS’nin özsermayesinde 113.000.000 TL emisyon primi oluşmuştur. Söz konusu emisyon priminin

şirket ile TGS arasında 2010-2014 yıllarında geçerli olacak 5 yıllık hizmet sözleşmesi ile ilişkili olması nedeniyle, TGS’nin özkaynakları

içerisinde yer alan emisyon priminin Grup payı (%50), hizmet alımı süresince itfa edilmek üzere ‘Ertelenmiş Gelir’ (Not 26) olarak

kaydedilmiştir.

THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş.’nin 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihlerine ilişkin finansal bilgileri aşağıdaki gibidir

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Varlıklar 5.745.326 -

Yükümlülükler 826.333 -

Özkaynaklar 4.918.993 -

Grup’un özkaynaklardaki payı 2.459.495 -

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Hasılat - -

Dönem karı / (zararı) (81.009) -

Dönem kar/ (zararında) Grup’un payı (40.504) -

Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların kar / (zarar) içindeki payları aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sun Ekspress 12.704.764 (1.949.791)

Turkish DO&CO 8.493.603 5.992.650

P&W T.T. Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti. (2.699.198) (470.485)

Bosna Hersek Havayolları (6.627.130) -

TGS 982.168 -

THY OPET Havacılık Yakıtları A.Ş. (40.504) -

Toplam 12.813.703 3.572.374

125YILLIK RAPOR 2009

16. ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE DEĞERLENEN YATIRIMLAR (devamı)

Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımların 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle detayları aşağıdaki gibidir:

Şirketin ve Sahiplik Sahip Olunan Ana Faaliyet

Şirketin Ünvanı Faaliyetin Yeri Oranı Oy Hakkı Alanı

Güneş Ekspres Havacılık A.Ş.

(Sun Express) Türkiye 50% 50% Hava Taşımacılığı

THY DO&CO İkram

Hizmetleri A.Ş. Türkiye 50% 50% İkram Hizmeti

P&W T.T. Uçak Bakım

Merkezi Ltd. Şti Türkiye 49% 49% Bakım Hizmeti

Bosna Hersek

Bosna Hersek Havayolları Federasyonu 49% 49% Hava Taşımacılığı

TGS Yer Hizmetleri A.Ş. Türkiye 50% 50% Yer Hizmetleri

THY OPET Havacılık

Yakıtları A.Ş. Türkiye 50% 50% Havacılık Yakıtları

17 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER

1 Ocak- 1 Ocak-

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Açılış bakiyesi, 1 Ocak 48.130.000 53.700.000

Yeni alımlar 758.086 -

Makul değer değişikliğinden kaynaklanan kayıp (78.086) (5.000.000)

Çıkışlar - (570.000)

Kapanış bakiyesi, 31 Aralık 48.810.000 48.130.000

Yatırım amaçlı gayrimenkullerin gerçeğe uygun değeri Grup ile ilişkisi olmayan bağımsız bir ekspertiz şirketi tarafından

gerçekleştirilen değerlemeye göre elde edilmiştir. Değerleme Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız bir

ekspertiz şirketi tarafından benzer gayrimenkuller ile ilgili piyasa işlem fiyatlarının referans alınmasıyla tespit edilmiştir.

Mal

iyet

Açılı

ş Ba

kiye

si 1

Oca

k 20

0916

4.64

5.53

831

1.29

4.13

916

6.56

1.73

62.

755.

313.

950

366.

092.

558

29.0

93.6

1462

.709

.927

4.85

5.58

2.30

78.

711.

293.

769

İlave

ler

-

19.3

36.9

1920

.689

.613

37.3

02.4

8893

.157

.533

2.31

1.97

227

.889

.945

203.

152.

915

403.

841.

385

Çıkı

şlar

-

(9.7

09.4

47)

(14.

615.

913)

(283

.401

.122

)(1

39.4

20.5

97)

(2.8

50)

-

(84.

407.

359)

(531

.557

.288

)

Tran

sfer

ler

-

-

-

31.7

70.0

55 -

1

6.01

9.22

6 (7

2.88

6.72

0)25

.097

.439

-

31 A

ralık

200

9 ka

panı

ş ba

kiye

si16

4.64

5.53

832

0.92

1.61

117

2.63

5.43

62.

540.

985.

371

319.

829.

494

47.4

21.9

6217

.713

.152

4.99

9.42

5.30

28.

583.

577.

866

Biri

kmiş

Am

ortis

man

Açılı

ş Ba

kiye

si 1

Oca

k 20

0955

.667

.061

248.

016.

427

139.

815.

066

2.02

3.62

7.03

618

5.00

9.98

022

.559

.087

-

980.

614.

975

3.65

5.30

9.63

2

Cari

döne

m a

mor

tism

anı

2.73

1.50

514

.943

.907

10.3

71.0

0053

.590

.864

45.7

29.7

733.

624.

704

-

212.

257.

891

343.

249.

644

Çıkı

şlar

-

(9.3

40.2

89)

(14.

512.

382)

(256

.514

.451

)(8

3.69

4.30

6)(4

75)

-

(40.

722.

553)

(404

.784

.456

)

Değe

r düş

üklü

ğü re

el a

rtış

/(aza

lış)

-

(551

.167

) -

77

.905

.359

-

-

-

76.

908.

870

154.

263.

062

Değe

r düş

üklü

ğü k

ur d

eğiş

imin

den

ka

ynak

lana

n ar

tış/(a

zalış

) -

37

.062

-

18.1

92.9

61 -

-

-

6

.290

.911

24

.520

.934

31 A

ralık

200

9 ka

panı

ş ba

kiye

si58

.398

.566

253.

105.

940

135.

673.

684

1.91

6.80

1.76

914

7.04

5.44

726

.183

.316

-

1.23

5.35

0.09

43.

772.

558.

816

31 A

ralık

200

9 ne

t def

ter

değe

ri10

6.24

6.97

267

.815

.671

36.9

61.7

5262

4.18

3.60

217

2.78

4.04

721

.238

.646

17.7

13.1

523.

764.

075.

208

4.81

1.01

9.05

0

31 A

ralık

200

8 ne

t def

ter

değe

ri10

8.97

8.47

763

.277

.712

26.7

46.6

7073

1.68

6.91

418

1.08

2.57

86.

534.

527

62.7

09.9

273.

874.

967.

332

5.05

5.98

4.13

7

Tekn

ikFi

nans

alYe

rüst

üEk

ipm

an,

Diğe

rKo

mpo

nent

ve

Yapı

lmak

taKi

rala

ma

ileDü

zenl

emel

eri

Sim

ülat

ör v

eEk

ipm

anla

r ve

Uçak

lar

veTa

mir

Edi

lebi

lirÖz

el

Olan

Alın

anve

Bin

alar

Taşı

tlar

Dem

irba

şlar

Yede

k M

otor

lar

Yede

k Pa

rçal

arM

aliy

etle

rYa

tırım

lar

Uça

klar

Topl

am

18.

MA

DD

İ DU

RA

N V

AR

LIK

LAR

126YILLIK RAPOR 2009

Mal

iyet

Açılı

ş Ba

kiye

si 1

Oca

k 20

0816

4.58

4.01

430

3.00

9.42

817

1.15

1.24

42.

639.

937.

173

327.

244.

646

23.8

90.4

8059

.697

.500

3.83

0.02

1.09

57.

519.

535.

580

İlave

ler

10.

644

20.4

94.7

918.

968.

480

85.2

87.7

0010

2.48

9.87

212

.093

.986

42.5

32.5

351.

019.

175.

119

1.29

1.05

3.12

7

Çıkı

şlar

(25

3.83

8)(1

2.21

0.08

0)(1

3.55

7.98

8)(2

.114

.432

)(6

3.64

1.96

0)(7

.516

.640

) -

-

(9

9.29

4.93

8)

Tran

sfer

ler

304.

718

-

-

32.2

03.5

09 -

6

25.7

88

(39.

520.

108)

6.38

6.09

3 -

31 A

ralık

200

8 ka

panı

ş ba

kiye

si16

4.64

5.53

831

1.29

4.13

916

6.56

1.73

62.

755.

313.

950

366.

092.

558

29.0

93.6

1462

.709

.927

4.85

5.58

2.30

78.

711.

293.

769

Biri

kmiş

Am

ortis

man

Açılı

ş Ba

kiye

si 1

Oca

k 20

0853

.372

.621

252.

091.

508

144.

571.

580

2.07

7.62

1.58

015

3.04

3.93

820

.246

.335

-

1.58

0.58

4.46

44.

281.

532.

026

Cari

döne

m a

mor

tism

anı

2.40

9.09

012

.680

.870

8.58

9.28

042

.672

.639

77.2

31.0

454.

124.

389

-

134.

780.

686

282.

487.

999

Çıkı

şlar

(11

4.65

0)(1

1.87

7.50

5)(1

3.34

5.79

4)(1

.023

.101

)(4

5.26

5.00

3)(1

.811

.637

) -

-

(7

3.43

7.69

0)

Değe

r düş

üklü

ğü re

el a

rtış

-

2.08

0.03

1 -

65

.194

.491

-

-

-

109

.562

.180

17

6.83

6.70

2

Değe

r düş

üklü

ğü k

ur d

eğiş

imin

den

ka

ynak

lana

n az

alış

-

(6.9

58.4

77)

-

(160

.838

.573

) -

-

-

(

844.

312.

355)

(1.0

12.1

09.4

05)

31 A

ralık

200

8 ka

panı

ş ba

kiye

si55

.667

.061

248.

016.

427

139.

815.

066

2.02

3.62

7.03

618

5.00

9.98

022

.559

.087

-

980.

614.

975

3.65

5.30

9.63

2

31 A

ralık

200

8 ne

t def

ter

değe

ri10

8.97

8.47

763

.277

.712

26.7

46.6

7073

1.68

6.91

418

1.08

2.57

86.

534.

527

62.7

09.9

273.

874.

967.

332

5.05

5.98

4.13

7

31 A

ralık

200

7 ne

t def

ter

değe

ri11

1.21

1.39

350

.917

.920

26.5

79.6

6456

2.31

5.59

317

4.20

0.70

83.

644.

145

59.6

97.5

002.

249.

436.

631

3.23

8.00

3.55

4

Tekn

ikFi

nans

alYe

rüst

üEk

ipm

an,

Diğe

rKo

mpo

nent

ve

Yapı

lmak

taKi

rala

ma

ileDü

zenl

emel

eri

Sim

ülat

ör v

eEk

ipm

anla

r ve

Uçak

lar

veTa

mir

Edi

lebi

lirÖz

el

Olan

Alın

anve

Bin

alar

Taşı

tlar

Dem

irba

şlar

Yede

k M

otor

lar

Yede

k Pa

rçal

arM

aliy

etle

rYa

tırım

lar

Uça

klar

Topl

am

18.

MA

DD

İ DU

RA

N V

AR

LIK

LAR

(de

vam

ı)

127YILLIK RAPOR 2009

128YILLIK RAPOR 2009

18. MADDİ DURAN VARLIKLAR (devamı)

Grup, Not 2.5.6.’da açıklanan çerçevede maddi duran varlıklarından uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin (“Uçaklar”) değer

düşüklüğü hesaplamalarında geri kazanılabilir değer olarak kullanım değerinden daha yüksek olduğu için, satış masrafları sonrası

ABD Doları bazlı net satış fiyatlarını kullanmaktadır. 31 Aralık 2009 tarihinde sona eren hesap döneminde ABD Doları’nın TL

karşısında değer kaybetmesi sonucu (Not 2.5.9) uçakların TL cinsinden net satış fiyatları düştüğünden dolayı değer düşüklüğü

karşılığında kur değişiminden kaynaklanan 24.520.934 TL tutarında artış, uçakların ABD Doları bazlı fiyatlarında oluşan ABD Doları

cinsinden gerileme sonucunda ise değer düşüklüğü karşılığında 154.263.062 TL artış meydana gelmiştir.Değer düşüklüğünde

toplamda 178.783.996 TL artış meydana gelmiştir.

19. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

Haklar

Maliyet

Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2009 76.958.343

İlaveler 3.308.946

Çıkışlar (2.333)

31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi 80.264.956

Birikmiş Amortisman

Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2009 65.795.741

Cari dönem itfa payı 3.801.936

Çıkışlar (2.333)

31 Aralık 2009 kapanış bakiyesi 69.595.344

31 Aralık 2009 net defter değeri 10.669.612

31 Aralık 2008 net defter değeri 11.162.602

Haklar

Maliyet

Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2008 68.832.212

İlaveler 8.138.832

Çıkışlar (12.701)

31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi 76.958.343

Birikmiş Amortisman

Açılış Bakiyesi 1 Ocak 2008 62.031.040

Cari dönem itfa payı 3.777.402

Çıkışlar (12.701)

31 Aralık 2008 kapanış bakiyesi 65.795.741

31 Aralık 2008 net defter değeri 11.162.602

31 Aralık 2007 net defter değeri 6.801.172

129YILLIK RAPOR 2009

20. ŞEREFİYE

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur)

21. DEVLET TEŞVİK VE YARDIMLARI

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur)

22. KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER

Kısa vadeli borç karşılıklarının dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Dava karşılığı 7.287.354 7.460.396

Dava karşılıklarının 31 Aralık 2009 ve 2008 dönemlerindeki değişimi aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Dönem başı ayrılmış karşılık 7.460.396 4.695.954

Cari dönemde ayrılan karşılık 1.346.190 3.031.707

Konusu kalmayan karşılık (1.519.232) (267.265)

Dönem sonu itibariyle ayrılan karşılık 7.287.354 7.460.396

Grup, faaliyetleri gereği maruz kaldığı aleyhte açılan davalara ilişkin karşılık ayırmaktadır. Aleyhte açılan davalar genellikle eski

çalışanların açtığı işe iade davaları ile kayıp ya da hasar görmüş bagaj ve kargolara ilişkindir.

a) Verilen Teminatlar: 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle verilen teminat mektupları tutarı 92.014.638 TL’dir (31 Aralık 2008: 81.610.647

TL).

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

A. Kendi tüzel kişiliği adına verilen Teminat

Rehin ve İpotekler (TRİ) 92.014.638 81.610.647

B. Tam konsolidasyon kapsamına dahil edilen

ortaklıklar lehine verilen TRİ'ler - -

C. Olağan ticari faaliyetlerinin yürütülmesi

amacıyla diğer 3. Kişilerin borcunu temin

için verilen TRİ'ler - -

D. Diğer Verilen TRİ'lerin Toplam Tutarı - -

92.014.638 81.610.647

22. KARŞILIKLAR, KOŞULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devamı)

b) Hava kargo ücretlerinin sabitlenmesine ilişkin olarak ABD Adalet Bakanlığı Antitröst Birimi ve Avrupa antitröst otoriteleri

tarafından 2006 yılı başlarında Avrupa ve Amerika’da eş zamanlı olarak, önde gelen havayolları şirketleri dahil olmak üzere, çok

sayıda havayolu şirketini kapsayan bir inceleme başlatılmıştır. Söz konusu inceleme kapsamında 6 Nisan 2006 tarihinde ABD

Columbia (Washington) Bölge Mahkemesi tarafından Şirket’e bir tebligat yapılarak hava kargo ücretlerine ilişkin olarak Şirket’in

uhdesinde bulunan bilgi ve belgelerin ibraz edilmesi talep edilmiştir. Söz konusu tebligatın benzerleri diğer sözü geçen havayollarına

da yapılmıştır. İnceleme kapsamında ABD Adalet Bakanlığı Antitröst Birimine Şirket’in antitröst kurallarını ihlal etmediği bildirilmiş

olup, görüşmeler Şirket’i temsilen ABD'li avukatlarca sürdürülmektedir. Rapor tarihi itibariyle, Şirket yönetimi ABD Adalet

bakanlığının başlatmış olduğu incelemelerin sonuçlarının güvenilir olarak ölçülemeyeceğini düşünmektedir. Bu sebeple ekteki

konsolide finansal tablolarda bu hususlar ile ilgili herhangi bir karşılık ayrılmamıştır. Ancak, bu hususların Grup’a mali yükümlülük

getirmesi ihtimali bulunmaktadır.

c) Toplu İş Sözleşmesine İlişkin Uyuşmazlık

Şirket ile Türkiye Sivil Havacılık Sendikası (“Hava-İş”) arasında 2009-2010 yıllarına ilişkin olarak 22. Dönem toplu iş sözleşmesi

görüşmesi görüşmelerinde bazı maddeler üzerinde anlaşma sağlanamayacağı anlaşıldığından 3 Mart 2010 tarihinde "Uyuşmazlık

Tutanağı" imzalanmış ve arabulucu süreci başlamıştır. Şirket 2009 yılına ilişkin olarak personeline re’sen yüzde altı oranında

ücret artışı yapmıştır ancak Hava-İş toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde geriye dönük olarak ilave ücret artışı talep etmektedir.

Rapor tarihi itibariyle toplu iş sözleşmesi süreci tamamlanmadığından 2009 yılına ilişkin olarak Şirket’e ilave bir finansal yük gelip

gelmeyeceği belirsiz olduğundan finansal tablolarda bu hususa ilişkin herhangi bir karşılık ayrılmamıştır.

d) Grup’un iskonto edilmiş kıdem tazminatı yükümlülüğü 151.875.562 TL’dir. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Grup’un tüm çalışanlarını

işten çıkarması durumunda ödeyeceği miktar ise, yaklaşık olarak 299.090.230 TL’dir.

23. TAAHHÜTLER

Grup’un henüz tahakkuk etmemiş faaliyet tipi kiralama borçlarının dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Bir yıldan az 312.850.973 201.619.938

1 – 5 yıl arası 853.516.736 684.056.091

5 yıldan fazla 422.992.569 422.009.094

1.589.360.278 1.307.685.123

Grup, 2010-2012 yılları arasında teslim almak üzere, uçak üreticisi firmalarca yapılacak indirimler öncesi liste fiyatlarına göre,

uçak alımlarının toplam bedeli yaklaşık olarak 5,9 Milyar ABD Doları olan 24 adet uçak için anlaşma imzalamıştır. Grup, söz

konusu alımlarla ilgili olarak ilgili firmalara 31 Aralık 2009 itibariyle 913 Milyon ABD Doları avans ödemesi yapmıştır.

130YILLIK RAPOR 2009

131YILLIK RAPOR 2009

24. ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR

Kısa vadeli çalışanlara sağlanan faydalar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Maaş tahakkukları 38.827.130 33.409.789

Personele borçlar 1.437.729 1.674.174

Kullanılmamış izin karşılığı 14.469.621 12.734.462

54.734.480 47.818.425

Uzun vadeli kıdem tazminatı karşılığı dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Kıdem tazminatı karşılığı 151.875.562 142.459.082

Kıdem tazminatı karşılığı aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde ayrılmaktadır:

Yürürlükteki İş Kanunu hükümleri uyarınca, çalışanlardan kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş sözleşmesi sona erenlere,

hak kazandıkları yasal kıdem tazminatlarının ödenmesi yükümlülüğü vardır. Ayrıca, halen yürürlükte bulunan 506 sayılı Sosyal

Sigortalar Kanununun 6 Mart 1981 tarih, 2422 sayılı ve 25 Ağustos 1999 tarih, 4447 sayılı yasalar ile değişik 60’ıncı maddesi

hükmü gereğince kıdem tazminatını alarak işten ayrılma hakkı kazananlara da yasal kıdem tazminatlarını ödeme yükümlülüğü

bulunmaktadır. Emeklilik öncesi hizmet şartlarıyla ilgili bazı geçiş karşılıkları, ilgili kanunun 23 Mayıs 2002 tarihinde değiştirilmesi

ile Kanun’dan çıkarılmıştır.

1 Ocak 2010 tarihi itibariyle ödenecek kıdem tazminatı tavanı 2.427 TL (1 Ocak 2009: 2.260 TL)’dir.

Kıdem tazminatı yükümlülüğü yasal olarak herhangi bir fonlamaya tabi değildir. Kıdem tazminatı karşılığı, Şirket’in, çalışanların

emekli olmasından kaynaklanan gelecekteki muhtemel yükümlülük tutarının bugünkü değerinin tahmin edilmesi yoluyla

hesaplanmaktadır. UMS 19 (“Çalışanlara Sağlanan Faydalar”), şirketin yükümlülüklerinin, tanımlanmış fayda planları kapsamında

aktüeryal değerleme yöntemleri kullanılarak geliştirilmesini öngörür. Bu doğrultuda, toplam yükümlülüklerin hesaplanmasında

kullanılan aktüeryal varsayımlar aşağıda belirtilmiştir:

Ana varsayım, her hizmet yılı için olan azami yükümlülük tutarının enflasyona paralel olarak artacak olmasıdır. Bu nedenle, 31

Aralık 2009 tarihi itibariyle, ekli konsolide finansal tablolarda karşılıklar, geleceğe ilişkin, çalışanların emekliliğinden kaynaklanacak

muhtemel yükümlülüğün bugünkü değeri tahmin edilerek hesaplanır. İlgili bilanço tarihlerindeki karşılıklar, yıllık %4,80 enflasyon

(31 Aralık 2008: %5,40) ve %11 (31 Aralık 2008: % 12) iskonto oranı varsayımlarına göre hesaplanmıştır. İsteğe bağlı işten ayrılmalar

neticesinde ödenmeyip, Şirket’e kalacak olan kıdem tazminatı tutarlarının tahmini oranı %2,17 olarak dikkate alınmıştır (2008:

%2,99). Kıdem tazminatı tavanı altı ayda bir revize edilmekte olup, Grup’un kıdem tazminatı karşılığının hesaplanmasında 1 Ocak

2010 tarihinden itibaren geçerli olan 2.427 TL tavan tutarı dikkate alınmıştır.

24. ÇALIŞANLARA SAĞLANAN FAYDALAR (devamı)

Kıdem tazminatı yükümlülüğündeki değişim aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Dönem başı ayrılmış karşılık 142.459.082 131.959.011

Cari hizmet maliyetleri 15.405.411 17.941.602

Faiz maliyeti 8.870.209 8.260.634

Aktueryal kayıp /(kazanç) 2.080.775 (2.847.655)

Ödemeler (16.939.915) (12.854.510)

Dönem sonu itibari ile ayrılan karşılık 151.875.562 142.459.082

25. EMEKLİLİK PLANLARI

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).

26. DİĞER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER

Diğer dönen varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Teslim alınan uçaklara ilişkin hibe kredi gelir

tahakkukları 34.479.378 40.861.407

Peşin ödenen vergi ve fonlar 33.751.118 58.951.175

Peşin ödenmiş faaliyet tipi kiralama giderleri 19.410.997 11.010.997

Teknik bakım gelir tahakkuku 18.049.297 5.438.006

Geri alınacak KDV 9.825.050 5.469.834

Peşin ödenmiş satış komisyonları 9.418.953 8.832.684

Gelecek aylara ait sigorta giderleri 5.197.278 5.676.306

Verilen sipariş avansları 3.788.745 4.649.039

Peşin ödenmiş diğer giderler 3.543.305 4.668.513

Interline yolcu geliri tahakkukları 3.409.593 8.073.217

İş avansları 903.082 1.005.304

Peşin ödenen wet lease kira gideri - 5.345.647

Diğer dönen varlıklar 1.896.961 3.581.299

143.673.757 163.563.428

132YILLIK RAPOR 2009

133YILLIK RAPOR 2009

26. DİĞER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devamı)

Diğer duran varlıkların dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Maddi varlıklara ilişkin yapılan ödemeler 45.347.530 74.096.755

Motor bakım rezervi 26.581.865 18.171.033

Peşin ödenen uçak finansman giderleri 7.543.182 7.197.530

Peşin ödenmiş faaliyet tipi kiralama giderleri 2.776.711 3.175.779

Peşin ödenen Eximbank garanti ücreti 1.183.491 2.618.689

Gelecek yıllara ait giderler 139.175 234.725

83.571.954 105.494.511

Diğer kısa vadeli yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Bakım onarım gider tahakkukları 98.389.811 69.099.738

TGS hisse devri ile ilgili kazanılmamış gelir (Not 16) 11.300.000 -

Gelecek aylara ait gelirler 5.534.473 430.965

Teşvik primi tahakkuku 5.049.461 4.603.716

Diğer gider tahakkukları 2.142.564 369.934

Diğer yükümlülükler 79.703 7.251.639

Teslim alınacak uçaklara ilişkin hibe kredi geliri - 9.926.677

122.496.012 91.682.669

Diğer uzun vadeli yükümlülüklerin dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

TGS hisse devri ile ilgili kazanılmamış gelir (Not 16) 45.200.000 -

Gelecek aylara ait gelirler 5.904.110 -

Brüt hibe krediler 39.419.630 39.289.960

Hibe krediler birikmiş amortismanı (11.517.414) (8.168.227)

79.006.326 31.121.733

Yolcu uçuş yükümlülüklerinin dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sık uçuş programı yolcu yükümlülükleri 124.222.967 98.946.996

Bilet satışından doğan yolcu uçuş yükümlülükleri 282.983.563 253.091.354

Mil satışından doğan yolcu uçuş yükümlülükleri 179.318.749 135.355.647

586.525.279 487.393.997

27. ÖZKAYNAKLAR

Grup’un sermaye yapısı aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 31 Aralık

Grup % 2009 % 2008

T.C. Başbakanlık Özelleştirme

İdaresi Başkanlığı (*) A, C 49,12 429.818.308 49,12 85.963.662

Diğer (Halka açık kısım) A 50,88 445.181.692 50,88 89.036.338

Ödenmiş sermaye 875.000.000 175.000.000

Sermaye düzeltmesi farkları 1.123.808.032 1.672.901.479

Düzeltilmiş sermaye 1.998.808.032 1.847.901.479

(*) Özel şahıslara ait 1.644 adet hisse THY 1984 yılında özelleştirme programına alındığı sırada dikkate alınmamıştır. Bilahare,

THY’nın Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarihli kararıyla onaylanan ana sözleşmesi gereği söz konusu hisseler T.C.

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı adına kaydedilmiştir.

31 Aralık 2009 tarihi itibariyle Grup’un çıkarılmış ve ödenmiş sermayesi her biri 1 Kr nominal değerli 87.499.999.999 adet A grubu

hisse ve 1 Kr nominal değerli 1 adet C grubu hisseden oluşmaktadır. Bu hisseler nama yazılıdır. C grubu hisse ÖİB’ye ait olup

aşağıda belirtilen imtiyazlara sahiptir:

Ana Sözleşme Madde 7: Nama yazılı hisselerin devrinde Yönetim Kurulu onayı ile beraber C grubu hisseyi temsilen seçilen Yönetim

Kurulu üyesinin olumlu oyunun bulunması şarttır.

Ana Sözleşme Madde 10: Yönetim Kurulu 7 üyeden oluşur, 7 üyeden birinin C grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi

zorunludur.

Ana Sözleşme Madde 14: Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu’nun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsilen seçilen

üyenin olumlu oy kullanmasına bağlıdır:

a) Ana Sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen şirket misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması,

b) Genel kurula ana sözleşme değişikliği önerilmesi,

c) Sermaye arttırılması,

d) Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi,

e) Şirket’in Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamının beher sözleşme bazında %5’ini

geçen ve Şirket’i doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararın alınması

(şöyle ki kamu payının Şirket sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır),

f) Şirket’in başka gruplarla birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,

g) Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi

bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması.

134YILLIK RAPOR 2009

135YILLIK RAPOR 2009

27. ÖZKAYNAKLAR (devamı)

Kardan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler

Türk Ticaret Kanunu’na göre yasal yedekler birinci ve ikinci tertip yasal yedekler olmak üzere ikiye ayrılır. Türk Ticaret Kanunu’na

göre birinci tertip yasal yedekler, Şirket’in ödenmiş sermayesinin %20’sine ulaşılıncaya kadar, kanuni net karın %5’i olarak ayrılır.

İkinci tertip yasal yedekler ise ödenmiş sermayenin %5’ini aşan dağıtılabilir karın %10’udur. Türk Ticaret Kanunu’na göre, yasal

yedekler ödenmiş sermayenin %50’sini geçmediği sürece sadece zararları netleştirmek için kullanılabilir, bunun dışında herhangi

bir şekilde kullanılması mümkün değildir. Halka açık şirketler, temettü dağıtımlarını SPK’nın öngördüğü şekilde yaparlar.

Yabancı Para Çevirim Farkları

Yabancı para çevirim farklarında Grup’un müşterek yönetime tabi ortaklığı olan ve özkaynaktan pay alma yöntemine göre

muhasebeleştirilen Güneş Ekspres Havacılık A.Ş. (Sun Ekspres)’nin ve Bosna Hersek Havayolları’nın özkaynaklarında kur

değişiminden kaynaklanan değişim takip edilmektedir.

Kar Payı Dağıtımı

Hisseleri İMKB’de işlem gören şirketler, SPK tarafından getirilen temettü şartına aşağıdaki şekilde tabidir:

SPK’nın halka açık şirketlerin kar dağıtım esaslarını düzenlediği Seri: IV, No: 27 Tebliğine göre bu dağıtımın şirketlerin genel

kurullarında alacakları karara bağlı olarak nakit ya da temettünün sermayeye eklenmesi suretiyle ihraç edilecek payların bedelsiz

olarak ortaklara dağıtılmasına ya da belli oranda nakit, belli oranda bedelsiz pay dağıtılması suretiyle gerçekleştirilebilmesine;

belirlenecek birinci temettü tutarının mevcut ödenmiş/çıkarılmış sermayelerinin % 5’inden az olması durumunda, söz konusu

tutarın dağıtılmadan ortaklık bünyesinde bırakılabilmesine imkan verilmiş olup ancak bir önceki döneme ilişkin temettü dağıtımını

gerçekleştirmeden sermaye artırımı yapan ve bu nedenle payları “eski” ve “yeni” şeklinde ayrılan anonim ortaklıklardan, 2008

yılı faaliyetleri sonucunda elde ettikleri dönem karından temettü dağıtacakların, hesaplayacakları birinci temettüyü nakden

dağıtmaları zorunluluğu vardır.

9 Ocak 2009 tarihli Kurul Kararları ile konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan işletmelerce dağıtılabilir karın

hesaplanmasında, şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği sürece, dağıtacakları kar tutarını Seri:XI

No:29 Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri finansal tablolarında yer alan net dönem karlarını dikkate alarak

hesaplamalarına imkan tanınmasına karar verilmiştir. Aynı karar ile şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan geçmiş yıl karları,

dönem karı ve kar dağıtımına konu edilebilecek diğer kaynakların toplam tutarına Seri:XI, No:29 Tebliği çerçevesinde hazırlanıp

kamuya ilan edilecek finansal tablo dipnotlarında yer verilmesine karar verilmiştir.

Sermaye Piyasası Kurulu’nun 27 Ocak 2010 tarihli ve 02/51 sayılı kararı ile;

Payları borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklar için yapılacak temettü dağıtımı konusunda, herhangi bir asgari kar

dağıtım zorunluluğu getirilmemesine; bu kapsamda kar dağıtımının Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: IV No: 27 sayılı tebliğinde

yer alan esaslar, ortaklıkların esas sözleşmelerinde bulunun hükümler ve şirketler tarafından kamuya açıklanmış olan kar dağıtım

politikaları çerçevesinde gerçekleştirilmesine,

27. ÖZKAYNAKLAR (devamı)

Kar Payı Dağıtımı (devamı)

Konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülüğü bulunan şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan kaynaklarından karşılanabildiği

sürece, net dağıtılabilir kar tutarını Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: XI No: 29 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya

İlişkin Esaslar Tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya ilan edecekleri konsolide finansal tablolarında yer alan net dönem karlarını

dikkate alarak hesaplamalarına,

Şirketlerin yasal kayıtlarında bulunan geçmiş yıl zararlarının düşülmesinden sonra kalan dönem karı ve kar dağıtımına konu

edilebilecek diğer kaynakların toplam tutarına Sermaye Piyasası Kurulu’nun Seri: XI No: 29 tebliği çerçevesinde hazırlayıp kamuya

ilan edecekleri finansal tablo dipnotlarında yer verilmesine,

Seri: IV No: 27 tebliğinin altıncı maddesinde yer alan temettü dağıtım zamanına ilişkin sürelerin uygulanmasında;

a) Temettünün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettünün hesap dönemini izleyen beşinci ayın sonuna kadar dağıtımının yapılması

uygulamasına devam edilmesine,

b) Temettü pay olarak dağıtılacaksa, bu nedenle ihraç edilecek payların Sermaye Piyasası Kurulu’nca kayda alınması için hesap

dönemini takip eden beşinci ay sonuna kadar Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda bulunulması ve pay dağıtımının hesap

dönemini izleyen altıncı ayın sonuna kadar tamamlanmasına

c) “a” ve “b” bentlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan bentlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı, ancak

anılan bentlerde yer alan süreler dahilinde yerine getirilmesine karar verilmiştir.

Şirket’in 31 Aralık 2009 tarihli yasal kayıtlarında yer alan özkaynak kalemlerinin tutarları aşağıdaki gibidir:

Ödenmiş Sermaye 875.000.000

Hisse Senedi İhraç Primleri 181.185

Yasal Yedekler 39.052.952

Olağanüstü Yedekler (*) 7.806.889

Diğer Kar Yedekleri 9

Özel Fonlar 53.064.572

Geçmiş Yıllar Karları (*) 303.035.058

Dönem Net Karı (*) 332.792.278

Toplam Özkaynaklar 1.610.932.943

* Yasal kayıtlara göre kar dağıtımına konu edilebilecek toplam tutar 643.634.225 TL’dir

136YILLIK RAPOR 2009

137YILLIK RAPOR 2009

27. ÖZKAYNAKLAR (devamı)

Nakit akım riskine karşı koruma işlemi fonu

Nakit akım riskine karşı koruma işlemi fonu, gelecekteki nakit akımlarının finansal riskten korunması olarak belirlenen ve bu

konuda etkin olan türev finansal araçların gerçeğe uygun değerindeki değişikliklerin doğrudan özkaynak içerisinde

muhasebeleştirilmesi sonucu ortaya çıkar. Finansal riske karşı korunmadan elde edilen ertelenmiş kazanç/zarar toplamı, finansal

riske karşı korunan işlemin etkisi kar/zararı etkilediğinde kar/zararda muhasebeleştirilir.

28. SATIŞLAR VE SATIŞLARIN MALİYETİ

Brüt karın dökümü aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Tarifeli hizmetler

Yolcu 6.242.396.046 5.415.875.828

Kargo ve Posta 442.452.326 381.265.205

Toplam tarifeli hizmetler 6.684.848.372 5.797.141.033

Tarifesiz hizmetler 60.234.596 79.011.633

Diğer gelirler 290.836.108 247.035.147

Brüt satışlar 7.035.919.076 6.123.187.813

Eksi: iskontolar ve satıştan iadeler (36.173) (13.604)

Net satışlar 7.035.882.903 6.123.174.209

Satışların maliyeti (-) (5.135.949.144) (4.542.670.584)

Brüt kar 1.899.933.759 1.580.503.625

Tarifeli hizmetlerin coğrafi dağılımı aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

- Avrupa 2.621.154.415 2.349.389.459

- Uzak Doğu 1.113.861.041 961.855.198

- Orta Doğu 858.064.501 703.042.695

- Afrika 380.388.615 254.735.557

- Amerika 317.489.740 221.418.430

Yurtdışı 5.290.958.312 4.490.441.339

Yurtiçi 1.393.890.060 1.306.699.694

Toplam tarifeli hizmetler uçuş geliri 6.684.848.372 5.797.141.033

28. SATIŞLAR VE SATIŞLARIN MALİYETİ (devamı)

Satışların maliyetinin dökümü aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Akaryakıt giderleri 1.527.808.008 1.850.738.704

Personel giderleri 1.044.182.478 856.558.103

Konma, konaklama ve üstgeçiş giderleri 552.646.148 399.283.075

Amortisman giderleri 317.706.200 263.848.336

Yer hizmetleri giderleri 378.811.863 276.261.303

Bakım giderleri 381.802.941 233.448.486

Yolcu hizmet ve ikram giderleri 325.039.231 259.376.473

Faaliyet tipi kiralama giderleri 275.052.324 154.353.787

Diğer havayolları koltuk kirası 160.695.562 141.212.392

Sigorta giderleri 35.344.992 21.169.619

Kısa dönemli uçak kirası giderleri 62.753.715 6.898.765

Diğer kira giderleri 12.393.476 24.958.770

Haberleşme giderleri 6.914.020 7.019.829

Diğer vergiler 5.763.728 6.154.225

Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri 6.075.303 4.285.948

Diğer satışların maliyeti 42.959.155 37.102.769

5.135.949.144 4.542.670.584

29. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ, PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ, GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri 806.503.413 635.876.008

Genel yönetim giderleri 261.536.526 203.813.181

1.068.039.939 839.689.189

138YILLIK RAPOR 2009

139YILLIK RAPOR 2009

29. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ, PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ, GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (devamı)

Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Personel giderleri 221.533.668 199.988.876

Komisyon ve teşvik giderleri 206.925.465 189.842.053

Rezervasyon sistem giderleri 154.300.075 104.458.574

Reklam ve tanıtım giderleri 84.163.376 34.517.643

Hizmet giderleri 24.116.304 11.688.333

Diğer kira giderleri 23.857.845 17.635.490

Özel yolcu programı mil gideri 17.731.434 14.100.772

Yolcu hizmet ve ikram giderleri 14.014.565 9.388.785

Haberleşme giderleri 11.727.334 11.335.043

Diğer vergiler 7.990.340 6.672.221

Nakliye giderleri 7.444.732 5.187.679

Üyelik giderleri 5.118.475 12.929.861

Aydınlatma, ısıtma, enerji ve su giderleri 3.291.672 2.686.730

Bakım giderleri 1.539.270 1.410.155

Amortisman giderleri 868.435 708.667

Akaryakıt giderleri 866.661 789.684

Sigorta giderleri 751.543 527.870

Diğer satış pazarlama giderleri 20.262.219 12.007.572

806.503.413 635.876.008

Genel yönetim giderleri aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Personel giderleri 144.413.318 122.824.047

Amortisman giderleri 28.476.945 21.708.398

Sigorta giderleri 16.633.619 2.610.354

Hizmet giderleri 12.020.015 8.398.360

Diğer vergiler 11.669.858 7.734.389

Diğer kira giderleri 11.395.026 6.828.249

Bakım giderleri 8.630.075 11.817.364

Haberleşme giderleri 7.632.253 3.730.409

Diğer genel yönetim giderleri 20.665.417 18.161.611

261.536.526 203.813.181

30. NİTELİKLERİNE GÖRE GİDERLER

Niteliklerine göre giderler 28. ve 29. maddelerde açıklanmıştır.

31. DİĞER FAALİYET GELİRLERİ/GİDERLERİ

Diğer faaliyet gelirleri / giderlerinin dökümü aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Kiralama şirketlerinden alınan bakım iadeleri 16.559.675 -

Konusu kalmayan karşılıklar 16.876.352 4.903.880

Banka protokol geliri 4.730.845 3.510.000

Bakım malzemesi satıcılarından alınan indirimler 9.060.636 8.174.830

Sigorta, tazminat ve ceza gelirleri 24.005.243 6.268.389

Alış iskontoları 5.857.946 6.423.388

Kira gelirleri 1.753.645 979.550

Sabit kıymet satış geliri 3.333.754 179.102

Bedelsiz malzeme geliri 911.946 6.302.617

Diğer faaliyet gelirleri 8.046.062 19.948.772

91.136.104 56.690.528

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Maddi varlık değer düşüş karşılığındaki reel artış (Not 18) 154.263.062 176.836.702

Karşılık giderleri 24.037.694 23.492.206

Uçak kazasına ilişkin giderler 5.503.191 -

Vizesiz yolcu gideri 4.796.605 1.973.061

Diğer faaliyet giderleri 10.538.930 7.818.494

199.139.482 210.120.463

32. FİNANSAL GELİRLER

Finansal gelirlerin dökümü aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Maddi varlık değer düşüş karşılığında kur değişiminden

kaynaklanan azalış (Not 18) - 1.012.109.405

Faiz geliri 159.789.136 123.120.093

Türev araçlar gerçeğe uygun değer değişim geliri 9.016.534 -

Reeskont faiz geliri 4.134.460 4.692.212

Kur farkı geliri - 287.925.459

Temettü geliri 42.014 35.034

172.982.144 1.427.882.203

140YILLIK RAPOR 2009

141YILLIK RAPOR 2009

33. FİNANSAL GİDERLER

Finansal giderlerin dökümü aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Maddi varlık değer düşüş karşılığında kur değişiminden

kaynaklanan artış (Not 18) 24.520.934 -

Kur farkı gideri 1.845.975 -

Finansal borçlar kur farkı gideri 2.890.159 586.719.978

Finansal kiralama faiz gideri 116.382.383 103.921.630

Türev araçlar gerçeğe uygun değer değişim gideri - 6.071.262

Kıdem tazminatı faiz maliyeti 8.870.209 8.260.634

Reeskont gideri 17.530.474 6.801.332

Diğer finansal borçlar faiz gideri 380.669 1.474.979

Diğer finansal giderler 287.869 123.325

172.708.672 713.373.140

34. SATIŞ AMACIYLA ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAALİYETLER

Yoktur (31 Aralık 2008: Yoktur).

35. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Dönem karı vergi yükümlülüğü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Ödenecek kurumlar vergisi karşılığı 70.893.068 7.673.685

Peşin ödenen vergi ve fonlar (68.473.524) (3.487.876)

2.419.544 4.185.809

Vergi gideri aşağıdaki kalemlerden oluşmaktadır:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Cari dönem vergi gideri 70.893.068 7.673.685

Ertelenen vergi gideri / (geliri) 73.377.970 163.566.042

2008 yılı kurumlar vergisi değişikliği (vergi barışı) 33.121.716 -

2008 yılı kurumlar vergisi değişikliği (diğer) 508.583 -

Vergi gideri / (geliri) 177.901.337 171.239.727

35. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)

Türk vergi mevzuatı, ana ortaklık olan şirketin bağlı ortaklıkları ve iştiraklerini konsolide ettiği finansal tabloları üzerinden vergi

beyannamesi vermesine olanak tanımamaktadır. Bu sebeple bu konsolide finansal tablolara yansıtılan vergi karşılıkları, tam

konsolidasyon kapsamına alınan tüm şirketler için ayrı ayrı hesaplanmıştır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu kanun ile 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.

Türkiye’de Kurumlar Vergisi oranı 2006 yılından geçerli olmak üzere %20’dir (2006, 2007 ve/veya 2008 yıllarında yatırım indiriminden

yararlanmayı tercih edenler için %30’dur).

Kurumlar vergisi oranı, kurumların ticari kazancına vergi yasaları gereğince indirimi kabul edilmeyen giderlerin ilave edilmesi,

vergi yasalarında yer alan istisna ve indirimlerin düşürülmesi sonucu bulunacak safi kurum kazancına uygulanır. Kurumlar vergisi

beyannamesi, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın 25’inci günü akşamına kadar verilir ve ayın sonuna kadar

ödenir.

Yatırım indirimi uygulaması 1 Ocak 2006 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. 2008 yılı kurum kazancından

indirilemeyen yatırım indirimi tutarının sonraki dönemlere devri mümkün değildir. Ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 69’uncu

maddesi çerçevesinde 31 Aralık 2005 tarihi itibariyle mevcut olup kazancın yetersiz olması nedeniyle 2005 yılı kazançlarından

indirilemeyen ve sonraki döneme devreden yatırım indirimi istisnası tutarları mükellefin tercihine bağlı olarak 2006 , 2007 ve 2008

yıllarına ait kazançlardan indirilebilecektir. GVK’nın mülga Ek:1-6 maddeleri kapsamındaki (eski hükümlere tabi) teşvik belgeli

yatırım indirimi istisna tutarı “yeniden değerleme oranı” ile GVK’nın mülga 19 uncu maddesi kapsamındaki (yeni hükümlere tabi)

teşvik belgesi yatırım indirimi istisnası “ÜFE” oranında arttırılmaktadır.

Yatırım indirimi istisnasından yararlanılması halinde kurum kazançlarına uygulanacak Kurumlar Vergisi oranı %20 yerine %30

olacaktır. Mükellefler yatırım indirimi istisnasından yararlanma tercihlerini 2006, 2007 ve 2008 yıllarının tamamı için kullanabilecekleri

gibi bu yılların herhangi biri için de kullanabileceklerdir.

Grup, 2005 Yılından devreden yatırım indirimi istisnası tutarlarını 2006 Yılı ve 2007 Yılı kazancından indirmiştir. Bu nedenle 2006

ve 2007 Yılı için uygulanan fiili kurumlar vergisi oranı %30’dur. 2008 yılından itibaren uygulanan kurumlar vergisi oranı ise %20’dir.

Ertelenen vergi oranı da aynı şekilde %20’dir.

Şirketler üçer aylık finansal karları üzerinden geçerli kurumlar vergisi oranında geçici vergi hesaplar ve o dönemi izleyen ikinci

ayın 14’üncü gününe kadar beyan edip 17’inci günü akşamına kadar öderler. Yıl içinde ödenen geçici vergi o yıla ait olup izleyen

yıl verilecek kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilir.

Mahsuba rağmen ödenmiş geçici vergi tutarı kalmış ise bu tutar nakden iade alınabileceği gibi devlete karşı olan herhangi bir

başka finansal borca da mahsup edilebilir.

Türk vergi mevzuatına göre beyanname üzerinde gösterilen finansal zararlar 5 yılı aşmamak kaydıyla dönem kurum kazancından

indirilebilirler. Ancak, finansal zararlar, geçmiş yıl karlarından mahsup edilemez.

142YILLIK RAPOR 2009

143YILLIK RAPOR 2009

35. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)

Türkiye’de ödenecek vergiler konusunda vergi otoritesi ile mutabakat sağlamak gibi bir uygulama bulunmamaktadır. Kurumlar

vergisi beyannameleri hesap döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın 25’inci günü akşamına kadar bağlı bulunulan vergi

dairesine verilir. Bununla beraber, vergi incelemesine yetkili makamlar beş yıl zarfında muhasebe kayıtlarını inceleyebilir ve hatalı

işlem tespit edilirse ödenecek vergi miktarları değişebilir.

Tam mükellef kurumlar tarafından, Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kar payı elde edenler hariç olmak üzere

dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci

maddesinin 2’nci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde sayılan kar payları üzerinden %15 oranında vergi kesintisi yapılır.

Aynı fıkranın parantez içi hükmüyle karın sermayeye eklenmesinin kar dağıtımı sayılmayarak stopaja tabi tutulmayacağı belirtilmiştir.

22 Kasım 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkındaki Kanun ile tam

mükelleffiyete tabi gerçek kişi ve kurumların yurtdışında bulunan işyeri ve daimi temsilcileri aracılığıyla elde ettikleri ticari

kazançları 30 Nisan 2009 tarihine kadar elde edilenler de dahil olmak üzere, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 31

Mayıs 2009 tarihine kadar Türkiye’ye transfer edilmesi kaydıyla gelir ve kurumlar vergisinden müstesna edilmiştir.

6 Aralık 2008 tarihinde yayımlanan 1 seri nolu 5811 sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanuna ilişkin

Genel Tebliğ’in 7.4 maddesinde; “ Yurt dışında bulunan işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla elde edilen şube kazançları takvim

yılının son günü itibarıyla kesin olarak tespit edileceğinden, sadece 2008 yılına ilişkin olarak elde edilen bu türden kazançlar 2008

yılında geçici vergi dönemleri itibarıyla geçici vergi beyanına konu edilmiş olsa dahi, 31 Mayıs 2009 tarihine kadar Türkiye'ye

transfer edilmek şartıyla, 2008 yılına ilişkin verilecek yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde gelire veya kurum

kazancına dahil edilmek ve beyannamelerin ilgili satırında gösterilmek suretiyle istisnaya konu edilecektir.” hükümleri yer

almaktadır. Bu çerçevede vergi dairesinden alınan görüşlerde değerlendirilerek hesaplanan 2008 yılına ilişkin 436.428.799 TL

yurtdışı şube kazancı istisnası, 2008 yılı Kurumlar Vergisi matrahına indirim kalemi olarak konu edilmiştir. 2008 yılında kullanılamayan

ve sonraki yıllarda kullanılacak istisna tutarı ise ertelenmiş vergi hesaplamasına konu edilmiştir.

Ancak, 2009 yılı Mart dönemine ilişkin geçici verginin hesaplanması sırasında, yurt dışı şube kazancının hesaplama yöntemi ile

ilgili hususlar, mevzuatta konu ile ilgili açık hüküm bulunmaması, Vergi Dairesi’nden alınan görüşe göre insiyatif kullanılabilen

noktalarda farklı rakamların meydana çıkabilmesi, görüşe konu yöntem dışında farklı bir yöntemin uygulanması durumunda da

farklı istisna rakamlarının ortaya çıkabileceği hususları dikkate alınarak, Şirket yönetimi tarafından konu tekrar değerlendirmiş

ve daha önce mahal baz alınarak hesaplanan 436.428.799 TL kazanç tutarı ayrıca hat baz alınarak da hesaplanmış ve bu durumda

istisna tutarı 114.788.079 TL olmuştur. Yeminli mali müşavir yorumlarına göre her iki hesaplama yöntemi de doğru ve savunulabilir

olmakla birlikte, Şirket, muhafazakar davranmak suretiyle iradesini istisna tutarını 114.788.079 TL olarak uygulamak suretiyle

değiştirmiş ve 2008 yılı kurumlar vergisi beyannamesi buna göre yeniden verilmiştir. Muhasebe tahminlerinde yapılan bu değişiklik

sonucunda oluşan 64.328.144 TL (33.121.716 TL kurumlar vergisi ve 31.206.428 TL 2008 yılı devreden mali zararlarının ortadan

kalkması sonucu ertelenmiş vergi gideri) ek vergi yükü 31 Aralık 2009 tarihli finansal tablolara yansıtılmıştır.

35. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)

Buna ek olarak, 10 Temmuz 2009 tarihinde yürürlüğe giren 5917 sayılı kanunun 46’ıncı maddesi ile 5811 sayılı kanuna eklenen

geçici 3. madde ile bu istisnaların süresi uzatılmıştır. Buna göre, kurumların 1 Mayıs 2009 ile 31 Aralık 2009 tarihleri arasında

yurt dışında bulunan işyeri ve daimi temsilcileri aracılığıyla elde ettikleri ticari kazançları 28 Şubat 2010 tarihine kadar Türkiye’ye

transfer edilmesi kaydı ile gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Şirket 2009 yılına ait 156.045.544 TL tutarında yurt dışı

şube kazançları hesaplamış ve 31 Aralık 2009 kurumlar vergisi hesaplamasına konu edilmiştir.

Ayrıca, Şirket, 2009 yılı Ağustos döneminde, 2008 yılı kurumlar vergisine ilişkin düzenlediği düzeltme beyannamesi ile 508.583

TL ek vergi yükünü daha 31 Aralık 2009 tarihli finansal tablolara yansıtmıştır.

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Vergi karşılığının mutabakatı:

Faaliyetlerden elde edilen vergi öncesi kar 736.977.617 1.305.465.938

%20 vergi oranı 147.395.523 261.093.188

Vergi etkileri:

- vergiye tabi olmayan gelirler (2.846.785) (5.848.893)

- yararlanılan yurtdışı kazanç istisnası 33.119.035 (87.285.760)

- kanunen kabul edilmeyen giderler 233.564 3.281.192

Gelir tablosundaki vergi karşılığı gideri 177.901.337 171.239.727

Diğer kapsamlı gelire ait vergi etkileri aşağıdaki gibidir.

1 Ocak - 31 Aralık 2009

Vergi öncesi Vergi (gideri)/ Vergi sonrası

tutar geliri tutar

Yabancı para çevrim farklarındaki değişim 181.933 - 181.933

Nakit akım riskinden korunma fonundaki değişim: ( 2.189.161) 437.832 ( 1.751.329)

Dönem içerisindeki diğer kapsamlı gelir ( 2.007.228) 437.832 ( 1.569.396)

1 Ocak – 31 Aralık 2008 dönemine ilişkin diğer kapsamlı gelire dahil yabancı para çevrim farklarındaki değişim 4.459.406 TL’dir,

buna ilişkin vergi etkisi bulunmamaktadır.

Grup, ertelenen kurumlar vergisi varlık ve yükümlülüklerini UFRS finansal tablolar ile yasal finansal tablolar arasında farklı

değerlendirmelerin sonucunda ortaya çıkan geçici farkların etkilerini dikkate alarak hesaplamaktadır. İleriki dönemlerde

gerçekleşecek geçici farklar üzerinden ertelenen vergi varlıkları ve yükümlülükleri, yükümlülük metoduna göre hesaplanmaktadır.

144YILLIK RAPOR 2009

145YILLIK RAPOR 2009

35. VERGİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (devamı)

31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle hesaplanan ertelenen vergi varlıkları ve (yükümlülükleri) aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sabit kıymetler (437.228.761) (433.734.782)

Bilet satış avans karşılığı (48.624.219) (32.179.753)

Gider tahakkukları 41.874.247 36.194.357

Kıdem tazminatı karşılığı 30.375.112 28.491.817

Uzun vadeli finansal kiralama borcu 21.625.506 49.277.131

Kısa vadeli finansal kiralama borcu 21.321.316 21.716.516

Şüpheli alacaklar karşılığı 3.752.304 3.050.391

Stok değer düşüş karşılığı 2.873.729 2.944.944

Kullanılmamış izin karşılığı 2.739.207 2.546.893

Stok Düzeltmesi (1.165.198) -

Gelecek aylara ait gelir ve giderler (756.009) 1.037.855

Alacak reeskontu 279.604 472.633

Borç reeskontu (164.343) (485.657)

Birikmiş mali zarar - 31.206.428

Diğer 854.400 158.260

(362.243.105) (289.302.967)

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Ertelenen vergi varlıkları - 1.986.324

Ertelenen vergi yükümlülükleri (362.243.105) (291.289.291)

Ertelenen vergi varlıkları / (yükümlülükleri), net (362.243.105) (289.302.967)

31 Aralık 2009 ve 2008 tarihleri itibariyle ertelenen vergi yükümlülüğü hareketi aşağıdadır:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

1 Ocak açılış 289.302.967 125.736.925

Ertelenmiş vergi gideri 73.377.970 163.566.042

Finansal riskten korunma fonu vergi geliri (437.832) -

31 Aralık kapanış 362.243.105 289.302.967

36. HİSSE BAŞINA KAZANÇ

Konsolide gelir tablolarında belirtilen hisse başına kazanç, net karın ilgili dönem içinde mevcut hisse senetlerinin ağırlıklı ortalama

adedine bölünmesi ile tespit edilir.

Şirketler mevcut hissedarlara birikmiş karlardan hisseleri oranında hisse dağıtarak (“Bedelsiz Hisseler”) sermayelerini arttırabilir.

Hisse başına kazanç hesaplanırken, bu bedelsiz hisse ihracı çıkarılmış hisseler olarak sayılır. Dolayısıyla hisse başına kazanç

hesaplamasında kullanılan ağırlıklı hisse adedi ortalaması, hisselerin bedelsiz olarak çıkarılmasını geriye dönük olarak uygulamak

suretiyle elde edilir.

Hisse başına kazanç, net karın ilgili dönemler içindeki ağırlıklı ortalama hisse adedine bölünmesi ile aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.

Toplam hisselerin 31 Aralık 2009 ve 2008 tarihlerindeki sayısı ve hisse başına karın hesaplaması aşağıda gösterildiği gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

1 Ocak itibariyle hisse adedi (tam adet) 17.500.000.000 17.500.000.000

Çıkarılan yeni hisse adedi (tam adet) 70.000.000.000 70.000.000.000

31 Aralık itibariyle hisse adedi (tam adet) 87.500.000.000 87.500.000.000

Hisselerin dönem içerisindeki ağırlıklı

ortalaması (tam adet) 87.500.000.000 87.500.000.000

Dönem karı 559.076.280 1.134.226.211

Hisse başına kazanç (kr) (*) 0,64 1,30

(*) 1 TL nominal değerli hisseye isabet eden kazanç sırasıyla Aralık 2009’da 0,64TL; Aralık 2008’de ise 1,3 TL olmaktadır.

37. İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI

Müşterek yönetime tabi ortaklıklardan kısa vadeli ticari alacakların dökümü (Not 10) aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

P & W T.T Uçak Bakım Merkezi 26.705.625 -

Bosna Hersek Hava Yolları 3.729.488 -

Sun Express 1.074.744 646.191

THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş. 616.912 4.095.197

TGS 1.517 -

32.128.286 4.741.388

146YILLIK RAPOR 2009

147YILLIK RAPOR 2009

37. İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI (devamı)

Müşterek yönetime tabi ortaklıklardan kısa vadeli ticari olmayan alacakların (Not 11) dökümü aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

TGS (*) 12.546.944 67.386

Bosna Hersek Hava Yolları 34.372 -

12.581.316 67.386

(*) Grubun TGS’den olan ticari olmayan alacağının 12.279.145 TL (5.684.000 EUR) kısmı, TGS’ye kullandırılan 5 Ocak 2010 vadeli

krediden oluşmaktadır (Faiz Oranı %2).

Müşterek yönetime tabi ortaklıklara kısa vadeli ticari borçlar (Not 10) aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sun Express 14.416.433 9.433.149

THY DO&CO İkram Hizmetleri A.Ş. 8.246.716 -

22.663.149 9.433.149

31 Aralık 2009 tarihinde sona eren yıla ait müşterek yönetime tabi ortaklıklarla olan işlemler aşağıdaki gibidir:

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sun Express’e yapılan satışlar 46.068.132 8.038.397

Bosna Hersek Hava Yolları'na yapılan satışlar 4.399.906 -

THY DO&CO’ya yapılan satışlar 1.001.534 792.687

P & W T.T Uçak Bakım Merkezi’ne yapılan satışlar 23.467.921 -

THY DO&CO’dan elde edilen faiz geliri - 401.509

74.937.493 9.232.593

1 Ocak - 1 Ocak -

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

THY DO&CO’dan yapılan alımlar 224.579.638 147.850.051

Sun Express’ten yapılan alımlar 57.017.608 30.909.242

Bosna Hersek Hava Yolları'ndan yapılan alımlar 2.435.000 -

284.032.246 178.759.293

37. İLİŞKİLİ TARAF AÇIKLAMALARI (devamı)

Grup ile Sun Express arasındaki işlemler, koltuk kiralama işlemlerinden; Turkish DO&CO arasındaki işlemler ise ikram hizmetleri

ve kredi finansmanı işlemlerinden kaynaklanmaktadır. İlişkili taraflarla olan alacaklar teminatsız olup, ticari olan alacakların

vadesi yaklaşık 30 gündür.

Şirket’in, Yönetim Kurulu Başkan ve üyeleriyle Genel Müdür, Genel Koordinatör, Genel Müdür Yardımcıları gibi üst düzey yöneticilere

cari dönemde sağlanan tamamı kısa vadeli faydalardan oluşan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutarı 3.693.289 TL’dir (2008:

3.003.116 TL).

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ

(a) Sermaye risk yönetimi

Grup, sermaye yönetiminde, bir yandan faaliyetlerinin sürekliliğini sağlamaya çalışırken, diğer yandan da borç ve özkaynak

dengesini en verimli şekilde kullanarak karını artırmayı hedeflemektedir.

Grup’un sermaye yapısı 8. notta açıklanan finansal borçları da içeren borçlar ve sırasıyla nakit ve nakit benzerleri, ödenmiş

sermaye, yedekler ile geçmiş yıl karlarınıda içeren özkaynaklar kalemlerinden oluşmaktadır.

Grup’un yönetim kurulu sermaye yapısını periyodik olarak inceler. Bu incelemeler sırasında kurul, sermaye maliyeti ile birlikte

her bir sermaye sınıfıyla ilişkilendirilen riskleri değerlendirir. Grup, kurulun yaptığı önerilere dayanarak, sermaye yapısını yeni

borç edinilmesi veya mevcut olan borcun geri ödenmesiyle dengede tutmaktadır.

Grup’un genel stratejisinde 2008 yılına göre bir değişiklik olmamıştır.

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Toplam Borçlar 3.595.046.545 3.697.403.926

Eksi:Nakit ve nakit benzerleri (1.096.111.869) (504.905.721)

Net Borç 2.498.934.676 3.192.498.205

Toplam Özkaynak 3.444.880.226 2.986.587.096

Toplam Sermaye 5.943.814.902 6.179.085.301

Net borç/toplam sermaye oranı 0,42 0,52

(b) Finansal Risk Faktörleri

Grup faaliyetleri nedeniyle piyasa riski (kur riski, gerçeğe uygun değer faiz oranı riski, nakit akımı faiz oranı riski ve fiyat riski),

kredi riski ve likidite riskine maruz kalmaktadır. Grubun risk yönetimi programı genel olarak mali piyasalardaki belirsizliğin, Grup

finansal performansı üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktadır. Grup, çeşitli finansal

risklerden korunmak amacı ile türev ürünleri kullanmaktadır.

Risk yönetimi, Yönetim Kurulu tarafından onaylanan politikalar doğrultusunda yürütülmektedir. Risk politikalarına ilişkin olarak

ise finansal risk tanımlanır, değerlendirilir ve Grup’un operasyon üniteleri ile birlikte çalışmak suretiyle riskin azaltılmasına

yönelik araçlar kullanılır.

148YILLIK RAPOR 2009

Fina

nsal

ara

ç tü

rler

i itib

ariy

le m

aruz

kal

ınan

kre

di r

iskl

eri

Alac

akla

r

Tica

ri A

laca

klar

Diğe

r Al

acak

lar

Bank

alar

daki

31 A

ralık

200

9İli

şkili

Tar

afDi

ğer

Tara

fİli

şkili

Tar

afDi

ğer

Tara

fM

evdu

atTü

rev

Araç

lar

Rapo

rlam

a ta

rihi i

tibar

iyle

mar

uz k

alın

ın a

zam

i kre

di ri

ski (

*)32

.128

.286

413.

253.

595

12.5

81.3

161.

395.

172.

187

1.24

9.52

2.90

147

.298

.370

-Aza

mi r

iski

n te

min

at, v

s ile

güv

ence

altı

na a

lınm

ış k

ısm

ı (**

)-

3.43

7.80

2-

--

-

A. V

ades

i geç

mem

iş y

a da

değ

er d

üşük

lüğü

ne u

ğram

amış

fina

nsal

var

lıkla

rın n

et d

efte

r değ

eri

32.1

28.2

8633

1.24

4.55

712

.581

.316

1.39

5.17

2.18

71.

249.

522.

901

47.2

98.3

70

B. K

oşul

ları

yeni

den

görü

şülm

üş b

ulan

an, a

ksi t

akdi

rde

vade

si g

eçm

iş v

eya

değe

r düş

üklü

ğüne

uğr

amış

say

ılaca

k

fin

ansa

l var

lıkla

rın d

efte

r değ

eri

- -

--

--

C. V

ades

i geç

miş

anc

ak d

eğer

düş

üklü

ğüne

uğr

amam

ış v

arlık

ların

net

def

ter d

eğer

i-

82.0

09.0

38-

--

-

-tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

-2.

442.

335

--

--

D. D

eğer

düş

üklü

ğüne

uğr

ayan

var

lıkla

rın n

et d

efte

r değ

erle

ri-

--

-

-Vad

esi g

eçm

iş (b

rüt d

efte

r değ

eri)

-40

.576

.100

--

--

-Değ

er D

üşük

lüğü

(-)

-(4

0.57

6.10

0)-

--

-

-Net

değ

erin

tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

--

--

--

-Vad

esi g

eçm

emiş

(brü

t def

ter d

eğer

i)-

1.21

5.79

2-

--

-

-Değ

er D

üşük

lüğü

(-)

- (1

.215

.792

)-

--

-

-Net

değ

erin

tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

--

--

--

E.Bi

lanç

o dı

şı k

redi

risk

i içe

ren

unsu

rlar

-

(*)T

utar

ın b

elirl

enm

esin

de, a

lınan

tem

inat

lar g

ibi,

kred

i güv

enirl

iliği

nde

artış

sağ

laya

n un

surl

ar d

ikka

te a

lınm

amış

tır.

(**)

Tem

inat

lar,

müş

teril

erde

n al

ınan

nak

it te

min

at v

e te

min

at m

ektu

plar

ında

n ol

uşm

akta

dır.

38.

FİN

AN

SAL

AR

AÇL

AR

DA

N K

AYN

AK

LAN

AN

RİS

KLE

RİN

NİT

ELİĞ

İ VE

DÜ

ZEYİ

(de

vam

ı)

(b) F

inan

sal R

isk

Fakt

örle

ri (d

evam

ı)

b.1)

Kre

di r

iski

yön

etim

i

149YILLIK RAPOR 2009

Fina

nsal

ara

ç tü

rler

i itib

ariy

le m

aruz

kal

ınan

kre

di r

iskl

eri

Alac

akla

r

Tica

ri A

laca

klar

Diğe

r Al

acak

lar

Bank

alar

daki

31 A

ralık

200

8İli

şkili

Tar

afDi

ğer

Tara

fİli

şkili

Tar

afDi

ğer

Tara

fM

evdu

atTü

rev

Araç

lar

Rapo

rlam

a ta

rihi i

tibar

iyle

mar

uz k

alın

ın a

zam

i kre

di ri

ski (

*)4.

741.

388

344.

402.

745

67.3

8684

.415

.453

1.89

1.72

8.77

539

.599

.159

-Aza

mi r

iski

n te

min

at, v

s ile

güv

ence

altı

na a

lınm

ış k

ısm

ı (**

)-

7.50

6.08

2-

--

-

A. V

ades

i geç

mem

iş y

a da

değ

er d

üşük

lüğü

ne u

ğram

amış

fina

nsal

var

lıkla

rın n

et d

efte

r değ

eri

4.74

1.38

831

4.65

0.60

167

.386

84.4

15.4

531.

891.

728.

775

39.5

99.1

59

B. K

oşul

ları

yeni

den

görü

şülm

üş b

ulan

an, a

ksi t

akdi

rdev

ades

i geç

miş

vey

a de

ğer d

üşük

lüğü

ne

uğ

ram

ış s

ayıla

cak

finan

sal v

arlık

ların

def

ter d

eğer

i-

--

--

-

C. V

ades

i geç

miş

anc

ak d

eğer

düş

üklü

ğüne

uğr

amam

ış v

arlık

ların

net

def

ter d

eğer

i-

29.7

52.1

44-

--

-

-tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

-2.

318.

741

--

--

D. D

eğer

düş

üklü

ğüne

uğr

ayan

var

lıkla

rın n

et d

efte

r değ

erle

ri-

--

--

-

-Vad

esi g

eçm

iş (b

rüt d

efte

r değ

eri)

-37

.042

.788

--

--

-Değ

er D

üşük

lüğü

(-)

-(3

7.04

2.78

8)-

--

-

-Net

değ

erin

tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

--

--

-

-Vad

esi g

eçm

emiş

(brü

t def

ter d

eğer

i)-

--

--

-

-Değ

er D

üşük

lüğü

(-)

--

--

--

-Net

değ

erin

tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

--

--

--

E.Bi

lanç

o dı

şı k

redi

risk

i içe

ren

unsu

rlar

--

--

--

(*)T

utar

ın b

elirl

enm

esin

de, a

lınan

tem

inat

lar g

ibi,

kred

i güv

enirl

iliği

nde

artış

sağ

laya

n un

surl

ar d

ikka

te a

lınm

amış

tır.

(**)

Tem

inat

lar,

müş

teril

erde

n al

ınan

nak

it te

min

at v

e te

min

at m

ektu

plar

ında

n ol

uşm

akta

dır.

38.

FİN

AN

SAL

AR

AÇL

AR

DA

N K

AYN

AK

LAN

AN

RİS

KLE

RİN

NİT

ELİĞ

İ VE

DÜ

ZEYİ

(de

vam

ı)

(b) F

inan

sal R

isk

Fakt

örle

ri (d

evam

ı)

b.1)

Kre

di r

iski

yön

etim

i (de

vam

ı)

150YILLIK RAPOR 2009

151YILLIK RAPOR 2009

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.1) Kredi riski yönetimi(devamı)

Finansal aracın taraflarından birinin sözleşmeye bağlı yükümlülüğünü yerine getirememesi nedeniyle Grup’a finansal bir kayıp

oluşturması riski, kredi riski olarak tanımlanır.

Grup’un kredi riski temel olarak ticari alacaklarına ilişkindir. Bilançoda gösterilen tutar Grup yönetiminin önceki tecrübelerine

ve cari ekonomik şartlara bağlı olarak tahmin ettiği şüpheli alacaklar düşüldükten sonraki net tutardan oluşmaktadır. Grup’un

kredi riski çok sayıda müşteriyle çalışıldığından dolayı dağılmış durumdadır ve önemli bir kredi risk yoğunlaşması yoktur.

Alac

akla

r

Tica

riDi

ğer

Bank

alar

daki

31 A

ralık

200

9Al

acak

lar

Alac

akla

r M

evdu

atTü

rev

Araç

lar

Diğe

rTo

plam

Vade

si ü

zerin

den

1-30

gün

geç

miş

31.0

24.4

57-

--

-31

.024

.457

Vade

si ü

zerin

den

1-3

ay g

eçm

iş30

.409

.900

--

--

30.4

09.9

00

Vade

si ü

zerin

den

3-12

ay

geçm

iş19

.120

.026

--

--

19.1

20.0

26

Vade

si ü

zerin

den

1-5

yıl g

eçm

iş42

.030

.755

--

--

42.0

30.7

55

Vade

sini

5 y

ıldan

fazl

a ge

çmiş

--

--

--

Topl

am v

ades

i geç

en a

laca

klar

122.

585.

138

--

--

122.

585.

138

Tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

2.44

2.33

5

2.

442.

335

G

rup'

un 3

1 A

ralık

200

9 ta

rihi

itib

ariy

le v

ades

i geç

miş

ala

cakl

arın

ın v

ade

anal

izi a

şağı

da s

unul

muş

tır.

38.

FİN

AN

SAL

AR

AÇL

AR

DA

N K

AYN

AK

LAN

AN

RİS

KLE

RİN

NİT

ELİĞ

İ VE

DÜ

ZEYİ

(de

vam

ı)

(b) F

inin

sal R

isk

Fakt

örle

ri (d

evam

ı)

b.1)

Kre

di r

iski

yön

etim

i (de

vam

ı)

152YILLIK RAPOR 2009

Alac

akla

r

Tica

riDi

ğer

Bank

alar

daki

31 A

ralık

200

8Al

acak

lar

Alac

akla

r M

evdu

atTü

rev

Araç

lar

Diğe

rTo

plam

Vade

si ü

zerin

den

1-30

gün

geç

miş

9.75

1.74

2-

--

-9.

751.

742

Vade

si ü

zerin

den

1-3

ay g

eçm

iş13

.013

.807

--

--

13.0

13.8

07

Vade

si ü

zerin

den

3-12

ay

geçm

iş16

.766

.592

--

--

16.7

66.5

92

Vade

si ü

zerin

den

1-5

yıl g

eçm

iş27

.150

.622

--

--

27.1

50.6

22

Vade

sini

5 y

ıldan

fazl

a ge

çmiş

112.

169

--

--

112.

169

Topl

am v

ades

i geç

en a

laca

klar

66.7

94.9

32-

--

-66

.794

.932

Tem

inat

, vs

ile g

üven

ce a

ltına

alın

mış

kıs

mı

2.31

8.74

1-

--

-2.

318.

741

G

rup'

un 3

1 A

ralık

200

8 ta

rihi

itib

ariy

le v

ades

i geç

miş

ala

cakl

arın

ın v

ade

anal

izi a

şağı

da s

unul

muş

tır.

38.

FİN

AN

SAL

AR

AÇL

AR

DA

N K

AYN

AK

LAN

AN

RİS

KLE

RİN

NİT

ELİĞ

İ VE

DÜ

ZEYİ

(de

vam

ı)

(b) F

inin

sal R

isk

Fakt

örle

ri (d

evam

ı)

b.1)

Kre

di r

iski

yön

etim

i (de

vam

ı)

153YILLIK RAPOR 2009

154YILLIK RAPOR 2009

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.1) Kredi riski yönetimi(devamı)

Bilanço tarihi itibariyle Grup’un vadesi geçmiş ticari alacaklardan karşılık ayrılmamış olanlara ilişkin aldığı nakit teminat ve

teminat mektupları toplamı 2.442.335 TL’dir (31 Aralık 2008: 2.318.741 TL).

Bilanço tarihi itibariyle, vadesi geçmiş ticari alacaklardan karşılık ayrılmış olanlara ilişkin alınan teminatlar bulunmamaktadır.

b.2) Likidite riski yönetimi

Likidite riski yönetimi ile ilgili esas sorumluluk, yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, Grup yönetiminin kısa, orta ve uzun vadeli

fonlama ve likidite gereklilikleri için, uygun bir likidite riski yönetimi oluşturmuştur. Grup, likidite riskini tahmini ve fiili nakit

akımlarını düzenli olarak takip etmek ve finansal varlık ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi yoluyla yeterli fonların ve

borçlanma rezervinin devamını sağlamak suretiyle yönetir.

Aşağıdaki tablo, Grup’un türev niteliğinde olmayan finansal yükümlülüklerinin vade dağılımını göstermektedir. Aşağıdaki tablolar,

Grup’un yükümlülükleri iskonto edilmeden ve ödemesi gereken en erken tarihler esas alınarak hazırlanmıştır. Söz konusu

yükümlülükler üzerinden ödenecek faizler aşağıdaki tabloya dahil edilmiştir. Düzeltmeler kolonu ilerleyen dönemdeki muhtemel

nakit akımına sebep olan kalemi göstermektedir. Bahse konu kalem vade analizine dahil edilmiş olup, bilançodaki finansal

yükümlülüklerin bilanço değerine dahil edilmemiştir.

Grup, tahmini ve fiili nakit akımlarını düzenli olarak takip ederek ve finansal varlıkların ve yükümlülüklerin vadelerinin eşleştirilmesi

yoluyla yeterli fonların ve borçlanma rezervinin devamını sağlayarak, likidite riskini yönetir.

Likidite riski tablosu:

31 Aralık 2009Sözleşme

uyarınca

nakit çıkışlar

Sözleşme uyarınca toplamı 3 Aydan 3-12 ay 1-5 yıl 5 yıldan

vadeler Defter değeri (I+II+III+IV) Kısa (I) arası (II) arası (III) uzun (IV)

Türev olmayan finansal

yükümlülükler

Banka kredileri 28.627.057 29.847.936 7.680.629 7.536.703 14.630.604 -

Finansal kiralama

yükümlülükleri 2.959.539.067 3.456.591.636 103.436.047 366.181.926 1.438.363.567 1.548.610.096

Ticari borçlar 560.801.478 561.612.148 490.554.785 71.057.363 - -

Diğer finansal

yükümlülükler 846.771 846.771 846.771 - - -

Toplam 3.549.814.373 4.048.898.491 602.518.232 444.775.992 1.452.994.171 1.548.610.096

155YILLIK RAPOR 2009

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.2)Likidite riski yönetimi(devamı)

Likidite riski tablosu(devamı):

31 Aralık 2008Sözleşme

uyarınca

nakit çıkışlar

Sözleşme uyarınca toplamı 3 Aydan 3-12 ay 1-5 yıl 5 yıldan

vadeler Defter değeri (I+II+III+IV) Kısa (I) arası (II) arası (III) uzun (IV)

Türev olmayan finansal

yükümlülükler

Banka kredileri 34.900.371 35.698.342 1.469.294 34.229.048 - -

Finansal kiralama

yükümlülükleri 3.182.394.093 3.825.277.485 107.114.326 373.162.277 1.566.966.270 1.778.034.612

Ticari borçlar 435.109.211 437.537.494 382.178.541 55.358.953 - -

Diğer finansal

yükümlülükler 639.916 639.916 639.916 - - -

Toplam 3.653.043.591 4.299.153.237 491.402.077 462.750.278 1.566.966.270 1.778.034.612

b.3) Piyasa riski yönetimi

Grup’un faaliyetleri öncelikle, aşağıda ayrıntılarına yer verildiği üzere, döviz kurundaki ve faiz oranındaki değişiklikler ve akaryakıt

fiyatı ile ilgili finansal risklere maruz kalmaktadır. Piyasa riskleri ayrıca, duyarlılık analizleri ile değerlendirilmektedir. Cari yılda

Grup’un maruz kaldığı piyasa riskinde veya maruz kalınan riskleri yönetim ve ölçüm yöntemlerinde, önceki yıla göre bir değişiklik

olmamıştır.

b.3.1) Kur riski yönetimi

Yabancı para cinsinden işlemler, kur riskinin oluşmasına sebebiyet vermektedir. Grup’un yabancı para cinsinden parasal ve parasal

olmayan varlıklarının ve parasal ve parasal olmayan yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2009

TL Toplam ABD Doları Avro GBP Diğer

1.Ticari Alacaklar 318.804.899 91.640.001 108.281.865 8.393.269 110.489.764

2a.Parasal Finansal Varlıklar 1.596.717.983 1.276.912.740 214.803.790 12.413.729 92.587.724

2b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar - - - - -

3.Diğer 1.982.078 1.066.174 94.361 103.224 718.319

4.Dönen Varlıklar (1+2+3) 1.917.504.960 1.369.618.915 323.180.016 20.910.222 203.795.807

5.Ticari Alacaklar - - - - -

6a.Parasal Finansal Varlıklar 637.383.512 637.383.512 - - -

6b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar - - - - -

7.Diğer 65.373.959 48.743.839 12.586.766 2.119.701 1.923.653

8.Duran Varlıklar (5+6+7) 702.757.471 686.127.351 12.586.766 2.119.701 1.923.653

9.Toplam Varlıklar (4+8) 2.620.262.431 2.055.746.266 335.766.782 23.029.923 205.719.460

10.Ticari Borçlar 297.880.412 120.793.475 107.571.626 5.863.884 63.651.427

11.Finansal Yükümlülükler 457.499.014 252.991.955 204.507.059 - -

12a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 14.337.275 7.789.570 3.479.885 336.138 2.731.682

12b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler - - - - -

13.Kısa Vadeli Yükümlülükler (10+11+12) 769.716.701 381.575.000 315.558.570 6.200.022 66.383.109

14.Ticari Borçlar - - - - -

15.Finansal Yükümlülükler 2.575.899.284 975.801.038 1.600.098.246 - -

16a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 8.941.614 2.354.919 5.734.714 2.605 849.376

16b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler - - - - -

17.Uzun Vadeli Yükümlülükler (14+15+16) 2.584.840.898 978.155.957 1.605.832.960 2.605 849.376

18.Toplam Yükümlülükler (13+17) 3.354.557.599 1.359.730.957 1.921.391.530 6.202.627 67.232.485

19.Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Araçların

Net Varlık /(Yükümlülük) Pozisyonu (19a-19b) 27.416.849 (257.400.455) 284.817.304 - -

19a.Aktif Karakterli Bilanço Dışı Döviz

Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 284.817.304 - 284.817.304 - -

19b.Pasif Karakterli Bilanço Dışı

Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 257.400.455 257.400.455 - - -

20.Net Yabancı Para Varlık /

(Yükümlülük) Pozisyonu (9-18+19) (706.878.319) 438.614.854 (1.300.807.444) 16.827.296 138.486.975

21.Parasal Kalemler Net Yabancı

Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu

(UFRS 7.B23) (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a) (801.651.205) 646.205.296 (1.598.305.875) 14.604.371 135.845.003

22.Döviz Hedge'i İçin Kullanılan Finansal

Araçların Toplam Gerçeğe Uygun Değeri - - - - -

23.Döviz Varlıkların Hedge Edilen Kısmının Tutarı - - - - -

24.Döviz Yükümlülüklerin Hedge Edilen Kısmının Tutarı - - - - -

25.İhracat 5.356.374.684 756.866.783 2.821.421.134 152.119.413 1.625.967.354

26.İthalat 1.684.743.255 1.003.419.468 488.549.014 19.535.389 173.239.384

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)

b.3.1) Kur riski yönetimi (devamı)

156YILLIK RAPOR 2009

31 Aralık 2008

TL Toplam ABD Doları Avro GBP Diğer

1.Ticari Alacaklar 201.671.977 36.369.880 72.663.669 6.607.281 86.031.147

2a.Parasal Finansal Varlıklar 1.300.384.063 911.904.026 316.192.868 5.534.421 66.752.748

2b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar - - - - -

3.Diğer 7.419.216 2.458.692 41.404 4.760.149 158.971

4.Dönen Varlıklar (1+2+3) 1.509.475.256 950.732.598 388.897.941 16.901.851 152.942.866

5.Ticari Alacaklar - - - - -

6a.Parasal Finansal Varlıklar - - - - -

6b.Parasal Olmayan Finansal Varlıklar - - - - -

7.Diğer 72.794.855 72.789.485 4.400 - 970

8.Duran Varlıklar (5+6+7) 72.794.855 72.789.485 4.400 - 970

9.Toplam Varlıklar (4+8) 1.582.270.111 1.023.522.083 388.902.341 16.901.851 152.943.836

10.Ticari Borçlar 244.277.675 125.858.217 56.555.012 16.252.346 45.612.100

11.Finansal Yükümlülükler 463.649.564 251.539.094 212.110.470 - -

12a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 9.761.078 4.472.433 2.789.862 81.221 2.417.562

12b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler - - - - -

13.Kısa Vadeli Yükümlülükler (10+11+12) 717.688.317 381.869.744 271.455.344 16.333.567 48.029.662

14.Ticari Borçlar - - - - -

15.Finansal Yükümlülükler 2.798.005.235 1.052.489.444 1.745.515.791 - -

16a.Parasal Olan Diğer Yükümlülükler 7.998.826 1.038.768 5.829.426 4.210 1.126.422

16b.Parasal Olmayan Diğer Yükümlülükler - - - - -

17.Uzun Vadeli Yükümlülükler (14+15+16) 2.806.004.061 1.053.528.212 1.751.345.217 4.210 1.126.422

18.Toplam Yükümlülükler (13+17) 3.523.692.378 1.435.397.956 2.022.800.561 16.337.777 49.156.084

19.Bilanço Dışı Döviz Cinsinden Türev Araçların

Net Varlık /(Yükümlülük) Pozisyonu (19a-19b) 12.349.552 (112.925.248) 125.274.800 - -

19a.Aktif Karakterli Bilanço Dışı Döviz

Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 125.274.800 - 125.274.800 - -

19b.Pasif Karakterli Bilanço Dışı

Döviz Cinsinden Türev Ürünlerin Tutarı 112.925.248 112.925.248 - - -

20.Net Yabancı Para Varlık /

(Yükümlülük) Pozisyonu (9-18+19) (1.929.072.715) (524.801.121) (1.508.623.420) 564.074 103.787.752

21.Parasal Kalemler Net Yabancı

Para Varlık / (Yükümlülük) Pozisyonu

(UFRS 7.B23) (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a) (2.021.636.338) (487.124.050) (1.633.944.024) (4.196.075) 103.627.811

22.Döviz Hedge'i İçin Kullanılan Finansal

Araçların Toplam Gerçeğe Uygun Değeri - - - - -

23.Döviz Varlıkların Hedge Edilen Kısmının Tutarı - - - - -

24.Döviz Yükümlülüklerin Hedge Edilen Kısmının Tutarı - - - - -

25.İhracat 4.540.026.181 536.061.102 2.404.349.759 141.055.054 1.458.560.268

26.İthalat 1.651.794.897 937.339.395 495.108.749 14.626.988 204.719.765

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)

b.3.1) Kur riski yönetimi (devamı)

157YILLIK RAPOR 2009

158YILLIK RAPOR 2009

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)

b.3.1) Kur riski yönetimi (devamı)

Kur riskine duyarlılık

Grup, başlıca ABD Doları, EURO ve GBP cinsinden kur riskine maruz kalmaktadır. Aşağıdaki tablo Grup’un ABD Doları, EURO ve

GBP kurlarındaki %10’luk artışa ve azalışa olan duyarlılığını göstermektedir. %10’luk oran, üst düzey yöneticilere Grup içinde

kur riskinin raporlanması sırasında kullanılan oran olup, söz konusu oran yönetimin döviz kurlarında beklediği olası değişikliği

ifade etmektedir. Duyarlılık analizi sadece yıl sonundaki açık yabancı para cinsinden parasal kalemleri kapsar ve söz konusu

kalemlerin yıl sonundaki %10’luk kur değişiminin etkilerini gösterir. Pozitif değer, kar/zararda ve diğer özkaynak kalemlerindeki

artışı ifade eder.

31 Aralık 2009

Vergi Öncesi Kar / (Zarar)

Yabancı paranın Yabancı paranın

%10 değer kazanması %10 değer kaybetmesi

1 ABD Doları net varlık / yükümlülüğü 43.861.485 (43.861.485)

2-ABD Doları riskinden korunan kısım (-) - -

3-ABD Doları net etki (1 +2) 43.861.485 (43.861.485)

4 -Avro net varlık / yükümlülük (130.080.744) 130.080.744

5 -Avro riskinden korunan kısım (-) - -

6-Avro net etki (4+5) (130.080.744) 130.080.744

7 -GBP net varlık / yükümlülüğü 1.682.730 (1.682.730)

8-GBP riskinden korunan kısım (-) - -

9-GBP net etki (7 +8) 1.682.730 (1.682.730)

10 -Diğer net varlık / yükümlülüğü 13.848.698 (13.848.698)

11-Diğer riskinden korunan kısım (-) - -

12-Diğer net etki (10 +11) 13.848.698 (13.848.698)

TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12) (70.687.831) 70.687.831

159YILLIK RAPOR 2009

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)

b.3.1) Kur riski yönetimi(devamı)

Kur riskine duyarlılık (devamı)

31 Aralık 2008

Vergi Öncesi Kar / (Zarar)

Yabancı paranın Yabancı paranın

%10 değer kazanması %10 değer kaybetmesi

1 ABD Doları net varlık / yükümlülüğü (42.548.468) 42.548.468

2-ABD Doları riskinden korunan kısım (-) - -

3-ABD Doları net etki (1 +2) (42.548.468) 42.548.468

4 -Avro net varlık / yükümlülük (161.468.260) 161.468.260

5 -Avro riskinden korunan kısım (-) - -

6-Avro net etki (4+5) (161.468.260) 161.468.260

7 -GBP net varlık / yükümlülüğü 63.642 (63.642)

8-GBP riskinden korunan kısım (-) - -

9-GBP net etki (7 +8) 63.642 (63.642)

10 -Diğer net varlık / yükümlülüğü 10.472.471 (10.472.471)

11-Diğer riskinden korunan kısım (-) - -

12-Diğer net etki (10 +11) 10.472.471 (10.472.471)

TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12) (193.480.615) 193.480.615

Grup, Not 2.5.6’da açıklanan çerçevede maddi duran varlıklarından uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin değer düşüklüğünün

hesaplanmasında geri kazanılabilir değer olarak kullanım değerinden yüksek olan ABD Doları bazlı net satış fiyatlarını kullanmaktadır.

Dolayısıyla Grup’un maddi varlıkları için ayırmış olduğu değer düşüklüğü karşılığı, ABD Doları’nın TL karşısında değer kazanması

durumunda azalmakta, değer kaybetmesi durumunda ise artmaktadır. Bu çerçevede, ABD Doları’nın TL karşısında %10 değer

kazanması durumunda; uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlere ilişkin değer düşüklüğü karşılığındaki azalmadan dolayı,

yukarıdaki tablodaki etkiler haricinde vergi öncesi dönem karında 360.275.994 TL artış meydana gelecekti (1 Ocak-31 Aralık 2008:

360.198.667). Eğer, ABD Doları TL karşısında %10 değer kaybederse vergi öncesi dönem karında 401.499.641 TL azalış meydana

gelecekti.

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)

b.3.2) Faiz oranı riski yönetimi

Grup sabit ve değişken faiz oranları üzerinden borçlanmaktadır. Mevcut borçların faiz durumları göz önüne alındığında değişken

faizli borçların büyük çoğunluğu oluşturduğu görülmekle beraber, son yıllarda yapılan uçak finansmanlarında maliyetin de uygun

olması şartıyla sabit faizli borçlanmaların ağırlığı yükseltilerek değişken ve sabit faizli borçlar arasında kısmi bir denge oluşturulmaya

çalışılmaktadır. Grup’un değişken faiz oranlı borçları Libor ve Euribor’a bağlı olduğu için lokal risklere bağımlılık düşüktür.

Faiz Pozisyonu Tablosu

31 Aralık 2009 31 Aralık 2008

Sabit Faizli Araçlar

Finansal Varlıklar - Vadeli Mevduatlar 1.149.329.053 1.768.820.216

Finansal yükümlülükler 1.825.552.349 1.960.602.178

Değişken Faizli Finansal Araçlar

Finansal Yükümlülükler 1.162.613.775 1.256.692.286

Riskten Korunma Muhasebesine Konu Olmayan Faiz Takası Sözleşmeleri (Net) (829.874) (5.087.603)

Riskten Korunma Muhasebesine Konu Olan Faiz Takası Sözleşmeleri (Net) (7.130.730) -

Not 39’ da belirtildiği üzere Grup 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle 877.507.548 TL tutarındaki değişken faizli finansal yükümlülüklerinin

faiz oranını faiz takası işlemleri ile sabitlemiştir.

Faiz oranı duyarlılığı

Aşağıdaki duyarlılık analizleri raporlama tarihinde maruz kalınan faiz oranı riskine ve bu oranda meydana gelebilecek değişikliğe

göre belirlenir ve tüm raporlama dönemi boyunca sabit tutulur. Grup yönetimi değişken faizli borçların faizi olan, Libor ve Euribor

faiz oranında %0.5’lik bir dalgalanma durumunda ortaya çıkabilecek etkileri hesaplamakta ve üst yönetime raporlamaktadır.

Libor ve Euribor faiz oranında %0.5’lik bir yükseliş olması ve diğer tüm değişkenlerin sabit tutulması durumunda:

Grup’un 2009 yılına ait vergi öncesi dönem karı 5.813.069 TL azalacaktır (31 Aralık 2008 döneminde vergi öncesi dönem karı

6.283.461 TL azalacaktır). Libor ve Euribor faiz oranının %0.5 düşmesi durumunda ise 2009 yılı vergi öncesi net dönem karı aynı

tutarlarda artacaktır.

Ayrıca, faiz oranı nakit akım riskinden korunma muhasebesine konu faiz takası sözleşmelerinden dolayı Libor ve Euribor faiz

oranlarında % 0,5’lik bir artış meydana gelmesi durumunda ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları 18.318.580 TL artacaktır.

Libor ve Euribor faiz oranlarında % 0,5’lik bir düşüş meydana gelmesi durumunda ise ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları

aynı tutarda azalacaktır.

160YILLIK RAPOR 2009

161YILLIK RAPOR 2009

38. FİNANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİN NİTELİĞİ VE DÜZEYİ (devamı)

(b) Finansal Risk Faktörleri (devamı)

b.3) Piyasa riski yönetimi (devamı)

b.3.3) Akaryakıt Fiyatı Duyarlılığı

Not 39’da açıklandığı üzere Grup 2009 yılından itibaren akaryakıt alımlarından kaynaklanan nakit akım riskinden korunma amaçlı

olarak vadeli yakıt alım sözleşmeleri yapmıştır. Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma muhasebesine konu edilen vadeli

yakıt alım sözleşmelerinden dolayı, akaryakıt fiyatlarında %10’luk bir artış meydana gelmesi durumunda ertelenmiş vergi etkisi

hariç Grup özkaynakları 11.038.146 TL artacaktır. Akaryakıt fiyatlarında %10’luk bir düşüş meydana gelmesi durumunda ise

ertelenmiş vergi etkisi hariç Grup özkaynakları aynı tutarda azalacaktır

39. FİNANSAL ARAÇLAR

Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri

Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir:

• Standart vade ve koşullarda, aktif likit bir piyasada işlem gören finansal varlık ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri kote

edilmiş piyasa fiyatı üzerinden belirlenir.

• Türev araçların gerçeğe uygun değeri, kote edilmiş fiyatları kullanılmak suretiyle hesaplanır. Fiyatların mevcut olmadığı

durumlarda, türev araçların (forward ve swap) vadeleri için uygulanabilir getiri eğrisi kullanılmak suretiyle indirgenmiş nakit

akımı analizi kullanılır.

Gerç

eğe

uygu

nde

ğer f

arkı

Gerç

eğe

uygu

nM

aliye

t değ

eri i

leİtf

a ed

ilmiş

özk

ayna

klar

değe

ri ka

r /gö

ster

ilen

değe

rler

inde

n

Kred

iler v

eal

tında

gös

teril

enza

rara

yan

sıtıl

ansa

tılm

aya

hazır

gös

teril

en fi

nans

alKa

yıtlı

31 A

ralık

200

9 Bi

lanç

oal

acak

lar

türe

v ar

açla

rtü

rev

araç

lar

yatır

ımla

ryü

küm

lülü

kler

değ

erN

ot

39.

FİN

AN

SAL

AR

AÇL

AR

(de

vam

ı)

Fina

nsal

var

lıkla

r

Nak

it ve

nak

it be

nzer

leri

1.09

6.11

1.86

9-

--

1.09

6.11

1.86

96

Fina

nsal

yat

ırım

lar

175.

000.

000

4.10

2.12

043

.196

.250

1.75

0.94

3-

224.

049.

313

7

Tica

ri al

acak

lar

445.

381.

881

--

--

445.

381.

881

10

Diğe

r ala

cakl

ar1.

407.

753.

503

--

--

1.40

7.75

3.50

311

Fina

nsal

yük

ümlü

lükl

er-

-

Bank

a kr

edile

ri-

--

-14

.187

.801

14.1

87.8

018

Fina

nsal

kira

lam

a bo

rçla

rı-

--

-2.

959.

539.

067

2.95

9.53

9.06

78

Diğe

r fin

ansa

l yük

ümlü

lükl

er-

7.86

6.90

537

.365

.267

-84

6.77

146

.078

.943

9

Tica

ri bo

rçla

r-

--

-56

0.80

1.47

856

0.80

1.47

810

Fina

nsal

Ara

çlar

ın G

erçe

ğe U

ygun

Değ

eri (

deva

mı)

Gerç

eğe

uygu

nde

ğer f

arkı

Gerç

eğe

uygu

nM

aliye

t değ

eri i

leİtf

a ed

ilmiş

özk

ayna

klar

değe

ri ka

r /gö

ster

ilen

değe

rler

inde

n

Kred

iler v

eal

tında

gös

teril

enza

rara

yan

sıtıl

ansa

tılm

aya

hazır

gös

teril

en fi

nans

alKa

yıtlı

31 A

ralık

200

8 Bi

lanç

oal

acak

lar

türe

v ar

açla

rtü

rev

araç

lar

yatır

ımla

ryü

küm

lülü

kler

değ

erN

ot

Fina

nsal

var

lıkla

r

Nak

it ve

nak

it be

nzer

leri

504.

905.

721

--

--

504.

905.

721

6

Fina

nsal

yat

ırım

lar

1.40

3.03

3.70

3-

39.5

99.1

591.

750.

943

-1.

444.

383.

805

7

Tica

ri al

acak

lar

349.

144.

133

--

--

349.

144.

133

10

Diğe

r ala

cakl

ar84

.482

.839

--

--

84.4

82.8

3911

Fina

nsal

yük

ümlü

lükl

er

Bank

a kr

edile

ri-

--

-34

.900

.371

34.9

00.3

718

Fina

nsal

kira

lam

a bo

rçla

rı-

--

-3.

182.

394.

093

3.18

2.39

4.09

38

Diğe

r fin

ansa

l yük

ümlü

lükl

er-

-44

.360

.335

-63

9.91

645

.000

.251

9

Tica

ri bo

rçla

r-

--

-43

5.10

9.21

143

5.10

9.21

110

Grup

, fin

ansa

l ara

çlar

ın k

ayıtl

ı değ

erle

rinin

mak

ul d

eğer

lerin

i yan

sıttı

ğı d

üşün

mek

tedi

r.

162YILLIK RAPOR 2009

163YILLIK RAPOR 2009

39. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)

Finansal Araçların Gerçeğe Uygun Değeri (devamı)

Finansal varlıkların ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değeri aşağıdaki gibi belirlenir:

• Birinci seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, birbirinin aynı varlık ve yükümlülükler için aktif piyasada işlem gören borsa

fiyatlarından değerlenmiştir.

• İkinci seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, ilgili varlık ya da yükümlülüğün birinci seviyede belirtilen borsa fiyatından

başka direk ya da endirekt olarak piyasada gözlenebilen fiyatının bulunmasında kullanılan girdilerden değerlenmiştir.

• Üçüncü seviye: Finansal varlık ve yükümlülükler, varlık ya da yükümlülüğün gerçeğe uygun değerinin bulunmasında kullanılan

piyasada gözlenebilir bir veriye dayanmayan girdilerden değerlenmiştir.

Gerçeğe uygun değerleriyle gösterilen finansal varlık ve yükümlülüklerin seviye sınıflamaları aşağıdaki gibidir:

Raporlama tarihi itibariyle

gerçeğe uygun değer seviyesi

31 Aralık 1. Seviye 2. Seviye 3. Seviye

Finansal varlıklar 2009 TL TL TL

Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara

yansıtılan finansal varlıklar

Türev araçlar 43.196.250 - 43.196.250 -

Finansal riskten korunma muhasebesine

göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar

Türev araçlar 4.102.120 - 4.102.120 -

Toplam 47.298.370 - 47.298.370 -

Finansal yükümlülükler

Gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara

yansıtılan finansal varlıklar

Türev araçlar 37.365.267 - 37.365.267 -

Finansal riskten korunma muhasebesine

göre muhasebeleştirilen finansal varlıklar

Türev araçlar 7.866.905 - 7.866.905 -

45.232.172 - 45.232.172 -

39. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)

Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı)

Grup, gelecekteki önemli işlemleri ve nakit akımlarını finansal riskten korumak amacıyla bazı sabit faiz oranlı finansal kiralama

borçlarını değişken faiz oranlı finansal kiralama boçlarına çevirmek ve bazı Euro cinsinden olan finansal kiralama borçlarını ABD

Doları cinsinden finansal kiralama borçlarına çevirmek üzere faiz oranı ve çapraz kur takası sözleşmelerine girmiştir. Bu işlemlerle

ilgili türev araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişim doğrudan dönem kar/zararı içerisinde muhasebeleştirilmektedir.

Grup’un değişken faizli finansal yükümlükleri Not -38 b.3.2’de açıklanmaktadır. Haziran 2009 tarihinden itibaren Grup uzun dönem

finansal kiralama borçluluğunu dikkate alarak faiz maliyetlerinin karşılanabilir seviyede tutulması amacıyla vadeleri 2010 yılı 2.

yarısından sonraya denk gelen finansal kiralama yükümlülüklerine ait değişken faiz geri ödemeli USD ve EUR borçların yaklaşık

% 76‘sını faiz oranlarını sabitlemek için sabit ödeyen/değişken alan faiz takası işlemlerine girmiştir. Değişken faizli finansal

kiralama yükümlülüklerinden kaynaklanan nakit akım risklerine karşı riskten korunma muhasebesine konu edilen bu türev

araçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişimin riskten korunmada etkin olan kısmı özkaynaklar altında nakit akım riskinden

korunma fonu içersisinde muhasebeleştirilmektedir.

Grup Eylül 2009 tarihinden itibaren, 2009 yılında Grup satışların maliyetinin yaklaşık olarak %30’u olan akaryakıtın fiyatlarındaki

dalgalanmalardan kaynaklanan riski kontrol edebilmek ve akaryakıt maliyetinin, akaryakıt fiyatlarında yaşanan dalgalanmalardan

etkilenmesini azaltmak amacıyla yıllık jet yakıtı tüketim miktarının yaklaşık %10'una kadar olan kısmı için "Riskten Korunma"

işlemleri yapmaya başlamıştır. Grup bu amaçla nakit hesaplanılan vadeli yakıt alım sözleşmelerine girmiştir. Gelecekteki akaryakıt

alımlarından kaynaklanan nakit akım risklerine karşı riskten korunma muhasebesine konu edilen bu türev araçların gerçeğe

uygun değerlerindeki değişimin riskten korunmada etkin olan kısmı özkaynaklar altında nakit akım riskinden korunma fonu

içersisinde muhasebeleştirilmektedir.

Grup’un 31 Aralık 2009 ve 31 Aralık 2008 tarihleri itibariyle yukarıdaki işlemler dolayısıyla girmiş olduğu türev araçlar ve bakiyeleri

aşağıda sunulmuştur:

164YILLIK RAPOR 2009

165YILLIK RAPOR 2009

39. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)

Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı)

Pozitif gerçeğe Negatif gerçeğe31 Aralık 2009 uygun değer uygun değer Toplam

Faiz oranı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilen sabitfaiz ödemeli/değişken faiz almalı faiz takas sözleşmeleri - (7.130.730) (7.130.730)

Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı eldeedilen vadeli akaryakıt alım sözleşmeleri 4.102.120 (736.175) 3.365.945

Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçlarıngerçeğe uygun değeri 4.102.120 (7.866.905) (3.764.785)

Riskten korunma muhasebesine konu olmayan çapraz kurtakas sözleşmeleri 15.596.383 (8.935.528) 6.660.855

Riskten korunma muhasebesine konu olmayan faiztakas sözleşmeleri 27.599.867 (28.429.739) (829.872)

Riskten korunma işlemine konu edilmeyen türev araçlarıngerçeğe uygun değeri 43.196.250 (37.365.267) 5.830.983

Toplam 47.298.370 (45.232.172) 2.066.198

Pozitif gerçeğe Negatif gerçeğe

31 Aralık 2008 uygun değer uygun değer Toplam

Faiz oranı nakit akım riskinden korunma amaçlı elde edilensabit faiz ödemeli/değişken faiz almalı faiz takas sözleşmeleri - - -

Akaryakıt fiyatı nakit akım riskinden korunma amaçlı eldeedilen vadeli akaryakıt alım sözleşmeleri - - -

Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçlarıngerçeğe uygun değeri - - -

Riskten korunma muhasebesine konu olmayan çapraz kurtakas sözleşmeleri 5.068.203 (4.741.776) 326.427

Riskten korunma muhasebesine konu olmayan faiztakas sözleşmeleri 34.530.956 (39.618.559) (5.087.603)

Riskten korunma işlemine konu edilmeyen türev araçlarıngerçeğe uygun değeri 39.599.159 (44.360.335) (4.761.176)

Toplam 39.599.159 (44.360.335) (4.761.176)

39. FİNANSAL ARAÇLAR (devamı)

Türev Araçlar ve Riskten Korunma İşlemleri (devamı)

Akaryakıt riski Faiz riski

korunması korunması Toplam

Riskten korunma işlemine konu edilen türev araçların

gerçeğe uygun değer kazancı/(kaybı) 3.365.945 (7.130.730) (3.764.785)

Finansal riskten korunma fonundan finansal giderlere

sınıflanan tutarı - 2.165.655 2.165.655

Akaryakıt riskinden korunma amaçlı edinilen türev aracın

gerçeğe uygun değer kazancının riskten korunmada etkin

olmayan kısmının finansal gelirlere sınıflanan tutarı (590.031) - (590.031)

Toplam 2.775.914 (4.965.075) (2.189.161)

Ertelenmiş vergi etkisi (555.183) 993.015 437.832

31 Aralık 2009 itibariyle Finansal riskten korunma fonu 2.220.731 (3.972.060) (1.751.329)

40. BİLANÇO TARİHİNDEN SONRAKİ OLAYLAR

Ortaklık Yönetim Kurulu'nca Airbus firmasından 14 adet A321-200 ve 6 adet A319-100 uçağının 2011-2012 yıllarında teslim alınmak

üzere satın alınmasına; 10 adet A319/A321 uçağı için 2013 yılında teslim alınmak üzere opsiyonel sipariş verilmesine karar verilmiştir

Ortaklık'ın sermayesine % 49 oranında iştirak ettiği Bosna Hersek Havayolları'nın 8,000,000.-KM sermayesini artırma kararı

Ortaklık Yönetim Kurulu'nca uygun görülmüş olup, bu karar çerçevesinde Ortaklık’ın sözkonusu sermaye artırımında nakit olarak

karşılanacak olan ve Ortaklık’ın payına isabet eden tutar Ortaklık tarafından ödenecektir.

Ortaklık Yönetim Kurulu'nca 2 adet B737-700 uçağının kiralanmasına karar verilmiştir. Uçakların Mart ve Nisan 2010'da teslim

alınması planlanmaktadır.

Ortak Yönetim Kurulu'nca Boeing firmasından 10 adet B737-800 ve 10 adet B737-900ER uçağının 2011-2014 yıllarında teslim

alınmak üzere satın alınmasına ve toplam 15 adet B737-800/B737-900ER uçağı için 2013-2015 yıllarında teslim alınmak üzere

opsiyonel sipariş verilmesine karar verilmiştir.

Ortaklık Yönetim Kurulu'nca 1 adet B737-700 uçağının kiralanmasına karar verilmiştir. Uçağın Mart 2010'da teslim alınması

planlanmaktadır.

Ortaklık Yönetim Kurulu'nca Kayıtlı Sermaye tavanının 500 Milyon TL'den 2 Milyar TL'ye yükseltilmesine ayrıca Ortaklık’ın faaliyet

konularının düzenlendiği Esas Sözleşmesi’nin 3. Maddesine, Ortaklık faaliyet konuları ile ilgili olarak okul, eğitim kurumu kurmak

ve ilgili mevzuat hükümlerine uymak kaydıyla yardım ve bağışta bulunmak hususlarının dahil edilmesine karar verilmiş olup,

Sermaye Piyasası Kurulu'na başvuruda bulunulmuştur.

166YILLIK RAPOR 2009

167YILLIK RAPOR 2009

41. FİNANSAL TABLOLARI ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ETKİLEYEN YA DA FİNANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANABİLİR VE ANLAŞILABİLİROLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN DİĞER HUSUSLAR

Konsolide finansal tablolar, Yönetim Kurulu tarafından 5 Nisan 2010 tarihinde onaylanmış ve yayınlanması için yetki verilmiştir.

Grup ayrıca finansal tabloların kalemlerinin gösterimi ve sınıflandırılması değiştiğinden dolayı karşılaştırılabilirliği sağlamakamacıyla, önceki dönem finansal tablolarını da buna uygun olarak yeniden sınıflandırmıştır. Yapılan sınıflamaların geçmiş dönemözkaynaklarına ve net kar / (zarar)’a bir etkisi bulunmamaktadır. Yapılan önemli sınıflamalar aşağıdaki gibidir:

31 Aralık 2008 tarihli bilançoda 4.761.176 TL tutarındaki “Diğer Finansal Yükümlülükler” de netleştirilerek gösterilen “türevenstrümanlar gerçeğe uygun değeri” 31 Aralık 2009 tarihli bilançoda 39.599.159 TL “Finansal Varlıklar” ve 44.360.335 TL “DiğerFinansal Yükümlülükler” olarak ayrı gösterilmiştir.

31 Aralık 2008 tarihli bilançoda‘Diğer Alacak ve Borçlar’ altında gösterilen 45.587.172 tutarındaki ‘Mil kredi satışları için alınanavanslar’ Diğer Kısa Vadeli Borçlar altına sınıflanmıştır.

31 Aralık 2008 tarihli bilançoda Maddi Olmayan Duran Varlıklar altında gösterilen net defter değeri 6.534.527 TL olan ‘ÖzelMaliyetler’ Maddi Duran Varlıklar’a sınıflanmıştır.

Grup, değer düşüklüğü hesaplaması yaptığı uçakları, yedek motorları ve simulatörlerine ilişkin amortisman hesaplama yöntemini31 Aralık 2009 tarihli finansal tabloları hazırlarken gözden geçirmiş ve önceki yıllarda amortisman hesaplamasını değer düşüşkarşılığı ayrılmamış maliyet değeri üzerinden hesaplama politikası yerine, amortismanın 36 numaralı Uluslararası MuhasebeStandardının “Varlıklarda Değer Düşüklüğü” 63. paragrafına göre değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesinin ardından;ilgili sabit kıymetin kalıntı değeri düşülmüş yeni defter değeri üzerinden hesaplanması uygulamasına geçilmesine karar vermiştir.Söz konusu değişiklik bilanço kalemleri, özkaynaklar ve net dönem karında herhangi bir değişikliğe sebep olmamakla beraber,dönem amortisman gideri ve dönem değer düşüş karşılığı gideri arasında yeniden sınıflama yapılmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla2008 yılı finansal tabloları 8 numaralı Uluslararası Muhasebe Standardı “Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikve Hatalar” (“UMS 8”)’e istinaden yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu değişiklik sonucunda 2008 yılı Satışların Maliyeti kalemiiçerisindeki amortisman gideri 107.560.793 TL azalmış ve Diğer Faaliyet Giderleri içerisindeki maddi varlık değer düşüş karşılığındakireel artış gideri aynı tutarda artmıştır.